sẢn xuẤt bẢn tin

SẢN XUẤT BẢN TIN

NÂNG CAO KỸ NĂNG THÔNG TIN TRUYỀN THÔNG TRONG CỘNG ĐỒNG DÂN TỘC THIỂU SỐ

TÀI LIỆU HƯỚNG DẪN

DỰ ÁN TĂNG CƯỜNG KHẢ NĂNG TIẾP CẬN THÔNG TIN DÀNH CHO PHỤ NỮ DÂN TỘC THIỂU SỐ

MỤC LỤCPhần 1 Nguyêntắcchungkhixâydựngbảntin

Phần 2 Cáchviếttinbài

Phần 3 Biêntậpvănbảnchínhsách,phápluật

Phần 4 Cáchdàntrang

Phần 5 Cáchlàmbảntinphátthanh

Phần 6 Cáchchụpảnh,sảnxuấtbảntintruyềnhình

02

08

15

21

24

29

1Dự án Tăng cường Khả năng Tiếp cận Thông tin cho phụ nữ dân tộc thiểu số

Lời nói đầu

Cácbạnđangcầmtrêntaycuốntàiliệuhướngdẫnsảnxuấtbảntinđaphươngtiện.TàiliệuđượcthiếtkếchocácBanThôngtinTruyềnthôngcấpxãvàphùhợpvớibấtcứcánhân,đơnvịnàoquantâmđếnviệctìmhiểuvàthúcđẩykỹnăngtruyềnthôngvớicộngđồngdướicáchìnhthức:bảntinin,phátthanh,truyềnhình.

CácnộidungtrongcuốntàiliệuđượctổnghợpvàbiênsoạntừnhiềukhóatậphuấnkhácnhautrongkhuônkhổdựánDựánTăngcườngKhảnăngTiếpcậnThôngtindànhchophụnữdântộcthiểusố(2017-2020)doLiênminhChâuÂutàitrợ.

Dựánđượctriểnkhaitạisáuxãthuộcbatỉnh:BắcKạn,CaoBằng,ĐiệnBiên.Cáccơquanđồng triểnkhaigồmTổchứcCAREQuốc tế tạiViệtNam,TrungtâmNghiêncứuPháttriểnNôngLâmnghiệpmiềnnúi(ADC),TrungtâmPháttriểnCộngđồngCaoBằng(DECEN),TrungtâmPháttriểnCộngđồng(CCD)vàMạnglướiNorthNet.Dựánđượcsựủnghộvàthamgianhiệttìnhcủacộngđồngvàchínhquyềncácđịaphương.

CARExincảmơncáctưvấnVũNgọcDũngvàNguyễnMinhĐứcđãđónggópphầntưliệuquantrọngđểxâydựngnêncuốntàiliệunày.ChúngtôicảmơnLiênminhChâuÂuđãhỗtrợtàichínhđểhoànthiệntàiliệu.CácnộidungởđâykhôngphảnánhquanđiểmcủaLiênminhChâuÂu.

Mọisaisóttrongcuốntàiliệunàythuộcvềnhómbiêntập.Xingửicácgópývềhòmthư[email protected].

Trântrọngcảmơn.

TổchứcCAREQuốctếtạiViệtNam

2 Tài liệu hướng dẫn Nâng cao kỹ năng thông tin truyền thông trong cộng đồng dân tộc thiểu số

Phần 1: Nguyên tắc chung khi xây dựng bản tin (viết, phát thanh, truyền hình)

I. Các khái niệm chung

1.Bảntinlàmộttậphợpcáctinbài,ảnh;chươngtrìnhphátthanh,truyềnhìnhđểthôngbáo,thôngtinchongườidânvềnhữngvấnđề,sựkiện,conngười,chủtrươngchínhsáchđangnổibậttrongxãhội,cộngđồng;đượcnhiềungườiquantâmtheodõi;cóliênquan,ảnhhưởngđếnquyềnlợi,cuộcsống,laođộngsảnxuấtcủangườidân.

Ngoàinhiệmvụphảnánh,bảntinsẽcòncóthểlýgiải,phântíchđểngườiđọc,ngườixemhiểurõhơnvềsựviệc;,hiểunguồngốc,diễnbiến,ýnghĩacủasựviệc,tácđộngcủasựviệcrasao,sựthayđổimàsựviệc,conngườiđómanglại.

2.Bấtkỳtinbàiviết,phátthanh,truyềnhìnhnàocũngcầntrảlờiđúng,kịpthờinhữngcâuhỏiliênquanđếnsựviệc,vấnđề,conngười,tìnhhuống,câuchuyệnmàngườiđưatinmuốntruyềnđạtvàngườiđọc,ngườinghe/xemmuốnbiết.

Nóichung,mọithểloạitinbàiđềuphảitrảlờinhữngcâuhỏicơbảnnhưtrên.Tuynhiên,khithựchiệnthìtùytừngthểloạimụcđích,mứcđộsựkiện,sựviệcsẽcầntrảlờilinhhoạt,hợplý.

3.Hàngngày,chúngtanhậnđượcrấtnhiềuthôngtinquaInternet,mạngxãhội...Đểchọnlọc,cungcấplạithôngtintớingườidân,chúngtacầnphảiđảmbảomộtsốnguyêntắcchungvàsửdụngmộtsốcáchthứcchungđểxâydựngbảntinsaochohiệuquảnhất.


II. Nguyên tắc, đặc trưng cơ bản của thông tin

1. Tính chính xác, xác thực:Tiêuchuẩnbắtbuộchàngđầukhiđưatin.Phảiđảmbảomọiyếutốtừnhânvật,sựviệcxảyra,thờigian,consố,thôngtin...đềuphảilàsựviệccóthật,kiểmchứngđược,vàphảichínhxác.

Vídụ,khôngaimuốnnhầmtênchịhộitrưởngphụnữxãAvớichịcánbộxãB.

Đặcbiệt,thôngtinchưađượckiểmchứng,dạng“ngheđồn”,sẽbịphảnứngrấtmạnhvàgâytácđộngtiêucực

2. Tính thời sự: Thôngthường,cầnưutiênchocácsựkiện,sựviệc,tìnhhuốngmớixảyra,mớixuấthiệntrongxãhội,trongcộngđồng.Vídụ,mộtchủtrươngchínhsáchmớibanhành,mộtdựánmớiđượcthựchiện,mộtgiốngcâytrồngvậtnuôimanglạihiệuquảvàđượcnhiềungườiquantâm

3. Tính định hướng:Hãychọnđưatinnhữngvấnđềđượcnhiềungườiquantâmnhất,hướngchohọtớicáchgiảiquyếtvấnđề.

4. Nguyên tắc cân bằng:Mỗicâuchuyện,sựviệccóthểcónhiềumặt.Hãyphảnánhthôngtinmộtcáchcàngkháchquancàngtốt,khôngphánxét,khôngđưaýkiếncánhântrongbảntin.Nếucần,nênđưaraýkiếnkhácnhau,quanniệmnhiềuchiều.

5. Tính rõ ràng: Ngônngữphảiđơngiản,rõràng,dễhiểu,gọngàng.Ngườilàmbảntincầnhiểumụcđíchcủamìnhlàđểthôngtinchứkhôngphảiđể“làmđiệu”,tránhgâysựbốirối,hoangmang,hiểulầmchongườiđọc,ngườixem.

III. Đối tượng phản ánh, đối tượng độc giả

1. Đối tượng phản ánh

-Nhữngsựviệc,tìnhhuốngmớinảysinh,mớixuấthiệnđểcóthểrútbàihọckinhnghiệm

-Chủtrươngchínhsáchmớiliênquanđếnđờisốngmọimặtcủangườidântrongxã


-Nhữngthànhtíchmới,ngườitốtviệctốt

-Hoạtđộngmới,tiêubiểucủacộngđồng

-Kỹthuậtvàkinhnghiệmhaytrongcanhtác,chănnuôi,kinhdoanh,...

2. Đối tượng người đọc, người nghe, người xem

Phảixácđịnhđúngmìnhlàmbảntinchoai,nhucầucủahọthếnào,đểtừđóxácđịnhphạmvi,vấnđềphảnánh,ngônngữ,cáchthứcđưatinchophùhợp.

Vídụ:Ngườiđọc,nghe,xemlàngườidânnôngthôn,miềnnúisẽkhácngườiđọcởmiềnbiển,ởvùngĐồngbằngBắcBộkhácvùngĐồngbằngSôngCửuLong.Dođiềukiệnđịalý,sinhsống,làmviệckhácnhaunênmốiquantâmcủangườiđọckhácnhau.

Quytắcchunglànhữngsựkiệngầnnơitasốngthìquantrọnghơnởnơikhác,sựkiệnhômnayquantrọnghơnhômqua,sựkiệnsựviệcgầnvớicảmxúc,lợiíchcủatathìhấpdẫnhơnnhữnggìchungchung.

