të ndërtohen hidrocentrale në lumin e drinit të zi!rrugaearberit.com/arkiva/2010/nentor2010.pdfa...

cyan magenta yellow black 1

MINIATURË

ErziOPINION

Urbanizimisi qytetërim.Rasti shqiptarNga: HYSEN UKA - FAQE 4,7

EKONOMI

Statistikatdhe politikatbujqësoreNga: DALI HORESHKA - FAQE 6Nga: AGRON TUFA - FAQE 4

GAZETË E PAVARUR. NR. 11 (55). NËNTOR 2010. ÇMIMI: 50 LEKË. 20 DENARË. 1.5 EURO

Autostrada Tirane - Durres, Km.9Tel: +355 48 30 2046Tel: +355 48 30 2040

www.auroragroup.com.ale-mail: [email protected]

koha kalon, cilësia mbetetP R O J E K T I M - Z B A T I M

A duhet të ndërtohen hidrocentralenë lumin e Drinit të Zi!

Pjesë e planshetit topografik në shkallë 1:25 000 me cilësimin e zonës ku propozohet tëndërtohet diga e parë. Rajoni i Skavicës. (Shigjeta tregon veriun).

Pjesë e planshetit topografik në shkallë 1: 25 000 me cilësimin e zonës ku propozohet tëndërtohet diga e dytë. Rajoni Fushë Çidhën – Kastriot. (Shigjeta tregon veriun)

Pjesë e planshetit topografik në shkallë 1: 25 000 me cilësimin e zonës ku propozohet tëndërtohet diga e tretë. Rajoni Katundi i Ri – Selane. (Shigjeta tregon veriun)

Nga: VESEL HOXHAAnëtar i Senatit Akademik të UniversitetitPoliteknik të Tiranës.

Varianti me një digë do të ishte një shkatrrim total itrevës së Dibrës së Poshtme në veçanti dhe i gjithë

Dibrës në tërësi.

Hidrocentrali i parë duhet ta ketë digën aty ku janëbërë studimet, në Skavicë, ku matjet topografike

flasin për një kuotë absolute rreth shifrës 305 m mbinivelin e detit. Duke patur parasyshë morfologjinë ezonës, qendrat e banuara dhe shumë e shumë faktor tëtjerë sugjeroj dhe mendoj se diga duhet të ketë një lartësitë tillë që kuota maksimale e liqenit të mos i kaloj 365m maksimumi 370 m mbi nivelin e detit, duke mos e

përmbytur ose duke e përmbytur shumë pak, në perifer-itë e tij, fshatin Fushë Alie.

DIGA E DYTË duhet të ndërtohet në vendin midisKodrës së Bitrit dhe Kodrës ose Majës së Theka-

nushit, me kuote absolute 515 m mbi nivelin e detit.Diga do të ketë një lartësi të tillë, ku pasqyra e liqenit tëardhshëm të ketë kuotë maksimale absolute mbi nive-lin e detit rreth 398 -400 m.

Mbi Katundin e Ri, aty ku lumi Drini i Zi fillon engushtohet mendoj se e lejojnë ndërtimin e një

DIGE TË TRETË me një lartësi të tillë ku, pasqyra e liq-enit që do të krijohet prej saj, për një mbushje maksi-male të digës, të jetë rreth 440 m mbi nivelin e detit

(LEXONI NË FAQET 2-3)

Kampionë të sportitdhe vlerave qytetare

STUDIM

Drama edashurisënë folklorNga: PETRIT FETAHU - FAQE 13

REPORTAZH NGA GJERMANIA, VENDI KU VËLLEZËRITKETA, FLASIN ME GJUHËN E FITOREVE

Nga: DEFRIM METHASANIAjo mbrëmje nëntori ishte e ftohtë dhe me shi, por brenda në pallatingjigant ne përjetuam emocione dhe një ngrohtësi e adrenalinë shpirtëroreshumë të madhe. Kur u dëgjua emri I Majk Ketës, të gjithë u ngritën nëkëmbë. Spikeri fliste pa pushim për Tajsonin shqiptar që befasonte meportretin e Skënderbeut gdhendur me tatuazh në krah dhe flamurin tonëkombëtar në qafë dhe në uniformën sportive. Përballë do të kishte njëserb, Halash Mihajlovit, që ishte shumë më I madh në trup...

FAQE 9

NË BRENDËSI:

Rruga e mbeturnë mes të rrugësNga: SHAQIR SKARRA - FAQE 5

Të gjitha rrugëtmë çuan nërrugën e ArbëritIntervistë me këngëtaren dhepedagogen e kantos, AlmaStrazimiri- FAQE 11

Haki Stërmilli,shembullfrymëzimi përçdo shqiptar eatdhetarNga: XHELAL ROCI - FAQE 14

MësimdhëniatiflopedagogjikeNga: HAJRI MANDRI - FAQE 10

Kam filluar t’ju tregoj kështu një store live(siç dëgjova të shprehet njëri në furgon), -një histori nga realiteti brenda furgonave tëlinjave që përshkojnë çdo ditë Atdheuntonë...

2 - Nëntor 201055nr.

DREJTOR:Rakip Suli

KËSHILLI BOTUES:Musa RiçkuShaqir SkarraBujar Karoshi

Kontribuan për këtë numër:Vesel HOXHAAgron TUFARexhep TORTEGjon NDREJAPetrit FETAHUDali HORESHKAKujtim OSMANIHysen UKAHajri MANDRIDefrim METHASANIViron KONAXhelal ROCINin Gj. RAJTAHalil ROBI, etj.

Adresa e gazetës:Rr. “Zenel Baboçi”,Pall. “Ferar”, TiranëTel. +355 4 22 33 283E-mail: [email protected]

Opinionet dhe komentete botuara nuk shprehindomosdoshmërishtqëndrimin e redaksisë

aktualitetPosta eGazetë e pavarur.Nr. 11 (55). 1 - 30 Nëntor 2010

Redaksia e gazetës falënderonlexuesit dhe bashkëpunëtoret e sajpër mesazhet dhe shkrimet e sjellapër botim.

Redaksia u kujton bashkëpunë-torëve të saj,Xhemail ALI PECI,Selman Meziu, Pandeli Koçi, XhelalRoçi, Nin Gj. Rajta, Hysen Uka,Abdurahim Ashiku, etj, se shkrimete tyre, për arsye vendi nuk janëbotuar në këtë numër.Ato do të botohen në numrat e ardhs-hëm të gazetës “Rruga e Arbërit”.

Kujtojmë bashkëpunëtorët, të cilëtduan që shkrimet e tyre të botohenpatjetër në numrin e radhës, tëkonfirmojnë më parë sjelljen ematerialit në numrat e telefonit tëredaksisë ose emailin e gazetës.Shkrimet priten në redaksi deri mëdatë 20 të muajit.Gjithashtu, ju kujtojmëbashkëpunëtorëve se shkrimetderi në dy faqe daktilografikekanë përparësi botimi.JU LUTEMI, QË SHKRIMET QËVIJNË PËRMES EMAILIT, TË KENËPATJETËR ZANOREN “Ë”.Gazeta publikohet falas në internetme datë 7 të muajit pasardhës.

Ju falënderojmë që jenipjesë e gazetës!

Më 28 Nëntor, në Ditën e Flamurit e të Pavarësisë, në am-

bientet e Komunës së Dibrës së Mad-he , Avni Dibra, vëllau i shkencë-tarit mbarëshqiptar e ndërkombëtarDr. Azmi Dibra, realizoi amanetindhe dorëzoi bibliotekën personaletë vëllau të tij prej 2000 tituj librashtë fushave të ndryshme për fakulte-tet e dispersuara në Dibër të Madhe.

Argëtim Fida, kryetar i Komunëssë Dibrës së Madhe, me këtë rast,theksoi se, “ Shfrytëzoj rastin të urojtë gjithë dibranëve kudo që gjenden,këtu, në Tiranë, Prishtinë, Shkup, nëSHBA dhe Evropë, Ditën e Flamur-int dhe të Pavarësisë, uroj shëndetnë familjet tuaja, që këtë festë tafestojmë bashkarisht për shumëmote. Kjo festë shfrytëzohet për pro-movimin e premtimeve të dhëna dherealizimin e amaneteve.

Sot jemi shumë krenarë që këtë28 Nëntor bashkë me ne e festonedhe Avni Dibra, vëllau i qytetarittonë të nderuar Dr. Azmi Dibra ishoqëruar nga Dr. Bashkim Lleshi,aktivistë të Shoqates së IntelektualëveDibranë në Tiranë. Përmes Avni Di-brës, sot realizohet amaneti i Dr.Azmi Dibra që bibliotekën e tij per-sonale prej 2000 titujsh t’ia dhurojëpushtetit vendor, qytetarëve dibranë.Këto libra ne do t’i vendosim në bib-liotekën e fakulteteve të dispersuaratë USHT në Dibër të Madhe, pranëstudentëve, të cilët sëbashku edheme qytetarët e tjerë do ta shfrytë-zojnë më së shumti këtë literaturë,brënda bibliotekës dhe duke i fotoko-pjuar vetëm pjesët që u nevojiten.Këto libra do të ruhen me xhelozi tëmerituar. Dr. Azmi Dibra është per-sonalitet i dalluar, shkencëtar i mir-filltë që me pasion të posaçëm kagrumbulluar një bibliotekë person-ale nga lëmia e mjekësisë, që përDibrën e Madhe është shumë e rëndë-sishme, sepse kemi hapur Fakultetine Terapisë Fizikale, në të ardhmendo ta hapim edhe Fakultetin e Infer-mierisë. Kemi hapur edhe Fakulte-tin filologjik- Degën e Gjuhës an-gleze, ndërsa në vitet në vazhdim dotë kemi edhe degët e gjuhës Gjer-mane, Frenge e Italiane. Titujt e kë-tyre librave të dhuruar në të gjithagjuhët botërore, paraqesin një pa-suri të madhe. Ne post mortum ifalenderohemi D. Azmi Dibrës përkujdesin dhe dashurinë e tij përDibrën dhe librin. Sot është një rastI veçantë që edhe njëherë ta përkuj-

Dy mijë libra përfakultetet në Dibër të Madhe

U realizua amanetii shkencëtaritmbarëshqiptare ndërkombëtarDr. Azmi Dibra

tojmë qytetarin tonë të nderuar Dr.Azmi Dibrën për meritat që i ka përtërë shqiptarët e posaçërisht për zbu-limin e Salmonellës Dibra, me çkae nderoi veten dhe Dibrën.

Avni Dibra, vëllau i Dr. AzmiDibra, duke përshëndetur në emërtë tij dhe të familjes Dibra nga Tira-na, tha se, “ Ndjehem shumë i lum-tur e krenar, por edhe shumë i emo-cionuar në këto çaste kur po e dorë-zoj amanetin e vëllaut tim, bib-liotekën e tij presonale. Falenderojkryetarin e komunës dhe stafin e tij,falenderoj Dibrën e Madhe dhe di-branët për kujdesin e treguar.

Duke folur për histrikun e famil-jes Dibra, ai shtoi se, “ Historia efamiljes sonë është e njejtë si edhee familjeve tjera që u shpërngulënnë Tiranë, ku gjendet Lagja e di-branëve dhe ku edhe në shumë lagjetjera jetojnë dhjetëra mijëra dibranë.Familja jonë është shpërngulur ngaDibra e Madhe në Tiranë në vitin1920. Babai ka qenë intelektual dhepunonjës në Qeverinë e Shqipërisë.Vdekja e tij na gjeti në moshë të re.Komuniteti dibran në Tiranë na ndi-hmoi shumë që ne të mëkëmbemi.

Dr. Azmi Dibra pas kryerjes sëPoliteknikumit mjekësor në Tiranënë vitet 1953-1960 punon në Qen-drën Epidemiologjike në Tiranë kufitoi të drejtën për të studjuar nëFakultetin e Mjekësisë në Tiranë, tëcilin e kreu në vitin 1965. Në vitet1969-2001 punon në Institutinkërkimor të higjienës dhe epidemi-ologjisë. Si mikrobiolog i speciali-zuar kryen studime kërkimore-shken-core në lëmin e Entrobakterieve dheKolerës. Në vitet 1992-94 është drej-tor i Institutit të Shëndetit Publik.Dr Azmi Dibra ka marë pjesë nësimposumet shkencore dhe ka bash-këpunuar me institutet shkencore nëRomë dhe Paris. Me punën e tij këm-bëngulëse kërkimore - shkencore nëvitin 1986 zbuloi një Serovar të ripër herë të parë në botë nga 2000specie të salmonelës, të cilën e pagë-zoi “Salmonela Dibra” që u pranuaedhe ndërkombëtarisht si zbulim itij nga Instituti “Luj Paster” në Par-is. Bashkëpunonte me Shoqatën emikrobiologëve botërorë, jepte lek-sione, redaktonte, punonte në Uni-versitetin e Romës, bëri shumë bot-ime në regjistrat italiane, franceze,gjermane, kroate e sllovene. Dr.Azmi Dibra u lind në vitin 1937 dhendëroi jetë në vitin 2001 në moshën62 vjeçare” .

Për kontributin e tij shkencor dhedashurinë që pati ndaj Dibrës së mad-he, më 20 maj 2006 me vendim tëKëshillit të Komunës së Dibrës në njëakademi solemne të mbajtur për këtërast, Dr. Azmi Dibra u shpall“Qytetar Nderi i Dibrës”.

Rexhep TORTE

Në foto: Avni Dibra, Argëtim Fida, Bashkim Lleshi

Që në fillim të këtij shkrimi, do të përgjigjesha pozitivisht përndërtimin e tyre në Lumin e Drinit të Zi. Por, çdo gjë e rëndë-

sishme e ka pas një “por”, bile një “por” me shumë vlera që në shumëraste është përcaktuese për problemet e rëndësishme dhe shumë të mpre-hta që mbart. Veç problematikave që lidhen drejtpërdrejt me lëvizjenose shpërnguljen e popullatës, kemi të bëjnë edhe me shumë aspekte tëtjera të karakterit të sigurisë, historisë, arkeologjisë, bujqësisë, mjedisit,pyjeve, gjeologjisë etj. etj.. Dhe ajo më e rëndësishmja, e thënë me pakfjalë, fillon tek bashkëpunimi me komunitetin e zonës që do të përm-bytet, me popullatën, tek marrëveshja paqësore me to, e kënaqëshme, elevërdisëshme dhe e sinqertë midis palëve. Pa një marrëveshje të tillë metë zotët e truallit që do të përmbytet, nuk mund të ndërtohet as një dheas më shumë se një hidroçentrale në zonën e Dibrës, në luginën e lumitDrini i Zi, pasi nga kufiri i saj verior e gjerë në kufirin e saj jugor me ishRepublikën Jugosllave të Maqedonisë, ajo ka të zotërit e tokës, të zotëritshekullorë të saj.

Për tu ndërtuar një vepër en-ergjetike në rradhë të parë kërko-het transparencë e plotë, për tëgjitha detajet e projektit, jo njëpunë e mbyllur në zyrat qeveritare.Pastaj, mbi këtë bazë transparence,të qartë e të kuptueshme për tëgjithë, mund të jepen pozicion-imet dhe mendimet konkrete, ndajveprës në fjalë. E thënë me fjalë tëtjera, duhet diskutuar e duhetpozicionuar mbi bazën e një pro-jekti konkret, për të dhënë men-dime konkrete. Si mund të jepenrrugët për zgjidhjen e një problemitë caktuar kur ne nuk e dimë prob-lemin! Unë nuk kam përpara njëprojekt ku të kem mundësinë tëlexoj kuotën e një liqeni që men-dohet të krijohet nga diga me lartë-si “X” në Skavicë apo diku tjetër!?Mbi këtë bazë të jem në gjendjetë them me koopetencë nëdrejtimin e caktuar për të cilinmund të kontribuoj se ku do tëpërmbytet e ku nuk do të përm-bytet, sa vlera do përmbyten dhesa jo e kështu me rradhë për tëgjitha gjërat. Këtu unë bie ndesh me shume personalitete që kanë marrëmundimin të shkruajnë për këtë vepër, që në mëndjen time nuk bëhetfjalë për një digë, por për disa të tilla. Shkurt, unë nuk mendoj që mbilumin në fjalë, Drinin e Zi, të ndërtohet vetëm e ashtuquajtura Skavica,vetëm me një digë të madhe dhe me këtë të mbyllet ky problem. Kjo dotë ishte vertet një fatkeqësi e madhe dhe jashtë logjikës rekomanduese tëstudimeve komplekse, që janë në pajtueshmëri me mjedisin ose i shkak-tojnë atij, dëmin më të vogël të mundshëm. Siç është bërë i njohur që nëkohën e monizmit, shumë e shumë vite më parë, emri i hidreçentralit tëSkavicës, i planifikuar për tu ndërtuar me një digë të madhe (me trevariante kuotash absolute të digës ose pasqyrës së nivelit te liqenit, qëvarionin nga 485 m mbi nivelin e detit, 465 m dhe 445 m), jo vetëm dota përmbyste Dibrën, por në kushtet e sotme nuk nuk besoj se janë asmundësitë financiare të shtetit apo të ndonjë firme private, për ta shpërn-gulur gjithë atë popullatë të madhe, duke e paguar deri në qindarkën efundit për pronat e gjithçka tjetër dhe, duke e vendosur aty ku ajo të gjejëjetesën perspektive afatgjate, duke u ndjerë mirë. Vetëm atëherë kur arri-het marrëveshja midis palëve, qeverisë apo firmave private, nga njeraanë, dhe shoqatës së pronarëve të tokës në Luginën e Lumit Drini i Zi(ose e thënë ndryshe, popullit që do ti përmbytet prona e do të shpërngu-let) nga ana tjetër, hidroçentralet mund të ndërtohen pa problem, aty kustudimet shkencore e japin një verdikt të tillë.

Kam lexuar dhe ndjekur me vëmendje shumë shkrime që janë pub-likuar në gazetën Rruga e Arbërit dhe në organe të tjera të shtypit peri-odik për problemin në fjalë. Në vitet 80’, ishin në rendin e ditës diku-timet për ndërtimin e H/Ç të Skavicës. Qeveria komuniste e asaj kohekërkoi të dhëna të plota nga të gjitha institucionet e rrethit të Dibrës dheatyre të qendrës, për ti grumbulluar, për të vënë në balancë raportet mi-dis humbjeve e fitimit në lidhje me ndërtimin H/Ç të fundit në kaskadëne lumit Drin në tërësi dhe, degën e tij kryesore, Drini i Zi në veçanti, përtë vënë në balancë edhe shumë e shumë probleme të tjera që lindnin ngandërtimi i hidroçentralit në fjalë. Unë nuk marrë përsipër të them se psenuk u ndërtua në kohën e monizmit ky hidroçentral, por, një mendimjam i lirë ta jap. Në logjikën time vjenë natyrshëm mendimi se për

Nga: VESEL HOXHAAnëtar i Senatit Akademiktë Universitetit Politeknik të Tiranës.

Hidrocentrali i parë duhetta ketë digën aty ku janëbërë studimet, në Skavicë,ku matjet topografikeflasin për një kuotëabsolute rreth shifrës 305m mbi nivelin e detit.Duke patur parasyshëmorfologjinë e zonës,qendrat e banuara dheshumë e shumë faktor tëtjerë sugjeroj dhe mendojse diga duhet të ketë njëlartësi të tillë që kuotamaksimale e liqenit të mosi kaloj 365 m maksimumi370 m mbi nivelin e detit,duke mos e përmbytur oseduke e përmbytur shumëpak, në periferitë e tij,fshatin Fushë Alie.

Nëntor 2010 - 355nr.

kryesore Varianti me një digë do të ishte një shkatrrim total i trevës së Dibrëssë Poshtme në veçanti dhe i gjithë Dibrës në tërësi.

A duhet të ndërtohen hidrocentralenë lumin e Drinit të Zi!

Pjesë e planshetit topografik në shkallë 1:25 000 me cilësimin e zonës ku propozohet tëndërtohet diga e parë. Rajoni i Skavicës. (Shigjeta tregon veriun).

Pjesë e planshetit topografik në shkallë 1: 25 000 me cilësimin e zonës ku propozohet tëndërtohet diga e dytë. Rajoni Fushë Çidhën – Kastriot. (Shigjeta tregon veriun)

Pjesë e planshetit topografik në shkallë 1: 25 000 me cilësimin e zonës ku propozohet tëndërtohet diga e tretë. Rajoni Katundi i Ri – Selane. (Shigjeta tregon veriun)

shtyrjen e ndërtimit apo tëmosndërtimit të tij kanë penguarshumë arsye madhore, pse jo edhemospërballimi i shpenzimeve e pa-sojave në lëvizjen e popullatës qëdo të shkaktonte ndërtimi i këtij H/Ç, pasi në atë kohë, as që shtrohejproblemi i ndërtimit të disa hidroçen-traleve në këtë zonë. Fuqitë projek-tuese inxhinierike ishin përqëndruarnë ndërtimin e një dige dhe, po ash-tu studimet gjeologo - inxhinierikeu përqëndruan në një dige. Vitetrrodhën shpejt, dhe problemi indërtimit të Skavicës doli përseri nërendin e ditës, të paktën rifilluanprojektet konkuruese, për tju përgjig-jur tenderit që do të hapte qeveriapër kërë vepër gjigante sipas meje.Megjithëse tenderi është hapur që nëvitin 2008, ai është shtyrë dhe sipasmeje do vazhdoj të shtyhet, ku arsy-et janë komplekse. Njera prej tyredhe më kryesorja sipas meje, ështëmos realizimi i një mirëkuptimi tëplotë me popullatën e zonës që dotë përmbytët, pavarësisht nga projektifitues, me një apo me shumë diga,variant të cilin unë e rekomandoj.Për variantin me një digë jam kundërnë mënyrë kategorike. Gjashtë ko-mpanite e interesuara siç janë bërëtë ditura nga shtypi i kohës vite mëparë, TGK Skavica srl, nje kompaniItaliane, “Korea Electric Power Cor-poration”, STATKRAFT nga Norveg-jia, konsorciumi VERBUND KELAGGRUP nga Austria dhe “R.W.E” AGnga Gjermania, u futën në tendër,por në përfundim nuk u komunikuaasgjë se kush fitoi dhe kush hum-bi!?. Sipas përllogaritjeve, thuhet sendërtimi i këtij hidrocentrali do tëkushtojë rreth 800 milion euro.Mendohet se do të prodhojë pasndërtimit 1. 3 - 1. 8 miliardë kilova-torë energji në vit, pra do të thotë sedo të nxjerrë 60 – 80 milion euro,duke patur parasyshë çmimet aktu-ale të energjisë që vendi ynë prod-hon.

Po ashtu kemi lexuar dhe kemidegjuar të thuhet se me ndërtimin ekëtij hidrocentrali, vendi ynë do tëketë deri 15% energji elektrike hid-rike më shumë se gjendja e sotme.

Ndërtimi i hidrocentralit të Skav-icës, pra varianti i ndërtimit me njëdigë, pranë fshatit me të njëjtin emër,në kufirin midis rretheve Dibër -Kukës, është projektuar siç e thek-suam më lartë gjatë viteve ’80.Atëherë vetëm u projektua mbi ba-zën e shumë studimeve kompleksedhe u caktua vendn-ndodhja, por nuku investua më tej, pra nuk fillojndërtimi i saj. Sipas gazetave që cit-ojnë ekspertët, Skavica e ndërtuar menjë digë është më e rëndësishmja ngatë gjitha “kontratat e nënshkruara”deri tani nga qeveria shqiptare, përshkak të sasisë së madhe të energjisëqë pritet të prodhohet, si dhe përshkak të rentabilitetit shumë të lartëqë pritet të ketë.

Unë, jo vetëm që nuk mendojkështu por, varianti me një digë dotë ishte një shkatrrim total i trevëssë Dibrës së Poshtme në veçanti dhei gjithë Dibrës në tëresi.

Po të jepej me konçension hidro-

centrali në fjalë, energjia që do prod-hohej do të shfrytëzohej për rreth 35-vite nga firma ndërtuese fituese dhevetëm më pas ai do të kthehej nëpronë të Shqipërisë.

Më poshtë do të përpiqemi të

japim disa mendime modeste përakset e digave të H/Ç-ve që mund tëndërtohen mbi luginën e lumit Dri-ni i Zi, mbi të cilat duhet të përqën-drohen studimet gjeologo inxhin-ierike etj., atje ku ato nuk janë bërë.

Janë ato dhe vetëm ato studime qëdo të thone fjalën përfundimtare, nëse akset në fjalë janë garant për di-gat dhe plotësojnë morinë e kush-teve teknike që kërkohen të plotëso-hen. Si njohës i zonës por, pa pre-tenduar shumë në njohjen e saj,mendoj se mbi lumin e Drinit te Ziduhen të ndërtohen tre hidroçentrale.

