Άγιος Βασίλης έρχεται... Η αληθινή ιστορία!

Η πιο γλυκιά και παραδοσιακή μορφή των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς είναι αναμφισβήτητα ο Άγιος Βασίλης. Χοντρούλης, ροδομάγουλος, πάντα ντυμένος στα κόκκινα, συνεχώς γελαστός και χαρούμενος κουβαλάει στην πλάτη του ένα τεράστιο τσουβάλι γεμάτο με δώρα και φέρνει στα παιδιά όλου του κόσμου τη χαρά, την ελπίδα και την ευτυχία της προσμονής.

Ο Άγιος Βασίλης την παραμονή των Χριστουγέννων φορτώνει το έλκηθρό του, που το σέρνουν 8 τάρανδοι, με κάθε λογής παιχνίδια και αρχίζει το ταξίδι του. Ξεκινάει από το χωριό του στη Λαπωνία και γυρίζει όλο τον κόσμο, για να μοιράσει δώρα στα παιδιά, μένοντας για πάντα χαραγμένος στην καρδιά και στη ψυχή μας. Αυτή η ευγενική μορφή με την κατάλευκη γενειάδα, αποτελεί σήμερα σε παγκόσμια κλίμακα τον πλέον αγαπημένο ήρωα των παιδιών τις ημέρες των εορτών, ακόμη και σε χώρες μη χριστιανικές.

Κάθε χρόνο το ταξίδι του Άη Βασίλη ολοκληρώνεται την Πρωτοχρονιά, όταν γεμάτος δώρα μπαίνει από τις καμινάδες των τζακιών στα σπίτια και αφήνει κάτω από το στολισμένο δέντρο τα δώρα των παιδιών. Η παράδοση σύμφωνα με την οποία ο Άη Βασίλης περνά μέσα από καμινάδες, για να δώσει δώρα στα παιδιά, προέρχεται από το ποίημα του Αμερικανού συγγραφέα Κλέμεντ Μουρ με τίτλο «Μια επίσκεψη από τον Άγιο Νικόλαο» (1823), ο οποίος δανείστηκε την ιδέα της καμινάδας, μαζί με την ιδέα του έλκηθρου και των οκτώ ταράνδων που το σέρνουν από ένα φινλανδικό παραμύθι. Πόσοι από εμάς, ωστόσο, γνωρίζουμε την αληθινή ιστορία του Άη Βασίλη, που τραγουδούν τα παιδιά στα κάλαντα την παραμονή της Πρωτοχρονιάς;

Το έθιμο της ανταλλαγής δώρων τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά χάνεται στα βάθη των αιώνων. Χρειαζόταν, όμως, κάποιος που θα προσωποποιούσε αυτή τη γιορτή και θα την έκανε ακόμη πιο ευχάριστη για την παιδική φαντασία. Άγιος Βασίλης, Σεντ Νίκολας, Πατέρας των Χριστουγέννων, Κρις Κρινγκλ, Σίντερ Κλάας, Βάιναχτσμαν, Περ Νοέλ, Χοτέισο, Νοέλ Μπάμπα, Ντεντ Μόροζ, Γιουλουπούκι… είναι μερικές μόνο από τις ονομασίες, που του δόθηκαν με πιο γνωστή και διαδεδομένη αυτή του Σάντα Κλάους. Ας δούμε, όμως, μαζί την αληθινή ιστορία του Άη Βασίλη...

1

Μέγας Βασίλειος

Ο Μέγας Βασίλειος υπήρξε Πατέρας της Εκκλησίας. Η μνήμη του τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία την 1η Ιανουαρίου. Η Αγγλικανική και η Καθολική εκκλησία τιμούν την μνήμη του στις 2 Ιανουαρίου, ενώ η Λουθηρανική στις 14 Ιουνίου. Γεννήθηκε στη Νεοκαισάρεια του Πόντου γύρω στο 330 μ.Χ. από εύπορη και ιδιαίτερα χριστιανική οικογένεια και μεγάλωσε στην Καισαρεία της Καππαδοκίας. Ο πατέρας του Βασίλειος ήταν δικηγόρος και δάσκαλος ρητορικής στον Πόντο. Η μητέρα του Εμέλια ήταν από τις πιο μορφωμένες και ενάρετες γυναίκες της εποχής, κόρη χριστιανού μάρτυρα. Οι γονείς του τον ανέθρεψαν με χριστιανικά ιδεώδη, ενώ φρόντισαν πολύ και για τη μόρφωσή του. Η οικογένειά του υπήρξε πολύ κοντά στο Θεό.Ο αδελφός του Γρηγόριος ήταν επίσκοπος Νύσσης, ο αδελφός του Πέτρος επίσκοπος Σεβαστείας και ο αδελφός του Ναυκράτιος ασκήτευε στην έρημο του Πόντου και πέθανε σε ηλικία μόλις 27 χρόνων. Οι αδελφές του ήταν όλες αφιερωμένες στο Θεό και μια από αυτές, η Αγία Μακρίνα, τον επηρέασε στη χριστιανική του πορεία.

Ο Βασίλειος μετά τις πρώτες σπουδές του στην Καισαρεία πήγε στην Κωνσταντινούπολη για θεολογία και νομικά, όπου διδάχτηκε από τον περίφημο εθνικό ρήτορα Λιβάνιο. Αργότερα συνέχισε τις σπουδές του στην Αθήνα, όπου για πέντε χρόνια διδάχτηκε τη φιλοσοφία, τη ρητορική, την αστρονομία, την ιατρική, τη γεωμετρία και τα μαθηματικά. Στην περίφημη Φιλοσοφική Σχολή των Αθηνών γνωρίστηκε καλά με τον ανιψιό του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, τον Ιουλιανό, που αργότερα έγινε αυτοκράτορας. Τότε συνδέθηκε με βαθιά και ισόβια φιλία με τον συμφοιτητή του Γρηγόριο, που αργότερα έγινε επίσκοπος στη Ναζιανζό.

Όταν επέστρεψε στην Καισαρεία, δίδαξε με επιτυχία τη ρητορική, όμως γρήγορα αποφάσισε να ασπασθεί το μοναχικό βίο. Επισκέφτηκε τα μεγάλα κέντρα του μοναχισμού στην Αίγυπτο, στη Μεσοποταμία, στην Παλαιστίνη και στην Συρία, για να γνωρίσει από κοντά τους ασκητές και να σπουδάσει το μοναχισμό, που του ασκούσε από πάντα μια ιδιαίτερη γοητεία. Με συντροφιά το φίλο του Γρηγόριο Ναζιανζηνό, συνέταξαν ένα απάνθισμα από τα έργα του Ωριγένη, τη «Φιλοκαλία», και τους μοναχικούς κανόνες που αποτελούν τη βάση του ορθόδοξου μοναχισμού.

Στις κρίσιμες ώρες για την ορθοδοξία, η εκκλησία του ζήτησε να προσφέρει τις πολύτιμες υπηρεσίες του στον αγώνα κατά των αιρετικών Αρειανών και κατά της δυστυχίας. Η απαίτηση του λαού του τον έκανε να διακόψει το μοναχικό βίο και να χειροτονηθεί πρεσβύτερος στην Καισαρεία της Καππαδοκίας. Στη μεγάλη πείνα του 368 κινητοποίησε τους πλούσιους να βοηθήσουν εκείνους, που είχαν ανάγκη και καθιέρωσε τη διανομή τροφίμων, ρούχων, χρημάτων και κάθε είδους βοήθειας σε φτωχές οικογένειες απόρων. Παράλληλα, ίδρυσε κοντά στην Καισαρεία μια ολόκληρη πόλη από φιλανθρωπικά ιδρύματα, γηροκομεία, νοσοκομεία, ξενοδοχεία και ορφανοτροφεία, που προς τιμήν του ονομάστηκε Βασιλειάδα.

2

Το 370 διαδέχθηκε στον επισκοπικό θρόνο το μητροπολίτη Καισάρειας Ευσέβιο. Χαρακτηριστικό ήταν το θάρρος και η τόλμη του απέναντι στον αρειανό αυτοκράτορα Ουάλη, που θέλησε να τον απειλήσει. Αφιέρωσε όλη του τη ζωή στην αντιμετώπιση σοβαρών προβλημάτων της εκκλησίας και στη φροντίδα του ποιμνίου του. Σπουδαία, επίσης, ήταν και η συγγραφική του εργασία. Έγραψε δογματικά, ασκητικά, ηθικά, παιδαγωγικά έργα, καθώς και ομιλίες, κηρύγματα και επιστολές. Κήρυξε την ελληνοχριστιανική παιδεία, στηριζόμενη στον Απόστολο Παύλο και τον Πλάτωνα. Συμπλήρωσε με ευχές τη Θεία Λειτουργία και διακρίθηκε για το ήθος, τη σοβαρότητα και την αξιοπρέπειά του, καθώς επίσης για την ευσέβεια, την καλοσύνη και την ανθρωπιά του και παρέμεινε μέχρι το τέλος ακλόνητος στις αρχές και στα πιστεύω του. Οι σύγχρονοί του, ενώ ζούσε ακόμη, τον ονόμασαν «Μέγα», τόσο για την πίστη και τη σωφροσύνη του, όσο και για τη γενναιοδωρία του.