Vídụ:BảntincủaHộiphụnữXãTânLập,huyệnChợMới,tỉnhBắcKạn:

-Chọnthôngtinliênquanđếnhoạtđộngphụnữ,ngườidântronghuyện,xã,tỉnh.Lưuýphảilànhữngthôngtinnổibật,tiêubiểu,bấtngờ,mớimẻ...(cáctínhchấtđặcđiểmcủathôngtin)mớicóthểhấpdẫn.

-Chọnthôngtinliênquanđếnđiềukiệnlàmănsinhsốngcủamìnhsẽhấpdẫnhơn.Vídụnóivềkinhnghiệmkinhdoanh,hãychọnđịabàncóđiềukiệntươngđồngđểngườiđọcdễdàngtiếpnhậnhoặcápdụngthôngtinhơn.

IV. Cách thu thập thông tin

1. Phỏng vấn:Làcáchkhaithácthuthậpthôngtindướihìnhthứchỏichuyệnngườikhác.

-Cầnlựachọnđúngngườiđểphỏngvấn:Ngườicóthẩmquyềncungcấpthôngtin(lãnhđạoxã,huyện,tỉnh,cánbộphụtráchban,ngành,ngườiđứngđầuđơnvị);Nhânvậttrungtâmsựkiện,sựviệc(Chịnôngdântiêubiểu,emhọcsinh


đầutiêncủaxãgiànhgiảithưởng,ngườidânchứngkiến,thamgiasựviệc);Chuyêngia(Nhàkhoahọc,cánbộchươngtrình,...)

-Chuẩnbịtrướccáccâuhỏirõràng,chínhxác,xoayquanhvấnđềtrungtâmrồitìmhiểucácvấnđềliênquan.

-Ghilạichínhxáccácthôngtinđãhỏi.Hãydùngmáyghiâmđểđảmbảochínhxác.Thôngbáo,xinphéptrướckhidùngmáyghiâm.Kèmtheoghichépđểcóthểkhoanhtròn,nhấnmạnhcácýkiến,sốliệumìnhquantâm,xửlýthôngtinngaytrongkhiphỏngvấnđểchọnđiểmnhấnchotinbài,hoặcmởrộngýchocâuhỏitiếptheo.

2. Đi thực tế, tham dự các hoạt động

-Giúpchúngtacónhữngthôngtinđadạng,đachiều,ghinhậnýkiếncủanhiềungườivềvấnđề,sựviệcxảyra.

-Hãyghichépchínhxácnộidungsựviệc,cácphátbiểucủanhữngngườicóliênquan.

-Hãysửdụngcácgiácquancủamìnhđểghinhậnthôngtin,cảmnhậnđánhgiánhữnggìđangxảyra:Tainghe,mắtnhìn,mũingửi...

Vídụ:Việcđốtrơmrạcủanôngdândiễnramỗibuổichiềugâyranhữngđámkhóilớn,mùirơmrạcháynhưngcólúclẫnvớimùinylon,chainhựacháy.

3. Các nguồn tin có sẵn, đáng tin cậy

-Cácvănbảnchínhsách,cácbáocáocủacáccơquanbanngành,cácbàiviếtcủacácbáolớnnhưThôngtấnxã,Nhândân,QuânđộiNhândân,Phụnữ...Cầnđảmbảođólàcácvănbảnchínhthức,lấytừnơicónguồngốcrõràng,đượckiểmchứng.

-CácnguồntincậytrênInternet:CổngthôngtinđiệntửcủaĐảng,Chínhphủ,cácBộbanngành,HộiPhụnữ,HộiNôngdân,củatỉnh,huyện…Vídụ:

www.dangcongsan.vn

www.baochinhphu.vn

www.hoilhpn.org.vn


www.hoinongdan.org.vn

www.cema.gov.vn(ỦybanDântộc)

www.mard.gov.vn(BộNôngnghiệpvàPháttriểnNôngthôn)

Chú ý: ThôngtintrênInternetrấtđadạng,phứctạp,thậtgiảlẫnlộn.Vìvậynhấtthiếtphảilấythôngtintừcáctrangmạngchínhthức,uytín,cóthểkiểmchứngđểđảmbảotínhxácthực,tincậy.Đặcbiệtcảnhgiácvớicáctrangthôngtingiả,cótênmiềngầngiốngvớicáctrangthật.

V. Các bước xây dựng sản phẩm

Bước 1:Tìmhiểunhậnbiếtvấnđề

-Chínhsách

-Thôngtinanninhtrậttự

-Thôngtinkinhtế,xãhội,vănhóa,môitrường

-Gươngđiểnhình,kinhnghiệmhaytrongđờisống,sảnxuất

-Điểmtin(tinvắnvềcácsựkiện,hoạtđộngđã,sắpxảyra)

-Lưuý:Cóthểsửdụngthẻghiđiểmcộngđồngđểxácđịnhvấnđềcộngđồngcầnthôngtin

Bước 2: Thu thập thông tin cụ thể và chi tiết về các vấn đề

-Tròchuyện,phỏngvấnnhữngnhânvậtliênquan:ngườidân,đạidiệnchínhquyền,cáchội,chuyêngia...

-Đithựctế

-Khaithácvănbảnsẵncó(bảngiấy,quacáctrangweb,cổngthôngtinđiệntửchínhthức)


-Kếthợpcáccáchtrên

Bước 3: Xây dựng kịch bản (với bản tin phát thanh, truyền hình)

Bước 4: Thực hiện: Viết, sản xuất, hậu kỳ

SửdụngphầnmềmMovieMaker,PhotoEditorđểbiêntậpclip,ảnh;Audacityđểbiêntậpâmthanh;dùngMicrosoftWordđểviết,biêntậpvàtrìnhbàybảntinin.

(XemthêmPhần4vềcáchtrìnhbàybảntinin/dàntrang;Phần5vềcáchsửdụngphầnmềmAudacity;Phần6vềviệcsửdụngMicrosoftOfficePictureManagerđểsửaảnhcũngnhưMovieMakerđểbiêntậpbảntintruyềnhình).

Bước 5: Theo dõi và đánh giá

-SửdụngcáccôngcụnhưThẻghiđiểmcộngđồnghoặcthamkhảoýkiếnđộcgiả/thínhgiả/khángiả.

-Quaýkiếnthuđược,vàtựxemlạisảnphẩmđểrútkinhnghiệm:Thôngtincóđếnkịpthời,đếnđượcvớibaonhiêungười,phảnứng/cảmnghĩ/cảmnhậncủahọvềnhữngthôngtin,hìnhthứcmàchúngtacungcấp.Từđórútkinhnghiệmđểhoànthiệncácsảnphẩmhơn.


Phần 2: Cách viết tin bài

I. Cách viết tin

1. Khái niệm

Tinlàcáchthôngbáo,phảnánhmộtsựviệc,sựkiện,nhânvật,...mớixảyratớingườiđọcmộtcáchngắngọn,kịpthờinhất,chưađisâuphântích,đánhgiá,giảiquyếtvấnđề.

Tinbàithườngkèmtheoảnhđểminhhọa,tăngđộtincậy,thuyếtphụcchotin.Tinvàảnhphảigắnbó,liênquanđếnnhau.

2. Đặc điểm của tin

-Hìnhthứcđơngiản,ngắngọn

-Sốliệucụthể,trựctiếp

-Ngônngữmangtínhthôngbáo,trungtính,khôngrườmrà.

3. Cấu trúc của tin

NênsửdụngmôhìnhKim tự tháp ngược.Theođó,cácchitiết,dữkiện,sốliệuquantrọngnhất,cógiátrịnhấtđượcđưalênđầutin,sauđógiảmdầngiátrịcủathôngtinởphầngiữa.Kếtbàilàyếutốphụ,giảithích.Đâylàcấutrúcđượcsửdụngnhiềuvìsựhiệuquả,hấpdẫn.Thôngtinquantrọngnhấtđượcđưangaylêntrênđầuđểthuhútngườiđọc,đểphùhợpthóiquenđọcnhanh,vàhọdễnắmýchínhcủabài.

Tuynhiên,cũngcóthểsửdụngcấutrúc Kim tự tháp xuôi,haycấutrúchìnhnónnhưhìnhtrên.Banđầucóthểsửdụngmộttừkhóa,mộthìnhảnh,mộtcâugâyấntượngchođộcgiả.Sauđótăngdầnmứcđộquantrọng,hấpdẫncủathôngtinởphầnthânbài.Phầnquantrọngnhất,cósứcnặngnhấtđưavàokếtluận.Đâylàcáchviếtđểdẫndắt,tăngdầnấntượngcủatin.Phầnmởđầutuycóchitiếthấpdẫnnhưngphầnkếtđượcưutiênnhiềuhơn.


Thông tin quan trọng, hấp dẫn nhất (trả lời 5W+ 1H)

Triển khai vấn đề. tập trung vào thông tin chính

người đọc muốn biết

Thông tin ít quan trọng

Mức độ quan trọng tăng dần, trả lời 5W + 1H

Thông tin quan trọng, hấp dẫn nhất

Thông tin ít quan trọng


Cáchnàydễviếtnhưngdễgâynhàmchán,dàidòngvàngườiđọcmấtthờigianđểnắmbắtthôngtin.

