siyasal sistemler, hükümetler - doç. dr. oğuzhan ... · rejimler (nazizm) ve faĢist rejimlerde...
TRANSCRIPT
Geçen Haftanın Özeti Siyasal sistem- hükümet sistemi
Yasama Yürütme Yargı organları
Platon‟a göre yönetim sistemleri
Aristo‟ya göre yönetim sistemleri
MonarĢi, Aristokrasi, Diktatörlük, OligarĢi, Timokrasi, Demokrasi, Tiranlık
Cumhuriyet-Demokrasi
Anayasa tanım ve türleri
Liberal Demokrasiler
Parlamenter Sistem
BaĢkanlık Sistemi
Yarı BaĢkanlık Sistemi
TOTALİTER SİSTEMLER
Komünist devrim beklendiği gibi Ġngiltere vb. sanayi
toplumlarında değil köylülüğün baskın olduğu Rusya‟da
olması Lenin‟in tezlerinin ön plana çıkmasını sağlamıĢtır.
Marksizme hem kuramsal hem de pratik açıdan en önemli
katkıV.I. Lenin‟den gelmiĢtir.
Ġdeoloji kavramına olumsuz bir anlam yükleyen ve parti
kavramına önem vermeyen Marks‟ın aksine kitlelerde sınıf
bilincinin oluĢturulması için ideolojiye önem veriyor.
TOTALİTER SİSTEMLER
Ayrıca toplum üzerinde ideolojik hegemonya kurabilmek
için Komünist Partinin hayati bir rol oynayacağını
belirtiyor.
Tarihsel olarak Marks‟ın tezlerine Lenin‟in eklemeleri ve
Stalin‟in SSCB‟yi Marksist-Leninist olarak isimlendirmesi
Diğer taraftan Mao Zedong öncülüğünde
gerçekleĢtirilen Çin Komünist Devrimi ise devrimin
“milli” yönüne vurgu yapan Maoist bir model ortaya
koymuĢtur.
TOTALİTER SİSTEMLER Teorik Boyuttan Uygulamaya: Komünist Sitemler Terminoloji Sorunu: Proletarya diktatörlüğü, sosyalizm,
komünizm??? Tezlerin aksine ne SSCB, ne Küba, ne de Çin de devrim sonrası
devlet tüm yapı ve kurumlarıyla sona ermedi. Bundan dolayıhiçbiri kendini komünist olarak tanımlamadı. Sosyalist dedi.
Marks‟ın tezleri. Toplum ekonomik iliĢkiler üzerine. Alt-yapıüst yapıyı oluĢturur.
Devlet egemen sınıfların çıkarına hizmet eder. Devlet modelleri: ilkel komünal toplum, kölelik, feodalite,
kapitalizm, ayrıca Asya tipi üretim iliĢkileri Devlet egemen sınıfların oluĢturduğu bir aygıt olduğundan son
tahlilde amaç onu ortadan aldırmaktır.
TOTALİTER SİSTEMLER Teorik Boyuttan Uygulamaya: Komünist Sitemler
Resmi ideolojiye sahiptirler. Bu da Marksizm'dir. Pek çok ülke buna Leninizm‟i de eklemiĢ. Kuramı pratiğe yansıttığı için.
Marx kendi tezlerinin ideoloji olarak isimlendirmesine karĢı çıkmıĢtır. Ġdeoloji olarak çıkması ölümünden sonra olmuĢtur.
Liberal demokrasilerdeki eĢitlik, özgürlük gibi terimleri barındırır. Ama uygulama farklılaĢır. Biçimsel olmakla suçlar.
Ekonomi tamamen devlet kontrolünde. Özel mülkiyet büyük ölçüde kaldırılmıĢ. Kollektif mülkiyet. EĢitlik bu sayede olacak
Merkezi planlama. Serbest piyasa yerine kumanda ekonomisi.
Komünist parti tarafından yönetim. Tek parti.
Tüm siyasi güç bu partide toplanmıĢ. BaĢka oluĢuma izin yok.
Tüm yurttaĢlar için partiye bağlılık esas. Sıkı bir örgütlenme. Ġdeolojik eğitim esas. Merkeziyetçi bir yapı.
TOTALİTER SİSTEMLER Teorik Boyuttan Uygulamaya: Komünist Sitemler
Marks devrimini iĢçi sınıfı tarafından gerçekleĢeceğini savunur.
Parti vb. herhangi bir yapıya önem vermez.
Lenin güçlü burjuva karĢısında iĢçi sınıfının baĢarılı olabilmesi için
örgütlü bir yapının gerekliliğine vurgu yapar; bu örgüt Komünist
parti‟dir.
Parti çatısı altında aydınların yönetim ve yönlendirmesiyle
devrimin gerçekleĢeceğini savunduğundan Lenin kısman elitist
olarak değerlendirilir.
Parti yaklaĢımı daha sonra gelen pek çok Marksist düĢünür ve
yönetici tarafından da benimsenir.
TOTALİTER SİSTEMLER Teorik Boyuttan Uygulamaya: Komünist Sitemler
Komünist partiler son derece sıkı bir örgütlenme modeli
gösterirler.
