S.

ANSELMIOPERA OMNIAVOLUMEN TERTIUM

CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI

Digitized by the Internet Archivein

2012 with funding from

Boston Library Consortium Member Libraries

http://www.archive.org/details/sanselmicantuari03anse

S.

ANSELMIOPERA OMNIAVOLUMEN TERTIUMCONTINENS ORATIONES SIVE MEDITATIONES

CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI

NECNON EPISTOLARUM LIBRUM PRIMUM

AD FIDEM CODICUM RECENSUIT

FRANCISCUS SALESIUS SCHMITTMONACHUSO.

GRISSOVIENSISS.

B.

APUD THOMAM NELSON ETEDINBURGIMDCCCCXLVI

FILIOS

THOMAS NELSON & SONS LTDParkside Works, Edinburgh 93 Henrietta Street,

London

WCC

2

312 Flinders

Street,

Melbourne

I

91-93 Wellington

Street,

Toronto

I

THOMAS NELSON & SONSNew York 17 SOCIETE FRANCAISE D'EDITIONS NELSON385 Madison Avenue,25 rue Denfert-Rochereau, Parii

V*

>

7^jT

250IS3

BOSTON COLLEQI

^RAft^ CHfiSXNUI HILL, MASIi

MEMORIAE DOMNI ANDREAE WILMART

I

mpr ma1

t

u

r

.

Exj*

Vicariatu Urbis, die 20. Maii 1943.

Aloysius Traglia,

Archiepiscopus Caesariensis,Vicesgerens.

Cum Superiorum

permissu.

Ex

officina Sansaini et

Soc, Romae.

:

Ad

lectorem.

In primo huius

editionis

volumine

Domnumannos

ANDREAMcuraturumesse

IVILannunnocuius

MARTtiavimus.bis

recensionem Orationum sive Meditationum

At prohest,

dolor

!

-

ante

duos

praematura

mortein

ereptus

et

quidem

in

ipsa die

transitus

sancti

ANSELMI,

opusculis asceticis emendandis per multos annos desudaverat.

Manuscriptum quidemhac editione imprimerentur,ratione

recensionisipse

Orationum

sive

Meditationum, utidin

in

iam paraveral.

Sed cumeo

multis

a

huius editionis discreparet neque nobiseius

cum

de hac

re

conferendi

opportunitas fuisset,ut ratio editionis

recensionem prout videbatur eo consilio aptavimus,

una

esset

atquesit

eadem.

Tamet

multa vero ea de causain

mutari necessealiis

erat,in

ut

longum

omnia singula enumerare, eaque tum

rebus

tumsive

ordine,

inscriptionibustanti

-

rarius

-

in

textu recensito

Orationum

Meditationumesse

momenti

erant,

ut

recensionem

ipsam

nobis praestandam

putaremus.ut

Multumtia

vero abest, Ipse

hac

re

merito

et

labori

Domnilocos

WILMARTdiligenaliis

detrectare velimus.collegit

-

ut

quaedam enumerem - maxima cumquibusest

locos

sacrae

Scripturae,

nos

ex

fontibus

sumptos addidimus. Ei porro ascribendus

delectus codicumeis

adhibitorumpraeter

cum eorumI

lectionibus

variis

anxiose notatis. Adiunximus

M

et

imprimis

codicem

Oxon.et

Bodl.

Rawlinsonfidem,

A 392 (=T),sedest.

qui

non

solum ob vetustatem

raram

lectionis

etiam

pro constituendain

Orationum recensione prima

singularis

momenti

Fere omnino deinde

determinandis prioribus recensionibus

cum Dbmno

WILMAR Tmanu

consentimus.

Deidemex quibus

Orationum

et

Meditationum per codicem

exaratos traditione

WILMARTin

plures libellos in diversis commentariis periodicis scripsit,

librolatin

suo,

qui inscribitur Auteurs spirituels et textes devots ducollegit

Moyen

age

(1932) hos

VIII

UneLe

priere aurecueil

saint

patron attribue a saintadresse

Anselme

(p.

1

47

,ss.).

de

prieresss.).

par saint Anselme a la comtesse Mathilde

(p.

162

Les meditations reunies sousPrieres a sainte

le

nom deMichel,

saint

Anselmesaint

(p.

173cens^es

ss.).

Anne,(p.

a

saintss.)

a

Martin

de

saint

Anselme

202:

LaLe

priere

O

intemerata

(p.

474

ss).

Quibus acceduntrecueil

des prieres de saint Anselme

;

preface a la traduction de

D. A.

CASTEL:(1923),

Meditations

et

prieres

dep.

saint

Anselme,

Maredsous

collectionet

Pax,

vol.

XI,

I-LXII.deet

Les editions anciennespresentees a

modernes

des

prieres

saint

Anselme

:

pages

VAcademie

des Inscriptions

Belles-Lettres,

Comptes

rendus des seances de 1'annee

1923,

p.

152-162.;

La

tradition

des prieres de saint Anselme. Tables et notes

Revue BeneVier-

dictine,

1924,

p.

52-71.saint

Les propres corrections dege

Anse'me dandetheologie

sa

grande priere aet

la

Marie

;

Recherches

ancienne

medievale, //

(1930),

p.

189-204.de traditione Epistolarumcontinetur,s.

D.

WILMART eiammemoriaeillius,

ANSELMI,fecit,

qua-

rum pars prima hoc voluminelum suo loco afferemus.Cuius'gitur

commentationem

cuius titu-

tertium

Operum

omnium

sancti

ANSELMI

oolumen dedicemus nsi

quem supra

iterum atque iterum laudavimus ?

Romae,

in

Collegio

s.

ANSELMI,

in

eiusdem festo

a.

1943.

.

5

Index operum

quae hoc volumine continentur.

P a gOrationessive

meditationes

I

Prologus

3 5

A.

Orationes1

Oratio ad

deumcum mensvult eius

5

2.

Oratio ad Christum,

amore ferveresanguinem

6101 1

3. 4.5.

Oratio ad accipiendum corpus domini et Oratio ad sanctam crucem

Oratio ad sanctam Mariam,Oratio

6.7.

Oratio

cum mens gravatur torpore ad sanctam Mariam, cum mens est sollicita timore ad sanctam Mariam pro impetrando eius et Christi amore

1.31

18

8. 9.10.1

Oratio ad sanctum lohannem Baptistam Oratio ad sanctum Petrum

26 3033

Oratio ad sanctum Paulum Oratio adOratioalias.

1

Iohannem Evangelistam hominis timentis damnari

4245

1

2.

pro impetranda dilectione dei et proximi

13. Oratio14.

ad sanctum Stephanum

505561

Oratio ad sanctum Nicolaum

15. Oratio 16. Oratio1

ad sanctum Benedictumad sanctam Mariam Magdalenamepiscopivel

64subcuius

7.

Oratioregit

abbatis

ad

sanctum,

nomine

ecclesiam

6871

18.

Oratio pro amicis

19. Oratio pro inimicis

73

B.

Meditationes1.

76male amissae

Meditatio ad concitandum timorem

2. Deploratio virginitatis3.

Meditatio redemptionis humanae

76 80 84

Epistolarum liber primus

A.

Epistolae, quas prior Beccensis scripsit1.

-

93 97 97

2.3.

4. 5. 6.7. 8.

9.10.

11.12. 13.

14.15. 16.17.

18.I

9.

20.21.

22.23.

24.25. 26. 27.

28.

29.30. 31.

Ad Lanfrancum archiepiscopum Ad Odonem et Lanzonem Ad Robertum monachum Ad Gondulfum monachum Ad Henricum monachum Ad Hugonem (priorem) Ad Gondulfum monachum Ad Herluinum monachum Ad Hernostum monachum Ad Adelidem Ad Gerbertum abbatem Ad Rodulfum (priorem?) Ad eundem Ad Lanfrancum archiepiscopum Ad Girardum Ad Gondulfum monachum Ad Henricum monachum Ad Wiilelmum abbatem Ab Avesgoto monacho Ad Avesgotum monachum Ad Willelmum et Rogerum Ad Lambertum et Folceraldum Ad Lanfrancum archiepiscopum Ad Henricum monachum Ad Lanfrancupi archiepiscopum Ad O. abbatem Ad Lanfrancum archiepiscopum Ad Gondulfum monachum Ad Rodulfum monachum

Cantuariensem

98102]

03

105107

1081

101

1

1

113

1141151

i7

Cantuariensem

119 120121

122

1251

25

127

127avunculos

129 130131

Cantuariensem

Cantuariensem Cantuariensem

132

134

1341

35

136137

A

Lanfranco archiepiscopo Cantuariensi

Eiusdem ad Lanfrancum nepotem eiusque socium Widonem 32. Ad Lanfrancum archiepiscopum Cantuariensem 33. Ad Henricum monachum 34. Ad Gondulfum monachum35.36. 37.

139 140141

1411

33.39.

40.

41.

Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad

Herluinum monachum

42

Albertum medicum

143

Lanzonem novitiumArnulfum monachumLanfrancum archiepiscopum Cantuariensem

1441

48

149151

Henricum monachumGondulfum monachum

152

XI

42. 43.44.

45.46.47.

48. 49.50.

51.52.53. 54.

55.56.57.

58. 59. 60.

6

1

.

62.63. 64.

65.66.

67. 63.

69.70. 71.72.

Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad

Mauritium monachum

153

eundemAlbertum medicumFrodelinam

154 156

158 159160161

WillelmumMauritium monachum

Helgotum prioremLanfrancum archiepiscopum Cantuariensem

162

Henricum monachumHerluinum, Gondulfum, Mauritium monachos

163164

G. abbatem Hernostum episcopum Rofensem

166167

Lambertum

et

Folceraldum

avunculos

168 169170171

Folceraldum consobrinum

Petrum consobrinumLanfrancum archiepiscopum Cantuariensem

Henricum priorem Gondulfum monachumMauritium monachum

172 173 1741

Fulconem electum abbatem Walterum abbatem

75

176I

Henricum priorem Mauritium monachumWillelmum abbatemLanfrancum archiepiscopum Cantuariensem

78

180181

186187

Henricum priorem Gondulfum monachumMauritium monachum

188

189

A

73.74. 75.

76. 77.78.

79. 80.

81.

82.83.84.

Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad

Durando abbate Casae-Dei Durandum abbatem Casae-DeiLanfrancum archiepiscopum Cantuariensem

190191

193

Henricum prioremMauritium monachum

194195

Lanfrancum monachum

197 198 199

RogerumLanfrancum archiepiscopum Cantuariensem Gondulfum episcopum RofensemMauritium monachum

Paulum abbatem Hunfridum Idam comitissam Rainaldum abbatemGislebertum

monachum

2C0 202 203 205 206 207 208

XII

85. 86. 87.

Ad Walterum monachum Ad Adelidem comitissam Ad Odonem episcopum

209211

B. Epistolae, quas abbas Beccensis scripsit88. 89.

212 213 213 215217

A

Fulcone abbate

90.91.