Όμως, οι πολλές κοινωνικές και εκκλησιαστικές φροντίδες επηρέασαν αρνητικά τον ασθενικό οργανισμό του ασκητικού Ιεράρχη, που εκδήλωσε οξεία νόσο των νεφρών. Άρρωστος βαριά ο Βασίλειος εγκατέλειψε τα εγκόσμια πάμπτωχος σε ηλικία 48 ετών στις 31 Δεκεμβρίου του 378, αφήνοντας πίσω μεγάλη θλίψη και γενικό πένθος στο λαό. Το ποίμνιό του, προέπεμψε τη σωρό του στην Άνω Ιερουσαλήμ την 1η Ιανουαρίου του 379. Ο πρωτοχρονιάτικος εορτασμός της μνήμης του Ιεράρχη, μεταφέρθηκε από γενιά σε γενιά σε όλο τον Ορθόδοξο Ελληνισμό και το φιλανθρωπικό του έργο ενέπνευσε πράξεις αλληλεγγύης και αγάπης. Τη μνήμη του Αγίου και Μέγα Βασιλείου τη γιορτάζουμε δύο φορές μέσα στον Ιανουάριο, την Πρωτοχρονιά και στις 30 του μηνός με τους Τρεις Ιεράρχες.

Στην πορεία, η ιστορία του Αγίου Βασιλείου έχει υποστεί ουσιώδεις αλλαγές από την ορθόδοξη παράδοση. Στην Ελλάδα η μετατροπή της μορφής του Αγίου Βασιλείου στο βορειοευρωπαίο και βορειοαμερικανό Σάντα Κλάους φαίνεται πως πέρασε στην αστική κυρίως τάξη στη δεκαετία 1950-1960 από τους «συγγενείς» μετανάστες, που με τις ευχητήριες κάρτες τους εισήγαγαν και στην Ελλάδα τη νέα μορφή του Άη Βασίλη.

Η παράδοση της βασιλόπιταςΌταν κάποτε ο αυτοκράτωρ Ιουλιανός, ο επονομαζόμενος Παραβάτης, λόγω της αποστασίας του από την Αλήθεια, θέλησε να εκστρατεύσει στην Περσία πέρασε από την πόλη της Καισαρείας της οποίας τότε Επίσκοπος ήταν ο Μέγας Βασίλειος. Μαθαίνοντας ο Άγιος Επίσκοπος την επερχόμενη έλευση του βασιλέως και παρ’ ότι γνώριζε την πλάνη του, θέλοντας να τον τιμήσει, πιστός στην ευαγγελική ρήση «απόδοτε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ», βγήκε προς προϋπάντηση του μαζί με όλο το λαό στην είσοδο της πόλης. Τότε λοιπόν κατά την απαίτηση του βασιλέως όπως του δώσει κάτι για τροφή και μην έχοντας τίποτε άλλο, ο Άγιος του προσέφερε τρεις άρτους από κριθάρι από τούς οποίους έτρωγε και ο ίδιος. Ο αλαζόνας όμως και υπερόπτης βασιλιάς ενοχλημένος από την προσφορά αυτή, διατάζει τούς ανθρώπους του να ανταμείψουν αυτή τη δωρεά δίνοντας χόρτο από το λιβάδι στο Μ. Βασίλειο. Βλέποντας ο Άγιος αυτήν την καταφρόνηση λέει στον αυτοκράτορα: «Εμείς ω βασιλιά, από εκείνο που τρώγουμε, καθώς εζήτησες, σου προσφέραμε. Και η βασιλεία σου, όπως αρμόζει, μας αντάμειψε τη δωρεά από εκείνο που τρώγεις». Μόλις άκουσε αυτά ο βασιλιάς τόσο πολύ θύμωσε που απείλησε πως κατά την επιστροφή του θα κατακαύσει την πόλη και θα αιχμαλωτίσει όλους τούς κατοίκους της, διότι ατιμάζουν τούς θεούς που ο ίδιος ασπάζεται και προσκυνά· απείλησε επίσης και τον Άγιο με θανάτωση. Έτσι έφυγε ο αυτοκράτορας πηγαίνοντας προς τα μέρη της Περσίας. Ο Άγιος όμως δεν θορυβήθηκε, αλλά είχε την

3

πίστη και την ελπίδα του στον Θεό. Σκέφθηκε λοιπόν ότι ίσως θα μπορούσε να καταπραΰνει τον θυμό και την οργή του βασιλέως προσφέροντάς του πολλά δώρα και χρυσαφικά κατά την επιστροφή του.Συμβούλεψε λοιπόν το ποίμνιό του, να φέρουν ότι χρυσαφικό διέθετε ο καθένας, άλλος νομίσματα, άλλος πολύτιμους λίθους, άλλος κοσμήματα και άλλος ότι είχε και να του τα δώσουν να τα φυλάξει στο Σκευοφυλάκιο. Έτσι κι έγινε λοιπόν, μαζεύουν οι άνθρωποι όλο τους το χρυσάφι και το δίνουν στον καλό τους τον Επίσκοπο να το φυλάξει στο Σκευοφυλάκιο μέχρι την επιστροφή του βασιλέως. Όταν λοιπόν μαθεύτηκε ότι επιστρέφει, μάζεψε τους Χριστιανούς και τους είπε να νηστεύσουν τρεις ημέρες. Έπειτα τους πήρε όλους και ανέβηκαν στο βουνό της Καισαρείας που ονομαζόταν Δίδυμο, επειδή είχε δύο κορυφές. Στο βουνό αυτό υπήρχε Ναός της Υπεραγίας Θεοτόκου, όπου όλοι οι Χριστιανοί σαν έφτασαν, άρχισαν με συντετριμμένη καρδιά να παρακαλούν τον εύσπλαχνο Χριστό και την Υπέραγνη Μητέρα Αυτού, όπως μεταλλάξει την απόφαση του ασεβέστατου βασιλιά. Τότε και ενώ συνεχιζόταν η προσευχή, είδε ο Άγιος Βασίλειος πλήθος στρατιάς ουρανίου να κυκλώνει το όρος και ανάμεσά τους μια γυναίκα να κάθεται σε θρόνο με πολλή δόξα, η οποία είπε στους Αγγέλους που βρισκόταν γύρω της: «Καλέσατέ μου το Μερκούριο, όπως μεταβεί και φονεύσει τον εχθρόν του Υιού μου Ιουλιανό»!Είδε τότε ο Αρχιεπίσκοπος Καισαρείας ότι ήλθε ο Μάρτυς Μερκούριος ενδεδυμένος με τα όπλα του και λαβών προσταγή από τη γυναίκα εκείνη η οποία ήταν η Υπεραγία Θεοτόκος, έφυγε αμέσως!Έπειτα, η Βασίλισσα των Αγγέλων, η Παναγία, προσκάλεσε τον Άγιο Βασίλειο και του παρέδωσε βιβλίο που περιείχε γραμμένη όλη τη δημιουργία της Κτίσεως. Και στην αρχή του βιβλίου ήταν επιγραφή που έλεγε «Ειπέ», ενώ στο τέλος του βιβλίου όπου και έλεγε για την πλάση του ανθρώπου έγραφε «Τέλος» (αυτό σήμαινε ότι επειδή ο Άγιος έγραφε ένα βιβλίο ερμηνευτικό στην Εξαήμερο του Μωυσή σχετικά με τη δημιουργία του Κόσμου, το κεφάλαιο περί της πλάσεως του ανθρώπου από το Θεό δε θα το τελείωνε. Το τελείωσε όμως μετά την κοίμησή του, ο αδελφός του Άγιος Γρηγόριος Νύσσης).Αυτή την οπτασία αφού είδε ο Άγιος ευθύς ξύπνησε και μαζί με κάποιους Κληρικούς κατέβηκε αμέσως στην πόλη της Καισαρείας, όπου και βρισκόταν Ναός του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Μερκουρίου, στον οποίο βρισκόταν το λείψανο και τα όπλα του, επειδή ο Άγιος Μερκούριος είχε μαρτυρήσει εκεί προ εκατό ετών. Σ΄ αυτό το Ναό μπήκε λοιπόν ο Αρχιεπίσκοπος Βασίλειος και μη βρίσκοντας το λείψανο και τα όπλα, ρωτούσε τον Σκευοφύλακα της Εκκλησίας τι απέγιναν. Εκείνος βέβαια δε γνώριζε τίποτα. Τότε κατάλαβε ο Μέγας Βασίλειος ότι ήταν αληθινό το όραμα και ότι κατά τη νύχτα εκείνη εφονεύθη ο ασεβέστατος Ιουλιανός!Αμέσως, ο Άγιος Μητροπολίτης ξανανέβηκε στο βουνό και λέει στους Χριστιανούς:«Χαίρετε και αγαλλιάσθε σήμερον, αδελφοί. Εισακούσθηκε η δέησή μας, διότι ο μιαρός βασιλεύς υπέστη την πρέπουσα τιμωρία. Οπότε ευχαριστούντες το Θεό, ας πάμε στην πόλη, για να λάβει ο καθένας τα χρήματα που έδωσε».Μόλις άκουσαν αυτά οι Χριστιανοί, είπαν όλοι δυνατά με μια φωνή:«Σκεφθήκαμε να τα δώσουμε στον ασεβή βασιλιά για τη ζωή μας. Τώρα να μην τα προσφέρουμε στον Βασιλέα του ουρανού και της γης, ο οποίος μας εχάρισε τη ζωή;»...Ο Άγιος, επαίνεσε τότε την προθυμία τους και όρισε να λάβουν το ένα τρίτο από ό,τι έδωσε ο καθένας και με τα υπόλοιπα να χτίσουν πτωχοτροφεία, ξενοδοχεία, νοσοκομεία, γηροτροφεία και ορφανοτροφεία (σ.σ. όλα αυτά που απετέλεσαν αργότερα το θαυμαστό χριστιανικό, φιλανθρωπικό συγκρότημα της Βασιλειάδας).

