tabaghe bandie bodje.accportal.com.razaghipdf

بودجه: موضوع بودجهیهای با طبقه بندییآشنا :عنوان com.Accportal. www پایگاه اطالع رسانی حسابداری ایران :صاحب امتیاز

1

:پنجمفصل آشنایی با طبقه بندیهای بودجه

مقدمهدر گذز زمان روند تکاملی خود را پیموده و امروز دیگر نمی , بودجه بندی نیز همانند سایر فعالیتها

بودجه از قالب اعدادی بی روح خارج شده . که بودجه فقط فهرستی از مخارج و در آمدها باشد توان پذیرفت .1ارای روح و زبان گویای برنامه هاشده و بین برنامه ها و بودجه ها تعامل برقرار گشته استو به تعبیری د

و روابطی را که بین در بودجه باید به گونه ای تهیه شود که کلیه عملیات دولت را به وضوح نشان داده ضرورت تهیه این بودجه . , اهداف و برنامه ها و عملیات دولت وجود دارد را مشخص کند , هزینه ها , آمدها

با این مشخصات توسط دولتها به دلیل گسترش فعالیت های آنان در مسایل مختلف به دلیل گسترش .و فرهنگی است ,سیاسی , اجتماعی , فعالیت های آنان در مسایل مختلف اقتصادی

کشور است باید به شکلی .. .برنامه و عملیات اقتصادی و , استراتژی , بودجه تنظیمی دولت که بیانگر اهداف مقایسه بین آنها باشد که هر دو عامل اساسی در تنظیم بودجه یعنی هزینه ها به درستی روشن شده و

برای حصول به چنین بودجه ای طبقه بندی بودجه امری الزامی و اجتناب ناپذیر خواهد . امکان پذیر باشد تجزیه و تحلیلها و اتخاذ تصمیم های دولت را فراهم ,بود و طبقه بندی زمینه ای مناسب را برای بررسی

2می کند 3بطور کلی طبقه بندی بودجه سبک و ترکیب ارائه اطالعات را در سند بودجه مشخص می سازد

.برقراری یک سیستم طبقه بندی بودجه نتایج زیر را می تواند در بر داشته باشد های دولت و مشخص شدن وظایف هر یک از هزینه, درآمدها , عملیات , تفکیک برنامه ها )1

دستگاههای اجرایی برنامه ریزیطبقه بندی در آمدها و هزینه ها همچنین تفکیک برنامه ها و عمیلیات در دستگاه های اجرایی )2

شده امکانات الزم را برای برررسی یک سیستم حسابداری صحیح در جهت کنترل و نظارت های

1 OPPAGA , PBB STATUS REPORT , FISCAL YAER 1998-99 REPORT NO 98-45 , P2 . OFFICE OF PROGRAM POLICY ANALYSIS & GOVERNMENT ACCINTABILIYY(OPPAGA)

238 پیشین ص, ده مرتضی و مسعود منشی زا, موسی خانی 23 PUPLIC ADMINISTRATION SERVICE(CHICAGO) , MODERNIZING ADMINISTRATION AUDGET , P 43


2

رایی دستگاه ها با برنامه ها مصوب فراهم می کند و مدیریت به طور مالی و غیر مالی و مقایسه کا .چشم گیری بهبود می یابد

ای اطالعات الزم را برای تجزیه و تحلیل عملیات اقتصادی دولت فراهم می طبقه بندی بودجه )3 4.نماید و دولت ها از این اطالعات در ترمیم سیاستهای اقتصادی خاص سود می جویند

بندیاهداف طبقه هدفهای مورد نظر از طبقه بندی بودجه را می توان به صورت زیر خالصه کرد ؛

تسهیل برنامه ریزی و تصمیم گیری )1 آسان نموده و تغییرات که تصمیم گیری در مورد برنامه ها راطبقه بندی بودجه باید به شکلی باشد

تامین اعتبار آنها را مشخص پیشنهادی در بودجه را به وضوح مشخص نماید و از طرف دیگر منابعهزینه , تفکیک درآمد ها , زیرا هر گونه تغییر در هزینه ها باید همراه با تغییر در آمد ها باشد , سازد

امکان بررسی و تجزیه و تحلیل اطالعات , برنامه ها و عملیات مختلف دولتی , سازمانهای مجری , ها از طریق برنامه ریزی صحیح و اخذ تصمیمات . می شود را فراهم ساخته و موجب تسهیل برنامه ریزی

5.درست احتمال موفقیت دولت برای دستیابی به اهداف مورد نظر افزایش می یابد بهبود مدیریت )2

, کارآیی مدیران را میتوان با تحقق برنامه های اعالم شده و چگونگی نیل به اهداف سازمان سنجید یت که مشخص نمود که طبقه بندی بودجه ای به این امر کمک اطالعات عملیات بودجه میزان موفق

.می کند تجزیه و تحلیل پیامدهای اقتصادی حاصل از اجرای بودجه )3

براساس طبقه بندی بودجه ای می توان اثرات اقتصادی فعالیت های اقتصادی دولت را مورد تجزیه و .تحلیل قرار داد

حدود و اختیارات , ق تعیین افراد و سازمانهای مسئول تسهیل کنترل و نظارت بر فعالیت ها از طری )4 آنها

176ص , 1383, مهدی , ابراهیمی نژاد 4 73ص , 1374چاپ اول , انتشارات سمت , مبانی امور مالی و بودجه در آموزش و پروش , داود , صالحی 5


3

تخصیص مطلوب منابع ؛ طبقه بندی بودجه از طریق پیش بنی حجم عملیات و فرآیند تقسیم کار )5و فعالیت های میان سازمانها و سپس تعیین میزان اعتبارات الزم برای تحقق اهداف همچنین

6. تخصیص بهینه منابع می شودحذف فعالیتهای تکرار و تداخل آنها موجب روند شکل گیری تعریف و طبقه بندی بودجه

یکی از نقاط ضعف دولتها که از . تمایل به اصالح مسئولیت دولت و فرآیند های بودجه چیز جدیدی نیست های برو کراتیک توجه دارند تا نتایجی که بیشتر به فرآیند7دیر باز محسوس بوده اینکه واحد های دولتی

.برای شهروندان بدست می آورند ما ودین ادعا کرده اند که عمف مورد انتقاد وارد شده است منتقفرآیند بودجه به خاطر تشدید این نقطه ضع

ن که میزان پول مورد آ درخواست می کنند به جای راری ساالنه همان مقدار قبل یا بیشتدستگاه های اجرای 8واه در نظر گرفته شودنیاز هر دستگاه با توجه به نتایج دلخ

همانطور که از تعاریف مختلف –به موزات افزایش نقش دولت ها و به تبع آن تغییر و تکامل نقش بودجه هر کدام از این طبقه – طبقه بندی جدید نیز در بودجه نویسی پدید آمده است –بودجه مشخص شد

)6-1دول شماره ج( یافته اند بندی ها به دالیل خاصی معرفی شده و توسعه

روند شکل گیری طبقه بندی رایج تعریف بودجه بودجه

بودجه به عنوان ابزار محاسباتی

سند دخل و خرج که برای یک سال پیش بینی و تصویب شده باشد

طبقه بندی هزینه ای و طبقه بندی سازمانی

بودجه به عنوان ابزار مدیریت مالی و بهبود

کیفیتطبقه بندی عملیات و الحات مالیطرحی جامع در قالب اص

برنامه ای

بودجه به عنوان ابزار مدیریت استراتژیک

برنامه مالی دولت برای یک سال آتی و ابزاری استراتژیک برای رویایویی با حوادث

طبقه بندی اقتصادی طبقه بندی بر نامه ای

240ص , و مسعود منشی زاده مرتضی , مو سی خانی 6

7 PUBLIC ENTITES. 8 OPPAGE , PBB , STATUS REPORTS , FISCAL YEAR 1998-99 , NO 98-45,P3


4

آینده

تاکید , بصورت سنتی تهیه می شود مالحظه می شود زمانیکه بودجه6-1همانطور که در جدل شماره طبقه بندی , عمده روی کنترل هزینه های هر سازمان بوده و زمانیکه هدف بودجه فقط کنترل مالی باشد

به تدریج که عامل مدیریت و .هزینه ها و طبقه بندی سازمانی عمده طبقه بندی بودجه ای به شمار می رودطبقه بندی برنامه ای و عملیاتی شکل گرفت و با ,, مطرح شد بهبود کفایت در اداره امور بودجه نویسی

افزایش نقش بودجه در اداره اقتصاد ملی و ارتباط آن با برنامه ریزی و حسابداری طبقه بندی اقتصادی 9.معرفی شد

انواع طبقه بندی بودجه ای

انواع طبقه . به وجود آمد بقه بندی های جدید در این زمینه افزایش نقش های گوناگون بودجه طهمزمان با :بندی بودجه عبارتند از

طبقه بندی در آمدها و سایر منابع تامین اعتبار )1در این نوع طبقه بندی انواع مختلف در آمدها و سایر منابع تامین اعتبار دولت در گروه های مشابه به

تصمیمات درست را در گونه ای طبقه بندی می شوند که امکان برآورد صحیح در آمدها و نیز اتخاذ .مورد هر یک از آنها امکان پذیر نماید

طبقه بندی هزینه ها )2هزینه های پرسنلی از , در این نوع طبقه بندی با تفکیک هزینه های جاری از هزینه های سرمایه ای

امکان استقرار یک سیستم حسابداری صحیح در جهت کنترل و نظارت مالی و ... هزینه های خدماتی و . مالی و تجزیه و تحلیل نتایج فعالیت های اقتصادی را فراهم می سازدغیر

طبقه بندی سازمانی )3دراین .این نوع طبقه بندی از قدیمیترین و مرسوم ترین انواع طبقه بندی بودجه ای محسوب می شودظایف نوع طبقه بندی کلیه سازمانهای دولتی که به نحوی از بودجه دولت استفاده می کنند بر اساس و

.و اهدافشان در گروه های مشابه قرار می گیرند طبقه بندی اقتصادی )4

177 ص 1383, مهدی , ابراهیمی نژاد 9


5

از این نوع طبقه . این طبقه بندی یکی از مهمترین طبقه بندی های بودجه ای محسوب می گردد بندی برای تجزیه و تحلیل عملیات دولت و انجام برنامه ریزی صحیح و تصمی گیری نهایی در سطوح

.ودعالی استفاده می شهزینه های جاری و سرمایه ای دولت تفکیک و میزان سرمایه گذاری واقعی از انتقاالت , برای تهیه آن مهم اقتصادی مانند نرخ رشد و توسعه اقتصادی مورد بررسی قرار می ده و فاکتورهای شسرمایه ای جدا

10.را فراهم می کنداین نوع طبقه بندی اساس تجزیه و تحلیل آثار اقتصادی اجرای بودجه . گیرد :بطور خالصه نخستین قدم برای طبقه بندی اقتصادی تشخیص و دسته بندی این حسابها است

سایر حسابها)حسابهای موسسات بازرگانی د)حسابهای جاری ج)ب یه ایحسابهای سرما) الف ری در سطوح تصمیم گی باید به خاطر داشت که طبقه بندی اقتصادی فقط برای برنامه ریزی و

