saobracajno pravo

UNIVERZITET U ISTOČNOM SARAJEVU

Saobraćajni fakultet

Doboj

Seminarski rad

Pravni režim i korištenje javnih puteva


SADRŽAJ:SADRŽAJ..................................................................................................................2

1. UVOD..............................................................................................................32. PUTEVI...........................................................................................................4

2.1. Pojam puta.............................................................................................42.2. Pravni nastanak i nestanak javnog puta.................................................62.3. Pravni režim javnog puta.......................................................................62.4. Korištenje javnih puteva........................................................................72.5. Specijalna korištenja javnog puta..........................................................9

3. ZAKLJUČAK................................................................................................10

LITERATURA.........................................................................................................11

2


1. UVOD

Pravni status javnih puteva se mijenjao u zavisnosti od istorijskih prilika. Javni putevi se tretiraju kao javno (državno) dobro, a često se tretiraju kao opšte dobro, odnosno dobro na kojem se ne mogu steći stvarna prava po bilo kojoj osnovi. U vremenu od 1916. godine javni putevi su se tretirali kao osnovno sredstvo organizacije koja ih održava. Danas se javni putevi tretiraju kao opšte dobro na kojem se ne mogu steći stvarna prava, osim koncesijom, koju na određeno vrijeme daje država ili posebno pravilnikom ili zakonom utvrđeno društvo.

3


2. PUTEVI2.1 Pojam puta

Na početku ovog rada potrebno je prvo da definišemo pojam puta, tj. koje površine

nazivamo putevima te koje su njihove karakteristike. Od toga zavisi da li će se na toj površini

sprovoditi propisi o saobraćaju na putevima te da li će se vršiti kontrola saobraćaja na tim

površinama.

Član 2. Zakona o javnim putevima Republike Srpske kaže da put predstavlja svaki javni

put i nekategorisani put na kome se odvija saobraćaj. Javni put je površina od opšteg značaja za

saobraćaj koju svako može slobodno da koristi pod uslovima određenim zakonom i koju je

nadležni organ proglasio za javni put, kao ulice u naselju. Nekategorisani put je površina koja se

koristi za saobraćaj po ma kom osnovu i koja je dostupna većem broju raznih korisnika (seoski,

poljski i šumski putevi, putevi na nasipima za odbranu od poplava, prostori oko objekata, putevi

u privatnom vlasništvu itd.).

U pravnoj doktrini se dosta raspravljalo o tome da li je pravac kretanja bitan elemenat

pojma puta. Jedni smatraju da je pravac kretanja jako bitan elemenat. Tačnije tumačenje je da

sam pravac kretanja nije presudan elemenat u definisanju puta nego je to mogućnost bilo kakvog

kretanja pa čak i mirovanja, sve dok to odgovara potrebama saobraćaja. Znači bitna je namjena

površine bilo da ona služi kretanju, mirovanju ili kombinovano i jednom i drugom.

Još jedna bitna stvar kod definisanja puta jeste i precizno definisanje površine, pa i

prostora koji put zauzima. Već ranije je rečeno da je javni put društveno vlasništvo, ali često se

dešava da je zemljište preko koga prelazi put u privatnom vlasništvu. To je veoma važno pravno

pitanje jer tu može doći do problema. Zbog toga je u saobraćajnom pravu usvojena koncepcija po

kojoj javni put i zemljište čine jedinstvenu tijelesnu stvar.

To se vidi i u 4. članu zakona o javnim putevima Republike Srpske koji kaže da javni put

sačinjavaju:

donji i gornji stroj (trup) puta;

putni građevinski objekti (mostovi, nadvožnjaci, podvožnjaci, tuneli, galerije,

potporni i obložni zidovi, pothodnici i nadhodnici);

4


objekti za prikupljanje i odvođenje vode sa kolovoza;

saobraćajna signalizacija (horizontalna, vertikalna i svjetlosni uređaji);

oprema puta (stalni uređaji za zaštitu puta, od djelovanja vjetra, nanosa zemljišta,

putokazni stubovi, kilometarski stubovi, odbojne ograde, putni telekomunikacioni

uređaji i oprema, javna rasvjeta u funkciji saobraćaja, detektori i brojači

saobraćaja, uređaji i oprema u tunelima, ograde, uređaji i oprema za zaštitu od

buke i drugih štetnih uticaja saobraćaja, saobraćajne TV kamere i parking uređaji);

autobuska stajališta, odmorišta i parkirališta;

raskršća i priključci na glavni put izgrađeni na putnom zemljištu;

zemljišni pojas sa obije strane puta širine najmanje jedan metar mjereno od linije

koja spaja krajnje tačke poprečnog profila puta (putni pojas);

vazdušni prostor iznad kolovoza u visini od sedam metara mjereno od najviše kote

kolovoza;

stacionarne putne službe, benzinske pumpe, servisi i drugi objekti za potrebe

odvijanja saobraćaja i održavanje puteva i sl.