4

Σύμφωνα με μια παράδοση ο Άγιος Βασίλειος για να μοιράσει τα χρυσαφικά στο λαό διέταξε να κατασκευασθούν την εσπέρα του Σαββάτου πλακούντια (δηλ. μικρές πίτες) και εντός ενός εκάστου έβαλε ανά ένα αντικείμενο, την δ’ επομένη έδωκε ανά ένα εις έκαστον Χριστιανόν. Ποιον θαύμα! Ο καθένας έλαβε στον άρτο που του δόθηκε αυτό ακριβώς το οποίο ο ίδιος είχε προσφέρει! Από τότε, λέγει η παράδοση, κάθε χρόνο στη γιορτή του Αγίου Βασιλείου κάνουμε κι εμείς πίτες και βάζουμε μέσα νομίσματα.

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, την εποχή που ο Βασίλειος ήταν Επίσκοπος στην Καισαρεία, ο Έπαρχος της Καππαδοκίας πήγε στην πόλη για να εισπράξει φόρους. Οι κάτοικοι, τρομαγμένοι, ζήτησαν τη βοήθεια του Επισκόπου τους. Εκείνος τους πρότεινε να φέρουν ό,τι πιο πολύτιμο είχαν και όταν μάζεψαν πολλά δώρα, κοσμήματα και χρυσά νομίσματα, βγήκαν μαζί με το Βασίλειο να συναντήσουν τον Έπαρχο. Ο τρόπος και η πειθώ του Βασιλείου καταπράυνε τόσο τον Έπαρχο, που τελικά δε θέλησε να πάρει τα δώρα και να τους φορολογήσει. Όταν, όμως, οι κάτοικοι προσπάθησαν να μοιράσουν πίσω τα δώρα που ο καθένας είχε φέρει, ο χωρισμός αποδείχτηκε ιδιαίτερα δύσκολος, καθώς πολλοί είχαν προσφέρει παρόμοια κοσμήματα και νομίσματα. Τότε ο Μέγας Βασίλειος διέταξε τους πιστούς να φτιάξουν πίτες και να βάλουν μέσα σε κάθε μία από αυτές ένα αντικείμενο. Την επομένη τους τις μοίρασε και κάθε ένας βρήκε μέσα στην πίτα του αυτό που είχε προσφέρει.

Αυτή η παράδοση βασίζεται σ’ ένα άλλο περιστατικό, την συνάντηση του Αγίου Βασιλείου με τον έπαρχο Μόδεστο. Ο αρειανόφιλος αυτοκράτορας Ουάλης, έκανε τα πάντα για να εξαπλώσει και να στερεώσει την αίρεση του Αρείου σ’ όλο το βασίλειό του. Οι περισσότεροι των υπηκόων του, είτε με διωγμούς, είτε με δημεύσεις περιουσιών, είτε με βασανιστήρια και με θανατώσεις, υποτάσσονται στη θέλησή του. Μόνος ανυπότακτος ο επίσκοπος Καισαρείας. Ο Ουάλης στέλνει εναντίον του τον έπαρχο Μόδεστο για να τον συνετίσει. Ακολουθεί ο διάλογος μεταξύ των δυο ανδρών:

ΜΟΔΕΣΤΟΣ: « Πως σκέφτηκες εσύ, Βασίλειε και τολμάς να αντιστέκεσαι ενάντια στην εξουσία και να φέρεσαι μόνος συ με τόση αυθάδεια; Μ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ: Γιατί μου κάνεις τέτοια ερώτηση; Ποια είναι η απείθεια και η υπεροψία μου; Γιατί ακόμα δεν μπορώ να καταλάβω.ΜΟΔΕΣΤΟΣ: Γιατί δεν ακολουθείς την θρησκεία του αυτοκράτορα, ενώ όλοι πια οι άλλοι υποτάχτηκαν και νικήθηκαν;Μ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ: Δεν είναι αρεστά αυτό στο δικό μου Βασιλιά. Ούτε ανέχομαι να προσκυνώ το Χριστό σαν κάποιο κτίσμα, όπως τον θεωρείτε σεις οι αιρετικοί, αφού εγώ είμαι κτίσμα του Θεού.ΜΟΔΕΣΤΟΣ: Και μάς πώς μάς θεωρείς; Δεν είμαστε τίποτε ημείς, που διατάζουμε αυτά; Πώς λοιπόν; Δεν θεωρείς μεγάλο και τιμητικό το να ταχθείς με το μέρος μας και να έχεις φίλους και συντρόφους;Μ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ: Αναγνωρίζω και δεν αρνούμαι ότι εσείς είστε έπαρχοι και επιφανείς, αλλά καθόλου ανώτεροι από το Θεό. Και θεωρώ σπουδαία τη φιλία σας, αλλά και ισάξια με τη φιλία των άλλων ανθρώπων που πιστεύουν. Γιατί δεν είναι επίσημος ο Χριστιανισμός από την αξία των προσώπων που ανήκουν σ΄ αυτόν, αλλά από την πίστη.

Στο σημείο αυτό ο έπαρχος ταράχθηκε. Άναψε από το θυμό του. Σηκώθηκε από την έδρα του και με λόγια ορμητικά είπε:

5

ΜΟΔΕΣΤΟΣ: Πως λοιπόν δεν φοβάσαι την εξουσία;Μ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ: Τι θα μου συμβεί; Τι πρόκειται να πάθω;ΜΟΔΕΣΤΟΣ: Τι θα πάθεις; Ένα από τα πολλά που έχω στην εξουσία μου.Μ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ: Ποια είναι αυτά; Πες μου τα, για να ξέρω.ΜΟΔΕΣΤΟΣ: Δήμευση, εξορία, βασανιστήρια, θάνατος.Μ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ: Απείλησε τίποτε άλλο, αν υπάρχει. Γιατί κανένα από αυτά που ανέφερες, δεν μπορεί να με θίξει και να με βλάψει. Γιατί δήμευση περιουσίας δεν μπορεί να πάθη εκείνος που δεν έχει τίποτα, εκτός αν πάρεις τα τρίχινα αυτά φτωχά ρούχα και τα λίγα βιβλία, από τα οποία αποτελείται ολόκληρη η περιουσία μου. Εξορία δεν ξέρω αφού δεν είμαι πουθενά εγκατεστημένος και ούτε αυτή τη πόλη του κατοικώ τώρα, θεωρώ δική μου, αλλά θα έχω πατρίδα μου κάθε τόπο, στον οποίο θα με ρίξουν. Και μάλλον κάθε τόπο του Θεού, όπου εγώ είμαι ξένος και πάροικος. Τα βασανιστήρια πάλι τι μπορούν να κάνουν σε άνθρωπο που δεν έχει σώμα, εκτός αν λες βάσανο την πρώτη πληγή με την οποία θα πέσει το σώμα αυτό. Μόνο της πληγής αυτής είσαι κύριος. Και ο θάνατος θα είναι για μένα ευεργεσία, γιατί θα με στείλει γρηγορότερα στο Θεό, για τον οποίο ζω και πολιτεύομαι και χάρη του οποίου νεκρώθηκα και προς τον οποίο από καιρό τώρα σπεύδω.ΜΟΔΕΣΤΟΣ: Κανείς μέχρι σήμερα δε μίλησε με τέτοιο τρόπο και με τόση μεγάλη παρρησία σε μένα τον έπαρχο.Μ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ: Ίσως δε συνάντησες ποτέ επίσκοπο. Γιατί αν συναντούσες πραγματικό Ιεράρχη, που να αγωνίζεται για την ορθή πίστη, με αυτό τον τρόπο θα σου απαντούσε.

Ο έπαρχος θαύμασε τον Άγιο και ομολόγησε στον Ουάλη: «Μεγαλειότατε ηττηθήκαμε».

Από τον Μέγα Βασίλειο στον Άη-Βασίλη

Ο καθηγητής της Λαογραφίας Δημήτρης Λουκάτος στο βιβλίο του «Χριστουγεννιάτικα και των γιορτών» γράφει ότι ο δικός μας Άγιος Βασίλης «ήταν ένας καθαρά πρωτοχρονιάτικος άγιος, κάτι ανάμεσα στον πραγματικό Ιεράρχη της Καισάρειας και σ’ ένα πρόσωπο συμβολικό του Ελληνισμού, που ξεκινούσε από τα βάθη της ελληνικής Ασίας, κι έφτανε την ίδια μέρα σ’ όλα τα πλάτη, από τον Πόντο ως την Επτάνησο κι από την Ήπειρο ως την Κύπρο. Ξεκινούσε σαν μεσαιωνικός πεζοπόρος, αμέσως ύστερα από τα Χριστούγεννα, με το ραβδί στο χέρι, και περνούσε απ’ τους διάφορους τόπους, καλόβολος πάντα και κουβεντιαστής με όσους συναντούσε» . Και συνεχίζει ο Καθηγητής: «Δεν κρατούσε κοφίνι στην πλάτη του ούτε σακί φορτωμένο με δώρα. Εκείνο που έφερνε στους ανθρώπους ήταν περισσότερο συμβολικό: η καλή τύχη ιδιαίτερα κι η ιερατική ευλογία του. Το μόνο κάπως συγκεκριμένο ήταν το μαγικό ραβδί του, απ’ όπου με θαυμαστό τρόπο βλάσταιναν ή ζωντάνευαν κλαδιά και πέρδικες, σύμβολα των αντίστοιχων δώρων, που θα μπορούσε να μοιράσει στους ευνοούμενους του» . Και συνεχίζει ο Καθηγητής: «Δεν έφερνε τίποτα ο Άγιος Βασίλης. Αντίθετα λες και ζητούσαν την ευλογία του, με το να μοιράζουν από δική τους πρόθεση οι άνθρωποι δώρα και λεφτά», δηλαδή «γονείς και συγγενείς έδιναν στα παιδιά τους μπουναμάδες ή και μεταξύ τους τα δώρα». Γενικά

6

στην δική μας παράδοση ο Άη Βασίλης ήταν «μικρασιάτης, μελαχρινός, αδύνατος, γελαστός, με μαύρα γένια και καμαρωτά φρύδια. Ντυμένος σαν βυζαντινός πεζοπόρος, με σκουφί και πέδιλα, στο χέρι του κρατούσε ένα ραβδί». Η πατρίδα του ανατολικού Άη Βασίλη είναι η Μικρά Ασία, και είναι γραμματισμένος, κατάγεται από την Καισαρεία και «βαστάει κόλλα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι» και προσφέρει ως δώρο «τη σταθερή και διαχρονική χαρά της γνώσης» .