. عالی سیاسی مفید است و کمکی برای تهیه و تنظیم بودجه و اجرای آن در سطوح پایین تر نمی کند همچنین . هدف از طبقه بندی اقتصادی این است که اطالعات مفید و الزم به مقامات مسئول داده شود

ورد استفاده قرار می حسابداری ملی بسیار م, این نوع طیقه بندی از نقطه نظر طبقه بندی خاص , جدول داده ها و ستانده ها اقتصادی , نه یحسابداری ملی عبارتست از برآورد حسابهای تولید هز.گیرد

حساب تراز پرداخت ها و حساب ثروت ملی, حساب جریان منابع مالی )طبقه بندی وظیفه ای دولت(11طبقه بندی عملیاتی )5

دولت و سازمانهای دولتی با توجه به مقاصد و اهداف اصلی عتبارات و هزینه هایا, در این طبقه بندی طرحها و فعالیتهای مختلف پیش بینی می گردد و در این راستا , برنامه ها , آنها به صورت وظایف

منظور از طبقه بندی .هدف نهائی از انجام هر هزینه با توجه به نوع و ماهیت آن در نظر گرفته می شودروشن نمودن کارهائی است , فی بودجه برنامه ریزی و عملیات مرسوم شده است عملیاتی که پس از معر

نشان ) بودجه متداول(زیرا طبقه بندی سازمانی و فصول هزینه , که دولت در جامعه انجام می دهد و در هر برنامه یا زمینه چه مقدار پولی به مصرف می نمی دهد که هدف دولت از خرج پول چیست

12.ه با وارد شدن طبقه بندی عملیاتی برای هر دو سئوال می توان پاسخ گفترسد ؛ در حالیک

77ص , 1372چاپ سوم , انتشارات دانشگاه پیام نور تهران , اصول بودجه ریزی دولتی , سید حسین , طبری علوی 10

11 CLASSIFICATION OF THE FUNCTIONS OF GOVERNMENT (COFOG) 203پیشین ص , مهدی , ابراهیمی نژاد 12


6

فعالیت ها و وظالیف دولت مورد شناسائی قرار گرفته و , بطور خالصه از طریق این طبقه بندی عملیات چگونگی دستیابی به اهداف و انجام وظایف مزبور مشخص می , فعالیت و طرح , با تقسیم آنها به برنامه

13.ددگر 1384تغییرات موثر در طبقه بندی بودجه ای و روند اصالحات از سال

بودجه ریزی کشورمان با توجه به مقتضیات و ضروریات در سه دهه قبل تدوین شده بود اما به نظام طور ب. به وجود آمد تغییراتی را در نظام اولیه ایجاد کرد حوالتی که در طی زمان در این نظامعلت تغییر و ت

.خالصه می توان گفت که نظام بودجه ریزی کشورمان یک نظم سنتی بودیکی از مشکالت بودجه بندی سنتی این است که معموال رابطه ی روشن بین بودجه بندی و استراتژی

بنابراین مدیران عملیاتی نمی دانند چگونه استراتژی سازمان را در بودجه های خود .سازمان وجود ندارد 14.ک و اهداف عملکرد باید به اهداف سطح فعالیت تبدیل شوند اهداق استراتژی.د ادغام کنن

بوده است اما مطالعات نظری و مراحل اجرا 1364آغاز اقدام اولیه در تغییر نظالم بودجه ریزی کشور از سال . بر اساس نظام جدیدی ابالغ گردید1381از تیر ماه

اجرا , آماده سازی , دسترسی همگانی به اطالعات , و مسئولیتها شفافیت وظایف, هدف از تدوین این نظام ریت بودجه ای در کشور بود که ریشه آن را باید یگزارش علنی از عملکرد دولت و تضمین بیطرفانه از مد,

در عناوین و محتوی طبقه 1381اهم نکات جدید بودجه ای که از سال .در حسابهای اقتصادی جستجو کرد :به شرح زیر است , مطرح شده است بندی بودجه

بخش تحت 9 بخش به 7انواع در آمدها از . تغییرات اساسی صورت گرفته است) طبقه بندی در آمدها (در .تغیییر یافته و ترتیب آنها نیز دگرگون شده است ) درآمدها و واگذاریهای مالی و سرمایه ای (عنوان

پیشین گردیده ) مواد هزینه ( جایگزین ) اقتصادی هزینه ها طبقه بندی(یا ) طبقه بندی فصول هزینه (ن هر فصل به تقسیم شده است و عناوی) ه پیشین ماد20 فصل و 4به جای ( فصل 7فصول هزینه به . است

.شکل ملموس تری با مفهوم واقعی منطبق شده است یاد شده تا هدف آن را مشخص ) اعتبارات تملک دارائیهای سرمایه ای(از هزینه طرح عمرانی تحت عنوان

15.نمایند

241ص , پیشین , مرتضی و مسعود منشی زاده , موسی خانی 1314 JAMES A.BRIMSON IPM,TNC AND JOHN J.ANTOS VALUE CREATION GROUP .HNC USA .ACTIVITY –BASED BUDGETING , HAND BOOK OF BUDYTING FOURTH EDITION 199 P 317

177پیشین ص , مهدی , ابراهیمی نژاد 15


7

طرح شامل دو مرحله بوده و در هر مرحله اهداف ویژه ای دنبال می شد ؛ این . قابل دسترسی بود 1381بخصوص برای بودجه سال , شامل هدفهائی که در کوتاه مدت –مرحله اول

اهداف عبارتند از ؛تبصره ها و سایر بخشهای می شود شامل که تقدیم مجلساصالح حجم و ترکیب الیحه بودجه )1

الیحه بودجه اصالح نظام طبقه بندی و شفاف سازی در آمدها و هزینه های بودجه ؛ )2 اصالح روش های برآورد در آمد ها و هزینه های بودجه ؛ )3 ؛اصالح نظام مدیریت اطالعات بودجه )4

مرحله دوم شامل اهداف بلند مدت زیر ؛ ؛)تغییر روش نقدی به روش تعهدی ( ری بودجه حسابدایاصالح نظامها )1 شفافیت عملکرد و هاد روش های الزم جهت قانونمندی پیشن(بودجه اصالح روشهای مدیریت )2

)حسابدهی مدیران بر بودجه ؛اصالح نظارت )3 اصالح نظام تشکیالت و سازماندهی بودجه )4

امی رم تهیه الزم بودجه باید به طور گرنامه چهاتا پایان برنامه سوم انجام در سال ب, این مرحله برنامه ریزی ود که دیگر پیگیری نشد و در راستای این اهداف از این حرکت نیز موجب ب16.بر مبنای دو مرحله فوق باشد

17.سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور اقدام موثری به عمل نیامد , تفکر , هیالت الزم را در جهت تصمیم گیری بطور خالصه طبقه بندی آرایش سازمان یافته ای است که تس

می نماید و به منزله خمیر مایه و اسکلت و مدیریت اجرا و نظارت بر آنها را فراهم , انتخاب کیفیت لکن نباید هدف را که بازده نهائی کار است فدای قالبهای طبقه بندی , چارچوب هر تفکر سیتمی است

.نمود راهبرد 13 کل کشور اصالح ساختار نظام بودجه ریزی کشور یکی از 1381 سال بر اساس بخشنامه بودجه

؛.اساسی بودجه آن سال بود که شامل موارد زیر می شد

14ص , 1381سال , 4شماره , سال دوم , دانش حسابرسی , 1381نظری بر اصالحات بودجه سال , عباس , محسنی 16 187پیشین ص , 1383, مهدی , ابراهیمی نژاد 17


8

دسته بندی تبصره های بودجه در قالب موضوع مشخص و خودداری از درج تبصره هایی که دارای .ماهیت دائمی هستند

های بودجه با رعایت اصول و ضوابط علمی و قانونی و هماهنگ شدن طبقه بندی در آمدها و هزینه حقوقی و معیارهای جهانی برای قابل مقایسه نمودن بودجه کل کشور با بودجه های دیگر کشورها

اهنگ شدن شاخصهای مالی دولت با شاخص های حساب ملی هم حجم کسری شفاف شدن درآمدها و هزینه ها و مشخص شدن سهم واقعی درآمدها و هزینه ها و

.بودجهه از عواید مزبور برای تلقی عواید حاصل از نفت خام به عنوان واگذارای دارای سرمایه ای و استفاد

)طرحهای عمرانی(ای کمک دارایی سرمایه .تنظیم دستگاه های اجرایی در چارچوب دستورالعمل طبقه بندی اقتصادی هزینه ها در هفت فصل .نای روش عملیاتی و متکی بر اهداف برنامه ساالنه بخشهابرآورد هزینه های بودجه بر مب حذف همه ردیف های اعتباری مربوط به هزینه های متفرقه که مربوط به دستگاه اجرائی خاصی

.مربوطمی گردد و اضافه شدن اعتبار مزبور به ردیف اصلی دستگاه اجرائی رسی ارقام بودجه توسط مراجع رای برراهم کردن تسهیالت بیشتر باصالح نظام اطالعات بودجه و ف

بران و پژوهشگرانرط کالتصمیم گیری و استفاده سریع تر تس بوجود آمده و تغییر عناوین و تعاریف و کاربرد های 1381با توجه به ادبیات جدید بودجه ریزی که از سال

ریزی باید انجام شود ؛ از اقدامات کوتاه مدت و بلند مدت جهت تداوم و تکمیل اهداف ساختار بودجه, آنها تغییرات اساسی در , قبیل آموزش مستمر و کاربردی کارکنان و مدیران در تمامی زمینه های بودجه ریزی

تغییر , کنترل و ممیزی اسناد هزینه , دفاتر معین و دفاتر حسابداری کل و روزنامه , فرمهای موافقتنامه ها مشخص شدن نقش دارائیها و , یه ردیفهای اعتباری متفرقه و فرعی حذف کل, ع در برنامه های رایانه ها یسر

تغییرات , نظام آمارهای مالی دولت (GFS)بدهیهای دولت با توجه به تعاریف و ساختار بودجه ریزی ...و 18برقراری سیستم حسابداری تعهدی , هزینه استهالک , اساسی گزارش تفریغ بودجه

ی توان به این شرح تقسیم بندی نمود ؛ انواع طبقه بندی بودجه ای را م طبقه بندی هزینه ها ) طبقه بندی در آمدها و سایر منابع تامین اعتبار ب) الف

طبقه بندی اقتصادی) طبقه بندی سازمانی ه)طبقه بندی عملیاتی د)ج

181همان منبع ص 18


9

19ای سرمایه ایطبقه بندی در آمدها و و اگذاریه) الف در آمدها بر اساس نوع آن به سه گروه طبقه بندی می شوند ؛ 1381ر تا سال در بودجه کل کشو

در آمدها اکنون در بودجه عمومی دولت ایران, در آمد اختصاصی و درآمد شرکتهای دولتی , در آمد عمومی :و سایر منابع اعتبار در پنج گروه زیر تقسیم شده اند

درآمدها )1 واگذاری دارائیهای سرمایه ای )2 گذاری دارائیهای مالیوا )3 صی دولت درآمدهای اختصا )4 درآمد شرکت های دولتی )5