Hidroçentrali i parë duhet ta ketëdigën aty ku janë bërë studimet, nëSkavicë, ku matjet topografike flasinpër një kuotë absolute rreth shifrës305 m mbi nivelin e detit. Dukepatur parasyshë morfologjinë ezonës, qendrat e banuara dhe shumëe shumë faktor të tjerë sugjeroj dhemendoj se diga duhet të ketë njëlartësi të tillë që kuota maksimale eliqenit të mos i kaloj 365 m maksi-mumi 370 m mbi nivelin e detit,duke mos e përmbytur ose duke epërmbytur shumë pak, në periferitëe tij, fshatin Fushë Alie. Më konkre-tisht, Ura e sotme e Lushës e kakuotën perafërsisht 368 m. Pra liqe-ni i ardhëshem që formohet nga digae Skavicës, ose diga e parë, do ta ketëpasqyrën e ujit, për mbushje maksi-male, përafërsisht të barabartë mekuotën absolute të Urës së Lushës.

Diga tjetër mendoj se duhet tëngrihet ose ndërtohet në vendin mi-dis Kodrës së Bitrit (me lartesi mbinivelin e detit 428 m) dhe Kodrësose Majës se Thekanushit (shikoplanshetin topografik ne shkalle 1:25 000, që shënon emrin maja eArmaishtit, me kuote absolute 515m mbi nivelin e detit). Përafërsisht,aksi i digës mund të përputhet metubacionet e ujit të kanaleve vaditëseqë kalojnë aty. Diga do të këtë njëlartësi të tillë, ku pasqyra e liqenittë ardhshëm të ketë kuotë maksimaleabsolute mbi nivelin e detit rreth 398-400 m. E thënë me fjalë të tjera,Ura e Muhurrit nuk do të përmbytet,pra pasqyra e liqenit të ardhëshën nëkuotë maksimale do të jetë poshtëurës në fjalë, duke e marrë atë afër-sishtë me kuotë absolute 402 m (disamatje japin kuotë 404 m). Ky liqendo të shkaktoj një përmbytje mini-male në tokë buke, shtëpi banimietj.. Po të pranonim variantin me njëdigë, qoftë dhe variantin me kuotëmë të vogël, pra 445 m mbi niveline detit, pasqyra e ujit të liqenit do tëishte 45 m vertikalisht mbi Urën eMuhurrit, ose e thënë ndryshe, 72m poshtë Majës së Gjaricës. Imagji-noni zonën e përmbytur dhe, kurbëhet fjalë për kuotën minimale!? Popër kuotën maksimale prej 485 m,ku pasqyra e liqenit të ardhëshëm dotë ishte 32 m poshtë majës së Gjar-icës me kuotë absolute afërsisht 517m mbi nivelin e detit (disa harta ejapin 515. 5 m)!?

Që të dyja këto diga ndërtohennë formacione paleozoike (të for-

muara me shumë se 250 milion vjetëmë parë) të përshtatëshme për vepratë tilla, ndonëse fjalën përfundimtaredo ta thonë studimet e imtësuaragjeologo-inxhinierike ehidrogjeologjike etj., që ndërmirrennë përputhje me variantet e propo-zuara dhe që janë të detyrueshme përndërtimin e veprave hidroenergjetike.Po ashtu do të rekomandoja ndërtimine një dige tjetër mbi Katundin e Ri,aty ku lumi Drini i Zi fillon e ngush-tohet (shiko planshetin topografik neshkalle 1: 25 000). Aty ku formacio-net gjeologjike te karakterit kryesishtflishor të moshës mesozoike (të for-muara me shume se 100 milion vjetëmë parë), ku janë dominuese forma-cionet gjeologjike të karakterit kar-bonatiko - argjilor, mendoj se e le-jojnë ndërtimin e një dige me njëlartësi të tillë ku, pasqyra e liqenitqë do të krijohet prej saj, për njëmbushje maksimale të digës, të jetërreth 440 m mbi nivelin e detit(kuaotë absolute). Nuk jam në gjend-je të nënvizojë me saktësi kuotën eUrës së Topojanit, por mund të themse duhet të jetë poshtë kuotës abso-lute prej 450 m mbi nivelin e detit.Pët të qenë më i kuptueshëm dhepër ta patur më të lehtë banorët ezonës për tu orientuar, nënvizoj disakuota orientuese në terren si: Vendiku takohet përroi i Vesharsit (rezul-tat i bashkimit të përroi të Melanitme atë të Pjeçës) me Lumin Drini iZi, ka kuote absolute 399 m; Perroinë perendim të Kodrës së Cuculit mekuote 710. 6 m mbi nivelin e detit,e takon Lumin Drini i Zi ne kuotën404 m mbi nivelin e detit. Të mëfalë i nderuari Dr. Mziu, por unë nukmendoj se duhet ta shtrojmë dhekerkojmë zgjidhjen e problemeveduke ju kujtuar shkodranëve apolezhianëve, apo dikujt tjeter, të shfle-tojnë historinë, duke u përmendurnderin që ju është bërë në të kalu-arën, duke ju risjellë në vëmendjese, në afërsi të qytetit të shkodrës,është një vend që quhet “Varret eDibranëve, Çidhnakëve, apo teGrykës së Vogël”. Unë bashkohenme thirrjen e tij, pra të Dr. Mziut,që deputetët, para se të shtypin bu-tonin për të dhënë votën, të vënë nëlëvizje potencialin intelektual dhepërvojën politike ne lidhje me ve-prën në fjalë. Që vendi të zhvillo-het, diku duhet të ndërtohet, qoftëky ndërtim për vehte, për fisin, përlagjen, për fshatin apo qytetin, përkrahinën, qarkun apo për gjithë ven-din. Problemi qëndron në atë që: Tëndërtohet duke u bazuar në studimeshkencore, në pajtueshmëri të plotëme mjedisin dhe në marrëveshje tëplotë me të zotët e shtëpisë (në ras-tin e veprave te natyrave të tilla), dukei bërë hesapet me hanxhinë, jo pahanxhinë, siç thotë populli.

DIGA E DYTË duhet të ndërtohet në vendin midis Kodrës sëBitrit dhe Kodrës ose Majës së Thekanushit, me kuote abso-lute 515 m mbi nivelin e detit. Diga do të ketë një lartësi tëtillë, ku pasqyra e liqenit të ardhshëm të ketë kuotë maksi-male absolute mbi nivelin e detit rreth 398 -400 m. MbiKatundin e Ri, aty ku lumi Drini i Zi fillon e ngushtohetmendoj se e lejojnë ndërtimin e një DIGE TË TRETË me njëlartësi të tillë ku, pasqyra e liqenit që do të krijohet prej saj,për një mbushje maksimale të digës, të jetë rreth 440 m mbinivelin e detit


miniaturë

Për opinione dhe komente mund të na shkruani në adresën: “[email protected]”. Tel. 00355 4 22 33 283.OPINIONET DHE KOMENTET E BOTUARA NUK SHPREHIN DOMOSDOSHMËRISHT QËNDRIMIN E REDAKSISË

Kam filluar t’ju tregoj kështu një store live - një histori nga realiteti brendafurgonave të linjave që përshkojnë çdo ditë Atdheun tonë nga Tirana mbarëviseve tona ku ka ushtuar e ushton jehona e bëmave të djeshme e të sotme.

- Asht ba nji kaçamak e nji përshesh qi askush asnjenin s’emerr vesh, ku ka rrodhe e ku ka lesh... Pranaj s’vonon me dalën’shesh gjithkush vedit i bie ndesh... – e shprehu mendimin evet shoferi i furgonit, disi i nervozuar, nervozizëm të cilin unëpo e shtroj me rimë.

Kam filluar t’ju tregoj kështu një store live (siç dëgjova tëshprehet njëri në furgon), - një histori nga realiteti brenda fur-gonave të linjave që përshkojnë çdo ditë Atdheun tonë ngaTirana mbarë viseve tona ku ka ushtuar e ushton jehona e bë-mave të djeshme e të sotme. Filli i këtyre bëmave lind, përdrid-het e plekset ndërmjet pasagjerëve – të njohur e të panjohur,vendalinj e të shpërngulur, studentë e emigrantë, punëtorë epushues, të cilët, të paketuar brenda furgonave, siç i solli ras-tësia, kthehen në gurrën e vendlindjes që nuk shterr me his-toritë dhe emocionet e veta. Gjendet gjithmonë njëri që ehedh një fjalë provokuese, duke përcaktuar njëherazi edhetemën e kuvendimit me reagimet dhe kundër-reagimet, argu-mentet dhe kundër-argumentet. Kështu pak e fije merr udhëajo që bota shkencore e quan discours.

Në shumicën e rasteve, udhëtimi bëhet i bezdisshëm, sido-mos kur itinerari i udhëtimit është i gjatë, si në rastin e linjësTiranë-Peshkopi. Dhe bëhet i bezdisshëm nga një mani e shpi-fur e shoferëve, të cilët s’di pse e quajnë për detyrë t’i argë-tojnë udhëtarët me muzikë sipas shijeve që ka shoferi. Niskështu një vuajtje e torturë rraskapitëse me muzikë jevgjite,me këngë brengaxhinjsh ku gjithmonë kuis zëri nëpërdridhës ei lëngëzuar në laring; këngëtari ndjell hundët dhe i jep zëritnjë zgjatje tërë vibrime me “ohe” e “uhe”, derisa mandej sh-krehet një batare e tingujsh të ngjyrosur lyrshëm në brenga.Gjithkush e di se kjo nuk është muzikë shqiptare, përpos senjë imitim i bordellit muzikor ballkanik, prej të cilit tashmë

Erzika heqë dorë edhe BBF-ja. Puna është se shoferi, me të mbaru-ar kaseta, e vë sërish e sërish: të njëjtat këngë, të njëjtin zë, tënjëjtën vuajtje do ta provosh pafundësisht, derisa mbërrin idërrmuar, i sakatosur dhe i dhunuar trup e shpirt. Mallkonfatin që të ra të udhëtoje me atë shofer, i cili për çudi, kur esheh në fytyrë zbulon se është “dora jonë”, d.m.th., i bardhë,që në një kuptim joracist – i përket jo kulturës jevgjite.

Shoferi me të cilin udhëtoja, Sakipi, ishte një i njohur ivjetër, pinjoll i një prej tre oxhaqeve të Dibrës. Kisha udhëtu-ar edhe herë të tjera me të dhe e dija se e ka zët muzikën elaringut që është përhapur si epidemi nëpër dasmat tona nëjug e në veri.

Furgoni po hynte në luginën e lumit Mat. Dikush po rrëfentehistori ngjethëse nga nëntëdhjetë e shtata, histori bandash qëu dilnin në pritë autobuzave dhe furgonave të linjës Peshkopi-Tiranë e kthim.

Një zë i naltë plaku nga mesi po shkaktonte miratime dhembështetjen e të tjerëve. Ai fliste dhe e kërkontë vetë mira-timin e të tjerëve. “Është një komunist i vjetër nga Shupenza”,më thotë Sakipi me zë të ulët. Në thelb, plaku shprehte men-dimin se “në kohën e atij rahmetliut (nënkupto: Enver Hox-hës) kishte dhe rend, dhe qetësi, dhe regull”. Të tjerët ose nukdonin t’i hyjnë kuvendimit me të, ose i thonin një “po, po”neutrale për ta lënë të vazhdojë. Dhe plaku e quajti mbësh-tetje kurajoze këtë reagim, ndaj e ngriti ca oktavë më lart zërine tij:

- Se, or burra, në kohën e atij rahmetliut, dilte gruaja qyqe-vetun, e merrte rrugën prej këtu e deri në Sarandë, por nukguxonte kush ta prekte me dorë...! Të paktën ai sistem na-muzin ta ruante... apo e kam gabim, or Sakip?

Kaloi një copë heshtje dhe u çudita kur Sakipi ia ktheu,ngase ai nuk përzihej asnjëherë në muhabetet e pasagjerëve tëtij, vetëm sa tundte kokën papërcaktueshëm dhe i mëshontetimonit.

- Pa ndigjo or mixhë, - ia nisi ai. – Më duket sa tani na hapezavalle...

- Fol pak ma fort, - i tha plaku.- Për punën e atij namuzit dhe gruas e kam fjalën, - e shtoi

zërin shoferi.

- Po, po.- Më kujtohet njiherë një katundar i joni, - hyri në temë

shofer Sakipi.- Anaj?- Ky katundari u martue, por nuk i ra gjatë me ndejtë me

nusen e re, se e thirrën ushtar. Nejse mo, ky shkoi ushtar, lanusen me nanë e babë, por ditë për ditë në shpi – presion.Vinte Kryesia e Kooperativës dhe u kërkonte vjehrrit e vjehrrësta qitnin nusen në punë. Kohë fushate... e ke parasysh vetë. Ike hajde, ik e hajde, herë kryetari, herë përgjegjësi i sektorit,herë brigadieri, herë agronomi, herë Sekretari i Byrosë së Par-tisë – nuk i lanë rehat. Herëdokur, u lidhën me djalin ushtardhe ia thanë ku e qysh puna. Dhe djalit atje, në repart, i kishinardhë letrat e ankimit se nusja nuk i del në punë. Me nji fjalë,edhe atij atje presion. Pa ç’pa ky i shkreti, i merr prindërit nëtelefon dhe u thotë ta nxjerrin nusen në kooperativë... tek efundit – si gjithë të tjerat, edhe nusja e tij. Shkurt muhabetit,e nxorën nusen e re në kooperativë dhe ranë rehat, thua ti.Masanej, erdhi fushata e korrjeve. Kooperativistët – të gjithë embajmë mend – i ngrinin në mes të natës. Ndër ta, edhegruan e ushtarit... Çdo natë, pa mbrrijtë ora tre, në derë tëmadhe vikaste zani i brigadierit:

- Lirie! Oj Lirie!Ngrehej Liria. Vjehrra i bante trastën e bukës hazër dhe e

përcillte deri te dera e madhe me bukën në njërën dorë e medraprin në tjetrën. Aty ia dorëzonte brigadierit dhe të dy largo-heshin n’errësirë. Masanaj plaka mbyllte derën e madhe melloz, kthehej e shtrihej përbri plakut. Kështu, natë për natë, nëorën tre ajo përcillte nusen e re me brigadierin, mbyllte derënme ganxhë dhe shtrihej prapë. Njëherë e pyeti plaku:

- Po pse moj plakë e mbyll derën me ganxhë?- Si pse mor burrë?! Po mos me na hy kush në shpi... me na

vjedhë a me na marrë erzin! Pse tjetër?- Jooo, jo! – iu gjegj plaku. - Derën s’ke pse e mshel mo! Se

atë që duhej me e ruejt, ti e nxore vetë dhe ia dorëzove tjetrit.Tani pse e mbyll? Kujt kanë me ia marrë erzin? Mue e ty apomureve? Pranej, ngrehu e hapi dyert të gjitha, kanatë më kanatë,se s’kemi çfarë me ruejt tjetër...

...Derën s’ke pse e mshel mo! Se atë që duhej me e ruejt, ti e nxore vetë dhe ia

dorëzove tjetrit. Tani pse e mbyll? Kujt kanë me ia marrë erzin? Mue e ty apo mureve?

Pranej, ngrehu e hapi dyert të gjitha, kanatë më kanatë, se s’kemi çfarë me ruejt tjetër...

Nga: AGRON TUFA

Urbanizimi si element i qytetërimit. Rasti shqiptarNga: HYSEN UKA

Një nga elementët më të rendësishëm tëqytetërimit është urbanizimi, i cili zh-

villohet njëkohësisht me industrializimin,ngritjen e shkallëve të shkollimit e edukimit,pasurisë e mobilizimit shoqërorë dhe struktu-rat e punësimit më të ndërlikuara e të larm-ishme.

Qytetet tradicionale ndryshonin shumënga zonat e sotme urbane. Ata ishin nëpërgjithësi shumë të vegjël, krahasuar mestandartet moderne, ishin të rrethuar memure dhe në qendër mbisundonin ndërtesatfetare dhe pallatet. A. Giddens Zakonishtqytetet ishin të rrethuara me mure, ndon-jëherë edhe me një murë të dytë rrethues,për qëllime mbrojtëse, nga zonat fshatare.Për shumicën e njerzëve banesa dhe vendi ipunës ndodheshin në të njejtën godinë,ndonjëherë në të njejtën dhomë. “Rruga përnë punë”, në fillimet e jetës urbane, pothua-jse nuk njihej. Në shoqëritë tradicionalevetëm një pakicë e vogël e popullsisë ba-nonte në zona urbane. Sot, në vendet e in-dustrializuara kjo shifër ka arritur nga 60 deri90 për qind. Sot, vendi i punës dhe vendi ibanimit, (apo vendet e banimit, pasi një per-son mund të ketë më shumë se një vend-banim), janë qindra kilometra largë, brendaapo jashtë vendit ku qytetari gëzon shtetës-inë.

M.Castells, i lidh modelet e urbanizimit tësotëm, më tepër me zgjerimin e shoqërisë se

sa i trajton proceset urbane si të vetërregullu-ara. Mënyrat e jetesës, që njerzit zhvillojnënë qytetete dhe konturimi fizik i lagjeve tëndryshme, shprehin tiparet të shumta të zh-villimit të kapitalizmit industrial të botësmodernere.

Analiza e sotme urbane, duhet të përga-titet t’i lidhë çështjet globale me ato lokale.Faktorët që ndikojnë në zhvillimin urbanlokal, janë ndonjëherë pjesë e proceseveshumë më të thella e të pa arritëshme. Struk-tura e lagjeve lokale dhe modelet e rritjes erënjes së këtyre lagjeve, shpesh pasqyrojnëndryshimet në prodhimin industrial në sh-kallë ndërkombëtare.

Procese të gjithanëshme të zhvillimit ur-ban, po ndodhin edhe në vende të Botës sëtretë. Qytetet në këto shoqëri ndryshojnë nëshumë drejtime, nga ato të perendimit dheshpesh sundohen nga strehimi i paligjëshëme i sajuar, ku kushtet e jetesë janë tejet tëmjerueshme. Në botën e sotme, sipas JaqueAttali, ka rreth 200 mijë bidonvile, ndërsa nëdhjetëvjeçarin e ardhëshëm do të ketë rreth550 megaqyteteve, ku do të gëzojnë standart-et e jetës moderne, një pjesë e konsiderueshmee popullsisë së globit.

Nga analiza e modeleve nuk mund të kup-tojmë asnjë prirje të përgjithshme se cila ësh-të e ardhmja e qyteteve -shprehet AnthonyGiddens. Në vendet e industrializuar, kamundësi që tendenca drejtë “përhapjes” sëjetës urbane të vazhdojnë. Sistemet e përmir-suara të komunikimit i lejonë njerzit të ban-

ojnë më largë vendeve të punës se më parë.Në të njejtën kohë edhe vendet e punës po ulargohen atyre, pasi industritë e reja, po ngri-hen larg qendrave të qyteteve. Në disa qytetetë vjetra, sidomos në ato që mbahen me in-dustri të vjetra prodhimi, popullsia vazhdontë bjerë, pasi njerzit, po largohen për në zonatë tjera.

Ndërsa qendrat urbane, në vendet e indus-trializuara mbetën të qëndrueshëm ose zvo-glohet përsa i përket popullsisë, ato në sho-qëritë në zhvillim do të vazhdojnë të zgjero-hen. Kushtet e jetës në qytetet e Botës së Tretë,duket se do të keqësohen edhe më tej, veçan-risht për të varfërit. Problemet që ekzistojnënë vendet e industrializuara, edhe pse të rëndë-sishme, veniten fare po të krahasohen me atoqë ndeshën në vendet e Botës së Tretë. Zhvil-limi i qyteteve moderne, ka patur dhe do tëketë ndikim të fuqishëm jo vetëm në zakonetdhe mënyrën e të sjellurit, por edhe modelete mendimit dhe të ndjenjave, sipas Lees.

Urbanizimi duhet të analizohet edhe nëlidhje me modelet kryesore të ndryshimevepolitike dhe ekonomike të një vendi. Ndikimine ketyre kushteve ne e kemi të njohur nga rastii vendit tonë, ku ndryshimet politike sollënndryshime rrënjësore në zhvillimin urban.

Ristrukturimi i hapsirës jetësore, d.m.th ur-banizimi, është aspekt i mjedisit të krijuar,thotë Harvey. Në urbanizimin modern, hap-sira zakonisht ristrukturohet, urbanizimi dhelëvizja sociale në qytete ushtrojnë një ndikimtë madh në jetën shoqërore të njeriut, ato nuk

janë vetëm vendbanime por edhe qendranismëtare dhe kontrolluese të jetës ekonomike,politike dhe kulturore. Urbanizimi ka tërhequrnë orbiten e tij bashkësitë më të largëta të botësdhe i ka endur zonat, popujt dhe veprimtaritëe shumëllojshme në një kosmos të vetëm.

Urbanizimi i mënyrës së jetesës, ndërvartë-sia e urbane, për shkak të globalizmit, ka sh-truar para shoqërisë së sotme nevojën e rivler-simit të të gjithë elementeve të mjedisit ur-ban, administrimin e kujdesshëm dhe racio-nal të tyre, me qëllim paksimin e rreziqevedhe për të shmangur pasojate katastrofale tëurbanizimit të “egër”, që shkatrron burimetjetsore. Urbanizimin, në radhë të parë ështëmënyrë jetese, e cila nuk mund të lihet, tëzhvillohet jashtë vetëdijës sociale duke neg-lizhuar rreziqet dhe pasojat, pasi kundërvepri-mi i faktorve të neglizhuar, do të hakmerrenrëndë, duke krijuar pasoja të pa riparueshmeglobale.

Sipas Atalisë do të marr fund “sundimi un-ipolar” i cili do të zëvendësohet me “globinpolicentrik” që do të thotë se planeti, do tëdominohet nga disa fuqi rajonale; kjo dukuriglobale centrifugale, për shkak të zhvillimeveekonomike gjeopolitike, do të shoqërohej ngasjellje përkatëse sociale. Kjo periudh do tëkarakterizohet nga “nomandizmi i planetit” qëdo të lidhet kryesisht me faktorët teknologjikë(interneti), demografik (plakja e popullsisë),dhe urbanizimi (zmadhimi i megapoleve ur-bane).

(Vijon në faqe 7)


Reportazh

Nga: SHAQIR SKARRA

Disa herë më kishte thënë nipiim, Bilbil Shira, dikur emigrant

në Angli e sot biznesmen në Tiranëqë të udhëtonim një ditë drejt Pesh-kopisë. Bilbili kishte vite që nukkishte vajtur por dhe mua më ishtebërë gjatë e ndaj e prita ftesën mekënaqësi. Nuk di por njeriu sa herëqë udhëton drejt vendlindjes njëndjesi malli e kaplon . U nisëm herëtnë mëngjez nga Tirana me një mak-inë tip fuoristrade e cila për mëngjez-in e ftohtë të nëntorit ishte tepërkomode. Nëpër këtë rrugë të mirëshpejtësia e makinës nuk ndjehetfare, nuk ndjehet as era e fortë eMilotit që po të dalësh jashtë të skuqmajat e veshëve.

-Një rrugë vërtet me standarde,thotë Bilbili, nuk ka ndryshim merrugët e tjera që ndodhen në perën-dim. Makina rrëshqiste në asfaltin ezi e kilometrazhi shënonte 100 km.Arritëm shpejt aty ku do të shkë-puteshim me autostradën e bukur përtë udhëtuar në një rrugë që ka vite evite ku dora e mirëmbajtjes mungonmegjithëse edhe për këtë rrugë lekëtnga buxheti i shtetit dalin çdo vitpër mirëmbajtjen e saj.

DY REALITETE KREJTNDRYSHE

Sapo kaluam urën në Skuraj mak-ina devijoj djathtas e një tabelë ori-entuese tregonte se Peshkopia ishte120 kilometra.

-Po të jetë rruga si kjo që kaluame shumta një orë, një orë e pesëm-bëdhjet minuta arrijmë në Peshko-pi, -thotë Bilbili. E në fakt realitetiështë krejt ndryshe. Sapo makinarrëshqiti djathtas filloi që të tronditejdhe kokat tona hidheshin përpjetë.Asfalti vende vende kishte dalë e gro-pat ishin mbushur gjithë ujë . Vendevende asfalti ishte ngritur përpjetë sinë formë gunge të madhe.

-Rruga kështu është e gjitha derinë Klos, i them Bilbilit ndaj ec mëavash se me këtë shpejtësi e në këtërrugë kujdes se do na hedhësh në liq-enin e Shkopetit.

-Pse këtu nuk ka mirëmbajtjerruge?, thotë Bilbili. Mirë që rrugaështë katandisur në këtë gjendje potë paktën të mirëmbahet.

- Sa e sa herë i ka dalë fondi kësajrruge, sa e sa herë është rregulluargjoja e ja në çfarë gjendje është. NëPeshkopi ndodhet Ndërmarja emirëmbajtjes rrugëve e cila e mbu-lon gjithë Qarkun e Dibrës, dmthderi këtu në Shkopet. Ndërmarja kafonde çdo vit, ka administratë qëpunon rregullisht, kanë makina dhepunëtorë. Thënë më troç të gjithëpaguhen nga buxheti i shtetit por pamë thuaj e ku janë ato punëtorë tëmirëmbajtjes së kësaj rruge? Kush ikontrollon ato?. Sa lopata me çakulltë paktën qenkan hedhur në këto gro-pa të thella? Kush i pastron këto ka-

Rruga e mbetur në mes të rrugësnale nga shembjet e skarpatave?.Duke udhëtuar me shpejtësinë ebreshkës, duke u tronditur në këtërrugë që mund të jetë e vetmja nëvendin tonë në këtë gjendje më sëfundi arritëm në Klos.