Ο Άγιος Νικόλαος στην Ευρώπη

Στην Ευρώπη το πρόσωπο του φορέα δώρων έχει ταυτιστεί με την ιστορία του Αγίου Νικολάου, αρχιεπίσκοπου Μύρων, που φημιζόταν για τη γενναιοδωρία του. Ο Άγιος Νικόλαος γεννήθηκε το 250 μ.Χ. στα Πάταρα, μια παραθαλάσσια πόλη της Λυκίας, στη σημερινή Τουρκία, από ευσεβείς και πολύ πλούσιους γονείς. Θαυμαστό ήταν το γεγονός ότι βρέφος ακόμα ο Άγιος αρνούνταν να θηλάσει, καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, τις Τετάρτες και τις Παρασκευές. Από μικρό παιδί έδειξε την αρετή του και τον ζήλο του για κάθε τι που είχε σχέση με τη Χριστιανική θρησκεία.

Ο Νικόλαος έχασε τους γονείς του σε ηλικία δεκατριών ετών, εξαιτίας ενός λοιμού, και έγινε κληρονόμος μιας μεγάλης περιουσίας, την οποία διέθεσε για να ανακουφίζει τους φτωχούς και όλους όσοι είχαν ανάγκη. Ο θείος του, που ήταν ιερέας, τον έβαλε σε μοναστήρι ώστε να γίνει και ο ίδιος ιερέας. Σε ένα ταξίδι του στα Ιεροσόλυμα, χειροτονήθηκε ιερέας και σε σύντομο χρονικό διάστημα έγινε επίσκοπος στα Μύρα, παρόλο που ήταν πολύ νέος (ήταν γνωστός ως «Το αγόρι επίσκοπος»). Την εποχή εκείνη ο ρωμαίος αυτοκράτορας Διοκλητιανός εξέδωσε διάταγμα, που όριζε ότι όλοι οι υπήκοοι θα πρέπει να προσκυνούν τον αυτοκράτορα σαν θεό. Η άρνηση του Νικολάου, όπως και χιλιάδων άλλων χριστιανών να υπακούσουν στο διάταγμα, τους οδήγησε στη φυλακή.

Ύστερα από δέκα χρόνια ο Νικόλαος και οι υπόλοιποι φυλακισμένοι ελευθερώθηκαν χάρη στον Κωνσταντίνο, διάδοχο του Διοκλητιανού. Το 313 μ.Χ. ο Νικόλαος έγινε και πάλι επίσκοπος στα Μύρα και απέκτησε ιδιαίτερα καλή φήμη. Έφυγε από τη ζωή σε βαθύ γήρας στις 6 Δεκεμβρίου του 330 μ.Χ.

Με το πέρασμα των χρόνων η φήμη του ως θαυματουργού αγίου εξαπλώθηκε στη δύση, ιδιαίτερα μεταξύ των ναυτικών. Μάλιστα, το 1087 Ιταλοί ναυτικοί έκλεψαν το λείψανό του από τον τάφο του στα Μύρα, για να το προστατέψουν δήθεν από τους πειρατές. Το λείψανο μεταφέρθηκε στο Μπάρι της Ιταλίας, όπου έγινε μεγάλος εορτασμός, ενώ διαδόθηκαν φήμες ότι εκείνη την ημέρα θεραπεύτηκαν σαράντα επτά άνθρωποι και πολλοί άλλοι τις επόμενες ημέρες. Οι κάτοικοι του Μπάρι έχτισαν προς τιμήν του αγίου μια μεγαλόπρεπη εκκλησία, για να στεγάσουν το λείψανό του. Ο θρύλος του Αγίου Νικολάου απέκτησε ιδιαίτερη φήμη και άρχισε να απεικονίζεται με λευκή γενειάδα, να πετάει στον ουρανό πάνω σε ένα λευκό άλογο. Ακόμα και σήμερα την ημέρα της γιορτής του γίνεται μεγάλο θρησκευτικό πανηγύρι στο Μπάρι.

7

Στην Ελλάδα τιμάται ως προστάτης Άγιος των ναυτιλλομένων. Πολλές φορές γλύτωσε θαυματουργικά, πλοία που κινδύνευαν από την θαλασσοταραχή. Όταν κάποια στιγμή είχε πάει στους Αγίους Τόπους για να προσκυνήσει, με θαυμαστό τρόπο γαλήνεψε την φουρτουνιασμένη θάλασσα, γλυτώνοντας έτσι το πλοίο στο οποίο επέβαινε, και την ζωή των συνεπιβατών του. Αναφέρεται επίσης ότι θαυματουργά μεταφέρθηκε σε ένα πλοίο που κινδύνευε στη τρικυμία και το οδήγησε ο ίδιος κρατώντας το τιμόνι σε ασφαλές λιμάνι. Ένα άλλο θαύμα του είναι όταν ένας ταξιδιώτης έπεσε στη θάλασσα από ένα πλοίο και είπε: «Άγιε Νικόλαε βοήθει μοι» ο Άγιος τον μετέφερε θαυματουργά στο σπίτι του.

Στην δυτική Ευρώπη τιμάται ως προστάτης των παιδιών. Σύμφωνα με ένα μεσαιωνικό θρύλο, ο Άγιος Νικόλαος ανέστησε τρία παιδιά, που είχε σφάξει ένας χασάπης για να βάλει το κρέας τους στον κιμά.

Ο Άγιος Νικόλαος στην Εικονογραφία

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία εικονίζεται ως ορθόδοξος επίσκοπος, σε προτομή και σε στάση αυστηρά μετωπική, ντυμένος με αρχιερατική στολή (στιχάριο με επιμανίκια, φαιλόνιο και ωμοφόριο). Μερικές φορές εικονίζεται φορώντας το εγκόλπιο και την αρχιερατική μίτρα. Ευλογεί με το δεξί χέρι ενώ με το αριστερό κρατά το Ευαγγέλιο. Μερικές φορές εικονίζονται ο Χριστός και η Παναγία, καθισμένοι σε νέφη να προσφέρουν στον Άγιο τα σύμβολα της αρχιεροσύνης - ο Χριστός πάνω από το δεξιό ώμο του, κρατώντας ένα Ευαγγέλιο και η Θεοτόκος πάνω από τον αριστερό ώμο του, κρατώντας το Ωμοφόριο. Ανάμεσα στις δραστηριότητές του Αγίου ήταν και ο αγώνας του κατά του Αρειανισμού. Στην ιστορία έμεινε το ράπισμα που έδωσε στον Άρειο κατά την διάρκεια της Α’ εν Νικαία οικουμενικής συνόδου, πράξη που τον οδήγησε στην φυλακή σιδηροδέσμιο. Το πρώτο βράδυ αυτής της φυλάκισής του, εμφανίστηκαν θαυματουργά στο κελί του ο Χριστός και η Παναγία και του έδωσαν ένα Ευαγγέλιο και ένα Ωμοφόριο. Το πρωί όταν πήγαν να του δώσουν φαγητό, τον βρήκαν να φορά το Ωμοφόριο και να διαβάζει το Ευαγγέλιο. Το γεγονός αυτό έγινε γνωστό στον αυτοκράτορα ο οποίος και αποφυλάκισε τον Άγιο ζητώντας του συγγνώμη.

Στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία εικονίζεται ως ρωμαιοκαθολικός επίσκοπος, φορώντας τον κόκκινο Μανδύα του επισκόπου, την Μίτρα, τον επιστήθιο Σταυρό και κρατώντας κάποιο από τα σύμβολά του, την ποιμαντική Ράβδο, σύμβολο του καλού ποιμένος, το ευαγγέλιο, τρία νομίσματα ή τρεις μπάλες χρυσού ή τρία πορτοκάλια, που συμβολίζουν τα χρήματα που πρόσφερε ο Άγιος για να σώσει από την ατίμωση τις τρεις κόρες. Όταν ένας φτωχός οικογενειάρχης, που κατοικούσε στην περιοχή της πατρίδας του Αγίου, χρεοκόπησε και δεν είχε χρήματα να προικίσει τις τρεις κόρες του, σκέφτηκε

8

πάνω στην απελπισία του να τις στείλει να γίνουν πόρνες σε οίκο ανοχής, προκειμένου να εξασφαλίσει χρήματα. Όταν το έμαθε αυτό ο Νικόλαος, άρχισε να πηγαίνει μυστικά έξω από το σπίτι εκείνο τις νύχτες και να αφήνει σακούλια με χρήματα. Σε τρεις νύχτες εξασφάλισε την προίκα των τριών κοριτσιών, αφήνοντας 100 χρυσά νομίσματα στην κάθε μία. Την τρίτη φορά όμως, ο πατέρας είχε παραφυλάξει για να δει ποιος ήταν ο άγνωστος ευεργέτης, κι αντιλήφθηκε τον Άγιο, που τον παρακάλεσε να μην το αποκαλύψει σε κανέναν. Έτσι, οι τρεις κόρες παντρεύτηκαν κι ο πατέρας μετανόησε για την πρόθεσή του.