وستد های بخش دولتی است که آن دسته از داد1381درآمد ؛ منظور از درآمد طبق الیحه بودجه سال - 1 .ارزش خالص را افزایش می دهد

تخانه ها و موسسات قانون محاسبات عمومی درآمد عمومی عبارت است از درآمدهای وزار10برابر ماده درآمدهایی که دولتی و مالیات و سود سهام شرکتهای دولتی و درآمد حاصل از انحصارات و مالکیت و سایر

.د عمومی منظور می شودشور تحت عنوان درآمکدر قانون بودجه کل دها در قالب پرداختها از محل این در آم. وصول باید در حسابهای خزانه دایر کل متمرکز شوند درآمدها پس

تملک دارائیهای (و ) عمران(, اعتبارات تملک دارائیهای سرمایه (و ) اعتبارات هزینه ای (سه عنوان کلی نه (طبق قوانین درآمدها اساسا متعلق به دولت است . به حساب هزینه مربوط منظور می شوند ) مالی

وجود ندارد و همه درآمد بایستی به ارتباط مستقیمی بین وصول و مصرف آن) دستگاه دولتی وصول کننده .حساب خزانه داری کل واریز گردد

این نوع در آمد شامل بندهای زیر است؛: سرمایه یاواگذاری دارائی ه- 2 )فروش صادرات نفت خام (برداشت از دارائیهای نقت خام - بند اول

درآمد گاز–بند دوم )تخانه ها و موسسات دولتیزاراموال و(وش ساختمانها و تاسیسات فر–بند سوم اموال وزارتخانه ها و موسسات دولتی ( فروش واگذاری اراضی-بند چهارم )اموال وزارتخانها و موسسات دولتی( فروش ماشین آالت و تجهیزات –بند پنجم

بود) درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار(ان مذکور عنو1381قبل از سال 19


10

فروش واگذاری های سایر دارائیهای سرمایه ای –بند ششم .ل قبل جزء اقالم درآمد عمومی بوده استکه ؛ این بخش از منابع در بودجه ساتوضیح این

بودجه عمومی دولت ) سایر منابع تامین اعتبار (این عنوان معادل عبارت : واگذاری دارائیهای عمومی - 3 قانون محاسبات عمومی کشور می باشد و شامل اقالمی است که واقعا درآمد نبوده و به منظور 12موضوع

ویا به عبارتی تامین کسری بودجه عمومی دولت استفاده می گردد که )اعتبارات = درآمد (متعادل نمودن شامل موارد زیر است

.می باشد استقراض از سیستم یانکی که از استفاده از سیستم اعتباری بانک مرکزی - بند اول فروش اوراق مشارکت که احکام آن در بودجه مشخص می شود و در سر رسید باید بازپرداخت-بند دوم

.گردداسفاده از تسهیالت خارجی مانند وام بانک جهانی یا وام بانک توسعه اسالمی که در سر رسید باید -بند سوم

.بازپرداخت گردد قانون برنامه سوم توسعه60استفاده از موجودی حساب ذخیره ارزی موضوع ماده -بند چهارمل های گذشته جزء در آمد عمومی بوده دریافت اصل وامهای بانک های خارجی دولت که در سا-بند پنجم

.است پیش فروش بابت حج تمتع-بند ششم وصول از محل واگذاری شرکتهای دولتی- بند هفتم

دریافت اصل وامهای داخلی دولت–بند هشتم برگشتی از پرداخت های سال قبل–بند نهم ن کسری بودجه عمومی دولت در جزء یکی از اقالم تامی1372استقراض از سیستم بانکی تا سال : توضیح

های دریافت اصل وام, استفاده از تسهیالت خارجی , بودجه های سنواتی منظور می شده و اوراق مشارکت ز محل واگذاری شرکت های دولتی در حساب در آمد عمومی منظور می داخلی و خارجی دولت و وصولی ا

ج صحیحی این اقالم از درآمد و تفکیک و در جدا سازی 1381یحه یکی از اقدامات درآمدی ال.شده است .عمومی واگذاری دارائیهای سرمایه ای می باشد

درآمد اختصاص عبارت است از , قانون محاسبات عمومی کشور 14طبق ماده : درآمد اختصاصی - 4درآمدهایی که به موجب قانون برای مصرف یا مصارف خاص در بودجه کل کشور تحت عنوان درآمد

این درآمدها به موجب قانون توسط دستگاه های اجرایی وصول و به خزانه . منظور می گردد اختصاصی


11

قانونگذار عرفا در هنگام صدور مجوز . به مصرف هزینه های خاص همان دستگاه می رسنددولت واریز و کال قانون مربوط به درآمد نیز باید به استناداین نوع. هزینه را مشخص می نمایدوصول درآمد اختصاصی موارد

قانون محاسبات عمومی 14احکام مربوط به ماذده . نه پیش بینی آن در بودجه کل کشور , آن وصول شود . تغییری نکرده است1381کشور در سال

تابع , مصرف درآمدهای اختصاصی جز در مواردیکه در قانون محاسبات برای آنها تعیین تکلیف شده است هر مبلغ از درآمدهای اختصاص که اضافه بر میزان پیش بینی شده در بودجه . ت مقررات قانونی مربوط اس

.های مصوب وصول شود قابل مصرف نبوده و باید به حساب درآمد عمومی واریز گردد قانون محاسبات عمومی می باشد که 15در آمد شرکتهای دولتی ؛ درآمد شرکتهای دولتی موضوع ماده - 5

. داده نشد81 تغییرات عمده ای در سالدرآمد شرکت های دولتی عبارت است از درآمدهایی که در , قانون محاسبات عمومی 15بر اساس ماده

قبال ادامه خدمت یا فروش کاال و سایر فعالیت های که شرکت مذکور به موجب قوانین و مقررات مجاز به های دولتی عبارت است از منابعی که سایر منابع شرکت..می شود انجام آنها هستند عاید آن شرکت ها

کاهش , ) ناشی از سود یا استهالک ( استفاده از ذخایر , وام , شرکت های مزبور تحت عنوان کمک دولت و یا عناوین مشابه به موجب قانون مجاز به منظور کردن آن در بودجه های ) نقدینگی (سرمایه در گردش

.مربوط هستند کل در بودجه, بودجه عمومی دولت و تحت عنوان بودجه شرکت های دولتی خارج ازدرآمد شرکت های

قانون محاسبات عمومی این درآمد ها باید به حساب ابربر. ی می شود کشور پیش بینی می شود پیش بین و شرکت های بیمه موسسات اعتباری, به استثنای بانک ها ( خزانه در بانک مرکزی ایران تحویل شود

لف است ترتیبی بدهد که شرکت های دولتی بتواند در حدود بودجه مصوب از وجوه خود استفاده خزانه مک).از طرف ) با ذکر نام شرکت ) ( تمرکز درآمد شرکت (معموال یک حساب , برای هر شرکت دولتی . نماید

خزانه . رددخزانه بانک مرکزی ایران افتتاح می شود و کلیه درآمد های شرکت به حساب مذکور منقل می گبه حساب یا حساب هایی که از , به صرف تقاضای شرکت, ودی این حساب وجوه مورد نیاز شرکت را از موج

.طرف شرکت تعیین می شود منتقل می نماید بودجه کل کشور منظور درآمدها و هزینه های شرکت های دولتی در, جهت رعابت اصل جامعیت بودجه

مرجع نهایی تصویب بودجه آنها مجمع عمومی تعیین گردیده , شرکت ها لی در اساسنامه اینمی شودند و مرجع تصویب بودجه شرکت های دولتی مجلس 1366اما طبق ماده یک قانون محاسبات سال . است


12

در پایان این مبحث خالصه درآمدها و سار منابع تامین اعتبار در نه بخش با کدهای .شورای اسالمی است 20. آورده شده است-6-2ده می شود که در جدول شماره مشخص در بودجه آور

م فهرست خالصه درآمد درقانون بودجه با شماره طبقه بندی هر کدا-2- 6جدول شماره

شماره طبقه عنوان بندی

درآمدها شامل درآمد های عمومی مالیات ها : بخش اول 10000 مالیات بر شرکت ها : بند اول 110000 مالیات بر درآمدها: بند دوم 120000 مالیات بر ثروت: بند سوم 130000 مالیات بر واردات : بند چهارم 140000 مالیات بر کاال و خدمات: بند پنجم 150000 دریافت کمک های اجتماعی: بخش دوم 200000

حق بیمه: بند اول 210000 دریافت کمک های بال عوض : بخش سوم 300000 درآمد های اموال و دارایی: بخش چهارم 400000

سود سهام شرکت های دولتی: بند اول 410000 وام های دولتی: بند دوم 420000 سود حاصل از سرمایه گذاری در خارج از کشور: بند سوم 430000 سایر درآمدهای حاصل از مالکیت: بند چهارم 440000 و فروش کاالات درآمدهای خدم: بخش پنجم 500000

190ص , 1383, مهدی , ابراهیمی نژاد 20


13

درآمد حاصل از خدمات : بند اول 510000 درآمد حاصل از فروش کاال : بند دوم 520000 درآمد حاصل از اجاره: بند سوم 530000 درآمدهای جرایم و خسارات: بخش ششم 600000 درآمدهای متفرقه : بخش هفتم 700000 واگذاری دارایی ها سرمایه ای: بخش هشتم 800000

فروش صادرات (برداشت از دارائی های نفت خام : بند اول 810000 )نفت خام

: درآمد گاز : بند دوم 820000

اموال (فروش ساختمان ها و تاسیسات دولتی : بند سوم 830000 )وزارتخانه ها و موسسات دولتی

اموال وزارتخانه ها و (فروش و واگذاری اراضی : بند چهارم 840000 ) دولتیموسسات

اموال وزارتخانه (فروش ماشین آالت و تجهیزات : بند پنجم 850000 )ها و موسسات دولتی

فروش و واگذاری سایر دارایی های سرمایه ای: بند نهم 890000سایر منابع (واگذاری دارائی های مالی : بخش نهم 900000

:در بر گیرنده ) تامین اعتبار ض از سیتم بانکیاستقرا: بند اول 910000 فروش اوراق مشارکت : بند دوم 920000 استفاده از تسهیالت خارجی : بند سوم 930000 استفاده از موجودی حساب ذخیره ارزی : بند چهارم 940000 دریافت اصل وام های خارجی: بند پنجم 950000 پیش فروش بابت حج تمتع : بند ششم 960000 وصولی از محل واگذاری شرکت های دولتی: بند هفتم 970000


14

دریافت اصل وام های داخلی دولت: بند هشتم 980000 برگشتی از پرداخت های سال های قبل: بند نهم 990000

رقم برگشتی از پرداخت سال های قبل همه ساله رقم معتنا بهی از جمع کل منابع مالی دولن را تشکیل می 21.دهد

:طبقه بندی هزینه) ب

یان می کند که ب , طبقه بندی هزینه ها که قدیمیترین و متدوال ترین نوع طبقه بندی در بودجه استرت دقیق بر هزینه ها را ممکن می سازد و این طبقه بندی در این است که نظاحس) . دولت چه می خرد (

در , به عبارت ساده . د از انجام هزینه ها به میل و خواست ماموران دولت به نحو قاطعی جلوگیری می کنعملیات دولت در قالب خدمات و کاالهایی که خریده شده است تشریح و توجیه می , طبقه بندی هزینه

