T s ko laსპე ის საჯარო

: T ZR Tემის ხელმ ვანელი ხა უნა Zკომლა ე

: . info rma tikis mas w m labaZe

Tსაქარ ველოს დაცული

-ტერიტორიები ეროვნული

პარკები

ზოგადი ცნობები დაცული

ტერიტორიების Sესახებ

გარკვეულ ადგილზებიომრავალფეროვნების

SენარCუნების მიზნიT ამ ადგილის დაცულ ტერიტორიად გამოცხადება ხდება.ეს იმას ნიSნავს რომ, ასეT

ადგილებზე საგანგებო წესების დაცვაა საWირო.სხვადასხვა ტეროტორ-

ია განსხვავებული სიმკაცრიT დაცვას მოიTხოვს ამის მიხედვიT დაცულ

ტერიტორიას საერTაSორისო ნორმებიTენიWება კატეგორია. ყველა კატეგორიას

Tავისისახელი აქვს: ნაკრZალი, აRკვეTილი,

ეროვნუ-ლი პარკი და სხვა.

დაცული ტერიტორიებისკატეგორიებია

დაცული ტერიტორიის სახელი

მიზანი -კატეგორია

სახელმწიფო ნაკრZალი

მკაცრი დაცვა 1

ეროვნული პარკი ეკ.სისტემის კონს. გან.ტურიზმი 2

ბუნების Zეგლი მცირ. ზომის განსაკ.ტერიტორიის დაცვა

3

აRკვეTილი ბუნების დაცვა და განახლებადირესურსების მდგრ. გამოყენება

4

დაცული ლანდSაფტი

ლანდSაფტის დაცვა და ტურიზმი 5

მრავალმხრივი გამოყ-ენების ტერიტორია

ბუნ.რესურსების მდგრადი გამოყენება

6

დაცული ტერიტორიების რუკა

T S Tსაქარ ველო ი ფარ ოდ გავრცელებულია დაცული : , Zტერიტორიების სამი კატეგორია ნაკრ ალი

-R Tა კვე . Zილი და ეროვნული პარკი პირველი ნაკრ ალი

1 9 1 2 წელს . S Tლაგოდეხის ხეობა ი დაარსდა ასე ი ტიპის

დაცულ Cტერიტირიაზე ადამიანის ნებისმიერი არევა

-Zაკრ ა. S Zლულია ესა ლებელია მხოლოდ სამეცნიერო

-კვლე . C T T Rვების ატარება სპეციალური ნებარ ვი დ ეს

-საქა 2 1 . T S Z T Sრ ველო ი ნაკრ ალია საქარ ველო ი

პირველი 1 9 5 7 R T Sა კვე ილი წელს გარდაბნის რაიონ ი

დაარსდა. T Tასე დაცულ ტერიტორიაზე ნება დარ ულია

ადამიანის C არევა ცხოველების ან მცენარეების სახეობების

Rა დგენის. T Sმიზნი ასევე და ვებულია ცალკეული

განახლებადი . R Tბუნებრივი რესურსების მოხმარებაც დ ეისა ვის

1 1 .T S R Tსაქარ ველო ი ა კვე ილია

.

