sw presentation2019 v3 - 京都大学 · • electron-positron annihilation gamma-rays (511 kev)...

21
電子飛跡検出型Si/CdTe半導体コンプトンカメラ の進展 渡辺 伸 (ISAS/JAXA) Si/CdTe semiconductor Compton cameras with electron-tracking based imaging for high sensitive MeV gamma-ray observations 第2回 MeVガンマ線研究会 2019/9/26

Upload: others

Post on 06-Feb-2021

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 電子飛跡検出型Si/CdTe半導体コンプトンカメラの進展

    渡辺 伸 (ISAS/JAXA)

    Si/CdTe semiconductor Compton cameras with electron-tracking based imaging for high sensitive MeV gamma-ray observations

    第2回 MeVガンマ線研究会 2019/9/26

  • MeVガンマ線観測で天体物理• Nuclear gamma-ray emission

    • very hot accretion flows (BH binary, ex: Cyg X-1) • Supernova Explosion

    • electron-positron annihilation gamma-rays (511 keV) • the Galactic center • Supernova remnants

    • Pulsar Wind Nebula • Magnetar • Solar flare • … Integral SPI 511 keV image

    profiles of the 511 keV image

    Knödlseder et al 2005

    Kafexhiu, Aharonian & Barkov 2019

    56Ni decay gamma-rays from SN2014J SPI/INTEGRAL Diehl et al. 2014

    Energy Resolution: ~1% (ΔE/E) Spatial Resolution: ~1 degree

  • コンプトンカメラの原理

    コンプトンコーン

    散乱位置と吸収位置の情報 (X1,X2)反跳電子と散乱光子のエネルギー情報 (E1, E2)散乱角θの計算->コンプトンコーンの決定

    コンプトン散乱

    光電吸収

    Sp

    cosθ = 1 − mec2

    (

    1

    E2−

    1

    E1 + E2

    )

    (E1,X1)

    (E2,X2)

    θ

    散乱体

    吸収体コンプトン散乱の運動学

    ・・・・コンプトンコーンの重ね合わせ

    ・統計的に有意な ソースの検出

  • コンプトンカメラの性能

    θEinEout

    コンプトン散乱

    光電吸収Sp

    θ

    (E1,X1)

    (E2,X2)

    コンプトンカメラの性能:精度よくガンマ線の反応をトラックできるか?•コンプトンカメラのエネルギー分解能 •→構成検出器のエネルギー分解能(ΔE) •コンプトンカメラの角度分解能 •コーン軸Spの精度 → 構成検出器の位置分解能(ΔX) •散乱角θの決定精度 → 構成検出器のエネルギー決定精度 •ドップラーブロード二ング →散乱体検出器の物質

    •高いエネルギー分解能と位置分解能を持った半導体検出器 •Si:コンプトン散乱の確率が高い •CdTe: 光電吸収効率が高い •Si: ドップラーブロード二ングが小さい

    SiとCdTeの組み合わせは最適

  • Advanced Si/CdTe semiconductor Compton Camera

    散乱体(Siなど)

    吸収体(CdTeなど)

    (E1,r1)

    コンプトンコーン

    (E2,r2)

    θ

    反跳電子e-

    反跳電子の動きから入射方向が制限

    scatter (ex. Si)

    absorber (ex. CdTe)

    recoiled electron

    Compton Arc

    how accurately we can determine the direction

    -> The length of Compton arc

    E

    Te

    θ

    Compton Ring/Cone

    With Electron TrackWithout Electron Track

    Compton Arc

    Adding the information on the direction of the recoil electron

    Si/CdTe semiconductor Compton Camera with electron-tracking based imaging

  • Si detector to detect electron trajectoriesIn order to precisely track electron trajectories in Si fine position resolution is required

    Energy of recoil electrons down to

  • Si-CMOS hybrid detectorA double-sided Si detector and a CMOS-IC are combined.