FJALË DHE VETËM FJALËPËR RRUGËN E ARBËRITKishte dëgjuar për projektin e

rrugës së Arbërit Bilbili që kur ishteemigrant në Angli, por nuk ishte nëdijeni se nga shkonte traseja dhe sae gjatë ishte.

-Sipër nesh në atë luginën do tëndërtohet ura e Vashës i them unë,urë kjo më e larta në Ballkan mbi130 metra . Ka patur dhe variante tëtjera për këtë urë që të bëhej me digëe të formohej një liqëen i vogël, ibukur ku të shërbente edhe për en-ergji, edhe për rezervat peshku.Megjithëse është folur shumë se dis-tanca prej 28 km nga Ura e Braritderi në hyrje të tunelit Murrize do tëtenderohet në muajn korrik asgjë nukka ndodhur por është një heshtje emadhe edhe nga vetë qëeveria sh-qiptare megjithatë media nuk kaheshtur së shkruari për këtë projektvërtet të madh dhe amibicioz. Sipasnjë burimi të gazetës Shqiptare datë1 nëntor 2010, Brukseli zbulon plan-et e rishikuara të qeverisë Berisha:“Ska fonde, harrohen Rruga e Arbëritdhe Boshti i Jugut. Një raport i Ko-misionit Europian ka nxjerrë në dritëfaktin se qeveria shqiptare e ka shtyrëndërtimin e rrugës së Arbërit pas vitit2015. Fjala është për rishikimin e parëpesëvjeçar të Planit Kombëtar tëTransportit (ANTP) projekt i financ-uar nga Bashkimi Europian dhe zbat-uar nga Louis Berger, me kodin Eu-ropeAid/127468/C/SER/Al. Në listëne zhvillimit të rrjetit Rrugor në Re-publikën e Shqipërisë, ky dokument,për të cilin hartuesit domosdoshmër-isht duhet të kenë kontaktuar më parëme drejtuesit e Ministrisë së Trans-porteve dhe atë të Rrugëve, Rrugën eArbërit e vendos në vitet 2016-2030me një vlerë në total prej 312 mil-ion eurosh. Kjo shtyrje deri tani nukështë bërë e ditur nga autoritetet sh-qiptare, të cilat në heshtje duket sekanë “harruar” ta përfshijnë edhekëtë vepër infrastrukturore në planetafat shkurtëra . Në krye të listës tanidel rruga e re midis kryeqytetit dheElbasanit, për të cilën parashikohen

të shpenzohen në total 258 milioneuro, rrugë e kushtueshme vetëm 31kilometër e gjatë, kryesisht për sh-kak të ndërtimit të tunelit në mal”Dhe qeveria hesht apo flet si nën zëse edhe ky projekt është në projektetafat shkurtëra të qeverisë brenda këtijmandate në një kohë që ende nukpo ndjehet zhurma e makinerisë sërëndë në këtë zonë.

-Eh, më duket përsëri ëndërr rru-ga e Arbërit, thotë Bilibili, ëndërr ekanë patur dibranët e ëndërr më duketpo mbetet përsëri. Ngjitemi me mak-inë drejt Qafës së Buallit. Kjo pjesërruge ishte e asfaltuar rishtaz dhemakina nuk ndjehej fare kur ecte.Poshtë luginës së Planit të Bardhëhodhëm vështrimin e pamë trasenëe sapo gërmuar. Nuk kishte as mak-ineri, as punëtor dhe as vepra arti tëfilluar. Vetëm pak gërmime dhe nukdukej asgjë më shumë. Makinerinëfirma që ka fituar tenderin për dy lotenga Bulqiza deri poshtë Planit tëBardhë e kishte të grupuar në Qafëtë Buallit ku ishin të parkuar të gjitha.Traseja ka ardhur në të dy krahët derinë afërsi të qafës së Buallit por këtufirma ndërtuese nuk ka ndërmarë as-gjë. Dikush thotë se do hapet kjo qafëqë në gjuhën inxhinierike quhet useke në fakt në projekt është të bëhettunel, një tunel prej afro 800 metra.Ende asgjë. Bulqiza pret të bashko-het me luginën e bukur të Planit tëBardhë nëpërmjet Qafës së Buallit.

RRUGA E ARBËRIT APORRUGA E GJARPËRIT

Qyteti i Bulqizës është zgjuar.Qepenat e dyqaneve janë ngritur elokalet kanë filluar të mbushen menjerëz. Dikush tymos një cigare edikush sapo ka vënë filxhanin e kaf-esë përpara. Në fytyrat e tyre ndje-het një lloj pesimizmi për të sotmenpor dhe për të ardhmen. Nuk ështëai qytet i zhurmshëm si dikur që nëçdo orë të natës dhe ditës kishtelëvizje. Lëvizje njerëzish, autobuzëshdhe makinash. Sot po thuaj heshtje.Vetëm pak veta punojnë. Dikush nëminierë e dikush në ndërmarjet ebashkisë. Të tjerët presin atë ndih-mën ekonomike në fund të muajt.Në një lokal pranë zyrave të bash-kisë takuam Arben Karaj, edhe ky njëemigrant vite me radhë në Angli qëBilbili e njihte nga afër por ja që ish-te kthyer përfundimisht në vendlind-

je. Arbeni tymoste i vetëm një cigaredhe ne u ulëm në të njëjtën tavolinëme të si të njohur të kahershëm .Pasi pimë kafen e mëngjezit me Ar-benin, ai filloi të na tregoi për reali-tetin e këtij qyteti minator që dikurishte më i njohur nga të gjithë qyte-tet e vendit tonë.

-Sot, -nisi bisedën Arbeni po nuku përfundua Rruga e Arbërit nukmund të bëhet fjalë për ekzistencëne Bulqizës si qytet. Të gjitha këtulidhen me rrugën e Arbërit. Ështëndoshta i vetmi objekt që do të hapdritën jeshile për këtë qytet strehuarrrëzë maleve ku dikur ishte aq i njo-hur sa ishin dhe qytetet tona në breg-det. Segmenti i parë i rrugës së Ar-bërit quhet i përfunduar, distancë kjoprej 15 kilometrash. Për këtë seg-ment u pre dhe shiriti i inagurimit.Në asfaltin e zi makina rrëshqet meshpejtësi.

-Është rrugë e kategorisë së parë,thotë Arbeni i cili erdhi me ne nëmakinë dhe në fakt deri tek Ura eQytetit rruga është ndërtuar me tëgjithë parametrat bashkëkohorë.Sapo kaluam urën e Qytetit këtu ishtekrejt ndryshe.

-E di si e quajnë këtë segmentshoferët, nisi bisedën Arbeni, -rrugae gjarpërit e jo e Arbërit. Mjaft kthe-sa të vogla që duheshin eleminuarku dhe kostoja e rrugës kishte dalëmë e ulët por as projektuesi e as zbat-uesi nuk e kishin marrë parasysh këtë.Më e keqja vetëm pak ditë pas për-fundimit të këtij segmenti në Pela-dhi rruga kishte krijuar të çara e mak-inat dashje pa dashje ishin të detyru-ara ta ndalnin shpejtësinë. Tek Urae Çerenecit ky segment përfundon.Këtu ende nuk dihet saktë se ku dokalojë rruga e Arbërit. Flitet për njëurë të madhe ku do dalë në shpatinmatanë por ende çdo gjë është nëletër. Aty ku punohej seriozisht dheishte bërë një punë goxha e madheishte në segmentin Maqellarë-Pesh-kopi. Ende pa u futur në Maqellarë,pikërisht tek degëzimi që udhëtondrejt doganës së Bllatës ishte bërërreth rrotullimi dhe rruga e re pristevetëm shtresën e asfaltit. Dhe uratpo thuaj ishin hedhur të gjitha e kësh-tu shumë shpejt, me rrugë të bukur,të gjërë, të drejtë, të kategorisë sëparë Maqellara do të mbetet njëlagje e qytetit të Peshkopisë. Nëmbrëmje vonë kur dielli kishte hum-bur arritëm në qytetin e Peshkopisë.

Një raport i KomisionitEuropian ka nxjerrë nëdritë faktin se qeveriashqiptare e ka shtyrëndërtimin e rrugës sëArbërit pas vitit 2015.

Në Shqipërizvarritet,Maqedoniapa projektide

RRUGA E ARBËRIT

Në mbledhjen e Këshillit për Rregullimin e Territorit të Shqipërisë,

që u mbajt në Tiranë më datë 12 nën-tor, kryeministri Sali Berisha duke e kri-tikuar kryebashkiakun Edi Rama përmosndërtimin e Unazës së Madhe tëTiranës në dy vitet e kaluara, tha se,“Qeveria do ta ndërtojë vetë këtë un-azë, aksi veriperëndimor i së cilës dotë ketë tetë korsi dhe do të lidhet meRrugën e Arbërit, që automjetet tëkalojnë më shpejt rreth Tiranës për nëDurrës për të mos e rënduar trafikun.Ndërkaq në Buxhetin e Shqipërisë përvitin 2011, të miratuar më 18 nëntorpërmenden ndërtimet e shumërrugëve, por nuk përmendet fare Rru-ga e Arbërit. Të theksojmë se gjertanijanë ndërtuar vetëm 24 kilometra tëRrugës së Arbërit, segmenti rrugor Bul-qizë- Ura e Qerenecit.

Maqedonia lidhur me Rrugën e Ar-bërit gjendet në vendnumërim. Nukkemi dëgjuar ende asnjë njoftim zyr-tar, për studimin e fisibilitetrit apo përhartimin e projektidesë ose trasesë ngado të kalojë kjo rrugë në territorin eMaqedonisë. Kjo rrugë është meshumë interes për Maqedoninë dhe ra-jonin, sepse distanca mes Shkupit eDurrësit do të jetë vetëm 212 kilome-tra.

Mirko Tripunoski, prof. i ekonomisëdhe Goran Ustianovski, toger lundri-mi, në muajin gusht deklaruan përmediat se Maqedonia duhet të ndër-tojë flotën e saj detare në Durrës për tëdalur në Mesdhe, sepse porti i Dur-rësit është më afër dhe ekonomikishtmë i leverdishëm.

Gazeta “Fakti” është i vetmi medi-um në Maqedoni dhe Shqipëri, që eka sensibilizuar më së shumti prob-lemin e ndërtimit të Rrugës së Arbërit,të kësaj arterie të rëndësishme që do t’imundësonte kësaj zone verilindorezhvillim të hovshëm në të gjitha fush-at.

Idea për ndërtimin e Rrugës së Ar-bërit në vitin 1995 erdhi nga Shoqatapër Zhvillim e Kulturë “Nisma Dibrane”nga Peshkopia, ide e cila u mbështetfuqimisht nga Shoqata “Bashkësia Di-brane” e “Lidhja e Intelektualëve Di-branë” në Tiranë dhe nga ShoqataQytetare “Votra Dibrane” në Dibër.Këto shoqata për Rrugën e Arbëritviteve të kaluara organizuan takime nëPeshkopi, Dibër dhe në Tiranë, mepjesëmarrje të pushteteve vendore,ministrave, deputetëve, ekspertëvedhe biznesmenëve të Shqipërisë dheMaqedonisë. Konkluzat nga këtotakime u janë adresuar kryeministrave,kryetarëve të dy shteteve dhe ambasa-dave të huaja në Tiranë dhe Shkup.

Kjo rrugë ka ekzistuar që nga lash-tësia dhe ka qenë nga më të frekuentu-arat. Kjo rrugë ka qenë degë e rëndë-sishme e Rrugës Via Egnatia. Ka qenëndër rrugët më të rahura deri vonë,nëpër të cilën lëviznin deri 300 kuajnë ditë dhe në funksion të saj vetëm nëfshatin Gur i Bardhë kishte dhjetë hanee katër fshatra roje, si Tujani, Gur iBardhë, Klosi dhe Bulqiza.

Ndërtimi i kësaj rruge do t’i ringjalltezonat nëpër të cilat kalon, do tazvogëlonte mërgimin e banorëve tëPeshkopisë, Dibrës, Gostivarit, Tetovëse më gjerë, sepse këto zona me këtërrugë do të jenë më afër Tiranës, Dur-rësit e më afër botës e zhvillimit.

Rexhep TORTE


ekonomi

Statistikat dhe politikat bujqësoreNga: DALI HORESHKA

Duke qenë specialist bujqësie sidhe duke pasur dëshirën e

shprehjes së kontributit për rritje tëmëtejshme të rolit të bujqësisë nëpërmirësimin e jetës së komunitetitrural, duke parë vjetarin statistikortë bujqësisë 2009 mendova tëparashtroj disa opinione.

“GJYSMA E GOTËS BOSH”Qysh në fillim duhet thënë se një

vjetar prej 130 faqesh nuk është ilehtë të prodhohet e aq më tepër tëpërpunohet. Ajo është një punë qëtë jep mundësinë, me gjithë të metatdhe objektivat, të gjykosh në tërësimbi masën dhe shkaqet kryesore tëzhvillimit. Edhe pse në tërësi ështënjë vjetar që “flet”, ndodh që edhetë “ngatërron” apo të krijon “hije”mbi realitetin dhe shkaqet që e kanëshkaktuar.

METODA E PËRDORUR NËMARRJEN E TË DHËNAVE

Duke qenë specialist i mirëfilltestatistike, unë jam mjaft i qartë se evetmja metodë me kosto të ulet përmarrjen e të dhënave është ajo mezgjedhje. Por, ciladoqoftë metoda,ajo përmban dhe shkallën e gabimitdhe mënyrën e korrigjimit dhe çkaështë më e rëndësishmja rezultatet esaj duhet të ballafaqohen me realite-tet e njohura si absolutisht të saktë.Po t’u referohemi tabelave të pro-dhimit industrial rezulton se prodhi-mi i bukës në rajonin e Dibrës qenkaafërsisht i njëllojtë me atë të Tiranës(Dibra 5034 ton dhe Tirana 6306 ton),pa folur për faktin e saktësisë sitregues. A është kjo e mundur? Spe-cialistët që kanë përgatitur vjetarinmund të pretendojnë se kanë llogari-tur vetëm përpunimin e drithërave tëprodhuar në vend. Edhe kështu sikurtë jetë, vlefta e grurit lëndë e parëduhet zbritur, pasi është llogariturnjëherë në prodhimin e përgjithshëmbujqësor. Kësisoj, bazuar në këtëlogjikë, s’ka pse të mos llogaritet siprodhim industrial edhe prodhimi ibukës me bazë si lëndë të parë miel-lin e ardhur nga importi dhe që do tëzbritet si çmim mielli. Ky gabim ibërë (në të dyja rastet) ka çuar nëkrijimin e imazhit të gabuar, sikurshqiptarët sot konsumojnë 1.3 herëmë shumë bukë se në vitin 2000. Enjëjta situatë paraqitet tek përshkri-mi i moshës së fuqisë punëtore qëpunon në bujqësi, ku sipas shifraverezulton se rrethe të tëra nuk kanëasnjë fermer të moshës nën 25 vjeç.

Do të sugjeroja që ashtu si përaspekte të veçanta përdoren burime

mjaft të sigurta të dhënash, gama easpekteve statistikore që rrjedhin ngaky lloj duhet zgjeruar. Jo vetëm kaq,por të dhëna nga burime jo të sigur-ta e me koeficient sigurie të ulët,duhen ballafaquar me ato të buri-meve të sigurta nga pikëpamja e sak-tësisë.

Në rastet kur stafi përgatitës i njëvjetari e ka të pamundur të pasqy-rojë të gjithë faktorët që përcaktojnënjë fenomen, duhet të përdorë edheshënime shpjeguese, të cilat orien-tojnë apo ndihmojnë analizuesit tëkuptojnë shkaqet e vërteta, me qëllimqë të mos orientohen politika tëgabuara.

GJEOGRAFIAE STATISTIKAVE

Duke parë me vëmendje tregues-it të cilat në fund të fundit shprehinnjë gjendje dhe nivel të zhvillimitsipas vrojtimit, rishpreh opinionintim se pa përfshirë edhe sektorinpyjor në to, ato kurrë nuk do tëmund të pasqyrojnë plotësisht reali-tetin. Këtë opinion unë e argumen-toj me faktin se p.sh. madhësia efermës përmban edhe sipërfaqen dhekapitalin pyjor, burimet e ushqimitpërmbajnë edhe ato që vijnë ngapyjet dhe shumë fruta që diku edheraportohen, vijnë nga pyjet. Memijëra herë dhe mijëra specialistëkanë shprehur se nuk është aspaknormale që “bujqësia-e konceptuarsë bashku me pyjet” të ketë dy min-istri dhe kanë kërkuar që ato të jenënjë. Aq më tepër, kjo bindje dhekërkesë e specialistëve dhe kaq engulitur tek unë, përforcohet kur kuj-ton se zhvillimi rural do të jetë njëpërgjegjësi e Ministrisë së Bujqësisë.Në këtë këndvështrim, unë mendojse ka ardhur koha që vjetari statis-

tikor të përmbajë edhe të dhëna qëlidhen me zhvillimin rural. Ndërsashohim që Ministria e Bujqësisëprodhon vazhdimisht një vjetarstatistikor për 21% të sipërfaqes sëtokës, po Ministria e Mjedisit sëcilës i përket 79% e sipërfaqes, kurdo të prodhojë një të tillë?

E VEÇANTA PËRBËN TËPËRGJITHSHMEN

(KAPITUJ TË VEÇANTË)Vjetari Statistikor duhet të ko-

mpletojë/pasqyrojë tendencat, kërke-sat e brendshme dhe të jashtme tësektorit, duke dhënë mundësinë egjykimit dhe reflektimit, pse jo dhetë orientojë programe të ndryshme.Kjo është arsyeja që unë mendoj senë vjetar nuk duhet të mungojnë tëdhëna edhe për: bimët mjekësore,infrastrukturën (drenazhet, rrugëtbujqësore, tregjet, ambientin e shër-bimeve bujqësore të këshillimit), tëardhurat për frymë, bilanci i sigurim-it të ushqimit për popullsinë, grupetprodhuese, subvencioni bujqësor,certifikimin, agro-turizmin, reshjetatmosferike etj.

Të bën përshtypje fakti se kur ësh-të fjala për të pasqyruar eksportinbujqësor, edhe bimët mjekësore janënjë element i tij. Po për t’u mbësh-tetur ose fundja për të informuar përto nuk ka mundësi apo të dhëna?Unë jam plotësisht në dijeni se kjoështë çështje e Ministrisë së Mjedis-it dhe se bimët mjekësore nuk janëtë bujqësisë.

Kualifikimi i fermerëve për tra-jtimin e bimëve, pemëve apombarështimin e kafshëve është njëçështje kyçe, realiteti i të cilit duhetpasqyruar. Ky realitet duhet pasqyruari lidhur me drejtimin dhe rezultatet

e fermës. Ana tjetër e medaljes ësh-të shërbimi këshillimor dhe privat,mundësia për t’i pasur këto special-istë si dhe ngarkesa reale e tyre dherezultatet e lidhura me këtë shërbim.

Jam kënaqur pa masë kur kamdëgjuar se klasa politike e Kosovëspo i mëshon fort faktorit “njohurishkencore teknike për fermerët” nëzhvillimin e ardhshëm bujqësor”.Kjo ka midis të tjerash një arsye tëfortë: ato që e mbështesin një ide tëtillë vijnë nga diaspora që u dhimb-set në shpirt atdheu dhe biznesi.

MESATARJA T’Ì MBYLLSYTË PARA REALITETITMë bëri përshtypje që treguesi i

volumit të investimeve shtetërore, tëhuaja dhe subvencioni shtetërorbujqësor jepen në total, pa treguarse cila është shpërndarja rajonale.Menjëherë i hyra analizës. Zhvilli-mi i pabarabartë bujqësor ndërmjetrajoneve ka mjaft arsye, ndër të cilatmë kryesore është vlerësimi i pa-barabartë që u bëjnë rajoneve ak-torët e zhvillimit. Nuk është hera eparë që unë trajtoj çështjen e sub-vencionit, por do të isha në favor tëpërdorimit të kritereve të shpërndarjesrajonale dhe pastaj masën e fondittë dhënë ta ndajnë vetë DrejtoritëRajonale. Decentralizimi në radhë tëparë është procesi i delegimit të tëkuptuarit dhe së dyti është afrimi iqeverisjes tek komuniteti. Përse nukduhet ta kenë këtë informacion tëpaktën Drejtoritë Rajonale të Bujqë-sisë?

“GJYSMA E GOTËS PLOT”Do të doja t’i shpreh lexuesit se

nuk jam nga ata specialistë që e sho-hin realitetin vetëm zi apo kanë frikë

të thonë mirë edhe kur është kështu.Nuk më frikëson kjo gjë, por më habitfakti që edhe pse është në interesine Ministrisë së Bujqësisë të pasqy-rojë në detaje përdorimin e subven-cionit, nuk e bën një gjë të tillë. Mirëkur gota është bosh e s’e mbush dot,por edhe kur është në gjysmë apoplot nuk e thua dot?

Nuk janë të paktë ata që paraqes-in se në fakt investimet bujqësore përha apo për fermë, nuk janë nga mëtë lartat, krahasuar me disa vite mëparë. Ajo që është realitet, është faktise investimet direkt tek fermeri dhenë formë konkurruese dhe se unë dot’i gjykoja të një shkalle që vërtet kanëprodhuar zhvillim, kanë qenë në njënivel të kënaqshëm dhe që ka rriturndjeshëm rolin e specialistëve tëbujqësisë. Të njëjtën gjë dua të trans-metoj edhe për investimet private,të cilat nuk janë pasqyruar. Unë dotë sugjeroja që kapitull të veçantëduhet të zënë statistikat për “Inves-timet me burim të ardhurat ngaemigrantët”.

POLITIKAT RAJONALEDHE PRONËSIAE STATISTIKAVE

Rajonet, nëpërmjet mekanizmave,përgjegjësive dhe mundësive tëveçanta, kanë filluar të jenë aktivedhe kontribuese në zhvillimin bujqë-sor dhe rural. Të jesh aktiv nuk do tëthotë të jesh efektiv. Për të qenë efek-tiv së pari duhet të kesh statistika.Mbështes dhe mbroj mendimin setitullari që vendos për një politikëtë caktuar në çfarëdolloj niveli qoftë,duhet të kërkojë e furnizohet metregues. Treguesit i ofrojnë special-istët.

Pa dashur të trajtoj hollësinë eçështjes së aftësisë administrative dheqë në fakt nuk është i palidhur mecilësinë e statistikave, mua më ng-jall interes pyetja se “Kush ndjehetpronar i statistikave”. Është e vërtetëqë Ministria e Bujqësisë ështëpërgjegjëse për hartimin e vjetarit,por pronarët e këtij vjetari janë për-doruesit. Kësisoj, mendoj se me tëdrejtë unë pyes se sa e ndjejnë tëtyren këtë vjetar drejtuesit lokalë qëkanë lidhje me bujqësinë e zhvil-limin bujqësor? Për t’i shpëtuar ngapërgjigja unë do t’ju vija në ndihmëduke pohuar se pavarësisht në e për-dorin ose jo, ata kanë nevojë për tënëse duan të marrin një vendim tëdrejtë, bëjnë një kërkesë të drejtë,një zgjidhje të drejtë apo sugjerimtë drejtë. Bile, drejtuesit lokalë kanënevojë për më shumë tregues se atoqë janë në qendër.

Më bëri të mendoj rreth kësajçështje treguesi i pasqyruar i investi-meve të realizuar në sektorin e in-dustrisë në Dibër. Ky tregues ishtevetëm 560.000 lekë. A thua të jetë i

Po t’u referohemitabelave të prodhimitindustrial rezulton seprodhimi i bukës nërajonin e Dibrësqenka afërsisht injëllojtë me atë tëTiranës (Dibra 5034ton dhe Tirana 6306ton), pa folur përfaktin e saktësisë sitregues. A është kjo emundur?

Ndërsa shohim që Minis-tria e Bujqësisë prodhonvazhdimisht një vjetarstatistikor për 21% tësipërfaqes së tokës, poMinistria e Mjedisit sëcilës i përket 79% esipërfaqes, kur do tëprodhojë një të tillë?


opinionvërtetë? Absolutisht jo. Vetëm dy biznese në Dibërqë janë mbështetur me kredi nga fondet kundërpartitë Grandit Japonez kanë marrë 22 milionë lekë. Poinvestimet private në industrinë përpunuese nuk paskapasur? Vetëm njëri nga dy bizneset e mësipërme kamarrë 10 mln kredi.

“Treguesit nëse nuk janë në interesin e politikëslokale, asnjëherë nuk kanë për të kënaqur saktësinëe mjaftueshme të tyre”.