Από τον Άγιο Νικόλαο στον Σεντ Νίκολας (Saint Nicholas)

Πώς, όμως, ο επίσκοπος των Μύρων έγινε ο Άγιος του Μπάρι; Πώς έγινε και ο θρύλος του προστάτη των ναυτικών εξελίχθηκε σ’ αυτόν που προσφέρει δώρα στα παιδιά; Πώς εμφανίστηκε στη δυτική Ευρώπη το έθιμο ανταλλαγής και προσφοράς δώρων στα παιδιά την ημέρα της μνήμης του Αγίου στις 6 Δεκεμβρίου;

Το ταξίδι από την Λυκία στο Μπάρι ήταν μεγάλο. Ο τάφος στα Μύρα υπήρξε ανέκαθεν τόπος προσκυνήματος και η πόλη που τον φιλοξενούσε απολάμβανε πολλά οικονομικά οφέλη από τους προσκυνητές, που έρχονταν από διάφορα μέρη. Έτσι, με την πρώτη ευκαιρία οι Ιταλοί θέλησαν να κερδίσουν αυτά τα οφέλη.

Το 1087 τρία ιταλικά εμπορικά πλοία από το Μπάρι, επέστρεφαν στην Ιταλία από την Αντιόχεια. Κάνοντας στάση στα Μύρα, προσκύνησαν τον τάφο του Αγίου προστάτη των θαλασσινών, καθώς και το μέρος που έβγαινε το «άγιο μύρο». Παρά τις αντιρρήσεις των ντόπιων χριστιανών, έσπασαν τη σαρκοφάγο του Αγίου και πήραν τα λείψανα με το πρόσχημα, ότι θα τα διαφυλάξουν από τους Σελτζούκους που διαφέντευαν την περιοχή.

Οι ναυτικοί έφτασαν στο Μπάρι έχοντας φτιάξει μια ειδική θήκη για τα λείψανα του Αγίου. Η υποδοχή του λαού όπως είδαμε ήταν θερμή, με αποτέλεσμα σε δυο χρόνια να χτιστεί ένας μεγαλοπρεπής ναός, ο οποίος κηρύχθηκε ιερός τόπος προσκυνήματος από τον πάπα Ουρβανό Β'. Πολύ σύντομα ο ναός έγινε ένα από τα σπουδαιότερα χριστιανικά κέντρα στη διάρκεια του μεσαίωνα.

Μαζί με τα λείψανα του Αγίου ήρθαν στη Δύση και οι θρύλοι που τον συνόδευαν.

Σύμφωνα με μια παράδοση, ένας έμπορος στα Πάταρα έχασε την περιουσία του και δεν μπορούσε να προικίσει τις τρεις κόρες του. Πάνω στην απελπισία του αποφάσισε να τις στείλει να γίνουν πόρνες. Ο Νικόλαος έμαθε την τραγική κατάσταση της οικογένειας και θέλησε να βοηθήσει. Σε τρεις νύχτες εξασφάλισε την προίκα των τριών κοριτσιών, αφήνοντας 100 χρυσά νομίσματα στην κάθε μία.

Σύμφωνα με ένα θρύλο ο Άγιος έριξε τον χρυσό από την καμινάδα και αυτός προσγειώθηκε μέσα σε μια κάλτσα, που οι κόρες είχαν κρεμάσει στο τζάκι για να στεγνώσει. Έτσι, προέκυψε το έθιμο να μπαίνουν τα δώρα σε κάλτσες κρεμασμένες στο τζάκι. Επίσης, επειδή ο Άγιος Νικόλαος δώριζε στους ανθρώπους ό,τι είχαν ανάγκη, προέκυψε το έθιμο της ανταλλαγής δώρων την παραμονή της ημέρας της κοιμήσεως του. Τα έθιμα αυτά γνώρισαν μεγάλη αποδοχή στη μεσαιωνική Ευρώπη, ιδιαίτερα στην Ιταλία, τη Γαλλία και την Ισπανία, όπου τα δώρα ήταν συνήθως χειμωνιάτικα φρούτα, καρύδια και γλυκά.

9

Το 12ο αιώνα Γαλλίδες καλόγριες μοίραζαν δώρα στη μνήμη του Αγίου Νικολάου, την ημέρα της εορτής του. Αυτή θεωρείται και η απαρχή του εθίμου στη δυτική κουλτούρα.

Άλλωστε, στις παραδόσεις όλων των λαών της Ευρώπης πάντα υπήρχε κάποιο μυθικό πρόσωπο, που κάποια συγκεκριμένη μέρα του χρόνου μοίραζε δώρα στα μικρά παιδιά. Τέτοιος είναι ο καλοκάγαθος γίγαντας Γκαργκάν στην παράδοση των Κελτών (που κουβαλούσε πάντα ένα τεράστιο καλάθι γεμάτο δώρα), η Λα Μπεφάνα (Θεοφάνια), στην Ιταλία (που μοιράζει δώρα στα παιδιά, σαν τιμωρία που αμέλησε να ακολουθήσει τους τρεις μάγους κατά την επίσκεψή τους στο νεογέννητο Χριστό), αλλά και η γριά Μπαμπούσκα (που σύμφωνα με τον ρωσικό θρύλο δεν έδωσε στέγη και τροφή στους Τρεις Μάγους που πήγαιναν να προσκυνήσουν τον μικρό Χριστό. Μετάνιωσε όμως και για να εξιλεωθεί τριγυρνάει την ημέρα των Θεοφανείων και μοιράζει δώρα στα παιδιά).

Από τον Σεντ Νίκολας στον Σίντερ Κλάας (Sinterklaas)

Στα χρόνια της μεταρρύθμισης, η Καθολική εκκλησία βρισκόταν σε παρακμή. Ο Μαρτίνος Λούθηρος δε δεχόταν τη λατρεία των αγίων και θεωρούσε, ότι η γιορτή του Αγίου Νικολάου ήταν «ψεύτικη», με αποτέλεσμα η φήμη του Αγίου να περιοριστεί σχεδόν σε όλη την Ευρώπη. Η μορφή του Αγίου αντικαταστάθηκε από τον Κρις Κιντ (Christkind), που σημαίνει Χριστούλης. Εικονιζόταν ως πνεύμα με τη μορφή παιδιού, με ξανθά μαλλιά και αγγελικά φτερά. Έφερνε δώρα στα παιδιά την παραμονή των Χριστουγέννων. Πιθανότατα η μορφή του στηρίχθηκε σ’ ένα θρύλο από την Αλσατία της Γαλλίας, ότι ένα μικρό παιδί έφερε κάποιο δώρο στο νεογέννητο Χριστό.

Στις Κάτω Χώρες όμως και ιδίως στην Ολλανδία, ο Σίντερ Κλάας (Σιντ Νικολάας > Σίντερ Κλάας) εξακολουθούσε να λατρεύεται ως προστάτης των ναυτικών, των εμπόρων και των παιδιών. Οι Ολλανδοί, που ήταν ναυτικός λαός, μετέφεραν τη φήμη του Αγίου Νικολάου από την Ιταλία και την Ισπανία στο Άμστερνταμ. Επηρεασμένοι από τη συμμαχία τους με τους Ισπανούς και συμμετέχοντας στις πανηγυρικές τους εκδηλώσεις για τη γιορτή του Αγίου Νικολάου, σύντομα τον συγχώνευσαν με ένα δικό τους παγανιστικό, τοπικό ήρωα του χειμώνα, τον Οντίν, που ήταν τευτονικής προέλευσης. Η θεότητα αυτή διέθετε πλούσια

γενειάδα και πετούσε καβάλα σε οκτάποδο άλογο. Σύμφωνα με την τευτονική παράδοση, κάθε χρόνο κατά την εορτή του Γιουλ, την 21η Δεκεμβρίου, κατά τη διάρκεια της πιο σύντομης μέρας του έτους, ο Οντίν (βασιλιάς των θεών του Βορρά), πετούσε με το άσπρο άλογό του στους ουρανούς, προκειμένου να αναγγείλει την αναγέννηση του ήλιου. Ο Οντίν επιβράβευε με δώρα και γλυκά τα παιδιά που έβαζαν τροφή (καρότα, ζάχαρη κ.ά.) στις μπότες τους για να ταΐσουν το άλογό του.

Η νέα μορφή του Αγίου Νικολάου είχε ολόλευκη και πολύ μεγάλη γενειάδα. Ερχόταν με πλοίο από την Ισπανία (εκεί όπου ο Άγιος ζει σύμφωνα με την Ολλανδική παράδοση), γύριζε τη χώρα καβάλα στο άσπρο άλογό του και είχε μαζί του ένα αγόρι από την Αιθιοπία, τον Μαύρο Πητ, που κάποτε είχε απελευθερώσει ο Σίντερ Κλάας στα Μύρα και εκείνο από ευγνωμοσύνη έμεινε για πάντα μαζί του να τον βοηθά.

10

Από τον Σίντερ Κλάας στον Σάντα Κλάους (Santa Claus)

Το 1626 οι Ολλανδοί Καλβινιστές μεταναστεύοντας στην Αμερική έπαιρναν μαζί τους για φυλακτό και την εικόνα του Αγίου Νικολάου – Σίντερ Κλάας. Ήταν ένας αυστριακός επίσκοπος που φορούσε κόκκινο μανδύα και ίππευε ένα άσπρο άλογο. Το Νέο Άμστερνταμ, που αργότερα ονομάστηκε Νέα Υόρκη, ήταν ο επόμενος σταθμός του Σίντερ Κλάας.