Yapılanmanın temelini hücre sistemi oluĢturur. Küçük gruplardan
oluĢan bu sistemlerde doktriner eğitime büyük önem verilir.
Sistemin ve doğal olarak komünist partinin resmi ideolojisi
doğrultusunda ideolojik eğitimler verilerek üyeler hem eğitilir
hem de motive edilir.
Sadece ekonomik eğil yönetim olarak da oldukça merkeziyetçi bir
yapı vardır. Yerel birimlerin yöneticileri parti genel merkezinden
atanır ve inisiyatif kullanmalarına genelde izin verilmez
Hem merkeziyetçi hem demokratik nasıl olacak???
TOTALİTER SİSTEMLER Teorik Boyuttan Uygulamaya: Komünist Sitemler
SSCB‟de en alt hücre birimlerinden oluĢan yönetim biriminin
baĢında Parti kongresi ve Polit büro ve Sekreteri vardı
SSCB parlamentosu Yüksek Sovyet (danıĢma kurulu) olarak
adlandırılmaktaydı
Yüksek Sovyet: Uluslar Sovyeti ve Birlik Sovyeti olmak üzere ikiye
ayrılıyordu.
Merkezi tek liste seçim sistemi
Yılda iki kez birer hafta toplanıyordu Yüksek Sovyet. Diğer
zamanlar parlamentonun daraltılmıĢ hali Prezidyum yetkiliydi
Bakanlar kurulu yürütme.
TOTALİTER SİSTEMLER Teorik Boyuttan Uygulamaya: Komünist Sitemler
Günümüz en güçlü komünist ülkesi Çin
Ülke aynı zamanda en fazla yabancı sermaye çekmesiyle devlet
kapitalizmi ile sosyalizmi birleĢtiren ilginç bir örnektir.
En etkin kurum Komünist parti. Devlet baĢkanı ÇKP Genel
sekreteri
Parlemento olarak Ulusal halk meclisi
Kabine Devlet iĢleri kurulu
Demokrasi, özgürlük, insan hakları gibi değerler açısından oldukça
gerilerdedir.
TOTALİTER SİSTEMLER Günümüzde örnekleri olmamakla beraber Nasyonal Sosyalist
Rejimler (Nazizm) ve FaĢist rejimlerde totaliter rejim örnekleri
olarak karĢımıza çıkmaktadır.
Totaliter rejimlerde uygulanan baskı ile toplumsal bir dönüĢüm
amaçlanmaktadır.
Totaliter yönetimlerin bir resmi ideolojisi vardır ve topluma bu
ideoloji ve değerler sistemi aĢılanmaya çalıĢılır.
OTORİTER SİSTEMLER
Otoriter rejimlerin ideolojileri yoktur
Hiçbir rejim kendine otoriter demez
Otoriter uygulamalar belirli bir kılıf (ideoloji veya dini
referans) altında yapılır
Demokratik olduğunu bile savunabilir (Saddam, Kaddafi)
Patolojik bir durumdur. Semptomları her siyasi sitemde farklı
görülür
Dolayısıyla nasıl olmaları gerektiğinde çok halihazırda nasıl
oldukları üzerinden konuĢulur
OTORİTER SİSTEMLER
Herhangi bir kiĢi ya da grubun iktidarı ele geçirerek
yönetilenler üzerinde baskıya ve zora dayalı hakimiyet
kurmasıdır
Sistematik baskı: otoriter ve totaliter rejimlerde görülür
Farkı: Sitemin resmi bir ideolojiye sahip olup
olmamasıdır. „Total‟ ifadesi. Totaliter sitemler toplumu
dönüĢtürmeyi hedefler. Salt iktidar için değildir. Topluma
ideoloji ve değerler sitemi aĢılanması hedeflenir.
OTORİTER SİSTEMLER OS belirli bir resmi ideolojiye sahip değil. Ġdeolojik bir toplumsal dönüĢüm
vizyonu yoktur.
OS Ġktidarı elinde tutan kiĢi ya da grubun çıkarlarına hizmet eder, mevcut
iktidar iliĢkilerinin korunmasını amaçlar
Toplumda kurulan baskının sebebi ideolojik dönüĢüm değil, iktidarın elden
gitme kaygısıdır
Tarih boyunca OS: oligarĢi, tiranlık, diktatörlük, otokrasi gibi isimler
almıĢtır.
TS topluma karĢı uyguladıkları Ģiddet ve yıldırma ideolojik projeksiyonun
yansımaları.
Ancak OS Ģiddeti iktidara karĢı muhalif hareketleri önlemek amacıyladır
Her Otoriter rejim kendi meĢruiyeti için farklı kaynak sunar. Ġlahi kaynak
vs. Halk için vs. Her otoriter rejim seçim mekanizmasına önem verir. Ancak
bu seçimler serbest ve adil seçimler değildir.
