seminarski poreski sistem rs i fbih

VISOKA POSLOVNO TEHNIČKA ŠKOLA DOBOJ

SMJER POSLOVNA EKONOMIJA

S E M I N A R S K I R A D

PREDMET: PORESKI SISTEMI I PRIMJENATEMA: PORESKI SISTEM REPUBLIKE SRPSKE I

FEDERACIJE BOSNE I HERCEGOVINE

Student: Mentor:Jasmina Džanić 019-E/10 Doc.dr Zorica Drljača

S A D R Ž A J

SADRŽAJ...........................................................................................................................1

UVOD..................................................................................................................................2

1. KARAKTERISTIKE PORESKOG SISTEMA REPUBLIKE SRPSKE..............3

1.1. Poreska uprava Republike Srpske............................................................................31.2. Karakteristike poreza građana u Republici Srpskoj..................................................5

1.2.1.Prihodi koji podliježu oporezivanju....................................................................6

1.2.2.Poreska stopa......................................................................................................6

1.2.3.Poreski obveznik.................................................................................................6

1.2.4.Poreska osnovica................................................................................................6

1.2.5.Poreska oslobađanja............................................................................................7

1.2.6.Prihodi po osnovu ličnih primanja......................................................................8

1.2.7.Prihodi od samostalne djelatnosti.......................................................................8

1.2.8.Prihodi od autorskih prava..................................................................................9

1.2.9.Kapitalni dobici i gubici.....................................................................................9

1.3. Karakteristike zakona o doprinosima u Republici Srpskoj.......................................91.4. Karakteristike zakona o porezu na dobit u Republici Srpskoj................................13

1.4.1.Poreski obveznik...............................................................................................13

1.4.2.Oporezivanje pravnog lica sa statusom malog poreskog obveznika................14

1.5. Porez na imovinu u Republici Srpskoj...................................................................151.6. Karakteristike poreskog sistema na nivou lokalne samouprave u RS....................15

2. KARAKTERISTIKE PORESKOG SISTEMA FEDERACIJE BiH....................17

2.1. Poreska uprava Federacije Bosne i Hercegovine....................................................172.1.1.Prava i obaveze poreskih obveznika.................................................................20

2.1.2.Registracija i identifikacija poreskih obveznika...............................................21

2.2. Porez na dobit u Federaciji Bosne i Hercegovine...................................................212.3. Zakon o doprinosima..............................................................................................222.4. Porez na dohodak u Federaciji Bosne i Hercegovine.............................................232.5. Karakteristike poreskog sistema kantona u Federaciji Bosne i Hercegovine.........242.6. Lokalna samouprava u Federaciji Bosne i Hercegovine........................................27

ZAKLJUČAK..................................................................................................................29

LITERATURA.................................................................................................................30

1

U V O D

Porezi predstavljaju najznačajniji instrument prikupljanja prihoda u nacionalnoj ekonomiji.

Naplatom poreza smanjuje se ekonomska snaga privrednih subjekata i fizičkih lica, smanjuje se

učešće u procesu razmjene, što se ciklično odražava i na sam proces reprodukcionih tokova u jednoj

privredi. U široj literaturi postoji shvatanje da bi strukturu poreskog sistema trebalo podrediti

ciljevima poreske politike, koji se odnose na: - pokriće državnih rashoda (fiskalni cilj na duži rok), -

konjukturne procese u privredi (prilagoditi postojećoj konjukturnoj situaciji). Ekonomsko pitanje

koje se postavlja pred svaki privredni sistem jeste, kako utvrditi ekonomsku snagu poreskih

obveznika, radi realnog propisivanja poreske obaveze. Zadatak poreskog sistema i poreske politike

jeste, da se stalno prilagođavaju okolnostima i činjenicama koje su značajne za proces oporezivanja.

Stalne promjene direktno se odražavaju na česte promjene poreskih propisa, osnovice i stope

oporezivanja U našoj zemlji su prisutne pojave sive ekonomije, šverca, korupcije... ovakva privredna

nestabilnost nužno iziskuje reformu finansijskog sistema (monetarnog, bankarskog, kreditnog i

finansijskog). Reforma poreskog sistema je neophodna, kako poreske politike tako i poreske

implementacije. Poreski sistem ne bi mogao efikasno funkcionisati bez poreske uprave koja je njegov

sastavni dio.

Kroz ovaj rad dat će se prikaz poreskog sistemaRepublike Srpske i Federacije Bosne i

Hercegovine. Analiza će obuhvatiti poreze na nivou entiteta, kantona i opština. U skladu sa tim, rad

je podjeljen kroz navedene cjeline. U prvom dijelu se analizira sistem poreza na nivou Republike

Srpske a u drugom dijelu sistem poreza na nivou Federacije BiH.

2

1. KARAKTERISTIKE PORESKOG SISTEMA REPUBLIKE SRPSKE

Nakon rata u Republici Srpskoj stvorena je politička klima za niz sistemskih reformi

finansijskog sistema kako bi se ekonomski i socijalni status zemlje izvukao iz latentne krize. Izvršena

je reforma fiskalnog sistema odnosno poreskog sistema i proces privatizacije dijela državnog kapitala

bez vidnih rezultata. Reforma poreskog sistema izvršena je integracijom, modernizacijom i

rekonstrukcijom Uprave javnih prihoda i Finansijske policije u jedan organ – Poresku upravu.

Poreska uprava dobija legitimitet organa Republičke uprave koja je u sastavu Ministarstva finansija

Republike Srpske1. Pored zakona o poreskoj upravi usvojen je i paket zakona i to:

- Zakon o porezu na dohodak gradana,

- Zakon o doprinosima,

- Zakon o porezu na dobit,

- Zakon o porezima na upotrebu, držanje i nošenje dobara.

Kao što se može zaključiti, na nivo Republike Srpske, u pogledu prikupljanja, analize te

vođenje evidencije poreza, preneseni su direktni porezi, dok su indirektni, kao što smo naveli, u

nadležnosti Bosne i Hercegovine te Uprave za Indirektno oprezivanje.

1.1. Poreska uprava Republike Srpske

Poreska uprava Republike Srpske osnovana je krajem 2001. godine Zakonom o poreskoj

upravi. Poreska uprava nalazi se u sastavu Ministarstva finansija Republike Srpske. Label Zakonom o

poreskoj upravi ureden je jedinstven postupak u primjeni materijalnih poreskih zakona, a Poreskoj

upravi Republike Srpske je data nadležnost za sprovodenje svih poreskih zakona. Suština novog

pristupa koju je u poreski sistem Republike Srpske donio Zakon o poreskoj upravi jeste princip

samoprijavljivanja. To znači da je zakonska obaveza poreskih obveznika da sami prijave svoje

obaveze na način i u rokovima propisanim Zakonom o poreskoj upravi ili materijalnim poreskim

zakonom. Dužnost Uprave je da formalno ispravnu poresku prijavu prihvati kao istinitu sve dok

različitim metodama kontrole ne utvrdi suprotno. U tom slučaju poreski obveznik je u obavezi da

dokaže da netačna poreska prijava nije činjenje krivičnog djela izbjegavanja plaćanja poreza. Novi

pristup diktirao je i samu organizaciju Uprave.

Prvo, uspostavljene su posebne organizacione cjeline Uprave koje se isključivo bave

pitanjima obrazovanja, informisanja i pomoći poreskim obveznicima.

1 Zakon o poreskoj upravi objavljen u Službenom glasniku Republike Srpske broj 51 od 16.10.2001.godine;

3

Drugo, uspostavljeno je posebno odeljenje za kontrolu velikih poreskih obveznika, a

ustanovljen je i novi oblik kontrole – kancelarijska kontrola.

Treće, uspostavljeno je posebno odeljenje za istrage i obavještavanja čiji je osnovni zadatak

da korišćenjem klasičnih postupaka kriminalističke istrage sakupi podatke i valjano dokumentuje

počinjena krivična dela iz nadležnosti Uprave.

Četvrto, organizaciono je razdvajena kontrola od naplate – u momentu kada rješenje

inspektora o utvrdenim a nenaplaćenim poreskim obavezama postane izvršno, predmet prelazi u

nadležnost tima za prinudnu naplatu.

Peto, zakonom je uredena mogućnost za plaćanje poreskog duga u ratama.

Šesto, uspostavljen je kolektivni drugostepeni organ – Odbor za rješavanje poreskih žalbi čije

članove iz Ministarstva finansija i Uprave imenuje ministar finansija.

Sedmo, uspostavljena je unutrašnja kontrola čiji je osnovni zadatak da provjerava rad samih

poreskih službenika.

Osnovni zadatak Poreske uprave jeste da dosljedno, nepristrasno i efikasno prikuplja javne

prihode i tako služi Republici Srpskoj i njenim gradanima. U ostvarivanju ovog svog zadatka Poreska

uprava mora se rukovoditi sljedećim principima u radu:

- integritet

- zakonitost

- nepristrasnost

- pouzdanost

Povjerenje javnosti u integritet, zakonitost, nepristrasnost i pouzdanost Poreske uprave je izuzetno

važna pretpostavka za ostvarivanje zadataka Poreske uprave. Jedini način da de izgradi i održi

povjerenje javnosti je da u svakom kontaktu s javnošću pokažu volju da rade savjesno, dosljedno i

delotvorno. Poreska uprava treba da doprinese integraciji poreskog sistema Republike Srpske u

jedinstven poreski sistem na nivou Bosne i Hercegovine. Na ekonomskom planu Republike Srpske

treba zadovoljiti praktičnom primjenom paketa zakona dva osnovna cilja:

- Podsticanje stvaranja bogatstva,

- Pravednu raspodelu stvarnog boratstva.

