tafseer sura al qiyamah and al insaan by ameen ahsan islahi

8/13/2019 Tafseer Sura Al Qiyamah and Al Insaan by Ameen Ahsan Islahi

http://slidepdf.com/reader/full/tafseer-sura-al-qiyamah-and-al-insaan-by-ameen-ahsan-islahi 1/63

: ب ﴿ص ا و ذ و ي او د ل مرك نز ۹کب

ص ح م



پ ق ن facebook.com/payamequran

وس ہتس ہ



امااص> ب قآ 3

www.facebook.com/payamequran ؾآؿ www.facebook.com/Dr.Muhammad.Hamidullah ا٪اڈ

The Day of Resurrection,

Rising Of The Dead)) |آت80





رداوررہ

رورحاار۔را ادداااواااوااوادودا۔اازرااوروااواارؿ

ااادااراسدواواااد۔ا

ااازراوراواز۔ااااواواداوا ڑوا۔اااا

ااااااا۔وزاسرااااراا۔واد

زااازااااوآروت





ااواااااساوداو

دازاوردواااور۔ اد‟ لہأ نا„(9( )ااوررا۔)اوآآ‟لناہ

ۃوأهذ‘(59-58( )ااواااوارا)

ارۂفاودواواوا۔آااااں

ااااارررادوادااو۔آار

ادااااوادوااااز()رارااز

قداواااوداورااازواااوااداردااواور





ر۔ب ارہ

6-1)وااااوا

دوااااواوارودزاااد۔ااار

15-7)اواآاواازورااااداا۔اووا!ںواااااواداڈز

ااواازوا(19-16

اآرارارا ااواا۔ااازرواا۔اواادارذااوس

ورت





25-20)ررزد۔ررااآاورداروااد

آا۔ادادواارراواوا وادارواوں

(0:اراڑر۔او۔راااوآؿااراددرا

اوواار۔دںادورااآرااسرذ





ا م

٪ ۔٪٪زور٪ں٪٪٪٪،

آکاورالظکوضح

٪ ٪٪‘٪٪ؽا٪٪٪٪٪٪٪٪ت٪ہدز٪ ا٪ و٪باسا٪٪>

٪ ح٪سا’‘٪٪آ٪٪٪٪ؽسا٪٪٪٪٪٪٪٪٪ہو٪ ٪٪ں٪ح٪٪٪٪آ٪سا!٪٪د٪ساد٪ ٪٪٪ؿز٪ ر٪ح٪ا٪دتث٪ؿز٪ ٪ح٪

٪۔٪ں٪٪ا،٪ا٪،٪>٪٪٪٪٪د٪ر٪٪ت٪٪٪پآ۔٪ػو٪با٪٪٪د٪٪٪٪٪را٪٪٪سا٪باسا٪اد٪٪ساہو٪ ٪٪ات

٪٪۔٪٪رو٪را٪٪را٪ا٪٪د٪٪سا٪٪٪سا٪ے٪د٪٪سا٪٪٪٪٪راداور

٪سا٪ں’‘ار٪ںود٪٪٪٪سا٪ں٪روااز٪ ٪٪٪۔٪ػ٪٪٪٪۔٪٪٪٪و٪سار٪ا٪٪٪ا٪ر٪ؾاذا۔٪٪د٪٪سا٪ب٪س

ب٪اس٪ا٪۔

ں٪٪٪ر٪٪۔اس٪٪دوو٪۔





٪ ٪٪ػ٪>٪ا٪د٪٪٪۔٪٪ترو٪٪را٪سا٪٪او٪ا٪٪ں٪٪٪ا٪ر۔٪٪ر٪ںر٪٪د٪٪سا۔بآد٪آبآ۔٪د٪ قرروا ص‟نااو

ر‘اوا‟نااوذ‘٪٪د٪٪ں٪٪ح٪سا٪ ۔٪آ٪٪٪٪ح٪ا٪٪٪٪٪را٪٪سا٪٪ؽ٪٪ا٪ا٪ادہو٪ ٪ر٪٪٪٪د٪٪٪ہو٪ ٪٪٪٪

۔

٪وود٪٪سا ٪ ’ا٪‘٪سا ٪ ٪د٪ا٪ ٪٪٪ہو ٪ ٪٪٪ ٪٪٪تد٪س٪ا۔٪٪٪٪٪٪٪و٪ ٪اد٪٪دآ٪،٪آوآ٪٪٪،

٪ دد٪ہو٪٪ہر٪جد٪٪٪٪٪ںود٪٪٪روادروا

اا س و

٪٪٪٪ں٪٪٪٪،٪رو

آکاورالظکوضح٪تد٪٪ای٪>٪٪٪٪ساروا٪ود٪٪د٪٪٪٪٪٪و٪سا۔٪٪ر

٪٪٪٪٪٪ودسا٪۔٪٪٪٪٪دو٪ا٪٪را٪ؿا٪٪٪٪۔٪٪را٪د٪ ٪ہرا٪٪ػ٪٪٪ساروا٪ د٪و٪ںودد٪رواےداج٪در٪٪

٪د٪٪د٪٪ساا٪٪دساہوروا ٪درا٪ا٪ؿا٪٪ سا۔٪زں٪ے۔

٪ا٪٪۔ا ٪ ٪ا٪٪٪٪٪٪٪رواہ٪دا٪ا٪٪ا٪٪٪ ٪٪٪٪٪تووتد٪٪ساروا٪٪دور٪٪ںود٪ روا٪را٪سا٪٪٪ح٪سا





رہدآںا٪سا٪روا٪٪او٪٪ح٪ہو٪٪رکںا٪٪ا٪٪٪ا۔٪٪دا٪ہو٪ ٪رہ٪٪است٪٪ػ٪ںارہ>٪٪۔

د بخ و۔ ز أ ۔ او ۔ ا و و –

٪ > ٪ ا-۱

٪٪سا٪۔٪٪ساروا٪٪روا٪سارک٪٪سا٪٪۔٪روا٪ساد٪ؾاح٪اور٪اسآدہروہ٪اد٪ا۔

٪ؿاہو٪ روا٪٪٪٪ؿزاا٪٪ب٪٪ںااتقوا٪٪٪٪٪٪سا٪٪ا٪د٪ہدآ٪ا٪٪٪٪ؾا٪٪ت۔٪٪ہرا٪ؿآ٪ؿرسا٪۔

٪٪ہرا٪ں٪ػ٪٪٪سا:

ء ۃر ا ن < – و أئ ي ٪ ٣

٪ا٪٪۔ا٪٪٪٪اروا٪او٪٪ہار٪٪ا٪ا،٪٪اہو٪ ٪و٪سا٪ررا٪ؿزا٪سا٪٪وسا،٪ر٪٪ر٪٪ں٪٪٪

٪٪تقوا٪روا٪٪٪٪دںا٪٪ںوود٪روا٪٪٪،٪٪رد٪ا٪س۔ا٪٪ا٪٪ں٪٪ا٪٪٪٪۔

٪٪رق٪٪ؿزا٪٪>زورروا٪براا٪دآ٪٪٪٪٪٪ا٪٪ر٪ردؿزا٪وروہ٪اس٪اںاب٪٪٪٪اؿ٪اءوا٪در۔د٪٪ازؿدررا٪ا

غادسااو٪٪٪ہو٪روا٪٪٪ آ٪ااز٪۔اش٪٪٪٪٪ا٪ر٪ؿآ٪٪٪ا٪ؿزا٪٪را٪٪۔٪٪٪٪٪٪۔٪٪٪٪ۂ

نئ٪٪سا





٪ ہو ٪ ٪٪ہا٪دواؿا٪٪٪ےد٪ با٪٪٪ؿا ٪ ہو٪ے٪ر٪٪٪دازآ٪ںا٪٪٪٪ںا٪٪ر٪٪و٪سا٪او٪آؿد٪٪از٪٪سا٪٪٪ر٪ہو،٪ا٪ا

دد٪ؿدا۔٪ں٪٪ں٪٪سا٪ا٪٪٪٪ں٪روا٪ں٪ں٪٪ساا٪ا٪٪ں٪سا ا٪سا٪٪٪٪اروا ٪ ر٪ ٪ساؿا٪٪د٪ ر٪ را٪٪٪ؿاد٪٪ؿا٪٪٪ں٪٪ر٪رواء٪٪۔٪د٪٪٪سا٪را٪٪٪اد٪

٪وہ٪ااور٪آت٪ا٪ا٪٪٪اراس٪ا٪٪ر ٪ؿ٪٪ر٪اؿاا،٪د٪ا٪٪٪ر٪٪٪طا۔٪ؿ‚٪ا!ؿاےا!‛

ع ن ح ا ﴾ ن ي د

٪ و٪٪٪٪٪ں٪٪سا٪٪٪ر٪ؿ٪ؿاںااد

تکاورالظکوضحآی

ز٪٪٪٪٪را٪٪>ا’ا‘٪ا٪٪ور٪٪ؾ٪٪۔٪د٪٪٪ؾ٪ت٪٪را٪را٪ؿا۔٪آز٪٪ںر٪ت٪٪٪٪ػ٪

٪۔٪دراا٪ؿا٪تد٪٪٪٪٪٪٪٪ترو٪٪رود٪٪سا

٪ا٪٪۔٪٪٪٪٪ں٪٪ؿا٪٪٪٪روا٪ؿا٪٪٪ؿ٪گ٪٪٪٪ػ٪٪تد٪٪٪ا٪ ہو٪٪ساروا٪آ٪ؿازا٪٪ؿا٪ؿا٪٪رد٪٪ ٪ر٪ ٪ ۔د٪٪رر٪ڑ٪ڑ٪٪ؿا٪ ٪٪٪٪٪ؽو٪ تر٪سا٪٪٪٪٪٪ػ٪٪ں

‘ا٪٪٪٪٪٪ا٪٪و٪٪٪٪٪٪٪٪۔٪٪٪ر٪٪ںاق٪٪ڑ٪ر٪۔ہر‟ر‘٪اوؽ’‘٪٪





ن ا

اؿا٪)٪(٪آارت٪٪٪۔آکاورالظکوضح

٪٪٪ں ٪ سارا٪ ز٪را٪٪٪٪آ٪ؿازا٪ؿا٪٪٪٪٪٪٪ر٪ا٪ہوو٪٪ؿا٪ ٪٪٪٪ؾ٪ا٪ںا٪ا٪٪٪٪٪ا۔

را٪ؿا٪د٪٪٪رود٪٪٪٪٪تراد٪ؽا٪٪٪رساؽ٪ؿا٪ ۔٪ا٪٪ ر٪ے۔

’ ہا„سا٪٪ر٪٪ںا٪ا٪ز٪٪آاؿا٪٪٪٪ں٪٪رؾ٪٪

٪٪٪٪٪ش٪٪٪را٪و٪او٪٪سا٪تد٪٪ا٪٪٪٪٪٪۔٪قػ٪٪ور٪سا٪سا٪ؿا٪ساروآ’اا‘ؿا٪٪٪د٪ےر٪٪

٪٪٪۔٪٪٪٪دتا٪اورا٪٪ا٪٪روو،اس٪٪و٪٪ا٪،ار٪ج٪٪٪سا٪ا٪ا٪٪ود٪اد٪٪٪٪٪د٪را٪٪٪ؿا!