92.93.

94. 95.

96.97. 98. 99.1

00.

101.

Ad Lanfrancum archiepiscopum Cantuariensem Ad eundem Ad Gondulfum episcopum Rofensem Ad Balduinum abbatem Ad Henricum (priorem) Ad Ricardum et Rohaidem Ad Odonem Ad Ricardum aliosque monachos Ad Mauritium monachum Ad monachos Beccenses Ad Rodulfum novitium Ad Hugonem archipiscopum Lugdunensem Ad Helinandum

218 219 220 220221

222 224 228 229 231

232235

102. 103.

AAd Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ab Ad

Gregorio papa

Lanfrancum archiepiscopum Cantuariensemfratres

104.

apud Confluentium commanentesabbatemS. Petri

105.106.

Fulconem

supra

Divam

Gislebertum abbatem Westmonasteriensem

107. 108.1

G. episcopumMainerium abbatemS. Ebrulphi

236 237 238 239 240241

09.10.

Hugonem

archiepiscopum Lugdunensem

24

1

1

Henricum abbatemFulcheraldum consobrinum

111.1

242 243

1

2.

Hugonem

inclusum

113.1

Petrum abbatem

14.

Idam comitissam

115.116.1I

Guilencummonachos Beccenses

244 247 249 250251

7.

I

18.

1

19.

Willelmum adolescentem monachos Beccenses Robertum monachum

252 255257

1

20.

Haimonem

et

Rainaldum consanguineos

121.122.123.1

Henricum Walchelinum episcopum Wintoniensem Ernulfum abbatem TroarnensemLanfrancum archiepiscopum Cantuariensem

24.

125.1

26.

Urbano papa Urbanum papam

258 260 262 263 264 265 266

XIII

127. 128. 129. 130.

131. 132.133.134.

Ad Ab Ad Ad Ad Ad Ad Ad

eundemIohanne monacho

269 270271

Iohannem monachumGislebertum abbatem Westmonasteriensem

272 273

Idam comitissam

Robertum abbatem

274275

Lambertum ErmengardamWillelmo

135. 136.137.1

AAd Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad

276 278 279281

Fulconem episcopum BelvacensemLanfrancum monachumpriorem Walterumet

38.

monachos S. Wandregisili

283

139.1

Gislebertum abbatem S. Stephani Cadumensis

284 285287

40.

141. 142. 143.1

44.

Henricum priorem ceterosque fratres Cantuarienses Gondulfum episcopum Rofensem Gislebertum abbatem Westmonasteiiensem Walterum (priorem S. Wandregisili) Girardum episcopum MorinorumR. abbatem Iohannemet

288 289 290291

145.146. 147.

Bosonem monachoset ceteros fratres

292

Balduinum priorem

Beccemes

293

:

)

fndex

nominumlibri

eorum, ad quos Epistolae

primi scriptae sunt.

EPAdelis, regiae nobilitatis(filia

.

regis

Anglorum Willelmi

I.

?

10

Adelis comitissa (vidua Balduini V., comitis Flandriae?)Albertus, medicus Cantuariensis36,

86 4419

Anselmus,

prior Beccensis

ab Avesgoto, monacho S. Petri Culturaea Durando, abbate Casae-Dei a Lanfranco, archiepiscopo Cantuariensi

70

30 88102

Idem, abbas Beccensisa Fulcone abbate (S. Petri supra a Gregorio papa

Divam?)

VII.

ab Iohanne, monacho Beccensi ab Urbano papaa WillelmoII.

128125

135

Arnulfus, monachus Belvacensis

Avesgotus, monachus S. Petri CulturaeBalduinus abbas (S.

38 20

Eadmundi?)98, 116,118,

92147

Balduinus prior

et

monachi Beccenses monachi Beccenses

Beccenses monachi

147 146

Boso

et Iohannes,

Cantuarienses monachi eorumque prior HenricusConfluentium, monachi Beccenses apud C. commanentes

140 104711

Durandus, abbas Casae-Dei

ErmengardaErnulfus, abbas Troarnensis

34 23 54

1

Folceraldus et Lambertus, avunculi

s.

Anselmis.

22,

Folceraldus (sive Fulcheraldus), consobrinus

Anselmi

55,

1

1

I

FrodelinaFulcheraldus,v.

45Folceraldus

5 11

XVFulco, episcopus Belvacensis Fulco, abbasr^ulco,1

3661

S

electus

Divam abbas (idem cum praecedente ?)Petri supra

61

(?),

105

G. episcopus (Gondulfus Rofensis?) G. abbas (Willelmus [Guill.] S. Stephani Cadumensis?)Gerbertus abbas (S. WandregisiliGirardus, episcopus?)

107

521

Morinorum (=Therouanne-Boulogne)Beccensis106,130,

1

441

Girardus, monetarius Atrebatensis

Gislebertus (Crispinus), monachus

841421

Idem, abbas WestmonasteriensisGislebertus, abbas S. Stephani

Cadumensis4, 7,

39

Gondulfus, monachus Beccensis Cantuariae degens Idem, episcopus Rofensis

16,28, 34, 41, 51, 59, 6878, 91,

107(?),

1411 1

Guilencus

Haimo

et

Rainaldus, consanguinei

s.

Anselmi

1

20

Helgotus, prior S. Stephani Cadumensis

481011

HelinandusHenricus abbasHenricus, monachus Beccensis, Cantuariae degens5,1

10

7,

24, 33, 40, 50

Idem, prior Cantuariensis

58, 63, 67, 73, 93,

1401

HenricusHerluinus, monachus Beccensis8,

2

35, 51

Hernostus, monachus Beccensis

953100,

Idem, episcopus Rofensis

Hugo, archiepiscopus Lugdunensis

109

HugoHugo,

(prior)

6CadomensisOceanensisBeccensis82,114,I

inclusus

1

2

HunfridusIda, comitissa Bor.oniae

811311

lohannes, ey clerico

Romano monachusavunculis.

29

Iohannes et Boso, monachi Beccenses

146

Lambertus Lambertus

et Folceraldus,

Anselmi14, 23, 25, 27, 32,

22, 54'

33

Lanfrancus, archiepiscopus Cantuariensis

I,

39, 49, 57, 66, 103,

72, 77, 89, 90,

124

Lanfrancus, eiusdem nepos, et

Wido, monachi Beccenses:

a Lanfranco

archiepiscopo

3

Idem LanfrancusIdem, abbas intrusus S. Wandregisili

751372

Lanzo

et

Odonovitius Cluniacensis

Idem Lanzo,

37108

Mainerius, abbas

S Ebrulphi

XVIMauritius,

monachus Beccensis, Cantuariae degens 42, 43, 47, 51, 60, 64, 69, 74, 7997

Idem, superior novae cellae Beccensis apud ConfluentiumNeoti, S., monachi

O. abbas

96 26872

Odo Odo Odo

episcopus (Baiocensis?)et

Lanzo

95

Paulus, abbas S. AlbaniPetrus, abbas (Ibreiensis [Ivry] ?)Petrus, consobrinuss.

80113

Anselmi

56145

R. abbas (Rodulfus, S. Martini Sagiensis?)Rainaldus abbas (S. Cypriani Pictaviensis?) Rainaldus et Haimo, consanguineis.

83120S.

Anselmisecundusceteris

Ricardus cum eius uxore Rohaide, fundators.

Noeti

:

a

Anselmo, eorumque

filio

Ricardo

et

monachis Beccensibus

94

Ricardus, monachus Beccensis, superior S. Noeti, et ceteri monachi

961323

Robertus abbas (S. Martini Sagiensis?)Robertus, monachus S. Michaelis in Periculo Maris

Robertus, monachus (R. de Briodna, S. Wandregisili?)

11912,13,

Rodulfus monachus (prior ?) Rodulfus monachus (an idem

29(?)

cum praecedente?)

29

Rodulfus, thesauraiius Belvacensis, novitius Beccensis

9921

Rogerius

et

Willelmus, Baiocenses, monachi Casae-Dei

Rogerius

Rohais eiusque maritus RicardusWalchelinus, episcopus Wintoniensis

76 94122

Walterus abbas (S. Martini Pontisarensis)Walterus, prior S. Wandregisili85(?),et

62138,

143(?)

Walterus monachus (S. Wandregisili

idem cum

W.

praecedente

?)

85,

143

Wandregisili, S., monachi eorumque prior Walterus

1383118,

Wido

et

Lanfrancus, monachi Beccenses: a Lanfranco archiepiscopo

Willelmus abbas (S. Stephani Cadumensis?)

52

(?)

Willelmus abbas WillelmusWillelmuset

6521

Rogerus, monachi Casae-Dei

46117126,II.

Willelmus adolescens

Urbanus papa

127

ORATIONES SIVE MEDITATIONES

INDEX SIGLORUM.

A T

= Metensis 245 (olim Arnulphi), XI. = Oxoniensis Bodleianus Rawlinson A 392 Troarnensis, 1085. XII. P= 2881, XII. 2882, D= XII. C = Trecensis 1304 (olim Himmerodensis), XII. Goerres 105 G = Addit. 18318 (olim Altenbergensis), L = Londiniensis Mus. 1938) Bodley 271 (olim B = Oxoniensis Bodleianus XII. (pro M = Monacensis 21248 (olim Ulmensis), XII. 15045 (olim XII. V= XII. / = Vaticanus Rossianus 343,S.s.

exeuntis.

(olim

S.

Martini),

circa a.

Parisinus

lat.

s.

Parisinus

lat.

s.

Claraevallensis),

s.

Berolinensis

(olim

s.

-XIII.s.

Brit.,

XIV.

(n.

Cantuariensis, Ecclesiae

Christi),

s.

ineuntis.

lat.

s.

ineuntis

sola Medit.

III).

Parisinus

lat.

S. Victoris),

s.

exeuntis.

s.

ineuntis.

Codicis

L

eas tantum lectiones,

quae

ei

ccmmunes

sunt

cumeas

cod.

G, quilec-

archetypum saepius depravare videtur,tiones, in quibustitulis

collegi.aliis;

Codicis vero

C

solummodonisi

cum uno

aut pluribus

codicibus congruit, excepi,

ubi de

aut

dealiis

prioribus recensionibus res estin locis habet,

neque divisiones sermonis, quas saepe

solus aut

adnotavi.III

Excepto codice

M,

qui Medit.

tantum

inter cetera

s.

Anselmi opera

in-

sertam habet, ceteri codices omnes corpus Orationum continent, numero et ordine

A

interpolationibus:

quibusdam neglectis

quo sequitur:

(praemissa separate Or.

T:

Or.

II,

Or. VI, II, XV, VII-IX, XI. V-VII, IX, XI-XIII, XIV-XVII, X, XVIII-XIX, Medit. l-III.inter alia opuscula)

XIV

P:

Medit.

I,

Or.

V-XV,II,

D:C:

Prologus, Or.

Medit.