Direktni porezi u Republici Srpskoj jesu2: - porez na dohodak, - porez na imovinu, - porez na dobit, -

porez na igre na sreću i zabavne igre, i - porez na upotrebu, držanje i nošenje dobara.

2 Sejmenović, J., Gligić,J., “Poreski i carinski sistem i politika”, Banja Luka, 2007., str. 118

4

1.2. Karakteristike poreza na dohodak građana u Republici Srpskoj

Tranzicija privrednog sistema i uspostavljanje tržišnih odnosa u Republici Srpskoj i Bosni i

Hercegovini, pa i na tržištu rada, uslovljava prilagođavanje zakonskih rješenja zahtjevima da se

ukupna cijena rada ugovara na način da poslodavac preuzima ugovornu obavezu za bruto plate. Ovim

se zaposlenima daje mogućnost da od poslodavca zahtjeva namirenje ne samo iznosa neto plate, nego

i punih poreza i doprinosa koje je poslodavac odbio od ugovorenog bruto iznosa primanja sa

zakonskom obavezom prosleđivanja tih iznosa na račune budžeta, odnosno fondova. Na ovaj način

zaposleni se motivišu da zahtjevaju namirenje ukupno ugovorene obaveze prema zaposlenima u

iznosu bruto plate3. Zaključenjem opšteg, granskog i pojedinačnog ugovora sa određivanjem bruto

plata svakom izmjenom stope poreza ili doprinosa direktno će uticati na visinu neto plate koja

preostaje zaposlenima, što će se odraziti na opravdane zahtjeve zaposlenih i sindikata adresirane na

fondove i zakonodavnu vlast da se poštuju principi racionalnog upravljanja sredstvima koji su im

uplaćeni, bilo kao porezi ili doprinosi. Jedan od ciljeva koji se postiže s promjenom sistema obračuna

poreza i doprinosa na lična primanja po bruto principu jeste prilagođavanje uslovima koji su važeći u

zemljama okruženja, a takođe se kao argument navode i predstojeće reforme u penzijskom i

zdravstvenom osiguranju. Stopama koje su usvojene i koje su u primjeni od početka 2009. godine,

dolazi do većeg opterećenja bruto plata od ukupnog iznosa poreza i doprinosa koji su se dobijali

primjenom propisa koji su bili u primjeni 2007. i 2008. godine. Sredstva za finansiranje potreba

doprinose, ostvaruju se, putem prikupljanja doprinosa i to4:

- doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje;

- doprinosi za zdravstveno osiguranje;

- doprinosi za osiguranje od nezaposlenosti;

- doprinosi za dečiju zaštitu.

Porez na dohodak građana u Republici Srpskoj je regulisan zakonom. Shodno tom Zakonu, pоrеz nа

dоhоdаk plаćaјu fizička lica koja ostvaruju dohodak. Poreska oslobađanja i olakšice mogu se uvoditi

takođe, samo ovim Zakonom. Dohodak fizičkih lica je zbir oporezivih prihoda ostvarenih u poreskoj

godini. Porez na dohodak fizičkih lica plaća se na neto prihode iz svih izvora, izuzev prihoda koji su

oslobođeni ovim zakonom. Neto prihod predstavlja razliku između ukupnog prihoda, koji po nekom

od osnova iz ovog zakona ostvarilo fizičko lice, i troškova koje je imalo pri njegovom ostvarenju i

očuvanju.

3 Stručna probematika, Broj 02/09;

4 Zakon o doprinosima RS, Sl.glasnik 96/03, i 126/08.

5

1.2.1. Prihodi koji podliježu oporezivanju

Porez na dohodak fizičkih lica obračunava se i plaća na sledeće vrste prihoda:

- lična primanja;

- prihode od samostalne delatnosti;

- prihodi od autorskih prava, prava srodnih autorskom pravu i prava industrijske svojine;

- prihode od kapitalna propisane zakonom;

- kapitalni dobici.

Prihodi po osnovu ličnih primanja, oporezuju se bilo da su ostvareni u novcu, naturi, činjenjem ili na

drugi način.

1.2.2. Poreska stopa

Godišnji dohodak do iznosa kojeg čini dvanaest najnižih plata utvrđenim Opštim kolektivnim

ugovorom, se ne oporezuje. Na godišnji dohodak preko dvanaest najnižih plata do iznosa od četiri

prosječne godišnje neto plate u prethodnoj godini, prema podacima nadležnog organa za statistiku u

Republici Srpskoj, primjenjuje se poreska stopa od 10 %. Na godišnji dohodak iznad iznosa iz

prethodnog stava primjenjuje se poreska stopa od 15 %.

1.2.3. Poreski obveznik

Poreski obveznik je fizičko lice koje po odredbama ovog zakona ostvaruje oporezivi dohodak.

Obveznik poreza na dohodak je rezident Republike Srpske, za dohodak ostvaren u Republici Srpskoj,

drugom entitetu, Brčko Distriktu ili drugoj državi. Rezident u smislu ovog zakona, jeste fizičko lice

koje: - na teritoriji Republike Srpske ima prebivalište;

- na teritoriji Republike Srpske, neprekidno ili sa prekidima, boravi 183 ili više dana u

periodu od 12 mjeseci koji počinje ili se završava u odnosnoj kalendarskoj godini;

- obveznik poreza na dohodak je i nerezident Republike Srpske, za dohodak ostvaren u RS;

- nerezident u smislu ovog zakona, jeste fizičko lice koje ima prebivalište na teritoriji drugog

entiteta, distrikta ili države.

1.2.4. Poreska osnovica

Osnovica za obračun poreza je svaki neto prihod regulisan ovim zakonom, koji se

pojedinačno utvrđuje za svaku vrstu prihoda. Poreska osnovica je dominantan element poreske

politike jer se utvrđivanjem njene veličine i primjenom odgovarajućih poreskih stopa dobija iznos

poreza koji treba platiti poreski obvazenik. Poreska osnovica je novčani izraz vrijednosti predmeta

oporezivanja, u ovom slučaju dohodka građana. Zakonom o izmjenama i dopunama Zakona poreska

osnovica za porez na dohodak, nezavisno od vrste dohodka, određena je kao razlika između ukupnih

6

prihoda ostvarenih u jednom poreskom periodu i ukupnih odbitaka koji su u skladu sa ovim

zakonom, a koji su nužni za ostvarenje prihoda, umjesto dosadašnje osnovice kao neto prihoda. Ovim

se prešlo na bruto princip oporezivanja tj.na oporezivanje primjenom propisanih stopa na osnovicu u

kojoj je već sadržan porez. Zakonodavac je u definisanju poreske osnovice za sve vrste dohodaka

koji su predmet oporezivanja koristio ovaj princip, pa i kod osnovice za dohodak građana na koji se

porez plaća po odbitku. Porez po odbitku plaća se na svaki pojedinačno ostvareni dohodak u

momentu isplate i to na: dohodak od ličnih primanja u momentu isplate ličnih primanja, dohodak od

kapitala i dohodak od autorskih prava, prava srodnih autorskom pravu i prava industrijske svojine.

Kod poreza po odbitku, za razliku od dohodka od samostalne delatnosti i dohodka od kapitalnih

dobitaka, isplatilac dohotka obračunava i uplaćuje porez (poreski destinator) a građanin je poreski

obveznik. Kod ove vrste poreza obveznik je odvojen od funkcije plaćanja poreza i kao platac poreza

pojavljuje se samo formalno zbog čega utvrđivanje poreske osnovice za isplatioca dobija na značaju.

1.2.5. Poreska oslobađanja

Prihodi koji su oslobođeni poreza, podrazumjevaju:

Porez na lična primanja se ne plaća na:

- otpremine kod odlaska u penziju,

- otpremnine kod otpuštanja sa posla,

- naknadu iz zdravstvenog osiguranja, osim naknade plate,

- naknade za troškove sahrane, pomoć za gubitke nastale kao posljedica elementranih nepogoda i

pomoći po osnovu ozljeda i bolesti koje isplaćuje poslodavac za zaposlenog ili člana njegove

porodice ispalćene do visine po posebnim propisima5.

Porez na dohodak se ne plaća na:

- penzije;

- primanje po osnovu prava utvrđenih propisima iz oblasti boračko – invalidske zaštite i zaštite

civilnih žrtava rata;

- primanja po osnovu dečjeg i materinskog dodatka i novčane pomoći za opremu novorođene djece,

- primanja po osnovu stipendija do 75% prosječne mjesečne neto plate po zaposlenom u Repbulici

Srpskoj prema posljednjem objavljenom podatku nadležnog za za poslove statistike,

- naknadu za vrijeme nezaposlenosti,

- primanja po osnovu materinskog obezbjeđenja u skaldu sa zakonom,

- primanja po osnovu organizovane socijalne i humanitarne pomoći...