٪ ٪٪٪٪٪٪ؿا٪٪ق٪٪٪٪٪٪دسا’٪غوردو٪‘٪٪٪٪٪٪سا٪٪٪٪تر

٪٪٪برا٪ا٪٪ػ٪٪٪ا٪ں٪ےود٪ ا٪٪ا٪٪٪٪ت٪سارد٪٪٪سا۔٪٪برا٪ا٪وور٪ ٪ا٪رد٪ ہہد٪ر٪٪ ا ٪،٪ہرا ٪ وا ٪٪٪٪،اورق٪٪٪٪اس٪آ٪ا٪اس٪٪ا٪٪٪آ٪ا٪۔

ا م ل ن





٪ ؟٪٪٪٪


٪ روا٪اا٪ؽ٪٪سا>٪ؿاد٪ا٪دو٪٪ؿ٪٪ڈرواتر٪٪٪ں٪٪٪٪٪٪٪٪٪ارڈؿا٪ ٪٪٪ر٪٪٪س٪ساہو٪ روا٪ ٪در

آساا!٪آ٪٪ہو؟باآ،آسا٪٪٪٪٪ےوارڈ٪سا٪ !٪ںآ٪٪۔٪٪سا٪٪د٪٪٪٪ساہو٪ر٪ارڈساگ٪۔٪٪او٪ب٪ںوارڈؿا

٪٪او٪دز٪

ق ا ذا ﴾ ﴾وخ ا ع اشس وا وج ن ل ا ۱ا

٪ ۔٪٪ہ٪٪واواروااداوا


٪ ٪سا٪٪٪٪ر٪٪٪٪٪سا٪٪٪٪ساہو٪ جآ٪٪آ٪،٪٪٪اب٪ں٪؟

٪٪دد٪٪٪٪ض٪ں٪٪سا٪ وسا٪٪اا٪٪٪،٪رواجر،٪٪٪٪،٪٪ہ٪ؿدسا٪٪۔در٪٪ؿا٪٪٪٪٪سجاآ

٪،٪ر٪٪شدںوراااا٪آ٪ہو٪روا٪ٹ٪ں٪٪ؿا





٪ ۔٪٪٪٪٪٪ا٪٪ؿا٪ؿسا۔٪ت٪٪٪٪٪ؽاا٪ؿد٪٪٪ںورااجرروا٪٪٪٪٪٪اؿد٪٪٪د٪ػ٪د٪ں۔٪راا٪

آ٪سارواہ٪سا٪٪را٪ ےر٪٪٪ا٪٪٪٪!٪٪٪ؿہزاا٪٪٪ںس ٪٪٪٪راہدر٪اسار٪و٪اس٪٪ؤ۔

راو٪ ں٪ار٪٪٪ساػ٪،٪ہرا٪ ٪٪٪٪،ہو٪ ٪٪ؿ٪ؽاا٪٪ں٪٪٪ ٪٪سا٪ںر٪پو٪اآ۔٪٪ػ٪٪٪ؽاار٪٪٪سا٪روا٪٪ؿ٪٪٪

٪ػ٪ںاس٪٪زؿاؿ٪وقآاور٪وہ٪اس٪٪ر٪ؤں

۔

و ١ ا ٢٪ہ٪،٪ادر

آکاورالظکوضح ٪ ؽ٪٪ؿا٪٪با٪‟اا„با،٪٪٪با٪ؿا!٪ں٪با٪ ٪رہو٪۔

٪ ٪ؿدسا٪را ٪ ارؾ٪ود۔٪٪٪ ٪ػ٪٪٪برےؿدسا۔٪٪٪٪٪روا ٪۔

خ و م

ئ

ن ا

٣﴾

٪ ۔اڑ٪٪روا٪آ٪٪٪سا٪٪٪٪٪ؿاؿدس






٪٪>٪روا٪آ٪٪سا٪٪٪ہآ٪٪٪ؿد٪سا٪٪۔٪آ٪ؿدسا٪ا٪ؿ٪٪٪٪ز٪٪د۔در٪٪٪ؽاےر٪ساؿدسا٪٪٪د٪٪ہآ۔اڑ

٪٪ہو٪ساں٪٪ؿآ٪۔آ٪٪٪ؿا٪ اڑ٪ں٪٪روا٪آ٪سا٪٪ؾ٪ں٪روا٪ ں٪٪٪ؿد٪جآ٪٪!ش٪٪٪٪ااو٪ر٪٪تآؿدسا٪٪٪٪ر٪٪!ش٪٪٪٪٪٪ روا ٪۔٪ؿا٪تد٪ؿا٪٪٪٪ ػااراا٪ں

اظاؿ٪٪ؾاؽ٪اور٪اؿ٪رںو٪٪روں٪ا‘٪٪اخ’اور‘م

٪ؾ٪٪٪ؿا٪زو٪٪تآ٪ر٪ ظ٪ں٪اڑؾ٪ے٪روا٪ہارداز٪٪ںو٪٪رػ٪ں٪ؿا٪ہو٪٪٪٪٪سا٪تآگ٪٪٪

٪٪ہذ٪ ٪ اہوز٪ ر،٪٪او٪٪تآ٪٪روا٪او٪ دؾر۔اسآ٪ا٪وں٪٪٪و٪۔

ة ن ذه ٤ا ٥و

٪ ۔٪ہا٪وا٪ ا٪د٪ؿاا

وضحآکاورالظک

٪ہا٪وا ٪ ا٪د٪ؿ>وا٪٪٪ظاےودو٪تا‟لنا ہا„ظا

٪ؽا٪٪ںو۔٪٪٪‟لناما„ػ٪٪خر٪٪ؾ٪٪٪٪٪٪ؿا٪٪۔د٪ر٪ترواآ٪٪د٪٪ؾ٪٪ا٪٪٪سا۔٪۔٪ہا٪روا٪د٪٪٪اہو٪٪’ۂ

٪ ٪ ‘ں٪٪’ۂ٪

‘سا۔)٪ہا٪دواا٪ہو(

٪ ہو٪ ۔٪٪ترو٪٪رود٪ ٪سا،٪٪٪ا٪٪٪سارا٪ؿا٪٪٪٪ؿ٪واد٪٪٪٪آ٪اس٪٪رتد٪٪۔





’ هذ„٪‟

٪زدہ’‘٪زدہ٪٪٪ح‘’۔اس„ذر‟۔٪درا„رۃ

٪٪٪۔٪٪ںروا٪تار٪٪٪٪سا۔٪’ذ رذا‘٪سا٪ں’ا‘

٪٪٪ا٪٪٪٪٪٪٪ؿز٪٪٪٪ؿآ٪۔٪٪٪ارد٪ےر٪۔٪٪ہد٪زؽ٪ا،٪ا٪٪٪اا٪۔

كح ٦﴾نج و٧﴾ذ ه ع ﴿٨﴾ثن ٩

٪٪٪ؿز٪ا٪٪٪سا٪٪٪٪٪سؤا


آ٪٪ت٪ت٪٪٪٪ؿا٪ رواںز٪٪٪٪و٪٪ا٪٪٪٪راو٪س٪٪پآ٪٪٪آ٪ہ٪٪ر٪سا٪اڈرادذ٪ر٪٪٪ؾ٪راا٪پآ٪٪٪ا۔٪

٪اؾ٪٪پآ٪روا٪٪٪ر٪ذ٪ؽ٪پآ۔ار٪اواراو٪ا٪٪٪٪ؿذا٪٪٪ا٪٪٪٪٪٪پآ٪٪٪توتاا٪ح٪ح٪٪٪٪چز٪پآ٪٪۔

ا؟٪ں٪ہو٪رارڈ٪٪٪٪ہو٪ ٪٪ا٪ر٪ا٪٪ؿاوا۔ر٪ػ٪روآ٪سا٪٪ار٪ہو٪ ٪٪ؾ٪٪اؿآ٪ا٪٪٪ا٪ر٪٪٪٪٪ؿا٪ ٪ؿآ٪ح٪ا؟٪ںآ٪ہو٪٪ار

٪ؿا٪ؽا٪روا٪ ٪شر٪تاوتاا٪٪٪پآػ٪٪ض٪۔٪ؽز٪٪ں٪روار٪،ہز٪ت٪حور٪ ٪پآ،ت٪٪پآ٪ا۔ررا٪اوا٪٪پآ٪٪با٪ ٪و٪٪ا٪٪٪٪٪٪ؾ٪٪ںود٪ دارواؿآ٪۔٪ؾاوت٪ےدار

٪ارواؽوبااوؼ٪ا۔ا٪ؿآرر٪٪پآ٪وہدز٪٪آ٪٪ؾا٪٪٪ح٪٪٪ؼ٪اپآ۔٪ءا٪و٪پآؾا٪ا٪٪٪و٪سا٪پآرا





ا٪ح٪ظ٪٪٪٪٪دااسا٪ں٪ہ٪٪۔اس٪٪٪٪رو٪٪اوراسذ٪ر٪ابآت٪٪ر٪۔

٪ا٪٪واس٪واررو٪٪آپ٪اس٪و٪ر – ك ہ ل ہ ٪٪٪ؿ٪راو٪سا٪٪٪ؽ٪٪بدا٪ ؿ٪وؼ٪ا۔آو٪٪

٪٪٪٪ر٪وسا٪و٪ا٪ؿ٪ں٪ژاژ٪٪روا٪٪را٪وا٪٪ساںروا٪٪٪ا۔ں٪ر٪٪راد٪٪ؾو٪٪٪اؾا٪ترا

٪ا٪ھدود٪ار٪٪٪ں٪٪٪ہو٪٪راروا٪رپس٪٪٪ا٪۔٪پ٪٪ا٪ہدز٪ ؼا٪ا۔٪٪٪اداؽوڈار٪ہو٪٪٪ؾ٪ؽوڈ٪٪سا٪

٪ا٪ ٪٪ ٪ہو٪ب٪٪٪٪را٪ں٪٪ا۔اڈھ٪ػاا٪ سا ٪ ٪٪٪را٪٪٪٪٪٪باا٪ساروا٪سا،ؼ٪ساہزاا٪ؿا٪ ٪،٪٪،٪ہرا٪٪٪٪،

آپ٪٪ػ٪ارااس٪و٪٪ر٪٪٪آپو٪ػ٪٪ر٪ں۔

٪۔د،٪ہرا٪٪٪٪،٪٪ا٪٪٪س-٪ؾ٪٪ا٪ؾاو٪ارسا٪ر٪٪٪پآ٪-٪ارا٪ؾ٪٪ز٪ور٪رواا،٪پآ-٪ ہ٪٪ت٪روا٪٪ار٪٪٪آ

