serbest mimar dergisi 09

7/31/2019 Serbest Mimar Dergisi 09

1/106

serbest

6 LHAZRAN 2012 09 Mi

marl,ProfesyonellikveTasarmNiteliininDengesindeSrdrmek;DoanTek

eliDoannGeometrisineUygunBirBina;TSKElele

VakfYalBakmMerkeziSalkYaplarKenteYeni

BirSembolDahaKazandrmak;amlcaTepesiTVRa

dyoKulesiFikirProjesiYarmasCasadaMusica


2/106


3/106

9. Say Kapak KonusuDoan ekeli: Mimarl, Proesyonellik veasarm Niteliinin Dengesinde Srdrmek

serbestMMAR

Ayda Bir Yaymlanr

SahibiYeim Hatrl

SMD Bakan

Sorumlu Yaz leri MdrMehmet Soylu

Yayn KoordinatrAdnan Aksu

Yayn Yrtme KomitesiAdnan Aksu, Asl zbay, Cneyt Kurtay

Hasan zbay, Kadri Ataba, Mehmet SoyluMrit Gnday

Yayn KomisyonuAbdi Gzer, Adnan Aksu, Asl zbay, Ayhan UstaBoahan Drdaralp, Cneyt Kurtay, Deniz GnerDrrin Ser, Evren Babu , Fatih zay, Fatih Yavuz

Figen Kvlcm, Glah Gle, Hasan zbayHseyin Kahveciolu, .Emre Kaynak, rem Kk

Kadri Ataba, Kerem Erginolu, Mehmet KtkoluMehmet Soylu, Murat Snmez, Mrit Gnday

Okan etin, Seden Cinasal Avc, uncer akmakl,lin Hadi, Uuk Duruman, Vedat okyay, Yiit Acar

Yayn Sekreterlii

Serap Sr

KapakEvren Babu

Graik UygulamaFikriye Karasu

ANBA Anadolu Basn Ajans

letiimSMD Mimarlk Merkezi

Dumlupnar Bulvar Eskiehir Yolu 7. Km.Mustaa Kemal Mah. 13. Sk. No: 164

Kentpark AVM Arka Cephesi

+90 31 19 94 [email protected]

Abone, Reklam ve Datm

ANBA Anadolu Basn Ajansunus Caddesi 50A/11 Kavakldere 06550 Ankara

+90 31 4675381 (tel)+90 31 4675383 (aks)

[email protected]

Reklam KoordinatrSelver oprak

[email protected]

BaskSalmat Basm Yaynclk

+90 31 341 10 4

SMD yelerine cretsiz GnderilirFiyat 6 L . Abonelik 0 L

Miralay eik Bey Sokak 13/ Gmsuyu

34015 stanbul+90 1 94380 (tel)+90 1 9438 (aks)

www.ismd.org.tr

SMD Mimarlk Merkezi

Dumlupnar Bulvar Eskiehir Yolu 7. Km.Mustaa Kemal Mah. 13. Sk. No: 164Kentpark AVM Arka Cephesi

+90 31 19 94 08www.tsmd.org.tr

Cumhuriyet Bulvar . Kordon 09/4 Alsancak

350 zmir+90 3 4631630 (tel)+90 3 4631057 (aks)www.izmir-smd.org.tr

04 masast

10 SMDlerden

8 PROFLMimarl, Proesyonellik ve asarm Niteliinin D engesinde Srdrmek; Doan ekeliHseyin Kahveciolu

44 YENDoann Geometrisine Uygun Bir Bina; SK Elele Vak Yal Bakm MerkeziGeleneksel ve Modern Ayn Mekanda; rabzon Eski ekel Binalarnn Dnm ve Belediye Hizmet BinasDenizin Sesi; Voz do Mar

6 ELETRKim Korkar Boluktan... Kzlay Sosyal ve Rant esisleri

66 YUVARLAK MASASalk Yaplarurhan Kayas, Nimet Aydn, Selda Gmdorayan, Pelin zen ztrker,

Ebru Atay, Murat Muslu, Hasan zbay, Seden Cinasal Avc

84 YARIMAKente Yeni Bir Sembol Daha Kazandrmakamlca epesi V Radyo Kulesi Fikir Projesi Yarmas

96 ORADAYDIKCasa da MusicaGlah Kahraman Snmez

10 zetler (ngilizce, Rusa ve Arapa) . Summary . .

Yazlarda iade edilen grler yazarlarna a ittir.Kaynak gsterilerek alnt yaplabilir.

Reklamlar, reklam veren irmann sorumluluundadr ve serbestMMAR reklamlarda verilen bilgilerden sorumlu tutulamaz.

serbest

HAZRAN 2012 09


4/106

04

MMARLIK EM MMARLIK OKULLARINDA OLMUYOR!!!

Bu gnlerde, benim de kadrosunda bulunduum bir mimarlk akltesi eitim verdii yapy

dntryor. Konor koullarn artrmak, bakm yapmak, tamir etmek, ykp yeniden

yapmak gibi seenekler yerine neden dntryor veya dnm karar neden bu zm

retiyor anlamak olas deil. Mevcut yapnn ina edildii dnemin mimari karakterlerini

tayan cephesi tarihin belli bir dnemine yknen biimsel kopyalama yntemiyle tamamen

ssleniyor. Binann ii parlatlm ve ucuz malzemelerle sradanlatrlyor. Varolan yapnn

yzeyine prekast malzemeden giydirilen kt taklit uygulamalarla gemi kltre sahip

ktklarn sananlarn aslnda tarihi deerlere saygl olduklar sylenemez. Birka yl nce

ayn akltenin arka bahesinde otopark yapm srasnda ortaya kan Roma Hamamkalntlar tm retim elemanlarnn gz nnde ve Kltr ve abiat Varlklar Koruma

Kurulunun bilgisi dahilinde kapatld. arihi bir atmoserde mimarinin kkenlerini anlama

ve kltrel etkinlikler yapabilme olana otopark gereksinmesine yenik dt. arihi olann

gnmzde nasl deerlendirilebilecei konusunda karar retemesek bile en azndan tarihe

sayg gsterebilirdik, olmad. Her alanda olduu gibi ne yazktr ki niversitelerimizde de tam

bir tarih yanlgs iinde debeleniyoruz.

Bu uygulamalarda karar organlar iinde olmak eitimcilerin tercihlerine braklmam olabilir;

peki yaplanlara eletiri gelitirememek nasl aklanabilir? Bir tarafan gemie yknlrken

dier tarafan gemie ait bulgularn stnn rtlmesine elbirlii ile nasl gz yumulabilir?

Yaplan bata tarihe olmak zere mimarla saygszlk olarak deerlendirebiliriz.

Bu kalntlarn stnde artk bir otopark var. Hem de Mimarlk Fakltesinde.


5/106

05

zlmenin de bir snr var; zntler bir mddet sonra utanca dnebiliyor. Olan bitene

seyirci kalmak toplum olarak hepimiz iin retilmi bir aresizlik olsa gerek. Sadece kendi

konumumdan deil, tm niversitelerimiz adna da utanyorum. aresizliimizin iaretleri/

kotlar ne yazk ki niversitelerimizin ortamlarnda belirleniyor. Mimarla zg gncel

paradigmalara ait izlerin kurgulana geldii mimarlk okullarnda kimlik bir tasarm veya

tasarmc sorunu olmaktan nasl kt kavrayamyorum.

Gerekten bu kadarn ne zamandan beri hakeder olduk? Bu bir kabus olmal! nk

uyankken bu kadarna katlanlamaz. Karlatklarmz, en azndan kendi lkemde, mimarlkeitiminin gereksizlii ve srdrlmesinin anlamszl ile yzleme zamannn geldii

gereini bize dayatmakta. Gnmzde mimarlk okullarnda yrtlen eitim programlar

ve retim yesi proilleriyle beklentiler ve proesyonel uygulamalar zaten rtmyor. Atama

kriterleri ile standardize edilmi kadrolarda standart bir eitim bile remiyor. dealize edilmi

ders programlarna ramen rencilere sistemin ykledii kimlik ve karakter literatrde bile

yer bulamayan yaplar retebiliyor. Bu grnt mimarlk okullar olmadan mimarinin daha

drst ve zgn olabileceini bize gsteriyor.Eer gndelik uygulamalar hep byle devam edecekse, bu gne kadar karlatm tm

rencilerimden mimarlk adna sylediim/savunduum her ey iin zr dilemek istiyorum;

lten hepsini unutsunlar! Bize dayatlan bu hayat alglamalarnn ve anlamalarnn nn

kestiimi dnyorum. Birlikte zerinde altmz, deneyimlediimiz, rettiimiz tm

mimarlk olgusunun hi bir anlam hatta deeri yokmu! Oysa biz mimarlk disiplinini

aramzda bu ekilde konumlandrmamtk.

Her eye ramen, tm mimarlk rencilerine sesleniyorum; mimarlk aktrleri olarakkaramsarla dtmz veya kaybettiimiz sanlmasn. Sadece mimarlk adna bir deer

yaratmak iin okullara gereksinim olmadn syleyebilirim. Mimarln kaynan her yerde

bulabiliriz; yeter ki kendimize ve mesleimize saygmz yitirmeyelim.

Adnan Aksu


6/106

06 masast

01

03

0

04

masast


7/106

masast 07

CEPHE YZEYLERN ARIRMAABASIMete z, Mehmet Soylu

Mehmet Soylu ve Mete z tarandan kurulan

UZ Mimarlk, proje almalarna yurtii ve yurt-d almalarnda devam etmektedir. Masastblmmzde ise Ankarada yaplacak olan Dev-let Su leri Genel Mdrl Hizmet Binas pro-jesi ile bulunuyor.Anadolu Bulvarnn Eskiehir Yolu ile kesiimiyaknnda yer alan DS 5.Blge tesislerinin bu-lunduu arsann Anadolu Bulvarna cepheli b-lmnde mevcut misairhane binasnn yannda

kalan kstl alanda tasarlanan yap mania hattnedeniyle 55 metreden daha azla ykselemeyinceyatayda zlmek zorunda kalnmtr. asarmdayoun ihtiya programnn kstl arsaya sabil-mesi ve ois mekanlarnn birbirlerini engelleme-den doal aydnlatmadan aydalanabilmesi iincephe yzeylerini artran bir orm seilmitir. Yapgenelinde ea cam duvarlar ve galeri boluklarile akc bir tasarm dili kullanlarak orm ve yap

dili arasndaki iletiim devam ettirilmitir. eatasarm dilinin bireysel zgrlklerle attnoktalarda gerekli dekorati zmler tasarmakatlmtr. Yap iinde katlara datlm i bah-eler i mekan zenginlii salarken d cepheye dehareket katmtr. Ois bloundan cam bir kprile ulalabilen sosyal tesis, yeil kampusun peyzajile btnleerek personelin huzurlu bir ortamdadinlenebilmesi amalanmtr. Srdrlebilir tek-nolojiler tasarma katlarak bir kamu binas iinolabildiince az enerji tketen bir yap elde edile-meye allmtr.

01 Devlet Su leri Genel Mdrlk

Hizmet Binas, ankaya, Ankara

Proje Mellii: UZ Mimarlk Atlyesiasarm Ekibi: Mete z, Mehmet Soylu,

vn arakolu Veren: Orman ve Su leri Bakanl DSGenel MdrlStatik: Levent Aksaray MhendislikMekanik: Beeli MhendislikElektrik: Yurdakul Elektrik Mekan asarm: mer-OnaranPeyzaj asarm: Murat BektaYangn Danman: Alara Danmanlk

Akustik Danman: Mehmet alkan, Zhre S-GlCephe Danman: Blent Kurthale Dosyas: Zaer Keskin Mhendisliknaat Alan: 90.000 m

Proje Balang Biti arihi: 010-01

ANA ARERDE NCOLUEnis ncolu, nder Kaya,Cem Altnz, Cumhur Keskinok

rkiye, Rusya, Kazakistan, Dou Avrupa ve OrtaDouda birok proje gerekletiren ncolu +

ACP Mimarlkn masastnde rkiyeden veKazakistandan projeler var.DP Hizmet Binas; kamu yaplar, ois yaplar,alveri merkezleri, konutlar ve niversite kam-pslerinin yer ald Ankarann son yllarda hzlagelimekte olan iki ana ulam arteri olan KonyaYolu ile Eskiehir Yolunun kesiiminde konum-lanmaktadr. Demokrat Parti Merkez Binasnakomu parselde tasarlanan hizmet binas zemin ve

asma katta restoran alanlarnn tasarlanmas ile altkatlarda oluturulan bir baza ve bazann zerindeois onksiyonunu barndran 4 katl bir yksekblok ve 11 katl ikinci bloktan olumaktadr. Planemasnda, servis ve dey sirklasyon birimleri-nin merkezde tasarlanmasyla katlarda esnek iblnmelere imkan yaratlmtr.Dostyk Plaza Alveri Merkezinin proje alan,Almatnn gelimekte olan merkezi i blgesiolarak tanmlanan Dostyk Caddesi zerinde yer

almaktadr. Projenin tasarmnda kentin arklcorai zelliklerinden ve doal peyzajndan esin-lenilmitir. Proje, bir ak hava yaam merkezi ilekapal bir alveri ortam gibi iki arkl mekan ti-pinden oluan bir alveri ve elence merkezi ola-rak tasarlanmtr. Alveri merkezi; hipermarket,yap market, dkkanlar, byk maaza, restoran-lar ve elence onksiyonlarndan olumaktadr.Merkezin giriindeki meydan, yaya alan, peyzajve su elemanlar, Kazak kltrnde bulunan doaelerine reeransla tasarlanmtr.Ankarann tarihi kent merkezinin kuzeydou-sunda yer alan Altn ehir Konutlar, mevcut-taki gecekondu blgesinin Altnda KentselDnm projesi kapsamnda konut ve ticaretonksiyonlarn barndran bir kentsel dnmprojesidir. Altnda Belediyesine bal BapnarMahallesinde yer alan proje alan, uzunluu 800metre olan ve gneye doru 64 metre kot ark

bulunan drt adet parselden olumaktadr.Kentsel dnm projesi, mevcutta var olan ge-cekondu yerleiminin olumlu olarak nitelendiri-lebilecek zelliklerinden olan topogra yaya uyumile avlular ve yeil alanlardan oluan ak alanlarndeerlendirilmesi ile ekillenmitir. Mevcut doku-daki baz sokaklar geniletilip meydanlara dn-trlrken, avlularn konumland alanlar yeilve kamusal alanlar olarak tarienmitir.Proje alannn kuzeyinde kalan birinci ve ncparselde 579 adet konut birimi ieren bloklar ko-numlandrlm; ikinci parselde spor alanlar ileak yeil alanlar tasarlanrken; gneyde yer alanen alt kottaki drdnc parselde i sokan sonnoktas olarak bir alveri merkezi planlanm-

tr. Konut bloklarnn zemin katlarnda sosyal veticaret alanlar planlanarak i avludaki yaantyacanllk katlmas hedeenmitir. Gecekondu d-nm blgesi olmas sebebiyle gecekondu yaa-mndan gelen bahede depolama alanna alterna-ti olarak konutlarn kat planlarnda ek depolama

alanlar planlanmtr.