1.2.6. Prihodi po osnovu ličnih primanja

5 Detaljnije, Zakon o porezu na dohodak, avgust, 2006. godine

7

Lična primanja ne koja se plaća porez na dohodak su neto plata i svi novčani i nenovčani

prihodi, naknade i koristi koje poreski obveznik ostvari po bilo kom osnovu, ukoliko ovim zakonom

nisu oslobođeni ili drugačije oporezovani. Ličnim primanjima na koja se plaća porez smatraju se i :

- naknade isplaćene za obavljeni posao po nalogu ili zahtjevu poslodavca,

- dodatni prihodi po osnovu naknada, pomoći i sl. koje poslodavac isplati zaposlenima iznad

propisanog iznosa,

- plate koje umjesto пposlodavca isplati drugo lice,

- stipendije iznad iznosa koji čini 75% prosiječne mjesečne neto plate po zaposlenom prema

posljednjem objavljenom podatku Republičkog zavoda za statistiku.

1.2.7. Prihod od samostalne djelatnosti

Prihodom od samostalne djelatnosti smatra se prihod ostvaren samostalnim obavljenjem

delatnosti. Porez na prihod od samostalne delatnosti plaća se:

- na neto prihod od samostalne djelatnosti ili

- na ukupan prihod ostvaren obavljanjem samostalne djelatnosti malog obima (paušal).

Poreska osnovica za obračun poreza na prihod od samostalne delatnosti je neto prihod koji

predstavlja razliku između prihoda i rashoda nastalih samostalnim obavljanjem djelatnosti u

poreskom periodu. Mali preduzetnik, u smislu ovog zakona, je fizičko lice koje ispunjava svaki od

sljedećih uslova tokom cijele poreske godine:

- da to fizičko lice obavlja samostalnu djelatnost, izuzev finansijskih usluga i organizovanja igre na

sreću,

- da mali preduzetnik ne zapošljava više od tri radnika,

- da ukupan godišnji prihod malog poduzetnika po osnovu obavljanja te djelatnosti ne prelazi iznos

od 50.000 KM.

Fizičko lice koje ostvaruje prihod zajedničkim obavljanjem samostalne djelatnosti , ne može steći

status malog poduzetnika. Godišnji porez malog poduzetnika obračunava se po stopi od 2% na

ukupno ostvareni prihod malog poduzetnika. Godišnji porez malog poduzetnika ne može biti manji

od 600 KM.

1.2.8. Prihodi od autorskih prava

8

Poreska osnovica za obračun poreza na prihod od autorskih prava, prava srodnih autorskom

pravu i prava industrijske svojine je neto prihod ostavren od odvih prava, koja se dobije kada se od

ukupnog prihoda odbiju troškovi koje je obveznik ima pri ostvarivanju i očuvanju tih prihoda.

1.2.9. Kapitalni dobici i gubici

Kapitalni dobitak predstavlja pozitivnu razliku između prodajne cijene prava i imovine i

njegove nabavne vrijednosti, kojeg obveznik ostvari prodajom, odnosono drugim prenosom uz

naknadu:

- stvarnih prava na nepokretnostima;

- prava korištenja i prava gradnje na gradskom građevinskom zemljištu;

- imovinskih prava, autorskih prava, patenata, licenci, franšiza i ostale imovine koja se sastoji samo

od prava;

- imovine korištene za samostalnu djelatnost;

Kapitalni gubitak predstavlja nagativnu razliku između prodajne cijene prava i imovine i

njegove nabavne vrijednosti.

1.3. Karakteristike zakona o doprinosima u Republici Srpskoj

Ovim zakonom uređuje se sistem obaveznih doprinosa za finansiranje penzijskog i

invalidskog osiguranja, zdravstvenog osiguranja, osiguranja od nezaposlenosti i dječje zaštite u

Republici Srpskoj. Sredstva za finansiranje gore navedenih potreba, obezbjeđuju se putem doprinosa:

- doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje,

- doprinosa za zdravstveno osiguranje,

- doprinosa za osiguranje od nezaposlenosti;

- doprinosa za dječju zaštitu.

Sredstva ostvarena iz doprinosa predstavljaju prihod:

- Fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje Republike Srpske;

- Fonda za zdravstveno osiguranje Republike Srpske;

- Zavoda za zapošljevanje Republike Srpske

- Javni fond za dečju zaštitu Republike Srpske.

1.3.1. Obveznik, osnovica i stope doprinosa

9

Obveznik doprinosa je fizičko lice - rezident Republike6:

- koje je zaposleno kod pravnog ili fizičkog lica-rezidenta Republike ili pravnog ili fizičkog lica sa

sjedištem u drugom entitetu, distriktu ili državi;

- koje je izabrano ili imenovano na javnu ili drugu dužnost i obavljanjem te dužnosti ostvaruje platu i

druga primanja koja imaju karakter ličnih primanja;

- koje je na teritoriji Republike zaposleno kod pravnog ili fizičkog lica-nerezidenta Republike,

međunarodne organizacije i ustanove ili stranog diplomatskog ili konzularnog predstavništva, ako

međunarodnim ugovorom nije drugačije određeno;

- koje je od strane pravnog ili fizičkog lica-rezidenta Republike kod kojeg je zaposleno upućeno na

rad ili stručno usavršavanje u inostranstvo, ako nije obavezno osigurano po propisima države u koju

je upućeno ili ako međunarodnim ugovorom nije drugačije određeno;

- koje je zaposleno u inostranstvu kod inostranog poslodavca, ako nije obavezno osigurano kod

inostranog nosioca socijalnog osiguranja;

- vlasnik ili suvlasnik preduzeća, radnje ili drugog oblika obavljanja samostalne delatnosti, ako po

tom osnovu ostvaruje pravo na obavezno penzijsko i invalidsko i zdravstveno osiguranje;

- koje ostvaruje prihod od autorskih prava, a koje nije obavezno osigurano po drugom osnovu;

- vrhunski sportisti, ako nisu osigurani po drugom osnovu;

- korisnik penzije i prava na novčanu naknadu u vezi sa prekvalifikacijom i dokvalifikacijom i

zapošljavanjem, koji je ovo pravo ostvario prema propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju,

- zaposleni za čijim radom je prestala potreba dok ostvaruju naknadu prema propisima iz oblasti

radnih odnosa,

- nezaposleno lice dok je redovno prijavljeno Zavodu za zapošljavanje, ukoliko ne prima materijalno

obezbjeđenje,

- vanredni student dok je redovno prijavljen Zavodu za zapošljavanje,

- izbjeglo i raseljeno lice i povratnik, ako nisu osigurani po drugom osnovu,

- lice kome je priznato pravo na zdravstveno osiguranje prema Zakonu o pravima boraca, vojnih

invalida i porodica poginulih boraca Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske;

- lice koje je korisnik prava iz Zakona o socijalnoj zaštiti, ako nije osigurano po drugom osnovu,

- vjerski službenici,

- lice koje se bavi poljoprivrednom djelatnošću kao jedinim ili glavnim zanimanjem,

6 Zakona o doprinosima „Službeni glasnik Republike Srpske“, broj: 51/01, 96/03, 128/06 i 120/08.

10

- strani državljanin koji se školuje na teritoriji Republike, ako međunarodnim sporazumom nije

drugačije određeno,

- državljanin Republike koji u cijelosti ili delimično ostvaruje penziju i invalidninu od inostranog

isplatioca, dok ima prebivalište na teritoriji Republike, ako međunarodnim sporazumom nije

drugačije određeno,

- lica koja se uključuju u obavezno zdravstveno osiguranje,

- lice koje na teritoriji Republike učestvuje u akciji spasavanja ili odbrane od elementarnih nepogoda

(požar, poplava, zemljotres i druge nepogode prouzrokovane višom silom), ili u akciji preduzetoj radi

spasavanja života građana ili otklanjanja materijalne štete na imovini,

- član dobrovoljnog vatrogasnog društva za vrijeme gašenja požara, spasavanja ljudi i imovine

ugrožene požarom i drugim elementarnim nepogodama, uklanjanja posljedica elementarnih

nepogoda, odlaska na vježbu i povratku sa vježbe, kao i za vrijeme obrazovanja za vatrogasnu službu

koje organizuje vatrogasno društvo,

- lice koje na zahtjev nadležnih državnih organa pruži pomoć tim organima, ako tom prilikom bude

povrijeđeno ili se razboli,

- učenik i student za vrijeme praktične nastave, odnosno za vrijeme stručne prakse kod poslodavca,

- lice za vrijeme obavljanja obaveznog rada prilikom izdržavanja kazne zatvora, maloljetničkog

zatvora i za vrijeme izvršenja vaspitne mjere u disciplinskom centru za maloljetnike, vaspitnoj

ustanovi, vaspitno-popravnom domu ili u drugoj ustanovi za osposobljavanje,

- nezaposleno lice za vrijeme prekvalifikacije ili dokvalifikacije, na koju je upućeno od strane

organizacije za zapošljavanje,

- lica koja u skladu sa propisima iz oblasti radnih odnosa obavljaju privremene ili povremene

poslove,

- lice za vrijeme obavljanja poslova kod poslodavca, bez zasnivanja radnog odnosa (volonterski rad),

u skladu sa propisima iz oblasti radnih odnosa,

- lice za vrijeme omladinskog radnog angažovanja posredstvom zadruge učenika, studenata i

nezaposlene omladine,

- lice za vrijeme učešća u javnim radovima koje organizuje Republika ili jedinica lokalne

samouprave,

- lice za vrijeme učešća u omladinskoj radnoj akciji, odnosno radnom kampu i takmičenju

(proizvodnom, sportskom i dr.),

- lice za vrijeme vršenja određenih javnih funkcija ili građanskih dužnosti po pozivu (u svojstvu

poslanika, svjedoka, sudije porotnika, vještaka ili tumača i dr.) i

11

- dijete sa teškoćama u razvoju, za vrijeme stručnog osposobljavanja, nakon završene osnovne škole.

