starogrecki teatr historia kultury
TRANSCRIPT
Powstał teatr z wiejskich świąt dla uczczenia boga Dionizosa,
które odbywały się kilka razy w roku.
Uczestnicy święta śpiewali dytyramby, smarowali oblicze
winnym gąszczem,zakładały maski i kozie skóry.
Przodownicy chóru opowiadali o
wydarzeniach z życia boga i tym
samym pobudzały chór
do śpiewu.
Do opowieści mieszały
się elementy aktorskiej gry, i mit
jakby ożywał przed
uczestnikami święta.
Mitologia Greków urosła z pragnienia wyjaśnić środowisko
przyrodnicze i była ciasno związana z religią.
Grunt starogreckiej sztuki - mitologia.
Podczas rozwoju tragedii do kręgu jej fabuł, oprócz mitów o
Dioniśe, weszły opowiadania o losach bohaterów dawnych
czasów.
Przez mit dramaturg odbijał w tragedii współczesne jemu
życie społeczne, wypowiadał swoje polityczne, filozoficzne i
etyczne przeświadczenia.
Tragedia już w drugiej połowie VI w do naszej ery dosięgła
znacznego rozwoju, wykorzystawszy bogatą spuściznę
eposu i liryki.
Fespid wydzielił z chóru szczególnego wykonawcy - aktora.
Fespid - pierwszym ateńskim tragicznym poetą.
Wiosna 534 r. - 1) pierwsze przedstawienie tragedii Fespida.
2) ten rok przyjęto uważać za rok urodzenia światowego
teatru.
Dawna Atika komedia V w. do n. e. była polityczna za swoją
treścią.
Ona poruszała kwestie ustroju politycznego, działalności
instytucji Ateńskiej republiki, jej zewnętrznej polityki
i tak dalej.
Swojego wyższego wyrażenia teatralna sztuka V w. Przed n.e.
dosięgła w twórczości trzech dużych tragików -Ajschylos,
Sofokl, Ewrepida - i komedi opisarza Arystofana.
Teatr w Starożytnej Grecji był instytucją państwową, i
organizację teatralnych przedstawień brało na się państwo,
przeznaczając dla tych celi specjalnych ludzi. Dramaty stawiały
na trzech świętach dla uczczenia Dionizosa:
Małych czy Więjskich Dionizosach (w grudniu - w styczniu);
Lenejach (w styczniu - lutym);
Dużych czy Miejskich Deonizosach (w marcu - kwietniu).
Dramatyczne przedstawienia byłi jak współzawodnictwa
dramaturgów, które przedłużały 3 dnie.
Każdy z tragików musi był przedstawić po cztery sztuki: trzy
tragedie (trylogia) i jeden satyryczny dramat.
Trylogia i satyryczny dramat składały teatrologię.
Najpierw pokazywały teatrologię, pod wieczór wykonywały
komedię jednego z tych, co brało udział we
współzawodnictwie komicznych poetów.
Dramaturdzy otrzymywali chór od archonta.
Wszystkie koszty, związane z chórem, brał na się. On musi był
zorganizować chór na swoje pieniądze, wyrobić dla niego
kostiumy.
Dla dramatycznych współzawodnictw wymagałosię sześć chore
gów: trzy - dla teatrologii i trzy - komedii.
Dla napisania muzyki i nauczaniu chóru dramaturdzy
wykorzystali pomoc specjalnych nauczycieli.
Wykonanie obowiązku chorega i uczestnictwo w tragicznymchórze było sp
rawą szanowaną. Uważało się, że oniznajdują się pod szczególnym zastęps
twem bóstwa.
Wszyscy oni na pewien czas przygotowania do dramaturgicznych
współzawodnictw zwalniali się od wojaczki.
Sądziły na współzawodnictwie szczególnych obieralnych jaźni.
Dla dramaturgów, co zwyciężyło, były ustalone trzy nagrody. Oprócz
honorarium, dramaturg otrzymywał wianek zbluszczu.
Choreg miał prawo zbudować pomnik do znamionowania swojego
zwycięstwa.
Dla wejścia do teatru miejska władza wprowadziła wydanie
wejściówek miedzianych krążków, co jest podobne do
monet i nazywały się symbolami.
Przy Peryklowie biednym obywatelom wydawały się naodwie
dzanie teatru szczególne widowiskowe pieniądze (teorikon).
W teatrze były stricte rozprowadzone miejsca dla różnych
grup widzów.
Ilość ludzi, co otrzymało symbole na jeden raz, nie musi było
przekraczać liczby miejsc na lawach.
Przy wejściu bilety odbierały się.