4. Phân loại

Tùymụcđích,khuônkhổbảntin,giátrịthôngtinmàtrảlờicáccâuhỏi5W+1Hmộtcáchhợplý.

-Tinngắn/tinvắn:

+Dưới200chữ.Ai?Làmgì?Ởđâu?Khinào?

+Khôngkèmnhậnxét,đánhgiá,tríchdẫn.

-Tinsâu:

+300-500chữ.Ai?Cáigì?Ởđâu?Khinào?Nhưthếnào,Tạisao?

+Cóthểtríchdẫn,đánhgiá.

+Cóthểkèmảnhđểlàmrõthêmnộidungcủatin.

-Ảnhtin:Ảnh/chùmảnhlàyếutốchủđạo,giữvaitròchính,phầnchữchúthíchcótínhphụhọa,bổsung.Đólàbứcảnhgâyấntượng,cógiátrịnhiềuhơnchữviết.

5. Cách đặt tiêu đề (tít) cho tin bài

-Tiêuđềcungcấpthôngtinchínhtrongmộtcáiliếcmắt,giúpngườiđọcchọntinbàiđểđọc,thuhútsựchúýcủahọ.

-Tiêuđềcầnsángsủa,dễhiểu:Dùngtừđơngiản,khôngviếttắt.

-Ngắn,trựctiếp,đithẳngvàovấnđề,dùngtừmạnh;hạnchếdùngtínhtừ;hạnchếdùng“đã,sẽ”hoặctừchỉthờigian;hạnchếdùngcâuhỏi.

-Tiêuđềphảichínhxác,trungthực,cụthể.


Ví dụ: Hãysosánhcáchviết2tin,cảvềtiêuđề,cấutrúc,ngônngữ,chitiếttrongtin.Đâulàtin“kimtựthápngược”,dễđọc,dễnhớ?

Tin 1: Dự án CARE đã giúp cho 300 hộ dân huyện Chợ Mới được hưởng lợi

Ngày20.10.2019đãdiễnralễtổngkếtmộtnămdựáncủaCAREvềbìnhđẳnggiớithôngquapháttriểnchuỗigiátrịnôngnghiệp.DựánđượcthựchiệntạixãB.,huyệnChợMới,tỉnhBắcKạn.Tạilễtổngkết,bàNguyễnThịA,ChủtịchHộiphụnữTỉnh,chobiết,dựánđãđemlạilợiíchcho300hộgiađìnhởxãB,nhấtlàchochịemphụnữtrongxã.Dựánđãcungcấpgiống,hướngdẫnkỹthuậttrồngvàchămsócchuốichocácchịemphụnữtrongxã.Đồngthời,thôngquamôhìnhsinhhoạtcácnhómtíndụngthônbản,dựánđãtổchức4buổinóichuyện,thảoluậnvềbìnhđẳnggiới,chiasẻcôngviệctronggiađình,cộngđồng,hướngdẫnchịemnhữngkỹnăngtiếtkiệm,quảnlýchitiêutronggiađình.BàArấthoannghênhCAREthựchiệndựánởChợMớivàbàhyvọngrằng,vớisựhợptácchặtchẽcủaHộiphụnữTỉnh,dựánsẽđượcmởrộngsang2xãkháctronghuyệntrongnăm2020.

Tin 2: Dự án CARE mang lại lợi ích cho 30 hộ dân

300hộgiađìnhởxãB,huyệnChợMớiđãđượchưởnglợitừdựáncủaCAREvềbìnhđẳnggiớithôngquapháttriểnchuỗigiátrịnôngnghiệp.Dựánđãcungcấpgiống,hướngdẫnkỹthuậttrồngvàchămsócchuốichocácchịemphụnữtrongxã.Đồngthời,thôngquamôhìnhsinhhoạtcácnhómtíndụngthônbản,dựánđãtổchức4buổinóichuyện,thảoluậnvềbìnhđẳnggiới,chiasẻcôngviệctronggiađình,cộngđồng,hướngdẫnchịemnhữngkỹnăngtiếtkiệm,quảnlýchitiêutronggiađình.VớisựhợptácchặtchẽcủaHộiphụnữTỉnh,dựánsẽđượcmởrộngsang2xãkháctronghuyệntrongnăm2020.

Nhậnxét:TrongcáchviếtởTin1,tiêuđềdài;thừa“đã”,“huyệnChợMới”;bảntindàidòng,thừanhiềuchitiết.


Các mẹo viết tin -Nóithẳng,viếtngắngọn -Dùngcâuchủđộng -Ảnhminhhọa

I. Cách viết bài

1. Khái niệm: Làcáchtruyềntảithôngtintrảlờiđượccáccâuhỏi5W+1H,nhưngmứcđộthôngtinsâuhơn,chitiếthơn,kèmtheocáclýgiải,đánhgiá,giảiquyếtvấnđề.Bàiviếtchobảntinnênởmứctốiđalà700-800chữ.

2. Đặc điểm

-Bàiviếtsẽnêuramộtýchínhrồigiảiquyếttừtừýchínhđó.

-Bàivẫnđảmbảoyêucầuvềtínhthờisự,xácthực,cụthể,trựctiếp.

-Độdàikhoảng600-800chữ,cókếtcấumởbàithânbàikếtluậnrõrànghơn.

-Ngônngữ:Cóthểkếthợpnhiềuphongcách,từngắngọn,chínhxác,nghiêmtúcđếngiàucảmxúc,mềmmại,...

3. Bố cục bài viết

-Tiêuđề

-Đoạndẫnnhập:


+Tómtắtcácýtưởng,thôngđiệpchínhcủabàiviết.

+Ngắngọn,thôngtinhấpdẫn,thuhút.

-Thânbài:

+Cungcấpcácthôngtinmởrộng,sâusắchơn.

+Cóthểkèmtríchdẫn,cảmxúc,nhậnxét,đánhgiá.

+Lưuýrútgọn,làmtrònsốliệu.

+Nênsửdụngcáchộpđểlàmnổibậtcâutríchdẫn,sốliệu,thôngtinquantrọng.

-Kếtluận:

+Kếtđóng:Tómlạiýchínhcủabài,kêugọihànhđộng.

+Kếtmở:Đưaracácsuytư,trăntrở,gợimởhướngđi,vấnđềmới.

+Cóthểsửdụngtríchdẫn,câuhỏilàmkết.

4. Các dạng chính

4.1. Bài phản ánh

-Kếtcấukimtựthápngược,đưacácthôngtinquantrọngnhấtrồigiảmdầnmứcđộ.Trongbàiđưanhiềuchitiếtmởrộng.

-Kếtcấuthờigian:Sắpxếpbàiviếttheotrậttựthờigiankiểunhưtườngthuậtmộtsựkiện,hoặccóthểđảotrậttựchohợplý.

-Kếtcấutổnghợp:Bắtđầubằngsựviệc,tìnhtrạng;sauđónóiđếnnguyênnhân,kếtquả.

4.2. Bài người tốt việc tốt


-Giớithiệunhânvật,têntuổi,địachỉ.Lưuý:Cầnđượcsựđồngýcủanhânvậttrướckhiđưađầyđủcácthôngtincánhânnhưtrênvàobảntin.Vídụ,trongmộtsốtrườnghợp,cóthểnhânvậtđồngýđưatêntuổinhưngkhôngmuốnlộđịachỉ.

-Câuchuyệncủangườiđóthếnào,cáchgiảiquyết,tríchdẫnngườiđó,nhậnxétđánhgiácủamọingười.

-Kếtquả,ýnghĩacôngviệccủangườiđóvớixãhội,cộngđồng,giađìnhhọ___


Phần 3. Biên tập văn bản chính sách, pháp luậtMộttrongcácnguồnthôngtinmàcácBanThôngtinTruyềnthôngcấpxãthườngxuyêntiếpcậnlàcácvănbảnchínhsách,phápluật.Đểđưacácnộidungchínhsách,phápluậtđếnvớingườidân,ngườibiêntậpđóngvaitròrấtquantrọngtrongviệcbiếncácnộidungkhôkhan,dàidòng,chứađựngcácthuậtngữchuyênngànhthànhnhữngthôngtincôđọnghơn,dễhiểuhơn,vàthiếtthựcvớinhucầucuộcsốngcủangườidântạiđịaphươngmình.

1. Một số nhiệm vụ chung của người biên tập

Dướiđâylàmộtsốnhiệmvụmàngườibiêntậpcầnthựchiệnkhiđứngtrướcmỗivănbảnchínhsách,phápluậtmàmìnhđịnhtruyềntảiđếncộngđồng:

-Chọnnộidungvàhìnhthứcthểhiệnnộidungđó

-Giữđộdàihợplý

-Sửalỗivănphạm,chínhtả

-Bổsungcâu,đoạnmangtínhdẫnnhậphoặcchuyểntiếpgiữacácnộidung

-Viếttít

-Chọnvàchúthíchhìnhảnh(nếucần)

2. Các bước biên tập


2.1: Bước 1 - Đọc lướt

Đọclướtquavănbảnmộtlượtnhanhđểtrảlời2câuhỏi:

-Tàiliệunguồnnóivềchủđềgì?