02 Demokrat Parti Hizmet Binas, AnkaraProje Mellii: ncolu + ACP Mimarlkasarm Ekibi: Enis ncolu, nder Kaya,Cem Altnz, Mustaa ztrk, Sibel Konu,Yolcu GndzStatik: zn ProjeMekanik: Metta MhendislikElektrik: EM Mhendislik

Peyzaj: evre PeyzajYangn Danman: Alara Proje ve MhendislikArsa alan: 13.564 m

naat alan: 67.510 m

veren: Demokrat PartiYapmc: DGS naatProje tarihi: 011-01

03 Dostyk Plaza Alveri Merkezi,Almati, Kazakistan

Proje Mellii: ncolu + ACP Mimarlkasarm Ekibi: Enis ncolu, nder Kaya,Cem Altnz, Cumhur Keskinok, HandanYavuz, Esra Bayndr, ahsin Gngr, AbbasAr, Ezgi San, Bilge Binbir, Arzu GenaslanStatik: KazbuildMekanik: IntegraMekanik Danman: Metta MhendislikElektrik: IntegraPeyzaj: Promim evre Dzenleme

raik Danman: Antony Browneveren: S Engineeringproje tarihi: 010-01Arsa alan: 47.785 m

naat alan: 118.000 m

Kiralanabilir alan: 51.800 m2

04 Altn ehir Konutlar, AnkaraProje Mellii: ncolu + ACP Mimarlkasarm ekibi: Enis ncolu, nder Kaya,Cem Altnz, Glah Kahraman Snmez, BilgeBinbir, una entunaveren: Altnda BelediyesiProje tarihi: 01Arsa alan: 84.575 m

naat alan: 15.384 m

Konut: 78.857 m

AVM: 34.851 m


8/106

08 masast

05

06

07

08


9/106

masast 09

ORGANZE SANAY N ZGNBR CAMZehra Aksu, Adnan Aksu

Bakent Organize Sanayi Caminin tasarmnda,dini yaplarda ortak deer olarak var olagelen ve-

rilerin ada yorumu benimsenmitir. Bu yakla-mda, gelenein evrilerek srdrlebilirliininzorunluluu inanc kurgunun temel k nokta-sn oluturmutur.000 kiiye hizmet verebilecek kapasiteye sahipolan Bakent Organize Sanayi Caminin i me-kannda doal k ile salanan ortam, mistik birmekandan te i-d ayrmn yok ederek slamdini retisiyle rten bir yaklamla, kiinin zbenlii ve evresi arasndaki snrn kaldrlmas

dnlmtr. Arazi eiminden yararlanlarakteknik ksm ve slak hacimler alt kata alnm,bylece avluda sakin ve temiz bir kullanm sa-lanmtr. Avluya ayn zamanda rekreati bir ilevyklenerek, kentsel alandan ilevi nedeniyle ayr-m BOS Blgesinde, kentsel yerleme iinde varolan mekansal niteliklerin srekliliini salayansosyal bir mekan yaratlmas amalanmtr.Her trl ssleme ve bezemelerden arnm, sadeve yaln bir yap olarak tasarlanan camide, gelenek-

sel cami mimarisinde rt eleman olarak kullan-lan ve insanlar zerinde toplayc, btnleyici biretki yaratan kubbe ormu yeniden yorumlanm-tr. eknolojinin de desteiyle geleneksel camiler-de kullanlan yarm kre, tm ibadet alann rte-cek ekilde btn bir kre olarak zmlenmitir.4 metre yar apndaki ebadyla rkiyede inaedilen en byk kabuk zelliini tayan kubbe,tek mekan algsn stlenmektedir. Mekan olu-turan tek biim olarak, sadece yatay dzlemde

deil dey dzlemde de bir rt elaman olarakkullanlm ve i mekanda yaratt etkiyi d evreleine tamtr.

05 Bakent Organize Sanayi Cami, AnkaraProje Mellii: Azaksu MimarlkProje Ekibi: Zehra Aksu, Adnan Aksu,Ezgi Baar, Serkan Nurman, Atilla AksuStatik: Knac MhendislikMekanik: YM MhendislikElektrik: zay Mhendislikveren/Yatrmc: Bakent Organize SanayiGenel Mdrlnaat Alan: .660 m

Proje arihi: 01

ANKARA NVERSESNEBEYPAZARINDA YERLEKEFaruk Eim

Ankara Beypazarnda yaplacak olan bu yerleke,Beypazar kkenli drt giriimcinin arazi ve yat-rm katklaryla ile yaplarak Ankara niversitesi-ne devredilecek bir yatrm.1. aamada proje, 4000 kii kapasiteli, 3 adet Yk-

sek Okul, 1 adet Sosyal ve dari esis, 300 kiilikKz-Erkek renci Yurdundan olumaktadr. .aamada 10000 kiilik kapasiteye ulaabilecek e-kilde planlanmtr. Yerleim plan dzenlemesin-de gzetilen aktrlerin banda; tat yollarnnevreledii, yaya ile oto traiinin srekli kesime-

dii bir yerleke elde etmek, yerlekenin yaamasve ynetimi iin olmas gereken tm birimlerinbulunduu bir planlama yapmak, bu planlamadaeitim yaplarna etaplama olana salamak, ileri-de yaplacak ek eitim yaps, ynetim birimi, sporalanlar, kltrel yaplar, lojmanlar, vb. yaplar iinyer olana salamak, bu birimlerin oluturduuAlt Merkezden oluan letme- Eitim Ynetimilevlerini eksiksiz yerine getiren bitmi grnm-l, bir yerleke planlamas yapmak, bu yerlekeye

hizmet verecek olan Kz-Erkek Yurtlar ile yaknbalant salanarak gerektiinde arkl iletmeolanaklar salanmtr.

06 Ankara niversitesi BeypazarDemirbey Yerlekesi

Proje Mellii: Fema Mimarlkasarm Ekibi: Faruk EimStatik: Levent Aksaray MhendislikMekanik: Razgat Mhendislik

Elektrik: Yurdakul MhendislikAltyap: Mby Mhendislikveren: Aktrk naat A.. - Karaouz renimVak - Beypi Pili A..Proje Sresi: 010-011Arsa Alan: 500.000 m

naat Alan:3.000 m

MEKAN ALGISINIDAHA NSAN LLERENDRGEMEYE ALIAN YAPIAlpay Demirci, Burin Demirci

zmirin artan bir ivme ile gelimekte olan blgesiBayraklda kendine yer bulan PLAZA44; A+ kul-lanc kesimine ynelik, nitelikli mekanlar ve a-da imkanlar ile yksek yaam kalitesi sunan birprestij merkezi olarak dnlm. Projenin ana

yerleim kararlar saasnda rzgar yn, gne,manzara gibi aktrler gz nne alnarak yapkonumlandrlm. Yksek yaplamann getirdiiyounluk etkisinden syrlma kaygs ile tasarmsalyaklamda ana ikir olarak mekan algsn dahainsani ltlere indirgeyecek; yaayan sosyal alan-lar ve nezih mekanlar oluturuldu. Ayn amalagereklik duygusunu kaybetmeme yetisinin getir-dii rasyonel akat yeniliki tavr ile onksiyonelzmler sunulmu. Bu balamda bir gkdelenin

ykseklii ile tasarm, yapm ve iletme asndansradan yaplara gre arkllk yaratmas gerekti-i dnld ve rasyonel bir tasarmn imalat vekullanm sreci dahilinde sebep olaca kaynaktketiminin minimumda olaca dikkate alnaraksrdrlebilirlik kriterleri ierisinde kalnm.

Programa dahil edilen konut, ois ve ticari kulla-nmlarn yan sra ak sosyal alanlar, coice alan-lar, itness/spa merkezi, toplant/seminer blm-leri, restoran ve roo top bar gibi ortak kullanmalanlar sunularak kullanclara yksek yaamstandartlarnda erah ve kaliteli deneyim olanak-

lar salanm. proje konsept aamasndadr.

07 44PLAZA, Bayrakl, zmirProje Mellii: Demirce Mimarlkasarm Ekibi: Alpay Demirci, Burin Demirci,Belgin Utma, Kerem Dumlunaat Alan: 35.008 m

Proje Yl: 01

MMARLIK FAKLESNEBNSEL YERLEKEPro. Dr. Gnl Evyapan, Ekrem Bahadralkan, Emre mik

Amasya niversitesi Meslek Yksekokulu Yerle-kesi Mimarlk Fakltesinde planlamasyla teknikve tasarm blmlerinin hizmet verecei btnselyerleke olacaktr. Faklte binasnn orman cephe-sinde be katta oisler, kapal spor salonu cephe-

sinde ise sosyal birimler vardr. Bu iki kullanmbirbirine balayan ana galerinin bir taranda ge-leneksel derslikler varken, dier tarafa ise tasarmstdyolar yerletirilmi. Amasya niversitesineait yerlekelerden ehre hakim bir yksekliktebulunan meslek yksekokulu yerlekesine plan-lanan Mimarlk Fakltesi Binas bir yandan ev-resel etmenlere ve konumuna gre ekillenirken,bir yandan da mimarlk, ehir blge planlamave endstri rnleri tasarm gibi blmlere ait

eitim yaklamlarna mekansal olarak cevap ver-mektedir. Bu sayede hem evre koullarnn hemde eitim verilen mekanlarn dorudan tasarmeitimine katks salanmtr. Plan kurgusunda;manzara cephesinde ders saatleri dnda da kulla-nlan tasarm stdyolar, dier cephede ise derslik-ler bulunmaktadr. Derslik ve tasarm stdyolar-nn ortasndan geen 3 kat yksekliinde galerilidolam hol hem binann i mekan aydnlnsalamakta hem de rencilerin iziksel ve grsel

etkileimine imkan vermektedir.

08 T.C. Amasya niversitesi MimarlkFakltesiProje Mellii: Atus Mimarlkasarm Ekibi: Pro. Dr. Gnl Evyapan, EkremBahadr alkan, Emre mik, Asya Damla etik,Burcu Ertan, Pnar Bilgi, zgr BayramoluStatik Projesi: Ergun ercanlElektrik Projesi: Kemal Ayka

Mekanik Projesi: Onur uaveren: .C. Amasya niversitesiProje arihi: 010Yapm arihi: 013Arsa Alan: 10.000 m

oplam naat Alan: 9.000 m


10/106

010 masast

09

10

11

1


11/106

yaklamlarn karlayan bir Gar kurgusu zerinegelimitir. Blgenin gelecekte kent merkezi ilev-lerini yklenecek olmas ve yeniden planlanmaalmalarna balanmas, Gar ve yakn evresininplanlamas iin geni olanaklar sunmutur.Yeni Gar binas mevcut ve planlanan demiryoluhattn etkilemeyecek ekilde, hattn stndengeen ve hattn iki yann birletiren bir kpryap olarak tasarlanmtr. Kpr yapya hattnkuzey ve gney ynlerinde oluturulan giriler-den girilmekte ve hattn iki ucuna geilebilmekte-dir. Bu durum yapnn kentli tarandan daha skkullanlmasn tevik etmek ve yapnn cazibesiniarttrmak yan sra, peronlara da hzl ve konorluulam artlarn salamaktadr.

12 Budaypazar Hzl Tren Gar, KonyaProje Mellii: H&DL Mimarlkasarm Ekibi: Hasan zbay,amer Babu, Baran dil, Asl zbayYardmc: V. Murat lgnveren: .C.D.D. Genel MdrlYap Alan: 30.000 m

masast 011

YELLE BNLEENKONULARDrrin Ser, Metin Kl

M art D Mimarlk, Metin Kl ve Drrin Serynetiminde yap pratii ve akademik ortam de-

neyimlerinin ngrleri ile konut, ticaret, salk,eitim binalar gibi eitli konularda ve kentseltasarm gibi arkl leklerde projeler retmek-te, uygulama ve kontrollklerini yapmaktadrlar.Bronun Masastnde eitim binas ve konutprojesi var.9 hanelik bir toplu konut projesi olan eras Ev-ler tasarlanrken hede; kullanclarn bir aradayaarken de, mstakil konut konoruna ulamalaroldu. Konutlar yksek eimli arazinin eim izgi-

leri reerans alnarak araziye yerletirildi. Bylecedoal topograyaya en az mdahaleyle, yeille b-tnleen, geni baheli konutlar elde edildi..A.O. S.B. eknik ve Endstri Meslek Lisesi;planda, etkileime olanak salayan, grsel algnnsrekli klnd, dinamik ve zengin i yaant-y kuran byk bir orta galeriyi saran mekanlardizgesi olarak organize edildi. Geirgen duvaryzeyinin tanmlad i galeri, yapnn kurumsalkimliini yanstan kamusal mekan niteliindedir.

Galeri evresindeki koridor zerine dizilmi me-kanlar, duvarn zerindeki byk boluklarla yada kulp almalar gibi arkl programlar yk-lenen nilerle galeriye dahil olurlar.