Osnovica doprinosa je7:

- lično primanje po Zakonu o porezu na dohodak koje podliježe plaćanju poreza na dohodak,

- lično primanje po Zakonu o porezu na dohodak koje podliježe plaćanju poreza na dohodak vlasnika

ili suvlasnika preduzeća, radnje ili drugog oblika obavljanja samostalne delatnosti, ako po tom

osnovu ostvaruje pravo na obavezno penzijsko i invalidsko i zdravstveno osiguranje,

- bruto prihodi obveznika na osnovu kojih ostvaruje pravo na obavezno penzijsko i invalidsko i

zdravstveno osiguranje,

- 30 % prosječne bruto plate u Republici za prethodni mjesec, a prema posljednjem podatku

Republičkog zavoda za statistiku objavljenom u „Službenom glasniku Republike Srpske“, za lica

koja se bave poljoprivrednom delatnošću, a nemaju registrovanu samostalnu delatnost,


Republičkog zavoda za statistiku objavljenom u „Službenom glasniku Republike Srpske“, za

nezaposleno lice dok je redovno prijavljeno Zavodu za zapošljavanje, ukoliko ne prima materijalno

obezbjeđenje,


Republičkog zavoda za statistiku objavljenom u „Službenom glasniku Republike Srpske“, za

vanrednog studenta dok je redovno prijavljen Zavodu za zapošljavanje i stranog državljanina koji se

školuje na teritoriji Republike Srpske, ako međunarodnim sporazumom nije drugačije određeno,

- 25 % prosječne bruto plate u Republici za prethodni mjesec, a prema posljednjem podatku Zavoda

za statistiku objavljenom u „Službenom glasniku Republike Srpske“, za izbjeglo i raseljeno lice i

povratnika, ako nije osigurano po drugom osnovu,


Republičkog zavoda za statistiku objavljenom u „Službenom glasniku Republike Srpske“, za lice

kome je priznato pravo na zdravstveno osiguranje prema Zakonu o pravima boraca, vojnih invalida i

porodica poginulih boraca Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske ili drugim zakonom,


Republičkog zavoda za statistiku objavljenom u „Službenom glasniku Republike Srpske“, za lice

koje je korisnik prava iz Zakona o socijalnoj zaštiti, ako nije osigurano po drugom osnovu,

- penzija za državljane Republike Srpske koji u cijelosti ili delimično ostvaruju penziju i invalidninu

od inostranog isplatioca, dok imaju prebivalište na teritoriji Republike,

7 Zakon o doprinosima RS, Sl.glasnik 96/03, i 120/08.

12


Republičkog zavoda za statistiku objavljenom u „Službenom glasniku Republike Srpske“ za lica koja

se lično uključuju u obavezno zdravstveno osiguranje,

- prosječna bruto plata u Republici za prethodni mjesec, a prema posljednjem podatku Republičkog

zavoda za statistiku objavljenom u „Službenom glasniku Republike Srpske“, za lice koje je od

poslodavca kod kojeg je zaposleno upućeno na rad u inostranstvo ako nije obavezno osigurano po

propisima države u koju je upućeno ili ako međunarodnim ugovorom nije drugačije određeno,


Republičkog zavoda za statistiku objavljenom u „Službenom glasniku Republike Srpske“, srazmjerno

vremenu provedenom pod okolnostima koje su dovele do osiguranja za obveznike iz člana 4. stav 1.

alineje 21, 22, 23, 24, 25, 26, 28, 29, 30, 31, 32. i 33. ovog zakona.

Stope doprinosa po osnovu Zakona iznose:

- porez na platu 8%

- za penzijsko i invalidsko osiguranje 17%;

- za zdravstveno osiguranje 11,5%;

- za osiguranje od nezaposlenosti 0,7%;

- za dečiju zaštitu 1,4%.

1.4. Karakteristike zakona o porezu na dobit u RS

Ovim zakonom je utvrđen pravni okvir za oporezivanje dobiti pravnih lica u Republici

Srpskoj i stranih pravnih lica koja ostvaruju prihod u Republici Srpskoj.

1.4.1. Poreski obveznik

Poreski obveznik je:

- pravno lice iz Republike Srpske za dobit koju ostvari iz bilo kog izvora bilo u RS ili inostranstvu;

- poslovna jedinica pravnog lica za dobit koju ostvari na području republike Srpske;

- strano pravno lice koje obavlje delatnost i ima stalno mjesto poslovanja u Republici Srpskoj , za

dobit koja se odnsoi na to stalno mjesto poslovanja;

- strano pravno lice koje ostvaruje prihod od nepokretne imovine koja se nalazi u RS, za dobit koja se

odnosi na tu nepokretnu imovinu;

Porez na dobit ne plaća Centralna banka BiH. Javne institucije i humanitarne organizacije ne

plaćaju porez na dobit ostvarenu po osnovu sledećih prihoda:

- prihoda iz budžeta ili javnih fondova;

- sponzorstva ili donacija u novcu ili naturi;

13

- kamata, dividendi i ostalih investicionih prihoda koji obuhvataju i prihod od nekretnina;

- članarina;

- prihoda od prodaje ili prenosa dobara osim dobara koja se koriste ili su se koristila za obavljanje

djelatnosti.

Ukoliko humanitarna organizacija ili javna institucija obavlja i djelatnost koja nije u vezi sa njenim

humanitarnim ciljevima ili ciljevima javne institucije, takva humanitarna organizacija ili javna

institucija podliježe plaćanju poreza na dobit ostvarenu obavljenjem te delatnosti. Poreska osnovica

za poresku godinu je razlika između oporezivih prihoda i rashoda koji se odbijaju za tu poresku

godinu, u skladu sa ovim zakonom. Porez na dobit se plaća po stopi 10 % na poresku osnovicu za tu

poresku godinu. Poreska godina za pravna lica je kalendarska godina, ukoliko Ministrastvo finansija

ne odredi da se koristi drugačija poreska godina koja nije kalendarska.

1.4.2. Oporezivanje pravnog lica sa statusom malog poreskog obveznika

Pravno lice sa statusom malog poreskog obveznika a u skaldu sa zakonom, može izabrati da

plaća porez na dobit malog poreskog obveznika u skladu s odredbama ovog zakona. Mali poreski

obveznik je pravno lice iz Republike Srpske koje ispunjava svaki od slijedećih uslova tokom cijele

poreske godine8:

- da to pravno lice obavlja delatnost, izuzev bankarskih ili finansijskih usluga ili poslova osiguranja i

reosiguranja;

- da mali poreski obveznik ne zapošljava više od devet radnika;

- da ukupan godišnji prihod pravnog lica ostvaren u prethodnoj godini, po bilo kom osnovu, ne

prelazi iznos od 100.000 KM;

- da pravno lice nije ostvarilo više od 50% od svog ukupnog prihoda od jednog klijenta, odnosno

kupca, ili lica povezanog s tim klijentom, odnosno kupcem;

- da udio u vlasništvu tog pravnog lica imaju najviše dva fizička lica.

Mali poreski obveznik plaća porez po stopi od 2% na ukupan mjesečni prihod, u roku od 10 dana po

isteku mjeseca.

8 “Zakon o porezu na dobit Republike Srpske”, 2006. godine.

14

1.5.Porez na imovinu u Republici Srpskoj

Porez na imovinu plaća se na sledeća pava na nepokretnosti9:

- pravo svojine ;

- pravo plodouživanja;

- pravo upotrebe i pravo stanovanja;

- pravo zakupa stana i pravo zakupa poslovne prostorije i drugih nepokretnosti preko jedne godine;

- pravo korištenja gradskog građevinskog zemljišta.

Nepokretnostima u smislu ovog Zakona smatraju se: zemljište, stambene i poslovne zgrade, stanovi,

poslovne prostorije, garaže, zgrade i prostorije za odmor, rekreaciju i drugi građevinski objekti. Porez

na imovinu se plaća i na stanarsko pravo. Obveznik poreza na imovinu je pravno i fizičko lice koje je

imalac tih prava na koje se nalaze na teritoriji Republike Srpske. Ako više pravnih ili fizičkih lica

ostvaruje jedno od prava na istoj nepokretnosti, poreski obveznbik je svako od njih, srazmjerno svom

udelu. Porez na imovinu se plaća u apsolutnom iznosu, i to:

- stambenu površinu u urbanizovanom području do 100 m2 – 0,3KM/m2

- stambenu površinu u urbanizovanom području preko 100 m2 ze cijelu površinu

- vikend kuća za odmor i rekreaciju 0,5 – 1,0 KM/m2,

- kancelarijski prostor - 1,0 KM/m2

- prodajni i ugostiteljski prostor - 2,0 KM/m2

- zemljište uporebljeno za benzisku pumpu - 3,0 KM/m2

- benzinska pumpa kao jedno prodajno mjesto - 3000 KM / pumpa

- uslužni poslovni prostor - 0,10 KM/m2

- za sva ostala prava оvog zakona - 0,05 KM/m2

1..6.. Karakteristike poreskog sistema na nivou lokalne samouprave RS

Lokalna samouprava podrazumjeva upravljanje na nivou opštine. Najniži nivo upravljanja u