Tვრცლად განვიხილავ საქარ ველოს ეროვნულ, 1 9 9 5 Sპარკებს რომლებიც ეიქმნა წლის

S Tემდეგ სულ ო ხი ეროვნული პარკია:T Sსაქარ ველო ი

-ბორჯომ ხარაგაულის

Tკოლხე ის

T S Tუ ე ის

Sვა ლოვანის

- ბორჯომ ხარაგაულის ეროვნული პარკი S ექმნის ისტორია

დაცული ტერიტორიების ისტორია T Sსაქარ ველო ი

. S უა საუკუნეებიდან იწყება ეს იყო Z T Tირი ადად მეფე ა და ადგილობრივ

Tფეოდალ ა სამონადირეო. ადგილები გარემოს დაცვის ახალი ეტეპი

დაიწყო-1 9 - Tმე ე საუკუნიდან როდესაც საქარ ველომ

Tდამოუკიდებლობა დაკარგა და რუსე ის . 1 8 7 1 Tიმპერია გა ხდა წელს რუსე ის

Zხელმწიფემ ალექსანდრე მეორემ მას - Tმიხეილ რომანოვს საქარ ველოს

Tმეფის ნაცვალს მ ელი ბორჯომის ხეობა. Cა უქა მალე მიხეილ რომანოვმა ტყის დიდი

S R T Tნაწილი ემო ობა და უნებარ ვო ხეტყის .W Zმო რა და ნადირობა აკრ ალა

-

10 0 წელზე მეტი ხნის ბობოქარი ისტორიის - Sგავლის ემდეგ ბორჯომ ხარაგაულის

დამაარსებლებმა მიხეილ რომანოვის მიერ S ექმნილი დაცული ტერიტორია კავკასიის

Sრეგიონ ი პირველი ეროვნული პარკის . Zდაარსების საფუ ვლად გამოიყენეს

- ბორჯომ ხარაგაულის ეროვნული პარკი 1 9 9 5 S ეიქმნა წელს ბუნების დაცვის

მსოფლიო Tფონდისა და გერმანიის მ ავრობის Tდახმარები და ოფიციალურად გაიხსნა

2 0 0 1 .წელს

.

.

ტყეები ეროვნული პარკის

-C რდი T Sლოე ნაწილ ი

S ერეულ T Tფარ ოფო ლოვან

-ტყეე S S Tბ ი ევხვდები

-Z Tირი , ადად წაბლს

, წიფელს. TSრცხილას მა ი-S ერეუ

, ლია მურყოვანი,ცაცხვი

კოლხური მუხა და-ზოგ Tიერ ი სხვა

მარადმწვანე ტყე წარმოდგენილია-დე

, .T Tკი წყავი და სხვა

14 0 0 მეტრისRსიმა ლეზე

Sტყის სარტყლის უა-სა

ფეხურზე-გავრცელებუ

, ლია წიფლნარი ზედა

საფეხურზე კი-გაბატონე

Sბულია ერეული- -T Tფარ ეფო ლოვანი

-წიწვოვა . ნი ტყეები ეროვნული

-პა Tრკის სამხრე

Sნაწილ ი Tგანვი არებულია

-Tქარ უ ლი მუხის დაWფი ვის

.ტყეები

2 0 0 8 წლის -აგვისტოს ომ

ის დროს რუსულმა-ავია

ციამ დიდი ზარალი-მია

ყენა ბორჯომის,ტყეპარკს

გადაიწვა წიწვოვანი-ტყე

ების გარკვეული.ნაწილი T Tი ეულა

C Tვენ აგანმა უნდა იზრუნოს

-გადამწვ .Rარი ტყის ა დგენაზე

ფაუნა

- ბორჯომ ხარაგაულის ეროვნული პარკიკარგადაა

T Tცნობილი ავისი კოლხე ისა დაTკავკასიისა ვის

Tდამახასია ებელი მდიდარი დამრავალფეროვანი

. , T S T Cფაუნი აქ ევხვდები იტებს -Tმაგალი ად ენდე

. Wმურ კავკასიურ რო ოს ხელუხლებელ -Sტყეებ ი ცხ

: , , , Tოვრობს მურა და ვი მგელი ფოცხვერი კავკასიური

.T S Cკე ილ ობილი ირემი და არ ვი

ეროვნული პარკის ვეგეტაცია მნახველების მრავალ სასიამოვნო სრპრიზს პირდება და

-Zსაშუალებას ა ლევს დატკბეს ბუნების მრა. Tვალფეროვნები ეროვნული პარკის

4 0 0 -1 8 0 0 C T Sრდილოე ნაწილ ი მეტრის -Rსიმა ლეზე დომინი

, რებს კოლხური ტყის მცენარეულობა Tკოლხური ტყის ავისებურებაა ტყის

S Tსაბურველქვე განვი არებული : , , C S Zმარადმწვანე ბუ ქები ქერის მერხლის

.Zბა გის და სხვა ქვეტყე

•

ბუCქოვანი ტყე

Tკოლხე ის ეროვნული პარკი ფლორა

Tკოლხე ის დაბლობი უპირველეს ყოვლისა-ბოტა . T Tნიკური ვალსაზრისი არის საინტერესო აქ