    Yoneda, SW et al. (NDIP 2017, NIM-A 2017)

    Si n-bulk

    金属電極 (高電圧側)

    CMOSセンサ (p-sub)

    p

    ASIC for strip det.

    double-sided Si (~500 um)

    CMOS-IC

    strips (ohmic side)

    20 µm pitch pixels (junction side)

    Timing for Compton coincidence and Energy

    Image of electron tracks (Corresponds to Triggered strip)

    1.3 cm

    strip electrodes(64 strips) ASIC(VATA-SGD)

    640x640 pixels

    Non-destructive readout

    Sum

    of p

    ixel v

    alue (

    CMOS

    )

    0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 1000

    10

    20

    30

    40

    50

    60

    70

    80

    90

    100

    1

    10

    210

    310

    hist2d

    ASIC signal [keV]0 20 40 60 80 1000

    5000

    10000

    15000

    20000

    25000

    30000

    35000

    spec_si

    Energy resolution 
FWHM 1.6 keV

    @59.5 keV

    ASIC signal [keV]

  • 厚型CdTe DSD

    (EPt + EAl)/2

    (EPt

    −E A

    l)/2

    [keV]

    [keV]

    57Co

    2mm厚CdTe DSD 250µm strip pitch 500 V , ‒40℃

    CdTe DSDで両面の信号を使って処理することで、厚い素子でもエネルギー分解能のよい検出器を得ることが可能

    2mm厚 ~80% @100 keV

  • 厚型CdTe DSD

    (EPt + EAl)/2

    (EPt

    −E A

    l)/2

    [keV]

    [keV]

    0 50 100 150 2000

    10000

    20000

    30000

    40000

    50000

    60000

    70000

    80000

    spec1

    Energy[keV]0 100 200 300 400 500 600 7000

    10000

    20000

    30000

    40000

    50000

    60000

    70000

    80000

    90000

    spec1

    Energy[keV]

    57Co 137Cs122 keV FWHM 2.6 keV

    662 keV FWHM 7.1 keV

    57Co

    2mm厚CdTe DSD 250µm strip pitch 500 V , ‒40℃

    CdTe DSDで両面の信号を使って処理することで、厚い素子でもエネルギー分解能のよい検出器を得ることが可能

    2mm厚 ~80% @100 keV

  • Prototype Compton Camera for electron-tracking based ImagingCdTe Double-sided strip detector (CdTe: ACRORAD), 2 mm thick 128+128 strips, 250µm strip pitch

    7 mm

    64 mm

    32 mm

    13 mm0.5 mm thick

    2 mm thick

    Si-CMOS

    CdTe DSD

    Radioactive IsotopeSi-CMOS, 0.5 mm thick 20µm pixel pitch 640x640 pixels

    FPGA for LSI

    FPGA for CMOS

    FADC

    readout LSI(VATA(SGD)) for Si strip side

    CdTe DSD

    CMOS (Si pixel readout)

    Si detector

    readout LSIs(VATA(SGD))

    Data, Control, Triggers

    ,..

    SignalControl

    Frame No. info., veto, ..

    DATA

    DATAASIC

    ASIC

    ASIC

  • 0 100 200 300 400 500 600 7000

    50

    100

    150

    200

    250

    300

    350

    400

    450

    spec_comp_nosel

    0 200 400 600 800 10000

    200

    400

    600

    800

    1000

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    60

    70

    80

    spec_comp2d_nosel si cdte

    Energy Spectrum

    FWHM 7.4 keV @662 keV

    Si Energy deposit[keV]

    CdTe

    Ener

    gy d

    epos

    it[ke

    V]137Cs

    Scattered in Si, Absorbed in CdTe

    137Cs

    Energy[keV]

    Si energy deposit + CdTe energy deposit

  • 20− 15− 10− 5− 0 5 10 15 200

    100

    200

    300

    400

    500

    600

    700

    dist_arm

    Compton Imaging (conventional)137Cs 662 keV

    [mm][mm]

    [degree]