Na ovaj način isključena je mogućnost da se javni put proteže preko privatnog zemljišta.

Prije izgradnje javnog puta zemljište se mora eksproprisati odnosno preći u društveno-državno

vlasništvo.

Javni putevi kao dobro u opštoj upotrebi su u društveno-državno vlasništvu. To vidimo i u

3. članu zakona o javnim putevima Republike Srpske koji kaže da su javni putevi dobra u opštoj

upotrebi i u svojini Republike Srpske te da je upravljanje, održavanje, građenje i zaštita puteva

djelatnost od posebnog značaja za Republiku Srpsku. Na javnim putevima se mogu sticati prava

korištenja i prava službenosti za postavljanje objekata i uređaja od javnog interesa, pod uslovom

da ostvarena prava ne ugrožavaju nesmetano i bezbjedno odvijanje saobraćaja i ne nanose štetu

putu, putnim objektima i putnom pojasu.

5


2.2 Pravni nastanak i prestanak javnog puta

Površina koja ima karakter javnog puta potpada pod poseban pravni režim, javno je dobro

u opštoj upotrebi i nalazi se u društvenoj svojini. Zbog toga, a i drugih bitnih pitanja, veoma je

važno kada i kako neka površina stiče ili dobija karakter javnog puta.

Postoje uglavnom dvije koncepcije. Prva, poznata kao romansko pravo kaže da je za

nastanak javnog puta potrebno donošenje pravnog akta kojim će se neka površina proglasiti za

javni put. Druga koncepcija ili germansko pravo kaže da je osim donošenja pravnog akta

nastajanje javnog puta moguće i na osnovu faktičkog korištenja neke površine za odvijanje

saobraćaja.

Kod nas se danas koristi romanska koncepcija. Znači da javni put nastaje donošenjem

posebnog pravnog akta. Tako neka površina nakon određivanja kategorije (auto put, brzi put,

magistralni put, regionalni put, lokalni put, ulice u naselju) te puštanja u rad postaje javni put.

Naravno donošenju pravnog akta predhodi izlazak komisije na teren koja će odrediti da li

ta površina ima sve uslove za sticanje statusa javnog puta, posebno sa aspekta bezbijednosti

saobraćaja.

Sam prestanak javnog puta određen je načinom nastanka. Budući da je za nastanak javnog

puta potreban pravni akt, tako je i za njegovo prestajanje potreban poseban pravni akt koji će

određenoj površini oduzeti status javnog puta. Akt o ukidanju javnog puta donosi organ koji je

odredio njegovu kategoriju.

2.3 Pravni režim javnog puta

U razvoju društva status javnog puta se mijenjao. U početku se javni put tretirao kao

carsko i državno vlasništvo a danas se tretira kao opšte dobro u javnoj upotrebi. U zakonu o

javnim putevima je utvrđeno da su javni putevi dobro od interesa države, da su u opštoj upotrebi i

da se na javnim putevima ne mogu sticati vlasništva niti druga stvarna prava po bilo kojoj osnovi.

Neki od osnovnih elemenata koji određuju pravni režim javnog puta su:

6


javni put je opšte dobro i njegova upotreba je slobodna i treba da se odvija pod

istim uslovima i ograničenjima za sve učesnike saobraćaja;

javni put i svi prateći objekti je u potpunosti u vlasništvu države, te se na taj način

ne mogu sticati nikakva imovinska prava na njemu. To se odnosi i na zemljište

koje se kupuje radi izgradnje novih, te rekonstrukcije i nadogradnje postojećih

puteva;

na javnom putu se ne mogu sticati imovinska prava osim službenosti za opšte

potrebe (postavljanje električnih i PTT vodova, kanalizacija, vodovod itd.) pod

uslovom da se ne ometa sigurnost puta. Za javne puteve važe posebni propisi o

sigurnosti, korištenju, regulisanju saobraćaja, vršenju nadzora itd. jer se radi o

javnoj površini na kojoj će se odvijati saobraćaj.