-٪رذ٪٪اتا٪٪٪توتاا٪٪٪ںد

-٪ا٪ا٪٪سا٪سا٪٪رادذ٪٪ر٪ظ٪٪سارواؼ٪٪٪٪

٪ح٪ا٪ر٪ؽز٪ر٪ؿآ٪٪٪٪ا٪٪٪کہ٪ا٪کؿا٪تآ٪٪ہر۔٪٪٪راوساررپآ٪۔٪ؽز١٤-١٥ح٪اپآ٪

٪٪دد٪ں٪،٪ذ٪٪تاا٪ں٪۔٪٪٪ہراػ٪٪ںو٪ص٪٪٪سا٪ںو۔





٪ ج٪سارواا٪د،سا،و٪٪سا۔ر٪٪ػ٪٪و٪ؿآ٪پآارادذ٪٪و٪ت٪سوا٪۔٪٪پآ٪٪ساا٪ؿآ٪٪۔٪ر٪واا٪

٪٪ں٪ؿا۔ں٪٪٪٪ب٪٪٪سا٪،٪را٪بااو٪ ٪٪٪٪ےرا٪ا٪،٪و٪اؾ٪٪۔ڑ٪بر٪٪٪٪٪و٪٪

٪را٪٪و٪اس٪٪ر٪٪٪٪ػ٪٪اوارہ-٪٪ن جہ وآہ ا٪سا٪رر٪٪وسار٪٪د٪ ٪٪٪پآا٪آ٪٪٪ااپآ٪٪٪٪ا٪

٪ ٪ظ٪٪سا٪دؿاپآ٪٪٪ا۔٪٪٪ػ٪٪٪٪٪ظ٪ح٪س٪او٪ر٪۔ ا٪٪رادذ٪٪سارو

٪و٪اوراس٪٪وہ ٪٪ؿآ >”ج“و٪ا٪٪٪سادا٪٪سا۔٪٪٪اں٪٪او٪ا٪٪۔٪و٪٪ا٪ںؿاروا٪٪٪ظ٪٪ػ٪

٪ا٪٪٪ر٪٪را٪۔ا٪٪٪پآ٪٪٪،٪ںراا٪تآاو٪٪ؽز

٪ ٪ ٪٪،٪٪٪ا٪ؿا،ںراا٪و٪ ٪ا٪ پآ٪ ور٪رسا۔٪٪٪٪سا٪پآ٪ںاو٪٪٪روا٪ا

٪سا٪ؾا٪تو٪٪ا٪٪٪ؿر٪٪٪٪٪٪ا٪ ؾاہو٪٪٪٪ؾتاور۔ر٪ؿا٪ؿو٪٪٪٪٪ؽز٪٪٪ہا٪ؿآ٪ت

٪ارہ‛٪٪ا‚ؿ٪آپ٪٪اہدو،٪ا٪٪رک٪آر

’ ہا ع ہا اذ„-ا٪۔و٪٪٪ےرا٪ؿآ٪٪ػ٪ا٪

٪٪٪٪اہو۔وڑ٪ب۔ر٪٪٪ؾا٪٪و٪ ٪٪سا٪روا٪ساروا٪٪ؽز٪٪٪تد٪ارواو٪٪ا،٪٪ا٪۔و٪و٪٪٪سا٪٪ؿآ٪٪٪٪٪٪ػ٪رادذ٪ر

٪٪٪ؽز٪د٪٪ؿآ٪ےر٪گ٪٪۔وود٪او٪٪٪٪٪ؿا٪٪ر٪





’ ہ ن ث„-ترو٪٪و٪٪ؾ٪٪٪ؿآ٪ا٪دد٪٪٪ؿا٪٪ا

٪آ٪و٪۔٪واےر٪٪راد٪ذ٪٪و٪سا۔٪٪ترو٪٪٪ؿ٪٪ب٪سا٪٪

٪ػ٪٪تآؿا٪ ہرا٪۔د٪٪٪ؾ٪٪ؽز٪٪ر٪٪٪سا٪و٪ ٪٪٪٪٪٪ ؾ٪٪ؿا٪٪٪٪او٪٪روا٪٪٪ہرا٪٪٪ػ٪٪تآؿا۔‟کا„

اظ„٪ہ ن‟وے٪٪٪٪ا٪٪اظ٪٪آؿ٪٪ر٪دےد٪٪٪ا٪۔

ادات ٪ ٪٪ اذ>د٪٪٪٪٪سا٪٪٪٪٪٪ارؾا٪ ذا٪٪تآؿا٪٪ہو۔:

ا‚ ٪ ٪٪ؽ٪آ٪٪ سا ٪ذ ٪ ٪ ٪تآملسو هيلع هللا ىلصاد٪ا٪٪٪٪٪٪ڑسا٪،٪٪ػا٪ار٪سا٪۔٪ت٪ؿآ

‛٪ور٪۔

‚آملسو هيلع هللا ىلص٪٪ا٪٪٪سپآ٪ؽز٪و٪٪٪ا٪٪روا٪راد٪ہا٪٪سا٪پآ٪ا٪٪ػا٪٪سا٪٪٪دا٪٪سا،٪ر٪٪٪د٪٪پآ٪٪٪٪٪٪٪ساؾ٪٪پآ،٪٪ا٪سا٪٪٪٪٪٪پآ۔٪ے٪

٪بہارؿا٪٪سا٪د٪٪پآ٪٪ہرسا٪٪او٪٪٪ںود٪٪۔٪‛دوں٪ؤں٪ر٪۔

‚٪ ٪٪ح٪ںودرواا٪٪اہو٪٪٪ؿآ

( ہ ه و

لا ہ ہخ و ہ )ا ح(86-

85>85)

اور٪٪ب٪٪اس٪آ٪٪راہ٪٪٪٪اور٪اس٪٪۔





٪دراؾ٪ےود:

( (=>59)ا)ن ا و

٪اس٪دد٪٪زؽ٪٪اور٪٪اس٪٪وا٪۔

’’وسا٪۔٪٪ؿا٪٪٪٪ؿآ٪٪٪٪ؾػ٪تآؿاآوا٪٪ا٪٪٪٪ؿآ٪٪٪٪ا٪ر٪٪اسا٪۔٪٪٪ں

٪ا٪ؿات٪٪٪د٪٪٪٪٪ؿآ٪٪٪ہو٪٪ر٪٪٪٪ا٪۔٪ظ٪

٪ا،٪٪٪ا٪،٪۔٪ػ٪٪ت٪٪ء،ؿا٪٪٪٪٪٪٪۔٪٪د٪،٪ت٪ر٪،٪ؽہد٪٪سا٪٪،٪٪٪٪٪٪٪٪ؿآ٪و٪ارا٪و٪ا٪٪٪اؿآ٪٪٪٪ہ٪ار٪٪٪٪

اب٪٪٪٪۔٪٪ہدز٪سا٪ػاؿآ٪۔دں٪ا٪تاور٪٪ں٪ؿابسا۔٪ہو٪،٪ق٪٪ہدز٪سا٪٪ؿآ٪٪٪٪

٪٪٪رو ا ا٪ ٪٪ےر٪ؿا ، ػا٪ےرسا٪ں٪٪٪٪٪٪٪٪تاور٪٪٪را٪٪ؾ٪٪ػا٪ؿا۔٪٪و٪ػا٪ؿا٪٪٪د٪را٪تاا٪ ٪د٪٪ؿا٪ ٪٪٪رد٪٪ تاور٪ ؿا ٪ ٪

٪‘‘

٪٪ہو٪٪طا٪٪ا٪ز٪آ:

توپآہو٪ ٪ا۔د٪ پآ٪٪ص٪ا٪ ،٪٪ز٪ ؿآ٪٪٪،د٪٪٪٪و٪تءا٪ساپآ٪٪او٪٪ار٪٪>٪٪د‟ذ ہا

(٪٪اس٪د٪اس٪٪و٪)„اہ ع





’’٪سا،ؿآ٪ار٪٪٪ت٪آ٪٪تاور٪ ٪٪روا٪٪ت٪٪ح٪ا‘‘ا٪٪٪آپ٪۔اس٪ؾ٪آؿ٪ب٪ت٪دددور٪٪۔

(ا٪ؾار٪زاذ)

نحجا۱﴾ةخ ا رون ١و٪ ۔٪ر٪٪٪٪د٪ساگ٪٪٪،٪واآاا

تکاورالظکوضآی

٪ اؾ٪٪٪٪٪راوو٪٪اتآ٪٪٪۔٪ا٪٪٪٪سا۔٪٪ےر٪د٪سا٪٪٪٪٪ساور٪ار٪ےر٪٪٪

٪٪٪٪٪و٪ ا٪ ٪سا٪۔٪درا٪٪٪و٪ ٪اےر٪د٪تد٪٪ت٪س٪اروا٪ در٪اوراس٪ڑ٪٪آت٪٪٪ز٪٪٪٪رےار٪٪۔

٪ا٪٪>‟نورۃخا„٪٪’٪ ر٪٪زاا٪٪تآ‘٪٪تآ٪٪٪٪۔٪٪٪٪٪ر٪٪زاا٪٪سا٪ؿ٪وسا٪٪تآروا٪٪٪سا٪وسا٪٪د

وجه ةض٢﴾ةظ٣﴾هجوو ة٤﴾ ن

٥ة ٪ ں٪ہزو٪ؿدساےاررواادادا۔راداواو






٪>ہو٪ر٪ ٪زاا٪٪٪٪٪٪٪سا٪و٪٪٪ر٪زاا٪تآ٪٪د٪ؿدساے٪٪ؿا٪٪٪را٪ز٪٪ر٪٪سا٪ں۔٪٪٪ؽترؿدساروا٪٪ر٪آ

٪اورں٪٪اس٪٪ااز٪٪٪ز٪ار٪٪٪اؿوزہاورداب٪ں،وہ٪ا ٪ں٪٪ںر٪بر۔٪او٪٪ؽز٪اود٪ڑ٪٪ؿا٪٪٪ں٪ر٪ؿہو٪رواں٪٪ےاے٪

٪۔٪٪ت٪٪٪٪ادخزود٪٪٪و٪ؾ ٪ ٪٪ؾ٪٪٪٪د٪٪٪٪٪ں٪٪٪ے٪٪ؿا٪ر٪٪ور٪ا٪٪ر٪ؾ٪٪٪ؿا٪٪ؾااو٪ زااروا٪

٪ؿا٪٪٪آ٪و٪ر٪٪٪ور٪سا٪٪بر٪با٪٪٪ں٪ہوروا٪٪سا۔٪ہو

٪ اود٪ ڑ٪سابا٪۔٪ں٪رڑاںا٪٪ںو٪٪ؿا٪ سا٪٪٪ح٪٪٪ؾ٪ؾ٪٪٪ر٪٪دور٪٪وآ٪اؿآہ٪٪٪اں٪اس٪اازر۔

’ر ۃظ ‘٪>‟ر ۃظ„۔ں٪٪و٪٪ور٪براہو٪٪٪’‘

٪ ٪٪’‘٪٪و٪ ر٪٪ح٪ا٪آ٪٪دػ٪٪٪٪ح٪٪٪٪سا٪٪آ٪

٪وسا٪٪،٪ا٪٪ا٪٪٪ں٪و٪سا٪٪۔٪آ٪٪٪٪٪٪٪٪،٪٪٪’ل ث

ل ظن ان‘پآ٪٪ساروا٪ا٪٪ں٪٪٪٪سا(اباار)٪٪٪۔

٪ ٪و٪ ٪ذ٪٪ںاو٪ ٪خزود۔٪٪٪٪٪اں٪٪ؼوؼ٪٪ؾ‟نال

٪اؿ٪٪وا„ۃ او٪ دڑ٪ا٪با٪٪ؿ٪٪د٪تہو٪ ٪۔٪٪ؿ٪٪ظا

٪ا٪ؿ٪٪ؽ٪ؿاا٪٪ؿسا٪ؿا۔٪٪ر٪ا٪ںو٪٪ؿا٪٪ؿساروا۔٪٪براہو٪ں٪٪٪ے٪٪ؿا٪٪٪ساروا٪ں٪٪ر٪٪ر٪

۔





’ ۃ ٪„ان ل ؿ٪ں٪٪ز٪٪:’اف اتذ ف ف اب ػ ی( ‘سا

٪اودڑ٪ت٪٪٪او٪ ٪ا٪ا)٪٪ر٪٪٪٪سا٪ا٪ساا

اس٪٪د٪ں۔اس٪٪٪آ٪رں٪آ٪۔ ۃ„٪اود٪ڑ٪ں٪٪ھر٪٪٪٪ا

٪٪ار٪٪٪٪ر٪ور>‟ر ۃظ„ےر٪٪۔٪٪ؽا٪٪ر٪ور٪٪ں٪٪٪٪٪٪۔٪٪او٪ر٪٪ساآ٪،٪او٪٪٪و٪٪ساروا٪و٪٪سا٪٪،د