-Ngườiđọc(tứccộngđồngcủamình)cócầnbiếtchủđềđóvàolúcnàykhông?

Vớicâuhỏithứ2,nếucâutrảlờilàKhông(ngườidânkhôngthậtsựcầnbiếtchủđềnàyvàothờiđiểmđó),thìđâylàdấuhiệuchothấyviệcchọnvănbảnđểcungcấpthôngtinchocộngđồngchưahợplý.Dođó,ngườibiêntậpcóthểloạivănbảnđórakhỏidanhmụccầntuyêntruyềnởthờiđiểmnàyvàthayvàobằngmộtvănbảnkhác.Chỉnhữngvănbảncóchủđềphùhợpvớingườidânmớinênđưavàonộidungtuyêntruyền.

Mẹo:Cáchxácđịnhchủđềcóhợpvớinhucầucủangườidânhaykhông Cácchủđềphùhợpvớingườidânthườngđápứngmộthoặcnhiều tiêuchísau: -Tácđộngđếncuộcsống.Vídụ:cácchínhsáchmớivềgiáodục,ytế,đấtđaiphùhợpvớicộngđồngmình. -Tínhkịpthời.Vídụ:vănbảnthôngbáovềcácchínhsáchliênquanđếncộngđồngmìnhvàchuẩnbịcóhiệulực. -Tínhbứcxúc.Vídụ:Mộtvấnđềgâybứcxúctrongnhândânvàcóvănbảngiảithíchhoặccungcấpthêmthôngtin,giúpngườidântháogỡbứcxúcđó.

2.2. Bước 2 - Biên tập nội dung

Trongbướcnày,ngườibiêntậpcầnxácđịnhnộidungtrọngtâm,thôngtinnàocầngiữlạihoặccóthểbỏđivàhìnhthứcthểhiện

Nội dung trọng tâm:

-Trọngtâmkhôngcónghĩalàchỉtậptrungvàomộtđiềuduynhất.


-Trọngtâmlàýtưởngchính.

-Trọngtâmlàthâncây,mọiýtưởngkháclànhánh,cành,lá.

Mẹo: Phảilàmgìkhimộtvănbảnquádàivàcónhiềutrọngtâmkhácnhau? Trênthựctế,chúngtasẽgặpnhiềuvănbảndàivànhiềutrọngtâm.Trongtrườnghợpđó,nêntáchmộtvănbảnthànhnhiềubảntinkhácnhauvà/hoặclựachọnhìnhthứcthểhiệnchophùhợpnhất.

Vídụ:VớiNghịđịnhsố35/2019/NĐ-CPvềquyđịnhxửphạtviphạmhànhchínhtronglĩnhvựclâmnghiệp1,cóthểtáchthànhcácbảntincóchủđềkhácnhaunhư“Cáchìnhthứcxửphạtvớihànhvilấn,chiếmrừng”,“Kinhdoanhtráiphéptrongrừngsẽbịxửphạtnhưthếnào?”,“Cánhân,tổchứcviphạmquyđịnhvềchuyểnmụcđíchsửdụngrừngsẽbịxửlýrasao?”,...Vàvìvănbảnnàycórấtnhiềuconsố(cácmứcxửphạthànhchínhkhácnhau),nêncóthểápdụnghìnhthứcthểhiệnthôngtinlàcácsơđồthôngtinđơngiảnđểngườiđọcnhanhchóngnắmbắtđượccácmứcphạtkhácnhau.

Lược bỏ thông tin:

Vìphụcvụcôngtácquảnlýnhànướcnêncácvănbảnchínhsách,phápluậtđềucókhuônmẫunhấtđịnh,vàkhôngphảiphầnnàocũnglàthôngtinmàngườiđọcnhấtđịnhphảibiết.Vídụ:Cáccơsởpháplýmàvănbảnnguồnviệndẫn,vaitrò-tráchnhiệmcủacáccơquanchứcnăngtrongviệcthựcthinộidungghitrongvănbảnđó,...Dovậy,đâylàcácthôngtinnênlọcbỏ,khôngnênđưavàonộidungbảntinđểtránhdàidòng,loãngthôngtin.

Xác định hình thức thể hiện:

Tùyvàonộidungmàngườibiêntậpquyếtđịnhgiữlại,cóthểchọnhìnhthứcthểhiệnchophùhợpnhất:bảntinin,truyềnthôngtrựctiếp(VD:họpthôn),bảntinphátthanh,....Chẳnghạn,vớiNghịđịnhvềquyđịnhxửphạtviphạmhànhchínhtronglĩnhvựclâmnghiệpnóitrên,saukhichianhỏnộidung,cóthểchọncáchthểhiệnlàsơđồtrêntờrơi.Cóthểinvàphátcáctờrơinàychongườidân.

1 https://luatvietnam.vn/vi-pham-hanh-chinh/nghi-dinh-35-2019-nd-cp-xu-phat-vi-pham-hanh-chinh-trong-linh-vuc-lam-nghiep-172289-d1.html


2.3. Biên tập bản thảo

Saukhilọcbỏnhữngthôngtinkhôngcầnthiếtchongườiđọc,ngườibiêntậpcầnbắttayvàocáccôngviệctiếptheođểbiếnnhữngthôngtincònlạithànhmộtbảntinhoànthiện,cóýnghĩavàdễđọc.Côngviệcnàytươngtựnhưviệcviếtmộtbảntintừcácnguồnthôngtinkhác.Nóbaogồmmộtsốviệccơbảnsau:

-Sắpxếpbốcụcbàiviết

Cácvănbảnchínhsách,phápluậtthườngbaogồmcácnộidungđiểnhìnhlàthựctrạng,hậuquả,nguyênnhân,giảipháp.Ngườibiêntậpcóthểgiữnguyênhoặcđảothứtự,tùyvàođánhgiácủamìnhxemđưathôngtinnàotrướcsẽhấpdẫnvàcóíchchongườiđọchơn.

-Bổsungđoạndẫnnhập

Đoạndẫnnhậplàđoạnvănngắnkhoảng50từđến100từtómtắtýchínhcủabàiviết.

-Bổsungcâu/từchuyểnmạch

Câu,từ,cụmtừchuyểnmạchgiúpngườiđọctheodõithôngtinmộtcáchdễdànghơnvàđảmbảosựhợplý,liênkếtgiữacácđoạnvàcácphần.Vídụ:Dovậy/Bêncạnhcácnguyênnhântrên/….

-Đặttítchínhhoặctítphụ

Đôikhitítchínhtrùnghợpvớitêncủavănbản,nhưngcũngcónhữnglúcngườibiêntậpcóthểđặtmộttítkhácchohấpdẫnvàngắngọnhơn.Vídụ:Mộtvănbảnđưara5giảipháp,trongđóhướngdẫnngườidânngănngừavàxửlýdịchtảlợnchâuPhicóthểcócáctítnhư:“5biệnphápngănngừavàxửlýdịchtảlợnchâuPhi’,“DịchtảlợnchâuPhi:Nhữngđiềucầnbiết”,...

Nếubảntindàivàgồmnhiềuphầnkhácnhau,nêncânnhắcbổsungtítphụđểdễđọchơn.Ngườiđọcsẽcócảmgiáchọchỉphảiđọccácđoạnngắnchứkhôngphảilàmộtbàidài.

Xemthêmcáchđặttítvàtítphụởtrang12thuộcPhần1(Viếttinbài)củatài


liệunày.

-Kiểmtraxemcónộidungnàocầnhỗtrợbằngảnhhoặcbiểuđồkhông

-Kiểmtraýnghĩa,vănphạm,chínhtả

Xemthêmmộtsốbàitậpminhhọachoviệcpháthiệncáclỗivềdiễnđạt(ýnghĩa),vănphạmvàchínhtảtrongPhụlục1ởtrang56.

2.4. Dàn trang

XemhướngdẫndàntrangcơbảnvớiMicrosoftWordởtrang23thuộcPhần4củatàiliệunày.

3. Các câu hỏi dành cho quá trình biên tập

CÂU HỎI CHO BIÊN TẬP VIÊN HÀNH ĐỘNG

Tổng quan về chủ đề1.Thôngtinnàycóhữuíchchongườiđọcởthờiđiểmsảnxuấtbảntinkhông?

Nếukhông,cầnđổisangchủđềkhác

Về bài viết nói chung1.Bàiviếtnóivềđiềugì?2.Cácýtưởngtrongbàicókếtnốivớiýchính/ýtrọngtâmkhông?3.Đoạndẫnnhậpcókhiếnbạnmuốnđọctiếpkhông?4.Nộidungcótruyềntảiđượcnhữnggìđãhứatrongđoạndẫnnhậpkhông?5.Đoạncuốicótạocảmgiáckếtthúckhông?6.Nếucâuchuyệndài,cónêncắtthànhcácbàinhỏhoặcthêmtítphụkhông?