BASHKËPUNIMDHE DECENTRALIZIM

E parë nga fakti që tendenca e numrit të special-istëve të bujqësisë që punojnë në shtet është në rëniedhe mundësia e tyre për t’i mbuluar të gjitha gjëratnuk është e plotë si dhe se komunat kanë përgjegjës-inë dhe mundësinë për të siguruar të dhëna që pas-qyrojnë zhvillimin e rajonit ku ato drejtojnë, unë dotë mendoja fillimisht për një bashkëpunim midisDrejtorisë Rajonale të Bujqësisë dhe Ushqimit dhemë vonë në një proces decentralizimi. Komunat dhebashkitë me statistikat e tyre ndihmojnë dhe Drej-toritë e Bujqësisë.

TREGUESIT E THJESHTË EDHE KURJANË PAK, NDIHMOJNË NDRYSHIMIN

Kam asistuar në një vizitë pune në Tropojë, kume mbështetje të Qeverisë Daneze dhe asaj Holan-deze brenda programit “Pro-Mali” është realizuarmatrikullimi dhe vaksinimi i të imtave. Kjo gjë ësh-të bërë e po bëhet në gjithë rajonin e Kukësit. Kra-has kësaj, fermat me mbi 50 krerë dele pëlle kanëpasur mundësinë e përfitimit të një mbështetje 500lekë për krerë. Kjo mbështetje është vlerësuar mjaftnga fermerët.

Mbështetja është mjaft pozitive, por e pamjaf-tueshme. Atëherë unë përsëri shtroj çështjen e statis-tikave të subvencionit:

- Si është shpërndarja e subvencionit sipas rajon-eve të Shqipërisë?

- Duke ditur që 76% e territorit është pyje dheato janë burim i ushqimit të blegtorisë së imët, sa% të mbështetjes shtetërore kanë marrë?

- Sa % të kostos së investimit përbën mbështetjashtetërore?

Po qe se i referohemi mbështetjes së këtij vitirezulton që nëse bujqësisë i jepet 25-30% e kostos,blegtorisë i jepet jo më shumë se 5% e kostos. Dis-favorizimi afro dhjetëfishohet kur marrim në kon-sideratë se për të prodhuar një njësi të ardhurash nëzonat e të imtave kërkohet afro 10-fishi i sipërfaqeskrahasuar me bujqësinë.

Intensifikimi i prodhimit blegtoral, diversifikimii të ardhurave në zonat rurale dhe krijimi e informi-mi mbi tregjet e brendshme rajonale janë sfida ezhvillimit rural nëpërmjet zhvillimit bujqësor.Forcat, energjitë, fondet duhen bashkuar për t’ì dhënënjë mbështetje reale zhvillimit rural.

Kjo emergjencë zhvillimi bëhet edhe më e mpre-htë kur mendon se zonat urbane po përballen mepërmbytje, prishje rrugësh e urash dhe probleme pap-unësie dhe se vetëm zhvillimi rural mund t’i kapërcejeato.

SHOQATAT E FERMERËVE DUHET TËJENË PËRDORUESIT AKTIVË TË STATIS-TIKAVE PËR NJË ZË MË TË FUQISHËM

Në komunikimet me fermerë e sipërmarrës tëndryshëm të bujqësisë në rajon kemi arritur në njëmendje se nivelet aktuale të organizimit të ferm-erëve duhet të çohen më tej. Do ta konsideroja fatqë kemi disa bërthama të organizimit të fermerëve,edhe pse niveli i aktivitetit të tyre vlen për të dëshiru-ar. Këtë do të thosha për degët e KASH-it, EPCA,LEA. Viti që vjen thërret për një kontribut në rritjene tyre organizative, profesionale dhe të aktivitetit.Ngado që të vërtiten ato, pa një bashkëpunim për tësiguruar statistika, ato nuk do të mund të realizojnëmisionin e tyre.

Me atë se çfarë kam shprehur unë në këtë shkrimnuk garantoj se është më e mira dhe absolutja, pornjëra nga të shumtat. Jam shumë i lumtur kur krijojmundësinë e dialogut në shërbim të Zhvillimit.

Urbanizimi si element i qytetërimit. Rasti shqiptar(Vijon nga faqja 4)Migrimet e popullsive nga fshatrat drejt qytetit, nga mjerimi ruraldrejt mjerimit të qyteteve, do të jetë i pandalshëm nga asnjë pushtetpolitik, madje as në një diktatur si ajo e Kinës. Më 1950 në botënumroheshin 80 qytete më më shumë se 1 milon banor, ndërsamë 2015 do të jenë 550 qytete të tilla.

Rritja e qyteteve do të jetë kudo e jashtëzakonshme: më 2007,gjysma e popullsisë botërore jetonin në qytet. Më 2025 , planetido të numroj 30 qytete me më shumë se 10 milion banor, 7aglomeracione me më shumë se 20 milion banor. Në 2050, 1miliard banor do të banojnë në 50 qytete të Azisë, sejcili me mëshumë se 20 milion banor, madje disa prej tyre më më shumë se30 milion banor.

Brenda 30 vjetëve do të nevoitet trefishimi apo katër fishimi iinfrastrukturave urbane, e cila në pjesën më të madhe të rasteve,do të rezultoj praktikishtë e pa mundur. Disa qytete do të arrijnëtë bëhen të jetueshme; do të mundësojnë shëndrrimin e disa bi-donvileve në tregje fitimprurëse, për ndërmarrjet që do të dinë t’ikapin industrinë e ndërtimeve dhe tregun e banesave.

Nëse imagjinojmë se evolucioni i qyteteve do të jetë më pakgjigantesk seç e tregojnë këto projektime lineare që parashikonJakua Attali dhe vetëm nëse shpresojmë në një tërheqje drejtëqyteteve të mesme, qytetet e mëdha për të cilat po flasim nuk dotë jenë në thelb, veçse bashkëngjitje banesash të brishta, pa shër-bime publike, pa kanalizime, pa polici, pa spitale, ku do të dallo-hen vetëm disa pak lagje të pasura, të shëndrruara në bunker dhetë mbrojtura me mercenar.

RASTI SHQIPTAR I MIGRACIONITDHE PRISHJA E STRUKTURËS URBANE

Organizimi i jetës urbane në Shqipëri, është shpesh herë i thy-er e i fragmentuar, ndaj nuk mund të shquajm një profil të qartë etë plotë të zhvillimit historik të tij. Fillesat e jëtës urbane nëterritoret shqiptare, janë të një kohëshme me organizimet urbaneantike greko-romake. Këtë e tregojnë qartë hartat arkeologjike dheinventaret e pasura të materialit arkeologjik, dalë në dritë ngagermimet në të gjitha hapsirat iliro-shqiptare. Pozita kyçe e teri-toreve iliro-shqiptare, një “urë kalimi” midis lindjes e perendim-it, ka qenë faktori që kulturat dhe qytetrimet ta përshkojnë Sh-qipërin dhe të lënë gjurmët e arritjeve, organizimeve, por edhe tëekspeditave shkatrruese të fuqive të kohës.

Qytetet shqiptare të periudhës paraosmane kanë qenë më tëmëdha se në fund të kësaj periudhe sundimi të gjatë. Qendresaantiosmane dhe dhuna turke i zbrazi qytetet shqiptare, duke idetyruar atë pjesë të popullsisë, mbartëse e premisës për urbaniz-im e modernizim, të largohej jashtë Shqipërisë, apo zhvendosej etë izolohej nëpër male, duke organizuar një mënyrë jetese vetëmpër ekzistencë, duke u përpjekur të ruante identitetin e vetë et-nokulturor dhe mënyrën shqiptare të jetesës, pa i mbetur asnjëmundësi, të zgjidhte apo adoptonte modelet e zhvillimit e ur-banizimit të kohës. Sundimi i gjatë i Perandosrisë Osmane, lapasoj të rënda në shumë aspekte të zhvillimit të qytetrimit e ur-banizimit të trojeve shqiptare, në të gjitha hapsirën e tyre etnokul-turore, qe kjo një anomali historike që do të reflektohej edhe nëmëyrën e të menuarit e të jetuarit, në shumë rajonë të trojeveshqiptare. Turkoshakët dhe anadollakët duke e pandehur veten sielitarist, të konformuar me mënyrën e jetesës orjentale, frenoninapo përjashtonim çdo formë tjetër të organizimit të jetës qytetare.Turqia mbi të gjitha luftoi ashpër kundër formimit e përhapjes tëarsimimit në gjuhën shqipe, element i rendësishëm i urbanizim-it. Perandoria e mbajti gjuhën shqipe dhe shkollën shqipe, nëtehun e shpatës, derin në frymën e funit të saj.

Në kohën e Perandorisë Austrohungareze dhe më vonë nën

mbretërimin e Ahmet Zogut, pati një planë per urbanizimin e Ti-ranës të shpallur kryeqytet, i cili u realizua pjesërishtë vetë në dyfazat e para.

Me vendosjen e regjimit të pushtetit popullorë, filloj të ritrajto-heshin zonat konvencionale të qyteteve tona të regjuara e të shkatr-ruara nga luftrat, ndërsa popullsia fshatare që kishte qenë edhembështetja kryesore e luftës partizane, fitoj të drejtën që zbristenga malësitë e zonat e thella fshatare, drejtë qyteteve të shkatrruaranga lufta, duke i populluar ato. Zë fillë kështu një periudhë evrullëshme urbanizimit, e cila u shoqërua edhe me tensione so-ciale, për arsye edhe të ndryshimit të konceptit mbi pronën, nënrregjimin e pushtetit popullor.

Zhvillimi i qyteteve bëhej në kushte të reja ekonomike, sho-qërore dhe politike, sidomos nën ndikimin e vrullëshëm të forcaveprodhuese.

Urbanizimi u realizua në baza të reja i lidhur me zhvillimin eindustrisë, të burimneve të reja të energjisë dhe me zhvillimin etransportit. Tipit të më parshëm të urbanizimit me karakter adm-nistrativ, bujqësor, artizanal e tregar, i zuri vendin urbanizimi mefunksion kryesisht industrial, kulturor, arsimor e të shërbimeve tëndryshme. U krijua qytete të reja si Ballshi, Poliçani, Bulqiza,Fushë Arrëzi, Krraba, Kurbneshi, Laçi, Maliqi, Patosi, Përrenjasi,Rubiku, Selenica, Memeliaj, Ulza, Klosi, Vora, Kruma etj. U për-bys thellësisht raporti i popullsisë urbane me atë rurale. Popullsiame banim në qytete nga 15 % që ishte para Luftës, u rritë në në 67% , nd2rsa popullsia me banim në fshatë, duke patur përasyshedhe shtimin natyral të popullsisë ishte 33 %. Në fillimet e viteve’90 Shqipëria kishte 66 qendra urbane.

Me ndryshimet politico ekonomike që kanë ndodhur në Sh-qipëri, pas vitit 1990, veçanrishtë me lejimin e lëvizjes së lirë dhezgjedhjen e venbanimit nga popullsia, shumica e qyteteve të ngrit-ura mbi bazë të industrive të ndryshme nxjerrëse e përpunuese, ubraktisën, pasi ra eficensa dhe u shkatrruan industritë e këtyreqyteteve, ndërsa qytetarët humben vendet e punës.

Aktualishtë rreth 80 % e aktiviteteteve industriale e tregtare janëpërqndruar në Ultësirën Perendimore, në një zonë të ngusht nëtrekëndëshin Lezhë- Tiranë – Vlorë dhe vetëm 20 % në pjesën mëtë madhe të teritorit.

Qytetet e industriale janë braktisur e shkatrrua. Ky përqëndrim ipopullsisë në një zonë të ngushtë, pa një planifikim të urbanizimittë zonave të reja të banimit, ka krijuar vështërsi të mëdha, përjetesën e të zhvendosurve, të cilëve ju mungojnë shërbimet mini-male të jetesës.

E gjithë kjo popullsi e përqëndruar në tiranë e disa zona përrthnuk ka si burim të jetesës emigracioni, punën në industrin e ndërtim-it, dhe në shërbime të ndryshme. Prespektiva e këtij urbanizimiështë e rrezikuar sa kohë që kjo popullsi është vetëm konsumatoredhe nuk ka mundësi të punësohet në industri prodhuese e të dalnë treg. Pasojat e kësaj zhavendosje të pa planifikuar, janë vecan-rishtë të rënda në arsimimin bazë të fëmijëve. Politika i ka përoruraspiratën për një jetë më të mirë të këtyre njerzëve dhe vështirsitëe tyre të ndërtimit dhe të krijimit të kushteve të domosdoshme tëjetesës për të hartuar programe elektorale spekullative për të cilatnuk ka dhënë asnjëherë llogari. Qyteza e Kamzës, e cila në vitet‚90, ka patur 6 mijë banorë aktualisht ka 87 mijë, por ende nuk kanjë godinë të Qendrës kulturore, e shkolla të mjaftueshme, le pastajtë preteñidos për kushte jetese të një qendre urbane bashkëkohore.Popullimi dhe ndërtimet në Kamëz, por edhe në zonat tjera, janëbërë nën moton “të ndërtoj për vete, veç për të mirën time, e përsherr të të tjerëve “ Një mendësi që shkonë krejt në të kundërt tëasaj që ngjizë, mbanë gjallë e zhvillojnë organizimet urbane. Por,nuk mendoj se nga politikan rural mund të shpresojmë të kemiprojekte, apo ndërtime urbane. Mendësia rurale imponohet në tëgjitha aspektet e jetës në vend, në formë dritëshkurtësie, mungesevizioni, e rëndom e tipike rurale, në formë inati….


cyan magenta yellow black

Viron Kona sjell librin për fëmijë “Të fshehtat e një mrekullie” kupersonazhet i tij i famshëm, Bubulinoja, së bashku me miqtë e tijeksplorojnë bukuritë natyrore e arkeologjike të Dibrës. botime

Viron Kona sjell librin për fëmijë “Të fshehtat e një mrekullie” ku personazhet i tij i famshëm,Bubulinoja, së bashku me miqtë e tij eksplorojnë bukuritë natyrore e arkeologjike të Dibrës. Kyështë romani i dytë i shkrimtarit ku personazhët eksplorojnë bukuritë e qarkut të Dibrës, pasromanin të suksesshëm “Një udhëtim i çuditshëm” ku përsonazhet eksploruan mrekullitë naty-rore të Bulqizës. Librin është jo vetëm një roman me plot humor e fantazi për fëmijët, por edhenjë minienciklopedi për bukuritë natyrore dhe plot informacion për historinë dhe arkeologjinë.

Për të krijuar një ide mbi librin, po botojmë me lejen e autorit, një fragment nga libri.Libri mund ta gjeni në çdo librari dhe kushton 300 lekë.

“Drejt ngjitjeve të reja”Korabi ngrihej madhështor drejtqiellit të kaltër. Tufa reshë, si

anije të bardha shkonin drejt majëssë tij dhe ndaleshin atje si tek njëliman qiellor. Dielli ndriste me njëshkëlqim të argjendtë. Bimësia dhegjelbërimi përhapeshin në shpatet,grykat dhe qafat, duke krijuar njëmbulesë hapësinore që të merrte sytëme bukurinë dhe larminë e ngjyrave.Vetëm duart e mjeshtërve më tëmëdhenj të ngjyrave, Rubensit,Delakruasë, Onufrit, Kamberit... 1) dotë mund të arrinin atë kolor dhe atëlarmi ngjyrash të ndezura dhembresëlënëse. Mbase, prandaj edheEduard Lir, piktor i madh anglez,mjaft piktura nga më të bukurat, i kame motive dhe peizazhe nga malë-sia e Shqipërisë.

Të gjithëve u kishin mbetur sytëtek maja e malit dhe me siguri nëato çaste përfytyronin veten si alpin-istë që synonin pushtimin e asajmaje me pamje madhështore.

-Ty Bubulino dhe ty Dardi, meç‘po shoh, malet ju kanë hutuar kaqshumë, saqë ju kanë lënë pa gojë. -tha Këmbëgjati duke i shkelur syrinMjekërverdhit.

Bubulinoja dhe Dardi u panë symë sy dhe buzëqeshën.

-Po shoh se po bëhesh gati që tëna thuash diçka për malet, - e ngac-moi përsëri Këmbëgjati. -Me sa diunë, në shkollën “Univers” ti ke folurpër Himalajat dhe ngjitjen në Ever-est apo Xhomolungma. Mua mëduket se ti i ke shumë të kufizuaradijet për malet. Di diçka për malet ebotës, por nuk di asgjë për malet eShqipërisë. Kërkon të jesh i pari qëtë shkelësh planetin Mars, por nukke as dijeninë më të vogël për malinmë të lartë të vendit tonë. Kjo, ështënjëlloj si të dish shtëpinë e tjetritdhe nuk di se ku ke shtëpinë tënde….-Duke thënë këto fjalë Këmbëgjati iadha gazit me të madhe, sigurisht ipasuar nga Mjekërverdhi.

Ndërhyri kapiten Liku:-Unë kam qejf të dëgjojmë më

mirë Bubulinon, sesa ngacmimet pakripë të këtij njeriu me këmbë të gjata

që s‘i pushon goja një minutë simullinjtë që bluajnë misër.

Kur fliste kapiten Liku, Këmbëg-jati heshtte.

-Po, - tha Bubulinoja, - jo vetëmunë dhe Dardi, por edhe të tjerë dotë kenë dëshirë të shprehen apo tëtregojnë diçka për malet.

-Fillo e fol, or bir, - e nxiti kapitenLiku.

-Njerëzit, - ia nisi Bubulinoja, -si zbuluan vendet e ndryshme të rru-zullit, hodhën vështrimin lart ngamalet. Në të vërtetë, malet që nëlashtësi kanë tërhequr gjithnjëkureshtjen e njerëzve. Ato konsidero-heshin si vende ku rrinin perënditëapo qenie të mistershme. Grekët elashtë mendonin se Olimpi ishtemali ku rrinin 12 perënditë, të cilatmerrnin vendime për njerëzit. Kësh-tu mendonin edhe ilirët e lashtë përmajat e maleve shqiptare. Maja eTomorit, mendohej si majë e shen-jtë. Çajupi e quante “Baba Tomori”,kurse Naimi “Fron të lartë ku rriZoti”. Ky mal që kemi përpara syveka të veçantën se është mali më ilartë i Shqipërisë dhe ndër më tëmëdhenjtë e Ballkanit. Emri Korab,kam dëgjuar se mund të përkthehetme fjalën anije. Supozohet se dikurkëtu ishte det dhe në majën e Ko-rabit lidheshin anijet. Kjo sigurishtqë është një hipotezë, por gjithsesinuk duhet ta lëmë jashtë vëmendjes.Sepse, edhe për Majën e Hekuravetë Tropojës, përfytyrohet e njëjta gjë.

Në miliona vite, relievi i rruzullittokësor ka ndryshuar, ashtu sikursedo të vijojë të ndryshojë përsëri nëmiliona vitet që vijnë. Gjithçka nëhapësirë, në Galaktikë, në Sistemintonë Diellor, në Rruzullin Tokësor,është në ndryshim të pandërprerë.

-Nëse më lejon Bubulinoja, - ndë-rhyri Gjyshi Ambasador, - desha tëthem se në lashtësi, nga populli ynë,majat e maleve dhe vendet e larta,nderoheshin shumë. Shqiptarët ifaleshin Diellit sipas besimit pagan.Dielli ka qenë objekt adhurimi. Aikonsiderohej si burim jete, shënde-ti, pjellorie dhe mbrojtje. Në zonate Mirditës, Pukës, Malësisë së Mad-he, Lezhës, Krujës, Matit dhe Dibrëse shohim dendur simbolin e Diellitnë veshjet e banorëve të këtyrezonave e, sidomos në veshjet e grave.

-Faleminderit, - i tha BubulinojaGjyshit Ambasador dhe vijoi: - Rreth2200 vjet më parë, Aleksandri iMadh, me një ushtri me 40 mijëvetë, kaloi malet e Hindokushit.Hanibali, prijësi i Kartagjenës, që nëvitin 218 para erës së re kaloi Pirenejtdhe më vonë Alpet e Evropës. Nëkontinentin amerikan, njerëzit janëngjitur në maja malesh dhe kanëndërtuar atje tempuj të vërtetë gër-madhat e të cilëve janë edhe sot.Evropianët iu ngjitën Mon Blanit,Malit të Bardhë që ka një lartësi prej4810 metra. Ngjitja në majën e tijmë 8 gusht të viti 1786, konsidero-het si Dita e Lindjes së Sportit të

Alpinizmit. Qysh atëherë, në MonBlan janë ngjitur qindra njerëz, mi-dis tyre edhe fëmijë 8 vjeç së bash-ku me prindërit e tyre.

-Mos do të thuash se në Himala-ja, Mon Blan apo Korab mund tëngjiten edhe Fluturushja, Shqipja,Lisiana, Kokëgjembi dhe Kristi? -ironizoi Mjekërverdhi.

-Po, - iu përgjigj Bubulinoja, - jovetëm që mund të ngjiten, por do tëngjiten. Ata kanë këmbëngulur që tëjenë në ekipin e ngjitjes në majën eKorabit. - Dhe, duke thënë këto fjalë,Bubulinoja u buzëqeshi vogëlushëvedhe vazhdoi:

-Nuk ka pse të çuditet askush. Nëmajën e Mon Blanit janë ngjitur edhetë moshuar. I tillë ishte rasti i njëalpinistit 75 vjeçar. Ai u ngjit edhenë moshat 78, 79 dhe 80 vjeç. Ngjit-jet janë bërë nga njerëz të ndryshëmdhe në stinë të ndryshme. Në verë,pranverë, vjeshtë dhe në dimër kurmalet mbulohen nga dëbora dhe mbito gjëmojnë tufanet dhe ortekët.Kështu ndodhi edhe me ngjitjet nëmajat e Himalajave.

-Lëri këto se i dimë. Na i ke thënënjëherë, - ndërhyri Këmbëgjati, - pomë mirë të kthehemi te mali i Ko-rabit që e kemi përballë. Në majë tëkëtij vigani do të jem unë i pari qëdo të ngjitem.

-Je i sigurt se do të ngjitesh i pari?- e pyeti kapiten Liku.

-Po, shumë i sigurt. Do të poro-sisë një taksi fuoristradë dhe me të

do të ngjitem, - iu përgjigj Këmbëg-jati. - Heshti një çast dhe vijoi: -Nësenuk arrijë me fuoristradë, kam po-rositur një gomar nga Kalaja e Dodësqë do të më çojë gjer në majë tëKorabit.

Të tjerët vunë buzën në gaz-E ku ngjitet fuoristrada në Korab,

o Këmbëgjatë, - ia bëri Mjekërver-dhi

-Si nuk ngjitet? Nuk i shikon tigjurmët e rrotave të fuoristradës, jatek janë, -tha Këmbëgjati duke treguarnjë gjurmë rrotash makine, vërtetëfuoristrade.

-Ah! Ah! Ah! - qeshi Kokëgjembi-Ç‘ke që zgërdhihesh Kokëgjemb.

Apo nuk po të hynë në sy inteligjen-ca ime?

-Po qesh se, ato nuk janë gjurmërrotash fuoristrade.

-E çfarë na qenkan, sipas teje?-Ato janë gjurmë opingash, - ia

bëri Dardi. - Ndonjë malësor i këty-re zonave, i ka bërë opingat me go-mat e ndonjë fuoristrade. Ai e ka diturse ato jetojnë më gjatë. Jam i bindurse, po të ndiqni ato gjurmë, do tëarrini në ndonjë stan këtu afër dhedo të keni rastin të pini dhallë tëfreskët...

VIRON KONA

Botime të reja

Librat mundti gjeni pranëlibrarisë “M&B”

Rruga “Zenel Baboçi”,Tiranë

Tel. (04) 22 33 283Cel. 069 20 68 603

[email protected]



sportGjetani tashmë përgatitet për kampion bote në peshën e mesme.

Deri tani, ai ka fituar jo vetëm ndeshjet, por edhe besimin e menaxhereve dhe special-isteve për ta futur në këtë majë të konkurrimit profesionist në boks.

Nga: DEFRIM METHASANI

Kam udhëtuar drejt Gjermanisëpër herë të dytë brenda pak

viteve, me një mision të njëjtë pro-fesional: atë të gazetarit sportiv, portë ndryshëm në mënyrën se si u arritrezultati në sport. Dikur në Leverkue-sen luante Shqipëria në futboll dhetë gjithë e mbajmë mend, kur ko-mbëtarja e mbështetur nga afro 12mijë shqiptarë, për pak bënë mrekull-inë e një barazimi, por që në fund undëshkuam, madje në minutat sh-tesë me një gol të parregullt dhehumbën 2-1. Kësaj here, një tjetërsport dhe të tjerë protagonist ishinkryefjala e reportazhit, që niste ngaBulqiza. Them kështu, sepse dysportistët, vëllezërit Keta, Ismail dheGjetan, për të cilët ne vajtëm ti xhi-ronim për një dokumentar, janë ngaky qytet, madje nga fshati Koçaj ikomunës së Fushë-Bulqizës, ku janëedhe nderi i kësaj krahine. Ismaili,ose Xhoni siç njihet në Gjermani,jeton prej më shumë se 13 vitesh nëkëtë vend. Që nga 2005, ështëpërqendruar në Mynih, në një qendërshumë të rëndësishme zhvillimi, jovetëm në Gjermani, por edhe nëEuropë. Ndërsa Gjetani ka pesë vite,që jo vetëm jeton, por ka një suksesshumë të madh në sport. Ai një vitmë parë kaloi nga Kik Boksi ku ësh-të aktualisht kampion Gjermanie, nëboksin profesionist, duke bërë hapatë paparë, sepse në 9 ndeshje, ka fitu-ar 8, shtatë prej të cilave në nokautnë raundin e parë.