XVII, XVI, XVIII, XIX, Medit. II. I-II, Or. I, IV, III, XVIII, XIX, V-XV, XVII,III,

XVI,

Medit.

III.I;

Prologus,

Or.

Medit.II.

Or.

II,

IV-XIII,

XV, XIV,I-II.:

XVII, XVI,

XVIII-XIX, Medit.

G B

et:

L

:

Or.

I,

Medit.

III,

Or.

III,

II,

IV-XIX, Medit.III;

Primo

inter cetera opuscula Medit.I-II,

IV-XIX, Medit.

Or.

I,

et

De concordia Prologus, interiecto De grammatico Or.post

Or.III.

II,

V:/:

Prologus, Or.

II,

V-XIX, Med.mutilus;

III, Or.

I,

Medit.

III,II,

Or. III-IV.

Codex

in

hac

parte

continet

solummodo Or.Or.I.

Medit.

III,

Or.

V,

VII, et partem Or. VIII

et alio loco separate

Prologus.

(jrationes3

sioe

meditationes quae subscriptaedei

sunt,

quoniam ad

exci-

tandam

legentis

mentem ad

amoremin

vel

timorem, seu ad suimet discus-.sed in quiete, nec cursimmeditatione.

sionem editae sunt, non sunt Iegendaeet

tumultu,

velociter,

sed paulatim

cum

intenta

et

morosaperlegat,

Nec debetsibi

6 intendere

lector ut quamlibet

earum totam

sed quantum sentitvel

deo adiuvante valere ad accendendumdelectat.9

affectum

orandi,

quantumsed

illum

Nec

necesse babet aliquam

semper a principio

incipere,

ubi

magistes,

illi

placuerit.

Ad

boc enim ipsum paragraphis sunt distinctae per paraut desinat,

ut ubi elegerit incipiatrepetitio

ne prolixitas

aut

frequens

eiusdem

loci

generet fastidium, sed potius aliquem inde colligat Iector propteraffectum.

12quod

factae sunt pietatis

Ad. Prol.(p. 97,

:

2-3 ad excit. legentis mentem] Cf. Proslogion,

inscript.

cap.

I

(Vol.c.

I,I

p. 95, 2): Excitatio mentis

ad contemplandum deum.

4

in tumultu]tuis.

Cf. ibid.,

4-5): absconde te:

modicum

a tumultuosis cogitationibus

5-8 delectat]

Cf. Ep. 28 (prius I, 20) Et utinam ita sint longae, ut, antequam ad finem cuiuslibet earum legendo vel potius meditando perveniatur, id ad quod factae sunt, compunctioscilicet contritionis vel dilectionis,

in eis

per supernum respectum inveniatur.

8-12

affectum]

Cf

.

ibidem

:

Denique

idcirco volui eas ipsas orationes per sententias paragraphis

distinguere, ut anticipando longitudinis fastidium, ubi volueris, possis eas legendo incidere.

ad prolog.: pwlogum om.

QUENTIS OPERIS Dquasin editione

ATPGL PROLOGUSlitteris

1

sic

B

INCIPIT

PROLOGUS912 affectum]

SE-

LIBRI

SEQUENTIS Cindkovimus

paragraphis]

nostra maioribus

inilialibus

EX-

PLICIT

PROLOGUS

add.

Ciis

Alia recensio: In nonnullis ex

codicibus,

qui corpus Orationum abut

ANSELMO

comitissae

MA THILDI de4

Toscana transmissum continent s.

in cod. Stuttgartensi

Theol.

234

{plim Zwiefaltenst),

XII (

S),

4cod.

PROLOGUSAdmontensi (7) 289,s. s.

XIIs.

medii

(= N),

cod. Bibl.s.

Universitatis

Lipsianae 369,loco

XIII, cod. Erlangensi {plim Heilbronnensi),epistola

XIII-XIV -

Prologi

quaedam

ximam ad partemdecols du

congruit (c/. A.latin

ANSELMI habetur, quae cum eo maWILMART, Auleurs spirituels et textesp.

Moyen age

[1932],

165

ss.

[=

w]):

comitissae

ANSELMUS, indignus Cantuariensis MATHILDI salutem.sibi

ecclesiae

episcopus

:

reverendae

Placuit celsitudini vestrae ut Orationes, quas diversis fratribus secundum

3

singulorum petitionem edidi,

mitterem.pertinent,

In

quibus quamvis

quaedam

sintsi

quae ad vestram personam noncui placuerint,

omnes tamenaccipere.

volui mittere, ut,

de hoc exemplari eas

possit

Quae quoniam ad

ex- 6

citandam legentis mentem ad dei amorem vel timorem seu ad suimet discussionem sunt editae, non sunt legendae cursim vel velociter, sed paulatim cumintenta et

morosa meditatione. Nec debet intendere

lector

quamlibet earum 9

totam legere, sed tantum quantum ad excitandum affectum orandi, ad quodfactae sunt,sentitsibi

sufficere.

1

Anshelmussibi

tnss.

Cant. eccl. om.sic cod.

S

;

cod. Erlang.

2 Mathilde

Nnec

N.

4 edidi

mitterem]

Erlang.

mitterem edidi 7V

edidi sibi mitterentur

S S

edidi vobis mitterem

w

5 pertineantlegentis ,/V

Nwad dei]

6et

placuerit

Nw8vel]

quoniam]

quomodo

S

7

mentem

ad dei

N

S

Orationes sive Meditationes.

A.

Orationes.I.

Oratio ad deum.3

Omnipotens deuspeccatori.

et

misericors pater et

bone

domine,

miserere

mihiinsi-

Da

mihi veniam peccatorum meorum. Cavere, vincere omnes;

dias et tentationes et delectationes noxias6 prohibes, et

perfecte mente et actu vitare quae

facere et servareet

quae

iubes.

Credere, sperare, amare, vivere quodpietatis et humilitatis, discretam

quantum

ut scis et vis.

Compunctionem

abstinentiam et carnis mortificationem.9

Ad;

te

amandum, orandum, laudandum,et

meditandum.

Ad omnem

secundumet

te

actum

cogitatum puram,

sobriam,di-

devotam, veracem mentem

efficacem

mandatorum tuorum

notitiam,

Ad. Or.8,13.

I:

3-4 peccatori] Cf. Luc.

18,13.

8

carnis mortificationem]

Cf.

Rom.

ORATIONES SIVE MEDITATIONES EDITAE AB INCIPIT LIBER ANSELMO CANTUARIENSI ARCHIEPISCOPO B ORATIONUM REVERENDI PATRIS ANSELMI ABBATIS BECCENSIS ETad imcriptionem:

INCIPIUNT MEDITATIONES ARCHIEPISCOPI CANTUARIENSIS P INC. ORATIOSEU ORATIONES DOMNI ANSELMI CANT. ARCH. D INC. MENES SIVE MEDITATIONES DOMNI ANS. CANT. ARCH. C DITATIONES (BEATI L) ANSHELMI CANT. EPISCOPI (ARCHIEP. L) GLOrationes anselmi cantuarie episcopi /inscriptio deest in

IX):

Oralionem

orn.

ATP

2

sic

Cmarg.

8 orandum, amandum

ITEM ALIA ORATIO V GL

inscriptio in

ad Or. I (prius TE ORATIO AD DOMINUM D abscis. I sine inscriptione GLB

:

Olectionem,

ORATIOdelectationem,facilitatemetet

1-2

effectum.deficere.

Semper, domine, ad meliora12

cum

humilitate proficere,

numquam

Netah,

committas me, domine, meae nec huroanae ignorantiae autmeis meritis, necalii

infirmitu

neque

quam

tuae piae dispositioni

;

sed

ipse15

me et omnes cogitatus et actus meos in beneplacito tuo, ut fiat a me et in me et de me tua semper solum voluntas. Libera me ab omni malo, et perduc me ad vitam aeternam, per dominum.clementer dispone

II.

Oratio ad Christum

cum mensL)omine IESUte

vult eius

amore

fervere.

3

Christe,

redemptio

mea, misericordia mea,tuis

salus

mea

laudo,

tibi

gratias

ago.

Quamvis valde imparestamen

beneficiis,

quamvis6

multum expertes dignae devotionis, quamvis nimis macras a desiderata pinguedinegratias,

dulcissimi

tui

affectus

:

qualescumquesicut

laudes,conari,

qualescumquetibi

non quales

scio

me

debere,

sed

potest

persolvit9

anima mea.Spes cordis mei,virtus

animae meae, auxilium

infirmitatis

meae, comimbecillitas.12

pleat tua potentissima benignitas

quod conatur meaetsi

tepidissimate

Vita mea,bitor

finis

intentionis

meae,

nondum merui

tantum quantum de-

sum amare,

utique saltemtu vides;

desidero te tantum

quantum debeo amare.te

Illuminatio mea,

conscientiam

meam, quia domine, anteanima mea.utte te

omne

desideriumest,

meumfacis

et

tu

donas

si

quid bene vult

Si

bonumda

15

domine, quod

inspiras,

immo

quia

bonum

est,

velim

amare,

quod me

velle,

da

ut

quantum iubes tantum

merear amare. Laudes

16 voluntas] Cf. Matth. 6,10.

16-17 ab omni malo]Ps. 37,10.

Cf. ibid., v.

13.

Ad

Or.

II:

14-15 desid.

meum]

11-12

cum hum. ad

meliora

G

17 per

dominum] nostrum add. I:

nostrum Iesum

ad Or. II (prius XX) 2-3 sic T V OR. AD DOMINUM IES. CHRISTUM DESIDERANTIS IN SE ACCENDERE AMOREM EIUS P OR4TIO A MEDITATIO AD ACCENDENDUM IN SE AMOREM DEI DC AD CHRISTUM V ad salvatorem / ITEM ALIA (DE PASSIONE CHRISTI add. L) GL sine inschptione B 15 vult bene P 16 domine om. D 17 merear te amare P te amare merear GChristum add..1.

.

ORATIO18 etsit

2

7

gratias

tibi

ago pro desiderio quodinfructuosum,

inspirasti

;

laudes et preces offero, nededisti.

mihi

donum tuum

quod tua sponte

Perfice

quodfecisti.

incepisti,21

dona quod me benigne praeveniendo immeritum desiderare

Converte, misericordissime,

meum

teporem

in ferventissimum tui et

amorem.meditatio

Ad

hoc,

clementissime,

tendit

haec oratio mea, haec memoria

beneficiorum tuorum, ut accendam in24 bonitas

me tuum amorem. Tua me,inaliis

domine,;

creavit

;

tua misericordia creatum ab originali peccato mundavit

tua

patientia post illam

emundationem baptismi

peccatorum sordibus votu,

lutatum hactenus toleravit, nutrivit,27

expectavit.

Expectassufficienter

bone domine,ad

meam

correctionem

;

expectat anima

mea ad

paenitendum,

bene vivendum tuae gratiae inspirationem.

Domine meus,30 meus.

creatoresurio,te

meus, tolerator etdesidero,

nutritor

meus,

esto

adiutor

Te

sitio,

te

ad

te suspiro, te concupisco.