ور٪٪ں٪٪ح٪ا۔٪آ٪٪٪و٪ےودش٪٪٪ساروا٪٪٪٪٪ر‟„

٪ سا٪٪٪ار٪ر٪ےر٪٪رور۔٪٪دےر٪٪ار٪ؿا،٪دؽ٪٪رواتآ٪٪سابر٪ا٪،٪ؿا،ؿاار٪٪ار٪تآ٪٪٪٪دٹوا٪ں

٪٪٪٪٪ہ٪سا٪ؽا٪ر٪۔٪٪٪٪ا٪٪٪ب٪٪٪روا٪٪ہؿساا٪روا٪ ٪اد٪ت٪٪٪۔٪٪٪ؾ٪دسا٪٪٪٪ ا۔٪٪٪ت

٪اس٪ے٪٪٪٪٪؟

ذغاتا٦﴾قا و٧﴾ اق و ٨﴾ا ا قاقو﴿٩﴾ئق ۱ا

٪٪آ٪٪٪ؿ٪٪،٪واااوواو

وواادر






٪ دد٪تآ٪روات٪٪ںا٪د>٪٪و٪و٪ساروا٪ ٪ؿ٪ت٪ںا٪د٪رر٪٪٪ ٪ ٪٪ؿدساػ٪٪ا ٪روا ٪آ٪ زہو ٪ ۔٪٪ؿازا ٪٪٪

٪٪ںآ٪ؿ٪٪٪سا٪٪٪۔٪٪٪٪٪٪٪٪ؽ٪٪روا٪۔٪٪ؿ٪٪٪ساروا٪ػ٪٪ا٪٪ہر٪٪٪روا

٪٪ت< ا٪٪٪ا٪ؾاذاا٪رو٪٪سا٪٪٪ؿا٪ ۔٪٪٪٪ہو٪ ٪٪٪٪۔٪٪٪٪ظ:

”'

اا تغ„

٪واو٪٪٪۔ رؽ٪ػسا۔٪ػو٪ں٪٪٪٪٪٪ ٪>٪‟ذتغما„اا(<7>9:( )!٪٪٪ؿ٪٪٪ںسا)٪ وسا٪ػو٪٪٪ػ٪ح’‘٪٪سا٪٪ب٪ؾ٪۔ا٪٪رو٪ذ٪

٪>٪٪٪۔٪د

حشج ا وضاق با لص ی ا غ ل ء ع لػا

(٪ ٪٪ؿ٪٪آؾ٪٪٪دآؽ!وےا)

٪ سا’‘٪٪ؿآ٪۔د٪ػ٪٪سا،ا٪ر٪٪٪ےقا٪٪٪٪٪۔٪دو٪ػسا‟كظاد„(89( )٪٪٪ز٪روا

ڑ٪را٪٪٪دسا)’را‘۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔٪۔٪ػو٪٪‘‘

' لو قار '٪ؽترہ٪٪)!او٪ڑ٪،٪رروا(٪اوت٪ػ٪٪ق٪٪٪و٪ا٪۔٪٪رد٪ں٪٪٪ؽ٪روا٪٪٪٪٪٪۔٪ےد٪او٪٪تاذ٪ ٪قد٪ا٪ؽ٪سا٪ں٪،٪٪او٪





٪زؿ٪٪٪٪۔٪ہ ٪''۔٪س٪٪آ٪٪ت٪>٪٪٪

ن خ ف لا مؼلب لو سك ف ع

(٪ ٪٪،٪ػ٪٪ہرا٪ؿا٪٪ں٪٪٪!ؿا٪٪٪٪رؾ٪روا٪٪٪را٪٪ےد)

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔٪ دےر٪۔٪ا٪ؽا٪٪٪٪با٪روا٪٪٪آ٪ ں٪٪دبا

ںدو٪وں٪اؽ٪اور٪اؿدوں٪ؼ٪٪٪۔

٪٪ا٪رادر٪٪٪٪٪ؿروا ٪ ٪٪ر٪٪٪ت٪٪٪٪و٪

!ر٪٪٪ڑ٪٪٪وا٪اسں٪٪ج٪ے

٪٪ےد٪ساؿبا٪!٪آ٪با٪٪٪٪ہو٪٪٪و٪ودرا٪!٪ سا٪ء٪ر٪۔٪و٪ؤ٪٪با٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪روا٪ہ٪٪س

٪٪اداں٪ؿ:

ل ص اال ماد ؽل ر و ط ی ط ػش ل

(٪٪٪سا٪وزا٪٪تڑ٪٪او٪ڑ٪٪٪ےد٪٪ا)

٪ دےر٪٪٪٪٪را٪٪۔٪درںود٪٪۔٪٪٪و٪ود‘‘دو٪و٪ؾ٪٪زدہ٪٪٪۔





ق ٪>٪و„٪٪٪وات اق

’’٪٪٪و٪٪ت٪٪۔٪٪٪دآ٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪ؾ٪٪٪٪۔٪٪ں٪٪ؿا٪٪٪رو٪رواہز٪٪٪دآ۔٪

٪ں٪٪سا٪٪٪د۔۔۔۔۔۔

٪٪٪و (زوں٪۔٪ؾ٪٪٪٪)اق

٪ ا٪روا٪٪٪قء اراد٪ں٪،راد٪د٪ءاو٪ہا،س٪٪٪٪

٪سا٪ر٪٪ؽ٪٪سا٪وسا٪،٪٪٪او٪دار،٪٪ػ٪٪بر٪٪ں٪’‘٪’ا٪ت‘ؿز٪٪٪٪٪ں٪ؿا٪ؽ٪٪٪۔٪٪

٪۔٪٪ؼ٪د٪روا ٪ ءااگ٪۔٪٪٪‟شکا‘

٪ ٪ںود٪٪٪ػو٪٪٪٪ؾ٪٪دآروا٪٪،٪تر٪ا٪ آاا’شک‘روا٪٪’‘اا٪٪٪٪٪۔ں٪٪٪

ا٪ؾ٪٪ادا٪۔

٪٪٪اورا٪٪س٪ا’‘ار۔٪ؿد٪٪تآ٪رواؿدآ٪ددا٪٪٪٪اوؿ٪سا٪٪اور٪ ا۔٪ا٪و٪ںاو٪ ٪اور٪ ٪٪٪ؽ

’‘٪‘‘

’’٪ ٪٪٪٪٪٪٪‟رذءمقا„(ػ٪٪برے٪ؿدسا٪٪٪٪٪ؿا٪ںر٪سا٪۔٪آ٪٪٪پآپآ٪)

٪ وا٪ ٪ں٪رںاد٪٪٪دا٪ہو ٪ ٪٪زسا٪ساؾ٪٪ساود





!٪ے٪٪ح٪٪٪٪ہو ٪ ٪ س٪٪برا٪٪ساروا٪٪( ‘‘رزاذا٪ؾا)

ق و ١﴾ ـ بو ذث٢﴾و ٣﴾و و﴿٤﴾ثو و٥

٪ ۔٪ز٪روا٪ ٪٪٪٪ساواڑااداااس


٪٪ار٪و٪داز٪روا٪ راد٪ؿا٪ ارو٪ داز٪ ٪٪رد٪اؿا٪٪٪ؿ٪٪و٪تآ٪٪ؿا٪ ٪>

اس٪٪ؾآ٪وا٪س٪٪٪۔اں٪٪ا٪٪راہاؼ٪زدرآدو٪

٪‘‘٪’صق ٪ں٪و٪سا٪ر۔٪ػو٪و٪:

(’ ه ه ي (;-6>9=(ا)„ ا وا ه وصق

٪ ہار٪٪٪سا٪٪٪٪ا٪٪تآروا٪ارڈ٪برارواد٪٪ا٪ہار٪ؽا٪)

٪ ٪ق٪٪ا٪٪سارواتآ٪٪٪٪را٪رادا٪٪٪ں٪ؿاؼا٪ہار٪ا٪٪ر٪او٪ ا٪وہچ٪آت٪٪ازواؽ٪ا٪ں۔٪٪وگ ٪٪٪د٪ں٪٪ؽد٪٪٪٪٪ر

٪ او٪سا٪،٪٪ا٪٪٪ؼادآ٪٪و٪ دا٪ا٪٪تآ۔٪او٪ ٪ؿا٪ ہو ٪ تر٪٪٪ؼا٪ؿا٪ ٪٪٪اوح٪سا٪٪٪٪٪آ٪ہر٪ر۔٪

:





(’ ه ه ي ل واغي ه وب او„)(٪ ا50-<>=6)

(ا٪رواا٪او٪روا٪٪٪٪٪ہور٪ہار٪ا٪٪سا٪٪٪)

٪ ور٪٪تآؿا’قص ‘ہار٪٪براروا٪٪٪ا٪٪تآ٪سا٪٪٪٪ؾ٪٪٪سا٪ ۔٪٪ؾ٪ںود٪ ٪روا٪ تآ٪را٪٪سا٪۔٪چ٪‟وص„(سا٪روا

٪زدو٪ؿا٪ ٪٪ؾو٪٪دا٪٪روا٪دا٪ؽاا٪کا٪ںودزروا٪ ؼا٪)

٪٪اؿ٪ر۔

رآ٪٪٪٪ب٪ساو٪٪رد٪تہو٪ ںؽاد٪ہو٪د٪ؼاروا٪ ز٪٪۔٪٪تآ٪٪دآ٪را٪ںود٪ؿا٪٪ؾ٪٪٪٪آسابا۔٪ق٪٪ر٪٪

٪ار٪٪ہ٪٪٪وہ٪اؿ٪اؾ٪٪٪۔

’و بک و„۔‟بک„ں‟قص„روا٪٪‟„ں‟ص„٪٪٪٪۔

٪شور٪٪ضااروا٪٪٪سا٪٪زروا۔٪ؼا٪ہار٪٪ا٪روا٪٪تآ٪رواؽرہو٪ ٪٪۔٪ر

ذث>‟س٪٪اض٪٪٪اورا ا„٪سا٪٪٪ؾ٪٪ر٪روا٪٪٪ضااسا٪٪ارڈتآرواا٪ؿا٪ ٪٪٪دواو٪ ؽرا٪ں٪٪٪٪٪٪۔٪٪٪ؿ٪٪٪٪سا

٪روش٪٪اور٪ب٪٪د٪٪اسو٪اؿ٪اؿ ا٪و٪ ر٪ اہو٪ ۔٪٪ر٪

٪٪٪٪اؿا٪ ہو۔٪٪دؿ٪٪٪٪شرو٪ؿا٪ ٪٪٪٪٪ں٪ؽ٪و٪اا٪ا٪٪٪د٪ؽار٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪د٪ػ

٪٪٪رےوارڈ٪٪٪ؾو٪٪٪د٪٪٪را٪ںد٪ں٪ا٪٪راےر٪ا٪!راہ٪٪٪ر٪۔





ہوںااہو٪٪٪٪شور٪٪ؿاا٪٪٪ؿ٪رر٪،ںا٪،ؿآ٪٪رد٪ت٪ ٪٪٪ا ٪ہو ٪ روا ٪٪ ادا ٪ ٪٪ ٪٪٪سا ا د٪٪٪را٪ز٪ ٪رڈ ٪ ٪ا ٪ا٪ را٪ؽ

٪ؿاا۔ ں ٪ ا٪ں٪ؿآ٪را٪رادذ٪ساسا:

’ش ا ل „را(6:>96)

(٪ ر٪او٪رڈ٪ب٪ؽ٪واا٪٪)

٪ ۔٪٪٪٪ا٪ػ٪٪٪٪٪٪٪ں٪ؿاور٪٪٪سوا٪اؽ٪و٪ ااہو

٪او٪غا٪ر٪٪٪را٪٪و٪٪غد٪ؿاوسا٪٪د٪ؽاا٪ؿارواشز٪٪ا٪ؿ٪’ا ه نا ظا „ا(79>5<( )٪ ٪٪ہ٪٪ر٪ؿ)

٪٪ؿ٪ظا ن٪رذ٪ں٪حا:

’ اا ھا یآ ذا اا (75><7)ان‘ و

(٪ ٪٪٪٪٪٪٪ػ٪٪ااہو٪٪روا)

و وا ث ه و وا„‟وا„’و‘٪٪٪وت٪راروا٪وت٪را،ز٪٪٪٪٪ر٪٪ء٪۔٪آتثب٪ؾ٪٪٪٪سا۔٪آ:

ھ بػس ك لم لفاول

ول سػل

)٪ سا،٪٪ے٪٪سا٪۔اڈ٪ےدارا٪ح٪ح٪ےر٪٪ا٪!)