    Angular Resolution Measure

    Si-CMOS

    CdTe DSD

    𝜃geom

    E1

    E2

    cos 𝜃kin =

    ARM = 𝜃geom – 𝜃kin

    point-like source with a diameter of 1mm , distance 64 mm

    FWHM 3.1 degree

    source size : ~0.9 degree detectors position res. : ~2.0 degree

  • Electron Trajectories obtained with the Si-CMOS

    600 µm

    pixel

    170 175 180 185 190170

    175

    180

    185

    190

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001900_ene204.3

    505 510 515 520 525

    410

    415

    420

    425

    430

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001901_ene130.7

    445 450 455 460 465

    485

    490

    495

    500

    505

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001902_ene155.0

    595 600 605 610 615480

    485

    490

    495

    500

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001903_ene200.0

    225 230 235 240 245610

    615

    620

    625

    630

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001904_ene165.8

    455 460 465 470 475

    480

    485

    490

    495

    500

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001906_ene151.3

    130 135 140 145 150

    105

    110

    115

    120

    125

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001907_ene210.3

    45 50 55 60 65

    10

    15

    20

    25

    30

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001908_ene168.8

    440 445 450 455 460

    210

    215

    220

    225

    230

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001909_ene284.1

    60 65 70 75 80

    310

    315

    320

    325

    330

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001910_ene71.5

    270 275 280 285 290

    470

    475

    480

    485

    490

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001911_ene215.1

    525 530 535 540 545

    5−

    0

    5

    10

    15

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001912_ene177.9

    435 440 445 450 455485

    490

    495

    500

    505

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001913_ene296.1

    210 215 220 225 23040

    45

    50

    55

    60

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001914_ene115.0

    515 520 525 530 535480

    485

    490

    495

    500

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001915_ene209.8

    160 165 170 175 180

    10

    15

    20

    25

    30

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001916_ene234.0

    75 80 85 90 95

    185

    190

    195

    200

    205

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001917_ene172.8

    595 600 605 610 615

    415

    420

    425

    430

    435

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001918_ene232.0

    375 380 385 390 395

    570

    575

    580

    585

    590

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002000_ene147.2

    80 85 90 95 100590

    595

    600

    605

    610

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002001_ene156.8

    510 515 520 525 530

    60

    65

    70

    75

    80

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002002_ene111.5

    540 545 550 555 560

    325

    330

    335

    340

    345

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002003_ene134.1

    100 105 110 115 120

    280

    285

    290

    295

    300

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002004_ene287.1

    555 560 565 570 575

    45

    50

    55

    60

    65

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002005_ene198.8

    55 60 65 70 75

    60

    65

    70

    75

    80

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002006_ene250.4

    70 75 80 85 90

    450

    455

    460

    465

    470

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002007_ene244.6

    225 230 235 240 245

    200

    205

    210

    215

    220

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002008_ene145.2

    365 370 375 380 385

    70

    75

    80

    85

    90

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002009_ene119.3

    430 435 440 445 450

    390

    395

    400

    405

    410

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002010_ene215.8

    110 115 120 125 130

    600

    605

    610

    615

    620

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002011_ene134.7

    60 65 70 75 80

    185

    190

    195

    200

    205

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002012_ene166.6

    350 355 360 365 370

    380

    385

    390

    395

    400

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002013_ene201.3

    615 620 625 630 635

    20

    25

    30

    35

    40

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002014_ene124.0

    440 445 450 455 460

    320

    325

    330

    335

    340

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002015_ene160.4

    365 370 375 380 385

    95

    100

    105

    110

    115

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002016_ene121.9

    185 190 195 200 205

    295

    300

    305

    310

    315

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002017_ene165.2

    80 85 90 95 100

    505

    510

    515

    520

    525

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001803_ene244.1

    180 185 190 195 200455

    460

    465

    470

    475