Dramatyczne przedstawienia w Atenach były
ogólnonarodowym świętem, do których dołączali się i
mieszkańcy drugich miast-państw.
Wszyscy byli ubrane do odświętnej odzieży, głowy ozdabiały
wiankami.
Widzowie jedli i pili w samym teatrze.
Ateńska publiczność była bardzo chłonna i bezpośrednia.
Jeśli sztuka podobała się, widzowie wyrażali aplauzoklaskami
i krzykami. Jeśli sztuka nie podobała się, widzowie gwizdali,
pstrykali mową, stukali odnóżami.
Więc, osąd narodu miał istotne znaczenie dla sukcesu
przedstawienia.
Partia aktora przeplatała się z piosenkami chóru i składała
całą sztukę.
Wkrótce po Eurypideśie, który wprowadził jednego aktora,
Ajschylos wprowadził dewteragonista (drugi aktor w dramaci)
,a młodszy współczesny Ajschylos, Sofoklesa - trzytagonista
(trzeci aktor w dramacie).
Główne role wykonywał protagonista (pierwszy aktor).
Aktorem mógł być tylko
wołnourodżony.
Dzięki ciasnemu związkowi gre
ckiego teatru z kultem
Dionizosa aktorzy korzystali duż
ą czcią i zajmowali wysoki
społeczny stan.
Iłość aktorów nie przekraczała
trzech osób.
Role kobiet zawsze wykonywały się
mężczyznami.
Nieme role wykonywali statyści.
Aktorzy muszą były dobrze
deklamować wiersze,
posiadaćwokalnym mistrzostwem i
mistrzostwem tańca.
Najpierw tragiczny chór naliczał 12 osób, potem skład jego
był powiększony do 15.
W komedii chór zawsze składał się z 24 osób.
Uczestnicy chóru nazywali się chorewtami, kierownik chóru -
koryfeuszem.
W tragedii chór zwykłe przedstawiał ludzi, bliskich
głównemu bohaterowi.
Komiczny chór przedstawiał nie tylko ludzi, ale i zwierzęcych
i bajecznych istot.
".Z pojawieniem drugiego i trzeciego aktora rola chóru
słabnie, dramatyczny konflikt może odbywać się teraz
między bohaterami i bez uczestnictwa chóru. Lecz chór
nie znika. On istnieje jak konieczny komponent u
wszystkich tragicznych poetów klasycznego okresu,
chociaż niesie nie zawszejednakowe dramatyczne
obciążenie.".
".Chór był bohaterem kolektywnym, jego partie i dotąd
pomagają zrozumieć filozoficzny i ludzki sens tragedii
wplanie decyzji głównego konfliktu".
Maski przeniknęły do
greckiego teatru wskutek
związku ostatniego z kultem
Dionizosa.
W teatrze klasycznego okresu
maski już nie miały kultowego
znaczenia.
Maska odpowiadała zadaniom greckiego teatru stwarzać
duże uogólnione obrazy. Użytek maski warunkował się
również rozmiarami greckiego teatru. Bez maski oblicza
aktorów były by źle widoczne widzom ostatnich szeregów.
W dawnej komedii duża część masek musi wywoływać
śmiech, stąd ich karykaturalny i groteskowy charakter.
Poeci dawnej komedii również wyprowadzali na scenę i
swoich współczesnych. Maska w takich wypadkach była
zazwyczaj przedstawioną karykaturalnie podobizną.
Maski zmieniały się każdy raz, jak tylko wykonawca
przechodził od jednego stanu do drugiego.
Poza tym, pewne znaczenie miało zabarwienie maski:
naprzykład, po purpurowym jej kolorze widzowie poznawali
drażliwego człowieka, po rudym - chytrego i podstępnego.
Maski działy się z drzewa czy
płótna, w ostatnim wypadku
płótno naciągało się na karkas,
pokrywało się gipsem i malowało
się.
Maski zakrywały nie tylko twarz,
lecz całą głowę, tak że fryzura
była umocniona na masce, do której
w razie potrzeby przymocowywała
się tak samo broda.
U tragicznej maski zazwyczaj
czyniły występ nad czołem,
zwiększający wzrost aktora.
Kostium tragicznych aktorów był nie
którą modyfikacją sumiastej odzieży,
która nosili kapłani Dionizosa.
Teatralny chyton miał długie rękawy i
schodził do pięt. Płaszcze stosowały
się w zasadzie dwóch rodzajów:
Himatij (szeroki płaszcz, co
rozmieszczało się fałdami wokół
ciała)
Chlamida (krótki płaszcz z zapięciem
na barku).