٪ ٪٪ؼ٪و٪ؼ٪روا٪ػ٪٪٪٪٪۔٪د٪ح٪٪راوا٪٪٪سا٪٪٪٪ؾ٪ڑ٪۔

٪آر،اسآابب٪٪آ۔اب٪٪اساور٪ت٪او٪ؾ٪٪ابر٪ت٪د٪۔اس٪٪و٪٪٪٪٪۔





ن ن تك ى ح ا ٦﴾ ط٧﴾ثن

س ٩﴾واااوج٨﴾ى دذ ح ا ﴿۱٪ ٪٪د٪ڑ٪ں٪٪ہو٪ ٪٪ر٪ؿؿواو

واااواارا۔ااڑوادوواردوقدزد


٪ > ٪ ٪٪عو٪۔ا٪زآ٪٪٪٪٪٪٪٪ہر٪٪ؿابىا۔ ہ أ نا أ

ذ٪٪ػ٪٪اس٪٪٪ؾاؿ٪د،دہودا،٪٪اور٪ؽ – ٪در ى أن ی ہ ٪٪ہو٪ ٪٪ر٪٪٪ہز٪ہرود٪ ٪٪گ٪٪٪دبا٪٪سا٪٪٪ؽااآبا۔

٪٪٪٪سارواؽ٪٪ا٪دڑؽ٪ا۔٪٪دڑؽ٪ؿا٪٪٪٪ؿ٪٪٪ا٪ؿا٪٪٪ر٪٪ا٪٪اہو٪ ٪؟٪٪٪ل ںد٪اہرودؿا٪٪ا

٪“ي٪٪‚ا٪٪٪ر٪د٪۔ ٪٪ر٪ہراػ٪٪ؾاو٪ ءاؾ٪٪٪ؽاو٪د٪ ٪ ساتےر٪۔٪ؽ٪روا ں٪٪ہو ٪ ٪٪٪٪٪ا٪ ٪٪٪ا٪٪٪٪ا٪٪ؿ٪٪٪۔٪را٪ا٪سا٪٪٪اہو٪ را٪ںر٪٪٪٪روا٪٪تر

٪ ٪ ٪د٪ساتر٪۔٪ےرا٪٪ک٪٪سا٪ ۔٪٪ر٪٪ سا٪۔٪٪را٪٪سا٪٪ روا ٪۔٪٪تےر٪سا٪٪تر٪اؾ٪ؿا۔٪٪دو٪٪ ت

٪و٪ر٪با۔٪٪ہرا٪دوےر٪٪٪٪روا٪،تر٪ا٪اا٪٪وہ٪رے٪٪٪٪٪دورہ٪زہ٪د٪قدر٪٪٪۔





٪ ۔٪٪ؾ٪٪٪ہرسا٪ںو٪ؿا٪٪ساروا٪٪٪٪اوخاو ا ف حا

آؿر

٩ر١٩٧٩ ٩٣٩٩



امااص7 ب قآ 34

www.facebook.com/payamequran ؾ٪آؿ www.facebook.com/Dr.Muhammad.Hamidullah ااڈ

((Man, Human)) م|آت31





راورہ

رر۔۔۔ا۔۔۔ا۔راا

آ۔آوااااآوداااواار۔ا

۔اادواوااادوںداااوواااوااادوواارداقااادآاادااراااواوراورداوردواوادااا۔اراہا

ار۔ررارااآ ۔راا۔آآواآااواا





ر۔ب

ارس

3-1) ارااوداارا۔ااواوور۔اار۔ااااراوارددواو۔ااوداردااواررا

22-4)اداااز۔ا اراراااراں۔ااااوزاااوازررا

۔واارواوووا(28-23

ررواآزاور۔وآد۔واذاواارااردآر۔ارداڈرورااوارڈروا





واررذااارودا

(16ا ؽرآدرااذرادااددرؽ ۔ارااا۔دآںواا۔ااا۔وشواااوا۔ااواواااواا۔ااوراڑے





﷽

ا شؼ

ك

ا

ح

ن ا

أ

٪ ٪٪ذ٪قہو٪ ٪ا٪،ز٪،و٪٪ؿا٪ار

حضوکظلارواکآ

٪با7ا’

‘٪رؾ٪٪٪ؾا٪٪٪٪’‘ساب٪ؾ٪٪۔٪

٪٪٪٪٪۔٪٪٪اس٪٪٪دت٪٪ر٪٪٪٪٪اؿ٪٪٪٪ر٪٪٪۔٪ے٪٪٪ؿا٪ د’

‘٪ ٪٪٪ؾاح٪ا٪آ٪٪٪ؿز٪یر٪ح٪٪ؾا٪ا۔٪ساںر٪۔ترو٪٪٪٪٪ں٪٪و٪ؿا٪ ۔٪٪ؾ٪٪سا٪

اںوز٪ںر٪آ٪٪روا٪٪آز٪٪٪رد٪ت٪اػ٪ں٪۔آ٪٪٪٪ا٪ ٪٪٪٪ا٪راا٪تا٪٪٪٪٪ہو٪ ؽاا٪٪ ؾ

٪ؿ٪٪٪ں٪٪اس٪٪٪٪٪ود٪اس٪ػ٪۔ؽ٪٪ں٪٪ںا٪ا٪٪٪د٪س٪ؽ٪روا٪٪٪٪٪ھدود٪ؿا٪٪،٪٪اڈ٪د٪ی٪تر٪٪

٪ؿا!‘

٪سا٪٪٪٪٪ہدا٪٪٪٪٪٪ؾ٪٪ر٪٪سا٪۔٪٪را





سا٪٪٪٪٪را٪٪سا٪٪روا٪٪٪٪سا٪٪دد٪٪٪ا٪سارواس٪٪٪۔

٪٪ں٪٪٪ت٪راروار،٪،٪ساسا٪اروا٪٪ہ٪و

٪٪٪با٪ہد٪٪٪ا٪٪ساا۔٪را٪٪سا٪٪٪ا٪ؾاساؾےر٪سا۔٪٪٪آز٪ؽ۔٪ا٪ؾ٪٪٪’

‘را٪سا٪پآساا۔٪رار٪٪ؿآ٪٪’

‘٪٪٪٪ؿا٪ آ٪دؽ

٪زوں٪٪٪٪٪آآر٪۔٪٪٪ے٪ا٪٪ت:

ھ غا ر ء ن م

ھوت دب ر د ػع ھ م

٪٪٪غا٪ںؽ٪٪٪٪٪٪٪دڑ٪٪ی٪ںو(!!)

٪ ساا۔٪٪باا٪ص٪٪ساار٪ساروا٪٪ا’

‘’

‘

دؽؽدو٪ہ٪٪جآ٪٪ر٪٪٪٪پآا٪د۔٪٪٪ئ٪٪٪٪٪٪ید٪آ٪رثآ٪ںؽ٪٪ہدارا٪د٪٪جآ٪٪٪٪ہر٪٪ی٪؟٪اا٪ں

٪!٪٪ادا٪٪ار٪٪ے٪سا٪ہر٪ا ٪ ا٪٪٪ی۔٪٪ںود٪٪٪٪٪،٪ز٪دو٪ںآؿروا٪ں٪ںیر٪ںو٪با٪٪ؿ٪غا٪ںؽ٪روا

آجاس٪٪٪٪ادا٪د٪۔٪۔٪٪ؼ٪ا٪ ٪باروا ٪ با٪٪٪ ػ٪د،٪٪د٪و٪ ٪٪٪٪ساں

٪٪٪٪٪ؿزور’‘ہر٪و٪ر٪٪سا٪٪٪٪را٪٪٪٪ار٪





٪ گہو٪٪ز٪آ٪ؿا٪ ؽا٪٪ؿآ٪٪٪٪ؿا۔٪٪ا٪وا٪روا٪٪ہو٪ ٪٪٪ذ٪قدو٪سا٪٪ار٪٪ا٪ؿاوا٪٪٪او٪ ٪٪٪٪ر،

ؼ٪ا٪اوررا٪٪،٪٪٪سارواارا٪ا٪٪تر٪ؼ٪٪ا٪۔٪٪٪٪ت٪٪ؿاد٪ؽا٪سا!٪ػا٪و٪ا٪تق٪ؾ٪ہو٪٪د٪٪ا٪٪ےدػ٪؟اس٪اؿا٪ںں٪ازا؟٪٪اس٪٪٪وہ٪آ٪رت٪اس٪٪اؾں

٪ؾاسا٪٪؟٪٪٪یرادذ٪٪سا٪٪ں٪ؿا٪!٪٪٪ؿداروا٪٪ہو٪ ٪ساتا٪؟٪٪ق٪سا٪٪سادوساے٪ر٪٪دوا٪ ٪٪ا٪را٪٪

٪ا٪آ۔٪د٪٪تدؿا٪٪٪ساروا ٪٪٪ہدز ٪ ؿادوا٪اس٪اود ٪٪واا٪٪ںو٪٪ؿا٪٪٪٪را٪٪٪سا٪با٪دہو٪ ،٪٪وا

٪ور٪٪سا٪٪٪٪ے٪ر٪ہو٪ا٪ح٪ا۔٪٪دں٪٪رو٪ؽ٪٪ساروا٪و٪تر٪٪ا٪راد٪٪ساروا٪ ا٪٪٪را٪٪٪ساد٪٪٪دا٪سا٪٪او٪ا

٪وہاؿ٪ار٪٪٪٪وہ٪٪دؾاور٪٪رو٪۔ ٪

يا ه ؽ جأ ن ا خ ر٪٪ا٪٪سا۔٪ط٪ا٪٪ا٪٪ؿا٪د٪٪او٪٪دسا٪٪٪٪ں


او٪آاؿ٪اس٪ر٪٪ػارہ٪٪٪٪ز٪آز7اؿ٪٪ر٪دت٪ ٪٪ا٪ ٪روا٪٪سا٪٪٪٪٪ہراػ٪٪راا٪ ٪ؿا٪ ٪ا٪٪سا٪با۔٪