09 Mavisu Teras Evler, zmirProje Mellii: M art D Mimarlkasarm Ekibi: Drrin Ser, Metin Klveren: anyer naatProje arihi: 01

Arsa Alan: 18,700 m

naat Alan: 14,800 m

10 .A.O. S.B. Teknik ve EndstriMeslek Lisesi, zmir

Proje Mellii: M art D Mimarlkasarm Ekibi: Drrin Ser, Metin Klveren: .A.O.S.B. YnetimiProje arihi: 01Arsa Alan: 13,770 m

naat Alan: 13,70 m

AKHSARA YEN SMGEAdnan Kazmaolu

Akhisar Arena Spor Kompleksi, Akhisar sim-geleyecek ada high-tech bir yap olarak tasar-land. Kompleks 1.000 kiilik stadyum, .000kiilik kapal spor salonu ve 600 ara kapasiteli

kapal otoparktan olumaktadr. Yapnn kulla-nm alanlar ve tribnler betonarme sistem olaraktasarlanm; tribn at rts elik konstrk-siyon ve membranla kompoze edilmitir. elikkonstrksiyon strktr ve ormu, Akhisar nsimgesi saylan zeytin aacnn yaprak ormundan

hareketle, yaprak biimli elik modllerin yan-yana gelmesiyle ekillendirilmitir. Akhisar Sporun renklerini ieren bu rt, spor kompleksininana grsel karakterini oluturmaktadr. Yaplarnetra adeta bir kent meydan niteliinde dzen-lenerek, aydnlatmal sert zemin peyzaj yaplm-

tr. Kapal otoparklardan, dorudan bu meydanaklmaktadr. Merdiven ve ara rampalarnn stksmlar aydnlatma eleri olarak deerlendiril-mitir. Spor kompleksinin giri hattnda, stndedijital reklam panosu (ayn zamanda skorboard)tayan iki adet yksek totem-direk yeralmaktadr.Zemindeki skiyeli havuzlar meydan atmoserinizenginletirmektedir.Kapal spor salonu ok maksatl salon olarak tasar-lanm; spor karlamalar dnda eitli aktivite-ler iin kullanlabilecek ekilde dzenlenmitir.Basketbol, voleybol ve hentbol sporlar yan sraitness center, yoga-pilates ve dans salonlar kulla-nm eitlendirmektedir. Ayrca, spor salonu giriuayeleri sergi salonu olarak kullanlabilecektir.Akhisar Arena Spor Kompleksinin mimarisi;nitelikleri, teknik kapasitesi ve eitli kullanmimkanlaryla Akhisar sporunu, sporcularn ilerihedeere tayan, sporun yansra akti bir sosyalmerkez oluturmay amalayan bir yaklamla ta-sarlanmtr.

11 Akhsar Arena Spor KompleksProje Mell: Adnan Kazmaolu MmarlkAratrma MerkezProje Ekb: Adnan Kazmaolu, Snan elk,Onur Dayolu, urgay Yaz, Aras Kazmaolu,brahm rkanDanman: F.Semh GoralUygulama Projes: Arkad Mmarlk StatkProjes:Ubms Proje Ltd. t. (Uygar Kokan,

olga AcerDanman: lker rkerMekank Projes: Cersem MhendslkElektrk Projes: Nve Aydnlatmaveren: Akhsar Beledyesoplam naat Alan: 58.700 m

BUDAYPAZARINA

HIZLI REN GARIHasan zbay, amer Babu,Baran dil, Asl zbay

H&DL Mimarlk irmasnn avan proje ola-rak hazrlad, Buday Pazar Gar Konya B-ykehir Belediyesi tarandan kentsel dnmalan olarak ilan edilen kent dokusunun ortasn-da kalmaktadr. Mevcut demiryolu hattnn geli-tirilmesi, hattn her iki ynnden de yaklamn

salanmas amacyla, kent leinde neri geli-tirilmi ve Buday Pazar Gar kent yaantsnnodana getirilmitir.Yapya lkemizde gemite yaplan Garlarn aksi-ne, tek ynden deil, iki ynden yaklalmaktadr.Bu nedenle nerimiz kentin arkl ynlerindeki

SMDlerden


12/106

1 SMDlerden

SMD MMARLIK MERKEZ AILDI

ehircilik ve mimarlk alanlarnda rkiyede iki arkl ilkSMD tarandan Ankarada gerekletirildi. SMD Mimarlk Merkezi hizmete alrkenbakentin omurgasn oluturan 14 metrelik dev Ankara kent maketiKaleden Kuleye de sergilendi

rk Serbest Mimarlar Derneinin kuruluunun 5. ylnda alan TSMD MimarlkMerkezi nin hazrlklar iki yl nceye uzanmaktadr: Dernei daha kurumsal bir altyapyakavuturmak amac ile ynetim kurulu, yeler ve akademisyen meslekdalarn bulunduugeni bir alma gurubu kuruldu ve eitli projeler gelitirildi. Bu projelerin banda bir Mi-marlk Merkezi kurulmas karar geldi. alma gurubu yelerinden (u an Ynetim Kuru-lu yesi olan) Enis ncolu, mellii olduu Kentpark AVMnin ynetim kurulu yeleriile Mimarlk Merkezi kurma ikrini paylat. Kentpark ynetimi sosyal sorumluluk projesiolarak grdkleri bu proje iin mekan salayarak destek olunca, Mimarlk Merkezinin ku-rulu almalarna baland. almalar iki ana eksende yrtld: Finans kaynaklarnnbulunmas ve Merkezin ilevsel altyapsnn oluturulmas.Finans kaynaklar ye aidatlar yansra sponsor katklar ve 011 ve 01 ylnda yaplan3 adet Yap sektr Bulumas sayesinde oluturuldu. En byk destek Kentpark AVM,Ankara Alminyum, Arelik ve Ard Cam irmalarndan saland.


13/106

SMDlerden 13

Merkezin nvesini oluturabilmek amacyla SMD yesi Ekin obanurhan ile birlikte yrtlen ve Yeim Hatrlnn koordinatr oldu-u AB projesi (ReAC) hazrland ve kabul edilmesiyle beraber srebalad. Merkezin kurulum almalar ve ReAC sre iinde paralel

yryen ve birbirini besleyen iki proje haline geldi. Kaleden kuleyeAnkara temas erevesinde, Ankara Kalesi ile Atakule arasnda kalan

ana aks, Atatrk Bulvar ve evresindeki yaplar ele alacak olan dev kentmaketi bu projenin somut sonucu oldu. ReAct projesi erevesinde biriBerlinde, dieri Mimarlk Merkezinin ald gn ayr panel dzen-lendi. (ReAct projesi ve Berlin paneli ile detayl bilgiler derginin sonrakisayalarnda yer almaktadr.)ReAct projesi Orta Dou eknik niversitesi, Mimarlar Dernei 197,Ankara Fotora Sanatlar Dernei ve DOCOMOMOnun (Docu-mentation and Conservation o Modern Movement) paydalklaryla ha-

yata geirildi. Szleme makam Avrupa Birlii Merkezi Finans ve haleBirimi olan Proje, Avrupa Birlii destei ve C Avrupa Birlii Bakan-

l tarandan yrtlen Sivil oplum Diyalogu II Projesi kapsamndaverilen hibe ile srdrld. Finansmannn byk blmn karlayanABnin yan sra Almanyadan BDA (Bund Deutscher Architekten) veHollandadan ARCAM (Amsterdam Centre or Architecture) ise Re-ACde proje orta olarak yer aldlar.ncelikli hedei, mimarln toplumsal rol hakknda kamuoyu bilinci-ni arttrmak olan Mimarlk Merkezinde ok maksatl salon, sergi alan,toplant salonu ve idari birimler yer alyor. SMD ynetim merkezinide iine alan Mimarlk Merkezi, dzenlenecek sergiler, barndraca

kapsaml koleksiyon, zel ve kurumsal arivlerle ayn zamanda gnmzmimarlk teorisine yn verecek yetkin bir aratrma merkezi olmay he-deiyor. Cumhuriyet sonras gelien ulusal ve ada rk mimarlk kl-trne ait orijinal belgeler, zel bir ariv ortamnda dokmantasyonu sa-lanacak ve aratrmaclarn kullanmna sunulacak. Ayrca rk mimarlktarihi, teorisi ve pratii zerine bilimsel retime birinci elden ayda sa-lamak zere sergi, panel ve koneranslar dzenlenecek. SMD MimarlkMerkezindeki sergi alannn ilk misairi ise; Cumhuriyet Dneminin ilk

planlanm modern kenti olan Ankarann, Kaleden Kuleya Ankara adldev kent maketi olacak.

AILI14 Haziran 01 tarihinde geni bir katlmla alan merkezdeki ilk et-kinlik Batdaki Dou - Doudaki Bat adl panel oldu. Kentlerin okkltrl dnm / Srdrlebilir bir proje olarak modernizm alt te-mas erevesinde gerekletirilen panel, Berlin panelinin devam olarakkurguland. Aydan Balamirin moderatrlnde gerekleen panele,Esra Akcan Almanya, rkiye ve eviride Oluan Eserler; Ola Bar-tels Doudan Baty Gzlemek; Nasrine Faghih Kent asarmnnlm ve Yaam ; Suha zkan Ankarada Werkbund Mimar ve

Uur anyeli Bir Paradigmadan Vazgemek: Batllama balkl bil-dirileri ile katldlar. Panel Sonras Kaleden Kuleye Ankara adl kentmaketinin resmi al iin, maketin geici olarak ev sahipliini yapanKentpark AVMye geildi. Ankara Vali yardmcsnn katld alsonrasnda Mimarlk Merkezine dnld. Yaklak 8 ayda tamamlanan;Bakentin omurgasn oluturan 7 kilometrelik Atatrk Bulvarn ortayakoyan, rkiyenin ilk kent maketi olma zelliini tayan, 14 metrelikdev Ankara kent maketi nce KentPark AVMde ardndan MimarlkMerkezinde sergilenmeye devam edecek. Merkeze katklar olan tmemei geenlerle aile resmi ekildi. Bundan sonra bu merkezin tmrk mimarlarnn kullanmnda olduunu hatrlatmak ve tm mimar-lk kesimlerine ak olduunu vurgulamak amacyla SMD MimarlkMerkezinin sembolik anahtarlarnn bir adedi rkiyenin en eski mi-marlk rgt olan Mimarlar Dernei 197ye, dieri ise tm mimarla-rn at rgt olan Mimarlar Odasna teslim edildi.


14/106

14 SMDlerden

Kuzeyden Gneye, Doudan BatyaAydan Balamr

rk Serbest Mmarlar Dernenn Re-ACT / Kltrn zlernMmarlk zernden (Yenden) Okumak balkl AB projes, Berlnve Ankara duraklarnda gerekleen etknlklerle tamamland. U hede

Ankarada br Mmarlk Merkeznn almas ve Merkezn lk rn olarakda Ankara kent maketnn omurgasn oluturacak lk blmn kuzey-gney eksennde, Kaleden Kuleye tamamlanmas d. Projenn kamusalyz olan bu nc maketn ksa zamanda do u-bat eksenndek br n-verste grubundan derne (Hukuk ve Mlkyeden ODye) bymesherkesn ortak dledr. Proje kapsamndak serg ve paneller, e zamanlolarak Berln ve Ankarada gereklet. Sergler, maketle ayn tema zerne(Kaleden Kuleye) gerekleen br otora atlyesnn rnler d. Bu ver-ml atlyenn almalarn dou-bat eksenne de kaydracan umalm...Projenn paneller blmnde yne cora termlern geyor olmas, kastl

br sem deld. Berln le Ankarann karlkl konumlar, Batdak Dou/Doudak Bat (East n West / West n East) baln tarh ve kltrel re-eranslarla yklemekte. Bu balkla amalanan (Abd Gzern ormlasyonule),yerlek kavram flernn kltrel ortam nde urad dnm,dem, kavramlar aras blgeler ve gergenlklern mmar mekan zern-den anlama ve tartma ynnde d. lk panel Batdak Dou balyla 1Mart 01 tarhnde, BDAnn ortaklyla Berlnde gereklet. knc panelse Doudak Bat balyla, 14 Hazran 01de Mmarlk Merkez veAnkara kent maketnn alyla brlkte programland.Panellern yan temalar Avrupa kentlern ok kltrl dem kapsamnda

anlamak ve Modernzm srdrleblr br proje olarak yenden oku-mak alt balklaryla, engn br konu etlenmes sunuyor. ncelkle, brdz kavram fn aret edyor. Ankara-Berln perspektnn artrdark le Garp kutuplar oryantalst kalplar akla getrse de, Edward Sadnantsal yapt (Orentalsm, 1978), konuya esk termlerle yaklamaya olanaktanmaz. Konuya Ankarann bakent oluu erevesnden bakmak se, Ge-lenek le Modernlkkartln yenden gndeme tar. Kltrel kmlk so-rusu zerne dnmenn mll br spor olduu rkye n, cumhuryetnerken yllaryla snrl olmayan, Yerel-Evrensel kartlna da balanarakher dnem yenden retlen kadm kutuplama... arhe Berln ynnden

bakldnda arkl br Dou-Bat kartl, bu kez souk sava termleryleDemr Perde bloklamas etranda, br der aratrma erevesn zer.Kentlern konu edld br tartma ortam n evre-Merkez, Tara-Metropol, Yerel-Kresel gb mseccel kartlklar da masaya yatrlacaklararasndadr kukusuz. Ancak beklent, kl kavram setlernden ok, br-nn dern erd karma durumlarn tartlarak, nat kartlklarnalablmes ynndedr.Getmz yzyl gnmzle karlatrmann kestrme yolu brka kartlkzernden olablrse eer: 0. yzyl karakterze eden modernleme etleryen bnylda yern sorumlu modernlk araylarna brakrken; lerleme,

gelme, byme hedeer artk en handen srdrleblrlk dncesne,daha radkal bmyle se bymey durdurma (degrowth) ynnde evr-lyor. 0. yzyldak toplumsal devrmlern yern se evrec deolojl-erle btnleen tketm ve kaptalzm kart radkal hareketler almakta.68n devrm ve ak lksyle karlatrlablecek yen oluumlar var. 68nanahtar termler zgrlk ve esneklk d. zgrlk talepler gndemdenh dmed. Esneklk aray se gncellend; etlenme ve deeblmennyen yollar elastk kavramyla tartlmakta. Elastk zhn, kutupsal dncegelenenn kalplarna h smyor...Mmarlk klm dekln ve toplumsal adaletszl tek bana dzelt-

meye muktedr delse de, elastk zhn n modeller sunmaya devam ed-yor. asarm dnces aa zg ormlar ve aralarla yenden retlrken,mmarln evrec ve toplumcu sorumluluk alanlar yenden tanmlanmakta.Mmarlk, geen yzyln modernzmyle oluan kayplarn hzn kesc brplatormda akt rol alablmey styor. Kentn sahne dekorcusu ya da dekorteknsyen olarak del, gl br aktr olarak rol almak styor.

PANELBatdak Dou - Doudak Bat Kentlern ok kltrl dnm/Srdrleblr br proje olarak modernzm konulu panel 14 Hazran 01tarhnde Mmarlk Merkeznde yapld. Aydan Balamrn moderatrlnyapt panelde; Esra Akcan, Ola Bartels, Nasrne Faghh, Suha zkan,Uur anyel konumac olarak katldlar.