Kolor na odzieży miał też
pewne znaczenie: role
szczęśliwców wykonywały się
w odzieniu z żółtą czy
czerwienną smugą, a
niebieskie czy zielone smugi
zaznaczały pechowców.
Obuwie tragicznego aktora nazywało
się koturnami.
Dla nadania swojej figurze jeszcze
większej mości, tragiczni aktorzy
wzmacniali pod odzieżą specjalne
podkłady czy niewielkie poduszki,
zachowując przy czym przyrodnicze
proporcje ciała.
W komedii użytek poduszek i
podkładów, przeciwnie, wywoływał się
pragnieniem poruszyć normalne
proporcje ludzkiego ciała i tym
wywołać śmiech.
Rozkwit greckiej teatralnej sztuki jest związany z działalnością dużych
dramaturgów, co tworzyło w VI, - V powiekach do nowej ery -
Ajschylosa, Sofoklesa, Eurypidesa i Arystofana, świetnego komedio
pisarza dawnych czasów.
Autor heroicznych patriotycznych, takich, co podejmuje duże
historyczne i religijno-filosofske tematy utworów
Przedstawienia Ajschylosa różniły się dużą świetnością.
Był sam głównym wykonawcą w swoich tragedjach.
Wprowadził drugego aktora.
Chór u Ajschylosa, co składało się z 12 osób, był prawdziwą
czynną twarzą.
Przy Ajschylosowie była określona klasyczna forma budowy
tragedii i tryb tragicznego przedstawienia.
Ajschylos
Wysoka humanistyczna skierowaność tragedii Sofokła, interes do
ludzkiej osobowośći i jej duchowym przeżyciom.
Wprowadził trzetiego aktora, zmniejszył rolę chóru (nie zważając
na doprowadzenie liczby chórzystów do 15) i zwiększył
dialogiczne części tragedii, wprowadził dekoracje.
Sofokł zrezygnował z niektórych scenicznych efektów, którymi
korzystał się Ajschylos: on nie ma uroczystości, wjazdówcarów na
rydwanach, nie pojawiają się fantazmaty.
Sofokłes
Wzmacnianie uwagi do świata wewnętrznego ludżie i zjawiskom
otaczającego życia.
Bohaterzy Eurypidesa zza ich duchowych przeżyć czynią jego
najbardziej tragicznym z wszystkich antycznych dramaturgów.
W celach emocjonałnego działania na widzów wprowadzado
swoich dramatów sceny śmierci, fizycznych cierpień, szaleństwa
i dużo że drugie.
Chór w dramatach już nie ma takiego ciasnego związku z
rozwojem działania, jak u Sofoklesa.
Eurypides
Dawna antyczna komedia dosięgła artystycznego rozkwitu w
jego twórczości.
W satyrycznych utworach wywiódł mnóstwo jaskrawych
socjalnych typów: haniebnego demagoga; filozofa-sofizmatu
i drugich typów.
Pozytywny bohater jego komedii występuje drobny właściciel
ziemski.
Komedie Arystoteles stwarzały żywy, sceniczny wyraźny typ
przedstawienia, bogaty ostrymi dialogami.
Arystoteles
Teatr budował się na
świeżym powietrzu
Składał się z trzech
głównych części: orches
try, parodosu i skeny.
Słowo teatr oznacza "miejsce dla
widowiska" czy samo"widowisko".
Najpierw przeznaczała się tylko dla przebierania i wyjść
aktorów, znajdowała się poza kręgiem orchestry, później już na
stycznej do jego koła.
Przednia ściana skeny - proscenium, co miało zazwyczaj
wygląd kolumnady, przedstawiając front cerkwi czy pałacu,
zyskała z czasem dużego znaczenia w załatwieniu spektaklu.
Na myśl niemieckiego architekta i archeologa W. Deprtelda,
proscenium zazwyczaj miał wygląd kolumnadyczy portyku;
ta kolumna i była albo wzdłuż całego frontu skeny, albo
zajmowała tylko jej centralną część.
Starożytną ze składowych teatru.
Okrągły placyk, na którym wystę
powały chór i aktorzy.
Najpierw widzowie wolno
rozmieszczali się naokoło
orchestry.
Później pojawiły się szczególne
miejsca dla publiczności,
rozmieszczone na stokach
pobliskich pagórków i gór.
Planowanie greckiego teatru było przewidziane na dobrą
słyszalność.
W niektórych teatrach stosowały się rezonujące naczynia, co
umieszczało się wśród wzrokowych miejsc.
Kurtyny w greckim teatrze nie było, chociaż być może, że w
niektórych sztukach jakie kolwiek części proscenium
tymczasowo zawieszały się od widza.