Kada je u pitanju pravni režim javnog puta mogli bi zaključiti da je to površina-objekat

koji ima određena fizička i pravna svojstva, kao nepokretnost u državnoj svojini sa specifičnim

položajem.

2.4. Korištenje javnih puteva

Budući da je javni put opšte dobro može se koristiti potpuno slobodno, anonimno i bez

posebne dozvole. Naravno postoje određena ograničenja propisana zakonom i drugim propisima.

Sa razvojem saobraćajne tehnologije došlo je do povećanja ograničenja u saobraćaju. Moderno

saobraćajno pravo izvršilo je gradaciju puteva prema prevoznim sredstvima pa tako imamo auto-

puteve, puteve samo za motorna vozila, biciklističke staze itd. Ova podjela bila je potrebna zbog

velikog broja različitih prevoznih sredstava i različitih kategorija korisnika puta. Naravno i dalje

važi pravilo slobodne upotrebe puteva pod jednakim uslovima za sve ali u okvirima zakonskih

ograničenja.

Propisima su odredjeni uslovi pod kojim se mogu koristiti putevi. Tu spadaju i neki

osnovni uslovi koje prevozna sredstva trebaju ispunjavati kako bi mogli na siguran način

učestvovati u saobraćaju (tehnička ispravnost, ekološke norme itd.). Naravno propisani su i

određeni uslovi koje trebaju ispunjavati neke kategorije učesnika u saobraćaju (dobro

zdravstveno stanje, položen vozački ispit itd.). U ovim propisima date su i dimenzije vozila

kojima je dozvoljeno da saobraćaju putevima bez posebne dozvole. Neke od tih dimenzija su:

7


najveća dozvoljena širina vozila sa teretom (do 2,5 m)

najveća dozvoljena visina (do 4 m)

najveća dozvoljena dužina koja varira u zavisnosti od kategorije vozila (putnički

automobili do 6 m, autobusi sa prikolicama do 20 m)

najveća dozvoljena težina vozila ili skupa vozila (do 40 t), opterećenje po

jednostrukoj osovini (do 10 t), opterećenje po dvostrukoj osovini (do 16 t) itd.

Kao što je već rečeno, vozila koja su u granicama propisanih dimenzija mogu se bez

prethodne najave ili dozvole uključiti u saobraćaj bilo kad i bilo gdje. Međutim, vozila koja izlaze

iz propisanih granica ne mogu učestvovati u saobraćaju ako prethodno ne dobiju dozvolu za

specijalno korištenje javnog puta.

Nekada će se u praksi pojaviti potreba da se ograniči ili zabrani saobraćaj za određene ili

sve kategorije vozila. Postoji više razloga za to. Jedan od najčešćih jeste bezbijednost saobraćaja,

međutim razlozi mogu biti i političkog ili pravnog tipa, pa i ekonomski, carinski ili sanitarni.

Treba napraviti razliku između stacionarne i pokretne upotrebe saobraćaja. S obzirom da

je ova podjela poprilično jasna obratićemo više pažnje na podjelu upotrebe na posrednu i

neposrednu. Najjednostavniji primjer posredne i neposredne upotrebe jeste prevoz putnika.

Putnik koji koristi uslugu nekog prevoznog preduzeća zapravo ima status korisnika prevoznog

sredstva, a tek posredno status korisnika javnog puta. Na taj način putnik ne podliježe propisanim

uslovima koje trebaju ispunjavati učesnici u saobraćaju kao što je posjedovanje vozačke dozvole

ili ispravnost vozila. Treba naglasiti i da je na ovaj način putnik oslobođen odgovornosti prilikom

eventualne saobraćajne nesreće. Odgovornost za oštećenje vozila, puta ili povrede putnika snosi

vozač ili prevozno preduzeće.

Zbog sve intenzivnijeg međunarodnog saobraćaja savremeno saobraćajno pravo susreće

se sa pitanjem prava stranih državljana na korištenje javne saobraćajne mreže. Tako je prema

Konvenciji o saobraćaju na putevima koja je donesena u Beču 1968. godine svaka država

ugovornica dužna da obezbijedi stranim državljanima saobraćanje po cijeloj saobraćajnoj mreži

te je zabranjena diskriminacija stranih u odnosu na domaće učesnike u saobraćaju.

8


2.5. Specijalna korištenja javnog puta

Pod specijalnim korištenjem javnog puta podrazumijevamo slučajeve u kojima se put

koristi preko granica namjene, odnosno preko granice utvrđene opštom upotrebom. Za specijalna

korištenja puta potreban je poseban pravni akt, najčešće administrativna dozvola, iz koga izvire

pravo na korištenje puta mimo granica namjene.