به اندازه , شوند ؛ بنابراین در این طبقه بندی جنبه های حسابدرای در اداره امور مالی دولت است و کمکی .ولتی نمی کندگیری پیشرفت و چگونگی اجرای عملیات در یک واحد د

: با دگرگونی هایی نسبت به گذشته به شرح زیر می باشد 1381بخش مصارف بودجه کل کشور از سال مصارف بودجه عمومی دولت–قسمت اول

22.شامل هزینه از محل درآمدهای عمومی و اختصاصی است) : اعتبارات جاری(اعتبارات هزینه ای )1از محل درآمد فروش نفت خام و فروش اموال و دارایی : اعتبارات تملک دارائی های سرمایه ای )2

فروش اراضی و سایر دارایی های , ماشین آالت و تجهیزات , های ثابت مانند ساختمان و تاسیسات ثابت سرمایه ای

, استفاده از صندوق ذخایر ارزی , از محل فروش اوراق مشارکت : اعتبار تملک دارایی های مالی )3 وام های داخلی و خارجی, های دولتی واگذاری سهام شرکت

هزینه از محل درآمدهای اختصاصی )4 :قسمت دوم مصارف شامل مصارف زیر می باشد

تفاعی وابسته به بانک تی و انموسسات دول, دجه شرکت های دولتی مصارف بو

191ص , 1383چاپ اول , انتشارات دانشگاه شهید باهنر کرمان , اصول تهیه و تنظیم و کنترل بودجه , مهدی , ابراهیمی نژاد 21در فرم طرح های ) سایر منابع(ای سرمایه ای اختصاص می یابند که تحت عنوان درآمدهای اختصاصی بعضا به مصرف طرح های تملک دارایی ه 22

.عمرانی طبقه بندی می شوند


15

داخت وام بازپرداخت دیون و بازپر, این مصارف شامل هزینه ها و مصارف مانند هزینه های سرمایه ای .ها و تعهدات است بخش دولتی است که ارزش و ستد های آن دسته از داد, منظور از هزینه – 1381در الیحه بودجه سال

پرداخت هایی , از ت قانون محاسبات عمومی عبارتس23تعریف هزینه در ماده , کاهش می دهد خالص را .انین و مقررات صورت گیردکه به طور قطعی به ذینفع در قبال تعهد یا کمک طبق قو

ماده و نیز اجزای آن تقسیم می 20هزینه ها به چهار فصل و , 1381در بودجه ی عمومی دولت تا سال یا ) طبقه بندی فصول هزینه (تحت عنوان GFS این تقسیم بندی بر اساس نظام 1381شده است از سال

. فصل طبقه بندی شد7طبقه بندی اقتصادی هزینه ها به (

GFSطبقه بندی هزینه های دولت در نظام شتمل دو نوع طبقه بندی هزینه است ؛ مام هزینه های دولتدر این نظ

و ستدی که از طریق آن دولت ایفای طبقه بندی اقتصادی ؛ در ارتبط با تشخیص ویژگی های داد )1رد می توان به نقش می کند و تاثیر آن بر نهاد های خارج از دولت است برای مثال در این مو

.جبران خدمات کارکنان و یارانه ها اشاره نمود؛ این طبقه بندی اطالعات الزم را در خصوص هدف انجام ) بر حسب وظیفه(طبقه بندی عملیاتی )2

طبقه بندی . آموزش و حمایتهای اجتماعی مثالهایی در این زمینه هستند .دادو ستد فراهم می آورد .دولت نیز مرسوم استعملیاتی به طبقه بندی وظایف

؛ ) فصول هزینه ها (طبقه بندی اقتصادی هزینه ها به هفت گروه به شرح ذیل تقسیم می شوند جبران خدمات کارکنان, فصل اول هزینه

فصل اول هزینه تحت عنوان جبران خدمات کارکنان شامل اقالم زیر می گردد ؛ ل قانون کار و کارکنان خارجی مشموکارگران, غیر رسمی , ان رسمیحقوق و دستمزد کارکن حقوق و دستمزد ایام مرخصی حق التدریس و حق التحصیل فوق العاده محرومیت از تسهیالت , تفاوت تطبیق , فوق العاده سختی کار (العاده و مزایای شغل فوق

, کمک هزینه عائله مندی , فوق العاده اشتغال خارج از کشور , فوق العاده محل خدمت , زندگی )حق حزب, کمک هزینه اوالد


16

پاداش حق مسکن

خویش فرمایان و سایر کارکنانی که کارمند دولت محسوب نمی شوند در , مبالغ قابل پرداخت به پیمانکاران جبران . ثبت می گردد) استفاده از کاال و خدمات (مبالغ مزبور در فصل دوم .این فصل جای نمی گیرد

به تامین وسایل و ابزار و لباسهای مخصوص کار و اقالم مشابه را نیز شامل مخارج مربوط , خدمت کارکنان همچنین پرداختهای مربوط به رفاه . دوم طبقه بندی می شود ه هزینه ها نیز در فصلاینگون.نمی شود

و موارد, زایمان , بیماری , آموزشی , اجتماعی که از طرف کار فرمایان به صورت کمک هزینه تحصیلی .قرار گیرد) رفاه اجتماعی ( ه انجام می گیرد باید در فصل ششم مشاب

فصل دوم ؛ هزینه استفاده از کاالها و خدمات

کاال و خدمات قابل مصرف برای . شامل همه کاالهای خریداری شده برای فروش مجدد می گردد این فصلش و آموزش کارکنان و امور مشابه مورد ها و خدماتی که در امر پژوهکاال, اری و تعمیر دارائیهای ثابت نگهد

در این فصل طبقه بندی می شوند .... استفاده قرار می گیرند و می تواند در این فصل , کاال و خدمات خریداری شده توسط واحدهای دولتی و استفاده شده توسط کارکنان

از این کاال و خدمات استفاده بطور کلی زمانیکه کارکنان برای انجام وظایف محوله. یا فصل اول ثبت شود طبقه بندی شوند و از طرف دیگر چنانچه کاال و خدمات مزبور در آنها باید در فصل دوم , می کنند

فصل اول هزینه جبران خدمت کارکنان , اوقات غیر موظف و بطور دلخواه مورد استفاده قرار گیرندد .محسوب می شود

ییهزینه اموال و دارا: فصل سوم

دارائی های , اوراق بهادار , سپرده, پول (هزینه اموال و دارایی شامل هزینه های بعمل آمده در مورد دارایی توسط آن سود م. دو نمونه اصلی از این هزینه ها می باشد , و اجاره ) لی که متعلق به دولت نمی باشدما

می باشد این بدهی شامل سپرده ها و وام دسته از واحد های دولتی که به نوعی بدهی دارند قابل پرداخت .سود ممکن است یک مبلغ ثابت از قبل تعیین شده یا درصدی از اصل بدهی باشد. ها می گردد


17

هزینه های . دارائیهای زیر زمینی و سایر دارائیهایی است , زمین , اجاره هزینه ایجاد شده به واسطه اجاره ابت مانند رایانه ها و ماشین آالت راهسازی نیز در این فصل طبقه مربوط به کرایه ماشین آالت و وسایل ث

.بندی می شود

یارانه ها: فصل چهارم یارانه پرداخت یک جانبه این است که دولت بر اساس سطح فعالیتها با ارزش کاال ها و خدمات تولید شده و

ممکن است برای تاثیر بر سطح تولید یارانه, وارد شده توسط شرکتهای دولتی در اختیار آنها قرار می دهد یارانه فقط قابل پرداخت به تولید کننده هاست و به . یا قیمتی که کاالها به فروش می روند پرداخت گردد

. شود همچنین یارانه شامل پرداختهای انتقالی غیر سرمایه ای می. مصرف کنندگان تعلق نمی گیردپرداختها ی انتقالی . سایر هزینه ها طبقه بندی می شود , تم ل هفصای در فپرداختهای انتقالی سرمایه

پرداختهای انتقالی به نهادهای غیر انتفاعی عرضه کننده , مستقیم دولت به مصرف کننده ها در فصل ششم تقالی به سایر واحد های دولتی برای پرداختهای ان. طبقه بندی می شود خدمات به خانوارها در فصل هفتم

.ی سرمایه گذاری یا جبران کاهش دارائیهای سرمایه ای نیز در فصل هفتم طبقه بندی می شودتامین مال

فصل پنجم ؛ کمک های بال عوضواحد دولتی و یک سازمان کمک بال عوض پرداختهای انتقالی غیر اجبار بین دو واحد دولتی و یا بین یک

تشکیل می شود که عبارتند از ؛ کمک های بال کمک های بال عوض از سه گروه جزئی تر . بین المللی است کمک های بالعوض به سازمان های بین المللی وکمکهای فوق هر یک می , عوض به دولتهای خارجی

.تواند به صورت سرمایه ای یا غیر سرمایه ای باشد برای هدایا, کمک های بالعوض به کشورهای خارجی شامل هدایا برای پروژه های یا برنامه های خاص

های اضطراری مربوط به کمک. می باشد تامین بودجه عمومی یا پرداخت برای تامین برخی از هزینه ها و کارشناسان مقیم خارج از کشور نیز کمک بال عوض به کشورهای خارجی یا پرداخت حقوقسوانح طبیعی

امین اجتماعی و بازنشستگی نیز پرداختهای انتقالی به واحد های دولتی و صندوقهای ت.می گردد تلقی .در این فصل قرار می گیرد

فصل ششم هزینه رفاه اجتماعی


18

هزینه های رفاه اجتماعی بیشتر زمانی توسط دولت پرداخت می گردد که اتفاقات خاصی به وقوع می پیوندد .داردو یا شرایط خاصی بر کشور حکمفرما می شود که تاثیر نامطلوب بر رفاه بخشی از خانوارها

. مه هایی که برای پرداخت آنها وجود دارد طبقه بندی می شوداهزینه های رفاه اجتماعی براساس نوع برنهزینه های مربوط به بیمه اجتماعی از طریق طرحهای بیمه اجتماعی و هزینه کمک های اجتماعی از طریق

.منابع عمومی دولت تامین می گردد :اعی عبارتند از انواع متعارف هزینه های رفاه اجتم

کمک به موسسات خصوصی کمک هزینه تحصیلی کمک هزینه مواد غذایی و هزینه نگهداری رستوران انمحق بیمه های دسته جمعی مانند بیمه حوادث و بیمه در هزینه های مربوط به اردوها وسائل و تجهیزات و جوائز ورزشی و گردشهای علمی چاپ و صحافی, کمک به هزینه کاغذ کمک به هزینه رفت و آمد دانشجویان و دانش آموزان کمک هزینه بیماری و زایمان و استرداد مخارج انجام شده توسط خانوارها پاداش پایان خدمت کمک هزینه ایام بیکاری مستمری اقشار آسیب پذیر کمک به معلولین و خانواده ایثارگران و خانواده معظم شعهدا کفن و دفن و مراسم ترحیم, ه ه های حمل جنازت شدگان شامل هزینهزینه فو پرداخت بازنشستگی کارکنانی که مشمول قانون استخدام کشوری نیستند هزینه سفر و نقل مکان افراد بازنشسته به محل خدمت اولیه