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001804_ene251.5

    240 245 250 255 260

    80

    85

    90

    95

    100

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001805_ene195.5

    100 105 110 115 120

    125

    130

    135

    140

    145

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001807_ene205.7

    415 420 425 430 435

    65

    70

    75

    80

    85

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001808_ene187.5

    100 105 110 115 120

    305

    310

    315

    320

    325

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001809_ene205.8

    265 270 275 280 285

    425

    430

    435

    440

    445

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001811_ene154.1

    165 170 175 180 185

    235

    240

    245

    250

    255

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001812_ene193.8

    225 230 235 240 245

    530

    535

    540

    545

    550

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001813_ene210.9

    350 355 360 365 370

    290

    295

    300

    305

    310

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001814_ene256.2

    10 15 20 25 30

    485

    490

    495

    500

    505

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001816_ene192.6

    315 320 325 330 335

    250

    255

    260

    265

    270

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001817_ene222.8

    155 160 165 170 175

    235

    240

    245

    250

    255

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001818_ene174.2

    160 165 170 175 180

    585

    590

    595

    600

    605

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001821_ene171.6

    395 400 405 410 415

    435

    440

    445

    450

    455

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001822_ene165.3

    260 265 270 275 280

    120

    125

    130

    135

    140

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001823_ene212.3

    90 95 100 105 110

    460

    465

    470

    475

    480

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001825_ene184.5

    325 330 335 340 345530

    535

    540

    545

    550

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001826_ene186.1

    25 30 35 40 45

    400

    405

    410

    415

    420

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000407_ene313.8

    425 430 435 440 445420

    425

    430

    435

    440

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000411_ene296.1

    495 500 505 510 515

    290

    295

    300

    305

    310

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000427_ene273.1

    530 535 540 545 550

    250

    255

    260

    265

    270

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000443_ene291.2

    295 300 305 310 315

    100

    105

    110

    115

    120

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000444_ene257.1

    15 20 25 30 35

    370

    375

    380

    385

    390

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000447_ene262.1

    200 205 210 215 220

    30

    35

    40

    45

    50

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000450_ene255.2

    65 70 75 80 85

    115

    120

    125

    130

    135

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000452_ene252.2

    75 80 85 90 95

    265

    270

    275

    280

    285

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000477_ene253.1

    620 625 630 635 640

    510

    515

    520

    525

    530

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000489_ene273.8

    220 225 230 235 240

    200

    205

    210

    215

    220

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000501_ene258.0

    265 270 275 280 285

    130

    135

    140

    145

    150

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000504_ene275.8

    230 235 240 245 250

    530

    535

    540

    545

    550

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000525_ene259.6

    400 405 410 415 420150

    155

    160

    165

    170

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000536_ene255.7

    160 165 170 175 180

    135

    140

    145

    150

    155

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000548_ene265.2

    145 150 155 160 165

    250

    255

    260

    265

    270

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000556_ene280.6

    585 590 595 600 605

    290

    295

    300

    305

    310

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000564_ene259.6

    570 575 580 585 590

    530

    535

    540

    545

    550

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000568_ene251.3

  • Electron Trajectories obtained with the Si-CMOS

    600 µm

    pixel

    375 380 385 390 395

    570

    575

    580

    585

    590

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002000_ene147.2

    80 85 90 95 100590

    595

    600

    605

    610

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002001_ene156.8

    510 515 520 525 530

    60

    65

    70

    75

    80

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002002_ene111.5

    540 545 550 555 560

    325

    330

    335

    340

    345

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002003_ene134.1

    100 105 110 115 120

    280

    285

    290

    295

    300