R S Cდ ემდე ემორ ენილია ფლორისტული-S ედგენი

, Tლობი საკმაოდ მრავალფეროვანი რელიქტური და

Tენდემური სახეობები მდიდარიფიტოცენოზების

, Wკომპლექსები აობების რელიქტური -კოლხური ტყე

Rების და ზ ვის სანაპიროს გასწვრივ მდებარე-Sქვი ი

. ანი დიუნების მცენარეული დაჯგუფებები :ესენია

TეTრი დუმფარა

• T .სურა ები ბალახოვანი მცენ

Tყვი ელი დუმფარა

გლერტა

Rზ ვის დედაფუტკარა

ქაცვი

სამეფო გვიმრა

დიუნებზე გავრცელებული ორი სახეობაTყვი ელი

C R S S T Sყაყა ურა და ზ ვის რო ანი წი ელ წიგნ ია . S ეტანილი

დაცულ ტერიტორიებზე მდებარე ტბებისა და T Zტორფნარების გასწვრივ აგრე ვე ლიერ

-დანესტი S T Tანებულ ადგილებ ი გავრცელებულია ე რი

და . Tყვი ელი დუმფარა და წყლის კაკალი ხოლო

-ტორ W Sფიან აობებ ი ტუნდრის მაგვარ

-Cრდილოურ სახე T Tობებ ან ერ ად სამეფო გვიმრა და იმერული

ისლი.გვხვდება

9 -10 S Tკოლხურ ტყეებ ი დაახლოები მეტრი-Rსიმა

ლის კოლხურჰირკანული მურყანი. -დომინირებს სა

, R S T Tმწუხაროდ დ ეს მის კორომებს ი ვია ად უ-გამ

, ოერევა ლაფანი იმერული მუხა ან. -Cნეკერ ხალი აქ

Cაურობის მასობრივ გა ეხვამდე მურყანის ხეები ამ

, ტყის მეორე იარუსი იყო ხოლო პირველ იარუსს

25-30 , R Cმეტრი სიმა ლის წიფელი ნეკერ ხალი -და რც . T Wხილა ქმნიდნენ და მაინც კოლხე ის აობის

-გასწ C W Tვრივ მდინარე ფი ორზე ან ურიაზე ნავი

-ვიმო T Rგზაურებ ის ტყის მასივიც კი რაც დ ემდე

-S ემო , , C T T R Tრ ა სუროები ლიანები და ეკალ იჯიZ Tბა გი ა

Z T Tდა მერხლი სამხრე ამერიკული გაუვალი-ჯუნგ

.Tლების ასოციაციას გიქმნი

, , Cმურყანი ლაფანი ნეკერ ხალი• Sსურატები მუყანი ლაფანიდა ა

ფაუნა

აქაური ველური ბინადრები ამ ასოციაციასკიდე

. Zუფრო ამ აფრენ მზეს ეფიცხებიან წყლიდან-Sამო ვე

T Wრილ ხის მორებზე მოკალა ებული აობისკუები . და წყლის ანკარა გველები

ანკარა გველები

Tკოლხე ის ეროვნული პარკის ბინადარცოცხალ

Tარსება აგან ადამიანი ყველაზე ადვილად-ფრინვე

. Tლებს ხედავს მა ი ნახვა ფეხის ყოველ ნაბიჯზე, S Z Tეი ლება რადგან კოლხე ის დაბლობზე-გადამფრ

Tენ ფრინველ ა ევრაზია აფრიკის სამიგრაციო-მარ

. S T Sრუტი გადის ოქტომბრის ვე ი აქS Tევხვდები

: გადამფრენ მტაცებელ ფრინველებს, C Zკაკა ებს ერებს, , , Sკირკიტებს მარჯნებს ევარდენებს