Republici Srpskoj podrazumijeva upravljanje na lokalnom nivou. Zakonski se reguiliše jedinica

lokalne samouprave. Ovakvim zakonima se uređuje način i uslovi obrazovanja jedinca lokalne

samouprave, organi, imovina i finasiranje, akti organa lokalne samouprave, javnost rada lokalne

samouprave, administrativni nadzor nad radom jedinica lokalne samouprave saradnja jedinica lokalne

samouprave, zaštita prava lokalne samouprave, oblici učešća građana kao i prava, obaveze i

odgovornosti zaposlenih u administrativnoj službi jedinice lokalne samouprave. Zakonski se regulišu

9 “Zakon o porezima na imovinu”

15

i prihodi na nivou opštine koji služe finansiranju opštine. Sa tim u vezi, prihodi lokalne samouprave

obuhvataju:

a) lokalne poreze:

- porez na nekretnine,

- porez na prihod od poljoprivrede i šumarstva,

- porez na dobit od igara na sreću,

- ostali lokalni porezi utvrđeni zakonom.

b) lokalne takse:

- opštinske i administrativne takse,

- takse za komunalije,

- ostale lokalne takse utvrđene zakonom.

c) lokalne naknade:

- naknade za uređenje građevinskog zemljišta

- naknada za korištenje prirodnih i drugih dobara od opšteg interesa,

- naknada za prostorno i urbanističko planiranje i

- ostale lokalne naknade.

d) prihodi od imovine:

- prihodi od najma,

- prihodi od kamata,

- prihodi od prodaje imovine koja ne ugrožava javne funkcije i nadležnosti opštine,

- prihodi od samodoprinosa,

- prihodi od novčanih kazni izečenih u prekšajnom postupku, utvrđenim aktima opština,

- ostale zakonom utvrđene prihode.

16

2. KARAKTERISTIKE PORESKOG SISTEMA FEDERACIJE BIH

Poreski sistem Federacije BiH dosta je složeniji u odnosu na Republiku Srpsku. Sama

organizacija Federacije BiH je složena. Naime, ustanovljeno je deset kantona koji je svaki zaseban za

sebe – svaki kanton ima svoju uprabu, svoje zakone, svoje službene listove... Samim tim, razumljivo

je koliki nivo složenosti je u pritanju. Samim tim, poreski sistem obuhvata različite stope poreza,

naknada, taksi, i sl. Kompletno vođenje poreskog sistema u Federaciji BiH je u nadležnosti Poreske

uprave. Poreska uprava Federacije BiH, koja je zadužena za organizovanje i vođenje kompletnog

sistema poreza u Federaciji BiH. Kada kažemo kompletnog sistema poreza, te provođenje i izvršenje

svih poreskih zakona i zakona o doprinosima u Federaciji.

U Federaciji BiH poreski sistem čine10:

- porez na platu,

- porez na dobit privrednih društava,

- poseban porez za zaštitu ljudi i materijalnih dobara od prirodnih i drugih nesreća i

- porez od igara na sreću i zabavnih igara.

Poreski sistem Federacije BiH podrazumjeva prenos nadležnosti, po pitanju poreza, poreskog

sistema, sa entitetskog nivoa na nivoe kantona i da dalje na nivo lokalne samouprave – opštine. S tim

u vezi, prvo definišem osnovne karakteristike poreskog sistema Federacije BiH a potom osnovna

oblilježja poreskog sistema kantona i opština. Organ nadležan za provođenje zakona, prikupljanje

poreza i svih drugih poslova iz ove oblasti jeste Poreska uprava Federacije BiH.

2.1. Poreska uprava Federacije BiH

Poreska uprava Federacije BiH je uprava u sastavu Federalnog ministarstva

finansija/Federalnog ministarstva finansija. Poreskom upravom Federacije BiH rukovodi direktor,

kojeg postavlja i razrješava Vlada FBiH na prijedlog federalnog ministra finansija/ federalnog

ministra financija. Poreska uprava FBiH je organizovana na tri nivoa/razine i to:

- središnji ured,

- kantonalni porezni uredi (10 kantonalnih poreznih ureda) i

- poreske ispostave (51 porezna ispostava).

Porezna ispostava može imati i jedan ili više područnih ureda. Središnji ured Porezne uprave

FBiH ima sedam sektora, kojima rukovode pomoćnici direktora/ rukovodioci sektora.

Rukovodioce sektora unutar Središnjeg ureda postavlja i razrješava direktor uz saglasnost

federalnog ministra. Kantonalnim poreznim uredom rukovodi pomoćnik direktora/ rukovoditelj/ica

10 Sejmenović, J., Gligić,J., “Poreski i carinski sistem i politika”, Banja Luka, 2007., str. 118

17

kantonalnog poreznog ureda, koje postavlja i razrješava direktor uz saglasnost ministra finansija/

ministra financija. Rukovoditelj/ica Kantonalnog poreznog ureda postavlja i razrješava šefove

poreznih ispostava uz saglasnost direktora. Sjedišta Kantonalnih poreznih ureda su raspoređena po

kantonima. Zakon o poreskoj upravi Federacije BiH je donesen od strane Parlamenta Federacije

Bosne i Hercegovine na sjednici Predstavničkog doma, održanoj 4. juna 2002. godine i na sjednici

Doma naroda održanoj 28. maja 2002. godine. Poreska uprava FBiH je nadležna za provođenje i

izvršavanje aktivnosti razreza i naplate federalnih, kantonalnih gradskih i opštinskih poreza,

doprinosa i taksi u Federaciji BiH.

Osnovna djelatnost i funkcionisanje Poreske uprave FBiH regulisana su Zakonom o Poreskoj

upravi FBiH („Službene novine Federacije BiH“ broj: 33/02 i 28/04). Zakonom o Poreskoj upravi

FBiH reguliše se osnov za primjenu svih poreskih zakona i zakona o doprinosima u Federaciji Bosne

i Hercegovine i odnosnih podzakonskih akata, te definišu određena prekršajna djela iz oblasti poreza

i sankcija za ta djela. Ovaj zakon se odnosi na provođenje i izvršavanje aktivnosti iz oblasti svih vrsta

federalnih, kantonalnih, gradskih i općinskih poreza u Federaciji BiH. Ukoliko su odredbe ovog

zakona kojima se regulišu organizacija i rukovodstvo Poreske uprave, saradnja Poreske uprave sa

drugim vladinim organima, prava i obaveze Poreske uprave i poreskih obveznika, identifikacija i

registracija poreskih obveznika, podnošenje poreskih prijava i plaćanje poreza, razrez i naplata

poreza, prinudna naplata poreskih obaveza, inspekcijski nadzor, obračun i naplata kamata, odbici i

povrati više plaćenih poreza, rokovi zastare za razrez, naplata i povrat poreza, žalbe na poreska

rješenja, administrativne kazne za poreske prekršaje, podzakonski akti i porezna mišljenja, drugačije

ureDene drugim zakonima u Federaciji, tada će odredbe iz ovog zakona imati prioritet nad drugim

odredbama u navedenim oblastima.

Zakonom o Poreskoj upravi FBiH propisana su prava i obaveze poreskih obveznika, a

propisana su i prava i obaveze Poreske uprave Federacije BiH i njenih radnika. Ovim zakonom se

reguliše osnov za primjenu svih poreznih zakona i zakona o doprinosima u Federaciji Bosne i

Hercegovine i odnosnih podzakonskih akata, te definišu određena prekršajna djela iz oblasti poreza i

sankcije za ta djela. Ovaj zakon se odnosi na provođenje i izvršavanje aktivnosti iz oblasti svih vrsta

federalnih, kantonalnih, gradskih i opštinskih poreza u Federaciji. Dakle, Poreska uprava, njeni

organi, nadležnosti i odgovornosti su zakonski regulisani. Ovim zakonom reguliše se osnov za

primjenu svih poreznih zakona i zakona o doprinosima u Federaciji Bosne i Hercegovine i odnosnih

podzakonskih akata, te definišu određena prekršajna djela iz oblasti poreza i sankcije za ta djela.

18

Ovaj zakon se odnosi na provođenje i izvršavanje aktivnosti iz oblasti svih vrsta federalnih,

kantonalnih, gradskih i općinskih poreza u Federaciji. Bitni pojmovi u okviru poreske uprave

Federacije BiH, jesu:

Porez je novčani iznos koji je porezni obveznik dužan plaćati budžetu i vanbudžetskim fondovima u

skladu sa poreznim zakonima, zakonima kojima se regulišu doprinosi i zakonima kojima se regulišu

takse.

Poreski obveznik je svako lice koje prema poreskim zakonima podliježe obavezi plaćanja bilo kojeg

poreza, kazne ili kamate. Pojam poreski obveznik uključuje i svako drugo lice koje je u ime poreskog

obveznika, po poreskim zakonima, dužno platiti porez, kaznu ili kamatu.

Zastupnik poreskog obveznika je lice koje je zakonom ili drugim aktom ovlašteno da vodi dio ili sve

poslove poreznog obveznika u vezi sa ispunjavanjem poreskih obaveza poreskog obveznika u skladu

sa poreskim zakonima.