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002004_ene287.1

    555 560 565 570 575

    45

    50

    55

    60

    65

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002005_ene198.8

    55 60 65 70 75

    60

    65

    70

    75

    80

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002006_ene250.4

    70 75 80 85 90

    450

    455

    460

    465

    470

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002007_ene244.6

    225 230 235 240 245

    200

    205

    210

    215

    220

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002008_ene145.2

    365 370 375 380 385

    70

    75

    80

    85

    90

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002009_ene119.3

    430 435 440 445 450

    390

    395

    400

    405

    410

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002010_ene215.8

    110 115 120 125 130

    600

    605

    610

    615

    620

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002011_ene134.7

    60 65 70 75 80

    185

    190

    195

    200

    205

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002012_ene166.6

    350 355 360 365 370

    380

    385

    390

    395

    400

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002013_ene201.3

    615 620 625 630 635

    20

    25

    30

    35

    40

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002014_ene124.0

    440 445 450 455 460

    320

    325

    330

    335

    340

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002015_ene160.4

    365 370 375 380 385

    95

    100

    105

    110

    115

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002016_ene121.9

    185 190 195 200 205

    295

    300

    305

    310

    315

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00002017_ene165.2

    80 85 90 95 100

    505

    510

    515

    520

    525

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001803_ene244.1

    180 185 190 195 200455

    460

    465

    470

    475

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001804_ene251.5

    240 245 250 255 260

    80

    85

    90

    95

    100

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001805_ene195.5

    100 105 110 115 120

    125

    130

    135

    140

    145

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001807_ene205.7

    415 420 425 430 435

    65

    70

    75

    80

    85

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001808_ene187.5

    100 105 110 115 120

    305

    310

    315

    320

    325

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001809_ene205.8

    265 270 275 280 285

    425

    430

    435

    440

    445

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001811_ene154.1

    165 170 175 180 185

    235

    240

    245

    250

    255

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001812_ene193.8

    225 230 235 240 245

    530

    535

    540

    545

    550

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001813_ene210.9

    350 355 360 365 370

    290

    295

    300

    305

    310

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001814_ene256.2

    10 15 20 25 30

    485

    490

    495

    500

    505

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001816_ene192.6

    315 320 325 330 335

    250

    255

    260

    265

    270

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001817_ene222.8

    155 160 165 170 175

    235

    240

    245

    250

    255

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001818_ene174.2

    160 165 170 175 180

    585

    590

    595

    600

    605

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001821_ene171.6

    395 400 405 410 415

    435

    440

    445

    450

    455

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001822_ene165.3

    260 265 270 275 280

    120

    125

    130

    135

    140

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001823_ene212.3

    90 95 100 105 110

    460

    465

    470

    475

    480

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001825_ene184.5

    325 330 335 340 345530

    535

    540

    545

    550

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001826_ene186.1

    25 30 35 40 45

    400

    405

    410

    415

    420

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000407_ene313.8

    425 430 435 440 445420

    425

    430

    435

    440

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000411_ene296.1

    495 500 505 510 515

    290

    295

    300

    305

    310

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000427_ene273.1

    530 535 540 545 550

    250

    255

    260

    265

    270

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000443_ene291.2

    295 300 305 310 315

    100

    105

    110

    115

    120

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000444_ene257.1

    15 20 25 30 35

    370

    375

    380

    385

    390

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000447_ene262.1

    200 205 210 215 220

    30

    35

    40

    45

    50

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000450_ene255.2

    65 70 75 80 85

    115

    120

    125

    130

    135

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000452_ene252.2

    75 80 85 90 95

    265

    270

    275

    280