Primjeri specijalnog korištenja javnih puteva su: vanredni prevozi; sportske i druge

priredbe na putu koje se odvijaju na zatvorenoj stazi; probne vožnje u kojima se odstupa od

pojedinih saobraćajnih propisa; gradnja benzinske pumpe; postavljanje kioska i druga korištenja

putnog zemljišta.

Specijalna korištenja mogu biti jednokratna (vanredni prevozi, sportske priredbe itd.) ili

trajna (gradnja benzinske pumpe, postavljanje kioska itd.). Pravni akti na kojima se zasniva pravo

na specijalno korištenje su različiti. Po pravilu se izdaje upravni akt. S obzirom da specijalno

korištenje ugrožava odvijanje saobraćaja u granicama namjene ono mora biti pod nadzorom

organa i organizacija nadležnih za saobraćaj. Često se u odobrenju daju i uslovi pod kojima se

javni put može koristiti za vanredne transporte kako bi posledice na saobraćaj u granicama

namjene bile što manje. Neki od uslova mogu biti da se prevoz ne vrši noću, u uslovima

smanjene vidljivosti ili u periodu najveće saobraćajne opterećenosti, obavezna pratnja policije itd.

Specijalna korištenja, naročito ona koja se odnose na korištenje kolovoza, u određenoj

mjeri ograničavaju opštu upotrebu, odnosno korištenje puta u granicama namjene. Zbog toga

treba biti pažljiv prilikom planiranja specijalnih korištenja jer učestala specijalna korištenja mogu

ozbiljno ugroziti korištenje javnog puta u granicama namjene. S obzirom da oni koji koriste put u

granicama namjene plaćaju to pravo kroz naknadu za puteve prilikom registracije automobila, i

cijene goriva svako obustavljanje saobraćaja zbog specijalnog transporta treba opravdati.

9


3. ZAKLJUČAK

U ovom radu upoznali smo se sa pojmom puta. Vidjeli smo da je to površina od opšteg

značaja koju svako može slobodno da koristi ali naravno u nekim zakonskim okvirima. Vidjeli

smo još i da pod pojmom javnog puta ne podrazumijevamo samo površinu po kojoj se odvija

saobraćaj nego i sve prateće objekte (mostovi, tuneli ,nadvožnjaci, raskrsnice, prilazi, zemljište

itd.). Na taj način je spriječeno da dodje do toga da put bude u državnom vlasništvu a zemljište

preko koga se proteže put u privatnom. Prije početka izgradnje puta potrebno je izvršiti

eksproprijaciju zemljišta, tj. potrebno je da zemljište pređe u državno-društveno vlasništvo. Sam

nastanak javnog puta određen je donošenjem određenog pravnog akta. Određena površina postaje

javni put onoga trenutka kada se donese pravni akt koji tu površinu proglašava javnim putem. Po

svom pravnom režimu javni put možemo posmatrati kao opšte dobro čije je korištenje pravo

svakog pojedinca u određenim zakonskim okvirima. Javni putevi sa svim pratećim objektima su

u potpunosti u vlasništvu države te se ne mogu sticati nikakva imovinska prava na njemu, osim

službenosti za opšte potrebe (vodovod, električni i PTT vodovi itd.). javni putevi se mogu

koristiti slobodno, pod istim uslovima za sve učesnike saobraćaja. Međutim pojava različitih

prevoznih sredstava primorala je moderno saobraćajno pravo da uvede neka ograničenja, te je

izvršena podjela javnih puteva prema sredstvima koja po njima saobraćaju. Takođe su postavljeni

određeni uslovi koje učesnici u saobraćaju trebaju ispuniti prije uključivanja u saobraćaj.

Ekonomski razvoj neke države uveliko zavisi od razvijenosti saobraćajne infrastrukture.

Zbog toga i ne čudi što je upravljanje, održavanje, građenje i zaštita javnih puteva djelatnost od

posebnog značaja za sve države.

10


LITERATURA:

1. Inić, Milan i Jovanović, Dragan, Propisi u oblasti saobraćaja, fakultet tehničkih

nauka, Novi Sad, 2009;

2. Službeni glasnik Republike Srpske, broj:3/04

3. www.putevirs.com

4. www.vozi.org

5. www.wikipedia.org

11

saobracajno pravo

Documents