٪آ٪او٪وا٪ػ٪٪٪٪ر٪٪ہراػ٪٪٪ا،٪٪ا٪٪٪ا٪٪٪ؿا٪٪ر٪ہرا٪؛٪٪را٪٪ؿااو٪ ر٪ش٪و٪روا٪٪ہو٪٪د٪قساتر٪٪را٪اور ا





٪ا٪٪٪ا٪٪٪ا٪٪٪ے٪ر٪ؿا٪٪ا٪ہرودسا٪سا٪٪د٪اور٪اس٪ت٪٪٪ر٪ے٪٪٪ا٪٪و٪٪٪٪٪ا٪٪ے٪٪و٪٪ا٪ں٪٪ازا٪اور

٪ر٪٪٪٪وہزساور٪ا٪و٪ا٪دؿ٪٪اسو٪اور٪٪و٪٪از٪،٪اس٪٪٪اج’ اۃ ‘٪’ا‘٪’‘روا’‘۔٪٪٪ط٪روا٪٪٪سا۔’ا‘

٪ ٪ط٪٪٪۔٪آ٪ر٪٪٪ظادو٪٪٪٪٪٪ظاؿا٪ ٪٪٪٪٪ں٪٪ترو٪د٪روا٪٪٪دا٪٪٪و٪ی٪٪سا٪ر٪ظ٪ں٪ا٪٪۔٪جاا

٪٪٪٪٪٪ررا٪ؿزاوؽ ں٪٪اور٪داوراں٪ااج٪وںاؿ٪ارااا٪۔٪ا٪٪و٪٪ا٪ؾ٪٪٪٪٪سا٪٪آ٪٪٪٪ح٪سا٪ر٪د٪ا

٪ؾ٪وع٪٪۔

٪’ا‘7’ہ ‘٪٪زآ٪ؿا٪٪٪۔٪٪٪ؾ٪٪٪ؿ٪٪ں٪٪ر٪ؾ٪آ٪ؾ٪سا٪٪ؾ٪٪٪٪٪۔٪اؾ٪ؾ٪٪ؽروا٪٪تر٪ؽ٪

٪٪٪ا٪ح٪سا٪ؿا٪٪٪٪٪٪سا٪روا٪٪ؾ٪٪٪ؽ٪دےر٪۔٪٪٪٪٪و٪٪ا٪٪را٪اوراا٪سارردد٪رد٪ؼ

’ا‘روا٪ا٪٪ںؤ٪٪سا٪٪٪٪دآ٪۔٪٪٪٪٪٪٪٪ں٪۔٪ا٪٪ؾ٪٪رےود٪٪را٪ر٪ا٪را٪٪سا٪۔٪د٪٪

ا٪٪٪۔اب٪و٪٪ں٪اار٪٪۔

ا٪٪٪٪ؿ7ؿآ٪و٪٪ؿا٪٪٪٪٪ر٪٪ا٪و٪ راا٪٪٪ؿا٪٪٪٪٪۔٪٪٪٪:





ا أ ۃ اب

خ

ف ث ا ر ن س

ء م ح را و ۃ

غ و ۃ

ۃ ض ۃ

أ

شأا ط ا(2799)

’’٪٪٪٪٪٪و٪ر٪٪ت٪سا٪٪٪ب٪ا٪٪٪ا،٪ےا٪ا٪٪٪ا٪ؿ٪٪ا٪٪٪٪ا٪،ؾ٪رواؾ٪٪،

٪٪ت٪ا٪٪٪٪ا٪٪ںر٪٪۔د٪٪ح٪ا٪وتر٪ا٪٪

٪٪٪٪٪٪رت٪٪٪٪٪واؿ٪٪٪٪ا٪ا٪۔‘‘

ا٪آں٪ؿر٪٪اورا:

ط ۃ ن ا خ و ار

ۃ ه

خ

م ظا

ف ظ

ۃ ضا

ۃ ض

ۃ

ا

ۃ

ۃ ا

ا ح

أا

ک ر

ف

آخ

هخ

(1-1979)اؿأ’’٪ ٪ ؿا٪٪روا ظ٪اتر٪٪ ا٪ ٪ ر٪ سا ٪٪ ٪٪٪٪٪٪ ا

٪ ٪٪٪٪٪ ۂ ٪٪ؿ٪ید٪٪ؿ٪سا٪٪٪٪۔اسا٪٪٪٪٪ں٪روا٪ ا٪ں۔د٪٪ا٪تر٪ؼ٪یودی٪٪ذات٪ا٪،ا٪٪وا٪،۔ ٪ ‘‘

٪ رد٪ااروا٪٪ہراز٪آؽػ٪٪ا٪٪٪او٪راا٪٪تآؿ٪٪٪را٪ر’ہ ‘ے٪٪٪٪٪ےسا٪٪ت٪٪٪٪٪آ

٪٪٪ا٪ہو٪٪٪ا٪را٪سا٪٪٪رود٪٪٪٪٪٪ح٪ا٪سا٪تر٪روا٪!





’ ه

ا‘٪٪٪٪روا،٪،٪ؿا٪٪٪٪ر٪٪٪و٪ ؾاؾ٪سا’ر

ءا

‘(٪ ذ٪ق)٪ت٪ا٪و٪٪سا٪٪ا٪ ٪تآ٪ رودہوؼا٪

٪٪ػ٪٪٪اآ٪٪٪ؿر۔د’ه أ خ خآک ر فا حأ ا‘

اظ٪ارہ٪٪۔

’ ‘٪ت٪ا۔٪٪ت٪اؾ٪٪ؿا٪ورا٪ؿا٪برا٪٪راہار٪ہو٪ے٪ؿا٪سا٪ا٪٪ا٪قساہوروا٪ا٪٪٪زاہ٪را

٪٪٪زسا٪۔٪٪٪٪رواا٪٪٪راہار٪٪ں٪٪و٪٪ا٪٪٪ا٪٪٪٪ؾاےرسا٪٪اا۔ا٪٪ساہو٪ ٪یر٪٪ؿا٪روا٪ ٪٪٪ساہو٪ ٪ر٪ؿ٪٪تر٪٪ا٪!

و ا ش ا ه ٪ ۔او٪٪٪٪٪او٪٪٪ہو٪٪۔ید٪ہار٪٪سا٪


٪و٪٪٪ہ 7٪ سا٪٪٪دا٪٪ہار۔ید٪ہار٪سا٪٪٪٪٪ا٪ؿ٪ہ٪٪٪وؿا٪٪٪ؾ٪ےود٪٪٪،ید٪ہار٪٪یروا:

ا ه و – 7 ٪ ٪ ا۱-‚ار٪ںودسا٪٪روا

٪“د۔ ٪٪٪ہر:ا و

اور٪ریاؾ – ‚٪ف ی٪ساساد‛ؿا٪ ٪راہار٪یس٪٪ساروا٪ہا٪٪رواوااد٪ؿا٪٪د٪٪ںار٪ ںو

٪٪ہراں٪٪ہر٪ػ٪٪٪سا۔ہر٪ر٪٪:ة ىہن ا

ه ذ ى أ و7 – ۔ ٪ ا٤-٥-‚ا٪تار٪٪٪ہو٪ا٪ہا٪دوااؿا‛





٪٪ر:ر وا ش -٪ےدزا٪٪ی٪و٪٪سا٪٪ا٪٪٪ؿ٪٪ہداراو٪را٪ؿا٪س٪بر٪ اہو٪ ٪ ٪ے٪راہار٪ ٪ ٪ ٪ا۔ہار٪ ٪ی٪٪،ے٪راہار٪ ٪٪٪٪ہو٪٪٪را

ار٪ہ٪٪اوراس٪اؾ٪٪اورای٪٪راہا٪٪وہ٪ا٪٪٪اور٪اس٪٪ا٪٪۔

أ يو وأغ ٪ ۔٪ر٪رگآ٪ ٪رواؼ٪رواز٪٪٪ںاو٪٪٪٪

حضوکظلارواکآ٪ز٪زا٪٪و ٪ 7ز٪٪زاروا وؿا٪٪ا٪٪٪ا ٪ؿ٪

٪راہار٪یرا٪ےزا٪٪ؾا٪٪ں٪ؿا٪ ہو٪ ٪٪یرو٪٪٪٪٪٪٪ؼ٪ؿرد٪ںودد٪٪سا٪اا۔ہار٪ ٪٪٪ےدا٪ں٪ؿارواسا،٪٪٪اآردر٪

ؿ٪٪٪٪٪وہ٪٪ؾ٪ے۔

٪٪٪اؿ٪اور٪٪از٪٪اسو٪٪رےںاور٪٪دوںں٪٪ں7وں٪٪ااا٪ؿا٪ ٪٪۔٪ر٪ر٪گآ٪رواؼ،ز٪٪٪٪٪ںو٪۔٪

٪٪د٪٪٪ؿا٪روااڈؼآ٪ںد٪،٪٪ز٪٪ںو٪ ٪ؿ۔

س ن اا ن ا دبؼن ـا ويا

٪ ۔٪٪٪٪ر٪ۂ٪٪٪٪٪ش٪ؾ٪باا٪ے٪رادو٪،ںاا

واا






٪٪۔اس‘٪اا’وں٪٪٪وں٪٪٪٪ؿ٪ا٪اور٪اؿ7اروں٪٪اؾ٪۔٪٪ر٪٪٪سا’‘روا٪ ٪ذ٪و٪ ٪احور٪ ا’ش‘٪٪٪٪٪٪ا

٪اداساروا٪٪٪ں٪ساے٪٪٪٪ا۔٪دک٪ر٪او٪ ٪ںود٪ ؿا۔٪٪ادا٪ ٪سار٪٪ودرااس٪٪ودار٪ے٪۔

٪’س‘٪ ٪۔٪٪ر٪٪٪٪سا٪٪ں٪ںود٪ باؾروابا٪ػو

روا٪ػ

آ٪۔٪اؿ٪اج٪ااؽ٪ا‘٪اج’ ٪،تتقواںو٪٪٪۔٪٪٪٪

٪ذ٪ ٪ ؾزا ٪ ےودروا ں٪٪ح٪سا٪با۔٪٪و٪ ٪ؽا٪ؿا٪٪٪با٪٪ا۔٪٪ءا٪ببآ٪ر٪ ۂ

٪٪٪٪ؽز

ر’ ف‘٪٪ا٪٪٪٪٪ید٪ود٪ؿآ٪۔٪٪ر٪ػو٪ں٪دا٪٪ودرو٪و٪سا٪٪٪٪ساروا٪ش٪باے٪ص٪٪ا٪٪ےر۔

٪ػ٪ساذ٪ ٪٪٪ا٪اؽا٪ح٪سا٪٪ں٪٪٪رںر٪ؾ٪ ٪ سا٪ؽا٪٪٪ا٪٪سا۔٪ت٪٪سا؟٪٪ع٪٪٪٪۔٪٪٪٪ ٪رواا٪٪رو

ارواؿدا٪٪تد٪٪٪ہ٪سا٪٪٪٪ںو٪ص٪

ب’٪٪٪٪7اؾ ‘’‘ح٪٪٪٪دے’ن ؤ ‘روا’ھ ر ن و

‘۔٪٪ص٪٪٪ؾ٪٪ںو٪ص٪٪ا٪٪٪٪٪٪۔٪’ا‘دا٪٪٪ص٪ا٪ ٪ا٪٪٪ؿا٪٪٪ػص٪٪٪ا۔ا٪واذ٪ ٪ ٪٪راا

٪ں٪ا٪٪۔٪٪ؾ٪٪ی ٪ ٪٪روا٪٪ر٪ظ





ا و‘’‘سا٪٪٪٪۔٪د٪ؽ٪ؿا٪ؽؽ٪٪٪٪٪٪٪ے٪٪٪ؽر٪٪٪ا٪٪٪٪روا٪ ں٪ساروا٪ ٪٪ؽ٪٪سا٪٪ں

اس٪٪٪٪ز٪٪ش٪و٪اور٪د٪ؾ٪٪۔

يا ن شه ن ر ون ٪ ٪ؽ٪٪٪ر٪رڈ٪٪ؿد٪ساروا٪٪یر٪ر٪ا٪٪

حضوکظلارواکآ٪٪یزا٪٪ؿا٪٪٪٪ؽاہو٪ ٪را7٪٪٪٪٪ر٪ؿ٪ؽاوػواہو٪ؿا

ؿ٪٪رب٪٪٪ػ٪٪ازی٪٪۔

٪٪٪٪٪٪٪ؾ٪٪’‘٪٪ں٪ر٪ص٪٪ر٪اػوا٪ ٪)راا(٪ ںو٪رادوؿا۔٪٪٪ں٪٪ؿا٪ں٪٪او٪واا٪در٪٪ںا٪رؾا٪٪٪ےر٪٪ںور٪ؿاگ٪۔