Poreska tajna Podrazumjeva sve informacije ili podatke o poreskom obvezniku koje imaju porezni

organi izuzev: Informacija i podataka za koje porezni obveznik u pisanom obliku izjavi da se ne

smatraju poreznom tajnom; Informacija i podataka datih u takvom obliku da se ne mogu povezati sa

pojedinačnim poreznim obveznikom ili ga se na drugi način ne može identificirati; Podataka o naplati

poreza koji se, prema odredbama ovog zakona, javno objavljuju.

Knjige i evidencije - Dokumentacija o poslovanju, transakcijama, plaćanjima i prihodima poreznog

obveznika koja je, u skladu sa poreznim zakonima, bitna za određivanje njegove porezne obaveze.

Knjige i evidencije, između ostalog, uključuju: memorandume, glavne knjige, račune i računovodst-

vene evidencije u svim oblicima, uključujući i kompjuterske datoteke, software i opis software-a za

obradu kompjuterskih datoteka. Osim ako nije drugačije propisano poreznim zakonima, knjige i

evidencije će se voditi na jednom od službenih jezika Federacije.

Organizacija ovlaštena za obavljanje platnog prometa - Svako pravno lice koje posjeduje dozvolu

za obavljanje platnog prometa, u skladu sa Zakonom o unutrašnjem platnom prometu.

Lice - Svako pravno lice, druga organizacija, fizičko lice - poduzetnik i fizičko lice - građanin.

Radnik poreskog organa - Svako zaposleno lice na bilo kojem nivou poreznog organa.

Poreski ured - Ured Poreske uprave na bilo kojem nivou Poreske uprave čija će se nadležnost za

obavljanje određenih aktivnosti utvrditi podzakonskim aktima ili aktima Porezne uprave.

19

2.1.1. Prava i obaveze poreskih obveznika

Porezni obveznik ima pravo:

- da iz ureda Poreske uprave dobije besplatne informacije o porezima, kao i o poreskim zakonima i

odnosnim podzakonskim aktima kojima se regulišu procedure za plaćanje i uslovi plaćanja;

- da dobije besplatne primjerke poreskih obrazaca i prijava za ličnu upotrebu;

- da ga poreski organi i njihovi radnici tretiraju uljudno i s poštovanjem;

- da zastupa vlastite interese pred poreznim organima neposredno ili putem ovlaštenog predstavnika;

- da izabere način vođenja knjiga, u skladu sa poreskim zakonima i podzakonskim aktima, u svrhu

obračunavanja i plaćanja poreza;

- da na propisani način koristi poreske olakšice u skladu sa pporeskim zakonima;

- da daje objašnjenja poreznim organima o načinu obračunavanja i plaćanja poreza;

- da bude prisutan tokom svih uredskih ili terenskih kontrola u skladu sa podzakonskim aktima;

- da uloži žalbu u skladu sa poreznim zakonima na rješenja poreznih organa;

- da traži od nadležnih sudova pomoć ili naloge potrebne za izvršenje prava koja mu pripadaju prema

ovom ili drugim poreskim zakonima i

- da ima bilo koja druga prava utvrđena poreskim zakonima ili podzakonskim aktima koji imaju

opštu primjenu.

Poreski obveznik ima obavezu:

- da se registruje kod poreskih organa i da prijavi uredu za registracije svaku promjenu adrese,

vlasništva ili pravnog statusa;

- da vodi knjige i evidencije na način utvrđen zakonima i podzakonskim aktima, te da osigura

vođenje i čuvanje tih knjiga i evidencija, uključujući prateće kompjuterske evidencije i dokumente,

na period od pet (5) godina od dana dospijeća poreske prijave za porez na koji se odnose te knjige i

evidencije;

- da podnosi poreske prijave u obliku, na mjestu i u vrijeme propisano poreskim zakonima i

podzakonskim aktima;

- da izmiruje svoje poreske obaveze na način i pod uuslovima utvrđenim poreznim zakonima i

podzakonskim aktima;

- da, u skladu sa zakonima Federacije, podnosi dokumente i druge informacije koje zatraže poreski

organi, a koje su potrebne za provedbu poreskih zakona;

- da ne ometa nijednog radnika poreskog organa da zakonski obavlja svoje dužnosti;

- da u roku od pet (5) radnih dana obavijesti poreski ured o otvaranju ili zatvaranju računa u OOPP

(za pravna lica ili organizacije Federacije o računima koje koriste u Federaciji i u inostranstvu; za

20

strana lica i organizacije o računima koje koriste u Federaciji i računima putem kojih se izvršavaju

njihove poslovne aktivnosti); ova odredba se ne primjenjuje na fizička lica, osim na ona koja se vode

kao samostalni poduzetnici ili obrtnici i

- da izvršava sve druge dužnosti utvrđene poreskim zakonima i podzakonskim aktima. Za

neizvršavanje ili nepravilno izvršavanje obaveza koje poreski obveznik ima prema poreznim

zakonima, bit će odgovoran na način i prema uslovima utvrđenim ovim zakonom ili drugim

zakonima Federacije.

2.1.2. Registracija i identifikacija poreskih obveznika

Svi poreski obveznici moraju imati identifikacioni broj poreskog obveznika u skladu sa

podzakonskim aktima. Svako lice od kojeg se porezskim zakonima i podzakonskim aktima zahtijeva

da poreskim organima podnese prijavu, izjavu ili drugi dokument, unijet će u tu prijavu, izjavu ili

drugi dokument identifikacioni broj poreskog obveznika. Svako lice od kojeg se poreskim zakonima i

podzakonskim aktima zahtijeva da poreskim organima podnese prijavu, izjavu ili drugi dokument

koji se odnosi na drugo lice, zatražit će od tog lica njegov identifikacioni broj poreznog obveznika.

Taj broj će se unositi u prijavu, izjavu ili drugi dokument. Porezni organ će navesti identifikacioni

broj poreznog obveznika lica u svim obavijestima koje se šalju tom licu. Identifikacioni broj

poreznog obveznika koji je dodijeljen nekom licu bit će jedinstven i jedini broj tog lica u svrhu svih

poreza i za sve poreske organe. U pogledu poreza koji se prikupljanju na nivou entiteta Federacije

BiH, spadaju, kao i u Republici Srpskoj, direktni porezi i to, prije svega, porez na dohodak, porez na

dobit te porez na imovinu te drugi porezi regulisani Zakonom. Sa tim u vezi definišemo osnovne

karakteristike poreza na dobit kao i zakon o doprinosima.

2.2. Porez na dobit u Federaciji BiH

Porez na dobit u Federaciji BiH se zakonski reguliše. Neke od osnovnih postavki ovog zakona

podrazumjevaju sledeća pojašnjenja:

Obveznik poreza na dobit preduzeća je : preduzeće, banka i druga finansijska organizacija i društvo

za osiguranje i reosiguranje imovine i osoba, zadruga i zadružna organizacija i institucija koja

prodajom proizvoda i usluga na tržištu ostvaruje dobit. Obveznik je, u skaldu sa Zakonom, rezident

Federacije koji ostvaruje dobit na teritoriji Federacije i izvan teritorije Federacije. Rezident, u smislu

ovog zakona je poduzeće koje je utemeljeno ili ima sjedište upisano u sudski registar na teritoriji

Federacije. Poreski obveznik plaća porez na dobit koji ostvari poslovanjem na teritoriji Federacije

BiH. Stopa poreza na dobit poduzeca je proporcionalna i jedinstvena na teritoriji Federacije i iznosi

30%. Utvrdivanje poreza na dobit poduzeća vrši se rješenjem mjerodavne ispostave Poreske uprave

21

poslije provedenog poreskog postupka. Formular poreske prijave propisuje fedralni ministar

finansija. Obveznik je dužan da poresku prijavu sa tačnim podacima podnese mjerodavnoj ispostavi

Poreske uprave u roku od 30 dana po isteku roka propisanog za podnošenje godišnjeg obračuna

rezultata poslovanja. Uz poresku prijavu obveznik podnosi poreki bilans i ostalu dokumentaciju

propisanu ovim zakonom. Poreski bilans propisuje federalni ministar finansija.

2.3. Zakon o doprinosima

Ovim Zakonom ureduje se sistem obaveznih doprinosa, kao osnovnih instrumenata za

finansiranje obaveznog: penzijskog i invalidskog osiguranja, zdravstvenog osiguranja i osiguranja od

nezaposlenosti kao i gornja granica stopa doprinosa na teritoriji Federacije Bosne i Hercegovine.

Stope doprinosa utvrđuju nadležni organi, s tim da visina stopa ne može biti veća od visine stopa

propisanih ovim Zakonom.

Doprinosi se obračunavaju i plaćaju:

- iz ličnih primanja i drugih prihoda osiguranika,

- na isplaćena lična primanja na teret poslodavca;

- iz drugih izvora, koje obezbjeduju obveznici obracunavanja i uplate doprinosa u skladu sa

propisima iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja, zdravstvenog osiguranja i osiguranja od

nezaposlenosti.