Almanya, Trkye ve evrde Oluan EserlerEsra AkcanYrmnc yzyln lk yarsnda brok Almanca konuan nc mmarrkyeye davet edld veya srgne gnderld, 1961de se rkye ve Al-manya arasnda lk alm anlamasnn mzalanmasnn ardndan, bn-lerce de rkyeden Almanyaya g ett. m dnyada rnekler grl-en benzer gler, aratrmaclarn dkkatn bu kltrleraras karlamalaraevrmtr. Benm almalarm, kresel boyuttta kltr hareketlln an-

lamak n, evr kavramnn snrlarn dl tesnde yenden zerek grselalanlara tamaktadr. Melezlk ve kltrteslk gb belrsz kavramlarntesne geen ve hra, etk ya da aktarm gb edlgen eretlemelerdenkanan bu evr kuramnsanlarn, dncelern, nesnelern, teknoloj-nn, blgnn ve mgelern br ya da brden azla lkeden baka br lkeyetanmasyla oluan dem srec olarakkltrel alvern paras olantm taraarn sosyopoltk balamlarn ve arac rollern gz nnde bulun-durmaya olanak tanmaktadr. Bu sunum, br dzne mmar sanat esern, or-taya kmalarn mmkn klan eler ve tama kanallarn n plana alarak,Alman-rk alvernn kant olarak br araya getrmektedr. Sunum, ayn

zamanda, kltrel karlamalar dek tr, tarz, e, kanal, ara, deolojve ntelkler asndan deerlendrmey mmkn klan br termler dzgesolarak da adlandrablecemz, mmar evrler snandrmay amalayandaha byk br projenn br parasn oluturmaktadr. Sz konusu proje,kreselleen dnyada tamamen evrende br etk n alttan balayan yen brevrleblrlk kltrne bal l savunmaktadr.

Clemens Holzmester, Cumhurbakanl Kk, mekan, Ankara, 1930-193. (Foto: muhtemelen J. Scherb)

Bruno autun stanbul Gzel Sanatlar Akademsnde serg al, 1938. John Hejduk, IBA n Konut,1984-87. (Foto: Esra Akcan)


15/106

SMDlerden 15

Doudan Baty GzlemekOla BartelsHer ey, 6 yl nce bzmle brlkte Hamburgda yaayan ve rk kkenl brAmerkal olan br arkadamzn tatl n Kuzey Kbrsn rk kesmne gt-memz nermesyle balad. Adann daha gzel olan tara derken ok haklyd.Kz arkadam ve ben lkey grr grmez ak olduk ve dzenl olarak zyaret

etmeye karar verdk. Almanyadan oraya gtmek n nce rkyeye umakgerekyor ve bu da benm bu lkeye olan lgm artryordu. 0. yzyldaAnkaraya ve stanbula gelen ve Almanca konuan mmarlar aratrmayabaladm. O zamandan bu yana, brok kez rkyeye ve Kuzey Kbrsa gt-tm. Ylda k ya da kez yaptm bu zyaretlern yan sra, ada mmarzerne yaptm almalarm da younlatrdm. Ayrca rk edebyatna,snemasna, gzel sanatlarna, syasetne ve gndelk yaamna da lg duymayabaladm. rkler gderek benm hayatmda neml br konu halne geldlerve Almanyada yaayan Alman vatanda rkler anlamama yardmc oldular.rk mmarsnn batl br zleycs oldum. Hl douda baty aryorum. Buaray esnasnda bulduklarm szlere aktarmak styorum.

Ankarada Werkbund MmarSuha zkanBatdak Dou ve onun sonulgusu Doudak Bat, Almanya ve Osmanlmparatorluunun ve sonradan rkye Cumhuryetnn neml etklemyd.Karlkl gven ve hayranlk yzyl dnmnde ve Cumhuryetn lk yllarndabu etklemn temel enejs olmutu. Sanat, mmarlk ve teknoloj grds

olarak balayan bu etklem, kltrel alanda karlkl oldu. Yzyl dn-mnden sonra Almanya ve Osmanl mparatorluu arasnda gelen olumlusyasal ve ekonomk lkler, kltral brlktelk gereksnmn de hssettrd.stanbul ve Berlnde na edlmes tasarlanan rk-Alman Dostluk Yurdu(Haus der Freundschaf) projes gndeme geldnde, Almanyann nde gelenmmarlk rgt Deutsche Werkbund yapnn tasararmn elde etmek zeregrevlendrld. Dostluk Yurdu n cephesnde Dvanyolu ve uzun kenarndaBnbrdrek Sarnc olan btn br yap adas ayrld. 1917de Almanyannen nde gelen mmarlar bu yap n projeler sunmak zere davet edldler.Bu mmarlar ayn zamanda yarmann sec kurulunu da oluturmulard.

Osmanl mparatorluunu temslen de k mmar bu almalara katlmt.Yarma Sekreterln yrten Teodor Heuss daha sonra Federal Almanyaanslyes oldu. Brnc Chan Savann zor kuullar neden le TeodorFschern kazanan projes uygulanamad. 1917 yarmasna katlan mmar1930lu yllarda Ankaraya gelp neml yaplar tasarladlar. Martn Elsaesser,Smerbank Merkez Bnasn tasarlad. Paul Bonatz evk Balmumcunun un-utulmaz eser Serg Evn Ankara Operasna dntrd ve memur konutlarolarak Saraolu Mahallesn gerekletrd. Bruno aut, Dl arh CorayaFakltes le Atatrk Lsesn tasarlad. 1917 yarmasna katlan Hans Poelzgde stanbula Opera tasarm n geld. O yap da gereklemed.

Bruno aut Ev, Ortaky, stanbul, 1938. Almanyada ve svrede akrabalar olan k rkkz karden na ettkler ve lettkler kae,

Bykada, stanbul, 009.

Kent Tasarmnn lm ve YaamNasrne FaghhMmarlk ve kent planlama tarhn baz dnemlernde ngrl olmu vegelecen bmlendrlmesnde nc br rol oynamsa da, bazen de katdeolojk grlern tutsa olmutur. 0. yzyln sonu Amerkan kentmerkezlernn salkszlamasna, Avrupa kentlernn banlylernde sosyalvarolarn belrmesne ve dnyann baka yerlernde, tarh kentlern etrandaplansz yaplamalara tank olmutur. Kentler kontrolden km ve brlek

ehrler olgusu hem Batda hem Douda yaygnlamaya balamtr. 30 yl ka-dar nce, mmarlk unutulmuluk halnden karak, nc dnem veya yena devrmnde kendne neml br yer ednmtr. Bu yenden dou, bmnzgrl ve mmarln letm ve gster toplumuna yant veren bu gz-pek yen gc mmarlarn mmarlkta anlam retmek olan zgn levlernyenden kazanmalarn salamtr. Kentlern ve krsal alanlarn tm dnyadagrlen dnmne ve devasa altyap, enerj ve hzmet sunumu meselelerneduyarl olan mmarlar bunu mekan tasarmlarna yanstmlardr. zm-lerde kentn, araznn ve peyzajn btnlek tasarmna ynelnmtr. Sunu-mumda, 010 ylnda on uluslararas mmara spar edlen Byk Pars

projesne odaklanacam; projelern k noktalar olan ner ve esaslar butartmann macna uygun zemn oluturablr.

Doal peyzajna ulam, etknlk ve bo zaman etknlklertanarak Sen nehrnn mmkn olan en y eklde kullanmsalanmaya allyor. Jean Nouvel, Fransa

Yumuak br megalopols: Srekl akanhzl ve yava ulam hatlar, kent merkez lebanlyy brbrne balayan yel bulvarnzernden lerlyor. Group LIN, Almanya.

Br Paradgmadan Vazgemek: BatllamaUur anyelrkyede -en azndan popler mecralarda dle getrld eklyle- etl kl-tr corayalaryla kurulan lkler nde Avrupa le kurulanlar derlerndenarkl br hstoryograk paradgmaya tabdr. Avrupa le kurulan kltrelbalar Batllama termnn erevesnde deerlendrlrken, derler kl-trel etklenme eklnde etketlenr ve olaanlatrlr. Bunun sonucu, brgrup kltrel lky bz bz klan kltrlenme sreler olarak grmek, Batle kurulanlarysa genellkle bz bz olmaktan uzaklatran, yabanclatrc

etklenmeler olarak ntelemektr. Bu paradgma terch, sadece rkye ndel, kendsn Bat-Dou dkotoms nde yerletrmey deneyen herkesve her toplum n br oranda geerl gzkr. Bu konumada se, tm kl-trel lkler sadece detrc olarak kavramak nerlecektr. m kltrelpratkler yalnzca renme, gpta etme, taklt etme, selletrme ve demegb edmlern tanm kapsamnda ele alnrlarsa, modern rkye tarhnnve mmarsnn allagelenden arkl kavraylarna ulalablr. Her renmesrec hang corayaya odaklanrsa odaklansn, tab k detrcdr. Amahbr dem, tek bana arzularn nesnes klnan tekyle kurulanlkyle aklanamaz. Dolaysyla, burada Bat ve Batllama paradgmalarnterketmek ve tm kltrlenme srelern olaanlatrmak nerlyor. Hede,renlenler ve onlarn kkenlern sorunlatrmak del, renme srelernve renen zney eksen alarak dnmek... Yan, Douda br Bat yok; tpkBatda da br Dou mevcut olmad gb. Sadece karlaan, yer detren,drenen, seven, neret eden zneler ve onlarn rett sylemler var.

rk-Alman Dostluk Yurdu, 1917; Werkbund yes olmad n yarmaya arlmayan Erch Mendelsohnunbasn aracl le kamuoyuna sunduu ner

SMDlerden


16/106

16 SMDlerden

SMD

Re-AC PROJES

rk Serbest Mimarlar Dernei Ynetim Kurulu Bakan ve Proje Koordinatr Yeim Hatr-l SMD tarandan 011 Mart ay tbaryle almalarna balanan, Re-AC: Re-ReadngArchtecture As A Cultural ransormaton Kltrn zlern Mmarlk zernden (Yenden)Okumak Projesnn, 14 Hazranda alacak olan SMD Mmarlk Merkeznde panel, sergsve Ankara Kent Maket le son bulacan belrtt.Proje hakknda blg veren Hatrl, uzun sredir bir mimarlk merkezi oluturmaya ynelikaltyap almalar iinde olan dernein amacnn mimarlk kltrnn, mimarlk mesleininiziksel evreyi, dolaysyla sosyal ve kltrel evreyi olutururken ne ald deerlerin yaygn-lamas, mesleki uygulamann gelitirilmesi, kentsel evre bilincinin olumas ve yap sektr-

nn gelimesi iin hlihazrda srdrlen almalarn daha geni bir tabana yaylmas; dahada nemlisi arkl alanlarda srdrlen bu abalarn kentlinin de katlmn ve arkndalnarttrarak interakti bir ortam yaratlmas olduunu syleyerek, RE-AC projesi srecindeelde edlecek dokmantasyon ve rnler merkezn aktvasyonun nn aacak ve nvesnoluturacaktr. Projenin sonu rn olan kent maketinin, kentlinin yaad iziki evreyeolan ilgisini, duyarlln ve mimarlk bilincini arttrmas hedeeniyor. dedi.

rk Serbest Mimarlar Dernei (SMD) tarandan yrtlmekte olanRe-AC (Re-reading Architecture as a Cultural ransormation

Kltrn izlerini mimarlk zerinden (yeniden) okumak) projesinin almalardevam ediyor


17/106

SMDlerden 17

Projenin nemi ve Yararlar

rkiye, dou-bat, Avrupa-Asya kltrlerinin, kresel ve yerel kav-ramlarnn kesiim noktasnda olduu gibi; din, dil, etnik eitlilik,corai arkllk ve tarihi eitlilik asndan zgn ve ncelikli biralan oluturmaktadr. zellikle Cumhuriyetin ilk yllar rkiyeninnemli ve radikal bir kltrel dnm hareketini temsil etmekte, buyllarda iselletirilen modernizm projesi hereyden nce bat ile b-tnleme ve sreklilik salama projesi olarak ne kmaktadr. Bu du-rum sadece rkiye asndan deil, rkiyenin temsil ettii (batyareeransla) ana eksen d tm oluumlar anlamak iin bir aratrmamodeli sunmaktadr. Cumhuriyet sonras rkiye mimarl kendinihereyden ok bat mimarl ile kurulan sreklilik ve kartlk sy-lemleri ile tanmlamaktadr. Bu anlamda, ana eksen dndaki yerell-likle uluslararas modernizmin (sreklilik ve kartlklar gibi) eitlibiimlerde oluturduu iliki Ankara zerinden okunabilir.Ankara rkiyenin modernleme ve bat ile deer btnlemesi olu-turma srecinin balang noktasn, bunun mimari ve planlamayayansma biimlerini temsil eder. Baka bir iade ile modernliin mo-delini oluturmaktadr. Yeniden kurulan bir bakent olarak bu dn-m ve temsiliyetin btn unsurlarnn gzlenebilecei bir ortamdr.

zellikle sava ortam nedeni ile ivmelenen g, ok sayda yabancmimarn Ankara ortamnda ve rkiye mimarlk eitimi ortamndaalmasn getirmi, bu kiilerin bir yandan modernizmin yerleme-sine, te yandan yerel deerlerin yeniden yorumlanarak modernizmlesreklilik oluturmasna ynelik katklar olmutur.

Re-Act - Re-Reading Architecture As A Cultural

Transormation (Kltrn zlerini Mimarlkzerinden (Yeniden) Okumak)

Projenin AmacMimarlk, dier sanat ve mesleklerden arkl olarak, gndelik yaamve kltrlerle sreklilik kuran, dolays ile bir yandan bu kltrlerinyansmalarn barndran, te yandan onlar etkileme, dntrmegcne sahip bir alandr. Bu ok ynl etkileimin arkndaln ar-trmak projenin ilk hedeidir.

Kentlinin yaad evreye kar duyarlln gelitirmek, daha kalitelive nitelikli kentsel meknlar retilme talebini de artracaktr. Dolaysile bu proje, kentlilerin mimarla ve yaadklar kente ilgi ve merakngelitirmeyi, bu merak bilgi ile besleyecek ortamlar ve etkinlikler ya-ratmay hedeemitir.Re-AC bu hedee dnk olarak tasarlanan bir projedir. Bu kapsam-da 15 ay ierisinde gerekletirilecek drt etkinlik planlanmaktadr.Bu etkinlikler, modern bir model olarak ayrcalkl bir konuma sahipolan Ankara kentinin bir maketini yapmak, kent otora sergisi olu-

turmak, atlyeler dzenlemek, yurt iinde ve yurtdnda koneranslarhazrlamaktr.Planlanan etkinliklerin detaylarna gemeden nce rkiye, Ankarave rkiyenin Avrupa ile ilikileri balamnda projenin nemi ve pro-jeden beklenen yararlar aklanacaktr.