    285

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000477_ene253.1

    620 625 630 635 640

    510

    515

    520

    525

    530

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000489_ene273.8

    220 225 230 235 240

    200

    205

    210

    215

    220

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000501_ene258.0

    265 270 275 280 285

    130

    135

    140

    145

    150

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000504_ene275.8

    230 235 240 245 250

    530

    535

    540

    545

    550

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000525_ene259.6

    400 405 410 415 420150

    155

    160

    165

    170

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000536_ene255.7

    160 165 170 175 180

    135

    140

    145

    150

    155

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000548_ene265.2

    145 150 155 160 165

    250

    255

    260

    265

    270

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000556_ene280.6

    585 590 595 600 605

    290

    295

    300

    305

    310

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000564_ene259.6

    570 575 580 585 590

    530

    535

    540

    545

    550

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00000568_ene251.3

    170 175 180 185 190170

    175

    180

    185

    190

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001900_ene204.3

    505 510 515 520 525

    410

    415

    420

    425

    430

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001901_ene130.7

    445 450 455 460 465

    485

    490

    495

    500

    505

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001902_ene155.0

    595 600 605 610 615480

    485

    490

    495

    500

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001903_ene200.0

    225 230 235 240 245610

    615

    620

    625

    630

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001904_ene165.8

    455 460 465 470 475

    480

    485

    490

    495

    500

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001906_ene151.3

    130 135 140 145 150

    105

    110

    115

    120

    125

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001907_ene210.3

    45 50 55 60 65

    10

    15

    20

    25

    30

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001908_ene168.8

    440 445 450 455 460

    210

    215

    220

    225

    230

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001909_ene284.1

    60 65 70 75 80

    310

    315

    320

    325

    330

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001910_ene71.5

    270 275 280 285 290

    470

    475

    480

    485

    490

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001911_ene215.1

    525 530 535 540 545

    5−

    0

    5

    10

    15

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001912_ene177.9

    435 440 445 450 455485

    490

    495

    500

    505

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001913_ene296.1

    210 215 220 225 23040

    45

    50

    55

    60

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001914_ene115.0

    515 520 525 530 535480

    485

    490

    495

    500

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001915_ene209.8

    160 165 170 175 180

    10

    15

    20

    25

    30

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001916_ene234.0

    75 80 85 90 95

    185

    190

    195

    200

    205

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001917_ene172.8

    595 600 605 610 615

    415

    420

    425

    430

    435

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    image_id00001918_ene232.0

  • Electron-tracking based Imaging

    [mm]

    [mm

    ]

    [mm][m

    m]

    conventional imaging electron-tracking based imaging

    10 events

  • Electron-tracking based Imaging

    [mm]

    [mm

    ]

    [mm][m

    m]

    conventional imaging electron-tracking based imaging

    10 events

  • Electron-tracking based Imaging

    [mm]

    [mm

    ]

    [mm][m

    m]

    |ARM| < 3.0ºconventional imaging electron-tracking based imaging

  • Electron-tracking based Imaging

    [mm]

    [mm

    ]

    [mm][m

    m]

    |ARM| < 3.0ºconventional imaging electron-tracking based imaging

  • How accurately can we recover the direction of recoil electrons?accuracy of direction correct - estimated

  • Issues to be solved• efficiency/ effective area

    • (SGD CC) 5 cm x 5 cm , ~2 cm thick ( 0.6 mm x 32 layers) • (the current Si-CMOS) 1.3 cm x 1.3 cm, 0.5 mm thick (only one layer)

    • Si-CMOS data processing : large data size, complex data processing • Difficulty in stacking multi-layers compactly • Difficulty of large area CMOS-ICs

    H.V. H.V. Power Board

    Data Processing (FPGA Board)

    with SpaceWire IF

    Si-CMOSCdTe

    Power Data (Spw)

    ~5 x 5 x 5 cm3

    •コンセプト(案):モジュール化を発展 • 5 cm角くらいのコンパクトな電子飛跡検出型Si/CdTe半導体コンプトンカメラ •これを多数(100 ̶ 1000個 以上)配置 •ただし、1個から始められる!!
 → CubuSatに搭載可能、気球も

    SGD CCをそのまま電子飛跡検出型にするのは難しそう。

  • まとめ• MeVガンマ線天体観測においても、空間分解能(~1degree)とエネルギー分解能(~1%)が重要

    • 電子飛跡を検出できるSi-CMOSハイブリット検出器を開発

    • Si-CMOS/CdTe DSD半導体コンプトンカメラの性能実証を実施

    • 662 keVのガンマ線でコンプトン再構成を実証。エネルギー分解能FWHM 7.4 keV、角度分解能ARM FWHM 3.1 degreeを達成。

    • 散乱電子の飛跡の情報を使うことで、入射ガンマ線の方向をさらに制限。

    • モジュール型のSi-CMOS/CdTe半導体コンプトンカメラを提案。