Et

sicut

pupillus benignissimieius dilectam33

patris

orbatus

praesentia,:

flens

et

eiulans,

incessanter

faciem toto corde amplectitur

sic

et

ego non quantum debeo,

sed quantum queo,flagellorum,

occisus es,

memor alaparum tuarum, memor memor crucis, memor vulnerum tuorum, memor qualiter pro me qualiter conditus, qualiter sepultus, simul memor gloriosae tuaememorpassionistuae,:

36 resurrectionis et admirabilis ascensionis

haec indubitata

fide

teneo, exilii

mei

aerumnas defleo, spero

tui

adventus solam consolationem, ardeo

tui vultus glo-

riosam contemplationem.39

Heu

mihi,

qui videre

non potui dominum angelorumad conversa-

humiliatum ad conversationem hominum, ut homines exaltaret

tionem angelorum

!

Cum

deus offensus sponte moriebatur ut peccator viveret,

heu qui tam admirabili, tam inaestimabili pietate praesens obstupescere non42 merui!

Cur, o anima mea,

te

praesentem non

transfixit gladius

doloris acu-

tissimi,

cum

ferre

non posses vulnerari Iancea

latus

tui

salvatoris ??

Cum

vi-

dere nequires violari clavis manus et pedes45 effundi

tui

plasmatoris

Cum

horreres

sanguinem

tui

redemptoris

?

Cur non

es inebriata

lacrimarum amaritu-

33 memor passionis tuae]Ioh.

Cf

Orationem

in

Canone Actionis

:

Unde

et

memores43latus]

etc.

35-36 ascensionis] Cf. ibidem.19,34.

39 hominum] Cf. Bar. 3,38.

Cf.

18 ago

tibi

TC

20 immeritum om.

A

23 benef. tuorum meditatiocorrectionem]

correptionum

A P

25-26 voluptatum

29

tolerator]

2222 memoria] mea add. G 27 T 26 bone om. A 1 meus add. A 34 memor om. I i

35 tuae om.

Gdoloris

37 ardeo] audeo

G

38-79

Heu

mihi

a

me

om. I

42-

43

acutissimi

A

8

ORATIO

2

dine,

cum

ille

potaretur amaritudine

fellis?

Cur non

es

compassa castissimae

virgini,

dignissimae matri eius, benignissimae dominae tuae?misericordissima,

Domina measimisoculis,

quos fontes dicam erupisse

de pudicisteligari,

48

cum

attenderes unicum filium

tuum innocentem coram

flagellari,

mactari?

Quosfilium

fluctuset

credam perfudisse piissimum vultum,et

cum51

suspicerestendi et

eundem

deum

dominum tuum

in

cruce sine culpa ex-

carnem de carne tua ab impiis crudeliterpectus vexatumesse,

dissecari ?

Quibus:

singulti-

bus aestimabo purissimumeccefilius

cum

tu

audires

mulier,

tuus,

et

discipulus:

ecce mater tua?

Cumde

acciperes in filium 54

discipulum pro magistro, servum pro

domino?cruce

Utinam cum

felice

IOSEPH dominum meum!

deposuissem,

aromatibus condissem, in sepulchro collocassem, aut saltem prosecutus essem, 57ut tanto funeri

non deesset aliquid mei obsequiiterritus

Utinam cumaudissem

beatis mulie-

ribus chorusca visione angelorum essem

et

nuntium

domi-

nicae resurrectionis, nuntium

meae

consolationis,

nuntium

tam

expectatum, 60:

nuntium tam desideratumtimere vos,

!

Utinam, inquam, audissem ex ore angelicrucifixum,surrexit,:

nolite

IESUM

quaeritis

non

est

hic!

Benignissime, suavissime, serenissimevidi illam

quando

restaurabis mihi quia

non

63

beatam tuae

carnis incorruptionem ??

Quia non sum deosculatus locaquando consolacapit in

vulnerum, fixuras clavorumveri

Quia non

respersi lacrimis gaudii cicatrices testes

corporis? Admirabilis,

inaestimabilis,

incomparabilis

:

66

beris

me

et

compesces

me

a dolore

meo? Non enim

me

dolor

meus, quamdiu peregrinus sum a domino meo.

Heu

mihi, domine, heu animae

meae

!

recessisti,

consolator

vitae

meae, nec

valedixisti mihi.

Ingrediens vias 69esin

tuas benedixisti tuis,

nec

affui.

Elevatis manibuste

a nube susceptus

caelum, nec vidi. Angeli promiserunt

rediturum,

nec audivi.

4656hic]

fellis]

Cf. Matth. 27,34. Cf. Matth. 27,57s.

53-54 tuus]

Ioh.

19,27.

54

tua]

Ibidem.

IOSEPH]

59 angelorum] Cf. Luc. 24,23. 65 clavorum] Cf. Ioh. 20,25.

61-62 66-67 con-

Matth. 28, 5; Marc. 16,6.

solaberis

me] Ps. 118,82.70-71in

68 peregrinus sum] Cf. Ps. 38,13.caelum] Cf. Act. 1,9.

70 manibus]1

Cf. Luc. 24,50.

71 rediturum] Cf. ibid., v.

1.

46

castissimae] sanctissimefletus

GLet

47 dignissimae om.

G

50

flagellari]

ligari

P51

fluctus]

D

credam] dicam

ACG

profudisse

P68

vultum] tuum add.

filium

om.

A

dominum

deum

57 aromatibus

DA A71

collocassem om.resurr.

5961reditu-

A tam desid. nuntium A rum] venturum Gterritus]

perterritus

audivissem

G

59-60 nuntium dom.

om.

65 gaudii om.

A

peregrinatus

A

!

;

ORATIO72

2

9

Quid dicam? Quid faciam? Quo vadam? Ubi eum quaeram? Ubivel

quando inveniam?

Quemcor

rogabo? Quis nuntiabit dilectoest in

quiarisus

amoremeus.

langueo? Defecit gaudium cordis mei, versus75

luctum

Defecit caro

mea

et

meum, deus

cordis mei et parsnisi

mea deus

in aeter-

num. Renuit

consolari anima

mea

de

te,

dulcedo mea. Quid enim

mihi est in caelo, et a te quid volui super terram?78 quaero.

Te

volo,

te

spero, te

Tibi;

dixit cor

meum:

quaesivi vultum tuum, vultum tuum, domine,

requiram

ne avertas faciem tuam a me.benignissime,tibi derelictusest

Amator hominum81 eris

pauper, orphano tu

adiutor.

Mi

advocate tutissime, miserere orphani

derelicti. Pupillus factus

sum absque

patre,

anima mea quasi vidua.tibi

Respice

orbitatis

et

viduitatis

meae

lacrimas,

quas

offero

donec redeas.

Ageet

iam, domine, appare mihi,salvus ero.

84 et consolatus ero.

Ostende mihi faciem tuam,

Exhibe praeet

sentiam tuam, et consecutus ero desideriumerit

meum. Revela gloriam tuam,

perfectum gaudium meum.

Sitivit

in

te

anima mea, quam multipliciter

87 tibi caro et

mea.

Sitivit

anima mea ad deum fontem vivum. Quando veniam

parebo ante faciem dei mei??

Quandoesurio

venies consolator!

meus quem ex-

pecto90

O

si

quando videbo gaudium meum quod desidero

O

si

satiabor

cum

apparuerit gloria tuasuspiro

quam!

!

Ome

si

inebriabor

ab ubertate do-

mus tuae ad quamsitio

Si potabis

torrente voluptatis tuae

quamdonectuus'.

93

Sint mihi, domine, interimdicatur mihi:

lacrimae

meae panes:

die ac nocte,

,ecce deus tuus'

;

donec audiampota

,anima, ecce

sponsus

Pasce me interim96 doloribus meis.

singultibus meis,

me

interim fletibus meis, refocila

meest

Veniet interea fortasse redemptor meus, quoniam bonus ipsi

nec tardabit, quia pius est;

gloria in

saecula saeculorum, amen.

73-74 langueo] Cant. 2,5.Ps. 72,26.a

74

risus

meus] Cf. Thren. 5,15.seu potius ex Antiphonario

75-76

in

aeternum]

76 anima mea] Ps. 76,3.s.

77 super terram] Ps. 72,25.;

78-79:

me] Ps. 26,8

(e Psalterio

Romano,

Vulg.

exquisivit

te facies

mea

;

faciem tuam, domine, requiram).

80-81 adiutor] Ps. 9", 14.

81-82

vidua] Cf. Thren. 5,3. Ps. 62,2.

84

salvus ero] Cf. Ps. 79,4,8,20.:

86-87 caro mea] 89-90gloria tua] Ps.

87-88 dei] Ps. 41,3 (Vulg.

fortem; appar.).

16,15.

90-91 voluptatis tuae] Cf. Ps. 35,9.

93 nocte] Ps. 41,4.in saecula]

93-941

deus tuus] Cf. ibidem.

97 nec

tardabit] Cf.

Hebr. 10,37.

Rom.

1,36.

72 eum quaeram] exquiramparebo] apparebo

G

86-87

Sitivit

caro mea

in

marg.

insert.

G95

88inte-

GL97quia]

90 inebriaboquoniam

D

93 interim domine

A

rim

1

om.

G

GL

.

10

ORATIO

3

III.

Oratio ad accipiendum corpus domini et sanguinem.L)omine IESUChriste,

qui patre disponente, spiritu sancto cooperante, 3

per mortem tuam spontanea voluntate misericorditer a peccato et morte aeternaaffectu

mundumet

redemisti,

adoro

et

veneror, eo quo possum

quamvis tepido

humili devotione,

gratias

agens tanto beneficio, hoc sanctum corpus 6et defensio-

tuum

et

hunc sanctum sanguinem tuum, quae ad emundationem

nem

a peccatis accipere desidero.Confiteor,

domine, quia nimis sum indignus ad eorum tactum accedereilla

;

9

sed confidens de

clementia qua pro peccatoribus, utet

iusti fierent,illa

animam

tuam ponens ea

dedisti,illa

pia hostia

patri

mactari voluisti:

praesumo

ego peccator, ut per

iustificer,

accipere.

Supplex ergo

te,

pie miserator 12sint

hominum, obsecro,

ut

quae ad delendum

peccata dedisti, non mihiet

ad

peccatorum augmentum, sed ad indulgentiam

tuitionem.

Fac me, domine,sentire,

ita

ea oresic

et

corde

percipere

atque fide et affectusimilitudiniet

15

ut per

eorum virtutemperveteris

merear complantarimortificationemest

mortis etiustaeet

resurrectionis tuaevitae,

hominis

novitatem

ut dignus sim corpori tuo,et tu

quodet

ecclesia,inte

incorporari,

sim

18

membrum tuumin

caput

meum,

maneam

et tu in

mein

:

quatenuscorpori21

resurrectionetuae,

reformes

corpus

humilitatis

meae

configuratumet inte

claritatis

secundumtua:

promissionem

apostoli tui,etspiritu

aeternumet

gaudeam de

gloria

qui

cum

patre

sancto

vivis

regnas

deus per omnia saecula saeculorum, amen.