18/106

18 SMDlerden

Bata Ulus olmak zere Cumhuriyet Ankaras bu konuda zengin birbirikime sahip rnekleme alandr. zellikle rkiyede alm, rnvermi yabanc mimarlarn saysal okluu ve mimarlk ortamndakiarlklar gzetildiinde bu proje, ok sayda Avrupa lkesini ilgilen-diren, ok sayda ortak alma ve aratrmac deiimine olanak veren

bir projedir. Dier rneklerden arkl olarak rkiye ve Ankara r-nei, yerellik kavramnn kresel kavram ile olan ilikisini incelemekiin ok zengin bir arka plan ve eitlilik barndrmaktadr. Bu ara-trma ve tartmalar, sadece rkiye ortamna deil, zellikle bugnalt izilen bir aratrma konusu olan Avrupa ve gelimi lkelerdeki

aznlklarn, etnik arkllklarn kltrel ortamda var olma biimlerinede ynelik ipular verecektir.Proje yerel/evrensel, dou/bat gibi kavram iflerinin kltrel ortamiinde urad dnm, deiimi ve bu kavramlar aras blgelerianlamaya ve tartmaya alacak; mimarlk rnleri zerinden bu ko-nuda bir toplum bilinci olumasna katk salayacaktr.

Projede yer alacak etkinlikler hem popler hem de proesyonel ve aka-demik adan zengin katlm salamak zere tasarlanmtr.Bu proje srdrlebilir bir proje olarak da mimarlk ortam ve mi-marlk kltrne katk salayacaktr. Elde edilen belge ve arivler, ku-rulmas planlanan Mimarlk Mzesi ve Kltr Merkezinin nvesinioluturacaktr.

Proje ile Gerekleecek EtkinliklerAnkara Maketi

nsan leinde kavranmas imknsz hale gelen modern kentleri, ma-ket zerinden alglamann, kentlilerin yaadklar mekn kavramala-rn, bu mekna kar duyarllklarn, sevgi ve aidiyetlerini artracaphesizdir. Ankara gibi toporaik adan hareketli bir kentin maketide ayrca heyecan verici bir rn olacaktr.Ankara, kuzey-gney ynnde gelimi; bugn Atatrk Bulvar ola-rak tanmlanan ana arter, kentin omurgasn oluturmutur. Bu omur-ga, eski kentten yeni kente uzanan, deta kronolojik bir gzergh tarieder. Kentin maketi, yaklak 7 km.lik bu aks 1/500 leinde ortaya

koyacaktr. Bu aks zerindeki nemli yaplar detaylandrlacak, dieryaplar da ktle byklkleri ile iadelendirilecektir. 14 metre uzun-luundaki bu maket, tanabilir, modler bir yapda olacak, bylecearkl kentlerde ve meknlarda sergilenerek ok sayda insann erii-mine imkn salayacaktr.

01

01/ BDA Genel Sekreteri Dr. Tomas Welter0/ SMD Ynetim Kurulu Bakan ve Proje Koordinatr Yeim Hatrl03/ Almanya rkiye Bykelisi Avni Karslolu

0

03


19/106

SMDlerden 19

AtlyelerAtatrk Bulvarnn karlkl iki eperi, atlyelerde kentlilerin al-ma konusunu oluturacaktr. Bu iki eper ve bu iki eperi besleyenarka koridorlardan akan yaam, kamusal alanlarn kullanm, tmmeknsal eylemler, etkinlikler, ksacas iziki mekn ve sosyal meknarasndaki ilikinin bu atlyelerde allmas planlanmtr. Atlye-

lere katlm mimarlk rencileri ve otora sanatlarnn yan srailgilenen kentliler ile de salanmtr.Atlyede ekilen otoraarn nesnesi ve konusu, yalnzca modernarkndala doru temel bir deiim geirmekle kalmayan, modernekar geleneksel, kresele kar yerel gibi elikileri nne geilemeye-cek biimde yapsnda bulunduran bir bakent olan Ankara kentinde-ki tasarlanm yapl evredir.Fotora araclyla yaplacak bir kentin mimarisini yeniden okumaalmas, mimarlk snrlar iinde ve tesindeki, kltrel, dini, dilsel,

etnik, corai ve tarihi arkllklar gstermeye yardmc olmaktadr.Atlyelere toplam 40 kiilik bavuru olmu, akti olarak alan 0 kiiile alma tamamlanmtr.

Maket Yapm Sre Belgeseli (dia ilm / ksa ilm)Maket yapm srecini anlatan belgesel ilm, maketin yapm srecindeekilen otoraarla seilen binalarn animasyonu ve kentten grntlerile birletirilerek oluturulacak, hem sreci hem de sonu rn belgele-yecektir. Bu ilmin sergiler ile birlikte gsterilmesi planlanmaktadr.

Kent Fotora SergisiYaplacak atlye almalarnn sonucunda iki ayr sergi hazrlanmtr.Kratrlerin tasarlad, otoraarla Ankara maketinin sergilediimekan arasndaki ilikiyi kuran, projenin temasnn genel izleyici ilepaylalmasn kolaylatrmay amalayan ilk sergi, elde edilen oto-raarn graik bir tasarm iinde sunulduu bir sergidir. Bu sergi 13Mart 01 tarihinde Berlin paneli ile birlikte izleyiciye sunulmutur.kinci sergi ise atlye almalar srasnda ekilen otoraar arasn-dan AFSAD tarandan seilen karelerden oluturulmu, 15 Mays01 tarihinde paydamz Mimarlar Dernei 197de almtr. Her

iki alma da Mimarlk Merkezinin alnda, panel ve Ankara Ma-keti ile birlikte tekrar sergilenecektir.

Paneller1. Berlin (1 Mart 01)Projenin ama ve neminde akland zere, Ankara erken dnemCumhuriyet mimarlnn, Avrupa ve rkiye kltrlerinin srekli-likleri ve atmalarna ynelik olarak deerlendirilmesi ve anlalma-s iin nemli bir modeldir. lk konerans Ankaray bu perspektieAlmanyaya tamay ve orada tartmay planlamtr.

Batdaki Dou: Avrupa kentlerini ok kltrl deiim kapsamndaanlama ve yeniden okuma rkiyede Berlin rkiye Cumhuriyeti s-nrlar dndaki bir rk kenti olarak kabul edilir. Almanyadaki rknusu yaklak nusun % 4 n oluturmaktadr. Bu kentte dier Al-man olmayan dou kaynakl nusun %15e yaklat dnlmek-tedir. Berlinde yaplacak olan ilk panel, dou kltrlerinin, zelliklerk kltrnn iziksel oluum ve sosyal yap olarak bat kentlerin-deki etkisini ve deitirici gcn anlamay amalamtr. Katlmc-lar, mimarlar ve dier disiplinlerden Avrupadaki aznlk problemleri

zerinde alan entelekteller olmutur. (Ercan Arba, anl Bora,Paul Bhm, Birsen Cokun ztrk ve Bilgen Cokun). Ankara (14 Haziran 01, tm sergiler ve maket ile beraber)Modernizmin yerel kltrleri ieren ucu ak bir proje olarak yenidendeerlendirilmesi ise Ankarada tartlacaktr.

Doudaki Bat: Modernizmi Ankara ehrinde srdrlebilir birproje olarak anlamak ve yeniden okumakAnkara, rkiyenin modernlemesinin ve bat kltrlerinin deerle-ri ile btnlemesinin balangcn temsil eder. Ayrca, bu oluumunmimarlk ve planlamaya arkl biimlerdeki yansmalarn da temsiletmektedir. Bu anlamda Ankara, dou corayalarndaki bat klt-

rnn deitirici gcn anlamak iin ok nemli bir model olmaklakalmayp, dou kltrlerinin bat modernizmi ile kurduklar arkliliki hatlarn ve arkl modernleme rneklerini sunmaktadr. Bu pa-nelin katlmclar, zellikle Ankara ve rkiyenin, daha genel olarakda bat-d lkelerin modernleme srecini (ve bu srete) alanmimarlar, planclar ve uzmanlar olacaktr (Esra Akcan, Ola Bartels,Nasrine Faghih, Sha zkan, Uur anyeli).- Web Sitesi: Projenin bandan sonuna her tr etkinliklerin yer alaca- bu siteden tm sre takip edilebilmektedir. SMDnin web sitesi

ile karlkl olarak linki bulunmaktadr.- Kitap: Projenin bitiminde hazrlanacak olan kitap, konerans metin-lerini, sergi dokmanlarn, atlye almalar ve maket otoraarnkapsayan, tm projeyi anlatan bir dokman olarak (ngilizce ve rk-e) if dilde hazrlanacaktr.Proje Knyesi- Proje Sahibirk Serbest Mimarlar Dernei SMD

- Proje KoordinatrYeim Hatrl- Proje Koordinatr YardmcsUuk DurumanPR, Organizasyon, SponsorlukGC Communication Consultancy, Ankara- Proje Resmi OrtaklarBundes Deutscher Architekten, BDA, BerlinAmsterdam Centre or Architecture, ARCAM

- Dier Proje Ortaklarr0%5r.NBSMBS%FSOFr%0$0.0.0%PDVNFOUBUPOBOE$POTFSWBUPOPGCVMEOHTsites and neighborhoods o the Modern Movement)r"'4"%"OLBSB'PUPSBG4BOBUMBS%FSOF

- Mevcut Finansman ve DesteklerAvrupa Birlii Merkezi Finans ve hale Birimi

- Danma Kurulu (Alabetik sra ile)

r1SPG%S"M$FOH[LBOr1SPG%S"ZEBO#BMBNSr1SPG%S"ZFO4BWBr#VSBLNSr1SPG%S$"CE([FSr&LOPCBO5VSIBOr%P%S&MWBO"MUBO&SHVUr%P%S&TO#PZBDPHMVr%S(MSV5VODB

r%S(WFOODSMPMVr1SPG%S)BMVL1BNSr%S/NFU[HOMr%P%S/FF(VSBMMBSr1SPG%S4VIB[LBO


20/106

0 SMDlerden

RE-ACT Berlin: Batdaki DouProf. Dr. C. Abd Gzer

rk Serbest Mmarlar Dernenn br Avrupa Brl projes olarakyrtt Re-Act projes kltr ve kent arasndak etklem, srekl-lk ve atmalar anlamaya, tartmaya ve belgelemeye almaktadr.Mmarlk ve kent sz konusu olduunda, dou ve bat kltr-ler temel ayrtedc kltrel ortamlar olarak ne kmakta, arkl

deolojler, yaam tarzlarn ve bu yaama bmlernn mekanzerndek yansmalarn temsl etmektedrler. Ankara kentnngelm rkyenn batya almasna ynelk srele paralellktamakta, 190lerden tbaren geltrlen modernst blncn me-kansal yansmalarnn zleneblece br rnekleme alann temsletmektedr. Re-act projes, Ankara rnenden hareketle, dou lebat arasndak kltrel srekllk ve atmalar okumay, krlmanoktalarn tartmaya amay hedeemekte, bu tartmay gndelkyaama, popler kltr ortamna tamak zere Kaleden (Ankara

Kales) Kuleye (Atakule) br kent maketnn yaplmasn ve serg-lenmesn ngrmektedr. Bu sre, salt br maket elde edlme srecgb kurgulanmam, maketle anlatlan kent mekannn arkl lek vedsplner etllk nde, arkl etknlk ve alternat okumalarla dahabyk br projeye dnmes hedeenmtr. Proje sresnce, An-

kara kentnden hareketle, kltrn mekan zerndek dntrcetks arkl dsplner yaklamlar da erecek bmde tartlmakta,kent ve mmarla ynelk prat ger beslemeye ynelk kaynakoluturulmaya allmaktadr.phesz bugn nde olunan kresel kltr ortam ve letm andakltrlern brbrlern etkleme bmler ve bunun kent mekan z-

erndek yansmalar tek ynl olarak gelmemektedr. Bat her nekadar elnde tuttuu teknolojk blg brkm le mmarlk alanndaana eksen oluturan deerler ve retm srelern temsl etse de,dou bu deerlerle zaman zaman atan, zaman zaman srekllkgsteren alternat br kltr ortam olarak varln srdrmekte-dr. Br yandan dou lkelernn mmarlk alannda byyen brpazar temsl etmeler, te yandan vmelenerek artan g olgusununAvrupa zerndek basks, aznlklarn kltrlernn kent mekanzernde daha belrgn bmde hssedlmesn getrm; bat ve dou

kltrlernn kentsel mekan zernde temsl edlme bmler dahakarmak ve tartmaya ak br doku halne dnmtr. Bu sapta-madan hareketle, Re-act projes k paralel oturum nde BatdakDou ve Doudak Bat balklar altnda bu kltrel temslyetlksn tartmay hedeemtr. Berlnde gerekletrlen BatdakDou balkl lk panel arlkl olarak youn g alan ve aznlklarnetkl br nusa sahp olduu Avrupa kentler zernde bu nusunetklern, kltrel arkllklarn kent mekanna yansma bmler-n ve snrlarn anlamay amalamaktadr. Bu tartma kanlmaz

olarak kltr kavramnn doal blekeler olan kresel, yerel, etnk,dn, mll, balamsal, modern ve geleneksel gb kavram ve tartmaalanlarn erecektr.Berlnde gerekletrlen ve Celal Abd Gzer tarandan ynetlenpanelde anl Bora Avrupadak (zel olarak svre ve Almanyadak)cam naatlar etranda yrtlen kltr ve poltka tartmalarnaelerek, bu tartmalarda zellkle cam mgesnn doululuuna-batllna ynelk yarglar tartmaya amtr. artma mmarlkortamna tandnda, sz konusu camlerde benmsenen mmarslubun geleneksel m modern m olduuna lkn alglar ve te-reddtler, doululuk-batllk lmnn, temslyet snrlarnngstergeler olarak ne kmaktadr. Ayn tartmann srekllnde Paul Bhm Almanyada yaayan rkler n tasarlad brcam projes zernden kltrel alg arkllklarn ve bu arkllklarnyaratt atmalarn projeye yansmalarn rneklemtr. BrsenCokun ztrk ve Bilgen Cokun sunumlarnda Almanyada yaa-yan rkiye kkenli bireylerin sosyolojik adan kiilik oluumunuele alm, bu grup ierisindeki arkl alt gruplarn iletiim ve tketimdavranlarn inceleyerek kimlik olgusunun kent mekannda da-

vurum snrlarn tartmlardr. Panelde son konumac olan ErcanArba Almanyada eitim grm ve alan rkiye kkenli bir mi-mar olarak, kendi deneyimlerinden hareketle, kltrel sreklilik veatmalarn mimari projelere yansma biimlerini tartmaya am,rneklemitir.Bugnn corayadan bamszlaan kltr ortam iinde dou vebat kavramlar giderek kat tanm ve snrlarn yitiren, birbirlerinekaynak oluturan, ok girdili, karmak alglamalara dnmtr.Berlinde dzenlenen panel hereyden nce kent mekannn bu kar-

mak alg altnda yeniden okunmas gerektiini vurgulamakta, mi-marln sadece kat corai ve kltrel temsiliyetler iin deil, aynzamanda esnek ve karmak kltrel eitlilik ortamna ynelik olarakda zengin bir temsiliyet arac olarak ilevselletirilebileceinin altnizmektedir.


