sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag
DESCRIPTION
Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag. Framsaga á fundi Samtaka atvinnulífsins 17. janúar 2008 Arnór Sighvatsson. Einkenni umræðunnar. Hefðbundið viðhorf: Ísland er e.t.v. hagkvæmt gjaldmiðlasvæði (sbr. Mundell 1961 o.fl.) - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
![Page 1: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/1.jpg)
Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag
Framsaga á fundi Samtaka atvinnulífsins 17. janúar 2008
Arnór Sighvatsson
![Page 2: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/2.jpg)
Einkenni umræðunnar• Hefðbundið viðhorf: Ísland er e.t.v. hagkvæmt
gjaldmiðlasvæði (sbr. Mundell 1961 o.fl.)– Vegna smæðar er ábati Íslands af sveigjanlegu gengi
líklega minni en í stærri löndum – en það sker sig ekki úr (utanríkisviðskipti minni en stærð segir til um)
– Hagsveiflur fylgja ekki hagsveiflum nágrannalanda
– Vinnumarkaðurinn er sveigjanlegur en ekki nægjanlega til þess að hægt sé að komast hjá langvarandi tímaskeiðum atvinnuleysis ef sveigjanlegs gengis nýtur ekki við
• Mundell (1973) vs. Mundell (1961)
![Page 3: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/3.jpg)
Veikleikar röksemdafærslu (1)
• Veröldin mikið breytt frá veröld Mundell’s (1961)– Stóraukinn hreyfanleiki vinnuafls yfir landamæri– Frjálsar fjármagnshreyfingar– Gagnkvæmt hæði landa hefur aukist vegna
hnattvæðingar fjármálamarkaða– Flotgengi helstu gjaldmiðla – hefur leitt til mun
meiri gengissveiflna en nokkur gerði ráð fyrir sem ekki skýrist fyllilega af undirliggjandi hagþróun
![Page 4: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/4.jpg)
Veikleikar röksemdafærslu (2)• Fræðileg afstæðishyggja (Gjaldmiðil f.
Vestfirði?)
• Gjaldmiðlasvæði getur orðið hagkvæmt eftir á þótt það sé það ekki fyrir (Frenkel & Rose 1997)
• Markmið peningastefnunnar er ekki að halda fullri atvinnu – verðbólgumarkmið ekki sjálfgefið að atvinnuleysi leiði til
gengisaðlögunar
![Page 5: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/5.jpg)
Kostnaður sjálfstæðs gjaldmiðils (1)
• Hefðbundin nálgun– Viðskiptakostnaður
– Vaxtamunur
• Vandamál við hefðbundna nálgun– Viðskiptakostnaður metinn of þröngt
• Ísland er opnara en hlutfall utanríkisviðskipta af VLF gefur tilefni til að ætla - virðisauki í utanríkisviðskiptum
• Óbeinn viðskiptakostnaður
– Vaxtamunur innra tekjuskiptingarvandamál að hluta – en vísbending um óhagkvæma ráðstöfun sparnaðar
![Page 6: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/6.jpg)
Kostnaður sjálfstæðs gjaldmiðils (2)
• Raunverulegur kostnaður ósýnilegur, ómælanlegur og kemur fram á löngum tíma– Gengisóvissa hefur víðtæk áhrif á háttsemi heimila og
fyrirtækja. Veldur óhagkvæmni á sama hátt og mikil og breytileg verðbólga – einkum í smáríki
– Utanríkisviðskipti verða minni – velferðartap• Stutt empírískum rannsóknum (Rose, ÞGP&Breedon o.fl.)• Óafturkræfur kostnaður – raungengissveiflur hafa áhrif á
