SÉCULOS ESCUROS E ILUSTRACIÓN

PERIODIZACIÓN DA LITERATURA GALEGA

• ÉPOCA MEDIEVAL-Etapa pre-afonsina (1196-1245)-Etapa afonsina (1245-1284)-Etapa dionisíaca (1284-1325)-Etapa posdionisíaca (1325-1354)*Etapa da Escola galego-castelá(1354-1445) *Etapa da Escola castelá portuguesa (fs.XV-

ps.XVI)• SÉCULOS ESCUROS (XVI-XVII)• ILUSTRACIÓN (XVIII)• REXURDIMENTO (XIX)-Precursores (1808-1863)-Rexurdimento Pleno (1863-1888)-Decadencia Finisecular (1888-1914)• S.XX-HOXE-Segundo Rexurdimento (1914-1939)-Silencio (1939-1950)-Lenta Eclosión (1951-1981)-Actualidade (1981-Hoxe)

SÉCULOS ESCUROS:LITERATURA ORAL E POPULAR

• Predomina: ms. XV-fs. XVII.• Infravalorada.• Xéneros variados, creados, transmitidos e

conservados polo pobo.• Pode ser:

– verso (predomina a cantiga).– prosa (predomina o conto).

SÉCULOS ESCUROS:LITERATURA ORAL E POPULAR

• Características:– Oral.– Variación de forma.– Aceptación da comunidade (democratización).– Anónima.

• Importancia da muller.

– Función social concreta.– Acompáñase:

• Poesía-------------de melodía.• Prosa--------------de elementos parateatrais.

SÉCULOS ESCUROS:LITERATURA ORAL E POPULAR

• Bloques:– Cancioneiro Popular:

• Cantigas correntes.• Léxico corrente.• Sintaxe sinxela.• Música (baile).• Estrofas breves.• Recursos Mnemotécnicos.

– Narrativa Oral:• Contos, lendas, refráns e adiviñas.• Lendas:

– Etiolóxicas (orixe dun feito, lugar,…).– Haxiográficas (relixiosas).– Históricas.

• Contos:– Marabillosos (personaxes fantásticos con poderes sobrenaturais).– Exemplares (función didáctica ou moral).– Humorísticos.

SÉCULOS ESCUROS:LITERATURA CULTA

• Case inexistente.– Contextos privados (epístolas).– Con función de contraste.

• Galicia deixou de producir (nin castelán).• Produción:

– Poesía:• Pranto da Frouseira:

– Anónimo.– fs. XV.– Traizón ao Mariscal Pardo de Cela (axuizado en Mondoñedo, 1483).

• Sonetos:– Soneto de Monterrei:

» Anónimo.» 1530 aprox.» Motivo das Parcas (tecen os fíos da vida).

– Soneto a Alonso de Ercilla:» Isabel de Castro e Andrade, condesa de Altamira (1ª escritora en galego).» Honra ao escritor pola publicación da 2ª parte de La Araucana.

– Sonetos da Relación de la Exequias que hiço la real Audiencia del Reyno de Galicia a la Majestad de la Reyna doña Margarita de Austria (1612).

» Soneto con Falda (Xoán Gómez Tonel).» Pranto Respice Finem (Pedro Vázquez de Neira).

SÉCULOS ESCUROS:LITERATURA CULTA

• Poesías de Circunstancias:– Coplas no saqueo de Cangas polos Turcos:

» 1617.» Posiblemente sexa unha copia dun frade.

• Décimas ao Apóstolo Santiago:– 1617.– Urdilde Martín Torrado de Figueira.– Crítica da intención de nomear a Tareixa de Xesús co-patroa de

España (como o Apóstolo). • Composicións das Festas Minervais:

– 9 romances de 80 versos.– Tema: Loa do arcebispo Alonso III de Fonseca.– Preséntanse ao concurso compostelán de 1697.

• Vilancicos:– Cultos.– Interpretados e compostos por músicos de capela.– s. XVII e s. XVIII.– Galego + (castelán ou portugués).– Galeguización do Nadal.

SÉCULOS ESCUROS:LITERATURA CULTA

– Prosa.• Relazón da carta xecutoria e copia de os que venderon a

Frouseira.– Traizón e morte de Pardo de Cela en 1483, facendo referencia

aos traidores.• Cartas ao conde de Gondomar, Diego Sarmiento de Acuña.

– Teatro.• Entremés famoso sobre a pesca no río Miño (ou Contenda

dos labradores de Caldelas).– 433 versos; 9 escenas.– Gabriel Feixó de Araúxo.– 1671.– Conflito dos pescadores galegos e portugueses.

ILUSTRACIÓN• Ilustrados:

– Uso: español/ empezan a usar o galego (lírica).– Padre Sarmiento:

• Coloquio de 24 gallegos rústicos.– 1746.– Principal obra da Ilustración.– 1201 coplas en hexasílabos de estilo popular.– Motivo: non literario/compilación de léxico.– Marcos da Portela escoita unha convers entre 24 labregos galegos.

– Diego Antonio Cernadas e Castro, o “Cura de Fruime”:• 24 poemas en galego.• Louvanza de Galicia (constante na súa obra).

– Plácido e Anselmo Feixóo Montenegro.• Varios poemas en galego.• Motivo: amor pola lingua.

– Xosé Noguerol Camba:• Versos en gallego a Nuestra Señora de Reza.

– Certame ourensán (1708).– Honran á Raíña Mª Luísa de Saboia.

– Francisca de la Isla e Losada:• Un romance en galego (1775) sobre Diego Antonio Cernadas.• Queimou toda a súa obra.

– Xosé Cornide e Saavedra: • 2 décimas e 1 soneto.

– Entremés do portugués:• Texto teatral s. XVIII.• Anónimo.• Romance contra a visión negativa dos galegos.

ILUSTRACIÓN• 1808-1836 => fin dos Séculos Escuros.

– Textos de carácter utilitario.• Non, arte/Si, comprensión + identificación.

– Destaca:• Proezas de Galiza (1810):

– Xosé Fernández Neira.– Diálogo entre Chintoe Mingos sobre peripecias bélicas.

• Un labrador que foi sarxento aos soldados do novo alistamento (1808):– Anónimo.– Chamamento aos soldados para combater ao invasor.

• Os rogos de un gallego (1813):– Manuel Pardo de Andrade.– 154 cuartetas asonantadas.– Denuncia contra a Inquisición.

• Diálogos e tertulias:– Textos propagandísticos.– Conversas entre varios labregos.

» Tertulia en la Quintana (1820):- Manuel Acuña Malvar.-Conflitos entre autoridades civís e eclesiásticas sobre a procesión do corpus.

» Diálogos en la alameda de Santiago (1836):-Relacións Igrexa vs. Estado.

» Tertulia de Picaños (1836):-5 interlocutores denuncian a corrupción dos empregados públicos.