Nếukhôngtrảlờiđượccâuhỏi1,cầnxemlạitoànbộbàiviếtNếutrảlời‘không’chocáccâuhỏitừ2đến5,cầnbiêntậplại


Về tít/tiêu đề1.Córõràngkhông?2.Cóphảnánhđiềuquantrọngnhấttrongtoànbộnộidungbàiviếtkhông?Cóchothấytácđộngvớingườiđọckhông?3.Cólặplạiđoạndẫnnhậpkhông?4.Cóquádàikhông?

Nếutrảlờikhôngvớibấtcứcâuhỏinày,cầnbiêntậplại


Phần 4. Dàn trang bản inPhầnnàygiớithiệumộtsốkỹthuậtcơbảnchoviệcdàntrangtrênMicrosoftWord,sửdụngMicrosoftOffice2016.Vớicácphiênbảnkhác,cáctênchứcnăngcóthểthayđổinhưngvềcănbảnsẽtươngtựnhưvậy.

Mộtsốvídụvềhìnhthứctrìnhbàycủabảntinin


Các chức năng hay sử dụng khi dàn trang

- Luônđặttênfile/tệptintrướckhilàmmọiviệckhác

- Luônđểchếđộlưutựđộng.

Cáchlàm:MởbấtcứmộttàiliệuMicrosoftWordnào,vàoFile>Options>Save>Saveautorecoverinformationevery[…]minutes.Nênliêntụcmỗiphútmộtbằngcáchđiềnsố1vàokhoảngtrốngđượckhoanhtrònbênphảinhưhình.

- Luôncănlềtrướckhinhậpchữ. Cáchcănlề:Phổbiếnnhấtlàchọnlềhẹpbằngcách:vàothanhcôngcụLayoutởtrêncùngtrangWord>Margins>Narrow

- Luônđưachữvàoxongtoànbộvàchiacộtxongmớichènảnh.

Cáchchiacột:Layout>Columns>chọnsốcộtmongmuốn(One:1;Two:2;Three:3;....)

Cáchchènhộpvàảnh:

Chèn hộp:Insert>Textbox

Chèn ảnh:Insert>Pictures>tìmđếnthưmụcchứaảnhcầnchèn

Saukhichènhộp/ảnh,nhấpchuộtvàoảnh/viềnhộpsẽhiệnlêncáclựachọnđểđiềuchỉnhvịtrícủahộp/ảnh.Dễsửdụngnhấtlàvịtrí“tight”nhưtronghình.-


- Khôngnênlàmquácầukỳ/lòeloẹt.

-Cáchtạotáchtrang.

Nếucónhiềubảntin/bàiviếtcầntáchsangtrangkhác,cóthểđặttrỏchuộtởđầuđoạncầntáchvàchọnInsert>PageBreak.

Có thể tham khảo thêm:

https://www.youtube.com/watch?v=k9Xxhu8ZMWo

https://www.youtube.com/watch?v=Kbt2pdtgVAY


Phần 5. Sản xuất bản tin phát thanhBảntinphátthanhlàcáchtruyềnthôngtinthẳngđếntaingườinghe.Cũnggiốngnhưkhikểchuyện,nếucâuchuyệnhấpdẫnthìngườinghemớichúý.Hoặcnếungườinóichỉđộcthoại,ngườinghecũngdễcảmthấynhàmchán.Ngườinghechỉcómộtlầnđểnghecâuchuyện,khácvớibảntinintrêngiấyhọcóthểđọclạilầnnhiềulần.

I. Đặc trưng của bản tin phát thanh

1. Đặc điểm chính

-Khôngphảivănviếtmàlàvănnói.Ngônngữsinhđộng,lờinóitựnhiên,rõràng.

-Thôngtinchứkhôngphảimiêutả,diễnthuyết.Câuvănnêngọngàng,tránhrườmrà,diễnđạtvòngvèo.

-Chươngtrìnhđểnghechứkhôngphảiđểmắtnhìn,bạndùnglờicủamìnhđểmiêutảbốicảnh,conngười,câuchuyệnchongườinghehìnhdung,hiểuvấnđề.

-Ngoàilờidẫnchuyện,phỏngvấn,cóthểsửdụngthêmtiếngđộng,âmnhạcđểminhhọachocâuchuyện.

2. Độ dài

-Tốcđộđọcthôngthường:Đọcchậm1phútđược100từ,đọcvừa1phútđược200từ,đọcnhanh1phútđọcđược200-250từ.Thôngthườngsau3phútnghe,ngườinghesẽmuốnnghesangâmthanh/tiếngđộngkhácchođỡnhàmchán.

-Tinngắn:20-30giây.

-Tinsâu,cóđốithoại:45giây-1,5phút.

-Phóngsự:Từ5-7phút,tuynhiêncóthểdàingắntùynộidungcầnthểhiện.


-Mộtchươngtrìnhphátthanhcóthểtừ15-30phút,baogồmcácloạitin,phóngsự,âmnhạcxenkẽ.

II. Cách xây dựng bản tin phát thanh ngắn

-Trảlờiđầyđủ5W+1H.

-Đưarathôngtin,câuchuyệnmớinhấtngayđầutiên.

-Chỉđưathôngtin,khôngcầnđivàochitiết,khôngcầnbìnhluận.

-Câuvănnóingắngọn,dễhiểu,mộtmệnhđề.

-Sửdụngthìhiệntại,chủđộng.Khôngnêndùng“đã”.

-Dùngcáchnóiquenthuộccủangườidânhàngngày,tránhđivàotừngữkỹthuậthayquánhiềuconsố,khoảng3consốtrongmộttinngắnlàđủ.

Ví dụ 1:

Vănviết:ThủtướnghômnaytuyênbốrằngViệtNamsẽpháttriểnnềnnôngnghiệptheohướnghữucơvàChínhphủsẽdànhnhữngkhoảnđầutưlớnđểhỗtrợnôngdân.

Vănnói:ThủtướngnóirằngViệtNamsẽpháttriểnnôngnghiệptheohướnghữucơ.Chínhphủsẽdànhnhữngkhoảnđầutưlớnđểhỗtrợnôngdân.

Ví dụ 2:

Vănviết:Doảnhhưởngcủabãosố2,trongnhữngngàyquatrênđịabàntỉnhQuảngTrịđãxảyramưalớn,làmsậpvàthiệthại29ngôinhà,3chiếccầubịsậpvàbịnướccuốntrôi,70kmđườngbịsạtlởnghiêmtrọng,hàngnghìnhadiệntíchnôngnghiệpbịhưhại,thiệthạiướctính3tỉđồng.

Vănnói:Bãosố2gâymưalớnởQuảngTrịđãgâythiệthạiướctính3tỉđồng,29ngôinhàbịsập,3chiếccầubịnướccuốntrôi,hàngnghìnhahoamàubịhưhại.


Lưu ý khi đọc bản tin phát thanh: -Hãytậpđọctrướcđểhìnhdungracâuchuyện,bốicảnhthôngtin.Hãyvừaviếtvừađọcthầm,cóthểbạnsẽpháthiệnranhữngtừkhóhiểu,dễvấpđểsửakịpthời. -Hãyvừađọcvừatưởngtượngcóngườiđangnghemìnhđọc,bạnsẽđọctựnhiênhơn. -Táchcâuthànhcácýngắn,đọchếtmộtýmớidừnglại. -Khiđọcsai,hãybìnhtĩnhxinlỗivàsửalạitừvừađọc.

III. Bản tin phát thanh có đối thoại, hỏi đáp, phóng sự

1. Quy trình

Tuânthủquytrìnhlàmbảntinnóichungnhưđãnóiởphầnmột.Nhưngđặcbiệtlưuý:Cũnggiốngnhưviếtbài,phóngsựphátthanhgiảiquyếtsâumộtcâuchuyện,vấnđềnhưngbằngâmthanhlờinói.Hãychuẩnbịkỹýtứkịchbảncủaphóngsự,bàiphỏngvấn,cáccâuhỏiphỏngvấn.

2. Viết kịch bản rõ ràng cho phóng sự (Lời bình luận, lời dẫn chuyện, phỏng vấn)

-Kịchbảnlàtrìnhtựcâuchuyệnmàbạnsẽdẫndắttrongbàiphỏngvấnhayphóngsự.

-Xácđịnhgócđộcâuchuyện.Bạnsẽđisâuvàokhíacạnhnàocủađềtài?

-Làmrõđềtàibằngcáchnào,phỏngvấnaiđểđềtàidễhiểu?

-Giảiquyếtvấnđềnêurathếnào?Điềugìkhiếnngườinghequantâm?