OTORİTER SİSTEMLER ÖZELLİKLERİ Siyasi iktidarın otoritesi sınırsızdır. Siyaseten hesap sorma veya
yönetenlerin denetimi yoktur
Hukuk devleti ilkesi bulunmadığından idarenin eylem ve iĢlemleri için denetleme yoktur
Ġnsan hakları ihlalleri. Haksız tutuklamalar. Siyasi cinayetler.
Bağımsız yargı yok. Yargı bütünüyle siyasi otoritenin emrinde
Parti devlet bütünleĢmesi görülür
Örgütlenme özgürlüğü, sivil toplum yoktur
DüĢünce, basın, ifade özgürlüğü yoktur. Güdümlü bir kamuoyu vardır
Ġnsanlar arası güvensizlik
Okuma önerisi: George Orwell 1984 Romanı
SN ĠNDEKS ADI ĠNDEKS KAĞNAĞI YILI ÜLKE SAYISI
1 Ġnsani GeliĢmiĢlik Ġndeksi TheWorld Bank
Human Development Index (HDI)
2013 141
2 Refah Ġndeksi Legatum Prosperity Index (LPI) 2014 142
3 Ekonomi Ġndeksi Legatum Prosperity Index (LPI) 2014 142
4 Toplumsal GeliĢmiĢlik Ġndeksi Legatum Prosperity Index (LPI) 2014 142
5 Ġyi Yönetim Ġndeksi Legatum Prosperity Index (LPI) 2014 142
6 Eğitim Ġndeksi Legatum Prosperity Index (LPI) 2014 142
7 Sağlık Ġndeksi Legatum Prosperity Index(LPI) 2014 142
8 Bireysel Özgürlük Ġndeksi Legatum Prosperity Index (LPI) 2014 142
9 Sosyal Maliyet Ġndeksi Legatum Prosperity Index (LPI) 2014 142
10 Güvenlik Ġndeksi Legatum Prosperity Index (LPI) 2014 142
11 Ülke Kırılganlık Ġndeksi The Fund for Peace (FFP)
The Fragile States Index (FSI)
2014 140
12 Hukukun Üstünlüğü Ġndeksi The World Bank
Worldwide Governance Indicators (WGI)
2013 147
13 Demokrasi Ġndeksi Freedom House (FH)
World Audit Index (WAI)
2014 133
14 Uluslararası ġeffaflık Örgütü Yolsuzluk
Algısı Ġndeksi
Transparency International (TI) 2014 139
15 SınıraĢan Gazeteciler Örgütü Basın
Özgürlüğü Ġndeksi
World Press Freedom Index (WPFI) 2015 144
İndeksler ve Veri Kaynakları
BAŞKANLIK38%
YARI BAŞKANLIK14%
PARLAMENTER38%
DİĞER12%
Dünya Geneli Ülkelerin Yönetim Sistemlerine Göre Dağılımları
BAŞKANLIK70%
YARI BAŞKANLIK18%
PARLAMENTER6%
DİĞER6%
Orta ve Güney Afrika Ülkelerinin Yönetim Sistemlerine Göre Dağılımı
BAŞKANLIK6%
YARI BAŞKANLIK17%
PARLAMENTER69%
DİĞER8%
Avrupa Ülkelerinin Yönetim Sistemlerine Göre Dağılımları
BAŞKANLIK83%
PARLAMENTER1%
DİĞER13%
Kuzey, Orta ve Güney Amerika Ülkelerinin Yönetim Sistemlerine Göre Dağılımları
5
1
2
0
1
2
3
4
5
6
PARLAMENTER BAġKANLIK YARI BAġKANLIK
G-8 Üyesi Ülkelerin Yönetim Sistemleri
Dağılımı
8
6
23
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
PARLAMENTER BAġKANLIK YARI BAġKANLIK DĠĞER
G-20 Üyesi Ülkelerin Yönetim
Sistemleri Dağılımı
Kırılganlık İndeksinde En İstikrarlı 10
Ülkenin Yönetim Sistemlerine Göre
Dağılımı
SIRA ÜLKE YÖNETĠM
SĠSTEMĠ
1 Finlandiya Yarı-baĢkanlık
2 Ġsveç Parlamenter
3 Norveç Parlamenter
4 Ġsviçre Diğer
5 Danimarka Parlamenter
6 Yeni Zelanda Parlamenter
7 Lüksemburg Parlamenter
8 Ġzlanda Parlamenter
9 Ġrlanda Parlamenter
10 Avustralya Parlamenter
Kırılganlık İndeksinde En Çok Kırılgan
10 Ülkenin Yönetim Sistemlerine Göre
Dağılımı
SIRA ÜLKE YÖNETĠM SĠSTEMĠ
131 FildiĢi Sahili Cumhuriyeti BaĢkanlık
132 Irak Parlamenter
133 Zimbabve BaĢkanlık
134 Orta Afrika Cumhuriyeti BaĢkanlık
135 Haiti BaĢkanlık
136 Afganistan BaĢkanlık
137 Yemen BaĢkanlık
138 Çad BaĢkanlık
139 Sudan BaĢkanlık
140 Kongo Demokratik Cumhuriyeti BaĢkanlık