21/106

SMDlerden 1

G ve Gelien Zevk Balamnda Kimlik nasBirsen Cokun ztrk,Mhendis, Mimar, ehir Planlamacs

Dr. Bilgen Cokun,Pazarlama letiim Uzman

Dnyann daha az gelimi blgelerinden sanayilemi lkelerineg, kreselleme eiliminin sonular ile birlikte, en nemli iticiglerden biri olarak yirmibirinci yzyla damgasn vurmutur.Dekolonizasyon, savalar, siyasi bask ve Souk Savan sona er-

mesi de eitli g hareketlerinin nemli itici gleri roln oyna-mlardr. Bat Avrupaya g, tutarl bir ekilde byyen endst-rilere gereken acil insan gc istihdamn karlamak iin 1960lyllarn banda hz kazanmtr. Avrupada g tartmas son 30yl iinde ABDde hakim olan tartmaya benzemektedir. artmatemel olarak hzla yalanan nusun yenilenmesi, ii gereksinimive be lgesiz bireylerin giriinin kotrol edilmesi konularnda yo un-lamaktadr.1960lardan bu yana dnyadaki gn kapsam ve yn deimi-

tir. rnein, 1960larn banda, kinci Dnya Savann enasyon,sermayenin tkenii, yoksulluk ve depresyon gibi olumsuz etkileri-ni sarmaya uraan Almanya, i olanaklar asndan gmenler iinen cazip lkelerden biriydi. O zamanlar Avrupada g daha okGneyden Kuzeye eklindeydi. Gmenlerin dikkate deer bir ksm

niteliksiz iilerden oluuyordu ve dolaysyla bu g dalgasna emekg karakterini verdi. 1970lerde ise, alan erkekler - beklendii

gibi - memleketlerine geri gitmeyip hayatlarn g ettikleri yerlerdekurma niyetiyle, yeni lkelerine ailelerini de getirdikleri iin, emekg aile g ekline dnt. Bu dnm, kapsam deierekve daha da eitlenerek, g nmze kadar srd. Son yllarda yeni birentellektel gmenler grubu olarak, ada bir enomen olan beyingnn aktrleri de bu gmen proiline katld. Bu dnmn so-nucu olarak, Almanyadaki rk gmenler gibi etnik aznlk gruplar,sosyo-ekonomik statlerine kyasla heterojen bir karakter gstermek-tedirler.

Kltr uyumu, bir gmenin kendi z kltrnden baka bir klt-rn davran, tutum ve deerlerini rendii bir toplumsallama sre-ci olarak tanmlanmaktadr. Sosyoloji ve psikolojideki eitli ampirikaratrmalar gstermitir ki, bir gmenin sahip olduu sermaye ilegsterdii kltr uyumu arasnda poziti iliki vardr. Fransz sosyo-log Pierre Bourdieuye gre, insanlar eit kaynaa bal olarakok ynl stat kazanmaya alrlar: Bu kaynaklar iktisadi, kltrelve toplumsal sermayeye dayanarak stat iin rekabettir ki, Bourdieubunu sembolik sermaye olarak adlandrmtr.

Kltrel sermaye, toplumsal olarak nadir ve arkl tadlar, beceri, bilgive uygulamalar ierir ve inansal kaynaklar belirten iktisadi serma-yeden arkldr. oplumsal sermaye ise, ilikileri, rgtsel balantlarve alar ierir. Bourdieu kltrel sermayeyi ekilde arkllatrr:Bnyesel durum (kati uygulama bilgisi, beceriler ve kiinin tabiat);

( ) (


22/106

SMDlerden

somutlam durum (kltrel rnler) ve kurumsal durum (bnyeseleklin varln belgeleyen resmi dereceler ve diplomalar).ktisadi sermaye, maddesel olarak nadir olan rnlerle aaliyetlerin vegrece lksn tketimi araclyla anlatlrken, kltrel sermaye, top-lumsal olarak nadir olan ve kltrel sekin hassasiyetlere uyan estetikve karlkl etkileim tarzlar yoluyla anlatlr. 1980lerde Bourdieu

tarandan ynetilen saha almasnda, bireyin sahip olduu klt-rel seviye ile karmaklaan/incelen zevki ve kltrel tketimi arasn-da poziti iliki tespit edilmitir. Buna gre, yksek kltrel sermayedzeyine sahip bireyler (opera ve klasik mzik gibi) yksek-zevkkltrn hayata geirmekte, dk dzeyde kltrel sermayeye sa-hip bireyler ise (kovboy ilmleri ve hip hop mzik g ibi) dkzevkkltr tketmektedirler. Bourdieunun teorileri hl uygulanabilirolsa da, son almalar bize gstermektedir ki tartma omniore-uniore1 tartmas zerine odaklanmaldr: Bu tartma, kltrel

tabakalamay dorudan toplumsal tabakalama zerine koyarak e-letirme yerine, daha yksek toplumsal tabakadan bireylerin kltreltketiminin daha dk tabakadaki bireylerinkinden - yksek-zevkkltrn iermenin yansra, gerekte ve hatta daha da azla orta-zevk ve dk-zevk kltrlerini de iermesi sonucunda - daha b-yk ve aralk olarak da daha geni olduu temeline dayanr. Bu yoru-ma gre, kritik eliki zppe zevksize kar deil, kltrel omniorekltrel unioreye kar eklinde iade edilecektir. Bunun anlam,yeterli dzeyde kltrel sermayesi olan bir bireyin (bir omniore)

yksek, orta ve dk kltrel tketim arasnda geiler yapa-bilmesi mmknken, daha dk sosyal tabakadan olanlarn sadecedk-zevk kltr tketimi ile snrl olmasdr.Hzl ve hareketli yaamlarmzda, bir evreden dierine gei ok dahakolay ve daha sklkla gerekleiyor. Meslek, aile, kiisel geliim v.b gibideiik sebepler sonucunda yaadmz evreyi deitirebilir ve bir-denbire kendimizi bir gmen olarak bulabiliriz. Sosyo-ekonomikve kltrel statmze bal olarak, ya (yeterli sermayeye sahip) melezkimlikler ina ederiz ya da (yeterli sermayeye sahip olmayan kimlikler-

le) kendimizi marjinalize ederiz. Berlin Kreuzbergdeki otora std-yolar, iki kltr arasndaki etkileim eksikliinden tr, Almanyadahkim olan zevkten tamamen arkl olarak rkiyede hkim olan zev-ki temsil eden iyi rneklerdir. Bu makalede daha nce szn ettii-miz gibi, bugnlerde Almanyadaki rk topluluu sosyo-ekonomikve kltrel aktrlere bal olarak heterojen bir yap gstermektedir.Bu otora stdyolarnn estetiine tezat olarak, Mnihte yaayanrk kkenli sanat ve moda tasarmcs Ayzit Bostan melez bir ki-ilii temsil etmektedir. almalarnda evrensel tema ve teknikleriuygularken, zgemiinin rk oluu onun yaratc retimini eitliyollarla zenginletirmektedir. Bu iki rnek gnmzde gmen grup-larn eitliliine ve sadece Almanyada deil tm dnyada klieleri venyarglar kracak bir kant olarak alnmaldr.

1 Omniore: hem et hem ot yiyen; uniore: sadece tek trle beslenen.(Editrlerin notu)

Klndeki Cami

Paul Bhm,Mimar, Kln

Camilerin inaas hakknda bu denli heyecan verici olan nedir ve niinKlnn Ehreneld semtindeki cami, rnein ok daha azla gelenek-sel mimari zellik tayan Duisburgdaki camiden daha azla tartmayaratmtr? Mimarn sadece tekilere ait eklinde tanmlanamaya-cak bir yap tasarlamas phesiz nemli. Aksine, tasarm, aka bi-zim resmi dilimiz olarak alglanan bir mimari yaratmaktadr. abii

ki, burada bizim ncelikle Mslman cemaat anlamndadr. Fakatayn zamanda Mslman olmayanlar, dier inanlarda olanlar, inan-mayanlar ve ehirlerindeki bu binay kucaklamak isteyen, bir ekildekullanmak isteyen herkes anlamna gelmektedir. nk bu yapnnsadece dua etmek iin kullanlmas amalanmamtr. Daha ok, ta-sarmmzn, camilerin otomatik olarak kapal dnyalar olduunu sa-vunanlara kar bir meydan okuyu ve bunun tam tersi olduunu gs-teren bir kant olmasn isterim. Kln camisi ile, bir ehir kilisesininveya bir kilise cemaat merkezinin Hristiyanl yaamayanlarca da

ortak kullanlmas algsnda olduu gibi, Mslman olmayan insan-larn da alveri iin, ay imek iin veya ktphaneyi kullanmak iinve belki bir kere de dua etmek iin geldikleri bir yer olarak yaratmakistedim. Bu amala, kamu alann zelletiren bir yap yerine, zel yerikamulatran bir yap ina etmeye altk. Aikar olan ama, Msl-man vatandalarn entegrasyonudur.Cami, merkezi kentsel bir ak alann evresinde ortak zemin kattabir araya gelen birka binada yer alan ois binas, ktphane, abdest

almak iin bir bina ve tabii ki ehirde zel bir unsuru temsil eden duaodasndan oluan bir kompleks olarak yaplandrld. Bu tasarm yak-lam, Avrupa metropollerinin klasik biimini yakalar ve kentin do-kusunun dnda, topluluk amacna hizmet eden ve kendisini kentseldokuda yle sunan, bylece kent dokusuna kar duran binalar geliti-

i B d kild bi bi i bi kili i i d


23/106

SMDlerden 3

rir. Bu durum, ayn ekilde bir mze, bir tiyatro ve bir kilise iin doruolduu gibi bir cami iin de dorudur.Camilerle ilintili tecrbelerim ve Mslmanlarla yaptm grmelersonucunda elde ettiim izlenime gre, inananlar arasnda, mahrem vezel meditasyon iin olduu kadar toplu duay tevik eden yerlerin deolmas arzusu vardr. Bu zel bir yer olmaldr kutsal bir yer demek

istemiyorum, ama zel bir yer olmaldr. Ve bu arzu sadece Mslman-larca deil her mezhepten Hristiyanlarca da hissedilmektedir.Bunun yannda, tasarm, tm ea ve aklnn yannda, belli l-de emniyet de salayan bir yer yaratma gayretindedir. Bu yer, koru-ma sunan, insann ehrin iti kakndan kaarak dua ve meditasyonunzel hareketlerine younlaabilecei bir yer olma amacndadr.Neden modern bir cami tasarladk? Srmekte olan toplumsal dn-m gstermek ve bu dnmn deneyimlenmesini salamak iin bi-

nalarn kullanlmas - burada Almanyada veya baka bir lkede bizimiin neden bu kadar nemli? Kesin cevaplar veremem. ahsen benimiin, modern mimari dilinde, modernleme arzusunun ve gayretininitenlikle ve byk lde iade edilmesi nemlidir. Ve zannederim,mimarisinde yenilenme arzusunu iade eden modern bir camiyi ken-dilerinin olarak kabul etmesi ve anlamas Alman toplumu iin dahakolay olacaktr. (abii ki bu sadece camiler iin byle deildir.) nkbu nokta kritiktir: oplumumuzun, camileri aina ve kendi ehrinindoal bir ksm olarak grmelerini ve kabul etmelerini temin etmeli-yiz. Aksi halde, dier kltrlerin btnlemesi asla gerekleemeye-cektir ve bir ok-kltrl topluluk inaas deneyi baarsz olacaktr.

Mimari Fikir Kltrel Birikim ile Buluur

Ercan Arba(Almancadan Trkeye eren: Hatce Mert Yunak)

East n West etknlne katlarak, genel olarak mmarlk ve onunzellkle tamakta olduu karakterst ade etmem rca edldndenber, mde ne gb br sz olduunu tahmn edersnz. Nerede balar

ve nerede bter? Brnden tekne kesn br snr var mdr ? Doudanve batdan? Ve eer, br mmar ve ehr plancs olarak calyorsam,mdek para tam olarak nerede duruyor; asl hang paray m-marde kullanyorum ve u anda kendm nde hssettm parahangs? Sorular zerne sorular, katmanlar zerne katmanlar...Katmanlar demken: lk olarak ruva le balamak styorum! Buradagrlen ey, beraberlk, karm, etklem, gler, kltrleraras letmve bu eklde daha saylablecek broklar. ek tek katmanlarn herbrne kendm koyarak, onlardan brnn sokaklarnda dolaarak, arkl

kltrlern nasl brbr ersne kararak etklemde bulunduklarnhayal edyorum.Schlemann kaz bulgularn eren 1909 tarhl harta bze zaten bukarmakl gsteryor (Resm 1). 100 yl sonra Manred Kormannnbulgular yen karmaalar eklemeye balad. ruva antk olduu gbbatl br kent m? Yoksa Htt gemne sahp doulu br kent mdr?urst rehberl yapan br arkadam var. Br turst grubunu Yunankent ruvaya gtrd zaman, onlar Wlusaya, yan esk Httkentne gtrdn syleyerek kaalarn kartrr. Mevcut durumuve tanklk etm olduu gem le bu hkye srekl olarak de mgstermektedr. Bz nsanlar neden demlerden bu kadar rahatszoluruz, henz zeblm delm. mdk zaman srekl tarhdetrmekte.01

Farkl kltrlerde moter oluturmak etllk gsterr Almanyadan k rnek (Resm 6 7) ve rkyeden br rnek (Resm


24/106

4 SMDlerden

Farkl kltrlerde moter oluturmak etllk gsterr.Genellkle tasarm, g edenlerle beraber tanan mrasn br parasdr.Km zaman da, kltrel kkenden gelen asgar genlemey gsterr.Hepmzn bld gb, bu her k gelmn mmarlk zernde byketkler bulunmaktadr. rnen, Yunan kolonlernn kuruluundayen br orma sahp tapnan oluturulmas, kltrleraras alver

olduunun ak gstergesdr. Asl ama, gster eklnde br lkesembol yaratmaktan zyade, toplumlarn kend kltrlerne sahpkarak, entellektel ve dn br merkez oluturmak stemelerdr.1830 ylnda Franszlarn Cezayre yaptklar eth tek tara brsreten te, karlkl kltrel br etklemdr (Resm ). Franszeltler, Cezayr eltler tarandan adapte edlen Mareke tarzna karbyk br been gsterdler. Mmarlk, moblya tasarm ve sanatsalel ler, yerel geleneklern devamlln salayan oryantal sslemelere

ynelk taleplere cevap vermeye ve Fransadan tekrar thal edlmeyebalad.Baste sylemek gerekrse, benm kltrel deerlerme gre ylebr rnekle ade edeblrm: 1970l ve 80l yllarda alemn her ta-tlden sonra rkyeden Almanyaya dnerken beraberlernde get-rdkler sucuk gnmzde arkl br lezzete brnerek Almanyadanrkyeye thal edlmeye baland.Bu kltr alvernn hbr zaman tek ynl olmadn LeCorbusern btn dnyada yapt projeler gstermekte (Resm 3).