-Z Tელქორებს ე .Tრკუდა ველისა და ბექობის არწივებს

Zერა

კირკიტა

არწივი

Zელქორი

T Wკოლხე ის არბტენიან ტერიტორიებს

საბინადროდ 194 სულ სახეობის ფრინველი იყენებს და

, Zალიან სამწუხაროა რომ ამ მრავალ -S Zსახეობა ი უკვე ნე

- S Tლად ევხვდები ხოხობს ულამაზეს,Tფრ ოსანს

Zრომლის არსებობაც ველმა მსოფლიომ Rოდეს აც TS C Zკოლხე ი ამოსული ბერ ენი

-R Sზ ვაოსნებისაგან ე. Zიტყო ხოხობის რაოდენობის მ იმე

-დანაკლისი წლე Sბის განმავლობა ი დაუსჯელად წარმოებული

-ბრაკ ონიერებისა და ამ ფრინველის

ადგილსამყოფელის .Sგანადგურების ედეგია

ხოხობი

Z Z T Wუ უმწოვრებიდან კოლხე ის აობიანადგილებს

T Rყველაზე უკე ტურა და გარეული ორი.ეგუებიან

S Rბრაკონიერობის ედეგად ორის პოპულაცია-საკმა

, . S Rოდ არის ემცირებული მაგრამ ა დგენადია-Sი ვი

T S Zა ად მაგარამ მაინც ესა ლებელია მელიის. ნახვა .Sპარკის ტერიტორიაზე ცხოვრობს ველიც

ტურა

Rგარეული ორი

მელა

S ველი

T S Rკოლხე ის ეროვნულ პარკ ი რომელიც ზ ვის

-აკ ვატორიას მოიცავს მრავალრიცხოვანი

.Tიქ იოფაუნაა Zაქ მობინადრე ხრტილოვანი და ვლოვანიTევზების

88 44- , S Rსახეობიდან ი ავი ზ ვს მობინადრეა21 -მტკ

, 24 Tნარი წყლის ხოლო სახეობის ევზი-გამსვლელ

. T R Sია ხრტილოვანი ევზებიდან ა სანი ნავია-ატლან

, T Zტური ზუ ხი და სვია ხოლო ვლოვანი-Tევზები

, , , S R Sდან ავი ზ ვის ორაგული ქა აყი ლობანი-ქარი, .ყლაპია სკუმრია

Tზუ ხი

სვია

ორაგული

ქაSაყი

ქარიყლაპია

Sავ ზRვაSი სამი სახეობის დელფინი აფალინა, ზR-

ვის Rორი და TეTრგვერდა დელფინი ბინადრობს,

მაგრამ ბრაკონიერობამ, ზRვის დაბინZურებამ Sავი

ზRვის დელფინები გადაSენების საფრTხის წინაSე

დააყენა. სწორედ დელფინTა და ზRვის ფაუნის სხვა

წარ-მომადგენელTა დასაცავად და მაTი

პოპულაციის უკეT Sესასწავლად, ეროვნული პარკის

ტერიტორიამმისი მიმდებარე ზRვის აკვატორიაც მოიცვა

და იSვ-იაT სახეობაTა გადარCენის იმედიც გაCნდა.

კოლხე-Tის რელიქტურ ტყეებTან და ტორფიან

WაობებTანერTად, ზRვის ეს მცირე ნაწილიც კარგადაა

დაცუ-ლი და სახელმწიფო ზრუნვის

განსაკუTრებულ ობ-იექტს წარმოადგენს.

TუSეTის ეროვნული პარკი 83453 T S T Tუ ე ის ეროვნული პარკის ფარ ობი ჰა და

27903 2003 22 Sდაცული ლანდ ტაფი ჰა დაარსდა წლის-აპრი

.ლს T S T Tუ ე ის ტერიტორიები ხასია დება ფლორისტული

-მრა, T zვალფეროვნები ენდემური და უ ველესი

-რელიქტური სა . T T T S T T Tხეობა ა სიუხვი უ ე ის ტყეების საერ ო ფარ ობი

-Sეად 32000 - . Z Tგენს ჰა ს ირი ადად წარმოდგენილია

Wფი ვნარი და. : , , T S Tარყნარი მა ხ ირად ე ავსება ცირცველი მდგნალი

-მურყ, . ნარი და სხვა მრავლადაა კემკროვანი და ტყის ხილის-მცე

.ნარეულობა T T Cი ქმის ორი მილიონი წლის კარ აკეტილი

-Sევოლუციის ე Tდეგია აქ მცენარე ა ტიპიურიდან განსხვავებული

ფორმების

, , T Wარსებობა ასე ებია სოსნოვსკის ფი ვი, . .R T Sმაჯა ვერი ტირიფები ელა და ა

S Tმდიდარი სახეობრივი ემადგენლობი . C Tგამოირ ევა ცხოველ ა სამყარო

T T R S Tგანსაკი რები ა სანი ნავია მტაცებელ ა და -C Tწვრილ ლიქოსან ა რიგების წა

. :Tრმომადგენლები ასე ი სახეობებია

ნიამორი

არCვი

კავკასიური ჯიხვი

ირემი

მტაცებლებიდან ლეოპარდი

-R C Sიგი ა მი ენილი იქნავა ლოვანის სახელ . Z Sმწიფო ნაკრ ალ იც ეს ცხოველი ბუნების -S Tდაცვის მსოფლიო კავ ირის წი ელ წიგნ