فصل هفتم هزینه ؛ سایر هزینه ها

که در شش فصل گذشته طبقه و ستدهای سایر هزینه ها شامل بعضی از پرداخت های انتقالی خاص و داد .می گردد, بندی نشده اند


19

طبقه بندی اقتصادی هزینه فصل اول جبران خدمت کارکنان 10000

حقوق و دستمزد 10100 حقوق و دستمزد کارکنان رسمی 10101 حقوق و دستمزد کارکنان غیر رسمی 10102 حقوق و دستمزد کارگران مشمول قانون کار 10103 حقوق و دستمزد کارکنان خارجی 10104 حقوق و دستمزد ایام مرخصی 10105 حق التدریس 10106 حق التحقیق 10107 سایر حقوق و دستمزدها 10199 فوق العاده و مزایای شغل 10200 ه شغلفوق العاد 10201 فوق العاده مخصوص 10202 فوق العاده سختی محل کار 10203 آب و هوا بدی العادهفوق 10204 تفاوت تطبیق 10205 فوق العاده محرومیت از تسهیالت زندگی 10206 فوق العاده محل خدمت 10207 تغال خارج از کشورفوق العاده اش 10208


20

کمک هزینه عائله مندی 10209 کمک هزینه اوالد 10210 حق سرپرستی 10211 همطرازی 10212 حق جذب 10213 جذب مناطق محرومفوق العاده 10214 اضافه کار و کشیک 10215 پاداش 10216 عیدی 10217 فوق العاده نوبت کاری 10218 حق محرومیت از مطب 10219 حق مسکن 10220 کارانه 10221 العاده ها سایر مزایا و فوق 10299 استفاده از کاال ها و خدمات–فصل دوم 20000 کارکنانماموریت و نقل و انتقال 20100 هزینه سفر 20101 العاده روزانه فوق 20102 کرایه وسایط نقلیه 20103 مسافرتیطبهای بل 20104 هزینه نقل و مکان 20105 عوارض خروج از کشور 20106 هزینه گذرنامه 20107 سایر هزینه های ماموریت و نقل مکان 20199 حمل و نقل اعتبارات 20200 ثاثه دولتیحمل کاال و ا 20201


21

بیمه کاال 20202 حقوق و عوارض گمرکی و سود بازرگانی 20203 حمل و نقل نامه ها و امانات پستی 20204 خارج از کشوروحق اشتراک صندوقهای پستی در داخل 20205 تلفن و فکس 20206 اجاره خطوط مخابراتی 20207 اینترنت 20208 باطاتسایر حمل و نقل و ارت 20299 نگهداری و تعمیر دارائیهای ثابت 20300 ساختمان و مستحدثات 20301 )اعم از ساکن و متحرک(ماشین آالت و تجهیزات 20302 سایط نقلیهو 20303 سایر دارائیهای ثابت 20399 ارینگهداری و تعمیر وسایل اد 20400 میزو صندلی و مبلمان 20401 ماشین حساب 20402 ماشین تحریر 20403 ماشین فتوکپی 20404 لوازم صوتی و تصویری 20405 لوزام سرمایش و گرمایش 20406 رایانه 20407 سایر وسایل اداری 20499 چاپ و خرید نشریات و مطبوعات 20500 چاپ نشریات و مطبوعات 20501 چاپ دفاتر و اوراق اداری 20502 چاپ آگهی های اداری 20503


22

رید نشریات و مطبوعاتخ 20504 خرید دفاتر و اوراق اداری 20505 سایر هزینه های چاپ و خرید نشریات و مطبوعات 20599 تصویر برداری و تبلیغات 20600 عکاسی 20601 فیلمبرداری 20602 نقاشی, هزینه های خدمات تبلیغاتی مانند خطاطی 20603 آگهی های تبلیغاتی 20604 نه های تبلیغاتیسایر هزی 20699 تشریفات 20700 هزینه پذیرائی 20701 جشن و چراغانی 20702 حق سفره 20703 سایر هزینه های تشریفات 20799 حقوقی, ثبتی , هزینه های قضائی 20800 حق الوکاله 20801 حق المشاوره 20802 هزینه های ثبتی 20803 هزینه های قضائی 20804 ثبتی و حقوقی, ی های قضائسایر هزینه 20899 هزینه های بانکی 20900 خرید دسته چک 20901 خرید سفته 20902 هزینه انتقال وجوه 20903 نگهداری اسناد و اشیلء قیمتی 20904 سایر هزینه های بانکی 20999


23

آب و برق و سوخت 21000 و یخ) آشامیدنی و تصفیه نشده(آب 21001 )گاز و نفت کوره, گازوئیل , نفت سفید (ی سوختهای حرارت 21002, گازوئیل , روغن موتور , بنزین (سوخت وسایل نقلیه موتوری 21003

...)ضد یخ و , گازوئیل , روغن موتور , بنزین (سوخت ماشین آالت سنگین 21004

...)ضد یخ و برق 21005 سایر آب و برق و سوخت 21099 نیمواد و لوازم مصرف شد 21100 ...)آهک و , سیمان , آجر , گچ (مصالح ساختمانی 21101 ....)و دستگیره, قفل , کلید (ابزار و یراق 21102 ...)سیفون و , شیر آب (لوازم سرویسهای بهداشتی 21103 , مایع ظرف شوئی , مایع دستشوئی, صابون(مواد شوینده 21104

...)پودرهای شوینده و )مربوط به وسائط نقلیه و ماشین آالت و تجهیزات(لوازم یدکی 21105 مقوا و لوازم التحریر , کاغذ 21106 مواد غذائی 21107 زندانها و اردوگاهها, بیمارستانها یمواد غذائی برا 21108دامپزشکی و , دندانپزشکی , دارو و لوازم مصرفی پزشکی 21109

آزمایشگاهی خواب و پوشاک لوازم 21110 بذر و نهال مصرفی, سم , کود 21111 و کاالهای مصرفیسایر مواد 21199 هزینه های مطالعاتی و تحقیقی 21200 حق التالیف 21201


24

حق الترجمه 21202فیلمهای , نرم افزارهای رایانه ای , نشریات , خرید کتاب 21203

ویدئویی و سایر لوازم و ابزار مشابهمینارها و جلسات سخنرانی و کارگاههای هزینه برگزاری س 21204

آموزشی سایر هزینه های مطالعاتی و پژوهشی 21299 حق الزحمه به اشخاص برای انجام خدمات قراردادی 21300 فرهنگی و هنری, مذهبی , اجرای برنامه های آموزشی 21301 در جلسات شرکت 21302 تعلیم فنون 21303 حق الزحمه پزشکی 21304 حق الزحمه خدمات اشخاص حقوقی 21305 سایر اشخاص حقوقی 21399 ویتحق عض 21400 حق عضویت سازمانها 21401وجب قراردادها و یا تعهدات دولت و یا مپرداخت هایی که به 21402

.دستگاهها به موسسات خارجی انجام می گیرد هزینه های اموال و دارائی–فصل سوم 30000 مزد وام ها و تسهیالت بانکیسود و کار 30100 یلسود و کارمزد وام های داخ 30101 سود و کارمزد وامهای خارجی 30102 سود اوراق مشارکت 30103 انهسود اسناد خز 30104 سود سایر اوراق بهادار 30199 اجاره و کرایه 30200 اجاره زمین و اراضی 30201


25

اجاره ساختمان و سایر مستحدثات 30202 اجاره ماشین آالت و تجهیزات 30203 کرایه لوازم و ابزار مختلف 30204 رایانه–فصل چهارم 40000کمک زیان شرکت های دولتی و موسساات انتفاعی وابسته به 40100

دولت کمک زیان شرکتهای دولتی 40101 کمک زیان موسسات انتفاعی وابسته به دولت 40102 وت قیمت کاالالتفا پرداخت مابه 40200 یارانه کاالهای اساسی 40201 سموم, بذر , یارانه کود شیمیائی 40202 یارانه دارو 40203 یارانه داروهای دامی 40204 سایر کاالها 40299

پرداختهای انتفاعی غیر سرمایه ای به شرکت های دولتی و 40300 موسسات انتفاعی وابسته به دولت

شرکتهای دولتی 40301 موسسات انتفاعی وابسته به دولت 40302 کمکهای بالعوض–فصل پنجم 50000 کمک بالعوض به دولتهای خارجی 50100 سرمایه ای 50101 غیر سرمایه ای 50102 کمکهای بالعوض به سازمان های بین المللی 50200 سرمایه ای 50201 غیر سرمایه ای 50202 سطوح دولتیکمک های بالعوض به سایر 50300


26

سرمایه ای 50301 غیر سرمایه ای 50302 رفاه اجتماعی–فصل ششم 60000 حق بیمه 60100 بیمه اجتماعی کارمندان دولت 60101 بیمه درمان کارمندان دولت 60102 بیمه درمان اقشار آسیب پذیر 60103 بیمه درمان روستائیان 60104 بیمه درمان خویش فرمایان 60105 بیمه اجتماعی کارگران 60106 بیمه اجتماعی نیازمندان 60107 بیمه اجتماعی روستائیان 60108 بیمه درمانی کارکنان نیروهای مسلح 60109 بیمه درمانی ایثارگران 60110 بیمه درمانی طالب علوم دینی 60111 کمک های رفاهی کارمندان دولت 60200 نگهداری رستورانکمک هزینه مواد غذائی و 60201 کمک هزینه بیماری و زایمان 60202 حمل و نقلکمک هزینه سرویس 60203 کمک هزینه مهد کودک 60204استرداد مخارج انجام شده توسط کارکنان برای کاال و خدماتی 60205

دندانپزشکی و صورتحاب بیمارستان, پزشکی , ن دارو وچ پاداش پایان خدمت 60206 انداز کارکنان دولت پسک به حسابکم 60207 کمک هزینه ورزشی 60208 سایر کمک های رفاهی کارمندان دولت 60299


27

کمک رفاهی گروههای خاص 60300 مستمری اقشار آسیب پذیر 60301 ن جسمی و ذهنیلولیکمک به مع 60302 کمک به خانوادهای ایثارگران و معظم شهدا 60303 موردی به اقشار آسیب پذیر و معلولینپرداخت کمک های 60304کمک به مراکز غیر دولتی و خانواده ها برای نگهداری و 60305

توانبخشی معلولین و سالمندان و بیماران روانی مزمن کمک به رسیدگی و ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی 60306 کمک به پیشگیری از آسیب های اجتماعی 60307 فاهش گروههای خاصصسایر کمکهای ر 60399 کمک های رفاهی دانش آموزان و دانشجویان 60400 صندوقهای رفاه دانشجویان 60401 کمک هزینه تغذیه دانشجویان 60402 کمک هزینه رفت و آمد دانشجویان 60403 کمک هزینه رفت و آمد دانشجویان 60404

ورزشی و هزینه مربوط به اردوها و و سایل و تجهیزات و جوائز 60405 گردشهای علمی

کمک هزینه تحصیل 60406

پوشاک و لوازم التحریر مورد نیاز دانش, کمک به تغذیه 60407 آموزان مناطق محروم و دانش آموزان