3. Đi phỏng vấn

-Hãyđặtcâuhỏimở.Nêndùngcâuhỏi“Tạisao”,đềnghịlýgiảimộtluậnđiểm,vấnđề;tránhcâuhỏikhiếnngườiđượcphỏngvấnchỉtrảlờiCóhoặcKhông.


-Đặtmỗilầnmộtcâuhỏiđểnhậnđượccâutrảlờirõràngđầyđủ.Khôngnênhỏinhiềucâumộtlúc.

-Hãychúýlắngnghecâutrảlờiđểcónhữngchỗcầnsángtỏ,giảithích.

-Nếucóngườitrảlờidàiquá,cóthểngắtlờimộtcáchlịchsự,đưahọtrởlạivấnđềđãđặtra.Nếungườitrảlờirụtrèengại,cóthểđặtcâuhỏilạitheocáchkhácđểhọthoảimáihơn,vềsẽcắtlạisau. Lưu ý: Ghiâmtạimộtđịađiểmcàngíttiếngồncàngtốt.Đặcbiệtkhônggầnnhữngmáymócnhưmáytuốtlúa,xayxát,điềuhòa,quạt,xecộ.

4. Lưu ý khi thêm tiếng động

-Mộtchúttiếngđộnghiệntrườngởmứcđộhợplýcóthểbổsungchophỏngvấn,câuchuyện,làmrõhơnbốicảnhcâuchuyệnđangdiễnra,nóilênnhânvậtlàai,...

Vídụ:phỏngvấnchủtịchhuyệnvềgiáodụccóthểlấybốicảnhởtrườnghọc,cótiếnghọcsinhchơiđùa,thầycôgiảngbài;phỏngvấnmộtgươngnôngdânnuôibògiỏicóthểlấytiếngconbò,tiếngtrẻemtronggiađình,...

-Tiếngđộngphảiítảnhhưởngđếnlờinóicủacácnhânvật,củacuộcphỏngvấn,chỉđiểmxuyếtvàliênquan,bổsungnộidungchocuộcphỏngvấn.

-Cóthểlấytiếngđộnglàmnền(còixe,tiếnghọcsinhtrongsântrường...)nhưngcầnlàmmờdần(nhỏhơnđángkểsovớitiếngnói)trướckhivàolờidẫnhoặcphỏngvấn.

Lưu ý: Trướckhiphỏngvấn,kiểmtraxemmáyghiâm,pinhoạtđộngtốtchưa,cóthểthuthửtrướckhithuthật.


5. Bố cục, kết cấu của tin sâu, phóng sự

-Vềcơbản,xenkẽgiữacáclờidẫn,tiếngđộng,phỏngvấn

-Lưuýđảmbảothờigiancủaphỏngvấnhayphóngsự.Nếudàiquáhãycắtbớtnhữngthôngtinkhôngquantrọnghaytiếngđộng.

III/ Cách dùng phần mềm biên tập âm thanh Audacity VuilòngxemhướngdẫncáchsửdụngAudacityđểbiêntậpâmthanhởđườngdẫnsau:https://youtu.be/1JXFeJmyM7A

Lời dẫn (20s) Phỏng vấn (30s) Lời dẫn (chuyện) (10s)

Lời dẫn 1 Tiếng động 1 Phỏng vấn 1 Lời dẫn 2 Phỏng vấn 2 lời dẫn 3.


Phần 6: Cách chụp ảnh, làm phim cơ bảnViệcchụpảnhvàlàmphimcónhữngyếutốcơbảngiốngnhau(vềbốcục,ánhsáng…).Bởivậychúngtôiđưavàophầnđặcthùchung.Nhữngyêucầucơbảncủaquayphimsẽđượcgiớithiệuởphầnsau.

I. Đặc thù chung của chụp ảnh, quay phim

1. Tư thế cầm máy ảnh, điện thoại, máy quay

-Tưthếcầmmáycầnđảmbảođộổnđịnhcủatay,tránhbứcảnhbịrung.Hãyđứngvữngvàng,cânbằng,ítnghiêngngảnhấtcóthể.

-Vớimáyảnh,máyquay:Tayphảicầmmộtbênthânmáy,taytráingửalênđểđỡvàđiềukhiểnốngkính.

-Cóthểtựakhuỷutayvàothânmình,tỳtayvàocửa,hàngrào...,hoặcnínthởkhibấmmáy,đểgiữchắcmáyảnh,điệnthoại.

Taykhôngđỡmáy,mắtkhôngnhìnđúngvịtríốngngắmvìvậyảnhdễbịrungvàkhólấybốcục

Tưthếmộttayđỡmáyđồngthờimắtnhìnvàoốngngắm,tạođiểmtựachắcchắnkhitácnghiệp.

Máyởxathân,lỏnglẻo,khiếnhìnhảnhrấtdễbịrungkhitácnghiệpđồngthờigiơmáyraxasẽlàmkhuônhìnhhẹplại.


2. Chức năng phóng to, thu nhỏ (zoom)

-Nếucóthểđếngầnđốitượngcầnchụp,hãydichuyểnthayvìdùngchứcnăngzoomcủađiệnthoại,máyảnh.

-Nhớlấynéttrướckhichụpbằngchếđộ“focus”trênmáyảnh,hoặcchạmtayvàođốitượngmuốnlấynéttrênmànhìnhđiệnthoạithôngminh.

3. Quy tắc 1/3

-Hãyhìnhdungkhuônhìnhđượcchiathành9phầnbằngnhaubởi2đườngngangvà2đườngthẳngđứng.4điểmgiaonhaugọilà4điểmmạnh.

-Đặtchủthểcủabứcảnhvàocácđiểmgiaođó.

-Nênsửdụngđườngchântrờiở1/3trênhoặcdướibứcảnh.Đườngchântrờilàđườngthăngbằngngangđểtránhbứcảnhbịnghiêng.

-Chỉchụpnghiêngkhicóýđồrõràngvềbốcụchoặcmuốntạohiệuứngđặcbiệt,gâyấntượngmạnhmẽ.


* Ngắm các bức ảnh sau và hình dung những đường kẻ chia ba. Chủ thể của bức ảnh đều ở các vị trí 1/3.


4. Hướng mở

Tùytheonhânvậtvàcâuchuyệnmuốnkể-mộtngườihạnhphúchaybếtắcđểchọnhướngnhìncủanhânvậtchophùhợp:

-Hướngnhìnrộng:Tạocảmgiácthânthiện,dễchịu,tươnglaimởphíatrước

+Nhânvậtchínhở1/3bêntráivànhìnvềphải

+Nhânvậtchínhở1/3bênphảivànhìnvềtrái


-Hướngnhìnchật:Tầmnhìncủangườixembịgiánđoạn,thểhiệnsựkhókhăn,bếtắc.Nhânvậtở1/3bênphảivànhìnvềbênphải,hoặc1/3bêntráivànhìnvềbêntrái


Hãysosánhhướngnhìncủanhânvậttrong2bứcảnhsau:

-->Hướngnhìnbịgiánđoạn,gâykhóchịuchongườixem

-->Hướngnhìnmở,mắtvàcảmxúccủangườixemthấydễchịuhơn


5. Góc nhìn

-Góctừtrênxuốngtạocảmgiácthânthiện,bénhỏ,khôngquantrọng,tùytheodụngý.


-Góctừdướilêntạocảmgiácmạnhmẽ,phóngkhoáng,tônvinh


-Khôngquáthamlamnhiềunhânvật,chitiếttrongmộtbứcảnh.Hãychọnmộtđốitượngchính,ấntượngnhấtđểchụpmàthôi.

6. Ánh sáng

-Tránhngượcsángkhichụpảnhchândung,nếukhôngđốitượngchụpsẽbịđen.Ngượcsángtứclànguồnsáng(đèn,mặttrời)khôngchiếuvàođốitượng,màởsaulưngđốitượng.

Tuynhiên,cũngcóthểcốtìnhđểngượcsángcóýđồ,chỉlấyhìnhbóngnhằmlàmnổibật,táchchủthểrakhỏikhônggianxungquanh.Hoặcdùngkhimuốngiấumặtnhânvậtkhinóivềvấnđềnhạycảmnhưtốcaotiêucực,quấyrốitìnhdục...


-Tậndụngánhsángcửasổ,cửaravàođểtạocảmgiáctựnhiên.

-Khitậndụngánhsángmặttrời,thờigianchụptốtnhấtlàđầugiờsáng,hoặctrướckhimặttrờilặn.Tránhánhnắngbuổitrưa,vìbóngnắngthẳngđứngsẽlàmnhữngchỗlõm(hốcmắt,gòmá)bịđen.Nếuphảichụplúcđó,nênchọnchỗcóbóngrâm,máihiênđểchenguồnsángtrựctiếp.

-Nếuthiếusáng,hãydùngnhữngđồvậtcótínhphảnquangđểtăngđộsáng,nhưbảngtrắng,sáchvởgiấytrắng,vảitrắng,mâmnhôm.Đồvậtcóbềmặtcàngphẳngcàngtốt.