Ad. Or.II

III:

7-8 a peccatis] Cf.

1

Ioh.

1,7.

9

indignus] Cf. Luc. 7,6.tuitionem]

10ante

ponens] Cf. Ioh.in

10,15,17,18; et passim.

13-14Perceptio

Cf.

Orat.

communionemtuae] Cf.

Ordine Missae Romanae:6,5.

etc.

16-17 resurrectionis1

Rom.19

17 veteris hominis] Cf. ibidem, v. 6.

7-

1

8

vitae]

Cf

ibidem, v. 4.4,15.in

18 ecclesia] Cf. Col. 1,24.

18-19 caputclaritatis tuae]

meum]

Cf. Eph.

me] Cf. Ioh. 15,4

s.

20-21

Cf. Phil. 3,21.

ad Or.nem om.

III

(prius

XXXIV):

Orationem om.

ATPCI

2

sic

AD CORPUS ET SANGU. DOMINI SUMENDUM G MEDITACIO AD SUSCIPIENDUM CORPUS CHRISTI L OR. ANTE PEROR.

D

Bquem

et sangui-

CEPTIONEMcapudcetera

SACRIFICII22 cum patre

V

7 quae]

quem G;

in

B

corr.

ex

19

VL

et]

eodem add.

GL

22-23

vivis

amen] om.

G

et

!

ORATIO

4

11

IV.Oratio ad sanctam crucem.3

oancta

crux,

per

quam

nobis ad

memoriam crux

illa

reducitur,

in

qua

dominus noster

IESUS

Christus nos per

mortem suam a morte

aeterna, in

quamre-

omnes misere tendebamus, ad vitam aeternam, quam peccando perdideramus,6 resuscitavit:

adoro, veneror et glorifico in te crucemet inilla

illam

quamet est

nobis

praesentas,

eundem miseratorem ac dominum nostrum,est.

quae pervitaet

illam misericorditer9 r esurrectio

operatus

O

crux amabilis,per quodsignati

in

qua

salus,

nostra

!

O

Iignum pretiosum,

salvati!

et

liberati

sumus

O12

signum venerandum, per qiiod deogloriari

sumus

O

crux gloriosa, in qua

sola nos

opurtet!te

Non

enim es suscipienda secundum crudelium quised

mitissimo paravete

runt insipientissimam impietatem,

secundum

eius

qui

sponte suscepitsapienter perIlli

sapientissimam pietatem.!5

Nam

illi

non potuerunt aliquidnisi

nisi illo

mittente,

nec ipse quicquam

sustinuit

se

misericorditer;

volente.te elegit,

te

elegerunt, ut per te scelus impietatis suae perpetrarentte1

ille

ut perille

opus

pietatis

suae consummaret.

Illi

utIlli

per te iustum morti traderent,ut

8 ut

per te peccatores a morte erueret.Illi

vitam interficerent,ille

ille

ut morIlli

tem perimeret.ut vivificantem21 deliter,ille

ut salvatoremille

damnarent,

ut

damnatosIlli

salvaret.

mortificarent,et

ut mortuos vivificaret.

insipienter et cru-

sapienter

misericorditer.

Non

ergo

es,

o

crux admirabilis,

aestimanda secundum intentionem crudelis insipientiae, sed secundum efrectummisericordis sapientiae.24

Quomodoqua iucunditate

igitur in te

te

laudabo, qualiterte

te

exaltabo, quo affectu te orabo,

gloriabor? Per

infernus spoliatur et omnibus per te

Ad

Or. IV:

8-9 resurrectio nostra] Cf. Introitum Missae10-11

s.

Crucis.

9

liberati

sumus] Cf. ibidem.interficerent]

oportet] Cf. Gal. 6,14 et supradictum Introitum.

18

Cf. Act. 3,15.

20

vivificaret]

Cf.

Rom.

4,17.

ad Or. IV (prius XLI): Orationem om. ATPI om. L OR. DE SANCTA CRUCE BDquam)alia?)

2 4in

sfc

CGVin

ORATIO(cor.

quam]lignum

qua

ex in

DC8

5 tenebamur corr. ex tendebamusamabilis] admirabilis

DC

aeternam om.

DB

(Recensioalia?)

GL

10 signum]

DB

(Rec.

12 es enimliberaret

C24

13 insipientissimam] insipientemigitur]

DB (Rec.

alia?)

18 erueret]

G

ergo

D

12

ORATIOobturatur.

4

redemptis

Per

te

daemones

terrentur,

comprimuntur,

vincuntur,

conculcantur.

Per

te

mundus renovatur atquePerte et

veritate in illo lucente et iustitia 27

regnante decoratur.salvata,illa

humana naturatartari

peccatrix est iustificata,

damnatate

ancilla peccatiin

liberata,

mortua

resuscitata.te

Perfilius

civitas

beata

caelis

restauratur et perficitur.

Per

deus dei

pro nobis 30

voluit

oboediens esse patri usque ad mortem, propter quod exaltatus

accepit

nomen quodet

est

super

omne nomen. Perbona

te

paravit

thronum33

suum

instauravit

regnum suum.ineffabilia

Oet

crux,

quae ad tam

es electa et praeparata,

laudant

exaltant te nonte

tam humana

sivein

angelicaet

mens aut

Iingua,

quam operaet:

quae perotu,

sunt facta.etinfrui,

O

tu,

qua

per

quam

est

salus

vita

mea;

36

in

quanisi

perte.

quam

est

totum

et

omne bonum meumnasci, vivereetsi

absit mihi

gloriari

Nam

quid mihi concipi,

omnibus huiussicsi

vitae

bonis

et postea in infernumsi

descendere? Utiquesic

mihi esset, 39

melius mihi erat,

nec conceptus fuissem. Et certe

essem,

per te re-

demptus non essem.

Quogloria,

ergo affectu gloriabor in

te,

sine

qua non solumet

nulla mihi esset 42

sed insuper aeterne

mete,

possideret infernalis luctus

miseriaP

Qua45

delectatione iucundabor in

per

quam pro

servitute

tartarorum haereditasinte,

mihi data est regni caelorum

?

Quo

gaudio gratulaboresse,et

sine

qua futuquia

rum

erat ut horrerem

me

vel

ad momentum

per

quam expectoet

gaudeboserviam,

me

in

aeternum esse?

Nam

etsi

adhuc

intersi

spem

metum deoamando,48

certuste

tamen sum quia ad haec bona,gloriabor,

gratias agendo,

vivendo inSit

per te perveniam.

itaque per te et in te gloriate

mea,te

sit

per te et in

te

vera spes

mea. Perficeturin

peccata

mea

deleantur,iustitiae

per

anima mea a

vita veteri morti- 51

et in

novam vitam

resuscitetur.in

Fac obsecro,

fac ut, sicut

baptismo mundasti a peccatis,eis

quibus sum conceptus et natus, itaut per te

me me54

remundes ab

quae contraxi, postquam sum renatus,

ad ea bona

perveniam, ad quaeChristo,

homo

est creatus, praestantein

eodem domino

nostro

IESU

qui

sit

benedictus

saecula.

Amen.37-38in

30-32 nomen] Cf. Phil. 2,8-9.te]

32-33 thronum suum] Cf. Ps. 9,8.

Cf. Gal. 6,14.50,7.in illo] in

40

fuissem] Cf. Matth. 26,24.

53 sum conceptus] Cf.

Ps.

56eo

Amen]

Cf.31

Rom.

1,25.

27

GLsine]

oboediens voluit

suntsi

GL

42

nisi

G

43 aeterna

GL GLhomo

35 non

te

G

36

factaetsi]

45

in te

om.

V

49 perveniam]

veniam

V

55

est

G

56 qui

G

41

Amen

om.

G

!

!

ORATIO

5

13

V.Oratio ad sanctam3

MARIAMMARIA,

cum mensSanctaet

gravatur torpore.deumsingulariter

inter sanctos

post

sancta

materge-

admirabilis virginitatis,6 nuisti,

virgo amabilis foecunditatis,

quae

filium

altissimi

quae perdito humano generi salvatoremsupereminens tanta dignitate,:

peperisti,

domina praetulgenscertumest

tanta sanctitate,

quamsese

utique

non

minori praeditam esse potentia et pietate9 lutis,

tibi,

o genitrix vitae, o mater saconatur praesentare mi-

o templum pietatis et misericordiae,

tibi

serabilis

anima mea, morbis vitiorum languida, vulneribusTibipiis

facinorum

scissa,

ulceribus flagitiorum putrida.12 ut

nititur

quantum moribunda

valet supplicare,

potentibus tuis meritis et

tuis

precibus dignerisstuporis,

eam

sanare.

Sic enim,

pia domina,

alienata est a se

immanitate

ut

vix

sensumne

habeat

enormis languoris. Sic sordibus et foetore1

foedatur,

ut

timeat

ab

ipsa

5

misericors vultus tuus avertatur.

Sic tabescit desperando respectus tui conver-

sionem, ut etiam os obmutescat ad orationem.

Peccata mea, nequitiae meae,1

si

habetis

animam meam

vestro venenout miseratio velfe-

8

peremptamnonpossit

:

vel

cur sic facitis

eam

vestra foeditate horrendam,

aspicere illam? Si obruitis eiilli

spem

exauditionis vestra mole:eiusvestri

cur obstruitis21 cistis

vocem:

orationis vel

vestri

pudore? Si mentem

amore dementem

cur sensum eius vestro redditis torpore non seniniquitatis,

tientem ?

Heutu

pudor sordentis

in

praesentia

nitentis

sanctitatis

Heu24

confusio

immundae

conscientiae, in conspectu fulgentis munditiaemulieres,

OAdOr.

benedicta super

quae angelos

vincis

puritate,

sanctosre-

superas pietate, anhelat moribundus spiritus meus ad tantae benignitatis

V V

:

5 filium altissimi] Cf. Luc.

1

,32.

24 super mulieres] Cf. ibidem,

v.

42.

ad Or.

(prius L):

2-3

sic

PENTIS IN PECCATIS

PA

OR.

AD S. M. AGLI AD S. M. DULPHUM de tribus Orationibus20])10-11

Oratio om. B OR. AD S. M. TORAD DOMINAM NOSTRAM S. M. C OR. DC epistolam ad GUNDEI GENITRICEM V

TD

4

MARIA17

om.

6

peperisti salvat.flag.

quae sequuntur praeponunt (= Ep. 28 [prius A 7 super omnes eminens

I,

DC13

ulceribus fac. scissa vulneribus

DCspir.

11

valet

moribunda

alienata est]

anima mea add.si]

DP

14 ab ipsa] ab ipsis

A A

ab21

illa

D D

16 osstupore

om."D24

cur sic

D

20-21 amore

fecistis

G

torpore]

D

O

tu]

cum

signo divisionis

25

m. morib.