.S Sია ეტანილი :T R Sფრინველ ა სახეობებიდან ა სანი ნავია

, , , W S S Tკრავი ამია ევარდენი ურ ხი ყველა Sეს სახეობა ეტანილია ბუნების დაცვის

.S T Sმსოფლიო კავ ირის წი ელ წიგნ ი

კრავიWამია

S ევარდენი

Sეს სახეობები ეტანილიაბუნების დაცვის მსოფლიო კავSირის წიTელ წიგნSი.

ვაSლოვანის ეროვნული პარკი

2 0 0 3 დაარსდა წელს დედოფლისწყაროს რაიონის. 2 5 1 14 . -Tტერიტორიაზე მისი ფარ ობი ჰექტარია ჰა

. S Sვა მ რალი და ზომიერია ვა ლოვანის ეროვნული -S Zპარკი ვა ლოვანის სახელმწიფო ნაკრ ალის ტერი

-T T Sტორიას ან ერ ად მოიცავს ნაკლებად სახე ეცვლ . ილ ბუნებრივ ეკოსისტემებს

ფლორააქ - , S Cდაცულია ავ იან არანიანი ველები

-საკმლისხიან- , -R W Tვიიანი კორომები ალაზნის ალები და მ ისწინე

- .ბის რცხილნარ მუხნარები

S Sვა ლოვან ი არსებული ბუნებრივიპირობების

Tსპეციფიკური ხასია ი განაპირობებს-ორიგინა

. Tლური ფლორის არსებობას ხმელე ისTასე Tმცირე ფარ ობზე მცენარეული ტიპების-ესო

T Tდენ სწრაფი ცვლა საქარ ველოს არცერსხვა

. T S S Sკუ ხე ი არ ეინი ნება -მრავალფეროვანი ბუ

, Sნებრივი კომპლექსების ედეგად ამ -მცირე სი , R Sმა ლის სახეობის რეგიონ ი

Cამოყალიბდა T Tმკაფიოდ გამოკვე ილი ხუ ი

მცენარეული: , , ტიპი უდაბნო ნახევრადუდაბნო

აიდული , C Tმე ხერი ტყე სტეპი და ფო ლოვანი

.ტყე

უდაბნო

ნახევრადუდაბნო

Cარიდული მე ხერი ტყე

სტეპი

Tფო ლოვანი ტყე

T Tგარდა ამისა გამოიკვე ა ო ხიინტრაზონური

: , T Wტიპი კლდე ა ქსეროფიტები ალის ანუ-მდი

, T Z Zნარისპირა ტყეები მ ისწინების ე ვიანი და

.კირქვიანი მცენარეულობა

ფაუნა :პარკის ტერიტორიაზე ბინადრობს

Tდა ვი

ფოცხვერი

წავი

Tაფ არი

მგელი

, Sფრინველებიდან ევარდენი კოლხური, .ხოხობი ბულბული

დასკვნა

Tსაქარ ველოს ტერიტორიაზე ეროვნული-პა

S Sრკების ეაქმნა ბოლო წლებ ი დროული იყო

. Cმრავალი სახეობა გადარ ა ეროვნული-პარკე

Tბის მრავალფეროვნება მნახველ აგან-Tგაფრ - Tხილებას მოი ხოვს ყველა მცენარესა და

-ცხო ! ველს კანონი იცავს ეროვნული პარკები

-კუ S Sლტურულ ლანდ აფტებ ი

Sგადა ენებული T T Tბევრი სახეობისა ვის ერ ადერ

-T Sავ ესაფა , Zრს წარმოადგენს მკაცრად იკრ ალება

ნადირობა და მცენარეების.S ეგროვება

დასასრული