ákvarðanir um útflutning og innflutning– Samkeppni (t.d. í verslun)– Stærðarhagkvæmni
– Ákvarðanir um fjárfestingu og sparnað
![Page 7: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/7.jpg)
Kostnaður sjálfstæðs gjaldmiðils (3)
• Gengissveiflur geta valdið fjármálalegum óstöðugleika– Fljótandi gengi er þó betra en illverjanleg
fastgengisstefna...– ...þótt gengissveiflur hafi aukist eftir að krónan
fór á flot
![Page 8: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/8.jpg)
Niðurstaða I - kostnaður
• Sjálfstæðum gjaldmiðli í jafn litlu landi og Íslandi fylgir líklega umtalsverður fórnarkostnaður
• Hann kemur hins vegar fram á löngum tíma og birtist í minni utanríkisviðskiptum við evrusvæðið en ella (ÞGP&Breedon 60%)
Þarf sterk rök til þess halda sjálfstæðum gjaldmiðli ef annarra kosta er völ
![Page 9: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/9.jpg)
Þjóðhagslegur ávinningur
• Hefðbundin viðhorf– Vegna sveiflna í viðskiptakjörum og breytilegra
aflabragða getur sveigjanlegt gengi verið gagnlegt tæki til þess að draga úr sveiflum í atvinnu og framleiðslu og stuðla að jafnvægi í þjóðarbúskapnum
• Umdeilt hvort gengisbreytingar magni eða mildi sveiflur (ræðst m.a. af eðli gengisbreytinga)– Ekki stutt rannsóknum hér
![Page 10: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/10.jpg)
Dregur sjálfstæð peningastefna úr hagsveiflum?
• Íslenskur þjóðarbúskapur sker sig úr hvað varðar sveiflur einkaneyslu – ekki útflutnings
• Sveiflur einkaneyslu tengjast gengissveiflum
Sjálfstæð peningastefna/gjaldmiðill virðist fremur auka sveiflur einkaneyslu en minnka
• Gengissveigjanleiki öryggisventill?
![Page 11: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/11.jpg)
Hvers vegna dregur sveigjanlegt gengi ekki úr sveiflum?
• Áhrif á útflutning takmarkaðri en ella vegna– Kvótakerfis
– Langs meðgöngutíma fjárfestingar í álframleiðslu
• Sterk áhrif á efnahagsreikninga heimila og fyrirtækja – sem eru sveiflumagnandi– Mikil gengislækkun líkleg til að leiða til samdráttar
– Erfðasyndin (original sin) – Ísland líkist “nýmarkaðsríkjum”
– Hrein skuldastaða – heildarskuldir/-eignir
• Áhrif gengisbreytinga á verðlag – mest í OECD
![Page 12: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/12.jpg)
Niðurstaða II – þjóðhagslegur ávinningur
• Sjálfstæður gjaldmiðill er engin trygging fyrir háu atvinnustigi og ólíklegt að sveigjanlegt gengi mildi sveiflur– Reynsla frán 2001 bendir til hins gagnstæða
![Page 13: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/13.jpg)
Hverju fær sjálfstæð peningastefna áorkað?
• Peningastefnan hefur í grundavallaratriðum þau tæki sem þarf til þess að stuðla að stöðugu verðlagi til lengri tíma litið – þótt líklegt sé að breytileikinn verði áfram meiri en í stærri löndum (Hunt 2006)– Spurning hve hátt vextirnir þurfa að fara og
hvað það kostar
![Page 14: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/14.jpg)
Hvers vegna hefur árangurinn ekki verið nægilega góður til þessa?