PALESTRA, OSE “SHTËPIAE TYRE E DYTË”

Natyrisht, vizita e parë e grupit tëxhirimit të TVSH, do të ishte pal-estra sportive, streha e tyre, ose sh-tëpia e dytë, ku ai punon prej kaqvitesh. Ndodhet në qendër të Myni-hut. Çdo gjë që shohim të befasonme pamjen e brendshme, por dhenjerëzit që stërviten aty. Janë jo pak,por 300 studentë, sportistë, nxënës,njerëz të profesioneve të ndryshme,të cilët kanë besuar gjithçka në af-tësitë e tij. Ai është një trajner dhefizioterapist i përsosur, në Kik dheTaiboks, por edhe në boks dhe fit-nes. Natyrisht rastësia nuk e bëri tëtillë, por sakrifica, aftësitë,përgjegjshmëria dhe karakteri tepër ifortë. Të të besojnë gjermanët, nukështë e lehtë, aq më tepër në sportetë tilla që atje kanë shumë përparë-si. Por si duket, nga dita në ditë, gjer-manët panë njeriun e duhur, trajnerinprofesionit dhe profesorin e lakmuar.Kushtet aty janë bashkohore, orarettë sakta dhe të duket se je me njësahat të kurdisur mirë. Të gjithë napërshëndesin, sapo marrin vesh mi-sionin e vajtjes sonë atje dhe ndje-hen mirë për një fakt të tillë, qëtelevizioni shqiptar, vlerëson arritjetdhe punën e dy vëllezërve që po fi-tojne çdo ditë famë atje. Shprehjene famshme në Shqipëri që gjermanëtjanë të ftohtë, nuk e ndjejmë, sepseata që takuam, sapo u thuhej përvëllezërit Keta, vinin buzën në gazdhe shprehin fjalë të ngrohta e të

REPORTAZH NGA GJERMANIA, VENDI KU VËLLEZËRIT KETA, FLASIN ME GJUHËN E FITOREVE

Kampionë të sportit dhe vlerave qytetarevlefshme. Madje njëri prej tyre, qëtashmë është trajner i fitesit në Vols-burg, falë respektit të krijuar, ka ndër-ruar edhe emrin, duke e bërë Gjin.Çudia shkon më tej, kur në shpinëne tij, shohim një tatuazh të madhme shqiponjën dykrenare simbol ishqiptarëve. Pra ai tashmë ndjehejsi një shqiptar dhe jo gjerman. Ditëne vajtjes sonë atje, vëllai i Ismailit,Gjetani, qe një Gjermani e thërrasintë gjithë Majk (si Majk Tajson), postërvitej me një intensitet të jashtëza-konshëm, sepse pas dy ditësh, ishtendeshja e madhe përballë serbit Mi-hajloviç.

ISMAILI, JO VETËM SITRAJNER

Ismaili ka pesë vite që është tra-jner dhe ka një klub të njohur dhe tëfamshëm atje, me emrin “Kik BoksDoiçland”, madje kupat e fituara nëkëto vite kapërcejnë shifrën 80, ngasportistët e tij, që janë të kombësivetë ndryshme. Mes tyre është edhevëllai Gjetani, që vazhdon akoma tëjetë kampion I Gjermanisë në Kikdhe Tai Boks. Brezi I artë qëndronteI varur në murin e palestrës në mje-diset ku ishin vendosur kupat dhereliket e sukseseve të shumta dheaskush nuk guxonte të ndeshej metë për tia marrë sërish. Gjithsesi, vetëIsmaili ka një periudhë shumë tësuksesshme në sport. Ai pas viteve2000, arriti të bëhej nënkampionbote dhe kampion i Gjermanisë nësportet e lartpërmendura. Shpeshherë televizionet gjermane, ftonin

Ismailin (Xhonin, siç njihet atje), përtë treguar vlerat e këtyre sporteve, poredhe për arritjet e guximshme të njëshqiptari në një vend të huaj. Menjë autoritet dhe personalitet të padis-kutueshëm, ai kishte fituar respektine këtij qyteti, por edhe drejtuesve tësportit dhe mediave në Mynih dhenë shumë qytete të Gjermanisë. Pres-identi I kësaj federate, Tomas De-tler, fliste me superlative duke vlerë-suar angazhimin serioz dhe profe-sional të tij. Fale këtij besimi të kri-juar, ai kishte pranuar ftesën dukeardhur edhe në Shqipëri në orga-nizmin e të parit turne europian tëKik Boksit në Tiranë në vitin 2007që u fitua nga Gjetan Keta. Aktual-isht ai është i martuar me një vajzëshqiptare, Bruna dhe sapo i ka ardhurnë jetë një trashëgimtar, që e ka pagë-zuar me emrin Gjergj Keta.

EMOCIONET KUQ E ZI NËHAMBURG

Ajo mbrëmje nëntori ishte eftohtë dhe me shi, por brenda nëpallatin gjigant ne përjetuam emo-cione dhe një ngrohtësi e adrenalinëshpirtërore shumë të madhe. Kur udëgjua emri I Majk Ketës, të gjithë ungritën në këmbë. Spikeri fliste papushim për Tajsonin shqiptar që be-fasonte me portretin e Skënderbeutgdhendur me tatuazh në krah dheflamurin tonë kombëtar në qafë dhenë uniformën sportive. Përballë dotë kishte një serb, Halash Mihajlov-it, që ishte shumë më I madh në trup.Revistat sportive, e quanin GjetanKetën, si boksierin më luftarak dheme një shpirt e karakter të rrallë. Evetmja “vërejtje” e specialistëve dhekomentatorëve televiziv, ishte fakti

që ai e mbaronte ndeshjen, akomapa filluar, sepse e rrëzon kundërsh-tarin shumë shpejt, duke mos sjellëkështu spektakël të gjatë. Ndërkohëqë prisnin radhën e konkurrimit, nëdhomat e zhveshjes secili mund tëndiqte ndeshjet e kundërshtarit. Kurserbi kish parë si luftonte GjetanKeta, ishte shtangur dhe me tu ngji-tur në ring I ka folur një fjale shqip“Mirdita”. Gjetanin jo vetëm nuk ezbuti ky variant I tij, por e ngarkoimë shumë dhe brenda 100 sekon-dave e hodhi dy herë nokaut. Dora etij ngrihet lart dhe në përjetojme njëemocion të jashtëzakonshëm bash-kë me shumë shqiptarë të pranishëmatje. Vërtet një mbrëmje e madhe.Intervistat nuk mbarojnë edhe ngaEuro Sporti. Menaxheri i tij që nji-het si përfaqesuesi i Don Kinkut nëEuropë, Ahmet Ener e cilësoi si njëdiamant të ri në boksin profesionistdhe tashmë një Tajson I vogël ka dalenë shesh. Ndërkaq me fjalë përgë-zuese dhe vlerësime të veçanta fla-sin organizatorët e këtij turneu tëmadh. Të gjithë në kor thonë: “Bra-vo Keta!”!

ËNDRRA NUK MBARONKËTU…

Viti 2011, është vit prove përvëllezërit Keta. Gjetani tashmë për-gatitet për kampion bote në peshëne mesme. Deri tani, ai ka fituar jovetëm ndeshjet, por edhe besimin emenaxhereve dhe specialisteve për tafutur në këtë majë të konkurrimitprofesionist në boks. Dhe mendoni,që nuk është ndonjë shoqatë, apofederatë e sajuar, por numri një I fed-eratave të botës në boksin profesion-ist. Ismaili, që është trajner i vëllaittë tij, Gjetanit, pretendon që vitinqë vjen të arrijë këtë sukses dhe ob-jektivi i tij është titulli KampionBote. E rëndësishme është që gjith-një ata përfaqësojnë emrin e Sh-qipërisë dhe kjo nuk është pak…

E vetmja “vërejtje” especialistëve dhe komen-tatorëve televiziv, ishtefakti që ai e mbarontendeshjen, akoma pafilluar, sepse e rrëzonkundërshtarin shumë shpejt

Në foto:Ismaili,Gjetanidhe Defrimi

Në foto: Gjetani, ose siç e njohin të gjithë, Majk Tajsoni i Vogël, pas fitores me serbin Halash Mihajlovit

10 - Nëntor 201055nr.

arsimMësimdhënia tiflopedagogjike, arritje dhe probleme

Nga: HAJRI MANDRI

Shkenca e tiflologjisë, është shkencaqë merret me studimin e mënyrës së

të jetuarit për personat me dëmtime tërënda deri në humbjen e plotë të shikim-it. Një degë e tiflologjisë është tiflipeda-gogjia, e cila merret me metodologjinëpedagogjike të mësimdhënies përnxënësit me probleme shikimi.

Mungesa e shqisës së shikimit, sh-qisa e pestë ndër shqisat mjaft të rëndë-sishme krijon mjaft probleme dhe penge-sa për një jetë normale të njeriut.

Një ndër pasuritë kulturore dhe ma-teriale që ka arritur përvoja dhe zhvilli-mi i shoqërisë njerëzore, është krijimi injë infrastrukture, që bëri të mundur in-tegrimin në shoqëri të fëmijëve me dëm-time vizuale, për arsimimin dhe kuali-fikimin e tyre, për të qenë veprimtarëshoqërorë dhe për të bërë një jetë tëngritur e cilësore. Në Instututin eNxënësve që Nuk Shikojnë “RamazanKabashi” Tiranë, punojmë me metodamësimore speciale, me mjete elektroni-ke që përmbajnë programe kompju-terike që ndihmojnë për t’u përshtatursa më mirë me realitetin.

Qëllimi i kësaj conference, është që,mësimdhënia për nxënësit që nukshikojnë të bëhet mbi baza shkencore,të arritjeve bashkëkohore të tiflopeda-gogjisë.

Në këtë vështrim përafrimi i tifloped-agogjisë shqiptare me arritjet dhe stan-dartet e tiflopedagogjisë së vendeve tëshvilluara perëndimore, duke u bazuarnë përvojën dhe arritjet më të mira, ësh-të kredoja e punës sonë, si i vetmi insti-tucion arsimor kombëtar në Shqipëri.Instituti ynë po aktivizon faktorët rele-vantë shkencor, dhe partnerët socialë,për të realizuar pikërisht këtë synim mad-hor. Fonacionet hollandeze, zvicerane,gjermane, dhe italiane kanë kontribuargjatë dy dekadave të fundit duke mbësh-tetur Institutin tonë me materiale ti-flologjike, si letër brail, shtypshkronjë,makina shkrimi në brail, kompjutera,bazë materiale për akomodim në kon-vikt etj. Qeveria shqiptare i trajtonnxënësit me probleme shikimi me bursëfalas, me konvikt për 10 vjet rresht ngaklasa përgaditore deri tek klasa e 9-të.Sfida jonë është arsimimi i nxënësve qënuk shikojnë, kualifikimi dhe aftësimi ityre për jetën. Duhet të pohojmë që ësh-të krijuar një traditë e mirë në arsimimine nxënësve që nuk shikojnë kualifikimindhe aftësimin e tyre për jetën. Në bazëtë statistikave që kemi marrë tek sigu-rimet shoqërore për fëmijët që janë pran-uar në klasën përgaditore kemi kontak-tuar me të gjithë kontigjentin që plotë-sonte kushtet për të vazhduar shkollëntek ne.

Programi shkollor përfshin kompletprogramin e shkollës publike përkatësedhe veç kësaj dhe programe, moduledhe lëndë shtesë si shkrim i rrafshët,mësim brajl, instrumente muzikore, ori-entim në natyrë etj.

Që nga viti 1993 kur Instituti iNxënësve që Nuk Shikojnë u nda më

vete nga Instituti i Nxënësve që NukDëgjojnë, u arrit të konsolidohet kurriku-la e shkollës, të pasurohet ajo me mod-ule pedagogjike speciale, gjë që ka ngri-tur në një shkallë më të lartë përvetë-simin e njohurive, por edhe krijon hap-sira të reja tek nxënësit për të zhvilluartalentet dhe prirjet e tyre natyrore.

Paisjet tifloteknike ende mbeten prob-lem dhe janë të pa mjaftueshme.Nxënësit kanë nevojë për paisje perso-nale tifloteknike, me libra jashtëshkol-lorë në brail dhe kaseta. Ne po mun-dohemi të sigurojmë ndihmë në bazëmateriale tek shoqata dhe partnerë që iprodhijnë dhe janë të predispozuar tëna ndihmojnë.

Sfida e edukimit për këto nxënës nukështë e thjeshtë. Nxënësit ndeshen mevështirësitë e të perceptuarit, me varfërinëe informacionit, me mungesën e kapac-itetit estetik të diferencimit të simetrisë,ngjyrës, harmonisë, si element estetik qëngjallin ndjenjën e të bukurës. Munge-sa e shikimit krijon boshllëk në krijimine kënaqësisë estetike që të jep përmasa,ngjyra, forma natyrore, paraqitja e jash-tme, e cila përbën një vakum që mësue-si përmes shembëlltyrave letrare, tregi-meve gojore duhet ta përmbushë këtëboshllëk duke krijuar imazhe dhe përfy-tyrime virtuale. Arsimi shqiptar nuk dotë konsiderohej i plotë dhe i arrirë papërfshirë edhe arsimin e nxënësve pashikim. Nxënësve që u mungon shikimikanë inteligjencë të plotë, kanë ndjenjashpirt ide, principe, moral, ëndërra dhedëshira për jetën.

Mungesën e shikimit ne duhet t’uakompensojme me dashurinë tonë, mepraninë tonë, me profesionalizmin tonëpedagogjik, me botën tonë shpirtëroreduke krijuar ura komunikimi me qëllimqë ta ndjejnë veten kurdoherë mesnjerëzve. Natyrisht, kjo do njëagazhimtë përditshëm, të lodhshëm, të mundim-shëm, kërkon financim, bazë materiale,përkushtim qytetar, ndërgjegjësim kul-turor institucional, ligjshmëri që përcak-ton qartë statusin e nxënësit me prob-leme shikimi.

Kjo konferencë do të hapë rrugën përnjë bashkëpunim të frytshëm dhe të pro-gramuar ndërdisiplinor, duke bash-këpunuar dhe me universitetet që traj-tojnë probleme të psikologjisë sëedukimit, me fakultetin e mjeksisë, klin-ikat okulistike dhe partnerë ndimës so-cialë. Ka mjaft vend për t’u ndalur nëetapa të tilla, si parandalimi, rikuperimi,dhe përmirësimi i jetës së nxënësve pashikim, zhvillimin e personalitetit të tyrepërmes arsimit dhe edukimit në shkollë.

Autoritetet shkencore dhe intelektu-ale shqiptare duhet të kontribuojnë përtë përmbushur shkencërisht vakumin qëende kemi në krahasim me arritjetbotërore të tiflologjisë si shkencë eveçantë dhe nëndegët e saj si tiflopeda-gogjia, tiflopsikologjia, tifloteknika.

Qëllimi është që nxënësit të arrijnë tëbëjnë një jetë normale në të ardhmen etyre, të jetojnë si individë të lirë, të pavar-ur, si të gjithë të tjerët.

Nxënësit që kanë probleme shikimizakonisht kalojnë përmes këtyre institu-cioneve: Klinika-parandalim, Shkolla –kompensim, Shoqëria civile (Shoqata)-rikuperim, shteti –normalizim.

Eshtë një përiudhë moshe për fëm-ijët që lindin pa shikim, që nuk kanëpërkujdesje: mosha 3-5vjeç. Kjo ështënjë moshë kur fëmija ka shumë nevojëpër informacion.Marrja në këtë moshënën trajtim edukativ do të ishte një ar-ritje cilësore në ardhmërinë intelektualetë fëmijëve me pamje të dëmtuar. Ndë-rhyrjet e hershme janë një sfidë që kemipërpara. Megjithëse nuk kemi ambjente,duhet parë mundësia e një projekti pilotpër të trajtuar femijë, të moshës 3 – vjeç.Kjo kërkon një studim më vete që ka tëbëjë me infrastrukturën ,programet dhekoston financiare. Nga statistikat rezul-ton se numri i fëmijëve me dëmtime vi-

zuale që i përkasin klasës o deri nëklasën e 9-te vërtitet tek numri 64-70.

Një detyrë e jona e rëndësishmembetet identifikimi dhe evidentimi i fëm-ijëve të vegjël pa shikim. Në punën tonëedukative në shkollë ne kemi patur kur-doherë parasysh faktin se nuk jemi paranjë nxënësi të qetë, të shëndoshë dhe tëgëzuar. Shpesh në konvikt kuptojmëçrregullime të gjumit natën, ankohen përdhembje të kokës, lodhje në orën emësimit, lodhje të shpejtë mendore dheprobleme të tjera të çrregullimeve me-tabolike. Ndaj ne kemi aplikuar një pro-gram të posaçëm aktivitetesh kulturoredhe kreative për ta bërë jetën e tyre tëgjallë dhe aktive ku efektet e muzikës,poezisë, vallëzimit, apo aktivitetet sport-ive, lojëra zbavitëse konkuruese, si tera-pi loje, ndihmojnë në rregullimin bi-ologjik të jetës së nxënësve.

Nga të dhënat shkencore rezulton seka një vonesë zhvillimi në diferencënafër 2 vjet , krahasuar me nxënësit meshikim normal. Në klasën përgaditore(5vjeç) verejmë lëvizje të çekuilibruara,qëndrim trupor të përkulur dhe të papërshtatshëm, të cilat i tejkalon në vitet emëpasëm.

Veprimtaritë duhet të jenë moto epunës sonë. Aftësimi për kryerjen e vep-rimtarive individuale dhe në grup dukearritur për të vepruar lirshëm dhe paankth është një çlirim i energjive pozi-tive të nxënësve që ndikon në motiv-imin e tyre drejt një jete te gëzueshme.Vështirësia më e madhe në mësim-dhënie paraqitet në kuptimin e kon-cepteve. Puna duhet të bëhet veçmaspër çdo individ pasi secili është unikdhe duhet të trajtohet pedagogjikishtdhe psikologjikisht si i tillë. Një skemë erëndësishme në punën tonë peda-gogjike mbetet njohja e fuqisë që mar-rin analizatorët lëvizorë, të prekurit vibri-mi, dëgjimi.

Ndër arritjet e sotme në punën menxënësit mund të quajmë arritjen e mo-daliteteve të reflektimit të strukturuar.

Fakti që në shumicën e nxënësvekemi një strukturë të rregullt mendore,na bën që të punojmë me përkushtimpër t’i aftësuar ato si dhe nxënësit nor-malë, madje të identifikojmë dhe zhvil-lojmë prirjet dhe talentin e tyre në fushatë ndryshme.

Me punë dhe përkushtim të përbash-kët mësues – nxënës privimi pamor te-jkalohet dhe mundëson zhvillimin nor-mal të personalitetit të nxënësit. Eduki-mi dhe arsimimi i pa mjaftueshëm sjell-in tek fëmijët në mënyrë të pa mjaf-tueshme prapambetje mendore. Nëveçoritë psikologjike vërehet se fëmijëtqë lindin pa shikim përshtaten me mje-disin pa kuptuar tërësisht kontrastin qëekziston me të tjerët. Në mënyrë më dra-matike përjetohet kur humbet shikimigjatë jetës. Nga studimet në fushën eokulistikës rezulton se fëmijët nëmoshën 2-3 vjeç, pa shikim kanë të vësh-tirë të qëndrojnë në këmbë pa u mbaj-tur, për arësye të mos perceptimit të hap-sirës vertikale dhe horizontale. Ata ulenpër t’u ndjerë më të sigurtë. Këtu merrnjë rëndësi lënda e orientimit dheedukimit fizik.

Për fëmijë të tillë jepet një asistencëmaksimale ndërsa në vendin tonë ndih-ma është në një nivel të mjaftueshëm.Kostoja e shpenzimeve për një fëmijëpa shikim është e madhe në qoftësebëjmë fjalë për një integrim të plotë tëfëmijës në jetë duke përfshirë gjithë ko-mponentët e saj. Ka dhe raste që njëfamilje për arësye mentaliteti apoekonomike, nuk e arsimon fëmijën e sajdhe e izolon atë. Kjo është e pafalshmendërkohë që shteti ka krijuar kushte fa-vorizuese për arsimimin e tyre.

Mjetet dhe metodat pedagogjike qëpërdoren aktualisht, më të spikatura janëato që mbështeten tek shqisa e dëgjimitdhe e prekjes, duke e bërë shumë tëkushtueshme arsimimin e tyre.

Kjo vështirësi mbetet aktualisht nëvazhdimin e shkollës së mesme dheuniversitetet.

Nxënësit që nuk shikojnë popunojnë me programe kompjuterikespeciale e cila u vjen mjaft në ndihmë.Kjo ka lehtësuar marrjen e informacion-it nëpërmjet internetit. Në shkollën tonëpo punojmë për të shfrytëzuar të gjithaavancimet teknologjike.

“Jam i ndryshëm kur shikoj , jam siju, kur mendoj”, shkruan në një ese, njënxënës pa shikim.

Qëllimi i punës sonë përmes mësim-it dhe edukimit është që, vlerat që sho-qëria njerëzore i ka krijuar në shekujpër vete, t’ua ofrojmë në forma të ndry-shme, t’i shijojnë edhe ata që nukshikojnë. Lidhja e mjedisit dhe e mak-romjedisit, zotërimi dhe shfrytëzimi i tyrepërbën problemin kryesor për ta. Adop-timi dhe perfeksionimi i tyre mbetet nëthemel të punës sonë edukative. Të njo-hë dritën dhe errësirën, të shfrytëzojëlibrin dhe gazetën, kompjuterin dhe in-ternetin, të njohë dhe të përdorë mjetetutilitare dhe aparaturat matëse në jetëne përditëshme. Një punë e vështirë emësuesit është korrigjimi i deformimevenë perceptimin e realitetit, ky është ob-jekti kryesor i tiflopedagogjisë. Përfytyri-mi i ngjyrës është aspekt tejet i vështirë,po ashtu në përfytyrimin e dimension-eve madhore, të paprekshme. Ndrysheveprohet me objetet e prekshme kurpërfytyrimi është më real.

Tiflopedagogjia është një degë eveçantë e tiflologjisë e cila studion duku-ritë e procesit kompleks të të nxënit dheedukimit për nxënësit që nuk shikojnë.Mbi 70% të problemeve që ndeshennë jetë ata i zgjidhin përmes arsimimit tëtyre. Tifloteknika ka arritur rezultate tëlarta dhe aktualisht u vjen mjaftë në ndi-hmë nxënësve pa shikim por vështirë-sia është në gjetjen e burimeve dhe sh-teteve që i prodhojnë ato; si skaneratoptikë zanorë, printerat në brail etj.

Nëpërmjet lëndës së orientimit,nxënësit arrijnë të krijojnë harta men-dore për hapsirat. Kjo është veçanërishte vërtetë për nxënësit që kanë lindur pashikim. Nxënësit që nuk shikojnë, kup-tojnë dhe manipulojnë konceptet hapsi-nore përmes shqisës së të prekurit dheshqisës së të dëgjuarit. Procesimi i tëdhënave hapsinore, krijimi i hartavemendore për mjediset dhe hapsirat etyre, është thelbësore për një orientimefiçent dhe formimin e shprehive tëlëvizjes. Shqisat që duhet të perfeksion-ohen janë të nuhaturit, të prekurit, tëdëgjuarit, si elementë të fuqishëm infor-mativ. Aktivizimi i këtyre shqisavendikon drejtpërdrejt në krijimin e har-tave mendore të lëvizjes.

Në procesin mësimor kemi përdorurme efektivitet hartat taktile të cilat kupto-hen me anë të të prekurit dhe realizojnënjë informacion hapsinor në miniaturë.Po kështu edhe mjetet elektronike , ce-lularët e programuar, i japin nxënësit qënuk shikon një sinjal taktil ose dëgjimorkur para tij diktohet një pengesë. Këtomjete janë të kushtueshme, ndaj dhe nuki kanë të gjithë të dëmtuari vizualë.

KREDOJA.Në aspektin e mësimdhënies në sh-

kollë kemi parasysh kredon që naudhëheq në punën me nxënësit pashikim. Është mjaft i rëndësishëm besi-mi që atij i krijohet në jetë, në kuptiminse ku do të punojë dhe a mund të inte-grohet si të tjerët.

Në procesin e mësimdhënies kemipatur parasysh faktin që mësuesit gjatëshpjegimit të shmangin subjektivizmatpasi në cilkin e ulët dhë veçanërisht tekparashkollorët. Mësuesit duhet tëzotërojnë në një nivel të lartë bazën eshpjegimit verbal. Udhëzimi,sqarimiverbal, përshkrimi që i bëhet dukurisëose objektit,, lëvizjes,qënieve apo mar-rdhënieve shoqërore, janë baza e më-

simit verbal që mësuesi duhet të zotërojëme nivel të lartë. Për shkollën tonë mbe-tet problem nderhyrja e herëshme tekfëmijët.