Obveznik doprinosa je11:

- fizičko lice rezident Federacije: koje je na teritoriji Federacije u radnom odnosu kod pravnog ili

fizičkog lica rezidenta Federacije; koje je izabrano ili imenovano na javnu ili drugu duznost i za

obavljanje te duznosti ostvaruje platu ili drugu naknadu koja se tretira kao plata;

- lice koje je na teritoriji Federacije zaposleno kod pravnog ili fizičkog lica nerezidenta Federacije,

medunarodne organizacije i ustanove ili stranog diplomatskog i konzularnog predstavništva, ako

medunarodnim ugovorom nije drugačije odredeno;

- lice koje je od strane pravnog ili fizičkog lica rezidenta Federacije, kod kojeg je u radnom odnosu,

upućeno na rad ili stručno usavršavanje u inostranstvo, ako nije obavezno osigurano po propisima

države u koju je upućeno ili ako medunarodnim ugovorom nije drugačije odredeno;

- lice koje je zaposleno u inostranstvu kod inostranog poslodavca, ako nije obavezno osigurano kod

inostranog nosioca socijalnog osiguranja; koje samostalno obavlja privrednu, profesionalnu ili drugu

delatnost kao osnovno zanimanje; koje ostvaruje prihod od autorskih prava, a koje nije obavezno

11 Zakon o izmjenama i dopunama zakona o doprinosima (Službene novine Federacije BiH br. 17/06).

22

osigurano po drugom osnovu; koje se bavi zemljoradnjom kao jedinim ili glavnim zanimanjem;

Osnovica za obračun doprinosa je bruto plata, odnosno naknada plate radnika, utvrdena u skladu sa

zakonom ili drugim propisima. Osnovica za obveznika koji je na teritoriji Federacije zaposlen kod

pravnog ili fizickog lica nerezidenta Federacije je njegova bruto placa, s tim da ce najniži iznos te

osnovice propisati Federalni ministar finansija.

Najvise stope doprinosa mogu iznositi:

- Za penzijsko i invalidsko osiguranje: iz ličnih primanja i drugih primanja osiguranika, 17%;

- Na isplacena lična primanja na teret poslodavca 7%.

- Na isplacena licna primanja zaposlenih kojima se staž osiguranja racuna sa uvećanim trajanjem,

poslodavac placa dodatni doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje po stopi od: 2% za

osiguranike rasporedene na radno mjesto na kojem se 12 mjeseci efektivnog rada racuna kao 14

mjeseci staza osiguranja; 3% za osiguranika rasporedenog na radno mjesto na kojem se 12 mjeseci

efektivnog rada racuna kao 15 mjeseci staza osiguranja; 6% za osiguranika rasporedenog na radno

mjesto na kojem se 12 mjeseci efektivnog rada računa preko 15 mjeseci staza osiguranja.

- Za zdravstveno osiguranje: iz ličnih primanja i drugih primanja osiguranika 13%

- Na isplaćena lična primanja na teret poslodavca 5%

- Za osiguranje od nezaposlenosti: iz licnih primanja i drugih primanja osiguranika 2%; na isplaćena

licna primanja na teret poslodavca 1%. Obračun, obustavu i uplatu doprinosa za obveznika doprinosa

vrši isplatilac plate i drugih ličnih primanja rezident Federacije mjesečno, odnosno prilikom svake

isplate.

2.4. Porez na dohodak u Federaciji BiH

Zakonom o porezu na dohodak u Federaciji BiH se propisuje način utvrđivanja i plaćanja

poreza na dohodak fizičkih osoba.Obveznik poreza na dohodak je rezident Federacije i nerezident

koji ostvaruje dohodak, i to12:

- rezident koji ostvaruje dohodak na teritoriju Federacije i izvan teritorija Federacije,

- nerezident koji obavlja samostalnu delatnost putem stalnoga mjesta poslovanja na teritoriju

Federacije,

- nerezident koji obavlja nesamostalnu delatnost na teritoriju Federacije,

- nerezident koji ostvaruje prihod na teritoriju Federacije od pokretne i nepokretne imovine, autorskih

prava, patenata, licencija, ulaganja kapitala, ili bilo koje druge delatnosti koja rezultira ostvarenjem

prihoda koji je oporeziv prema ovome zakonu. Kada više fizičkih osoba zajednički ostvaruje

12 Zakon o porezu na dohodak, Sl.novine Federacije BiH, br. 56/08.

23

dohodak, poreski je obveznik svaka fizička osoba posebnoi to za svoj udel koji ostvari u tako

ostvarenome dohotku.

Rezidentom Federacije u smislu ovoga zakona smatra se:

- fizička osoba koja ima prebivalište na teritoriju Federacije,

- fizička osoba koja na teritoriju Federacije neprekidno ili s prekidima boravi 183 ili više dana u bilo

kojem poreskom razdoblju,

- fizička osoba koja ima prebivalište u Federaciji, a po osnovi obavljanja nesamostalne delatnosti

izvan područja Federacije ostvaruje prihode iz federalnoga proračuna i/ili proračuna Bosne i

Hercegovine. Nerezidentom, u smislu ovoga zakona, smatra se fizička osoba koja na teritoriju

Federacije boravi manje od 183 dana. Pod stalnim mjestom poslovanja podrazumijeva se mjesto gde

je delatnost registrovana. Porezom na dohodak oporezuju se dohoci koje porezni obveznik ostvari od:

nesamostalne delatnosti, samostalne delatnosti, imovine i imovinskih prava, ulaganja kapitala,

sudelovanja u nagradnim igrama i igrama na sreću. Osnovicu poreza na dohodak rezidenta

predstavlja razlika između ukupnih oporezivih prihoda stečenih u jednom poreznom razdoblju i

ukupnih odbitaka koji se mogu priznati u svezi sa stjecanjem tog prihoda (preneseni gubitak, rashodi

nužni za stjecanje tog prihoda i osobni odbitak). Porez na dohodak plaća se po stopi od 10%.

2.5.Karakteristike poreskog sistema Kantona u Federaciji BiH

U Federaciji BiH je ustanovljeno deset kantona i to:

- Unsko – sanski kanton,

- Kanton Posavski,

- Tuzlanski kanton,

- Zeničko – dobojski kanton,

- Bosansko – podrinjski kanton,

- Srednjebosanski kanton,

- Hercegovačko – neretvanski kanton,

- Zapadno – hercegovački kanton,

- Kanton Sarajevo,

- Kanton 10.

U kantonima Federacije BiH postoje različite vrste poreza, uz određivanje različitih poreskih

osnovica i primjenu različitih stopa poreza. Osim Tuzlanskog kantona, koji ima i porez na dohodak,

ostali kantoni utvrdili su uglavnom sledeće vrste poreza13:

13 30 Sejmenović, J., Gligić,J., “Poreski i carinski sistem i politika”, Banja Luka, 2007., str. 119

24

- porez na dobit fizičkih lica,

- porez na imovinu,

- porez na prihod od imovine i imovinskih prava,

- porez na prihod od autorskih prava, patenata i tehničkih unapređenja,

- porez na nasleđe i poklon,

- porez na prihod od poljoprivredne delatnosti,

- porez na ukupan prihod fizičkih lica – građana,

- porez na dobitke od igara na sreću,

- porez na potrošnju alkoholnih i bezalkoholnih pića u ugostiteljstvu,

- porez na promet nepokretnosti i prava..

Trenutno važeći zakoni u kantonima jesu sljedeći, po kantonima:

Unsko – sanski kanton:

- Zakon o porezima Unsko – sankog kantona,

- Zakon o porezu na promet nekretnina,

- Uredba o paušalnom plaćanju poreza.

Kanton Posavski:

- Zakon o porezima Županije posavske,

- Odluka o iznosu čistog prihoda za oporezivanje,

- Odluka o iznosu dobiti za paušalno oporezivanje,

- Odluka o stopama poreza iz ukupnog prihoda građana,

- Odluka o visini godišnjeg paušalnog iznosa poreza kojeg plaćaju fizičke osobe,

- Odluka o uslovima plaćanja poreza na dobit fizičkih lica u godišnjem paušalnom iznosu,

- Odluka o neoporezivoj svoti čistog prihoda za plaćanje poreza na ukupan prihod fizičkih osoba.

- Zakon o kantonalnim porezima

- Zakon o porezu na promet nepokretnosti i prava,

- Pravilnik o primjeni odredaba Zakona o kantonalnim porezima.

Zeničko – dobojski kanton:

- Zakon o porezima Zeničko – dobojskog kantona,


- Autentično tumačenje člana5. tačka 11. Zakona o porezu na promet nekretnina,

- Odluka o visini zatezne kamate,

- Pravilnik o primjeni odredaba Zakona o porezima Zeničko – dobojskog kantona.

Bosansko – podrinjski kanton, Goražde:

25

- Zakon o porezima Bosansko – podrinjskog kantona Goražde,


- Zakon o porezima Bosansko – podrinjskog kantona Goražde, 17/04 – 1241,

- Odluka o osobađanju, delimičnom oslobađanju i umanjenju plaćanja poreza od poljoprivredne

djelatnosti,

- Odluka o porezu na prihod od poljoprivredne delatnosti za 2005. godinu,

- Uputstvo o obliku i sadržaju prijave za razrez poreza na dobitke od igara na sreću,

- Uputstvo o obliku i sadržaju za razrez poreza na prihod od autorskih parava, patenata i tehničkih

unapređenja.

Srednjobosanki kanton:

- Zakon o porezima Srednjebosanskog kantona,


- Zakon o posebnom porezu za obrazovanje,

- Zakon o posebnom porez na školstvo,

- Uputa o načinu obračuna i plaćanja posebnog poreza za obrazovanje.

Hercegovačko – neretvanski kanton:

- Zakon o porezima Hercegovačko – nweretvanskog kantona,

- Zakon o porezu na promet nekretnina Hercegovačko – neretvanskog kantona.