سایر هزینه های دانش آموزان و دانشجویان 60499 کمک رفاهی بازنشستگان 60500

ن قبل از سال بازنشستگان و موظفیحقوق وظیفه و مستمری 605011354

بازنشستگان و موظفین, حق عائله مندی 60502 سال و باالتر و 60یش حق عائله مندی و اوالد بازنشستگان ازاف 60503


28

از کارافتادگان پرداخت بیمه درمان مکمل بازنشستگان لشگری و کشوری 60504

ت حق بیمه عمر و حوادث بازنشستگان لشگری و پرداخ 60505 کشوری

کمک هزینه ازدواج فرزندان بازنشتگان 60506 سایر کمک های رفاهی بازنشستگان 60599 کمکهای رفاهی ایثارگران 60600 اجرای قانون حالت اشتغال برای ایثارگران مشمول 60601 کمک به اشتغال خانواده های ایثارگران 60602 کمک های موردی به خانواده های ایثارگران 60603 سایر هزینه های رفاه اجتماعی 60900 کمک هزینه ایام بیکاری 60901کفن و دفن و , هزینه کارکنان فوت شده شامل حمل جنازه 60902

مراسم ترحیم کمک هزینه ازدواج 60903 چاپ و صحافی, زینه کاغذ کمک ه 60904 سایر هزینه های رفاهی 60999 سایر هزینه ها - فصل هفتم 70000داختهای انتقالی به موسسات غیر انتفاعی عرضه کننده پر 70100

خدمات به خانوار مالیات های سرمایه ای و غیر سرمایه ای 70200 )مانند عوارض شهرداری( عوارض اجباری 70300 جرایمی که توسط یک واحد دولتی برای سطوح دیگر وضع 70400

.می شود جرایم و عوارض دادگاهها 70500پرداختهای مربوط به جبران صدمات یا لطمات ناشی از سوانح 70600


29

طبیعیماده به خدمتها در حقوق آ( خت به کارکنان غیر شاغل پردا 70700

حقوق ایام تعلیق مربوط به , سالهای بودجه و سالهای قبل برکنار شده و سپس از اتهام کارکنانی که به اتهام جرم از کار

.د برائت حاصل کرده انمنتسب باز خرید خدمت 70800پرداخت های جبرانی در خصوص صدمات ملکی یا شخصی 70900

وارد آمده توسط واحدهای دولتیانتقالی سرمایه ای برای تامین تمام یا بخشی از پرداخت های 71000

هزینه تملک دارائیهای سرما یه ایای پرداخت حق بیمه مربوط به بیمه های غیر عمر به شرکته 71100

بیمهمشارکت و افزایش سرمایه , اعتباراتی که به استثناء شقوق وام 71200

به موسسات عمومی یا , برای سرمایه گذاری به صورت کمک مثل کمک به (اجرای طرحهای سرمایه ای اعطا می شود

)شهرداریها پرداخت دیون 71300 سایر 71900

23)تطبقه بندی وظیفه ای دول( طبقه بندی عملیاتی

در این طبقه بندی اعتبارات و هزینه های دولت و سازمانهای دولتی با توجه به مقاصد و اهداف اصلی آنها به هایی ینی می گردد و در این راستا هدف نپیش ب طرحها و فعالیتهای مختلف , برنامه ها , صورت وظایف

منظور از طبقه بندی عملیاتی در بودجه که .از هزینه بدون توجه به نوع و ماهیت آن در نظر گرفته می شودروشن نمودن کارهایی است که دولت در جامعه انجام می , .پس از معرفی بودجه برنامه ای مرسوم شده استنمی دهد که هدف دولت از خرج نشان ) بودجه متداول (دهد ؛ زیرا طبقه بندی سازمانی و فصول هزینه

23 CLASSIFICATION OF THE FUNCTION OF GOVERNMENT (COFOG)


30

در حالی که با وارد شدن طبقه , امه ریزی چه میزانی به مصرف می رسد پول چیست و در هر وظیفه یا برن .بندی عملیاتی برای هر دو سئوال می توان پاسخ یافت

دولت یا سازمان دولتی مشخص می نماید که باید کدام عملیات را با چه , با استفاده از این طبقه بندی به طور کلی می توان گفت که در . د انجام دهد خومیزان اعتبارات برای نیل به اهداف و وظایف مصوب

پیشرفت و بهبود روش های , طبقه بندی هزینه ها از لحاظ مسئولیت محاسباتی , روش بودجه برنامه ای در طبقه . و تجزیه و تحلیل اثر هزینه دولت بر اقتصاد کشور الزم و مفید است , برآورد هزینه و مدیریت

فعالیتها و عملیات متجانس و همگن دولت یا سازمانهای دولتی که اهداف و , برنامه های, بندی مورد بحث مقاصد کمی و کیفی مشابه دارند در هریک از گروهها و طبقات کل پیش بینی می شود تا دولت و مراجع

فواید قانونگذاری بتوانند در مورد میزان اعتبارات الزم برای هزینه های مختلف با در نظر گرفتن اولویت ها و .ای برنامه ها تصمیمات الزم را اتخاذ نمایندرو نتایج کلی حاصل از اج

همان طور که گفته شد این امر نه تنها برای خود دولت از نظر تجزیه و تحلیل برنامه ها و انتخابات اولویت رف می رسد بلکه به مردم نشان می دهد که پولشان در چه برنامه هایی به مص, اولویت ها حائز اهمیت است

. عالوه بر آن مجلس هم بهتر می تواند برنامه های پیشنهادی دولت را شناسائی کند , تجانس کارهای مدسته بندی وظایف و برنامه های دولت به نحوی است که, منظور از طبقه بندی عملیاتی

است در یک طبقه قرار و مشابه که ماحصل و نتیجه نهائی آنها قابل ارزیابی و تصمیم گیری و برنامه ریزی .حدود و شمول این طبقه بندی از کشوری به کشور دیگر تفاوت می کند . گیرد

در حالی که در کشور دیگر ممکن است , برخی از عملیات در یک کشور جزء وظایف دولت قرار می گیرد رقم قابل مالحظه مثال کمک های نظامی به خارج یا تحقیقات فضائی در بعضی کشورها, وجود نداشته باشد

.در حالی که مثال در ایران چنین برنامه هایی وجود ندارد, ای را در بودجه دولت تشکیل می دهد اولین گام در طبقه بندی عملیاتی شناخت اختیارات دولت است که قانون اساسی حدود آن را مشخص

فرق تماعی و اقتصادی هر کشورطبقه بندی عملیاتی با توجه به اصول و فلسفه سیاسی و اج. نموده است :طبقه بندی عملیاتی عبارتند از اساسی از بطور خالصه هدف های. می کند

بهبود مدیریت ؛ تجزیه و تحلیل آثار اقتصادی و اجتماعی برنامه ) برنامه ریزی ؛ ب) الفای مختلف متفاوت وظایف و برنامه های پیش بینی شده در بودجه در کشوره, لیاتی ماصول طبقه بندی ع

است ؛ با وجود این اصول کلی مشابهی در طبقه بندی عملیاتی و طبقه بندی اصلی خدمات و عملیات دولت :در اکثر کشورها به شرح زیر رعایت می شود


31

اقتصادی و اجتماعی دولت در طبقه بندی عملیاتی منظور می گردند ؛, کلیه عملیات عمومی )1عملیات معموال به صورت هرمی است که وظایف کلی دولت در وظایف و سطبقه بندی بر اسا )2

.قسمت فوقانی و و ظایف جزیی در قسمت تحتانی آن قرار می گیردآن دسته از خدمات و عملیات دولت و سازمان های دولتی که نمی توان , در طبقه بندی مذکور )3

ور اداری ام,امور پرسنلی , الی مآنها را به برنامه ها و فعالیت های مشخصی ارتباط داد مانند امورمثال تحت عناوین برنامه (عموال در طبقه یا طبقات جداگانه ای طبقه بندی می شوند یا غیره م

ه تحت عنوان مانودونهمین برن, ال در تمام فصول معمو) . اداری و عمومی , های خدمات مالی .خدمات ادرای نامگذاری شده است

رات مربوط به تاسیسات عمومی دولت به صورت طبقه جداگانه ای در طبقه بندی عملیاتی اعتبا )4از تاسیسات مذکور بلکه ضمن اعتبارات برنامه ها و فعالیت ها یی که باید , پیش بینی نمی شود

منظور می گردد ؛ زیرا آن چه که اهمیت دارد مقاصد و اهداف ایجاد تاسیسات , استفاده نمایند اعتبارات مربوط به ساخت , به عنوان نمونه . امه های مختلف است عمومی و منافع آنها برای برن

و اعتبارات مربوط به تاسیسات نظامی ) حمل و نقل ارتباطات ( پلها و جاده ها تحت عنوان فصل .تحت عنوان فصل دفاع یا امنیت ملی نشان داده می شوند

عناوین اصلی طبقه بندی در ایران به شرح زیر است ؛عه ای از کوششهای سازمان یافته همگن است که بخش عمده و قابل مالحظه ای از وظایف مجمو:امور

امورعبارت است از مجموعه چند فصل از وظایف مرتبط دولت مانند امور اجتماعی . دولت را در بر می گیرد ؛24بهداشت و درمان و غیره را در بر می گیرد , که وظیفه هایی چون آموزش و پرورش

که از محل اعتبارات مصوب وظابف و عملیاتی , در بودجه عومی دولت ایران که در آن از اصول و قالب کلی طبقه بندی فوق تبغبت شده است 24

:انجام می شوند به شرح زیر تفکیک گردیده استاداره عمومی کشور اداره امور , اعتبارات قوه مقنه (این امور شامل اعتبارات مربوط به عملیات و خدمات دولتی است مانند : امور عمومی )1

).حفظ نظم و امنیت کشور و اجرای سیات داخلی کشور, قضائی

تولید و , بررسی , مانند اعتبارات پرسنل نظامی و همچنین تحقیق (این امور شتمل اعتبارات مربوط به دفاع نظامی است : ملی امور دفاع )2 )نگهداری تجهیزات نظامی

نر فرهنگ و ه, آموزش و پرورش , فرهنگی , بهداشتی , رفاهی , اینن امور متضمن اعتبارات مربوط به خدمات اجتماعی : امور اجتماعی )3 .عمران روستایی و غیره است, عمران شهری , تامین مسکن , تامین اجتماعی , بهداشت ودرمان ,

4(


32

برنامه ریزی می دهد و ئه ا از وظایف مشخصی که خدمات معینی را ار است از مجموعه ایفصل عبارت, آن انجام می گیرد ؛ مانند آموزش و پرورش بی در قالست برای نیل هدف های اسادراز مدت و میان مد

دی کلی نفصل یک طبقه ب, بدین ترتیب . و ارتباطات , حمل و نقل , توسعه کشاورزی و منابع طبیعی .سیاست ها و خط مشی های منظور در آن راهنمای اصلی در پیشنهاد برنامه است عملیاتی بوده

موعه ای از عملیات مرتبط با هم است که دارای حاصل کار مشخص است و اجرای آنها قسمتی مج, برنامه مثل برنامه های ؛. ی فصل را در چارچوب سیاست ها و خط مشی ها تامین می کندساز هدف های اسا