Madem toplant n Berlnde bulutuk, benzer baka br arpcrne onyednc yzylda Fransz Protestanlk dnemnden ver-menn mmkn olduunu belrteym. XIV. Ludwg Fransz Prot-estan dn zgrlnn garantsnden bahseden Nantes Fermannyaynlad dnemde, Fransz Protestan aznl zulme maruzkalmaktayd. Prusya semen, bu zulm gren aznl Brandenburg-Prusya yerlemne kabul ett; bylece 1700 ylnda nusunun tebrn bu yen aznlk oluturuyordu. Bu gelmenn Berlnn ktsad

ve kltrel yaamna neml etkler olmutur. Hala gnmzde Ber-ln Gendermanmarktda bulunan Alman Kathedral bu beraberlnen gzel kantdr. Yksek ntelkl yen vatandalarn ok saydaolmas lkenn bymesne katkda bulunmaktadr. Olumlu olumsuzrnek olarak De Mazere ve Sarrazn, bu karm ve brlktelgnmzde hala tayan k smdr.Br yanda mmarln breysel yaylmndan sz edlrken, te yandanblnl kullanm le mmarlk br g gsters unsuru olmutur.Bu balamda benm lgm eken ksm tesad dalmdr. Bu tes-

ad aslnda br arkndalk deldr.ok kltrll barndrmaya altmz Arba / Wenstroerprojelernden bazlarn sunup teorye braz pratk katmak styorum.Herhang br stratejk planmzn olmadn belrtmelym. Bununanlam, ne yapablecem konusunda nceden kesn br krm olsayd,u an bulunduum yerde olmayacamdr.ok kltrllk demken: Br g n stanbulu gezyorsun ve br detaylgn ekyor. mekn ve d mekn brbrne balayan. D cephey

yok saylacak eklde arka plana ten, bast, rkyenn her yerndegrdn br detay (Resm 4). Bu detay alp Almanyada ses yaltmzell n toplu konut cephes olarak kullandktan sonra k kltrarasnda balant kurmaya alyorsun (Resm 5).oplu konut demken: Kentsel Dnmden bahsedelm stersenz.

Almanya dan k rnek (Resm 6,7) ve rkye den br rnek (Resm8). poloj olarak k yerde de grnen bnalar brbrne benzyor.ok katl, toprakla dyaloa gemes mmkn olmayan br m-mar anlayn dourduu projeler. Ama lgntr k, ks de kent-sel dnm smgeleyen projelerdr. Brsnn yklmas le kentseldnmden bahsedlrken, der kentsel dnm adna yen naedlyor. Ve en zc tara, yktmz bnalarn malzeme ve strktrynnden na edlen bnalardan daha kaltel olmas. Ama konu gse, kalteden o u zaman dn verlmek zorunda kalnyor.G demken: nsanlar brakn hayvanlara verlen nemden konuyagrp, br zamanlar Dsseldor nverstesnden renclern stanbuln yaptklar br projeye bakalm. Kaybolan ku evlern ve bununlabrlkte kaybolan kular tekrar kente ger getrme projesdr bu (Resm9). Malyet sr olan ku evler yapp kente tekrar arkl renkler ve ses-

ler katarak, Almanyadan gelen rencler, kentlern arkl ynlerylekullanmaya davet edyorlar stanbullular.Gem, ok sayda rnek ve aracln br unsuru olarak, mmar -ade aktarmnn motern sunmaktadr, tpk bahsettm ku evlergb.Mmarde rk-Alman lks, mmarlk alannda olduu gb tmkamusal sanatlar ersnde, kltrel adey balayclk asndan enneml rol oynamaktadr. oplumsal br arkaplana sahp lev le s-

yas olarak kendn ade etmes, mmarnn uzun zaman nce belrle-nen hkyesyd.Kmlk kavram yeternce ayrt edlm olsayd, gerektnde bu -adelern ok daha telerne gdleblrd. Genel olarak yle belrtlmelk, kmlklern genel anlamlar, ve d arasndak arkllklardan, ad-yet ve at olamama durumlarndan olumaktadr.Bu, Almanyadak rk toplumunun dn pratklern (artan lde)yerne getreblmeler n yen bnalar na ett durumlardan brdr.Bu anlamda, Kltrkent 010 kapsamnda br klsenn yanna bz de

br havra ve br cam na ettk (Resm 10). ok zel br eylem gbgrnen bu proje, aslnda dnyann her yernde yaanmakta. Az daolsa bu rnekler her yerde bulunablyor. Cordobada, stanbulda,Kudste ve 010dan ber Gelsenkrchende. Az olduu n de burnekler daha da n plana karmak gerekyor. ok kltrllnzengnlk demek olduunu daha azla anlatmamz lazm.Cam, havra, ku ev, toplu konut. Gsterlen rneklern bzm tecr-belermzden olutuunu blyorum. Dou ve Bat arkn anlat-

ablmek n hazrladmz br koleksyon. Hangs doru, hangsyanl, bunu sylemek sanrm kstahlk olur. Yne de, gerek hayattabu k yn srekl beynlermzde yartrdmz gb, gerek bryarmada karlatrmak stedk. Doruyu ve yanl bakalar, yanbr jr, nasl seecek blmek stedk ve bunun n baladm yere,yan ruvaya dnmek styorum.Baty ve douyu karlatrmak n daha y br konu olablr m?Osmzle ruva yarmasna katldk ve k ner hazrladk (Resm11-15). Batl projeye rasyonell ve sertl; doulu projeyese duygusall, yumuakl yaktrdk. Beynmzdek ratoyuyremzdek emoto le karlatrdk.Jr semn yapt. k projemz de dle layk grd.Dou mu bat m? Sanrm cevabn bu eklde alm olduk.


25/106

SMDlerden 5

0 03 04

05 06 07

08 09 10

11 1 13

14-15

Mslman cemaatin yllardr kulland sinemadan bozma camiye ilave edil-


26/106

6 SMDlerden

Avrupada Cami Tartmalar veDou-Bat Klielerini AmakTanl Bora

Bu denemede, Avrupadaki (zel olarak svire ve Almanyadaki) cami in-aatlar etranda yrtlen kltr ve politika tartmalarna eileceim.Bu tartmalarda zellikle cami imgesinin Doululuuna-Batllna y-nelik yarglara bakacam. Sz konusu camilerde benimsenen mimari s-lubun geleneksel mi modern mi olduuna ilikin alglar ve tereddtler,bu Doululuk-Batllk lmnn ilgiye deer bir parasdr. Bu arada,Dou-Bat eksenini yatay kesen ve daha asl olduunu dndm mesele-lere de deinme rsat bulacam: Kamusal alan, iktidarn simgelenmesi veazamet (gigantomani) meseleleri.

Dou-Bat, karlkl korkular

009da svirede minareli cami yapm hakkndaki halkoylamasnda yasasavunanlarn temel savlarndan biri: Minare, Hristiyan-Batl kltre aitdeildir ikriydi. Kln camiiyle ilgili tartmalarda, Klnl yazar Ralph Gi-ordano, skandal bir aalamayla slam arkaik oban dini diye tanmlaya-rak camilere yabanclktan teadlk damgasn vurmutu.0. Yzyl banda Almanyada Dresdende yaplan Yenice (Yenidze) sigaraabrikasnn cami ormunda ina edildiini biliyoruz. O yapnn yadrgan-masnn nedeni hem dinsel-politik bir iddia tamamas hem de aka Or-

yantalslbunun egzotik bir mimar holuk olarak benimsenmesiydi. Biz-zat svirede 1963te yaplan Zrih, 1978te yaplan Cenevre camileri, bu

ehirlerin dnyaya aklnn, kozmopolitliinin nianeleri olarak gururlatakdim edilmilerdi.Bugn Avrupann yerleik ve muhaazakr kamuoylarnn cami inaatlarnyabanclamasnn, bundan endie duymasnn temel nedeni, dinsel-politikbir meydan okuma alglamas olmal. Hindistan kl Ahmediye cemaati-nin Avrupaya yz cami projesinin sadece bir kolunu oluturduu cami inaseerberlii, bir kltrel istil korkusunu besliyor. Sadece Mslmanlndeil btn dinlerin mimar alana da yansyan bir gayrete girdiine dikkatekenler var. svirede 1953-1985 aras ylda bir yeni bir dinsel yap inaedilirken, 1995ten bu yana her yl yeni bir dinsel bina yaplyor, rnein.

Bu ortamda, minare dikme ve onu engelleme mcadeleleri, yer yer groteskhallere brnyor. rnein 010 ylnda svirede Frauenelddeki slamMerkezinin havalandrma borusunun tepesine bir koni ve on santimlik biray yldz kondurarak dikilen korsan minarenin yol at mnakaalarYahut ayn yl Almanyann Saarland eyaletinde kk Vlklingen kentinde

y ymek istenen 8 metrelik bir minarenin, buradan ezan okunmayacak olmasnave eski bir demir-elik tesisinin bulunduu evredeki yksek kuleler arasndakaybolup gidecek olmasna ramen byk tepki gsterilerek engellenmesiBununla beraber, zellikle Almanyada, yeni camiler yaplmaya devam ediyor.Son yllarda bilhassa byk prestij cami projeleri, genel kamuoyunu meguleden tartmalara vesile oluyor. Yaklak 100 kilometre mesaedeki Duisburg

Marxloh ve Kln Ehreneld cami projeleri, son yllarn en ok konuulan vetamamen zt alglanan rnekleri. Duisburg Marxloh camii Ekim 008de e-hir protokolnn katlmyla, trenle ald ve bir entegrasyon baars say-lyor. Almanyann en byk camisi olmas tasarlanan Kln-Ehreneld Camiiise, inaat iin yer belirlenmesine karar verildii 001 ylndan beri tartmakonusu. 005te nl mimar hem babas hem kendisi kilise mimarisinde dene kan- Gottried Bhm proje yarmasn kazand, 009da temel atld,geen yl mimarn anlamas eshedildi, bu yl Mart banda belirli revizyon-larla binay tamamlamas zerinde uzlald.

slup ve modernlikDuisburg ve Kln cami projeleri, ayn zamanda Avrupadaki cami tartmala-rnda mimar slp boyutunu ele almamza elverili bir ztlk oluturuyorlar.Duisburg camii klasik Osmanl mimarisiyle ina edilmi bir camii, Kln ca-mii ise modernize slplusvireli sosyal bilimci Edwin Egeterin aratrmas, Oryantal deil de Bat-l addedilen modern mimar ormlarn tercih edilmesinin, Avrupa kentlerin-de yaplan camilerin Mslman olmayan ounluk kamuoyunca kabuln,benimsenmesini veya hogrlmesini genellikle kolaylatrdn ortayakoyuyor. Zaten yerel makamlarn Mslman topluluklarna geleneksel deilmodern ormlar telkin ettii de oluyor. Bazen de Mslman cami inisyati-leri kh modernist bir iddiayla kh hsnkabul grme kaygsyla bilinli ola-rak bu ormlar tercih ediyorlar. Ancak Egeter yine sadece slam deil btndinsel inanlar asndan- hkim eilimin geleneksel ormlar olduuna dikkatekiyor. svire rneinde 1953-1983 dneminde yaplan dinsel binalarn %40 modern slupta iken 1995 sonras bu oran % 1,5a dm.Sanat tarihisi Christian Welzbacher, Avrupa slamnn arkiyat romanti-zasyonun kskacndan karak, kendi estetiini gelitirmesi gerektiini ilerisrenlerden biri. abii kendi estetii ile yerleik Batl estetiin mi kastedil-diini, dolaysyla bu arkiyat romantizasyon eletirisinin (arkiyatlnmtemmim cz olan!) bir Garbiyat zlemin iadesi mi olduunu sorgu-lamak gerek Welzbacherle hemikir olanlar, Osmanl kubbeli cami ormu-nun modern projelerde bile basknln koruyor olmasn eletiriyorlar. Bubak asndan, Kln camii projesi de yeterince modern saylmyor. Oysamimar Bhm, geni ve davetkr merdivenlerin, zeminden tavana bykpencerelerin temsil ettii ea, kuak eklindeki kubbeyi, modernlikalmetleri olarak sunuyor. Kln Belediye Bakan Schramma da modern buestetikle vnm, Ehreneld camiinin Domdan [katedral] sonra ehrin engzel mimari eseri olacan, dnyann her yerinden insanlar Kln camiinigrmeye geleceini sylemiti.Modern slbu savunanlarn ortak reeranslar, Almanyann Bavyera eyale-tinde Penzbergde 005te alm olan camidir. Cam krklarndan oluanmozaik asadyla, iinden aydnlatlan minaresiyle, modern cami mima-risinin en parlak timsali saylyor. Penzberg camiinin mimar Bonak AlenYaarevie gre: Cami ve minare Avrupallar iin yabanc bir grntdr,yadrgatr, rktr. Modern slupta bir camii, her eyden nce bu korkuyugidermeyi salar. Yaarevie gre modern sluplu cami ayrca dinin ve ce-maatin srekli gelitiinin ve gelimeye yetenekli olduunun, ayrca dnyayaaklnn, esnekliinin iadesi. Avrupadaki Mslmanlar arasnda, mima-ri slba ilikin snrl ve dolayl tartmalarda modern ormlara yklenenolumlu anlamlar da burada odaklanyor: yeni vatana, yeni hayata ve uygarla

intibak yeteneinin gstergesi saylyor. Buna karlk modern ormda inaedilen camilere yklenen olumsuz anlamlar da var: Kimlik kayb, kutsallnanmas kaygs, ark edilmeme, grnrlk kayb... Esasen, modern camile-rin sahici cami olmad endiesiNitekim Kln-Ehreneld camiinin projesi kabul edildikten hatta inaat ba-

ladktan sonra rk Diyanet yetkilileri tarandan dile getirilen endieler ve arzusunun en gl iadesi diyor. O sadece dinsel binalarn deil, siyasi veya