14spectum, sed erubescit addesidero,uttanti

ORATIOnitoris

5

conspectum. Rogare enimcures plagaset

te,

domina,27

miserationis

tuae

respectute

et

ulcera

peccatorum

meorum, sed confundor corammina, parereeis,

ob foetoremet

sordes eorum. Horreo, do-

tibi

in

immunditiis!

horronbusvideri sine

meis,eis.!

ne tu horreas

me

pro30

et

non possum - vae mihiperturbata,

-

O

o

confusa

peccandi conditio

En

quippe vos,

peccata

mea, quomodo discerpendoquetis praecordia

distrahitis,

distrahendo conoditis, corTodendo tor-

mea.

Eadem enim

peccata mea, o domina, cognosci a te 33fugiuntsine

cupiunt propter curationem, parere

tibi

propter

execrationem.Si celantur,terrent

Nonsunt

sanantur sine confessione, nec produnturinsanabilia;si

confusione.

videntur,

sunt detestabilia.

Lrunt me dolore,

me

timore. 36

Mole me obruunt, pondere me premunt, pudore me confundunt.

O

tu

illa

pie potens et potenter pia

MARIA,

de qua fons

est

ortus

misericordiae,

ne contineas precor tam veram misericordiam, ubi tam veram 39

agnoscis miseriam. Si enim ego confundor in obscoenitate iniquitatis

meae adinsi-

fulgorem tuae sanctitatistaepietatis ??

:

tune,

domina, erubesces erga miserum affectum

Si

ego confiteor nequitiamestte

meam

:

tune abnegabis benignitatem 42:

tuam

Si

maior

miseria

mea quam

mihi expediat

eritne

minor

miseri-

cordia tua

quamergo,

deceat? Quanto enim, domina,

magis

delicta

mea

in

conspectu dei et tuo sordent, tanto magis eius curatione et tua subventione 45egent.

Sana

clementissima,

infirmitatem,

et

delebis

quae

te

offendit

foeditatem.

Aufer, benignissima, languorem, et non sentiessit

quem honesquod

foe-

torem.

Fac, piissima, ut nonFac,

quod

dolet,

et

non

erit

sinceritati 48

tuae sordet.tui

domina, exaudi me, domina, sana animam peccatoristui,

servi

per virtutem benedicti fructus ventrispatrissui,

qui sedetin

in

dextera

omnipo51

tenris

superlaudabilis

et

supergloriosus

saecula^.

Amen.

50

ventris tui] Cf. ibidem.

50-51

patris]

Cf.

Symbolum Apostolorum.

51

in

saecula]

Dan. 3,53.

31

vos quippe

Gom.

33 enim om.

A

a te cognosci

GL

34 Non] enim add.?)

Dme

35 confusione] Si produntursunt detestabilia

sunt sanabilia

add.

A

(Recensio priorvidentur]

36

si

vid.

A

(Recensh prior?)

produntur

D

37

pudore

D pietatis D doceat Peras.)

38 pie potens] potens pie

A41

ortus est

DGL

40 confundor egoQuanto] Quando /

Asordes

tuae] tantae

DG

39 misericordiae] domina om. G 44

domina] om.

V; erasum

in

G;

o praemittit

DC

46

delebis] debilis /

48

piissima] benignissima

D

dolet] deleat

DC

olet (d

catoris

B P

49 sordeat

DC

A

me om.

49-50

servi tui pec-

50 ad desteram

G

50-51 patris sui omnipotentis

D

ORATIO

6

15

VI.Oratio ad sanctam3

MARIAM

cum mensVirgo mundomirabilis,

est sollicita timore.

venerabilis,

mater humano generi amabilis, femina angeliscuius beata virginitate;

MARIA

sanctissima,

omnis

sacratur

inte-

6 gritas,

cuius glorioso partu omnis salvatur foecunditas

domina

magna,:

cui

gratias agit contio laeta iustorum,te,

ad quam

territa

fugit

turba reorumnimis

ad

praepotens et misericors domina, ego peccator et utiqueconfugio.districti iudicis

peccator

9 anxius

Videns enim me, domina, ante

omnipotentem

iustitiam,

et

considerans irae eius intolerabilem vehementiam, perpendo peccatorum12

meorumdominaim-

enormitatem

et

condignam tormentorum immanitatem.

Tanto:

igitur,

clementissima, horrore turbatus,

tanto pavore perterritus

cuius

enixius

plorabo interventionem,15 securius

quam

cuius uterus

mundi

fovit reconciliationem ?

velocem

in

necessitate

subventionem

sperabo,

Unde quam unde mundoveniam im-

processisse propitiationem scio?petrabit,18

Aut

cuius intercessio facilius reoet

quam quaetam

illum

generalem

singularem iustum ultorem et misebeatissima, impossibile:

ricordem indultorem lactavit? Sicut

namque,

est

ut

haec meritatissima,21 novit

tibi

singularia,

nobis

tam necessaria

obliviscaris

sic,

mi-

incredibile est ut supplicantibus miseris

non miserearis. Bene quippesatis,

mundus, nec nos mundi peccatores ullatenus dissimulari patimur;satis

inquam, o domina,filius

novimus,

quis

nlius

hominis

vel

cuius

hominis

venit

salvum facere quod perierat. Numquid ergo

tu,

domina mea,

Ad

Or. VI:1

14 reconciliationem] Cf.

Rom.

11,15.

16 propitiationem] Cf.

Rom.

3,25;

Ioh. 4,10.

22-23 perierat] Cf. Luc. 19,10.

2-3 sic T LI): Otationem om. I OR. AD EANDEM TIMENTIS PRO PECCATIS P ITEM AD DOMINAM NOSTRAM C ITEM (ALIA L) AD SANCT. MAAD SANCTAM MARIAM OR. A 3 est sollicita] SOLLICITATUR D ITEM ALIA V RIAM GL sine 7 contio] conditio D inscriptione B 5 mirabilis] ammirabilis A fugit ter12-13 clem. dorita TC (Recensio prior?) 8 misericors et praepotens A 15-16 processisse mundo DC 21 dissimulare DC mina GL 22-23 hohominis AD minis

ad Or. VI (prius

filius]

filius

16

ORATIOobliviscerisfeliciter

6

mater spei meae, numquidcorditer estIlle

tu

odio mei quod

mundo tam

miseri- 24

intimatum,filius

tam

divulgatum,

tam amanter amplexatum?

bonus

hominis venit perditum sponte salvare, et mater dei poterit

perditum

clamantem non curare?,

Bonus

ille

filius

hominis

venit

vocarein

27

peccantem ad paenitentiam tentia?Ille,

et

mater dei contemnet precantemmitis

paenifilius

inquam, bonus deus,

homo, misericorsettu,

filius dei,

pius

hominis venit quaerere

peccatorem errantem,

bona mater

eius,

potens 30

mater

dei,

repelles

miserum orantem?salvaretureius pae- 33

peccatornitetet

tcce enim, o virgo homo, de qua natus est deus homo, ut homo ecce coram bono filio tuo et coram bona matre:

confitetur,et

gemit

et

orat peccatorvos,

homo.fili

Obsecro ergopia

vos,

bone

domine

bona domina, obsecroveritatem,eius et tu

pie

et

mater,

obsecro vossicut 36

per hanc ipsam vere tu esfilius

per

hanc singularem spem peccatorum, ut:

mater eius ut salvetur peccator

sic,

sic

absol-

vatur et curetur,

sanetur et salvetur hic peccator.

Probet

in

se,

probet hic

vester peccator quia vere estis, sentiat in se quia propter salutem peccatorum 39estis

tu

filius

et

tu

mater. Vester certeinfilium,

amborum

peccator.

Cuminiuriafilii.

enim peccavi

irritavi?

matrem, nec offendi matrem sineigitur

Quid ergoreconciliabitetsi

facies,filio

peccator

Quo:

fugies,

peccator

?

Quisiratoestis ?

42

enimfilio ?

meSed

inimica matre? Quis mihi placabitoffensiestis

matrem

pariteriusti

ambo

nonne

et

ambodei.

clementes

Fugiat ergo reusoffensae matrisinter

dei adfilium

piam matrem misericordisbenignaematris.et

Refugiatreus

reus 45

ad piumIniciat

Ingerat

se

utriusque

utrumque.

se inter

pium

filium

piam matrem.filii

Pie domine, parce servo matris tuae. Pia domina, parce servo

tui.

48

Bonefilio

fili,

placa matrem tuam servo tuo.

Bona mater,bona mater,

reconcilia

servum tuumincidam inmihi frustrain vobis51

tuo.

Qui me

inicio

inter

duas tam immensas

pietates,

nonsit

duas tam potentes

severitates.

Bone

fili,

non

quod

confiteor

de vobis hanc veritatem, nec erubescam quod spero

27-28 ad paenitentiam] Cf. Luc.

5, 32.

27 perditum clamantem] perditum om.vere tu es] tu vere escies]irato]

DV Aet]

2841

et mater] et in filium

bona mater

D42

37fa-

DCT

tu

es vere

peccavite

o add.irritato

A A

Quoinimicoinitio

D

A

peccator om.

43 me]et

DC

mihi] tibi

DC

44 nonne52in vobis]

om.

AD

48 parce

pia domi-

na

D

50

de vobis

D

ORATIOhanc pietatem.54 pietatem

6

17confiteor

Amo

enim veritatem quam

de

vobis,

et

deprecor

quam

spero in vobis.iudex, cui parces,tu,

Dic, mundiciliabis,si

dic,

mundi

reconciliatrix,

quem

recon-

tu,

domine, damnas etsua

domina,

averteris

homunculum bonaSalvatorte,

57 vestra

cum amore, malasalvabis,te,

cum maerore

confitentem.si

singularis,

dic

quem

salutis

mater, dic pro quo orabis,

domine, praeci-

piente et

domina, consentiente tormenta vexant peccatorem se execrantem,Si infernus absorbet

60 vos obsecrantem.

reum

se accusantem, vos

deprecantem.

Si tartara devorant pauperem in se desperantem, in vobis sperantem.

L/eus, qui factus es63 facta

filius

feminae propter misericordiam, femina, quae:

es

mater dei propter misericordiam

aut miseremini miseri, tu parcendo,

tu interveniendo,stratein

aut ostendite ad quos tutius fugiam misericordiores, etpotentiores.fides

mon-

quibus certius confidaminiquitaset

Si

enim

est,

immo

quia est

66

tam magna mea

tam modica

mea, tam tepidaut nec

caritas

mea,

tam fatua mea

oratio,

tam imperfecta meagratiam:

satisfactio,

merear delicsupplico,

torum veniam nec69 ut in

salutis

hoc

est,

hoc

estin

ipsum

quod

quo merita mea mihideficere.

videtis

non

sufficere,

eo misericordiae vestrae

non dignentur

Precor itaque, precor exaudite me, sed propter vos,

non propter me, per pietatem qua exundatis, per potestatem qua abundatis,72 ut

evadam

meritos dolores

damnatorum

et

intrem

in

gaudia

beatorum,

te

deum

laudaturus,

qui es benedictus et superlaudabilis in saecula saeculorum.