Zapadno – hercegovački kanton, Županija zapadnohercegovačka:


- Zakon o porezima Županije Zapadnohercegovačke,

- Pravilnik o tiskanicama poreskih prijava,

- Pravilnik o obilu i sadržaju prijave o nastanku porezne obaveze poreza na promet nekretnina,

- Odluka o utvrđivanju poreznih obaveza poreza na dobit fizikih lica koje plaćaju porez na dobit u

paušalnom iznosu i osnovice poreza na dobit za paušalno oporezivanje.

Kanton Sarajevo:

- Zakon o porezima Kantona Sarajevo,


- Uredba o paušalnom plaćanju poreza.

Hercegbosanka županija:

- Zakon o porezima Hercegbosanske županije,

- Zakon o porezu na promet nekretnina i prava,

- Zakon o prestanku važenja Zakona o porezu za obrazovanje i kulturu.

26

Gore navedeni zakoni, odluke, uredbe, tiču se trenutno važećih propisa u navedenim kantonima. Kao

što možemo zaključiti, u Federaciji BiH svaki kanton posebno reguliše svoje propise, utvrđuje svoje

budžete, prikuplja poreze na nivou kantona te vrši raspodelu istih.

2.6. Lokalna samouprava u Federaciji Bosne i Hercegovine

Najniži nivo regulisanja poreske politike tiče se aktivnosti na niovu lokalne samouprave.

Lokalna samouprava i zakoni koji potpadaju pod njenu nadležnost su zakonski regulisani. Lokalna

samouprava podrazumijeva pravo i osposobljenost jedinica lokalne samouprave da, u granicama

zakona, regulišu i upravljaju određenim javnim poslovima na osnovu vlastite odgovornosti i u

interesu lokalnog stanovništva. Opština je jedinica lokalne samouprave koja je na osnovu

ispunjavanja propisanih kriterija uspostavljena zakonom. Grad je jedinica lokalne samouprave koja

predstavlja urbanu, infrastrukturnu cjelinu povezanu svakodnevnim potrebama stanovništva. Grad se,

osim ustavom, uspostavlja federalnim zakonom na osnovu sporazuma o udruživanju dviju ili više

općina. Jedinica lokalne samouprave ima svojstvo pravnog lica. Jedinice lokalne samuoprave imaju

pravo na odgovarajuće sopstvene finansijske izvore kojima lokalni organi mogu slobodno raspolagati

u okviru svoje nadležnosti u skladu sa zakonom. Jedan dio finansijskih izvora jedinica lokalne

samouprave ostvaruje se od lokalnih taksi i naknada čiju stopu jedinica lokalne samouprave utvrđuje

u okviru zakona. Finansijska sredstva jedinica lokalne samouprave bit će srazmjerna njihovim

nadležnostima koje su im dodijeljene zakonom. Svaki prenos novih funkcija je praćen finansijskim

sredstvima potrebnim za njihovo efikasno izvršavanje. Zakonodavac je dužan pribaviti mišljenje od

Saveza općina i gradova o svim pitanjima koja se odnose na dodelu sredstava, kao i o svim

promjenama zakona koje mogu utjecati na finansijske obaveze jedinica lokalne samouprave.

U skladu sa utvrđenom fiskalnom politikom, zakonom se utvrđuju vrste poreza, naknada,

doprinosa i taksi koji u cijelosti ili delimično pripadaju jedinicama lokalne samouprave kao izvorni

prihodi. U zakonom propisanim okvirima jedinice lokalne samouprave donose propise o naknadama i

taksama, kao i provedbene propise o oporezivanju.

Jedinicama lokalne samouprave pripadaju prihodi:

a) vlastiti prihodi:

- porezi za koje jedinice lokalne samouprave samostalno određuju stopu u skladu sa zakonom,

- lokalne takse i naknade čije iznose utvrđuje vijeće u skladu sa zakonom,

- kazne i kamate u skladu sa zakonom,

- prihod od upotrebe i prodaje imovine,

27

- prihod od preduzeća i drugih pravnih lica u vlasništvu jedinice lokalne samouprave, kao i prihod od

koncesija u skladu sa zakonskim propisima,

- darovi, nasljedstva, pomoći i donacije,

- prihodi od samodoprinosa,

- prihodi od budžetskih korisnika,

- drugi prihodi utvrDeni zakonom ili odlukom vijeća;

b) drugi prihodi:

- prihodi od dojeljnih preza, definisanih zakonom,

- transferi i grantovi od viših nivoa vlasti,

- dug u skladu sa zakonom.

Dakle, u pogledu poreza, opštinski organi zakonski definišu poreze koji im direktno pripadaju. S

druge strane, po osnovu prikupljenih poreza na nivou opštine, koji se uplaćuju bilo u korist entiteta

Federacije, Kantona ili na nivo BiH, za opštinske nivoe se određuje srazmjeran procenat pripadanja

poreza.

Z A K LJ U Č A K

Osnovnu karakteristiku našeg poreskog sistema čine nivoi i to: nivo Države Bosne i

Hercegovine; nivo entiteta - Federacije Bosne i Hercegovine i Republike Srpske; nivo Distrikta

28

Brĉko; nivo Kantona u okviru Federacije Bosne i Hercegovine; nivo opština u Federaciji i Republici

Srpskoj. Upravo je na ovim nivoima organizovana cijela Bosne i Hercegovina. Činjenica je da

između navedenih nivoa ne postoji neka jaka veza, te stoga svaki entitet zasebno, Republika Srpska i

sa druge strane Federacija regulišu svoje poreske sisteme i politiku. Jedina povezanost se očituje kroz

indirektan porez i jedinstvenu Upravu za indirektno oporezivanje. Može se zaključiti da je iznesena

tvrdnja o složenosti poreskog sistema Bosne i Hercegovine i u sklopu njega poreskog sistema

Republike srpske, Federacije BiH dokazano. Složenost pojedinih sistema se ogleda, ne samo u broju

pojedinih poreskih oblika, nego i u načinu utvrđivanja, a samim tim i naplate. Dakle, ključno u BiH

jeste da se samo indirektni porezi – porez na dodatnu vrijednost, carine, akcize, putarine - prikupljaju

na nivou države, dok su svi ostali, direktni porezi, u nadležnosti entiteta. Prikupljanje indirektnih

poreza podrazumijeva prikupljanje poreza na jedinstven račun sa oznakom opštine, i naravno entiteta,

na kojem se isti prikuplja. Ovo je kljuĉno iz razloga kasnije raspodjele prihoda koja podrazumjeva

obračun srazmjerno uplatama odnosno obimu prikupljenog indirektnog poreza. Analiza je pokazala

da je stanje poreskog sistema jednostavnije u Republici Srpskoj nego u Federaciji BiH. Ovo iz

razloga jer se u Republici Srpskoj nadležnosti po pitanju poreza i cjelokupnog upravljanja i

prikupljanja javnih prihoda, prenose sa entiteta na opštine koje dalje na nivou lokalne samouprave

prikupljaju poreze i ostale javne prihode te definišu zakone o ovom pitanju na opštinskom nivou.

Porezi, stope poreza, naplata se razlikuju između Republike Srpske i Federacije. Stoga su u radu i

opisane pojedine vrste poreza i njihove karakteristike. Sa druge strane, u Federaciji BiH je

ustanovljeno deset kantona od kojih svaki ima zasebne propise, zaseban način organizovanja rada

svojih službi, i naravno, posebno regulisane sisteme poreza i javnih prihoda. Naime, svaki kanton

donosi propise i načine obračuna, prikupljanja i plaćanja javnih prihoda. Stoga, propisi, zakoni o

ovom pitanju se razlikuju od kantona do kantona. Dalje, sa nivoa kantona, nadležnosti se prenose na

lokalnu samoupravu – opštine, koje ponovo regulišu svoje zakone, određuju koji im porezi i javni

prihodi pripadaju direktno a koji se naknadno raspoređuju na opštine. Još jedna razlika između

poreskog sistema Republike Srpske i Federacije BiH jeste u tome što se u Republici Srpskoj formira

budžet na nivou opštine i na nivou Republike. Sa druge strane, u Federaciji se budžeti formiraju na

nivou opština, kantona te Federacije – entiteta. Poreski sistem Bosne i Hercegovine, obuhvata sintezu

poreskih sistema entiteta, posebno sa njihovim unutrašnjim ustrojstvima i Distrikt Brĉko, koji, svi

objedinjeni, čine složeni poreski sistem Bosne i Hercegovine

L I T E R A T U R A

29

- Sejmenović,J., Gligić,J., «Poreski i carinski sistem i politika»,Univerzitet za poslovne studije,

Fakultet za poslovne studije, Banja Luka, 2007. godine;

- Sejmenović, J.,«Javni prihodi, utvrĊivanje i naplata», Univerzitet za poslovne studije, Banja Luka,

2006. godine;

- Raković.,M., «Javne finansije i finansijsko pravo», Pravni fakultet, Banja Luka, 2003. godine;

- “Zakon o izmjenama i dopunama zakona na imovinu”, Sluţbeni glasnik Republike Srpske, broj

53/07;

- «Zakon o izmjenama i dopunama zakona o doprinosima», Sluţbeni glasnik Republike Srpske,

broj126 /06;

- Interent:

www.uio.gov.ba

www.pufbih.ba

www.poreskaupravars.org

30

http://www.poreskaupravars.org/

http://www.pufbih.ba/

http://www.uio.gov.ba/

seminarski poreski sistem rs i fbih

Documents