-Đènflashcủamáyảnh,điệnthoạicóthểlàmchobứcảnhkhôngđượctựnhiên,làmmắtđỏ.Nêntránhdùngflashnếucóthể.Đứngvững,nínthởsẽgiúpkhắcphụcbứcảnhbịrungtrongđiềukiệnánhsángyếu.


7. Chỉnh sửa ảnh

DùngMicrosoft Office Picture Managertrênmáytính,hoặcEdit trênđiệnthoại

-Cắtcúpảnh:MicrosoftOfficePictureManager>EditPictures>Crop

Khicắtảnhnhớtuânthủquytắc1/3,hướngmởcủaảnh.

-Chỉnhánhsáng:MicrosoftOfficePictureManager>EditPictures>BrightnessandContrast.

II. Cách làm phóng sự truyền hình

1. Bố trí khuôn hình

Cácquytắc1/3,Hướngmở,Gócnhìn:Xinthamkhảophần“Đặcthùchung”ởphíatrên.

2. Các cỡ cảnh quay căn bản

2.1 Cảnh quay là gì?

-Làđơnvịnhỏnhấttrongđiệnảnh,truyềnhìnhkhixâydựngkịchbản,quayphimvàdựngphim.

-Đượctínhbằngkhoảngthờigianmộtlầnbấmvàdừngnút“Record”trênmáyquay.


2.2 Những cỡ cảnh cơ bản

- Đại cảnh: Lànhữngcảnhrấtrộngmiêutảquangcảnhchung,bốicảnh,khônggiannơicâuchuyệndiễnra.Thườnglàcảnhdẫnbanđầu.Cóthểquaytừtrênđồinúi,máinhà,cácđiểmcao.


- Toàn cảnh: Làcỡcảnhcóthểquansátđượctoànthânnhânvật.


- Trung cảnh:Làcỡcảnhlấynửangười,từđầuđếnngangthắtlưng.Chongườixemnhìnrõnhânvật,biếthọlàngườithếnào.


- Cận cảnh: Cỡcảnhgần,lấytừngựctrởlên,nhìnrõchândungvàtâmtrạngnhânvật.

- Đặc tả: Tảmộtchitiết,nhấnmạnhhànhđộngnàođócủanhânvậthoặcđốitượng.Vídụ:Ngóntaycầmkimđangthêuhoavăn,đôimắtđangvuihaybuồn,mộtphầncủađồvật...


3. Chuyển động trong quay phim

Đạodiễnsẽsắpxếpvàchỉđạochuyểnđộngcủanhânvật,máyquay.Ngườiquayphimcầnnắmrõcácloạichuyểnđộngcủamáyquay.

3.1. Động tác máy cơ bản

-Máycốđịnh:Máyđểổnđịnhmộtchỗ,khôngdichuyển.

-Liamáyngang:Thườngsửdụngmiêutảkhônggianrộnglớn(trongquayphimphongcảnh)hoặctheovậtthểchuyểnđộngtheochiềungang.

-Liamáyđứng:Thểhiệnsựcaolớn,bềthế(củacáccôngtrìnhkiếntrúc),hoặcđitheochuyểnđộngchiềuđứng(leonúi).

-Máydichuyểntheonhânvật(đuổitheobácnôngdândắttrâurađồng).

3.2. Chuyển động của ống kính máy quay, máy ảnh

-Phóngtothunhỏ(Zoomin/Zoomout):Xoayvòngzoomhoặcgạtcôngtắctele/zoomcủaốngkính,đểđưavậtthểvàogầnhoặcraxa,hẹphoặcrộng.

Nếudùngđiệnthoại,rấthạnchếsửdụngchếđộzoom.Tốtnhấtlàtiếnlạigầnđốitượngđượcquay.

-Thayđổikhoảngnét:

Khisửdụngmáyquayhoặcmáyảnhchuyêndụng,thayđổivònglấynétđểlấyđiểmnétvềchủthể.

Một số mẹo nhỏ khi quay phóng sự: -Làmítđộngtácthayđổiđộtngộtcủamáyquay,đểngườixemkhôngbịchóngmặt,khóchịukhixem.

Vídụ:Cảnhmộtngườidắttrâutừphảisangtrái,thìcảnhtiếptheotrongcụmcảnhvẫnnêntheochiềuchuyểnđộngđó.


-Nênsửdụngchânmáynhiềunhấtcóthể,đểhìnhảnhổnđịnh,dễchịu.

-Lưuýmộtsốcảnhphụ,cảnhxenluônphảicósựliênkếtvớicâuchuyệnchính,phongphúchocâuchuyện.

Vídụ:Cảnhmộtngườiđanggặtlúa,cảnhphụphảiliênquan:Đặctảbônglúa,concòbaytrênđồng,đườnglànghoặcngôinhàgầnđồnglúatheotầmmắtnhìncủangườiđanggặt,bólúagặtxong,cáiliềmđangcắtlúa,…

-Lưuýâmthanhkhiquay,tránhcácâmthanhcóthểgâyxáotrộnviệcphỏngvấn(tiếngmáyxayxátliêntục,tiếngtàuhỏachạyquadùkhôngnhìnthấytàutrongkhuônhình,tiếngđiềuhòa).

4. Ánh sáng trong quay phim

4.1 Ánh sáng tự nhiên

-Ánhsángmặttrờitừ8h30’-10h30’sáng,13h30’-15h30’chiềulàtốtnhấtchoquayphim.Đâylàlúcánhsángđingang,cườngđộdịu,dễkiểmsoátvàápdụngcáckỹthuậtquayngượcsáng,xuôisáng,tạobóngđổtrongcáccảnhphim.

-Tránhánhsánggiữatrưa.Nắngtỏaxuốngđỉnhđầuxuốngkhiếnnhânvậtbịbẹt,mătmũibịtối.

4.2 Sắp đặt các nguồn sáng khác trong quay phim

- Ánh sáng chính:Lànguồnsángquantrọngnhất,hướngvàochủthể.Cóthểtậndụngđènbànhọc,đèntrongnhà.Thườngđượcđặtchếch45độsovớitrụctừmáyquayđếnchủthểđểthểhiệnrõrànghìnhkhốichủthể.

- Ánh sáng phụ: Nhằmlàmgiảmbớtbóngđenbóngđổtừnguồnsángchínhtạonên.Thườngcócườngđộthấpdịuhơnnguồnsángchính.Đượcđặtvuônggócvớivớinguồnsángchính.

- Ánh sáng ven:Ánhsángđếntừsauchủthể,chiếusángphíasauvàtóc;táchvàlàmnổibậtchủthểkhỏiphôngnền.Ánhsángvencóthểmạnhnhưánhsángchínhvàcóđộtươngphảncaohơnánhsángchính.Thườngđượcđặt


đốidiệnvớiánhsángchính.Nếukiểmsoátvàsửdụnghiệuquảánhsángven,cảnhquaysẽấntượng,hiệuquả.

- Ánh sáng nền:Lànguồnsángchiếuvàobốicảnhphíasauchủthể,đểdiễntảkhônggianxungquanh.

* Sơ đồ bố trí các nguồn sáng cơ bản


5. Kịch bản phóng sự truyền hình

5.1. Khái niệm

-Phóngsựtruyềnhìnhlàkểmộtcâuchuyện,nhưnglàkểbằnghìnhảnh,âmthanhchongườixem.

Kịchbảnlàvănbảnkểđầyđủcácdiễntiếncủacâuchuyện,nêubậtnhữngyêucầuvềhìnhảnhvàâmthanhmộtcáchrõràngmạchlạc,saochongườilàmphimdễhìnhdungkhisảnxuất.

Trongkịchbảnphâncảnh,chiacộtrõ:Diễnbiếncâuchuyện,hìnhảnh,độngtácmáy,lờibình(phỏngvấn,lờidẫn,âmthanh,âmnhạc)

5.2. Kết cấu của kịch bản

Kịchbảngồmbaphầnchính:Mởđầu,pháttriểncâuchuyện,phầnkết.

5.2.1. Mở đầu

-Nêuđềtài,thựctrạngcủacâuchuyện,hiệntượng;xungđột,câuchuyệncủanhânvậtkhiếnngườixemphảisuynghĩ,đặtcâuhỏi.

Lưu ý:Nênchọnítnhấtmộtnhânvậtchínhđểđixuyênsuốtkểcâuchuyệnchínhcủaphóngsự.Mởđầucóthểphỏngvấnnhânvậtđểnóilênýchínhnày.

-Cốgắngchọnquaynhữnghìnhảnhmởđầucâuchuyệnmộtcáchthuhút,cótínhgợimở.

5.2.2. Phát triển câu chuyện

-Phầnnàyphảitrảlờiđượccáccâuhỏinhưthếnào,tạisao?Tạisaocósựviệcđó,sựviệcdiễnranhưthếnào?Cókhókhănthuậnlợigì?Quátrìnhthayđổicủasựviệc,nhânvậtdiễnrathếnào?