Amen.

66 modica73 ben.

fides]

Cf. Matth.

14,31.

72 intrem

in gaudia]

Cf. Matth.

25,21.23.

et superlaud.

in saecula] Cf.

Dan. 3,53

s.

55 dic mundi 2 ] dic mihicusantem om.

67

oratio

A 59 vexabunt G 63 V accusantem] et add. D satisfactio mea ADCGL (Rec. prior?)68 hocest

60 vos obsecrantemmisereamini

se

ac-

P

miseri] misero

T70 72

mea

ACG69ut] in

nec merear] non me-

rear

DCP

secundo loco om.

ADCG

eo add.

DG

dedignentur

71

exundatis] habundatis

abundatis] exundatis

et intrem] ut intrem

D

18

ORATIO

7

VII.Oratio ad sanctam

MARIAMamore.3

pro impetrando eius

et Christi

MARIA,tu illa

tu illa

magna:

MARIA,

tu illa nraioret

beatarum

MARIARUM,te

maxima feminarumamare,te

te,

domina magnalaudare,te

valde magna,venerari

vult

cor

meumte

cupit os

meum

desiderat

mens mea,tota

affectat

exorare anima mea,

quia

tuitioni

tuae

se

commendat

sub-

stantia

mea.viscera

Enitimini,potestis

animae meae, enitimini

quantumlaudetis,

potestis

-

si

quid 9

- omniaut eius

interiora

mea, ut eius meritaadmiremini,ut

ut

eius beatitudinem

ametis,cuiusratis,

celsitudinemcotidie

eius

benignitatem

deprecemini,12

patrocinio

indigetis, etsi

indigendo desideratis,

desiderando implo-

implorando

impetratis,

non secundum desiderium vestrum, tamen

supra vel certe contra meritum vestrum.

Regina angelorum, domina mundi, materconfiteor quia cor

eiusut

qui

mundat mundum,erubescatin

15

meum

nimis est

immundum,

merito

tam

mundamigitur,

intendere nec digne possit tamte

mundamnutrix

intendendo contingere.mentis meae,te

Te18

mater illuminationis cordis mei,

salutis

obse-

crant

quantum possunt cuncta praecordia mea. Exaudi, domina, adesto pro-

Ad

Or. VII:

18 illuminationis] Cf. Ps. 26,1.

salutis]

Cf. ibidem.

ad Or. VII (priusprimamin

LII)

:

huius Orationis quattuor recensiones dislinguuntur,tertiam cod.

quarummixtae,

codices

ATPD,

secundan cod. C,

GL, quartam

et

ultimam, quae

textu sermonis recepta est, cod.

BI

;

insuper

exstant nonnullae

recensiones

quarum unam codex V repraesentat (C/. A IVILMART, Les popres corrections de S. Anselme dans sa grande priere a la Vierge Marie; in: Recherches de Theol. anc. 2-3 sic D OR. AD S. MARIAM et medievale, t. II [1930], p. 189-204). OR. AD S. MAR. DESIDERANTIS ACCENDERE IN SE T

AMOREM

ITEM AD VIRGlET EIUSDEM BEATAE GENITRICIS IPSIUS P ITEM G ITEM AD S. M. L ALIA AD S. M. A NEM MATREM C 5 et valde magna om. D ITEM AD EANDEM V Alia / sine inscriptione B tuitioni] miserationi / 7 te affectat exorare anima mea om. A magna valde / 17 15 angelorum om. A 12 desideretis {ab alia manu super lin. corr.) G 19 praec. mea cuncta A mundam dignam ADEI1

]

ORATIOpitia,21

7

19

adiuva potentissima, ut mundentur sordes mentis meae, ut illuminenturut

tenebrae meae,

accendatur

tepor

meus,

ut

expergiscatur

torpor

meus,filium

quatenus sicut tua beata sanctitas super omnia post

summum omnium,et

tuum, per omnipotentem filium tuum, ob gloriosum filium tuum, a benedicto24filio

tuo est

exaltata

:

sic

super

omnia

post

dominumet

deum meumametetfilio

et

omnium,tur

filium

tuum, te cor

meum

intelligat

veneretur,

deprecetuo factus

eo

affectu,

non quo desidero imperfectus, sed quo debet aresuscitatus.

27 et salvatus,

redemptus et

Oenitrix vitae animae meae,salvatoris totius30

altrix

reparatoris

carnis

meae,

lactatrix

substantiae

meae! Sed quid dicam? Lingua mihisollicita

deficit,

quia

mens non

sufficit.

Domina, domina, omnia intima meatibi

sunt, ut tan-

torum beneficiorumet

gratias

exsolvant,

sed nec cogitare

possunt

dignas,et

pudet proferre non dignas.mei,

Quid enim digne dicam

matri

creatoris

33 salvatoris

per cuius sanctitatem peccata

mea?

purgantur,

per cuius inte-

gritatem mihi incorruptibilitas donatur,

per cuius virginitatem anima

mea ada-

matur a domino suo36 genitrici dei et

et

desponsatur deo suo

Quid, inquam, digne referam

domini mei, per cuius foecunditatem captivus sum redemptus,

per cuius partum de morte aeterna sum exemptus, per cuius prolem perditus

sum39tus

restitutus

et

de

exilio

miseriae in patriam beatitudinis reductus?

Benedictaventris tuiin

in mulieribus, haec omnia mihi dedit benedictus fruc-

regeneratione baptismatis

sui, alia in spe, alia in re

;

quam-

42

quam haec omnia ego ipse mihi sic peccando abstulerim, ut nec rem habeam et spem vix teneam. Quid enim ? Si mea culpa evanuerunt, numquidingratus eroilli,

per

quamut:

mihi tanta bona gratis evenerunt

?

Absit, ne ad-

dam hanc45 quia

iniquitatem super iniquitatem.

Immo

gratias

ago quia habui, doleosicut

non habeo, oro

habeam. Certus enim sum quiasic

per

filii

gra-

tiam ea potui accipere

eadem

per matris merita possum recipere. Ergo

20-21 tenebrae meae] Cf. Ps. 17,29.

39

in mulieribus]

Cf. Luc.

1,42.

39-

40Cf.

ventris tui] Ibidem.Is.

40 baptismatis] Cf.

Tit. 3,5.

43-44 super iniquitatem]

30,1.

20 sordes mentis meae mundenturdioisio Orationis in partes deest in

A A

21 ut experg. torporalitrix

GL

meus om. 29 mihi] meain patria

DAtanta

2832 pu35

D

det

PGspem

desponsatur] a add.

non dignas] indignas 33

DCrestitutus]

33 per cuiusrestauratus

purgantur om.

AC

G

T

mihivix

benedictus om.

D?)

PGL VI

(Rec. alia

41 peccando sic 40 baptismi DC gratis 43 per quam] per quem

39 dedit 42 DCbona

D

mihi

D

mihi gratis tanta bona

TC

20domina, portaobsecrote

ORATIOvitae,

7

ianua

salutis,

via reconciliationis,

aditus

recuperationis,

per salvatricem tuam foecunditatem, fac ut et peccatorumin

meorum

48

mihi venia et bene vivendi gratia concedatur, et usquetuus sub tua protectione custodiatur.

finem hic servus

Aulatemplum

universalis

propitiationis,

causa

generalis

reconciliationis,

vas et

51

vitae et salutis universorum,vili

nimium contrahotua,

merita

tua,

cum

in

me homunculovirginitate,

singulariter

recenseo beneficia

quae

mundus amanssingulari 54

gaudet, gaudens clamat esse sua.amabilissalutari

Tu

namque, dominavenerabilis

admirabilis

foecunditate,

inaestimabili

sanctitate,

tu

ostendisti

bilem exhibuisti

mundo dominum suum et deum suum quem mundo creatorem suum quem prius nontu

nesciebat,

tu visi-

videbat, tu genuisti 57

mundotorem

restauratorem quo perditus indigebat,

peperisti

mundoPartus

reconcilia-

quem

reus

non habebat. Perdamnatus

foecunditatem

tuam,

domina,

mundustuus,

peccator estmina,diis

iustificatus,

salvatus,

exul reductus.

do- 60

mundumte

captivum redemit, aegrum sanavit, mortuum

resuscitavit. Insi-

et

oppressionibus

daemonumeorum

tenebris obvolutuset

mundus

subiacebat, sed63

sole

de

orto illuminatus

laqueos devitat et vires conculcat.dies,

C^aelum, sidera,testati

terra,

flumina,:

nox

et

quaecumque humanae po-

vel utilitati sunt

obnoxia

in et

amissum decus sese gratulantur, domina, nova quadamineffabili

per te

quodam modousibus

resuscitata,

gratia

donata. 66 favendi

Quasi enim omnia mortua erant:dominatuivel

cum amissa

congenita

dignitateerant,

deum

laudantium, ad quod facta

obruebantur quos facta 69confi-

oppressione et decolorabantur ab usu idolis servientium,

propter

non

erant.

Quasi vero eadem resuscitata laetanturdecorantur.

:

cum iam deumet

tentium et dominatu reguntur et usu

Nova autem

inaestima-

ut et] et om. GL 54 48 foecund. tuam G 47 domina] o praemitt. DC 56 et deum suum om. A 55 sanctitate] pietate A gaudens] et amens G 63 iliu58 peperisti mundo] mundo om. 57 prius non] nequaquam 65 sunt et vires concultat om. I eorum]eorumque L minatus] est add. G 66 resusc. quodam modo per te A domina om. DC obnoxia vel utilitati GL

D

P

68

erant] fuerant

A

70 deum] dominum

T

Recensiones priores: 51 propitiationis]

pietatis

ATPDCGLV (=Rec.I)

Rec.I-III)

61-63

Insidiis

-

concultat om.

ATPD ( =

62II)

tenebris

om.

C =(

Rec.

II)

63

et

laqueos] et om.

CG ( =

Rec.

ORATIO72bili

7

21

gratia quasiinvisibiliter

exultaverunt

:

cum ipsum deum, ipsum creatorem suum nonregentem senserunt, sed etiamvisibiliter

solum

supra se

illa

intra

se eisdem75

utendo sanctificantem viderunt.

Haec

tanta

bona per benedictumprovenerunt.?

fructum benedicti ventris benedictae

MARIAEbeneficiis

mundotuis

Oed78

cur solum loquor,

domina,

plenum esse mundumgratiae

Inferna penetrant,

caelos superant.

Per plenitudinem enimet

tuae

et

quae

in

inferno erant se laetantur liberata,

quae suprafilium

mundum

sunt se

gaudent restaurata. Per eundem quippe gloriosumtuae,

gloriosae virginitatis

omnes

iusti

qui obierunt ante vitalem eiuset

mortem exultant diruptione

81 captivitatis

suae,

angeli gratulantur restitutione semirutae civitatis suae.