Στην Αμερική για πολλά χρόνια, εξαιτίας της επικράτησης των αγγλικής καταγωγής μεταναστών, ο Σίντερ Κλάας παρέμεινε στα αζήτητα, ώσπου το 1773 εμφανίζεται ξανά. Το πρόσωπο που ανασκεύασε τον θρύλο, φαίνεται ότι είναι ο Αμερικανός λαϊκός συγγραφέας Ουάσιγκτον Ίρβινγκ. Γράφοντας την ιστορία της Νέας Υόρκης για λογαριασμό του Ιστορικού Συλλόγου της Νέας Υόρκης που θεωρεί τον Άγιο Νικόλαο προστάτη της πόλης, θα δώσει νέες διαστάσεις στον θρύλο. Εδώ όμως ο Άγιος Νικόλαος εμφανίζεται σαν πολεμικός προστάτης των Αμερικανών επαναστατών, σαν ένα αντίβαρο του Αγίου Γεωργίου προστάτη του αγγλικού στρατού. Ο Ίρβινγκ δανείζεται στοιχεία από την ολλανδική εκδοχή του Αγίου Νικολάου και τον περιγράφει να έρχεται πάνω στο άλογο του (χωρίς βοηθούς) και να μοιράζει δώρα. Το Δεκέμβριο του 1773 και ξανά το 1774, εφημερίδα της Νέας Υόρκης αναφέρει, ότι ομάδες ολλανδικών οικογενειών συγκεντρώθηκαν για να τιμήσουν την εορτή του Αγίου Νικολάου.

Το 1804 ο Τζον Πίνταρντ, μέλος του Ιστορικού Συλλόγου της Νέας Υόρκης, στην ετήσια συγκέντρωση του συλλόγου, μοίρασε ξυλογραφίες με τη μορφή του Αγίου Νικολάου. Το φόντο της εικόνας περιλάμβανε οικείες εικόνες του αγίου και κάλτσες γεμάτες παιχνίδια και φρούτα, κρεμασμένες πάνω από ένα τζάκι.

Το Δεκέμβριο του 1823 όλα άλλαξαν με ένα χριστουγεννιάτικο ποίημα του Αμερικανού συγγραφέα Κλέμεντ Μουρ με τίτλο «Μια επίσκεψη από τον Άγιο Νικόλαο», γνωστότερο σαν «Η νύχτα πριν απ’ τα Χριστούγεννα» (βλ. σελίδα 17). Στο ποίημα του, που έγινε γρήγορα πολύ δημοφιλές, περιγράφεται ένας εντελώς διαφορετικός Άγιος Νικόλαος.

Έχει πλέον τη μορφή ξωτικού και μπαίνει στα σπίτια από τις καμινάδες. Έχοντας δανειστεί στοιχεία από τη φιγούρα του Ίρβινγκ, αλλά και από γερμανικούς και σκανδιναβικούς μύθους, η αμερικανική εκδοχή του Σάντα Κλάους και της δράσης του στη σημερινή παγκόσμια αποδοχή ήταν πια γεγονός.

11

Ο Μουρ ήταν εκείνος που έδωσε τα ονόματα στους ταράνδους του Σάντα Κλάους (Μπλίτζεν-Αστραπή, Κόμετ-Κομήτης, Κιούπιντ-Αγάπη, Ντάνσερ-Χορευτής, Ντάσερ-Πεταχτός, Ντόνερ-Κεραυνός, Πράνσερ-Χοροπηδηχτός και Βίξεν-Αλεπού). Ενώ ο Ρούντολφ το ελάφι με την κόκκινη μύτη δημιουργήθηκε από τον Αμερικανό Ρόμπερτ Μέι για λογαριασμό μιας μεγάλης αλυσίδας καταστημάτων στο Σικάγο.

Το 1849 στην ιστορία του Τζέημς Ρις «Ο Θρύλος των Χριστουγέννων» αναφέρεται για πρώτη φορά η σύζυγος του Σάντα Κλάους και πολύ σύντομα έγινε η ονοματοδοσία της «Μαίρη Κρίστμας». Λίγα χρόνια αργότερα, το 1856, η Λουΐζα Μέι Άλκοτ ολοκληρώνει, αλλά ποτέ δεν δημοσίευσε, το βιβλίο της με τίτλο «Τα Ξωτικά των Χριστουγέννων». Στην ιστορία της παρουσιάζονται για πρώτη φορά ξωτικά ως βοηθοί του Σάντα Κλάους.

Σύμφωνα με μια άλλη άποψη ο Σάντα Κλάους γεννήθηκε κατά τη διάρκεια του αμερικανικού Εμφυλίου, όταν ο σκιτσογράφος Τόμας Ναστ εργαζόταν στο Harper’s Weekly, στο μεγαλύτερο περιοδικό της εποχής και του είχε ανατεθεί να απεικονίζει με αλληγορικές εικόνες τα δρώμενα του πολέμου. Μία από αυτές ήταν «Ο Άγιος Νικόλαος στο στρατόπεδο», όπου παρουσιάστηκε για πρώτη φορά ο Άγιος με τα χαρακτηριστικά ενός ευτραφούς, ροδαλού άνδρα, στολισμένου από άστρα, ο οποίος μοίραζε δώρα σε ένα στρατόπεδο των Βορείων.

Βασισμένος στην επιτυχία που γνώρισε το έργο του το 1862, ο Ναστ συνέχισε να παράγει σχέδια του Σάντα Κλάους κάθε Χριστούγεννα κατά την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου. Και η σύλληψή του έγινε αποδεκτή, γιατί έδωσε στην παραδοσιακή ασκητική, αυστηρή και αποστεωμένη εικόνα του Σάντα Κλάους μια άλλη διάσταση, που αντικατόπτριζε την αφθονία και την ευμάρεια. Ο Ναστ τοποθέτησε το σημείο εκκίνησης του Σάντα Κλάους στον Βόρειο Πόλο και τον έντυσε στα κόκκινα, όπως η κάπα του Αγίου Νικολάου.

Γύρω στα 1870 η γλυκιά και γενναιόδωρη μορφή του ταξίδεψε και στη Βρετανία, όπου και συγχωνεύτηκε με τον Άγγλο-σαξονικής προέλευσης πατέρα των Χριστουγέννων (Father Christmas), μια συμβολική φιγούρα που φορούσε ένα μακρύ πράσινο παλτό και ήταν η προσωποποίηση του πνεύματος των Χριστουγέννων.

Ο Σάντα Κλάους της Κόκα-Κόλα

Τα Χριστούγεννα του 1931 η Κόκα-Κόλα ξεκινάει μια διαφημιστική εκστρατεία με πρωταγωνιστή τον Σάντα Κλάους. Ο σχεδιαστής Χάντον Σάντμπλομ ξανασχεδιάζει τον Σάντα Κλάους σε πραγματικό μέγεθος χρησιμοποιώντας σαν ζωντανό μοντέλο έναν συνταξιούχο έμπορο. Ο Σάντα Κλάους τώρα είναι εύθυμος, ντυμένος στο κόκκινο κουστούμι του με τις άσπρες γούνες. Φορά μπότες και φαρδιά ζώνη. Η συνεχόμενη εμφάνισή του στον τύπο της εποχής, σε καταλόγους, αφίσες και βιτρίνες, τον καθιερώνει στα μάτια του κόσμου σαν ένα εμπορικό στερεότυπο.

12

Το χωριό του Σάντα Κλάους - Γιουλουπούκι στη Φινλανδία

Η φήμη του Αμερικανού Σάντα Κλάους δεν άφησε ασυγκίνητους τους Ευρωπαίους. Έτσι αφού ανακάλυψαν το 1925 ότι δεν υπάρχουν τάρανδοι στον Βόρειο Πόλο, πέρασαν στην αντεπίθεση. Το 1927 εκφωνητής παιδικών εκπομπών, στο εθνικό ραδιόφωνο της Φινλανδίας, ισχυριζόταν ότι ο Σάντα Κλάους (Γιουλουπούκι στα Φινλανδικά) ζούσε στην Λαπωνία στα Ρώσο-Φινλανδικά σύνορα στο βουνό Κορβατουντούρι. Η συγκεκριμένη τοποθεσία δεν είναι βουνό αλλά ένας λόφος με 500 μέτρα υψόμετρο, ωστόσο ο ισχυρισμός του αυτός ήταν αρκετός για να συντηρήσει το μύθο.

Η ονομασία Γιουλουπούκι προέκυψε από την αρχαία σκανδιναβική λέξη Γιούλ (Yule) που σήμερα στη Φινλανδία είναι ταυτόσημη με τα Χριστούγεννα.Το Γιούλ ήταν μια ειδωλολατρική, ιδιαιτέρως διαδεδομένη, χειμωνιάτικη «οικογενειακή» γιορτή. Όπως προαναφέραμε ήταν συνδεδεμένη με το χειμερινό ηλιοστάσιο. Σύμβολο της ήταν η αίγα «Γιούλ», που οι Σκανδιναβοί συνέδεαν με τον θεό του κεραυνού Θωρ. Σύμφωνα με την μυθολογία τους το άρμα του Θωρ τραβούσαν δυο αιγοπρόβατα.

Στη σκανδιναβική μυθολογία κυριαρχεί και ένα άλλο μυθικό πλάσμα, το Τομτ (Tomte). Το αποκαλούσαν και Νις (Nisse) και παρουσιαζόταν σαν ένα ξωτικό. Το φαντάζονταν σαν ένα πλάσμα μικρόσωμο, ηλικιωμένο, συχνά με μεγάλη γενειάδα, που άλλοτε γίνεται τεράστιο, ενώ σε άλλες εκδοχές παρουσιάζεται με μάτι Κύκλωπα και αλλού αγένειο με γκρίζα και κόκκινα ρούχα. Σε κάθε περίπτωση όμως, παρά τη μικρότητά του, είχε μια τεράστια δύναμη, που πολλές φορές τη χρησιμοποιούσε σκοτώνοντας ζώα του σπιτιού.