27/106

SMDlerden 7

ekinceler, Mslman topluluu iinde geleneksel-olmayan ormlar benim-semekle ilgili gerginliklerin varln dndryor. Cami mimar GottriedBhmn yetkisinin eshedilmesi nedenleri arasnda, yukardan bakldndaha ormunun grnd, ayrca mimari projeye gizli Hristiyan iareti ola-rak i ie gemi bir x ve p yerletirildii gibi iddialar rol oynad. AnkaradakiDiyanet leri uzmanlar bu keieri yapp Almanyadaki Diyanet rgtne

bildirmilerdi. Zaten proje aamasnda, kubbeyi oluturan kuan eslisisimgeleyecei kaygsyla tasar drt kuaa evrilmiti! Ayrca AlmanyadakiDiyanet yetkilileri, Bhmn tasarsndaki parlak ahap, sarms rengi sonra-dan benimsemeyerek klasik beyazda srar etmilerdi.Velhasl modern slubun cami projelerinin genel kamuoyunda benimsenme-sini kolaylatrdna ilikin genellemenin bir genelleme olmaktan ileri gitme-diini, en azndan Duisburg ve Kln rneklerinde gryoruz. Geleneksel Du-isburg projesi problemsiz geerken, modern (en azndan grece modern!)Kln projesi ihtilaardan ban alamyor. Daha ilgin bir rnek, AlmanyadaLauingen kasabasnda (katolik-muhaazakr) belediyenin, Mslman toplu-

luunun minaresiz mtevaz projesini geri evirip Oryantal sluplu klasik ca-mide srar etmesidir. Belediye bakan, bu srar, Mslman hemerilerin ka-musal yaama kendilerinden emin biimde katlmalarn salama kaygsylaaklam. stisnai bir oulculuk ve empati rnei olarak grnen bu vakada,-elbette iyi niyete hakszlk etmeksizin-, ark kltrel rkln izlerini sr-mek de mmkndr. Kltrler karmamasn, otantik-zgn biimleriyle,arkllklarnn alt izilerek konserve (muhaaza) edilmelerini doru bulanbir zihniyet yapsndan sz ediyorum.Mimar slbu tartmak, ayn zamanda estetii tartmak anlamna gel-meli. Almanya ve svirede iin bu yanna Mslman topluluklarndan ok

Mslman olmayanlarn ilgi gsterdiini syleyebiliriz. Avrupadaki camiinaatlarna olumsuz yaklaan rk, milliyeti ve muhaazakarlar, bu binala-rn basbaya irkin olduunu kanaatini de bir koz olarak kullanyorlar.Camiye ilke olarak kar olmadn syleyenler arasnda da halihazr camimimarisindeki estetik anlaytan yaknanlar ok. Kln camiiyle ilgili internettartma orumlarnda (http://www.koelnarchitektur.de ) Walt Disney este-tiinden yaknan var, kitsch diyen, UFOya benzeten var. Estetiin bir redveya eletiri motii olarak kullanlmas, Mslmanlar estetik tartmaktanalkoyan bir etmen olabilir mi?Fakat estetii tartmak gerektiini savunan ve mimari zensizlikten ikyet

eden Mslmanlar da yok deil. 011 Austosunda Almanyadaki Msl-manlara hitap eden bir internet sitesine (medinenser.wordpress.com/) yorumyazan bir katlmc, Cami mimarlarnn minare ve kubbeden daha azla kaayormas gereken konular olduunu vurgulayarak, camilerin estetik ve kul-lanllk sorunlarna deiniyor: Sanrsnz buralar ina eden demeyelimde- yapan insanlar eskiden estetik ve sanatta o harikalar yaratm insanlarntorunlar deildir. rkiye meneli bu yazarn eletirisini Camide estetik,sadelik ve temizlik asndan en gzel dengeyi Klnde Bonaklara ait HsrevBey Camiinde bulabilirsiniz diye balamas dikkate deer.

ktidar sembolizmi, gigantomani

Avrupada cami yapmna bilhassa minareli cami yapmna- kar kanmuhaazakrlarn temel argmanlarndan biri: Minarenin, slamn politikiktidar talebinin, etih iddiasnn simgesi olduu argmandr. (Etimolojisinebakarsanz minare k kulesi demek, nur yani k kknden tryor.)Minarelerin ykseklii de bir tehdit algsnn ve kltrel-politik boy l-menin konusu. Kln camiinin minareleri balangta ehrin simgesi saylanDomu aacak ykseklikte tasarlanmt. Youn eletiriler zerine 55 metre-ye indirildi. Fakat sadece radikal saclar deil Hristiyan-Demokratlar, buboya da uzun sre muhaleet ettiler. Oysa mimar Bhm gereksiz, abartlbir uzunluktan kandn aklamt ve zaten caminin ok yaknnda 43

metrelik televizyon kulesinin bulunduuna dikkat ekiyordu.Kln camii vesilesiyle Bhm ile yine onun gibi kariyerli bir mimar olan Dr-te Gatermann arasndaki mimari tartma nemlidir. Bhm antsall nem-siyor, zaten bir binay ayn zamanda bir ant gibi dndn sylyor.Gatermann ise Kubbe, kuleyle birlikte tarihsel olarak merkezilik ve iktidar

iktisadi gc simgeleyen binalarn da azametiyle insanlar ezmemesinden,insanlara tepeden bakmayacak biimde tasarlanmasndan yana olduunusylyor. Gatermannn bu eletirisini, rkiyedeki alveri merkezlerine,plazalara ve resmi binalara damgasn vurangigantomaniyi dnerek, ciddi-ye almak gerektiini dnyorum.Usta bir mimar olmas yannda rkiyede muhaazakr dncenin nemli

isimlerinden biri olan urgut Canseverin bir deneyimini ve uyarsn hatrl-yorum burada. Cansever, 1990larn ortalarnda Antalyada Hadrian Kapsnnkarsna cami yaptrmak zere bir dernek kuran ve kendisine mracaat edenmtedeyyin zevatla yapt grmeleri anlatr. Cami mteebbisleri, Cumhu-riyet devrinin Roma eserlerini yceltmekten baka bir ey dnmediindenyaknmaktadrlar, bunun karsnda slam eserlerini yceltmeye azmetmiler-dir, Osmanl ihtiamnn reenkarnasyonu peindedirler, azametli bir kubbeyleHadrian kapsna haddini bildirmek istiyorlardr. urgut Cansever onlara Birkltrn ycelii konusunun bir l sorunu olmadn telkin eder. Hadri-an Kaps orada var ise oraya yaplacak yeni bir binay onun varln da hesaba

katarak tasarlamak gerektiini anlatr. mereyi, iklimi, , her eyi hesa-ba katmak lazmdr ve grkemi, ycelii byklkte aramamak lazmdr, onagre. Uzun mzakereler neticesinde dernekilere ikrini kabul ettirir. Ne yazkki Canseverin gigantomaniye kar bu mcadelesi, muhaazakr ve slamcortamda istisnaidir.

KamusallkAlmanyada muhaazakr kamuoyunun cami inaatlarndan duyduu tedir-ginlie kar ileri srlen belli bal argmanlardan biri, bylelikle Msl-manlarn gettolamasnn nlenecei ve kamusal alana kmalarnn sala-

naca ikrine dayanyor.Hinterhomoscheen (arka avlularda kurulan dermeatma camiler, mescitler), hem gettolatrc idi, hem mimari-estetik adaneci idi; hem de tehdit algs veya paranoyas asndan bakldnda, Ms-lman topluluklar grnmez/gizli klyordu, onlar tekinsizletiriyordu.Oysa minareli ak seik camiler grnrl, eaamay, kamusal alanakatlmay salyor.Buna karlk, Duisburg, Kln rneinde de olduu gibi, yeni yaplan bykcamilerin ar ve brolar da ieren ok ilevli kompleksler olarak tasarland-na dikkat eken baz yorumcular, bunlarn tersine tam teekkll toplum-sal varolu alanlar kurarak gettolamay tahkim ettii ikrindeler. Camilerin

cemaate eski yurdunu hatrlatan ie dnk ileviyle, genel kamuoyuna, te-kilere varln duyurma ihtiyacna hitap eden da dnk ilevini ayrt edensosyal bilimciler de bu itiraza katlyorlar.Slavoj iekin son kitabnda postmodern mimarlk zerine yrtt tar-tmay hatrlayabiliriz burada: Postmodern binalarn kendi kontrol uzamlarolarak ilev grdn, bylelikle kamusal alan zelletirdiini (zel alanadntrdn) sylyordu iek. Ona gre geleneksel mimar ieriyi it-lerken bugn mimari (vahi/tekinsiz olarak grlen) dary itliyor, kapa-tyordu. Avrupadaki camilerin durumunu da bu tezler nda tartabiliriz:Acaba onlar da bir yandan kamusallk ve grnrlk iddiasnn peinde ko-

arken aslnda dary itliyor, kamusal alan zel alana m dntryorlar?Sanrm mimarln hem kendi meslek syleminin dna kabilecei, hemde Dou-Bat klielerine, dinsel kltr ve kimlik tartmasnn kalplarnaskmaktan bizi kurtarabilecei nokta burasdr; her eyden nce kamusalalan tartmasdr.

KaynakaPascal Beucker: Kln denkt, Ankara lenkt, Christ & Welt,48/2011.anl Bora: rk muhaazakrl ve inaat ehveti-Byk olsun bizim olsun,Birikim 270 (Ekim 2011),s. 15-18.Gottried Bhmle sylei: l ins Feuer gegossen, Die Zeit, 13.6.2007.Gottried Bhm-Drte Gatermann (sylei): Der Kuppel ist Ausdruck der Macht, Der Westen 6.10,2008,http://www.derwesten.de/kultur/die-kuppel-ist-ausdruck-von-macht-id1370510.htmlEdwin Egeter:Neue Sakralbauten von Migranten in der Schweiz zwischen Tradition und Modernitt, Lu-zern niversitesi, 2009.Sabine Kraf:Neue Sakralarchitektur des Islam in Deutschland. Phlpps nverstes, Marburg, 2000.Kerstin Wittmann-Englert: Neue Formen islamischer Architektur in Europa, Sehepunkte 10/2010.Slavoj iek:Ahir Zamanlarda Yaamak. eviren Erkal nal. Metis Yaynlar, stanbul 2011.Klner Stadtanzeigergazetesi internet arivi (http://www.ksta.de/)


28/106

8 SMDlerden

rkyede serbest mmarlk yapan mmarlar bnyesnde barndran Serbest MmarlkDernekler, SMDler 4. altay 10-1 Mays 01 tarhnde KALEBODUR ev sahplndeBodrum Rxos Otelde gerekletaltayda SMDlern rgtlenme sreler, rkyeortamnda mmarlk meslenn uygulanma koullar, yapl evrenn sorunlar zerne almave deerlendrmeler gerekletrld. Bu almalar sonunda SMD yeler aadak grlerkamuoyu le paylamay gerekl grmektedrler:

Bugnn ortamnda rkyede gndeme getrlen ve kamuoyunda kentsel dnm yasas,aet yasas olarak blnen dzenlemelern yansra gerek evre ve ehrclk Bakanl veOK gb kurumlara verlen olaand yetkler, gerekse meslek rgtlernn varlk zemn-lern ve yetklern kstlamaya ynelk grmler ntelkl, mmarlk meslenn gerek ve nce-lklern ne alan br evre poltkas geltrmekten ok rant ekonomsnn nn amayhedeemektedr. Serbest mmarlk mesle gderek bu ekonomnn merulatrlma zemnnendrgenmeye allmakta, sz konusu yen dzenlemelern getrd yksek younluk veeklektk planlama anlay ntelkl, zgn, yenlk olmann yansra evre, tarh ve kltre

gerek anlamda saygl, kentn ve kentlnn karlarn ne alan, srdrleblr br mmarlkanlaynn nn kesmektedr. Benzer bmde kstlanmaya, hatta yok edlmeye allanmellk ve tel haklar mmarlk meslene ok boyutlu mdahalelern nn amakta,yapl evrenn ehlyetsz kler tarandan ekllendrlmesne ve key ya da kar amal m-dahalelere zemn oluturmaktadr.

SMDLER 4. ALIAYINI GEREKLERD

Bugn zellkle kamu el le retlen yaplarda mell sem vel k h ld d l l l l k d

blncn oluturulmas ve duyarlln arttrlmas, proje hzmetler-b d l d l b l l l h kl k


29/106

SMDlerden 9

mmarlk hzmet elde edlme yntemler, lgl yap konusundayetkn, deneyml mmar sem ve ntelkl br mmarlk hzmetgereklemesne ynelk kstlar ve sorunlar barndrmaktadr. Mevcuthale dzen nde byk lekl kamu yaplarnn ou bakanlk vemeslek odas yatlarnn ok altnda, ama daha nemls lgl ko-

nuda yetkn olmayan mmarlar tarandan, ada proje standartlarsalanmadan gerekletrlmektedr. Bu durum br yandan elde edlenyap ve evrelern nha kalteler zernde belrleyc olurken, gereklk yapm aamasnda gerekse uzun vadede kamunun ek yletrme veletme malyetler le kar karya kalmasn getrmektedr. zellklebyk lekl, kamuya ak ve smgesel ntel olan projelerde ntelk-l br mmarlk hzmet aranmamas telas g sonular yaratmakta,rkye n olas rsatlarn ytrlmesne neden olmaktadr.

OK ve Kamu el le gerekletrlen uygulamalarn ounda ben-msenen tp proje ve tp yap anlay yapnn at olduu yern klm-sel, yerel ve topograk zellklern dlayan, mmarsz br yaplamannnn amakta, kentlern ve kamusal alanlarn brbrne benzer,

serbest mimar dergisi 09

Documents