-Phỏngvấnnhânvật/cácnhânvật,quaycáchìnhảnhliênquanđểtrảlờinhữngcâuhỏitrên.Thôngquahìnhảnhvềhànhđộngcủanhânvật,hìnhảnhcủasựkiệnhiệntượngđểtrảlờicâuhỏiđó.

5.2.3. Phần kết

-Vấnđềđượcgiảiquyếtnhưthếnào?Cókếtquảgì?Liệutrongtươnglaisựviệc,nhânvậtsẽrasao?

Ví dụ:PhóngsựvềNângcaobìnhđẳnggiớiquadựántrồngchuốiởBắcKạn

-Phầnmởđầu:Hìnhảnhnhómchịemphụnữtrồng,chămsóccâychuối,hoặcchếbiếnsảnphẩmtừchuối,nóilênsựthayđổitrướcvàsaukhicódựán.

Hoặc:Chỉnóivềcâuchuyệntrướckhicódựán

-->Cách1thuhúthơnbởinóivềsựthayđổi,cócáchìnhảnhvềsựthayđổi,khiếnngườitasẽđặtcâuhỏitiếptheolàtạisaocóthayđổiđó.

-Pháttriểncâuchuyện:Quaycáchìnhảnh,phỏngvấnnhânvậttrảlờinhữngcâuhỏisau:

+Dựánbắtđầuthếnào?

+Chịemsinhhoạtcácnhómtiếtkiệmrasao?Cánbộdựánhướngdẫnthểthứchoạtđộngcủanhóm,cácbuổisinhhoạtnhómnóivềkỹthuậttrồngchuối,chiasẻcôngviệctronggiađìnhvớichồngcon;Hoạtđộngkháccủanhóm:Chơithểthao,tổchứccácngàyhộigiađình

-Phầnkết:

-Nhómđemlạilợiíchthếnào?Thayđổithếnào?-->Hìnhảnhcácôngchồnggiúpvợviệcnhà,hìnhảnhvườnchuốixanhtốt,thuhoạchchếbiếnchuối;Phỏngvấnchịemnóivềnhữngkỹnăngmớimàmìnhcóđược;Phỏngvấncánbộdựán,cánbộđịaphươngnóivềthayđổicủachịem.

-Chịemnóivềnhữngmongướccủamình.


5.3. Viết kịch bản

Lậpbảnghoạchđịnhcôngviệcbaogồmtừngnộidungphim,cảnhquaycầnthiết,phỏngvấnai… 6. Viết lời dẫn:

-Lờidẫnnhằmnóirõnhữnggìmàhìnhảnhkhôngdiễnđạtđượchết.Khôngthểhiệnlạinhữnggìđãđượcmôtảbằnghìnhảnh,âmthanhvàcuộcphỏngvấn.

-Lờidẫncũngcầnngắngọn,súctích,thểhiệncảmxúc,tránhrườmrà,nhiềutínhtừ,từlặp.

7. Vai trò của đạo diễn

7.1. Đạo diễn: Ngườichịutráchnhiệmchỉđạoquátrìnhthựchiệnmộtphóngsựtruyềnhình


7.2 Công việc của đạo diễn

-Chuẩnbị:

+Phâncảnh

+Tổchứcvàchọnđịađiểm,thờigianquayquay

-Quayphim:

+Chỉđạodiễnxuất

+Chọnvịtríđặtmáyquay,khungcảnh

+Đảmbảothờigianquay

+Cáccôngviệckhácnhưchỉđạonghệthuật,kỹthuật,quảnlýêkíplàmphim

-Hậukỳ:

+Lựachọncảnhquaytốtnhất

+Giámsátdựngphim

+Âmnhạcchophim

8. Xây dựng kế hoạch, tổ chức sản xuất

8.1: Phân công nhiệm vụ

Hãylựachọncácvịtríthựchiệnphóngsựtruyềnhình,phimtàiliệu,đểmỗingườichịutráchnhiệmrõràngmộtkhâu.Baogồmcácthànhviênsau:

-Biênkịch/Viếtkịchbản

-Đạodiễn

-Quayphim

-Âmthanh,âmnhạc

-Dựngphim

-Thànhviênhỗtrợcácvịtrítrên


8.2. Kế hoạch thực hiện Lậpbảngxácđịnhcôngviệctheotừnggiaiđoạn. Giai đoạn chuẩn bị:

Giai đoạn ghi hình:


-Chuẩnbị:

+Từđềtàiđãchọn,xácđịnhgiọngđiệucủabộphimđểchọnlựabốicảnh,hìnhảnh,lờidẫnlờibìnhphùhợp

9. Dựng phóng sự

-Căncứvàokịchbản,sắpxếpcảnhquayưngý,cảnhphỏngvấncầntríchdẫn,cácâmthanhhiệntrường,âmnhạctheodiễntiếncủacâuchuyện.

-Xácđịnhthờilượngcầnthiết:Tùyyêucầucụthể,nhưngphóngsự3phútlàtươngđốiphùhợpvớikhungthờilượngtruyềnthônghiệnđại,đủthểhiệncâuchuyệnmàngườixemkhôngnhàmchán.

-GhépcáchìnhảnhvàophimtheokịchbảnbằngphầnmềmMovieMaker.Xenkẽlờidẫn,hìnhảnh,phỏngvấn.Vídụ:

Mở đầu Phát triển Kết thúc

Lờidẫn Phỏngvấn

Ý1:Lờidẫn

Âmthanhhiệntrường

Phỏngvấn

Ý2:Lờidẫn

Phỏngvấn

Ýchốt

Cảnhminhhọa

Hìnhảnhngườiđượcphỏngvấn

Hìnhảnhminhhọa

Hìnhảnhthenchốt

Hìnhảnhngườiđượcphỏngvấn

Hìnhảnhthenchốt

Hìnhảnhminnhhọa,hìnhảnhngườiđượcphỏngvấnxenkẽ

Hìnhảnhminhhọa

10. Sử dụng Movie Maker:

VuilòngxemhướngdẫncáchsửdụngMovieMakerđểdựngvideoởđườngdẫnsau:https://www.youtube.com/watch?v=5X9R3Id2CP4

Phụ lục

Phụ lục 1: Một số lỗi ý nghĩa, văn phạm, chính tả thường thấy

Lỗi ý nghĩa

• “SaukhikếtthúcĐạihộiđiểmBanThườngvụtổchứchọpđánhgiá,rútkinhnghiệmpháthuynhữngviệclàmtốt,chỉranhữngtồntạicầnkhắcphụcđểrútkinhnghiệmchocácchibộ,đảngbộđạihộisau”>>rútkinhnghiệmpháthuylàgì?Khắcphụcdùngchosaisót,sựcố,chứkhôngkhắcphụctồntại.

• “Mỗingườicómộtyếuđiểmkhácnhauvàcáitài,cáiduyênkhácnhau”>>Yếuđiểmlàđiểmquantrọng.Ởđây,ýtácgiảnóilà“điểmyếu”.

Lỗi văn phạm

• “SựkiệnđượcdiễnrađểkỷniệmngàythànhlậptổchứcA.”>>đúnglà“Sựkiệndiễnra…”

• “Mặcdùsinhratronggiađìnhnôngthônnghèo,bốmẹlạithườngxuyênđilàmxa.Cậuhọctròấyvẫnluônđứngđầulớp.”>>đúnglà“Mặcdùsinhratronggiađìnhnôngthônnghèo,bốmẹlạithườngxuyênđilàmxa,cậuhọctròấyvẫnđứngđầulớp”.

Lỗi chính tả

• “HồngQuâncóthểtruyềnngượctrởlạichođồngđộicủaanhđangbănglêndứtđiểm.”>>từđúnglà“chuyền”.

• “Nhữngcâutruyệnlàmlayđộnglòngngười.”>>từđúnglà“câuchuyện”.

Phụ lục 2: Nguồn tham khảo

• NguồnthamkhảochoPhần2:Sách“Conmắtbiêntập”,NXBTổnghợpTPHCM2011.

• Nguồnthamkhảocáclỗivănphạm,chínhtả:https://giaoduc.net.vn/tieu-diem/mot-so-loi-tieng-viet-tren-cac-bao-dien-tu-hien-nay-post159302.gd

• NguồnthamkhảochoPhần1,5,6:https://www.24hdansuneredaction.com/vi/vàwww.daotao.vtv.vn

• Nguồnthamkhảochophầnbiêntậpbảntintruyềnhình:TàiliệucủanhómtácgiảNguyễnMinhĐức,VũNgọcDũng

• Nguồnảnh:TổchứcCAREQuốctếtạiViệtNamvàNguyễnLongHưng.

TỔ CHỨC CARE QUỐC TẾ TẠI VIỆT NAMTầng 9, tòa nhà CDC, 25 Lê Đại Hành, Hà NộiĐT: (84) 24 3716 1930 | Fax: (84) 24 3716 1935www.care.org.vn | [email protected]/CAREinVietnam

Tàitrợ:

sẢn xuẤt bẢn tin

Documents