O84 vantur,

femina mirabiliter singularis et singulariter mirabilis, per

quam

elesal-

menta renovantur, inferna remediantur, daemones conculcantur, hominesangeli redintegrantur!

O

femina plena et superplena gratia, de cuiusrevirescit

plenitudinis exundantia respersa sic

omnis creatura

!

O

virgo benenatura,

dicta et superbenedicta,87

per

cuius

benedictionem benedicituret creator

omnis

non solum creata a creatore, sed

a creatura

!

O

nimis exaltata,?

quam

sequi conatur affectus animae meae,

quo aufugis aciem mentis meae

O90

pulchra ad intuendum, amabilis ad contemplandum, delectabilis ad amancordis mei ? Praestolare, domina, infirmam anite,

dum, quo evadis capacitatem

mamrenti.

te

sequentem.

Ne

abscondas

domina, parum videnti animae

te

quae-

Miserare, domina,

animam

post te anhelando languentem.

93

Mira

res, in

quam

sublimi contemplor

MARIAMfilium

locatam! Nihil aequale

MARIAE,

nihil

nisi

deus maius

MARIA. Deus84gratia]

suum,

quem solum de91-92 animae

74-75 benedictae] Cf. Luc. 1,42.te quaerenti]

Cf. Luc. 1,28.

Cf.

Thren. 3,25.

73 supra] super

Dmmumeamin

76 loquarabscisasunt)corr.)

DT G

tuis

om.

Dvirginis

77 penetrant] superant

A

78

liberata]

lib (cetera

79

D D

80

obierunt]

obe-

diunt

(ab alia

marg.

86

et superbenedicta

om.

A

(Rec. prior ?)

90-91 animam]

add.

G G

post te] currentem post te add.

84 et superplena om. A (Rec. prior ?) 87 creata] creatura IV (ab altera manu) 92 Miserere ADI 91 animae] meae add. 93 contemplor] loco anhelando om. A

(dd.

G

93-94

MARIAE

aequale

G

94 maius] maior

G

Recensiones priores: 75 mundo om.nes conculcantur om.

ATPDC (= Rec.Rec. Iet

I-III)

ATPDC ( =(=Rec.I)II)

II)

93-97

RIAEnihil]

om.nil

ATPD

93

Nihil] Nil

C

83 daemo- MA94 (= Rec. II)Nihil

C (=

Rec.

71

22corde suo aequalemsibi

ORATIO

7

genitum tamquam se ipsum diligebat,fecit

ipsum

dedit96

MARIAE,ut

et

ex

MARIA

sibi

filium,

non alium,filius

sed

eundem ipsum,

naturaliter esset unus

idemque

communis

dei et

MARIAE. OmnisDeus omniaexcreavit,fecit, 99

natura a deo est creata, et deus exet et

MARIAomniapotuit

est natus.fecit:

MARIAsic

deum

generavit.

Deus

qui

ipse se

MARIA:

omnia quae feceratnisi

refecit.

Qui

omnia de

nihilo facere

noluit

Deus igitur est pater fieret MARIAE filius, reficere. MARIA mater rerum recreatarum. Deus est pater conDeus enim stitutionis omnium, et MARIA est mater restitutionis omnium. genuit illum per quem omnia sunt facta, et MARIA peperit illum per quem cuncta sunt salvata. Deus genuit illum sine quo penitus nihil est, et MARIAea violata,priuset

rerum creatarum,

102

105

peperit illum

sine ut

quo

nihil

omnino bene

est.

O

vere dominus tecum, cui

dedit dominus,

omnis natura tantumte

tibi

deberet secum.esse

iVlARIA, obsecrovoluit

per gratiam qua sic dominus

tecum

et

te 108

esse

secum

:

fac propter ipsam,ut

secundum eandem ipsam gratiam, mitui

sericordiam tuam

mecum. Fac

amor

sempersit

sit

tecum.

Fac

ut clamor necessitatis

tecum, et respectus pietatis tuaeut congratulatio beatitudinis

sit mecum, et cura mei meae - quamdiu ipsa persistit - quamdiu ego subsisto - sit mecum.

semper

1

1

Fac

tuae sempersit

sit

mecum,

et

compassio

mi114

seriae

meae - quantum mihi expedit Sicut enim,

tecum.aversus et a te despectus necesseet

o beatissima, omnis aita

te

est ut intereat

:

omnis ad

te

conversus

a

te in

respectus

impossibile estsic1 1

ut pereat.

Sicut enim,

domina, deus genuit illum

quo omnia vivunt:

95 aequalemvocatur.

sibi]

Cf. Phil. 2,6.1,28.

104 sunt

facta] Cf.

Symbolum quod Nicaenum

106 tecum] Luc.

97

filius

communis /101

98

est creata]

est

om.

DGL

est

ex

MARIA G103 mater est

99

fecit

omnia /

est igitur

D

102 pater

est

GG

104

omnia

facta sunt

A

facta sunt

omniatant.

DCtibisit

105 salvata sunt

Dest]est

nihil penitus

Aest

106 omnino

nihil (nil

D)

TPDCGVI110et

{recensio prior ?)

bene

bene

benedictum

L

107 deberet

G

109 secundum om.

GL

eandem

ipsam] ipsam om.

DGL

113

semper

A

115 enim om.

PRec.

117

domina om.

G

Recensiones priores

98

et

96 et ex MARIA - eundem ipsum om. : deus - natus] et dei natura ex MARIA est nata101nisi

C (=

II)

ATPDC

(= Rec.

I et II)

prius fieret

MARIAE

filius]

sine

MARIA ATPDC

GLV =(

Rec. I-III

et

mixta)

ORATIOo tuflos

7

23revivunt.

virginitatis,

genuisti

eum

per

quem mortua:

Et

sicut

deus

per filium suum beatos angelos a peccato servavit120 per

ita,

o tu decus puritatis,

filiumfilius

tuum miseros homines ex peccatoest

salvavit.

Quemadmodumfilius

enim

dei

beatitudo iustorum

:

sic,

o tu salus foecunditatis,nisi

tuus est

reconciliatio123 cepisti,

peccatorum.est

Non

est

enim reconciliatio

quames

tu

casta con-

non

iustificatio

nisi

quam

tu

integra in utero fovisti,

non

est

saluset1

nisi

quam

tu

virgo

peperisti.

Ergo o domina, materet

iustificationis

iustificatorum,et

genitrix

es

reconciliationis

reconcialiatorum,

parens

es

26 salutis

salvatorum.

Otereius,

beata fiducia, o tutum refugium! Mater dei est mater nostra.in

Ma-

quo

solo

speramus

et

quem solumsolustibi

timemus,est

est

mater

nostra.

l29Mater, inquam, eius qui solus

salvat,

damnat,

mater nostra.quidest,

Oed132

o benedicta

et exaltata

non

soli

sed et nobis,evenire

quammater

magnum, quam amabilenonne

est

quod video per

te

nobis,

quod videns

gaudeo, quod gaudens dicere non audeo ?eius,

Si

enim

tu,

domina, es

et

alii

filii

tui

sunt fratres eius?silebo

Sed qui

fratres, et

cuius eius?

Loquar unde iucundatur cor meum, an1

ne elatione arguatur os

meum?non

35

Sed quod credo amando,

cur non

confiteor

laudando

?

Dicamesseteius:

igitur,

superbiendo sed gratias agendo.

Qui enim1

fecit

ut ipse per

maternam generationemfilii

naturae noipsefrater

38 strae,vitat

et

nos per vitae restitutionem essemus

matris

nos innoster.

ut confiteamur

nos

fratres

eius.

Ergo iudex

noster est

Salvator mundi est frater noster. Denique deus noster est factus per141 frater

MARIAMet

noster.

Qua

igitur

certitudine

debemus

sperare,

qua consolatione posfratris

sumus timere, quorummatris pendet arbitrio ?1

sive

salus sive

damnatio de

boni

de piae

Quo

etiam affectunosillis

hunc fratrem

et ??

hanc matrem

44

amare debemus

?

Qua?

familiaritate

committemus

Qua

securitateigitur

ad

illos

confugiemus

Qua

dulcedine

fugientes

suscipiemur

Bonus

139

fratres eius]

Cf. Matth. 12,49.

140 Salvator mundi] Cf.

1

loh. 4,14.

118 eum] illumfilius

DC1

per quem] et add.

ADCGI'

119 angelos beatosest

tuus est] corr. in per filium

tuum es /1

122 enim

reconc.

conc. est

130-131dicere]

26 salvatorum] salvatoris A V quam magnum, quam amabile] corr.

30 Sed]35

sine incisione

121 D DC enim reP Sed et V

in

tam magnum, tam admirabile /1

132esset]

indicere

A

1

34 ne] de add.

V

igitur]

ergo

V

1

37

particeps add.

CV

139

frater noster est

DC

140 Salvator

frater noster

om.

D

143 etiam] etenim

GL

24frater

ORATIOnobis dimittat

7

quod deliquimus,

ipse

avertat

quod delinquentes meruioret et exoret pro 147filium

mus, ipse donetnobis,filiis,

quod paenitentes

petimus.

Bona maternobis.

ipsa

postulet et impetret

quod

expedit

Ipsa rogetfilius

pro

unigenitum pro adoptatis,fratribus,

dominum proiis

servis.

Bonus

audiatiis

maquos150

trem proliberavit.

unigenitus pro

quos

adoptavit,

dominus pro

MARIA,

quantum

tibi

debemus

!

Dominatibi

mater,

per

quam?

talem fra153

trem habemus, quid gratiarum, quid laudis

retribuemus

JVlagne domine,lior

tu

noster maior

frater,

magna domina,

tu nostra

metu

mater,

docete cordulcistu

meum quaet

reverentia vosdiciteet

debeat cogitare. Bone

et

bona

tu,

dulcis tu,

date animae meae, quo affectu 156

vos

memorando de

vobis delectetur,

delectando iucundetur, iucundando im-

pinguetur.

Impinguate et succenditeliquefiat

eam

vestra dilectione.deficia*

Vestro

continuo

amore langueat cor meum,sic

anima mea,

caro mea.

Utinamvi-

159

viscera animaecarnis

meae

dulci fervore vestrae

dilectionis

exardescant, ut

scerastri

meae

exarescant!

Utinam

sic

intima spiritus

mei dulcedine ve!

affectus

impinguentur, ut medullae corporis mei exsiccenturfili

162si

L)omine,

dominae meae, domina,

mater domini mei,certe vos

ego nonestis in-

sum dignusdigni qui

qui sic

debeam

vestro

amoreamari.

beatificari,

non

sic,

immo

plus debeatis

Ergout

benignissimi, ne sic denegetis '65

mihi petenti id quo

me

confiteor indignum,

auferatur vobis id

quo

certe

vos negare non potestis dignos. Date itaque,canti

piissimi,

date obsecro

suppli-

animae meae, non propter meritumilli

meumSi

sed propter meritum vestrum, '68

date

quanto digni