Me rëndësi është afrimi i shërbimitpsikologjik tek nxënësit me problemeshikimi. Mjaft probleme të rënduarashpirtërore mund t’i kapërcejmë mendërhyrje individuale këshillimore sidhe me punë grupore të menduar mirë.Nxënësit duhet ti rrisim besimin në forcate veta që të bindet se ka forca për tëpërballuar studimet në nivele të larta. Ataduhet t’i edukojmë që t’i bëjnë ballë stig-mas. Ka raste të rralla në jetë që ata ngac-mohen ose ofendohen duke i anash-kaluar apo duke i përqeshur, por du-hen gjetur forca të brendshmeshpirtërore që këto paravënije t’i elemi-nosh me finesë., me mençuri dhe kul-turë. Kjo nuk duhet të çojë në lëndim,në tërheqje dhe në një pozicion të ndroj-tur dhe të rezervuar në shoqëri. Nëedukatën qytetare duhet të trajtohet mëgjërësisht mësimi mbi sjelljen e kulturu-ar ndaj nxënësve me dëmtime fizike,duke i ndërgjegjësuar ato në dëminmoral dhe shpirtëror që u shkakton njëqëndrim jo dashamirës ndaj tyre. Pokështu nuk është e moralshme të dëgjo-hen në media sharje, nofka, fyerje, qoftëedhe për efekte humori. Qëndrimi i njëshoqërie ndaj defekteve dhe dëmtimevetë njeriut është një matës mjaft i rëndë-sishëm për të kuptuar nivelin cilësor dhekulturor të saj.

Kemi patur edhe raste që fëmijët evegjël që nuk shikojnë , i fshehinprindërit e tyre i izolojnë për t’i mbrojturnga stigma, nga tallja, ndërkohë që ata ekanë shumë të nevojshme të rrinë meshokë të tjerë. Në programet dhe modu-let speciale kemi nevojë që të rishikohetme grupe pune çështja e përmirësimit tëmëtejshëm të kurrikulave dhe teksteve.Të rrisim nivelin shkencor tiflopeda-gogjik përmes një kualifikimi të vazh-dueshëm të stafit të mësuesve dhe kujd-estareve. Pasurimi me mjete tifloteknikenë shkollë si lexues optikë, fjalorë elek-tronikë, orë folëse, aparate telefonikë,makina brajli, aparate për matjen e ten-sionit, për matjen e sheqerit në gjak, sof-tuaret vokalizuese, studime të mirëfilltatiflopedagogjike etj, do të ishte një detyrëqë mbetet për të ardhmen e punës sonë.

Ne në Institut nuk kemi pranuarnxënës me pluridefekte pasi ata dëm-tojnë procesin mësimor , qetësinë nënjë ambjent mësimor të rregullt dhekërkojnë programe dhe trajtim tëveçantë. Një problem që mund tapërmirësojmë në të ardhmen në dobi tërritjes së nivelit të mësimdhënies në sh-kollë është edhe ndarja e nxënësve meshikim të pjesshëm nga nxënësit pashikim për të punuar më qartësisht meprogramet. Por ky problem meriton dis-kutim më të gjërë pasi integrimi dhe sho-qërizimi arrihet më mirë duke mësuarsë bashku. Në vendet nordike , Angli,ShBA, çdo klasë që në përbërjen e sajka një ose më shumë nxënës që nukshikojnë ka gjithashtu një ose disa më-sues që asistojnë nxënësit e tillë. Gjith-ashtu nxënësi që nuk shikon , në shkol-lat publike mbështetet me të gjitha pais-jet tifloteknike me programet dhe me li-brat perkatëse nga shkolla e specializuarqë e ndjek. Varianti i arsimit të integruarparakupton që nxënësi të vazhdojë sh-kollën në institucionet normale që nëmoshat më të herëshme duke mos u përf-shirë fare në institucionet specifike. Kjokërkon studim në përfuthje me kushtet,zhvillimin e mundësitë e shoqërisë sonë.Aktualisht dihet që arsimi i integruar ësh-të shumë më i kushtueshëm se arsimimiklasik.

Kjo konferencë shkencore do të jetënjë shtysë për të çuar përpara punëntonë përmes një programi që do mbësh-tësë përvojat më të mira.

* DREJTOR I INSTITUTIT TE NXE-NESVE QE NUK SHIKOJNE TIRANE

Nëntor 2010 - 1155nr.

intervistëIntervistë me këngëtaren dhe pedagogen e

kantos zonjën Alma Strazimiri

Si ka qenë fëmijëria juaj?Fëmijëria ime? Diçka midis ku-

firit të dhimbjes dhe lumturisë. E lin-dur në qytetin e Peshkopisë, nga njëfamilje me prejardhje të mirë gene-tike. (Derë e madhe) -thotë nanaime. Strazimir (im atë) si dhe Bun-guri (ime më). Dy fise që shquhenpër tradita që kanë ditur t’i ruajnë et’i kultivojnë brez pas brezi. E unëmbetem një dëshmitare me zë dhe eheshtur…Kur kuptova që ekzistoja,mësova që një pjesë e imja e rëndë-sishme e domosdoshme nuk kishteudhëtuar me mua fizikisht. Nuk kish-te mundur të më ndihmonte në hapate parë, nuk ishte ngazëllyer nga rrokjete mia të para, s’kish mundur të shi-jonte buzëqeshjen dhe lotin tim tëparë…Ky ishte im atë Isa Strazimiri. Ekjo mbështolli rreth meje atë dhimb-jen që kam përmendur më lart,si veshjetë cilën e mbaj ende. Kur kuptova qëlumturia kish shije, më duhej të rendjasa e sa herë livadheve dhe grunajaveme sallakuq, për të zënë xixëllonja epër t’u kthyer në krahët e gjyshërve tëmi, e lyer me dritën e tyre…Kamlot…janë pjesë e imja, dhe di t’i bëjmë së miri…Burimin e tyre e zbulovanjë natë në vogëli, kur isha strukur nëkraharor të mamasë time, e pashë qëajo dinte të qante mrekullisht. Bininshpesh në mua, po thuaj çdo natë derisa zunë shtrat, rrënjë… përjetësisht.Kur kuptova dëshira u gjenda në Ti-ranë. Isha 6 vjeçe. Një katolik i mirëme emrin Mark më mori në prehër,më puthi në ballë, për të më ndenjurpranë në çdo hap, në çdo çast e mbitë gjitha për të më bërë të mos har-roj kurrë që rrënjët e mia ishin Stra-zimiri. U gjenda në një familje metradita, me rregull, me disiplinë, embi të gjitha me shumë vërtetësi dhedashuri, specialitete këto që dinte t’i“gatuante” e “kavardiste” ajo mamiim i rrallë që quhet Nemika. E kësh-tu rrodhën vitet, me shumë kërkesëndaj vetes, e duke nxënë çdo ditëdiçka të re, në një përreth të ri. Iadola mbanë.

Po rinia juaj si erdhi?Kuptova që po rritesha kur pata

dëshirë të ndryshoja modelin eflokëve apo të përdorja fshehurazibuzëkuqin e nënës time. Por eduka-ta e instaluar që nga fëmijëria nukmë ndezi kurrë dëshirat për të hequrnë asnjë cast përparsen time të zezë,jakën e madhe të bardhë si dhe fjon-got e mia të shumëngjyrëshme, derisa u bëra 18 vjeçe.

Të bënin komplimente djemtëkur ishe në shkollë?

Nuk di të ndaj një komplimenttë veçantë, por di të them që u ndje-va zonjushë, kur një djalë simpatikpas parakalimit tradicional të 1 Ma-jit më afrohet duke më zgjatur disakarafila letre:-Për sytë e tu të bukur!I mora e turpëruar me guximin e njëfëmije. Ato mbetën në një vazo mevite me radhë në shtëpinë time derisa humbën ngjyrën.

Kur jeni ngjitur për herë të parënë skenë, e mbani mend këngën eparë që keni kënduar?

Skena? Nëse skenë aso kohe mundtë quhej çdo dalje apo shpalosje, çdo

Të gjitha rrugët më çuan në rrugën e Arbërit

buzëqeshje apo sy i trishtë që mëshponte përtej, unë e kam përjetuarqë 4-5 vjeç… Thonë që i kam rënëdajres mrekullisht! Pastaj erdhën vitete shkollës, ku unë në të gjitha aktiv-itetet shpalosja vokalin e madh dhedramatik. “Në kongres po nisetnana”- quhej kënga e parë që më dhamundësine të interpretoja në njëskenë të vërtetë, salla ishte mbushurtej e përtej, e duartrokitjet, më sho-qëronin në çdo refren. Me gjithëpërmbajtjen e portretizuar, ajo mbe-tet një këngë e dashur për mua.

Jeni njëkohësisht këngëtare pordhe pedagoge në Akademinë eArteve, ku ndjeheni më rehat?

Pasi përfundova shkollën 8-vjeçare “Kongresi i Përmetit” me re-zultate të shkëlqyera, dëshira e ma-masë sime ishte që të vazhdoja gjim-nazin, e më vonë mjekësi. E ndërsarrjedha ime ishte përcaktuar, për t’ubërë këngëtare lirike, e kisha ushqy-er më shumë, e kisha menduar mëshumë, e ndoshta mendimi kafrekuencë. E para në renditjen për-fundimtare, në Liceun Artistik fillo-va studimet pranë klasës së pedagog-es Ermelinda Paparisto, një gruapedante, me një inteligjencë e aftë-si profesionale të rrallë. Model imirë. Në të gjitha aktivitetet e rëndë-sishme që organizonte shkolla qënga koncertet në qytete të ndryshmee deri tek Dekadat e Majit ishasoliste duke ndërtuar gur- gur njëemër në rrethet artistike… një herëmbaj mend që shkollën e vizitoi njëdelegacion i huaj. Më duhet të kën-doja, pasi u prezantova, me ro-mancën e Antonidës, nga opera IranSusanin Glinka…shpërthyen duar-trokitjet… nuk di sa gjatë u duar-trokita sepse e turpëruar nga sukse-si mora çantën dhe dola nga salla ekoncerteve të shkollës duke ndjekurme nxitim emocionin, shijen eveçantë të atyre duartrokitjeve tërralla…Edhe në konkurimin për nëakademi u vlerësova me pikët mak-simale duke u renditur sërish në

vendin e parë. Ishte koha e ndryshi-meve të mëdha në tërësinë time, dhenë tërësinë historike të vendit tim.Gjatë viteve të fakultetit renditeshandër emrat e talentuar, e përfshirëme koncerte brënda dhe jashtë ven-dit, si dhe në preferencën e ko-mpozitorëve më në zë të asaj kohe.Feim Ibrahimi, Kujtim Laro, Ale-ksandër Peçi, Endri Sina, KozmaLaro, e deri tek autorët kosovarë RafetRudi e Ruaf Dhomi. Diplomë merezultat maksimal. Mbas diplomimitm’u desh të bëhesha e vlefshme…rruga e Liceut më ka pëlqyer gjith-monë, e më mbajti aty. Më vonëpedagoge në Akademinë e Arteveduke mos u shkëputur e mbajturmarrëdhënie të mira me skenën…Ndihem mirë që marr dhe jap atëpërvojë që rrëmbej në skenë mun-dohem t’ua dhuroj e të “ujis” ato“filizat” që më shohin në dritë tësyrit. Nxënësit dhe studentët e mi!

Fëmijët kanë marrë pak nga pro-fesioni i juaj?

Fëmijët e mi kanë trashëguarshumë nga unë. Im bir studion pi-ano, dhe dallon nga rezultate të sh-këlqyera, në instrument, ku në tëgjitha konkurset pianistike naciona-le madje edhe internacionale ështëvlerësuar me çmim. Ime bijë ështëende e vogël, por është ime bijë.

Kur trokiti tek ju jeta bashkëshortore?Atëherë kur vendosi të bëhet

mikeshë imja, atëherë, kur më zgjo-dhi mua.

Si u njohët me bashkëshortintuaj?

Mendoj që ka qenë “Colpo difulmine” Ai djali bukurosh i Bllokut,brun me sy jeshil, i gjatë, elegant, iedukuar, dhe unë, Alma! U pamëdhe ndoqëm pas njëri-tjetrin deri mësot. Pothuaj në të gjitha rrugët tako-hemi… Edhe rrugicat e ndryshme n’açojnë në të njëjtën rrugë.

Po martesën si e kujtoni?Martesa? Ceremoni e bukur, krejt

tradicionale. Pastaj disiplinë në tërës-inë e saj, e për dikënd që e don fortlirinë, vështirë t’a pranojë. E kamrespektuar si rrjedhë të natyrshme dhee dua si veshjen time.

Sikur të afronin një vend pune mëtë mirë jashtë do ta braktisje edheprofesionin edhe Shqipërinë?

Do të ndihesha keq, sikur të mosmë ishte dhënë një mundësi e tillë…Ekam refuzuar unë!

Keni dhënë ndonjë koncert tanishpejt? Çfarë planesh keni për tëardhmen?

Së fundmi promovova një artisteUkrainase me cilësinë e udhëheqës-es Artistike Olha Laytseva. Erdhi tëkërkonte gjurmët e saj të hershme tëprejardhjes ndër kohë që me koncer-tin e përbashkët ne lamë një gjurmëpër mirë!

I kushtoni rëndësi shumë lukuttuaj?

Mendoj se po! Është në detyrën egjtihsecilit të dhurojë në të përdit-shmen një kënaqësi estetike.

Ju pëlqen muzika popullore di-brane?

Është më rrënjë në shpirtin tim.Shumë këngë më zbrazin sytë, eshumë të tjera më mbushin shpir-tin.

Keni ndonjë ëndërr në sirtar?Sirtari im është plot ëndrra. Nuk

do guxoja të mund të nxirrja ndonjëpër t’ua thënë me zë të lartë sepsedo të trembeshin të tjerat… preferojta mbaj të mbyllur e kyçin do t’ualija trashëgim fëmijëve të mi, qëëndrra ime mund të vazhdonte. Ekam forcën dhe motivin e mendimittim pozitiv. Ato shkojnë në hapë-sirë. Dhe fakti që janë prezent nëmendimet e mia vazhdimisht men-doj, që dikush dikur…do ti ketë nëduar!

Jeni e lidhur me vendlindjen?E lidhur shpirtërisht jam me

vendlindjen dhe tokën e të parëve tëmi. Me dasmat, mortet, baltat dhepluhurin, me lartësinë dhe afërsinë,me plantacionet me qershi, mollë ekumbulla, me lulet e egra të maleve,me aromën e lështrejdhave. Me atëpjesë që quhet mungesë, dhimbjedhe lot. Jam e jotja toka ime, dhekam gjithherë në kokë atë kurorënqë ti m’a dhurove me bujari Di-brane! Madje 24 karatshe…

E njihni guzhinën tradicionaledibrane?

Nuk mendoj se e njoh sa nënaime.

Çfarë dini të gatuani nga kjoguzhinë?-

Mendoj se gatuaj jufkat, por nukdi t’i holloj ato, sheqerparen, por jomë mirë se mami im, hmmm, jamdefiçitare, duhet të nxë akoma.

Si dibrane që je çfarë mesazhi dotju japësh nëpërmjet gazetës tonëdibranëve kudo që ndodhen?

Të ruajnë traditat, të kultivojnëgenet e mira e të mbeten përjetësishtDibranë!

Faleminderit që duke kërkuar gjur-mët e traditës ju trokisni ndër breznipër të zbuluar ato dibranë që punojnënë heshtje duke dhënë më të mirën.E lartësoni ato kreshtat e majave tonatë larta, më të larta…Të gjitha rrugëtmë çuan në Rrugën e Arbërit.

Intervistoi: Shaqir Skarra

E lidhur shpirtërisht jamme vendlindjen dhetokën e të parëve të mi.Me dasmat, mortet,baltat dhe pluhurin, melartësinë dhe afërsinë,me plantacionet meqershi, mollë e kumbul-la, me lulet e egra tëmaleve, me aromën elështrejdhave. Me atëpjesë që quhet mung-esë, dhimbje dhe lot.Jam e jotja toka ime,dhe kam gjithherë nëkokë atë kurorën që tim’a dhurove me bujariDibrane! Madje 24karatshe…

Faleminderit që dukekërkuar gjurmët e traditësju trokisni ndër brezni përtë zbuluar ato dibranë qëpunojnë në heshtje dukedhënë më të mirën. Elartësoni ato kreshtat emajave tona të larta, mëtë larta… Të gjitha rrugëtmë çuan në Rrugën eArbërit.

12 - Nëntor 201055nr.

botime

Nga: Gjon NDREJA

Menaxhimi financiar dhe kontrolli(KMF) në Shqipëri kryesisht dhe

aktualisht kuptohen në termat e kon-trollit, por ka një nevojë për te njohurdhe forcuar përgjegjshmërinë menax-heriale”. Ky është konstatimi me i fun-dit i Komisionit Europian i prezantuarne raportin analitik te publikuar medate 10 Nëntor për Shqipërinë dhevendet e tjera qe aspirojnë anëtarësiminne Bashkimin Europian.

Ky kumtim i Komisonit Europian meerdhi njëherësh me publikimin e librit“Projeksione teorike mbi kontrollin dheauditimin, te autorit Qeram Cibaku,botim i Epoka University. Ndonesepublikimet e ketij lloji ne Shqipëri perfat te keq, janë te rralla ato priten meinteres nga rrethet profesioniste.Porpavarësisht kësaj publikimi autorit nukështë i pari i këtij lloji. Ai vjen pas disapublikimeve te tjera ne fushën e audit-imit dhe te kontrollit si “Standardet eauditimit te brendshëm”, “Bibliografiae auditimit” dhe një seri artikujsh te tjerëne fushën e auditimit dhe te menax-himit te financave publike. Roli i kon-trollit dhe auditimit ne fushën e menax-himit financiar dhe me gjere, qe kamarre përsipër te paraqesë para lex-uesve autori, është i një rëndësie teveçante madje ai përcakton ne një faremënyrë “fatin” e financave ne tërësi.

SIPËRMARRJET E AUTORITNe kushtet e një konfuzioni leksikor

dhe kuptimor mbi përmbajtjen e no-cioneve “kontroll” dhe “auditim” au-tori ja ka dale mbanë te sjelle për lex-uesit gjithë përmbajtjen e fjalorëve dhepërdorimet e këtyre nocioneve jo vetëmne fushën e financave por ne te gjithafushat. Nuk do te ishte e mundur tekuptohesh saktësisht kuptimi i koncep-tit “kontroll” pa sjelle edhe kuptimet qeka kjo fjale ne fushën e teknikesteknologjisë apo mjekësisë. Kështu tembash nen kontroll sëmundjen do tethotë qe parametrat e saj te ecin sipasparashikimeve te mjekut dhe te mbashnen kontroll financat do te thotë qetreguesit financiare te ecin sipasparashikimeve te caktuara. Mjetet qepërdorin mjeket dhe ekonomistet janëte ndryshme por qëllimi është i njëjtë-te dominojnë situatat dhe te udheqinzhvillimet , pavarësisht nga mjetet dheinstrumentet e ndryshme qe përdorin.

Ne një teren pothuajse bosh autorimerr përsipër t’u paraqesë lexuesverolin e kontrollit e auditimit ne histori,qe nga lindja e parasë e deri ne ditët esotme. Ne përshkrimet e tij autori nukështë ndalur vetëm ne historikun e zh-villimeve por edhe ne impaktet e këty-re funksioneve ne zhvillimet e peri-udhave te caktuara ekonomiko sho-qërore.

Organizimi i profesionit te auditimitsot ne bote ka zënë një vend te rëndë-sishëm ne librin e autorit, duke i shër-byer njëherit edhe ballafaqimit me për-vojat aktuale te vendit dhe projeksio-net e ardhshme te tyre. Roli i organiz-mave ndërkombëtare prestigjioze siINTOSAI ( Organizata e institucioneve

“Projeksionembi kontrollin”dhe zhvillimete pritshme

supreme te auditit ), COSO, (Komiteti iSponsorizimit te Organizatave), IFAC(Organizata ndërkombëtare e Kontabi-listeve) apo GAO, (Zyra e Përgjegjsh-mërisë Financiare-USA); ne zhvillimine funksioneve te kontrollit dhe auditi-mit te brendshëm si dhe roli i tyre nepërmirësimin e menaxhimit financiar netërësi është një kapitull ku lexuesit ethjeshte dhe organizatat qeveritaremund te lexojnë “projeksionet” e ardhs-hme edhe për vendin tone.

Paraqitja e dhe analiza e sistemit tekontrollit te brendshëm si vendi prejku projektohen gjithë zhvillimet e një-sive ekonomike është një nga sfidat krye-sore qe autori ka marre përsipër tiparaqesë lexuesit. Nëpërmjet prezan-timit te standardeve ndërkombëtare mbikontrollin e brendshëm dhe paraqitjesse modeleve te ndryshme për organiz-imin e këtij sistemi, autori i ka lënë “dorete lire” lexuesit dhe profesionisteve tefushave te “vrasin mendjen” për difer-encat qe ato përfaqësojnë si dhe përavantazhet e disavantazhet e secilitmodel ne krahasim me terrenin ku aido te aplikohet. Besoj se është me mirekështu dhe ky përfaqëson një qëndrimme etike te larte profesionale edhe përfaktin se dhënia e recetave te gatshmenuk është ne përputhje me standardetprofesionale sepse menaxheret e kaneplotfuqishmertine për ndërtimin e siste-meve te kontrollit te brendshëm ashtusi edhe gjithë përgjegjësinë për efektiv-itetin e tyre.

Ky publikim nuk do te ishte i plotedhe as lexuesit nuk do te ndjeheshin tekënaqur ne se ai nuk do te shoqëro-hesh me përmbajtjen e skandalevendërkombëtare ne fushën e financaveku autori me te drejte bën përgjegjëspër këtë “kontrollin e brendshëm” .“Skandalet dhe dështimet, rreziku imashtrimeve ne raportet financiaregjate viteve te fundit kane qene jo vetëmfaktor rrënues mbi rolin e auditëve poredhe një force lëvizëse ndryshimi,veçanërisht ne qëndrimet e rregulla-torëve tregut për forcimin e menaxhim-it te riskut si dhe rritjen e cilësisë se pro-fesionit te auditimit” shkruan autori nehyrjen e kapitullit “Skandalet ndërko-mbëtare dhe ndikimi ne rrënimin e be-simit te auditëve”. Unë jam i prirur tebesoj ne aksiomën se një sistem per-fekt i kontrollit (qe përfshin edhe audit-imin) është një menaxhim perfekt iparave dhe i financave, ashtu si njësistem perfekt i kontrollit nuk është kur-rë i mundshëm për shkak te kufizimevete pakontrollueshme qe ai bart. Por kjoqe duket si “loje fjalësh” na orientonne zhvillimin e vazhdueshëm te siste-meve te kontrollit me synimin për tearritur përsosmërinë ne menaxhimin eburimeve. Pikërisht analiza e meshume se njëzet skandaleve ndërko-mbëtare qe tronditen sistemin financiarbotëror dhe herë herë me ndikime teforta ne sistemin politik, na sjellin tenjëjtin mesazh: ato ndodhen për sh-kak te dobësive te sistemit te kontrollitte brendshëm. “Guiness 1986”, “Mor-gan Grenfell -1996”, si dhe “Enron-2001”, “Worldcom 2002”, “Parmalat2003” e deri ne skandalet e fundit fi-

nanciare te “Leman Bothers”qe shkak-tuan krizën botërore, ne përmbajtjekane te njëjtën diagnoze: “dobësi esistemit te kontrollit te brendshëm,vlerësimit dhe menaxhimit te riskut”.Pasojat e drejtpërdrejta te këtyre skan-daleve ranë mbi investitorët qe kishinaksionet ne këto shoqëri por pasoja terëndësishme përballuan auditët si pro-fesionistet qe kishin certifikuar veprim-taritë e këtyre shoqërive. Kjo solli cen-imin e besimit te publikut ndaj auditëvedhe kjo nuk është thjesht pasoje qepërballojnë vetëm auditët por kjondikon dhe ka impaktet e veta ne fren-imin e tregut te kapitaleve dhe zhvil-limin e tregut ne përgjithësi.