او٪ؿا٪بر٪ؿا٪٪٪ؾاوارؾ٪٪٪وؾ٪سا٪٪ےر٪۔٪ا٪سا٪٪۔ں٪٪٪٪٪ػ٪٪٪اں٪٪٪دزاہوواا٪ے٪ہا،٪د٪٪یو٪ں٪

ؾ٪وز٪۔

7ا٪ر٪٪٪ؾ٪ں٪ردا’‘٪٪ب٪روا٪ر٪٪ؿداا

٪ساہو٪ ،٪ع٪٪ؼاو٪٪٪٪ہو٪ہوہا٪،٪٪ؾ٪٪٪گ٪۔ؾاا ٪ ٪سراوار٪ ٪یر٪ر٪اؾ٪ؾ٪راو٪ؿا٪٪د٪۔٪ا٪ؿا٪ہدز٪و٪سارا٪ں٪۔٪ؾ٪٪٪٪٪آ٪٪ؾا٪۔٪٪٪سارذ٪٪ںور٪گ٪٪٪را٪ؿا٪٪وسا

٪ہاد٪سا٪٪٪ؾ٪٪ں٪عو٪و٪ ؽ٪۔ید٪٪٪ہو٪ ٪٪٪٪٪ر٪ہو٪ ۔٪دو٪ ٪٪٪رود ٪ ساہر٪۔ید ٪ ٪ حا٪ؿا٪را ٪ع٪٪ ٪ ٪ہو٪٪٪ؼ٪





٪٪٪۔٪٪ترو٪ساہو٪ ٪وسا٪٪٪د٪تا:’ا ا حان ‘

٪ ؿاؽآ(697( )و٪چہار٪٪ا٪ںو٪ؿا٪٪٪٪٪٪رد٪یرادو٪ا

٪ر٪ ب٪٪٪٪او٪ ں٪ں٪ےود٪ ٪٪۔):ؤ وھ ن و ھأ نو

ۃ ص خ‘ا(6726( )٪٪ترودہو٪ا٪د٪ںرواں٪وااہو٪ روا)

آآ٪٪رااؿا٪٪٪ویود197٪ا٪ؿ٪٪ظا’ا وو صۃ ا ح و‘

(۔٪ں٪ر٪٪٪ؾ٪٪٪٪اؿ٪٪٪٪دار٪اوراؿ٪٪ا٪٪اؿ٪٪٪٪٪٪اور٪٪از)٪ر٪٪٪دو٪٪ترو٪دںرواںہو٪٪٪٪٪اواو٪٪اوا۔

’ۂ‘ہر٪٪او٪ ٪او٪ ٪راد٪٪٪٪ؿاں٪٪ید٪٪ساو٪٪٪وسا۔٪٪٪ساؾ’ ہح‘د٪٪د٪٪

ب٪و٪ؼا٪٪٪٪وی٪اورد،٪٪٪٪ؿ٪ترو٪اد٪،٪٪ؽر٪٪٪٪٪۔اس٪٪ا٪٪٪ؿداس٪ار٪ا٪٪٪۔

٪ز٪ سا۔٪ا٪را٪ت٪ؽوز٪ ذ٪ ٪ ا٪٪و٪ ٪آسا٪ ؾ٪٪ ٪ؾ٪ؿ٪٪ا٪ق۔٪یر٪٪٪ؽا٪ں٪ج٪ای٪ر٪٪اہو٪ ٪ؼاسا٪وسا٪٪٪ںی ٪ ؾ٪٪٪با۔٪رؽز٪٪ں٪٪

٪٪٪٪٪ا٪ؼا٪٪ر٪٪ا٪٪داا٪٪٪ؿارواں٪٪با٪٪ر

ا ش و ا ـا ﴾ ر ف ا ۱

)اس٪٪٪)٪٪٪٪ػ٪ا٪دی٪٪٪٪٪٪٪٪٪،٪٪٪٪۔رااداوار






ا٪ػ٪ؼ٪٪را٪سا٪٪٪د٪٪ہو٪ ٪٪ؿ٪٪ک٪ؼاسا٪ؿا٪٪براػ٪ہو٪٪رارواؿاؿ٪٪ؿاہو٪٪٪ا٪ت٪سا٪٪و٪ؼاس

ا٪ػ٪تآروا٪٪ر

٪ں ٪تآؾ’‘روا’

‘۔٪آ’‘۔٪ ٪ ٪ در و ا ٪ و ر ش٪ ٪

‘سا٪٪٪جا٪ش٪روااا٪،ااؿدہو٪٪٪آ٪٪ر٪٪٪را٪ت٪٪ؿا

٪٪٪٪ں٪اػ٪ر٪ا٪۔٪آ٪٪٪ؽااا٪٪ؿدسا۔٪٪٪اوآؾ٪٪٪زاا٪ترو٪اروا٪٪یدر ٪رواںرواں٪ر٪سا٪ں٪٪ػ

٪یرجا٪ؿا٪٪٪ػ٪ؽا٪

٪٪ؿا،٪ہرا٪ ٪٪٪٪،٪٪٪د٪٪٪٪٪٪٪سا٪٪ہوت٪٪٪٪یرو٪٪ا،٪چاو٪٪ػ٪٪٪چؽا٪ںو٪٪ہو٪ ٪٪٪٪ک٪ؼر

اورآت٪ػ٪ااور٪ض٪اؿ٪٪٪۔

ا وو ض م و ا ذ ش ـا ١٪۔ازارو٪رواز٪ؿاروا٪آ٪٪ؿدساؿاا


٪ ساہو٪ ٪ا٪ؿ٪٪٪ؿا’‘روا’‘رظ٪٪ںآ٪ساروار٪ک٪ا٪ؿد٪٪ؿدساروا ٪ رظ٪ںآ٪ساؿا٪اوسا٪چ٪ںاؽب٪ا

ےاے٪٪ںاؿ٪٪ے٪ش٪ش٪اور٪ور٪ں۔





وحا صوا ا٢و٪ ۔٪٪س٪

رروا٪٪ؿا٪٪٪٪سا٪٪٪ںاروا

وآالاضو

7واااواوا۔’‘

ہ’اوذااارہ ح ما ن و‘ا۔

اآرودآوا‘اااواااودوا’ح‘اا۔ؿواااآ

ئا ا ك و ش نو٣

٪٪ں٪اس٪٪ں٪۔٪اس٪٪٪٪آزار٪٪دور٪ں٪٪دی٪۔حضوکظلارواکآ

’اور‘ر ز‘ںذا٪ںود ٪ یدروا ٪گ٪٪٪٪ ؾ٪د٪ں٪٪٪،ظ٪

٪٪٪ںوح٪ا۔٪٪٪تز٪و٪ ت٪٪سا٪٪٪٪٪ت٪رواور٪٪جر٪ؿا٪ ۔ں٪ؿا

٪آ٪٪٪ؿارازآ٪ز٪د٪روا٪٪ںا٪،٪رر٪رواؽ٪،را٪ش

وذ ظ اد٤و٪ ۔ں٪سرد٪٪ؿا٪ساروا٪٪٪٪ؿا٪٪٪غ






٪ رواں٪٪٪٪ںو٪ؿا٪٪ں٪ؿا٪ؿا٪٪ں٪ر٪٪ح٪سا٪٪ںدس٪ار٪ں۔٪٪٪٪٪٪اؿوش٪٪٪ے٪۔

ا ا اب أو ض آ ف ٥و﴾ ور ض ا ﴿٦

ں٪٪شد٪٪٪٪روا ٪٪ی٪٪ؿا ٪ ر۔ااوزوزاا


٪ ٪شد٪٪٪٪رواػو٪٪ی٪و٪٪ؿا،٪٪٪د٪٪٪رواں

٪٪٪ی٪٪٪٪٪٪۔٪‘7’

ور ‘ں٪٪٪ںوزاااارواں٪٪،ں٪٪رواػو٪٪

٪ؿا٪ ٪ؾا٪روا٪ ب٪رواترو٪،و٪،ت٪٪٪ر٪٪٪ں٪اا٪٪٪روا٪٪۔٪٪٪،٪ترو٪٪٪٪٪٪’‘ا٪٪ودرا۔٪یو٪ؾ٪ؿا

٪اؿ٪ؾ٪ا٪٪۔

ؽ ا ن ن٧و﴾ ؼ٨ل٪٪٪۔

نز٪ۂ٪٪٪٪٪٪بارواا٪ ٪ساہو٪ راوا






’ز‘روا’‘:ؿا٪ ٪باروا٪ ا٪٪سا٪٪۔٪ذ٪٪٪ےودا٪٪۔ا٪ذ٪٪ر٪ ۂ ٪وا

٪ اود٪٪ا٪ں٪٪٪٪۔٪٪٪ل نز٪ ۂ ٪٪٪ؾ’‘۔٪۔٪٪را٪ؾ٪ؿا٪ ٪٪٪٪ہراوا٪٪٪٪ں’

نز‘د٪ؾ٪٪٪٪٪٪ر٪٪ؿا٪ں٪ؿا٪ ٪٪ر٪ؿآ٪ؾ٪ ٪ںو٪٪٪خزودروا ٪ ٪۔٪٪ر٪٪

٪٪٪٪٪۔٪رے٪٪٪ا٪٪٪اؿ٪٪ںآہ٪د۔

٪ؾ٪اود٪٪سا۔٪٪ؾ٪٪٪٪ؿا٪ ؿدا٪اءؿا’‘ساد٪جز٪۔٪دواں٪٪۔٪٪٪٪٪ؾ ںاور٪٪ػواں٪٪سا٪٪ر٪٪٪اور٪سا٪