آموزش فنی و حرفه ای در فصل آموزش و پروش و برنامه بهبود و افزایش تولیدات زراعی در فصل توسعه ونی یک یا چند نکه اجرای آن ممکن است از وظایف قاهر برنامه شامل یک فعالیت و طرح است , کشاورز ی

.دستگاه اجرایی باشدبی به قسمتی از اهداف برنامه ها است که به منظور دستیامجموعه عملیات و خدمات . فعالیت یا طرح

منظور از فعالیت یک سلسله از عملیات و خدمات مشخصی است که برای تحقق بخشیدن . ورت می گیرد ص .د و هزینه آن از محل اعتبارات جاری تامین می شودوشرنامه ساالنه طی یک سال اجرا می به هدف های ب

مجموعه , منظور از طرح تملک دارائی های سرمایه ای – )عمرانی (مایه ای طرح تملک دارائی های سراقتصادی و اجتماعی یا زیست , فنی , عملیات و خدمات مشخصی است که بر اساس مطالعات توجیهی

طی مدت معین و با اعتبار معین برای تحقق بخشیدن به هدف های , محیطی توسط دستگاه های اجرایی یا مطالعه برای ایجاد دارایی سرمایه ای اجرا می ) سرمایه گذاری ثابت (ج ساله به صورت برنامه توسعه پن

رائی های سرمایه ای از محل اعتبارات تملک دا) منابع (که تمام یا قسمتی از هزینه های اجرای آن گردد .غیر انتفاعی تقسیم می گردند)انتفاعی و ب) دو نوع الفبه ) عمرانی (

پست و , حمل و نقل و ارتباطات , صنایع و معادن , آب و برق , اعتبارات مربوط به خدمات کاورزی و منبع طبیعی : امور اقتصادی )5

.مخابرات و غیره را در بر می گیرد

هزینه های متفرقه )6

.کارمزد و سود تضمین شده وام ها )7

بازپرداخت وام ها و پرداخت دیون )8

پرداخت وام و کمک به کشورها و موسسات خارجی بین المللی , سرمایه گذاری در خارج کشور )9


33

ترین سطح آن بودجه دولت به صورت هرمی است که پایین , بودجه دولت توجه کنیم اگر به ساختار . است و در باالترین سطح آن امور قرار گرفته است ) اعتبارات عمرانی(ژه وو پر)ریاعتبارات جا(فعالیت . طبقه بندی امور و فصول را در بودجه نشان می دهد6-3جدول

بودجه طبقه امور و فضول 6- 3جدول شماره

عنوان شماره طبقه بندی

امور عمومی 10000000 تنظیم روابط قوای سه گانه: فصل اول 10100000 قانونگذاری : فصل دوم 10200000 اداره عمومی کشور: فصل سوم 10300000 ثبتی و موقوفات , اداره امور قضائی : فصل چهارم 10400000 خلی کشوراجرای سیاست دا: فصل پنجم 10500000 حفظ امنیت داخلی کشور: فص ششم 10600000 اداره روابط خارجی: فصل هفتم 10700000 اداره امور مالی: فصل هشتم 10800000 آمار و خدمات عمومی فنی: فصل نهم 10900000 اطالعات و ارتباطات جمعی: فصل دهم 11000000 دولتیساختمان ها و تاسیسات : فصل یازدهم 11100000 اداره امور نیروی کار : فصل دوازدهم 11200000 امور دفاع ملی 20000000

دفاع نظامی : فصل اول 20100000 دفاع غیر نظامی: فصل دوم 20200000 امور اجتماعی 30000000

آموزش و پرورش عمومی : فصل اول 30100000 فرهنگ و هنر: فصل دوم 30200000


34

تغذیه , درمان , بهداشت : م فصل سو 30300000 تامین اجتماعی و بهزیستی : فصل چهارم 30400000 پیشاهنگی و امور جوانان, تربیت بدنی : فصل پنجم 30500000 عمران شهرها: فصل ششم 30600000 عمران و نوسازی روستا ها: فصل هفتم 30700000 تامین مسکن: فصل هشتم 30800000 حفاظت محیط زیست: نهم فصل 30900000 عملیات چند منظوره توسعه نواحی: فصل دهم 31000000 آموزش فنی و حرفه ای: فصل یازدهم 31100000 آموزش عالی: فصل دوازدهم 31200000 تحقیقات : فصل سیزدهم 31300000 تعاون: فصل چهاردهم 31400000

امور اقتصادی 4000000 اورزی کش: فصل اول 40100000 منابع آب : فصل دوم 40200000 برق: فصل سوم 40300000 صنایع : فصل چهارم 40400000 نفت: فصل پنجم 40500000 گاز: فصل ششم 40600000 معادن: فصل هفتم 40700000 بازرگانی: فصل هشتم 40800000 راه و ترابری: فصل نهم 40900000 خابرات پست و م: فصل دهم 41000000 جهانگردی: فصل یازدهم 41100000 علوم و فنون هسته ای: فصل دوازدهم 41200000 منابع طبیعی: فصل سیزدهم 41300000


35

طبقه بندی سازمانی)جاعتبارات و هزینه ها بر حسب هر یک از سازمان های دولتی که پیشنهاد دهنده و , در این طبقه بندی

در هر کشور معموال وظلیف و عملیات اصلی دولت .پیش بینی می شودند, مصوب هستند اجرا کننده برنامه چند سازمان دولتی یک از آنها به یک یامسئولیت اجرای هر, گروه بندی شده , وظایف و عملیات فرعی تر

ازمان های نیل به اهداف و مقاصد کلی دولت از طریق نیل به اهداف و مقاصد س, بنابراین . محول می گردد اعمال کنترل مالی و مدیریت مالی صحیح مستلزم طبقه بندی هزینه ها بر اساس . دولتی تحقق می یابد

واحدهای سازمانی است ؛ زیرا در اتشکیالت سازمانی دستگاههای دولتی معموال بر اساس خطوط اصلی این طبقه بندی با گروهبندی تفاوت اصلی . تفکیک و تعیین می گردند , اختیارات و وظایف , مسئولیت ها

عملیاتی آن است که مسئولیت هر واحد سازمانی همیشه ثابت و مشخص است ؛ اما ممکن است یک وظیفه .یا برنامه مصوب توسط چند سازمان دولتی اجرا بشود

) تشکیالت کالن دولت ایران, یا از دیدگاه مدیریت (واحدهای سازمانی منظور شده در بودجه کل کشور :ن شرح است بدی

و زماندهی وظایف اجرایی دولت و همچنین احکام قانونی ناشی از حقوقبنا به سل: وزارتخانه ها )1اساسی و قوانین عمومی کشور وظایف دولت در اولین قدم در قالب حقوقی و تشکیالت جداگانه ای

.تحت عنوان وزارتخانه سازماندهی و تقسیم می شودموسسه دولتی , 1366انون محاسبات عمومی کشور مصوب سال ق3طبق ماده : موسسه دولتی )2

واحد سازمانی مشخصی است که به موجب قانون ایجاد و زیر نظر یکی از قوای سه گانه اداره می .شود و عنوان وزارتخانه ندارد

شرکت به طور کلی قالبی است از امکان و فرصت تجمع و بکار گیری سرمایه : شرکت دولتی )3 و حقوقی مختلف را بمنظور انجام اقدامات تولیدی و تجاری و تحقق هدف معینی اشخاص حقیقی

اقتصادی و –همه دولت ها متناسب با ایدئولوژی سیاسی . می آورد فراهم) کسب سود (بخشی از تولید ناخالص ملی خود را از این , دارای شرکت بوده , شرایط جامعه تحت اداره خود

.ندطریق تولید می کنواحد , ر دولتی ؛ این موسسات و نهادها از نظر قانون بودجه موسسات و نهادهای عمومی غی )4

مومی غیر دولتی دارند انجام می ستند که وظایف و خدماتی را جنبه عسازمانی مشخصی هره می شوند و هم ابه صورت موسسه اد این تعریف هم دستگاههایی را شامل می شود که.دهند


36

, 1366بنابراین در قانون محاسبات سال . ضرورت انقالب اسالمی به وجود آمدند نهادهایی که بهشهرداریها و شرکت های تابعه آن . تعریف جدیدی برای این گونه دستگاهها پیش بینی می گردد

, احمر جمهوری اسالمی هام آنها متعلق به شهرداری باشد جمعیت هالل سد درص50 که یمادام .تماعی و کمیته ملی المپیک ایران از این نوع موسسات می باشندسازمان تامین اج

شرکت های دولتی به این موسسات مانند : موسسات انتفاعی و بازرگانی وابسته به دولت )5لیکن حساب تقسیم سود ندارند و مازاد درآمدهای آنها پس از , صورت بازرگانی اداره می شوند ی به درآمد عمومی واریز می شود و در صورت زیان از محل ذخایر تامین هزینه ها و کسر ذخایر فن

, هیات مدیره , این موسسات که دارای مجمع عمومی . قاونی با تصویب قانونگذار تعیین می شوند : حال حاضر عبارتند از درمدیر عامل و بازرس قانونی اند

:یع دفاع زمان صناایران ساسازمان بنادر و کشتیرانی :ای اجرایی بدو عامل استوار است ی پیدایش و تاسیس دستگاههبطور کل

لذا دستگاههای .می باشد به اهداف مشخص نکه منظور نائل شد) هدف(پیدایش بر اساس عامل )الف .اجرایی مجاز هستند برای دستیابی به اهداف مشخص عملیاتی را انجام دهند

اجرایی که حیطه فعالیت آنها محدود به وظایفی است که دستگاههای) وظیفه(پیدایش بر اساس عامل )ب .قانون تاسیس یا اساسنامه آنها توسط قانونگذار تعیین و تجویز شذه است

ره شما. بندی و طبقه بندی می شوند در قانون بودجه دستگاه های اجرایی بر اساس شماره هایی دسته نحوه اداره آن می باشد که از یک شماره شش معرف نام دستگاه و شکل حقوقی و, طبقه بندی دستگاه .ننده نوع دستگاه استست و اولین شماره سمت چپ تعیین کرقمی تشکیل شده ا

تا افزایش می یابد و آخرین 500 تا 500 شروع و 101000اولین شماره طبقه بندی دستگاههای دولتی با ردیف را 50اه مادر می تواند حداکثر تا هر دستگ. مربوط به وزارات تعاون است 150000شماره تاکنون

شماره طبقه بندی شرکتهای . لذا دو شماره سمت راست نشان دهنده ردیف دستگاه می باشد. شامل شود شروع ) 4(المنفعه با عدد و موسسه عام) 3(و موسسات انتفاعی وابسته به دولت با عدد ) 2(دولتی با شمار

.می شود طبقه بندی اقتصادی ) د

امروزه در تمام کشورها سیاست بودجه ای دولت مهم ترین وسیله برای توسعه یا تثبیت اقتصادی ولی این سیاست بدون دستیابی به آمارها و اطالعات مورد نیاز درباره ارزیابی آثار . شناخته شده است


37

عاتی را در جهت اطال, طبقه بندی اقتصادی . فعالیت های اقتصادی دولت بر جامعه امکان پذیر نیست با افزایش استفاده از بودجه در . بررسی آثار اقتصادی عملیات دولت مورد نیاز است در اختیار می گذارد