ZHVILLIME TE REJA TEKONCEPTEVE

Me shume vlera janë paraqitjet ngaautori te modeleve për organizimin esistemeve te kontrollit te brendshëmdhe funksioneve te auditimit por njëvlere e shtuar e publikimit mendoj sejanë zhvillimet e reja te koncepteveveçanërisht ato për vlerësimin e riskutte sistemeve. Zhvillimi i terminologjisëdhe i elementeve qe përbejnë riskun sikërcënimet, risku, dobësia, ekspozimi, humbja e pritshme dhe objektivat ekontrollit .Pa zhvillimin e këtyre kon-cepteve ne kushtet e një entiteti ashtusiç edhe ka bere autori, risku nuk mundte kuptohet, identifikohet dhe as tebëhen vlerësime e te ndërtohen kon-trolle për parandalimin ose minimiz-imin e efekteve te tij. Është shume inter-esante trajtimi i bere nga autori ne këtëpublikim dhe vendi qe ai i ka kushtuarte ashtuquajturit “risqe te kontrollit” kjopër faktin se sado te funksionojnë me-kanizmat për monitorimin, identifikimindhe vlerësimin e risqeve nuk do teshmangeshin apo minimizoheshin pa-sojat ne se nuk ndërtoheshin kontrollete brendshme te efektshme. Duke ikushtuar vëmendjen e duhur këtij as-pekti autori është ndalur dhe ka klas-ifikuar risqet e kontrollit duke ka dhënëkuptimin e përmbajtjen e tyre nemënyrë qe lexuesi, apo nivelet për-katëse menaxheriale t’i kushtojnë vë-mendjen e duhur risqeve te kontrollit.Risqet e pandashme ose te qenësishme,risqet e kontrollit dhe risqet e zbulimevejanë komponentët e risqeve te kontrol-lit pa analizën e te cilave nuk mund tendërtohen kontrolle te brendshme

efikase.Autori nuk ka te ndalur ne zhvillimin

e idesë për vlerësimin e risqeve dukesjelle dhe zhvilluar tabela krahasuesemidis modelit te risqeve tradicionale meato te risqeve te reja te biznesit. Ai gjith-ashtu i ka vlerësuar dhe evidentuar ris-qet e mundshme duke i vene përballëobjektivave te kontrollit si vlefshmëria,plotësia, autorizimi etj. dhe duke sjelleshembuj te mundshëm specifike te ris-qeve ne këto fusha.

Kriteri baze për vlerësimin dhe do-mosdoshmërinë e kontrollit tebrendshëm është raporti kosto përfitim.Ne mënyrë qe kontrolli i brendshëm temos kthehet si qellim ne vetvete autorika bere kujdes qe te shpjegoje se ob-jektivi kryesor i kontrollit te brendshëmështë mbrojtja dhe ruajtja e burimevenga keqpërdorimet dhe keqmenax-himet. Ai ka definuar qarte qëndriminndaj kontrolleve te brendshme te cilatkufizohen nga kostot qe nevojiten perti ndertuar e mirëmbajtur me përfitimetqe ato sjellin ose e thënë ndryshe, nukmund te ndërtohen kontrolle tebrendshme me kosto qe i tejkalojnëpërfitimet.

Duke bere klasifikime te njëpasn-jëshme te kontrolleve sipas rolit neraport me ngjarjet, (kontrollet parandal-uese, zbuluese, direktive dhe kompen-suese); sipas karakterit tyre organizativ( organizative, menaxher, autorizues,operacionale etj), sipas tepeve teraporteve (operacionale, financiar,menaxherial etj); autori ka depërtuar nebrendësi te ndërtimit dhe te skemësfunksionuese te kontrolleve për tidhënë lexuesit qartazi mundësinë endërtimit te këtyre kontrolleve ne ent-itetet e tyre. Me vlera te padiskutueshmejanë edhe prezantimi i teorive te rejambi zhvillimet e fundit ne sektorin pub-lik ku autori i është referuar burimevezyrtare te Koimsionit Europian dukeprezantuar pikëpamjet dhe zhvillimetme te reja ne këtë fushe.

Me shume interes kam ndjekur pre-zantimin e shkrimeve politike dhe teletërsisë klasike mbi kontrollin e audit-imin. Autori i është referuar autoreveme fame botërore qe nga lashtësia ederi ne kohet moderne, si Aristotelit,Adam Smithit, Hegelit, Shekspirit, Ras-putinit, Gogolit etj. duke sjelle trajtimeshume te vlefshme aq sa edhe intere-sante dhe qe i serviren lexuesit sh-qiptar, padyshim për here te pare.

QEVERISJA EKORPORATAVE DHEKOMITETI AUDITIMITËshtë një merak i kahershëm i autorit

zhvillimi i koncepteve mbi qeverisjenkorporatave dhe Komitetin e auditimit.Edhe me pare autori ka publikuar idetëe tij rreth këtyre koncepteve por nemënyrë me te plote ato tashme janë pre-zantuar ne këtë publikim. Qeverisja ko-rporatave është një koncept shume igjere por autori është ndalur dhe ka tra-jtuar atë pjese qe lidhet me stabilizimine qeverisjes korporative referuar mod-eleve te ofruara nga OECD, sipas te cilitpiketat kryesore te qeverisjes korpora-tive synojnë mbrojtjen e te drejtave teaksionareve, trajtimin e drejte dhe te paanshëm te tyre, rolin e aksionereve neqeverisjen korporatave si performancënfinanciare dhe menaxhimin, transpar-encën e veprimtarisë financiare dhepërgjegjësitë e bordit. Pavarësisht se nepublikimin e autorit qeverisja korporat-ave dhe komitetet e auditimit janë zhvil-luar ne kapituj te veçante por te njëpas-njëshëm unë qëllimisht po i përmbledhne te njëjtin trajtim pasi këto dy kon-cepte qëndrojnë te lidhur shume ngush-te. Autori ka sjelle ne botimin e tij njësere eksperiencash dhe modelesh te vlef-shme për funksionimin e qeverisjes ko-rporative si modelin “Cadbury”,”Nolan”Turnbull” etj., te cilat reflektojnëpërvoja interesante te qeverisjes dhe temarrëdhënieve me Komitetin e Auditi-mit.

E lidhur ngushtësisht me qeverisjenkorporative autori ka paraqitur komite-tin e auditimit rolin dhe skemën funk-sionuese si një instrument i rëndë-sishëm për qeverisjen e mire te korpo-ratave. Duke evidentuar rolin e Komi-tetit te Auditimit si një instrument përmirëqeverisje autori ka evidentuar ro-lin e tij si një kritik dhe bazament ven-dimtar për te asistuar shefin ekzekutivdhe bordin e drejtoreve ne lidhje mepërmbushjen e përgjegjësive për ar-ritjen e objektivave te korporatës. Idetëe prezantuara ne këtë publikim lidhurme organizimin dhe funksionimin eKomitetit te Auditimit janë shume aktu-ale ne kushtet vendit tone. Ato duhet teshihen si një “gomone shpëtimi” jovetëm për bordin dhe drejtorin ekzek-utiv por edhe për auditët e brendshëm

ZHVILLIME TE PRITSHMEZhvillimet e pritshme janë te shum-

ta. Vendi ynë ka ndërtuar një kuadër telavdërueshëm te legjislacionit primar nefushën e kontrollit dhe te auditimit, faleedhe asistencës se organizmavendërkombëtare. Unë ne këtë shkrim popërmbledh ne disa fjali vetëm disa prejmesazheve qe i gjejmë te pasqyruarane librin e autorit Qeram Cibaku dheraportin e progresit i Komisionit Euro-pian qe u botua këto dite. Ajo qe pritetimediatisht është zhvillimi profesionali auditëve dhe personelit te kontrollitfinanciar, rritja e pavarësisë se tyre, njëndarje e qarte e auditimit nga inspekti-mi financiar, zhvillimi i metodologjivedhe i legjislacionit sekondar, fokusimine zhvillimin dhe metodologjitë e vlerë-simit risqeve, vëmendje me e madheauditimit te performancës duke “brak-tisur” pak auditimin e pajtueshmërisë,ngritja e shërbimeve te inspektimit dheriorganizimi e përqasja e funksionevete auditimit te brendshëm e te jashtëmme standardet ndërkombëtare.

Ajo qe gjithë profesionistet duhet tepresim me tej janë angazhimet e gjith-secilit per publikime te këtij lloji dhe tekëtij niveli dhe angazhimi i gjithë ek-sperteve te fushës për zhvillimin e pro-fesionit te auditimit dhe te kontrollor-eve (inspektoreve financiare) meqëllimin e vetëm rritjen e performancësse financave publike e private.

Le te shpresojmë.

Ndonëse publikimet e këtij lloji në Shqipëripër fat të keq, janë të rralla ato pritenme interes nga rrethet profesioniste.

Nëntor 2010 - 1355nr.

studim

Nga: PETRIT FETAHU

Këngët e shumta popullore tëdashurisë të trevës dibrane raj-

tojnë problematikë të larmishme ngalidhjet joshëse të të rinjve dhe ar-rinë të përfshijnë tërë konceptet dheraportet e tyre duke depërtuar nëparaqitje të thukta shpirtërore, emo-cionle për të nxjerrë çiltërsinë dhesinqeritetin e kulluar të karakterit tëdjalit dhe vashës, që nga lashtësiamë e hershme gjer më sot, por edheevolimet, me ndryshimet kontunu-ituve botëkuptimore nëpër periudha,format e qasjeve të tyre, ngase çdokohë përfshin spektrin e vet tema-tik, ideologjik, të pikëpamjeve dhetë rrethanave, ngase kjo ndjenjë ësh-të e lashtë, ndërsa folklori i ynë kaarritur ta ngjeshë, ta përcjellësistematikisht për të dhënë fazat ezhvillimit me të gjitha elementetautentike të imazheve që kur nisintë shkëmbehen shikimet gjer kurrealizohet përfundimisht dashuria etyre. Njëkohesisht poeti populloredibran ka arritur të nxjerrë atë afshtë brendhëm të tyre në mënyrë poe-tike origjinale, por gjithashtu tëpërfshijë edhe sfondin e jashtëm, tëveshjeve tipike dhe ambientin meplot skena, që i bën të veçanta dhee pasuron dukshëm folklorin sh-qiptar. Por ajo që e karakterizonështë se edhe djali edhe vajza kanëqendrime dhe synime diskrete, të‡iltëra, të sinqerta, pa pretendimefyese e avanturiere. Zemra m’dizetflakë, /sylaroshe, e bukur shumë, /vetullhanë e syshigjetë, /të due përjetë. /1

Edhe në Dibër dhe në rrethet, ash-tu sin ë trojet të tjera shqiptare, kroi,çeshma, ishte vendi ku zente filld-he vazhdonte drama me të gjithafazat e dashurisë me plot tablo idi-like magjepse ku derdheshin ndjen-jat e përjetimet e akumuluara, entu-ziazmi për pëlqimet e ndërsjellta, poredhe të lojës plot naze, kur ai ia merrgjerdanin, shaminë dhe vajza kërkont’ja kthejë dhe plot paraqitje të tjeratë tilla. Vend tjetër i njohjes, i këm-bimit të gjestunacioneve, io komu-nikimit dhe të formave të tjera të af-rimit është edhe ambientet malore,buzë lumit, praën kopesë, në bafçe,në ahur, ku femra shkon të mjelëlopën, djali ia zen sytë, por ajombron krenarinë dhe vlerat e saja,duke treguar durim, frenim,mençuri, jo aq naive për t’ju nënsh-truar shpejt dalldisjeve të mashkul-lit. Zripa poshtë me mjelë dhentë, /erdh dilberi m’i marr mentë. /Mate-qe djalit i tashë, /t’i m’i mert mentës’e lashë. /Por ai e prêt të kalojë “nësokake”ngase zemra i “flake”, e thër-ret “ke bunari”se për te e ka marë“malli”, don “të piqet në krue” t’itregojë “se tjetër s’due. ”

Në këngët më të hershme janëato që në përmbushjen e aspiratavetë dashurisë paraqitet pengesë e pa-kalueshme patriarkalizmi nëmendesinë e popullates , herë edhetragjike, që u forcua aq më tepër me

Drama e dashurisënë folklorin dibran

“Te kroi”. - Bajram Mata

sistemimin e normave kanunore tëLekë Dukagjinit që gjet zbatim mepërpikëri edhe në këtë hapësirë sh-qiptare, kur djali apo vajza “s’kishintagër me mendue për martesën e meu përzi në fejesën e vet. ”Edhe shqo-qëria feudale krijoi parimet e nor-mat e saja klasore që s’mundteaskush t’i injorojë e të mos i për-fillë si vendimtare diferencimet kla-sore e shtresore, kur nuk i lejohejpërzierje miqësore njerit që i përki-ste familjes së pasur të marrë njëvajzë të familjes së varfër dheanasjelltas. Këto ligje dhe koncepteishin aq të rrepta saqë shpesh lidh-ja e të rinjve të shndrohej në ndarjetë padeshirueshme, herë edhe meepilog fatal e tragjk, ngase atas’ishin aq të fuqishëm të rezistojnëe të përballojnë, që poetin anonymta frymëzojë e ta tematizojë në lir-ikën popullore, sië na sjell një këngëe tillë: Më paç në qafë, vëllai jem,/Më fejove n’at Tiranë t’shkret, /S’ma dhae at qi desha vet. / Kjongjarje qe shkak vasjza e njohur di-brane natën e gjerdekut pin helminpasi s’deshte të bie në shtrat me atëqë nuk e dëshironte.

Dibra dhe folklori i saj ruan mjaftshembuj të tillë, kur jo vetëm Gad-ja që s’arriti ta marrë Osmanin, poredhe i riu Naxhi Strazimiri Iqmet-kën, i cili ishte “djalë i ri”, e vrauveten “për dashuni”, ngaseishte”derë e madhe”, “oxhak” që udashurua në të renë e një familjejekrejt ndryshe për nga gjendja so-ciale, ndërsa i ati deshte t’i marrënjë tjetër të shtresës së vet. Pra, këtokëngë arrinë të na japin besnikër-isht situatat , botëkuptimet , dhe pa-rimet rigoroze të prindërve që mbar-tin pikëpamje konzervative të kohës,që mendonin se është obligim dhedetyrim i tyre, që binte ndesh medëshirën dhe aspiratat e fëmijëve qeduan ta zgjedhin sipas shijes së vetdhe aknë aspirate të tjera të përparu-ara në krijin e jetës së përbashkëtqë e mbështesin në njohjen dhendijimet e tyre. Ajo që vërehet sidukje se këta të rinj nuk i nënshtro-hen forcës dhe autoritetit nëshmagjen e dashurisë dhe nuk e sh-këmbejnë me një tjetër të imponu-ar, por edhe nuk arrinë të triumfojne

që sjell si përfundim vetëvrasjen.Veç ndërhyrjeve të mentaliteteve

nga rrethanat të kohës, hasim edhetendenca subjective, individuale qëbëhen shkak ndërhyrjeve për ndar-jen e tyre, siç ishin thashethënat,shifjet dhe ngjalkat nga individë tëpapërgjegjëm që futnin përçarje, sh-kaktonin grindje, ngase “fjalt’ ehallkut nukkan’ t’nalë”, ndajh vaj-za djalit “me gojë s’i flet, medetme gojë s’io flet, që herë sjellinegzalltim, dëshpërim, demoralizim,por shpesh edhe nuk bëjnë efekt dhenuk lëkundin dashurinë, kur gjeninkuarimim e dalit: Fjalëve t’hallkutmo’ u ve vesh, /Bashkë u pjekshimshpesh e shpesh.

Për t’ju shmangur këtyre rretha-nave të dashakeqve të rrethitpërqark, intimitetin e tyre më sëshpeshti e përjetonin në fshehtës-inë më të madhe, larg vëshgimevedhe përcjelljeve të mjedisit dhedëshkimeve të pakropromistë që ish-in apatik dhe dëshkues, ndaj si kohëtë përshtatshme të takimeve e tëkomunikimit ka qenë mesnata kuru shmangeshin përgjuesve dhe llafa-zanëve. Nata. errësira në këto këngëështë deshmitar i shpërthimit tëfjalëve e lektisjeve plot mall që ish-in mpleksur në shpirtin e tyre, ndër-sa mëngjezi u sjellte ngashërim sup-til.

Këndon bilbili në mollë,Dil moj lule, sa e ollë,Aksham piçemi, aman, aman,Sa fort duemi, aman, aman,Sabah ndaemi, aman, aman,Me lot qaemi, aman, aman. 2Kënga më vonë në kontunuitet,

si mjet tjetër preferues të mund-shëm ndërlidhës për të ruajturdashurinë paraqitet edhe letra, qënisi të përdoret me paraqitjen e sh-krimit, por që kishte aplikim të kufi-zuar për shkak të shtrirjes jot ë gjërëtë arsimimit, por që ishte mjet Ipërshtatshëm për marrëveshtje tëndërsjelltë konspirative: “Moralapsin me të shkrue, /me të treguesat ë due. /Por, herë kjo lidhje e sin-qertë dhe emocionale përgjohet dhendarja është e pashmagshme. Vaj-za thot: “Na kan’ diktu, duhet me unda!” Djali përgjigjet: “Zemra imedo të shihemi ma!”

Si rezulltat ngritjes arsimore ekulturore të njeriut tonë dhe zhvil-limit të gjithanshem, emancipimitdhe evolimit të shoqërisë, u krijuankushtet e reja të lidhjeve të tyre nëshumë aspekte, si të vendit të njo-hjes, të krijimit të raporteve të reja,të sjelljeve dhe mendimeve të lira,të vendosjes të pavarur, barabarsisëgjinore etj. janë risitë që verehen nëkëtë motiv të folklorit dibran. Ndërrisitë është se djali është guzimtardhe kundërshton imponimit tëfamiljes. Atje poushtë nji coucë kër-cente, /Nana e vet s’ja pëlqente. /”Çke moj nano që s’ma pëlqen, /Ekam zgjedhë për qejfin tem. /

Soditjet e dalldishme të djalitbëhen cytje për të dhënëparaqitjesublime të cucës dibrane me tërëshembylltyrat fuzike të saj, tëflokëvë, syve, buzëve, hundës, sh-tatin apo edhe të gjymtyrëve të tjerë,për të nxjerrë pamjen magjepse tësaj, saqë është e përsosur, herë ipërngjan njëmrekullie engjëlloretokësore, nga e cila rezaton gorca ebuklurisë. ”Portreti i vashës ështëimazhi i bukurisë së idealizuar qëpërbëhet nga tërësia e disa vetivefizike të kodifikuara poetikisht menjë tip të caktuar botëkuptimi”3.Këtë e shohim edhe në një këngëautoktone shumë të vjetër të këtijmotive:

Di couca, si di elmaze,Shkojshin tu’ e shastëjsun-oE tu’ e arlisun-oAto lujshin tu’ e gjesdisun-oE arlisun-o. 4Sidomos vehen në dukje gjatë

frymëzimit lirik sytë, që kanë funk-sion përvetësimi të dashurisë e tëndërmjetsimit, apo edhe gjymtyrëtë tjera: “Dallëndishe me sit ë zi,më ka ra sevdaja në ti”, “m’i ka sitësi finxhana”, “belhollë e faqet simollë”, “vetulla hark të zi”’”ebardhë si borë”, “fitira I ndrit sihana” etj. Por mbi të gjitha ai çmondhe lartëson tiparet morale dheetike, ndaj shpesh këngën e nis: “O

Literatura:1. Hilmi Kolgjegja, Folklor nga Dibra, Ti-

ranë, 1990, f. 5132. Lorenc Antoni, Folklori muzikor, Prish-

tinë, 1970, f. 433. Gjergj Misha, Lirika popullore e dashu-

risë, Çështje folklori, nr. 4, Tiranë, 1989,f. 202

4. Petrit Fetahu, Lirika popullore dibrane,Tetovë, 2003, f. 129

5. Eqrem Çabej, Për gjenezën e literaturbsshqipe, Tiranë, 1979, f. 337

moj e mëira”, “omoj e mëira e butëe bardhë”, “o moj e mëira ke poja-ta” etj. Të gjithë këtë afinitet artis-tik e shpreh me shumë epitete, glo-rifikime, krahasime, simbole,metafora që asociacojnë në cucën,p. sh. si “lule verore”, Lule borz-iloku”, “karafile me erë shumë”,“gonxhe e bukur”, “mo;;ë e vogël”,“zog e fëllanxë mali”, “hanë e Ko-rabit”, por edhe djalin si “zog skif-teri”, “zog pëllumbi”, “bilbil”, “dil-ber” etj. Poeti dibran glorifikonatributet dhe tiparet e femrës meqllim të ngjallë dashurinë e respek-tin ndaj figurës së femrës. Dashuriadhe bukuria janë pjesë thelbore eshfaqjes se ndjenjës e preokupimittë brendshëm ndijor në këto këngëdhe qendrojnë në raporte tëndërsjellta. Observimi është i sh-kurtër, por tepër përfshirës, përqen-drues dhe emocional, që pëhet pjesëe shfryrjes së kënaqësisë shpirtëroredhe dialogut intenziv me vajzën.Portreti i hijshëm i cucës na del iplotë dhe original. ”Banorët të Ga-dishullit Ballkanik I pëlqen të shpre-hë plastikisht me krahasime vleratfizike të grues”5.

Krijuesi popullor përmes këngësedhe kur u gjend përballë presion-eve partriarkale-konzervative dhe fe-tare , gjithnjë ka qendruar nëpërkrahje të dashurisë dhe përmesmesazheve optimiste ka kontribuardhe ka ndikuar në vlerësimin e kësajndjenjeje dhe përmbushjen edëshirave e kërkesave të të rinjve përtë krijuar mundësi dhe kushte të rejanë realizimin e dashurisë.

Edhe në Dibër dhe në rrethet, ashtu sin ëtrojet të tjera shqiptare, kroi, çeshma,ishte vendi ku zente filldhe vazhdontedrama me të gjitha fazat e dashurisë meplot tablo idilike magjepse ku derdheshinndjenjat e përjetimet e akumuluara, entu-ziazmi për pëlqimet e ndërsjellta, poredhe të lojës plot naze, kur ai ia merrgjerdanin, shaminë dhe vajza kërkon t’jakthejë dhe plot paraqitje të tjera të tilla.

14 - Nëntor 201055nr.

Haki Stërmilli ishte shembull frymëzimi për rininë. Veprat e tijnuk vdesin, ata e mbajnë gjallë edhe Hakiun, i cili mbetetshembull frymëzimi për çdo shqiptar e atdhetar të vërtetë. profil

Nga: XHELAL RAMIZ ROCI

Haki Stermilli lindi më 7 maj 1895 në njëfamilje të varfër qytetare në Dibër të

Madhe, me tradita atdhetare.Shkollën fillore e kreu në vendlindje me

rezultate të shkëlqyera. Po aty filloi shkollën emesme Rruzhdije. I ndihmua nga patrioti Der-vish Hima filloi dhe përfundoi me rezultateshumë të mira gjimnazin në qytetin e Manas-tirit. Në këtë qytet, Hakiu ra në kontakt meidetë përparimtare dhe u bashkua me shqiptarëtë tjerë të këtij qyteti. Ai i përqafoi dhe u bash-kua me këto ide për çështjen shqiptare.

Këto ide më vone do ti vinte në shërbim tëkombit dhe të Atdheut. Në muajin nëntor1912, qyteti i Dibrës së Madhe me rrethinatdhe disa krahina të tjera shqiptare u pushtuannga shovinistët serbë. I trishtuar nga ky push-tim, Haki Stërmilli, ashtu si mijëra dibranë tëtjerë u detyrua të largohet nga vendlindja dhetë dalë muhaxhir. Ai emigroi në drejtim tëtokës mëmë, Shqipërisë. Fillimisht u vendosme banim në qytetin e Elbasanit, më pas nëDurrës dhe në rrethit e Matit. Në këto vendepunoi nëpunës në administratën shtetërore. PasKongresit të Lushnjës shkoi dhe u vendos mebanim në Tiranë dhe filloi punën në Minis-trine e Punëve të Brendshme. Më 24 dhjetor1922, Haki Stërmilli drejtonte seksionin sek-retarisë sekrete dhe shifren sekrete të kësajministrie. Veprimtaria e kësaj zyre drejtohej ekontrollohej direkt nga Ministri i Punëve tëBrendshme, Ahmet Zogu. Në këtë vend pune,Haki Stermilli qëndroi deri në vitin 1924. Ibrumosur nga idetë kombëtare të Rilindasvetë mëdhenj, i ushqyer edhe nga idetë e lëvizjespatriotike të kohës Haki Stërmilli u aktivizuanë veprimtarinë patriotike revolucionare. Aifillimisht u zgjodh drejtues i shoqërisë“Djelmëria Dibrane” shoqatë që punonte përedukimin patriotik e kulturor të rinisë. Më pazgjidhet sekretar i përgjithshëm i shoqërisë“Bashkimi”.

Haki Stërmilli mori pjesë me armë në dorënë ngjarjet e Revolucionit të Qershorit të vitit1924 për të sjellë në fuqi një qeveri demokra-tike. Ai luftoi në krye të shoqërisë “Bashkimi”për zbatimin e idealeve liridashëse antifeudale.

Në dhjetor të vitit 1924 luftoi me armë nëdorë kundër forcave serbe, që dhunshëm ndih-muan Ahmet Zogun për të ardhur në pushtet.Në këto rrethana, pas ardhjes së Ahmet Zogutnë pushtet, Hakiu u detyrua të emigrojë jashtëAtdheut, në fillim në Itali, në Francë, në Bash-kimin Sovjetik, në Austri dhe së fundi në Serbi.Gjatë këtyre viteve ai u aktivizua gjallërisht nëgrupe revolucionare jashtë shtetit.