Το 1881 δημοσιεύεται το σχετικό ποίημα Τόμτεν (Tomten) του Βίκτωρ Ρίντμπεργκ, όπου το Τομτ παρουσιάζεται να είναι το μόνο άγρυπνο πλάσμα στην κρύα νύχτα των Χριστουγέννων, συλλογιζόμενο τα μυστήρια της ζωής και του θανάτου. Αυτό ακριβώς το ποίημα ενέπνευσε και τη Σουηδό ζωγράφο Τζένυ Νάιστρομ, στην πρώτη ζωγραφική μετατροπή αυτού του παραδοσιακού σουηδικού μυθικού Τομτ, σε ένα πλάσμα ασπρογένειο, με κόκκινο σκούφο, που μετονομάστηκε σε Γιουλτόμτεν (Jultomten) και συνδέθηκε με τα Χριστούγεννα.

Στην Δανία πάλι, αυτό το σουηδικό ξωτικό κλήθηκε Γιουλνίς (Julenisse) και συνδέθηκε με τα δώρα των εορτών, ενώ με τη διάδοση του Σάντα Κλάους, ονομάστηκε Γιουλουπούκι (Joulupukki) στη Φινλανδία, εκτοπίζοντας την παραδοσιακή αίγα Γιούλ, η οποία κατέληξε να γίνει ο «τάρανδος» του Σάντα Κλάους.

13

Η καταγωγή του Σάντα Κλάους

Ο Σάντα Κλάους δεν θύμιζε πλέον σε τίποτα τον Άγιο Νικόλαο, αρχιεπίσκοπο των Μύρων της Λυκίας, τον θαυματουργό. Προέκυψε η ανάγκη να γραφτεί μια ιστορία για την καταγωγή του Σάντα Κλάους της Φινλανδίας. Γράφτηκαν δυο εκδοχές.

Σύμφωνα με την πρώτη ιστορία: «Υπήρχε κάποτε σε ένα χωριό της Φινλανδίας, λίγο έξω από το Ροβανιέμι, ένας καλοκάγαθος γέρος, που όσο κι αν αγαπούσε τα παιδιά δεν τον είχε ευλογήσει ο Θεός με δικά του. Αυτός λοιπόν ο γεράκος, ζούσε σε ένα σπίτι μέσα στο δάσος μαζί με τη γυναίκα του και ασχολούταν με τη ξυλουργική. Επειδή όμως αγαπούσε πολύ τα παιδιά, έφτιαχνε παιχνίδια από ξύλο για τα μικρά του χωριού και παραμονή Χριστουγέννων έβγαινε και γυρνούσε από σπίτι σε σπίτι στο χωριό μοιράζοντας τα δώρα που είχε φτιάξει. Αυτό γινόταν για πολλά χρόνια και τα παιδιά τον αγαπούσαν, ενώ οι γονείς παρότι τον θεωρούσαν γραφικό, τον συμπαθούσαν.Μια χρονιά όμως ο χειμώνας ήταν πολύ βαρύς. Κρύο πολύ, χιόνι ακόμη περισσότερο, ο αέρας φυσούσε δυνατός και ο γεράκος έβλεπε ότι δεν θα κατάφερνε φέτος να είναι συνεπής στο ραντεβού του με τα παιδιά. Παρά τις αντιρρήσεις της γυναίκας του, που του έλεγε να αναβάλει το ταξίδι του στο χωριό για άλλη μέρα, αποφάσισε να μην αφήσει παραπονεμένα τα παιδιά. Πήρε λοιπόν το έλκηθρο του που το έσερναν τα δυο του σκυλιά και ξεκίνησε. Το χιόνι όμως ήταν πολύ και ο αέρας που φυσούσε έκανε πολύ δύσκολο το ταξίδι. Ο γέρος έχασε το δρόμο και πέθανε από το κρύο. Η γυναίκα του, όταν είδε τα δυο σκυλιά να επιστρέφουν μόνα τους ανησύχησε και ξεκίνησε να βρει τον άντρα της. Όταν τον είδε ξεψυχισμένο αγκαλιά με το σάκο με τα δώρα, δεν άντεξε και πέθανε κι αυτή. Τα Χριστούγεννα στο μικρό χωριό, δεν θα ήταν φέτος όπως τις άλλες χρονιές. Ο Θεός όμως που είδε τι συνέβη αποφάσισε να σώσει την κατάσταση. Έστειλε δύο αγγέλους του και ξύπνησαν το γέρο και τη γριά και τους έδειξαν το δρόμο για το χωριό, δίνοντας τους την ευκαιρία να συνεχίσουν αυτό που έκαναν τόσα χρόνια. Από τότε, οι δύο γέροντες ζουν μέσα στο δάσος έχοντας ως αποστολή να φτιάχνουν δώρα για τα παιδιά όλου του κόσμου. Κι επειδή κανείς δεν έμαθε ποτέ τα πραγματικά τους ονόματα, κάθε λαός ανάλογα με τα ήθη και τα έθιμά του, έχει δώσει διαφορετική ονομασία στον καλοκάγαθο γέροντα».

Σύμφωνα με την δεύτερη ιστορία: «Σε ένα απομακρυσμένο χωριό στη Λαπωνία, ο νεαρός Νικόλας χάνει την οικογένειά του σε ένα ατύχημα. Οι συγχωριανοί αποφασίζουν να αναλάβουν όλοι μαζί το ορφανό παιδί. Κάθε οικογένεια θα φροντίζει τον Νικόλα για ένα χρόνο. Στο τέλος κάθε χρόνου, την ημέρα των Χριστουγέννων, ο Νικόλας θα πρέπει να πηγαίνει σε άλλο σπίτι.Για να δείξει την ευγνωμοσύνη του στους χωριανούς, ο Νικόλας αποφασίζει να φτιάξει παιχνίδια για τα παιδιά κάθε οικογένειας, ως αποχαιρετιστήρια δώρα. Με τα χρόνια, οι οικογένειες που έχουν φιλοξενήσει το Νικόλα πληθαίνουν και σύντομα, σχεδόν κάθε σπίτι βρίσκει δώρα στο κατώφλι του το πρωί των Χριστουγέννων. Κάποια στιγμή υπάρχει έλλειψη τροφίμων στο χωριό, και οι χωριανοί αναγκάζονται να στείλουν τον Νικόλα να δουλέψει ως μαθητευόμενος στον ερημίτη ξυλουργό Ισάκι. Με την σκληρή καθοδήγηση του Ισάκι, ο Νικόλας αναπτύσσει ικανότητες που τον βοηθούν να φτιάξει ακόμη καλύτερα δώρα και να δουλεύει ακόμη πιο γρήγορα.

14

Τα χρόνια όμως περνούν και ο Νικόλας γερνά. Αποφασίζει να κάνει την τελευταία του διαδρομή. Όμως προτού αφήσει την τελευταία του πνοή, κερδίζει ως δώρο την αθανασία. Γίνεται ο Σάντα Κλάους και θα συνεχίζει να σκορπίζει χαρά στα παιδιά όλου του κόσμου για πάντα».

Εξέταση λειψάνων για ανάπλαση προσώπου

Ο τάφος του αγίου Νικολάου στο Μπάρι ανοίχτηκε τη νύχτα της 5ης προς την 6η Μαΐου του 1953, επειδή έπρεπε να γίνουν αναστηλωτικά έργα στη Βασιλική του Αγίου. Με την ευκαιρία αυτή έγινε αναγνωριστικός έλεγχος και καταμέτρηση των οστών που βρέθηκαν στον τάφο από τον καθηγητή της Ανατομίας του Πανεπιστημίου του Μπάρι, Λουίτζι Μαρτίνο.

Το 1957, ο ίδιος καθηγητής, με βοηθό τον Δρ. Λουίτζι Βενέζια, πραγματοποίησαν μια δεύτερη εξέταση των λειψάνων. Επρόκειτο για μια «ανατομική ανθρωπολογική μελέτη, που απέβλεπε στην ανασύνθεση της φυσικής εμφάνισης ή ακόμη και της εικονογραφικής μορφής του ατόμου, στο όποιο ανήκαν τα υπό εξέταση οστικά λείψανα». Η εξέταση απέδειξε ότι πολλά τμήματα των οστών έλειπαν, και ότι η κάρα είχε διατηρηθεί καλύτερα από τα υπόλοιπα. Παράλληλα, όταν ανοίχτηκε ή σαρκοφάγος, τα οστά βρέθηκαν βουτηγμένα σ’ ένα υγρό διαυγές, άχρωμο και άοσμο, σαν νερό που βγαίνει από βράχο. Η εξέταση του υγρού στα Ινστιτούτα Χημείας και Υγιεινής του Πανεπιστημίου του Μπάρι έδειξε ότι επρόκειτο για νερό καθαρό, ελεύθερο από άλατα και στείρο από μικροοργανισμούς. Τα σχετικά Αγιολογικά κείμενα αναφέρουν ότι και όταν οι ναυτικοί από το Μπάρι έσπασαν την πλάκα, του τάφου του Αγίου στα Μύρα, για να πάρουν τα λείψανα, τα βρήκαν μέσα σε «Θείο μύρο». Σύμφωνα με τον ερευνητή καθηγητή, η ύπαρξη του υγρού αυτού στη σαρκοφάγο επέδρασε ευεργετικά στην καλύτερη συντήρηση των οστών όλους αυτούς τους αιώνες που πέρασαν. Η μελέτη των οστών έδειξε ότι ο κάτοχός τους έπασχε από αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα και διάχυτη ενδοκρανιακή υπερόστωση. Θεωρείται ότι αυτά πρέπει να κληροδοτήθηκαν στον Άγιο από κάποια υγρή φυλακή, όπου θα πέρασε αρκετά χρόνια της ζωής του και μάλιστα σε προχωρημένη ηλικία, όπως μαρτυρούν τα σχετικά αγιολογικά κείμενα. Ο ίδιος καθηγητής εκτέλεσε ανάπλαση της μορφής του αγίου Νικολάου με βάση τα οστά της κάρας του, και το αποτέλεσμα έμοιαζε με τη μορφή του αγίου όπως εικονίζεται στο Παρεκκλήσιο του Αγίου Ισιδώρου της Βασιλικής του Αγίου Μάρκου Βενετίας.