• Óvenjustórir skellir (en fyrirsjáanlegir?) á tímum hnattræns ofsparnaðar
• Spár hafa vanmetið vöxt eftirspurnar og verðbólgu– Ófullkomin haggögn, röng líkön, dómgreind “spámanna”
– Ógerlegt að spá fyrir um gengisþróun
• Veikt miðlunarferli mikil vaxtamunur óstöðugl.• Ísland óhagkvæmt (of smátt) gjaldmiðlasvæði• Allt ofangreint
![Page 15: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/15.jpg)
Valkostir í peningamálum (1)
• Til skamms tíma: umbætur á núverandi kerfi– Skýrari framsetning peningastefnunnar– Bætt gagnaöflun (t.d. um fjármunamyndun)– Fleiri og betri líkön– Auka dýpt skuldabréfamarkaða– Æskilegt að hið opinbera taki meiri ábyrgð á
verðbólgumarkmiðinu
![Page 16: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/16.jpg)
Valkostir í peningamálum (2)
• Langtímamarkmið: Hætta að sóa tímanum í umræðu sem engu skilar– Afturhvarf til fastgengis– Sjálfsprottna evruvæðingu– Einhliða upptöku evru eða...– ... annarra gjaldmiðla
![Page 17: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/17.jpg)
Hvers vegna ekki fastgengi?• Hefur verið reynt með slökum árangri
– Ísland á barmi gjaldeyriskreppu 2001
• Áhættusamt eftir að höft á alþjóðlegar fjárhreyfingar voru afnumdar árið 1995– Flóttinn frá miðjunni – til aukins sveigjanleika eða
gjaldmiðlabandalags (Danmörk undantekning)
• Eykur hættu á fjármálaóstöðugleika– Sterk tengsl á milli fjármála- og gjaldeyriskreppna
(fastgengi=minni áhættuvarnir)
![Page 18: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/18.jpg)
Sjálfsprottin evruvæðing?
• Alsherjar evruvæðing ólíkleg nema í samhengi óðaverðbólgu– Hagræði í viðskiptum að hafa einn gjaldmiðil– Áhætta skapast í millibilsástandi
• Aukin notkun evru dregur hins vegar úr virkni peningastefnu – einkum ef hluti launa yrði greiddur í evrum
• Krónan er lögeyrir þarf atbeina löggjafa– Seðlabankinn lánar lausafé í ISK
![Page 19: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/19.jpg)
Einhliða upptaka evru?• Ekki hægt að leiða þá umræðu til lykta án
umræðu um ESB– Upphafskostnaður án EMU-aðildar ca 15-16
ma.kr. + birgðir ≈ 40 ma.kr.
• Myntsláttuhagnaður rennur til ECB
• Lánveitandi til þrautavara? Staða bankanna sem N-Evrópskra banka yrði sterkari með aðgangi að fyrirgreiðslu ECB– Fyrirgreiðsla í ISK vanmáttug en betri en engin
![Page 20: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/20.jpg)
Einhliða upptaka annarra gjaldmiðla?
• Mikilvægt að efnahagsleg tengsl séu náin og utanríkisviðskipti við gjaldmiðlasvæði mikil– Hvorki USD né CHF komast nálægt EUR– EES forsenda peningalegs samruna– Ekki einu sinni fríverslunarsamningur við BNA
![Page 21: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/21.jpg)
Aðild að ESB?
• Pólitískt úrlausnarefni• EMU-aðild hefur kosti...
– Aukin viðskipti – minni raungengissveiflur– Aukin samkeppni– Aukinn stöðugleiki einkaneyslu– Fjármálastöðugleiki – samtrygging
• ...sem þarf að meta gagnvart öðrum efnahagslegum kostum/ókostum
![Page 22: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/22.jpg)
Jafnvægi í myntbandalagi• Í myntbandalagi ákvarðast hlutfallslegt verðlag (svæða)
á mörkuðum án afskipta Seðlabanka/stjórnvalda• Raungengi (=hlutfalllegt verðlag) sveiflast eftir sem
áður, en líklega mun minna en þegar gengi gjaldmiðils flýtur
• Óhindruð samkeppni tryggir að verðbólga svæða verði til (mjög) langs tíma svipuð– Fyrirvari Belassa-Samuelsson áhrif
• Spurning við hvaða verðlag og atvinnustig jafnvægi myndast
• Hagsveiflur verða líkari Evrópu
![Page 23: Sjálfstæð peningastefna eða gjaldmiðlabandalag](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013122/56813fae550346895daa9316/html5/thumbnails/23.jpg)
Lokaorð
• Framtíðarskipan peningamála snýst í meginatriðum um tvo kosti– Endurbætur á núverandi fyrirkomulagi– Aðild að ESB/EMU
• Litlar líkur virðast á ESB aðild í bráð mikilvægt að bæta núverandi fyrirkomulag
eftir því sem kostur er– Sjálfstæður Seðlabanki og verðbólgumarkmið