Me 1929, Ahmet Zogu kërkoi prej au-toriteteve serbe dorëzimin e emigrantit shqiptarHaki Stermilli dhe duke shkelur çdo dispozitëligjore ndërkombetare, serbët ia dorëzojnëHakiun qeverise së Zogut. Qeveria e AhmetZogut nuk mori parasysh protestat që u bënënga shumë vende të botës prej politikanësh,deputetësh, profesorësh, shkencëtarësh, sh-krimtarësh të mirënjohur, por e dënoi me 5vjet heqje lirie. Ndërmjet protestuesve patiedhe personalitete me shumë zë të kohës, siçishte shkrimtari madh Henri Babys, fizikantifamshëm,Albert Ajnshtajn, Sen Katalama,anëtar i presidiumit të Kominternit e të tjerëpersonalitete. Pasi doli nga burgu me plotësimkohe, Haki Stërmilli u arrestua përsëri kur ubë kryengritja e Fierit dhe pas një muaj u liruapër mungesë provash. Pasi doli nga burgu, HakiStërmilli ishte në gjendje të varfër, i sëmurë.Ai u detyrua të bëjë punë të thjeshta private sapër të siguruar bukën e gojës për vete dhe famil-

Dibra, siç (nuk)e njohimVështrim mbi monografinë “Dibra eMadhe dhe një vështrim në Dibrën eVogël” të Arian Kadiut

Nga KUJTIM OSMANI Jurist

Në këtë monografi “Di-bra e Madhe dhe njëvështrim Në Dibrën eVogël” të të plotësuar etë zgjeruar, autori, kanxjerrë në pah tiparetdhe vlerat e veçanta tëkrahinës së Dibrës dhe dibranëve, duke qëm-tuar me zell e durim në një hark kohor që fil-lon që nga lashtësia e gjer në vitet “20 ose 40”të shekullit që lamë pas. Nisur nga gama e gjërëe çështjeve që trajtohen, punimi ndonëse naparaqitet si monografi por ka vlerën dhe tra-jtën e një enciklopedia, pasi në të gjejmë çësh-tje të historisë, gjeografisë, kulturës, gjuhës,etnografisë, psikologjisë, sociologjisë, folkloritetj. Dibra është një krahinë e pasur me historitë shquar përpjekjesh dhe sakrificash, ku igjithë populli ngrihej në këmbë, kur hasmishfaqej në kufi. Duke lexuar këtë botim tëpërmisuar, kemi mundësinë të njihemi gjerë-sisht me punën e përkushtimin e patriotëvedibranë, që as Dibra e as krahinat e tjera tëmos shkëputen nga trojet amtare. Monografiana njeh me një galeri të pasur personazheshhistorikë, të cilët kanë luajtur një rol të shquarjo vetëm për mbarë Dibrën, por për të gjithakrahinat e vendit, se fjala e tyre e mençur dheveprimtaria largpamëse ka qenë një ndihmesëe çmuar për të gjithë kombin. Ata asnjëherënuk e ndanin synimin e tyre si për njohjen eautonomisë e të pavarsisë së vendit, ashtu edhenë lufën që bënë për gjuhën e shkollën sh-qipe, si detyra të rëndësishme në dobi të çësh-tjes kombëtare. Kjo është edhe arsyeja, që nëkëtë trevë janë mbledhur herë pas here për-faqësuesit më të shquar në dobi të çështjeskombëtare dhe se në këtë qytet janë marrëvendime jetike për fatet e një populli që do tëjetojë i lirë. Monografia, që lexohet me kuresh-tje e kënaqësi, përmban brenda saj edhe njëpasuri të re nga kultura dhe etnografia e saj.Vlera e saj është e padiskutueshme, pasi stud-juesi Prof. As. Dr. Arian Kadiu ka ditur tambledhë këtë pasuri të vlefshme, e cila duhetnjohur e ruajtur, se në këtë thesar të madhështë gdhendur hera-herës edhe historia e kësajtreve të pamposhtur, si për të qetësuar shpirtine dibranëve, të cilët kanë derdhur në ta gëz-imin e jetës dhe trazimet e saj, ashtu edhe përbrazat që do të vijnë. Pozita gjeografike në mestë rrugëve dhe lidhjeve me qendrat e treva sh-qiptare ka bërë që ajo të shërbejë si prijës epritëse, në krye të bashkëpunimit mes krahi-nave të perëndimit me ato në brendësi të ven-dit, në dobi të çështjes kombëtare. Ajo pasqy-ron një kulturë tipike të sajën, e vetme në llojinshqiptar e që nga të huajt, që kanë kaluar osekanë ndenjur në të, është quajtur prej tyre:shkolla e Dibrës, që është një vlerësim maksi-mal që, me të drejtë i takon kësaj krahine. Au-tori, si një vëzhgues i hollë i kësaj kulture,nëpërmjet materialit të paraqitur me anë tëanalizës ka nxjerrë në dukje, mes tjerash edheatë pasuri etnokulturore që lidhen me dasmat,vajtimet, këngët dhe vallet, lojrat dhe festatpopullore, veshjet tipike të burrave dhe grave,gatimet e mjaftë element të tjerë të jetës sëpërditshme të dibranëve. Z. Arian Kadiu, dukeekspozuar në monografi familjet e hershme ekryesore të Dibrës së Madhe, si dhe burra tëshquar të saj, ka nxjerrë në pah njëkohësishtekzistencën e fisnikërisë së qytetit si elitë sho-qërore, e cila e ka drejtuar dhe udhëhequr qy-tetin dhe krahinën e Dibrës në momente kyçetë historisë së Shqipërisë.

Haki Stërmilli, shembull frymëzimipër çdo shqiptar e atdhetar

Haki Stërmilli

jen e tij. Në këtë gjendje të rëndë e gjeti edhepushtimi fashist. Fashistët Italian u përpoqenta bënin për vete, por demagogjia e tyre nukgjeti vend. Hakiu në këtë rast do të shkruante:“Okupacioni fashist më egërsoi tepër, pran-daj qysh në fillim fillova luftën kundër fash-izmit. Hakiu mori pjesë në Konferencën ePezës me 16 shtator 1942, më pas kaloi nëilegalitet të plotë. Në vitin 1943 u rradhit nëformacionet partizane të Dibrës, në ÇetënPartizane të Sllovës. Me punën e tij të palodhur në lëvizjen antifashiste nacionalçlir-imtare, ai u bë një nga propogandistët e flaktëtë luftës dhe një nga organizatorët më të mirëpër krijimin e këshillave ANÇL në Dibër.

Për kontributin që po jepte në luftë, HakiStërmilli me 10 korrik 1943 në Konferencën eLabinotit në Elbasan u zgjodh anëtar i Këshil-lit të Përgjithshëm Antifashist Nacionalçlir-imtar. Hakiu me armën në dorë, me çantënnë krah dhe me forcën e fjalës së tij prej sh-krimtari luftoi kudo me trimëri, veçarisht nëpërpjekjet që u zhvilluan në Dibër të Madhe,Peshkopi, Zerqan, Sofraçan, Martanesh. As-gjë nuk e ndalonte Hakiun në misionin e tij.Ai marrshonte sëbashku me partizanët dhenë atë pak kohë që gjendej i lirë vazhdonte tëshkruente. Hakiu edhe në zjarrin e luftësçlir-imtare bënte letërsi dhe shkruante për epopenëe LANÇ. Në vërshtirësitë e mëdha të Opera-cionit të Dimërit 1943-1944, Enver Hoxhaduke ia prezentue Hakiun gjeneralit anglezDejviz, i thotë: “E sheh këtë? Eshtë HakiStërmilli, shkrimtar. Ky la shtëpinë, familjen,qetësinë dhe u hodh në luftë; nuk është ko-

munist , por është një patriot i madh edemokrat revolucionar… Shkon fshat më fs-hat, flet me fshatar, u shpjegon rëndësinë eluftës sonë, i organizon edhe ata, të frymë-zuar me idealet e mbrotjes së Atdheut, hid-hen në luftë kundër gjermanëve.”

Haki Stërmilli ishtë nacionalist i kulluar.Ai mori pjesë në Kongresin e Përmetit me 24maj 1944 dhe atje Hakiu u zgjodh përsërianëtar i Këshillit Antifashist Nacionalçlirimtar.

Haki Stërmilli që nga viti 1920 dhe deri nëvitin 1953 që vdiq nuk u nda nga letërsia. Aika shkuar në gjitha gjinitë letrare që nga ski-cat, publicistika në revista e gazeta të kohëvetë ndryshme, tregime, drama, romane, his-tori ditare letrare, përmbledhje folklorike si“Fylli i Dibrës”. Disa nga veprat e tij nuk janëbotuar.

Gjatë kohës së burgut ka shkruar ditarin“Burgu”. Në vitin 1936 ka shkruar në formëditari romanin “Sikur t’isha djalë”, i cili ështëbotuar disa herë e në disa gjuhë. Gjatë LuftësAntifashiste Nacionalçlirimtare ka shkruarditarin dokumentar “Shtigjet e Lirisë”.

Ka shkruar romanin “Kalorësi i Skënder-beut”. Pas çlirimit të vendit “Afsh dhe HovZemrash”, i cili ka mbetur në dorëshkrim. HakiStërmilli ka shkruar materialin historik përDibrën “Dibra në prag të historisë”, i cilimegjithëse ka mbetur dorëshkrim historianëtdibranë e kanë shfrytëzuar për materiale tëndryshme për botim, bile në shumë raste pae përmendur si reference.

Shkrimet e tij në gjininë e dramës janë:“Dibranja e mjerume”, “Dashuri e Besnikëri”,“Agimi i Lumnushem”, “Irena e Bukur”,“Tana”, tragjedia “Kosovarja” , drama tjetër“Trashëgimtarët tanë” dhe “Luftëtarët tane”,të cilat kanë mbetur dorëshkrime.

Mund të themi se shkrimtari HakiStërmilli, i cili ka lënë të shkruar me mijërafaqe subjektet dhe personazhet, shumicënpersonazhe reale, i ka marrë nga Dibra.

Haki Stermilli, pas çlirimit të Atdheut punoime ndershmëri për ndërtimin e një demokra-cie të vërtetë. U ngarkua edhe kreu me nder-shmëri disa detyra, si Kryetar i KomitetitEkzekutiv të Keshillit Popullor të Rrethit Dibër,Deputet i Kuvendit Popullor në dy legjisla-tura, Drejtor i Biblotekës Kombëtare e mevonë drejtor i Muzeut Historik të Luftës Anti-fashiste Nacionalçlirimtare.

Haki Stërmilli ishte shembull frymëzimi përrininë. Ai i stërmunduar në jetë, i sëmurë dheshumë i lodhur për çështjen e Kombit dhe tëAtdheut, vdiq më 17 janar 1953. Veprat e tijnuk vdesin, ata e mbajnë gjallë edhe Hakiun,i cili mbetet shembull frymëzimi për çdo sh-qiptar e atdhetar të vërtetë.

merrkopjentënde

eshte koha per tu pajtuar...

telefono: (o4) 22 33 283

Nëntor 2010 - 1555nr.

requiem

Kishte ditë që s’po takoheshim meMuharremin, aq sa u detyruam

të pyesim se çpo bëhej me të.Na thanë se ishte vendosur në

spital për të bërë disa ekzaminimemjekësore, por ne na u duk përsërise po vonohej e po vonohej. Kaluanplot dy javë dhe ashtu si pa shkak,një parandjenjë jo e mirë na shtyuatë ditë të këmbëngulnim për të di-tur gjendjen e tij. Përgjigja nampiu…

Nuk e besuam humbjen e tij.Ndoshta për karakterin e tij burrërorapo nuk e di për çfarë, ai kurrë nukqe ankuar për shëndetin. Prandajpërgjigja qe e papritur përshumëkënd. Na trishtoi ikja e këtijnjeriu, gatuar me bukurinë e ashpërtë maleve, të cilat i patën dhuruaraq shumë dlirësi. Kështu qe ai,“asht” malësori, i cili rrinte aq bukurme dijet e tij të akumuluara ndër vitedhe tërë formimin e tij. MuharremSkana qe nga ata njerëz që guxojnëtë jetojnë dhe punojnë pa prehje, memoton e tyre “…Ndër sqota mos meu mekë. Me dasht si me vdekë dheme vdekë si me luejt.”1

Tek përfytyrojmë imazhin e tij taniqë s’e kemi më, ashtu të veshur mekujdes me kostumin e tij të zi, tërëqëndrimi i tij rrezaton një solemnitet.Tek ai ndihej një lëvizje e brendshmeplot ritëm, që të bind se humbja etij ka përmasa jo fort të thjeshta,ndoshta edhe për shkak se qe pakohë.

Muharrem Skana qe i pathyeshëmnë udhën që kishte zgjedhur për tëecur. Ai e urrente kompromisin nëdëm të të tjerëve. Nuk u konformuakurrë me burokracinë dhe kostoja përkëtë e lodhi, por ky qëndrim afirmoiprofilin e tij të plotë ne funksion tëprogresit ekonomik të komunitetit.Ndaj themi me plot gojën se Mu-harrem Skana qe ndër ata që mbetishembull i njeriut, agronomit, i ciliu ngrit lart në piedestalin e kohës,duke dhënë më të mirën e mund-shme të tij.

Muharremi vinte nga një familje,e cila në origjinën e largët dhe tëafërt ishte me shembuj të shkëlqyerqëndrese në historinë tonë, pikërishtnë momentet që do të ishin përcak-tuese për fatet e vendit.

Atij i takoi të jetojë kohën, kurishte heroike të formoheshe si pro-fesionist me dije në nivele të larta,ç’ka zbatimi i tyre në praktikë do tëndikonte për të zbuar varfërinë ndërnjerëzit. Muharremi e dinte se dukeqëmtuar me kujdes në frontin e dijes,do të zbatonte në jetë dhe në punë,gjithçka në parametra shkencor, nëfunksion të rritjes së prodhimit. Aie filloi punën në Lurën e tij të dashur,aty ku kishte lindur. Më pas e vazh-doi në Peshkopi, Maqellarë dhe sëfundmi në Tiranë ku dhe e mbyllikarrierën e tij. Kudo ku punoi dhejetoi ai la gjurmë të njeriut vetëmo-hues, i cili i deshi njerëzit e thjeshtë

Vështirë se ka njeri në të gjithëDibrën që nuk e ka njohur nga

afër apo nuk ka dëgjuar për Mah-mut Hasanin e Kalasë së Dodës,një figurë kjo sa intelektuale, aqedhe popullore. Lindi në një familjepatriotike dhe tepër fetare në vitin1927. I ati i tij “Molla Hasani” ipaisur me kulturë të gjërë fetare, injohur në të gjithë zonën për bu-jari, ndershmëri e patriotizëm i tr-asmetoi këto vlera dhe virtytet edhetek fëmijët e tij. Mahmuti në fillimështë marrë me blegtori ashtu si tëgjithë moshatarët e tij por më vonëpas mbarimit të shkollës 7 vjeçarenë fshat, përfundon dhe një kurskualifikimi në shkollën tregtare tëVlorës dhe kështu në vitin 1957 ucaktua përgjegjës i sektorit tëtregtisë në ish lokalitetin e Sllovës.Pas një viti pune në Sllovë emëro-het kryetar i Kooperativave të Kon-sumit Fushë Çidhën që mbulonteish lokalitetet Sllovë, Zalldardhë eFushë Çidhën. Edhe pse në kushtetë vështira, në teren malor, pa rrugëmakine, pa mjete transporti e in-frastrukturë, me përkushtim e punëtë kujdesshme, Ndërmarja që drej-tonte Mahmut Hasani, dallohej përrezultate të mira, furnizim të rreg-ullt të popullsisë sidomos në ar-tikujt e nevojës së parë, veçanër-isht për sigurimin e rezervavedimërore në zonat që izoloheshinnga dimri. Përveç punës drejtuesenë tregti Mahmut Hasani për mëshumë se 25 vjet ka qenë antar iforumeve në rrethin e Dibrës. Nukishte thjesht për numër por mjaftaktiv. Fjala e tij pa frazeologji, ethjeshtë, por bindëse dëgjohej erespektohej nga të gjithë, sepsengrinte probleme e propozontezgjidhje që i shërbenin punës. Ish-te njeri kurajoz dhe merrtepërgjegjësi e kritikonte cilindo përtë mirën e punës. Me krijimin ekooperativës bujqësore në Kalanëe Dodës, u ngarkua të punojë atjeduke kryer me radhë të gjitha detyratdrejtuese si kryetar kooperative dhe

Një jetë plot privime medashurinë për njerëzit

Rekuiem përMuharrem Skanën

më tepër se veten. Këtë tipar të tijtë mrekullueshëm nuk e dalloje le-htë, atë duhet ta “lexoje” me kujdes,sepse ai e quante një detyrim të shen-jtë të tij atë lloj qëndrimi. Kjo mar-rëdhënie e shkëlqyer me njerëzit për-bënte natyrën e tij, ishte pjesë or-ganike e konstitucionit të tijshpirtëror, por gjithmonë të vendo-sur në thellësi të tij.

Muharrem Skana ishte nga atonjerëz që s’pranonte të dukej, nukpëlqente të mbahej me të madh, porkërkonte dhe punonte me shpirt përprogresin ekonomik të njerëzve. Jorrallë herë atij i është dashur të për-ballej fort me “shpurën” burokratiketë administratës së komuniteteve kupati punuar. Dhëmbë për dhëmbëqe ndeshur me këtë “shpurë”. Tre-gojnë se një herë i dhanë urdhër qënjë sipërfaqe e madhe të mbillej menjë kultivar vjeshte dhe për këtë du-hej shkulur patatja e mbjellë më parë(jashtë parametrave shkencorë)vetëm për të qenë në rregull medirektivat nga lart. Ai nuk pranoi tazbatojë këtë urdhër. Ata e pushuannga puna. Muharremi, në bisedë meSekretarin e Parë P.M, motivoi sh-kencërisht vendimin e tij për të mosshkulur kultivarin e patates. Për tësjellë këto argumente, Muharremikishte punuar goxha kohë në bib-liotekën e qytetit, duke e konsultuarrastin edhe me literature të huaj nganjë revistë shkencore gjermane.

Kjo ndodhi u bë shkas që Sekre-tari i Parë të këmbëngulë për ta trans-feruar atë në Ndërmarrjen Bujqësoretë qytetit. Megjithatë, antikon-formizmi i tij do ta shoqëronte gjatëgjithë jetës dhe do ti hapte jo paktelashe. Këtej duhen shpjeguar gjithëlëvizjet e tij. Ai ishte një karakter ifortë dhe njëkohësisht me njëformim shkencor falë pasionit të tijpër dije, e mbi të gjitha dëshirës përt’i shërbyer njerëzve, ç’ka dëshmon-te lidhjet e tij me ta, karakteristikë enjerëzve si ai.

Ndaj kur ikin njerëz të tillë, s’kesi të mos trishtohesh, sepse humbjae tyre le një boshllëk. Ata janë njerëztë veçantë, të thjeshtë deri nëmadhështi dhe mjerisht përmasat etyre reale i prek vetëm kur ata ikin.Muharremi digjej për njeriun dhe atë

zjarr e pat në thellësi të tij që e knelltengadalë. Ai kurrë nuk kërkoi shpër-blime apo lëvdata. Muharrem Ska-na ishte nga ato burra për të cilëtduhet të flasësh me kujdes, duhet timasësh fjalët, sepse ai nuk duronzhurmë. Ai gëzohej vetëm me tëqenurit “Njëri nga ne.” Muharremido t’u mungojë shumë njerëzve që enjohën.

Kohët e fundit, seç kishte njëngutje. Brenda tij shikoje lëvizjen,një lëvizje nuk e di s’e për ku… atëditë pinte duhan, sa shume duhan.I thashë si për t’i krijuar një atmos-ferë tjetër, se dëshiroja të pinim njëkafe së bashku me djalin e tij, stu-dent i mjekësisë. E dija se e kishtekënaqësi kualitetin e tij si student,ndoshta se ajo i kujtonte veten dyzetvjet më parë.

Aprovoi me kokë dhe artikuloidobët një “Po”…Ai nxitonte, mbases’e kishim vënë re se nxitimi i tijpaska qenë vetë temperamenti i tij.

Muharremi do të kujtohet gjatë,diku përtej kufirit të harrimit. Borge-si thoshte “Njeriu e ka vendmbër-ritjen të shkruar brenda vetes.” Aishfaqet ashtu siç duhej të ishte, dukezgjedhur për të qenë, ai që duhet tëjetë tek e fundit, ai që ishte thellëbrenda vetes së vet.” Ai lindi neLurën e tij, së cilës ashtu pa fjalë tëmëdha, pa zhurmë patetike ja mbaj-ti fjalën fort, për të ngjitur shkallët ejetës pa u lodhur, në një ecje ver-tikale si jo shumë njerëz në këtë kohë.E ndoshta bash për këtë tashmë Lurae tij e ka si detyrim t’i bëjë shër-bimin e fundit birit të saj Muharre-mit, t’ja ruajë lumturinë e fëmijërisë;herë të vështirë e herë të bukur.

NIN GJ. RAJTA

1 – Varg nga poezia e Azem Shkrelit

Muharrem Skana

Mirënjohje për njeriunqë i donte të gjithë

kryetar pushteti. U karakterizuakudo që punoj dhe drejtoi si njëfigurë e pastër e i respektuar nga tëgjithë. Bëhej pjesë e shqetësimevetë njerëzve dhe bënte mjaft për-pjekje për t’ju ardhur në ndihmë epër t’u zgjidhur problemet që kish-in, prandaj dhe e donin e ia dëgjo-nin fjalën gjithmonë. Me përkush-timin e seriozitetin në punë, meoptimizmin që e karakterizonte, methjeshtësinë dhe humorin e tij tëhollë e të këndshëm, meritontedashurinë dhe respektin e tëgjithëve. Vdiq në maj 1997 dhe upërcoll për në banesën e fundit ngaqindra e qindra njerëz nga Kalaja eDodës, Sllova e fshatrat e Bush-tricës. Edhe pse kanë kaluar shumëvite që nuk është më midis nesh,jo vetëm të afërmit e tij por dhe neqë punuam me të dhe e njohëmmirë nga afër e kujtojmë sot menderim dhe respekt figurën e Mah-mut Hasanit, për kontributin që dhae vlerat njerëzore që pati. Na vjenmirë që sot bijtë, nipërit dhe kush-ërinjtë e tij ruajnë të njëjtat vleradhe ecin nën shembullin e tij.

HALIL ROBI

Njoftim për bashkëpunëtorëtTë nderuar bashkëpunëtorë

Prej muajsh, redaksia ruan në arkivin për botim disa materiale, të cilat po të botohen zënë një

hapësirë prej 2 ose më shumë faqesh.

Për këtë arsye, redaksia e gazetës “Rruga e Arbërit” njofton gjithë bashkëpunëtorë e saj, se

shkrimet që sillen për t’u botuar, duhet të jenë jo më shumë se 5 faqe të daktilografuara (përafër-

sisht 10000 mijë karaktere, pa përfshirë hapësirat). Materialet që vijnë me email ose në çdo lloj

forme elektronike, duhet të jenë në Word, me fontin Times New Roman, të madhësisë 12pt dhe

me hapësirë 1.5. Gjithashtu, kujtojmë se materialet e pranuara në formë elektronike duhet të kenë

patjetër germat “ë” dhe “ç”.

Çdo material i gjatë do ti nënshkrohet redaktimit dhe shkurtimit për tu botuar në versionin e

shtypur të gazetës. Versioni i pa shkurtuar do të botohet çdo muaj në internet në adresën:

www.rrugaearberit.com. Autorët mund ti shkurtojnë vetë shkrimet dhe të na i përcjellin në redak-

si me dy versione botimi: për gazetë dhe për internet.

Duke shpresuar në mirëkuptimin tuaj, ju përcjellim konsideratat më të mira të redaksisë për

bashkëpunimin e deritanishëm..

Për sqarime më të hollësishme mund të na kontaktoni me email në adresën

<[email protected]> ose në tel. 069 20 68 603.

REDAKSIA.


B Ë H U N I P J E S ËE G A Z E T Ë S !Pajtohuni

në gazetën“Rruga

e Arbërit”Tel. (04) 22 33 283. E-mail: [email protected] i radhës së gazetës do të dalë çdo të diel të fundit të muajit.

* Për ata që duan që gazeta t’ju shkojë me postë në shtëpi, ju lutem konfirmoni në redaksi adresën e saktë

Pajtimi në gazetë kushton 600 lekë në vitdhe gazeta ju vjen me postë në shtëpinë tuaj*

Shkruajdhe ti

mendimintënd!

Email: [email protected]. Phone: 612 203 5960. www.devadesign.net

L I B R I I R I

Autor: Naim PlakuTitulli: Krojet e zanave - Folklor nga viset e DibrësBotime “M&B”, Tiranë 2010ISBN: 978-99956-04-54-7Nr. faqeve: 474. Çmimi: 1000 lekë

Botimi i këtij libri u bë falë ndihmës bujare tëZ. AGIM ISLAMI dhe Z. ZABIT MUDA,

bashkëpresidentë të kompanisësë ndërtimit “DIBRA - AGZA”

të ndërtohen hidrocentrale në lumin e drinit të zi!rrugaearberit.com/arkiva/2010/nentor2010.pdfa...

Documents