Η αναπλασμένη μορφή, σημειώνει ό καθηγητής, δείχνει ένα πρόσωπο ασκητικό, ευγενικό, με αρμονικές αναλογίες, με υψηλό και πλατύ φωτεινό μέτωπο, με μεγάλα μάτια, ελαφρά βαθουλωτά, γλυκά και μαζί αυστηρά, μάτια ανθρώπου σκεπτικού και βασανισμένου. Ένα πρόσωπο με ζυγωματικά κάπως έντονα, φαλάκρα, με μύτη που δεν είναι ούτε λεπτή, ούτε πλατιά, με ένα σκάψιμο στη βάση της και μια ελαφριά απόκλιση προς τα δεξιά στην πάνω μοίρα της ράχης της.Η σύγκριση των ανθρωπομορφικών χαρακτηριστικών, προς τις παλαιότερες εικονογραφικές αναπαραστάσεις της φυσικής εμφάνισης του Αγίου Νικολάου έπεισε τον Καθηγητή Μαρτίνο ότι δε θα πρέπει να είχε χαθεί, τουλάχιστο από την προφορική παράδοση, η ανάμνηση της όψης του κατά τους αιώνες που ακολούθησαν την κοίμηση του, ώσπου να αποτυπωθούν οριστικά τα χαρακτηριστικά του στις πρώτες εικόνες του.

15

Το 2004 ο ιατροδικαστής του Πανεπιστήμιου του Μπάρι, Φραντζέσκο Ιντρόνα, εφάρμοσε τις τελευταίες τεχνικές, στα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν το 1957, για να αναπλάσει ψηφιακά το πρόσωπο του Αγίου Νικολάου στον υπολογιστή. Ο σχεδιαστής Άναντ Καπούρ ολοκλήρωσε το έργο και το συνέκρινε με πέντε εικόνες του Αγίου Νικολάου, από την ρωσική ορθόδοξη παράδοση.

Τα ονόματα του Σάντα Κλάους ανά τον κόσμο

Αφγανιστάν - Baba Chaghaloo (Πατέρας των Χριστουγέννων)Αλβανία – Babadimri (Πατέρας Χειμώνας)Αρμενία - Gaghant Baba (Πατέρας των Χριστουγέννων)Αυστρία - Christkind, Christkindl, Kris Kringle (Χριστούλης)Βοσνία-Ερζεγοβίνη - Deda Mraz* (Παππούς Πάγος)Βραζιλία - Papai Noel (Πατέρας των Χριστουγέννων)Βουλγαρία - Dyado Koleda (Παππούς των Χριστουγέννων)Χιλή - Viejo Pascuero (Γέρος των Χριστουγέννων)Κίνα - Dun Che Lao Ren (Καλός Γέρο-Πατέρας)Κροατία – Bozicnjak* (Παππούς Πάγος)Δανία - Julemanden (Άνθρωπος των Χριστουγέννων)Αίγυπτος - Papa Noël (Πατέρας των Χριστουγέννων)Γαλλία - Pere Noel (Πατέρας των Χριστουγέννων)Φινλανδία - Joulupukki (Τράγος των Χριστουγέννων)Γερμανία - Weihnachtsmann (Άνθρωπος των Χριστουγέννων)Χαβάη - Kana Kaloka (Άγιος Νικόλαος)Ολλανδία - Sinterklaas (Άγιος Νικόλαος)Ουγγαρία - Mikulas (Άγιος Νικόλαος)Ιαπωνία - Hoteiosho (Ιαπωνική θεότητα καλής τύχης, μοιράζει δώρα στα παιδιά)Ιράν - Baba Noel (Πατέρας των Χριστουγέννων)Ιράκ - Vader Kersfees (Πατέρας των Χριστουγέννων)Ιταλία - Babbo Natale (Πατέρας των Χριστουγέννων)ΗΠΑ - Santa Claus (Άγιος Νικόλαος)Λατινική Αμερική - Papá Noel (Πατέρας των Χριστουγέννων)Λιθουανία - Kaledu Senelis (Παππούς των Χριστουγέννων)Μάλτα - San Niklaw (Άγιος Νικόλαος)Νορβηγία - Julenissen (Ξωτικό των Χριστουγέννων)Πορτογαλία - Pai Natal (Πατέρας των Χριστουγέννων)Πολωνία - Swiety Mikolaj (Άγιος Νικόλαος)Ρουμανία - Mos Craciun (Άγιος των Χριστουγέννων) Ρωσία - Ded Moroz* (Παππούς Πάγος) Σερβία - Deda Mraz* (Παππούς Πάγος)Σκωτία - Daidaín na Nollaig (Πατέρας των Χριστουγέννων)Νότια Αφρική - Vader Kersfees (Πατέρας των Χριστουγέννων) Ισπανία - Papá Noel (Πατέρας των Χριστουγέννων)Σουηδία - Jultomten (Ξωτικό των Χριστουγέννων)Τουρκία - Noel Baba (Πατέρας των Χριστουγέννων)Ηνωμένο Βασίλειο - Father Christmas (Πατέρας των Χριστουγέννων)Ουαλία - Sion Corn (Ιωάννης Καπνοδόχος, επειδή κατεβαίνει από μια καμινάδα)Γιουγκοσλαβία - Deda Mraz* (Παππούς Πάγος)

16

*Στην κουλτούρα των Σλάβων χαρακτήρας παρόμοιος του Σάντα Κλάους, συνδεδεμένος με την Πρωτοχρονιά, είναι ο Παππούς Πάγος, ο οποίος στη ρωσική λέγεται Ντεντ Μόροζ (Дед Мороз). Ο Παππούς Πάγος φέρνει τα δώρα στα παιδιά, αλλά όχι με μυστικούς τρόπους, καθώς συχνά τα μοιράζει ο ίδιος στη διάρκεια των εορταστικών εκδηλώσεων της Πρωτοχρονιάς. Έχει παρόμοια εμφάνιση με τον Σάντα Κλάους, αλλά φοράει ένα μακρύ μπλε παλτό, ενίοτε στολισμένο με λευκά σχέδια, που θυμίζουν νιφάδες χιονιού. Η μορφή του είναι επηρεασμένη από τους αρχαίους θεούς των Σλάβων: Πόζβιζντ - Pozvizd (θεός των ανέμων, του καλού και του κακού καιρού) και Ζίμνικ - Zimnik (θεός του χειμώνα). Σύμφωνα με τον αρχικό μύθο ο Ντεντ Μόροζ συνήθιζε να παγώνει τους ανθρώπους και να απαγάγει τα μικρά παιδιά. Ωστόσο, κάτω από την επιρροή της ορθόδοξης παράδοσης, ο χαρακτήρας του άλλαξε εντελώς, υιοθετώντας ορισμένα χαρακτηριστικά από τον ολλανδικό Σίντερ Κλάας.

Η νύχτα πριν τα Χριστούγεννα(Ποίημα του Κλέμεντ Μουρ, Δεκέμβριος 1823)

Ήταν η νύχτα πριν τα Χριστούγεννα και παντού μέσα στο σπίτιΟύτε ένα πλάσμα δεν σάλευε, μήτε καν ένα ποντίκι.

Οι κάλτσες ήταν κρεμασμένες κοντά στο τζάκι με προσοχή,Ελπίζοντας ότι ο Άη Νικόλας θα βρισκόταν σύντομα εκεί.

Τα παιδιά ήταν φωλιασμένα με θαλπωρή στα κρεβατάκια τους,Ενώ οράματα από ζαχαρωτά χόρευαν στα κεφαλάκια τους.

Η Μητέρα με ένα μαντήλι στο κεφάλι της κι εγώ μ’ ένα σκούφο,Είχαμε μόλις βολέψει τα κεφάλια μας για ένα μακρύ χειμωνιάτικο ύπνο.

Όταν έξω στο γρασίδι σηκώθηκε τέτοιο ποδοβολητό,Που τινάχτηκα απ’ το κρεβάτι μου τι συνέβαινε να δω.

Πέρα στο παράθυρο πέταξα σαν αστραπή,Άνοιξα διάπλατα τα παραθυρόφυλλα στη στιγμή.

Το φεγγάρι καθρεφτίζονταν στο φρεσκοπεσμένο χιόνιΚαι φώτιζε τα πράγματα σα να ‘ταν μεσημέρι.

Όταν, τι θα εμφανίζονταν μπρος στα κατάπληκτά μου μάτια,Παρά ένα έλκηθρο μικροσκοπικό με οκτώ μικρούς ταράνδους.

Κι ένα μικρό γέρο οδηγό, τόσο γρήγορο και ζωηρό,Που στο λεπτό κατάλαβα πως ήταν ο Άη Νικόλας.Πιο γρήγοροι κι απ’ αετοί, έφτασαν οι δρομείς του,

Κι αυτός σφύριξε και φώναξε, τους κάλεσε με το όνομα τους:

«Τώρα, Ντάσερ! Τώρα, Ντάνσερ! Τώρα Πράνσερ και Βίξεν!Εμπρός Κόμετ! Εμπρός Κιούπιντ! Εμπρός, Ντόνερ και Μπλίτζεν!

Ψηλά πάνω στη βεράντα, ψηλά ως του τοίχου την κορυφήΤώρα, ορμήστε μπροστά, ορμήστε μπροστά, γρήγοροι σαν αστραπή!»

17