.اداره اقتصاد ملی و ارتباط بودجه باحسابداری ملی طبقه بندی اقتصادی رایج شد طبقه بندی اقتصادی در.این نوع طبقه بندی به تجزیه و تحلیل آثار اقتصادی مخارج دولتی می پردازد

هزینه های جاری از هزینه های سرمایه ای و خرید کاالها از خدمات و پرداخت های انتقالی دولت تفکیک .می شود

حسابهای )1: ست نخستین قدم دولت در طبقه بندی اقتصادی تشخیص و دسته بندی این حساب ها .سایر حساب ها ) 4بازرگانی ؛ حساب های موسسات ) 3ب های جاری ؛ اسح) 2سرمایه ای ؛

نقطه نظر برنامه ای ولی از . ابل مالحظه ای ندارد طبقه بندی اقتصادی در تهیه و تنظیم اجرای بودجه اثر ققبال گفته شد که بایستی هزینه ها را به نحوی . حسابداری ملی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد, خاص

, دولت را در تولید ناخالص ملی دریابند بتوانند به آسانی سهمساب های ملینظم داد که حسابگران ح؛ فصول هزینه و جمع انباشته آن در خالصه بودجه کل کشور می تواند تا حدودی این هدف را برآورده سازد

ه دولت در بودج, با وجود این . زیرا عملکرد آنها توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی و تدوین می شود مثل بهره وام ها و نیز هزینه , نمی گیرد ز طریق دستگاه اجرایی یا برنامه انجامهایی وجود دارد که اهزینه

.های متفرقه یا نقل و انتقاالت به خارج از کشور .ترتیب عناوین کلی در طبقه بندی اقتصادی ایران می تواند به شرح زیر باشد

یر درآمدهادرآمد نفت و سا, درآمدهای مالیاتی : درآمدها )1 اعتبارات هزینه ای و هزینه های تملک و دارایی های سرمایه ای : هزینه ها )2 کسری بودجه= هزینه ها –درآمدها , میزان کسری بودجه )3عموما از محل درآمد نفت و بعضا از محل استفاده از صندوق ذخیره : منابع تامین کسری بودجه )4

فروش اوراق مشارکت و , های داخلی و خارجی وام, واگذاری سهام شرکت های دولتی , ارزی .برگشتی از پرداخت سال های قبل تامین می شود

:منابع تامین مازاد خالص ارزش = تملک داریی های سرمایه ای –واگذاری دارایی های سرمایه ای

مازاد خالص ارزش = تملک دارائی های مالی –واگذاری دارائی های مالی


38

از محل مازاد واگذاری های سرمایه ای پس از کسر تملک دارایی های سرمایه ای کسری بودجه هموارهمانند نفت خام و مازاد واگذاری دارایی های مالی پس از کسر تملک دارایی های مالی به صورت ارزش

جبران می شود لذا تعادل بودجه ای در مقابل کسری ناشی از درآمدها پس از کسر هزینه ها از 25خالص می قوانین بودجه سال ها اخیر نشان. دارزش خالص دارایی های سرمایه ای و مالی جبران می شومحل

و وفروش و واگذاری سهام شرکت های دولتی دهد که چگونه کسری بودجه عموما از محل درآمد نفت خام افیت بیشتری شف, با تغییرات اخیر نظام بودجه ریزی . و استفاده از صندوق ذخیره ارزی جبران شده است

حاکم شده است بطوریکه میزان کسری بودجه و منابع تامین آن در خالصه بودجه کل کشور قابل رویت 26.است به نحوی که تعادل بین رفتارها و پرداخت ها برقرار است

پنجمخالصه فصل و امروزه دیگر نمی در گذر زمان روند تکاملی خود را پیموده , نیز همانند سایر فعالیتها بودجه بندی

ز قالب اعداد بی روح خارج شده و بودجه ا.از مخارج و درآمدها باشد توان پذیرفت که بودجه فقط فهرستی . برنامه ها و بودجه ها تعامل برقرار گشته است برنامه ها شده و بینبه تعبیری دارای روح و زبان گویای

برنامه ها و عملیات اقتصادی و غیره باشد ؛ بایستی به , ست ها سیا, استراتژی , بودجه که باید بیانگر اهداف برای .شکلی تنظیم شود که به درستی مواد فوق را نشان دهد و مقایسه های مورد نیاز را فراهم سازد

یر خواهد بود و آن می تواند زمینه بندی امری الزم و اجتناب ناپذحصول به چنین بودجه ای طبقه .ب و غیره فراهم کندسااتخاذ تصمیم های من, یه و تحلیل تجز, رسی مساعدی را برای بر

بهبود مدیریت را شامل -2تسهیل برنامه ریزی و تصمیم گیری - 1: بطور کلی طبقه بندی می تواند اهداف .شود

تمایل به اصالح مسئولیت دولت و فرآیندهای بودجه چیز جدیدی نیست و همیشه این بحث مطرح بوده طبقه بندی جدیدی نیز در , زات افزایش نقش دولت ها و به طبع آن تغییر و تکامل نقش بودجه است به موا

بودجه نویسی پدید آمده است با توجه به انتظاراتی که از بودجه بوده طبقه بندی نیز متناسب با آن تغییر .کرده است

تامین , ی درآمدها و سایر منابع طبقه بند: را می توان به شکل زیر خالصه نمود انواع طبقه بندی بودجه .طبقه بندی عملیاتی, طبقه بندی اقتصادی , طبقه بندی سازمانی , طبقه بندی هزینه ها , اعتبار

25 network

223 پیشین ص1383مهدی , ابراهیم نژاد 26


39

اما به علت تغییر . نظام بودجه ریزی کشورمان مطابق با مقتضیات و ضروریات سه دهه قبل تدوین شده بودآغاز اقدام اولیه از . تغییراتی را در این نظام ایجاد کرد د آمد و تحوالتی که در طی زمان در این نظام به وجو

شکل گرفت و نهایتا بخشنامه 1378 بوده است اما مطالعات نظری و مراحل اجرا از تیرماه 1364سال شفافیت وظایف و مسئولیت , هدف از تدوین این نظام . بر اساس نظام جدید ابالغ گردید 1381بودجه سال

در این نظام طبقه بندی درآمدها . اجرا و غیره بوده است , سازی آماده, همگانی به اطالعات دسترسی, ها . تغییر یافت ) درآمدها و واگذاری دارائیهای مالی و سرمایه ای (از هفت بخش به نه بخش تحت عنوان

یست ماده به هفت فصول هزینه از چهار فصل و ب.همچنین طبقه بندی هزینه ها جایگزین مواد هزینه گردید .این طرح شامل دو مرحل بود .فصل تغییر یافت

اصالح , اصالح نظام طبقه بندی , مرحله اول شامل هدف هایی از قبیل اصالح حجم و ترکیب الیحه بودجه .روش های برآورد درآمدها و هزینه ها و نظام مدیریت اطالعات بودجه بوده است

نظارت و , بودجه روش های مدیریت, قبیل اصالح نظام حسابداری مرحله دوم شامل اهداف بلند مدت از بودجه ریزی و تغییر عناوین و تعاریف می بایستی با توجه به ادبیات جدید . بوده است تتشکیال

اقدامات کوتاه مدت و بلند مدت جهت تداوم تکمیل آن ادامه یابد از قبیل ؛ آموزش مستمر و کاربردی تغییرات اساسی در موافقت نامه ها و نظام , مدیران در تمام زمینه های برنامه ریزی و بودجه کارکنان و

. استفاده مناسب از برنامه , کنترل و ممیزی اسنادهزینه , دفاتر حسابداری کل و روزنامه (مالی و حسابداری .حذف کلیه ردیفهای متفرقه و غیره....)رایانه و

: ای ایران را می توان به شرح زیر طبقه بندی نمودبطور کلی طبقه بندی بودجه .ی سرمایه ای که خودشان شامل پنج نوع استبندی درآمدها و واگذاری دارائیهاطبقه )الف. به هفت فصل طبقه بندی شده است GFS بر اساس نظام81ا از سال طبقه بندی اقتصادی هزینه ه)ب

هزینه های GFSت چه چیزهایی خریداری می کند در نظام در واقع این طبقه بندی بیان می کند که دولطبقه بندی اقتصادی که در ارتباط با تشخیص ویژگی های دادو ستدی -1:دولت دو نوع طبقه بندی است

برحسب وظیفه که این اطالعات الزم را در خصوص هدف انجام دادو ستد ( طبقه بندی عملیاتی -2.است .فراهم آورد

, اعتبارات و هزینه های دولت با توجه به مقاصد و اهداف اصلی آنها (COFOG)یاتی در طبقه بندی عملو فعالیت های مختلف پیش بینی می گردد و هدف نهایی از هر , طرح ها , برنامه ها , به صورت وظایف


40

اوین این نوع طبقه بندی در ایران شامل عن.هزینه بدون توجه به نوع و ماهیت آن در نظر گرفته می شود .اصلی امور و فصل می باشد

. طبقه بندی سازمانی که در این نوع اعتبارات و هزینه ها بر حسب سازمانهای دولتی تنظیم می شود )ج, شرکت دولتی , موسسه دولتی, وزارتخانه : ر شامل واحد های سازمانی منظور شده در بودجه کل کشو .تفاعی وابسته به دولت می باشدموسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی و موسسات ان

ه بندی اقتصادی که این نوع طبقه بندی به تجزیه و تحلیل آثار اقتصادی مخارج دولتی می پردازد از قطب)د .کسری بودجه و منابع تامین کسری بودجه می باشد, هزینه ها , در آمدها : قبیل

MCO.ACCPORTAL.WWW

:پنجمسئواالت فصل .طبقه بندی بودجه را تعریف کنید )1 اهداف طبقه بندی بودجه را تعریف کنید )2طبقه بندی استفاده می زمانیکه بودجه بعنوان ابزار محاسباتی مورد نظر دولتها بوده از چه نوع )3

استشده طبقه بندی استفاده می زمانیکه که بودجه به عنوان ابزار مدیریت استراتژیک بوده از چه نوع )4

شده است؟ . مورد آن را توضیح دهید2انواع طبقه بندی بودجه ای را نام ببرید و )5 .طبقه بندی اقتصادی بودجه را توضیح دهید )6 . دهیدرا توضیح) COFOGوظیفه ای دولت (طبقه بندی عملیاتی )7 . را توضیح دهید1381خالصه ای از تغییرات نظام طبقه بندی بودجه در ایران از سال )8آن مراحل را . شروع شد شامل دو مرحله بود 1381طرح تغییر نظام بودجه ای ایران که از سال )9

.نوشته و اهداف هر مرحله را توضیح دهید شامل چه نوع درآمدهایی می شود؟در نظام بودجه ریزی کشور واگذاری دارائی سرمایه ای )10 .آنها را نام برده و توضیح دهید. در نظام جدید بودجه ریزی ایران هزینه ها دو نوع طبقه بندی دارد )11


41

یندی اقتصادی هزینه ها به هفت گروه تقسیم می شود یزی کشور طبقهدر نظام جدید بودجه ر )12 .آنها را نام برده هر کدام را مختصرا توضیح دهید

COM.ACCPORTAL.WWW

tabaghe bandie bodje.accportal.com.razaghipdf

Documents