٪ػا٪۔

ا ا ؤ أت حؽت ذا ان ون ف و ٩و

٪ ٪ے٪٪ؿا٪٪٪د٪٪ؿا٪٪۔ر٪٪٪٪ا٪٪٪٪ں٪٪شدؿ٪٪٪٪ؿارو٪۔و٪ؿ


اوراؿ٪اوػ ٪ ؿ7٪٪٪۔٪٪ؿ٪ػوا٪ؿ٪او٪ ٪٪ؾ٪آ٪ ٪ؿاروا٪٪ؿا

٪۔ر٪ؽو٪٪ا٪ؿ’‘ں٪ود٪ د٪ذ٪٪وسا۔٪٪ر٪٪٪سا٪٪ػ٪٪ت٪ساا۔٪٪ہراػ٪روا٪،و٪ک٪٪٪٪وساں٪ے

٪اروا ٪ ٪ رقا٪ ٪ی٪٪ؿا٪٪٪ر٪ؽو٪ا٪ ٪٪٪ ےود ٪ ۔ں٪ؾ۔٪ا٪ظروں٪٪٪ار٪٪اؿ٪اج٪،دتاور٪ذوؼ٪٪ا٪حآ٪ں

٪٪ؾد٪ ٪۔٪٪٪ی٪٪سا٪٪٪٪ؾد٪ ڑ٪۔٪دا ٪ ٪٪





ا٪٪ا٪٪٪ا۔٪٪ا٪٪٪قآ٪٪٪٪آ٪ؼوذ٪ روا٪٪٪٪٪یاؾ٪٪٪٪٪دا٪٪۔

ر’ اؤ ؤ ھ ح ھ ا را ذ‘٪٪ش٪ؿارواادا٪ ش٪ؿا٪ ،٪٪ؿا٪ ،ؽ٪٪ؿا٪٪ے٪ػ٪٪٪٪٪و٪ؿ٪٪دؿا٪٪٪

يا و أ أ ذا ۱و٪ ۔دد٪٪روا٪٪٪و٪دں


٪ ٪ؾ٪٪٪۔٪آ٪ہ٪د٪٪ا٪روا٪٪ا٪ودںروا٪د٪ساج هی اج ہک دک ل ہشک

و ض أو وحا ؾق ثب س خض و ١شا٪بو٪ہ٪ؿا٪ بر٪٪ؿا٪روا٪ ٪٪٪٪ی٪ہو٪روا٪٪س٪٪ؼا٪روا٪٪٪سوا٪ ٪ؿ۔ا


٪٪٪7س’

‘

ا٪٪٪ے٪۔۔۔اور٪وہ٪۔۔۔ےدؽ٪٪٪٪اوراداس ۔٪ؾ٪٪ںو٪رر٪٪٪٪ؿااؼارواس۔ں٪٪ؼارواس٪٪٪ؿا

٪یرو٪٪٪٪٪٪ؼ٪٪دروارؿرد٪ںود٪ؿا٪٪ں٪۔س٪٪داں٪۔٪آہدز٪٪ز٪ساؿ٪٪٪رواؿاا٪ ،ب٪ا۔٪٪اػ٪٪ا٪٪٪ؼاور





٪٪رودسا۔٪ر٪ؾ٪٪ںو٪٪٪ا٪ہدز٪٪٪٪ں٪٪وسارواس٪رواز٪٪ؿاں٪٪ؼا٪رواس٪وا٪٪٪٪٪۔٪٪ز٪٪٪ؼ

٪٪٪٪س٪سا٪٪٪٪۔٪ید٪٪ت٪ےدر٪س٪٪٪اں٪۔ں٪کزو٪ؾ٪٪٪٪ہورو

ح’7ا٪٪٪ذوؼ٪ظ ور اۃاس٪ز٪اور٪ی٪٪٪٪۔٪٪٪اؿ‘فض

٪ذ٪٪ں٪٪ر۔٪ذ٪٪ں٪٪ی٪ں٪۔٪٪٪٪ی٪:

’

س

ا

خ

ن

و

ذ

ر

ا

ف

ن

‘

(1))وہاس٪٪٪٪اورس٪٪٪س(۔

٪ آ٪٪ر٪ت٪9آرروا٪٪را٪ع٪٪٪٪٪٪٪٪سا۔٪٪٪٪ؼاػاروایع٪۔٪٪ی٪٪٪٪٪٪روا٪٪٪٪٪٪٪ا٪

٪٪٪ی٪۔٪ظ٪ار٪٪ با٪ ٪ساروا ٪ ؼوذ٪ ٪٪٪٪’ھء ن و ف و ‘(

2723٪ہراػ٪٪٪ا)

٪ ا٪٪٪ا٪٪ہو٪ ۔٪ػ٪روا٪ ا٪ذ٪ا٪٪٪٪٪رؾ٪٪٪،٪۔٪٪با٪اود۔٪٪٪روا٪ؿواؿہو٪ا۔٪٪ؼ٪،٪٪ھ٪پآ٪اور٪ؼ٪سا٪٪٪٪۔٪٪٪او٪ ؼ٪سا٪ؿآ٪۔٪ا٪ر٪اؼ٪ںروا٪ ں٪ں٪ںودؿ

٪٪ی٪٪روا٪ذ٪٪٪٪ؿآ٪٪ص٪7’

ھ وھ را ر ط‘آوا۔٪ق٪ا٪٪٪ےٹ٪سا2٪ درا:

ر’ ف ا ن

س

ن را ا ن‘

(٪ ا٪٪٪ر٪ ۂ ٪٪٪با٪ا٪ا٪ے٪رادو)





٪ آ٪٪٪14س٪:

’ ز ا ن

ف ن و‘

(٪ ٪٪٪ل نز٪ ۂ ٪٪ؾااساہوروا)

٪ ں٪رو٪ا٪درا’ر طا ھ ر ھ و‘(٪ رباا٪ؿاردرو٪٪ؿا٪روا)

٪ ںاںؿ٪ا٪٪٪٪ؼ٪سا٪آاو٪ رؼوذ٪ ٪ ۔۔۔’ن س

‘’

ن

‘’

ھ ھ ر‘٪٪ػ٪٪٪ساہرا٪٪دی٪؟٪ںؼ٪٪٪٪٪ؽا۔٪۔۔۔

٪٪ربا٪ؿا٪بر٪د٪٪٪ؾ٪سا٪٪٪٪٪اب٪ر٪رد٪ راا٪٪دسار٪٪سا؟٪٪ربا٪!٪ؾسا٪ؿآ٪٪سا٪وسا٪٪ ٪

٪ػ٪٪سا۔٪را٪ل نز٪ ۂ

٪روار٪ ۂ ٪وابا٪ح٪٪٪رابا٪ح

٪با٪٪،٪٪سا٪٪ػ٪ساذ٪ا٪٪۔٪٪ب٪٪ہراػ٪٪ا٪ظاؾا٪٪ ف٪رذ٪٪روا٪٪ص٪٪٪:

اہ و ن ف ا ف ف ذ و خہ م ق ح ر ن

ب ن ا .( فا95-5792)

٪ ٪٪٪سا٪ا٪٪روا٪٪٪٪٪سا۔ؾ٪٪با٪ہو٪روا٪ ا٪ ٪۔٪٪٪ ۂ

٪٪٪ساروا٪٪٪٪٪ےود٪ اد

٪٪٪٪٪ص٪٪٪

ا ك ن و ا ك ن ا ـ ٢ن ٪ؽ٪٪یر٪روا٪٪٪٪٪ےر٪٪٪






٪اؿ٪٪داد٪٪٪٪٪رےا٪اؽ٪٪٪٪٪٪وردر7٪رب٪٪٪ػ٪داد ٪ػ٪سا۔ا٪٪٪ؿاؿ٪٪شرو٪٪٪ےود٪٪٪سا!ی٪ؽ٪٪یر٪د٪ا،

٪٪٪ںر٪ںؤدا٪٪٪٪ا٪ں٪ؿاؿ٪ا٪ور٪٪٪ا٪رواا٪٪اؿ٪٪ؾ٪٪آ٪۔

ن ا ٣﴾ أو ث ع و ص﴿٤

٪ ۔٪ارا٪ؾاؿآ٪٪٪٪٪ا اراوااد


٪را٪ روا٪٪٪77آ٪ر٪’ک ہ ہ‘(1ا٪٪آ)

٪و٪٪ا٪٪٪٪ؿ٪ؾا٪روا٪٪۔٪آ٪ہرسا٪اروا٪٪٪را٪روا٪ہو٪ ٪ں٪ؿا۔و٪را٪٪٪برارواؤؾ٪ا٪٪٪٪٪٪

آ٪ر٪٪آؿاؿ٪آہ٪ر٪۔

’ نآ ا ‘٪ساروا٪٪٪٪ں٪٪ا٪٪٪ؿآ٪٪٪٪دد٪ؿاں٪روا٪ ٪ث٪٪ں٪رواںا٪ہد٪٪٪سا٪٪ا٪ؽز٪ا٪٪٪٪

٪ؾا٪٪ں٪٪٪٪٪واےر٪یراد۔ذ٪ؽز٪واےر٪سا’

‘ظا





٪ رواں٪٪ں٪٪٪ارا٪٪ؿآ٪٪٪٪٪٪٪٪٪۔ر٪٪٪سا٪را٪٪و٪روا٪ روز٪ےر٪یرادذ٪٪٪ؿا٪ !و٪ں٪او٪ںژاژ٪٪ؿا٪٪٪٪٪٪٪٪روا٪وا

٪’‘٪٪ؿآ٪٪ ٪٪را٪ ٪ ٪ساد٪سا٪ر٪ہراػ٪٪ؾا٪٪٪ڑاا٪٪٪٪ں٪ؿا٪٪تا٪٪روا٪ایررا٪٪ا٪ؾا

٪ب٪٪٪٪٪تری٪٪٪ر،٪د٪اور٪آت٪۔

را’ و

أ ا ھ ع و ر

ص

’‘ف

ص٪است٪٪٪٪ں‘٪’‘٪ف

٪و٪ تاا٪ں٪٪اوا٪واا٪٪٪ب٪٪٪٪٪٪٪۔٪٪٪ؿ٪راا٪٪٪بر٪روار٪٪ادا٪ہو٪٪یرادذ٪٪غواےر٪۔٪ؿ٪ں٪ترواںور٪ؿا۔و٪ر٪۔٪ر٪ارڈ٪ؿاؿآ٪٪٪د٪دبا٪ہو٪٪ؿا٪٪ر٪٪٪٪و٪او٪ارذ٪٪ںور’ا‘ں

٪7آ٪۔٪٪٪٪٪ساو٪سا۔٪٪٪٪٪او’ہ ا و

ا وب‘ا(1676)

٪٪اس٪٪آ٪۔

’آ‘وا’‘7’اوأار‘تآوا۔’‘روا’‘٪٪ںو۔٪٪ر٪ظا’

را و شا ا (٪راہددی٪،٪وہار٪٪٪٪ا)‘ی ه

٪ ں’ش‘٪٪٪’ا‘٪ؼ٪٪۔٪٪ر٪٪٪سا٪سا۔٪آ٪٪ػو٪٪٪ںاو٪٪٪دا٪ؼ٪،داؼ٪رواا٪ؼ٪۔٪٪ح٪ودؼ٪۔٪آ٪او٪

ا‘ػو٪٪او٪ادا٪٪ا٪ؼ٪روا’‘د٪ا۔٪داؼ٪٪،٪٪ؾو٪و٪ؾزں٪٪وہ٪ؼا٪ادا٪٪وا٪،٪٪٪٪اص٪رت٪وت٪ار٪٪ریاؿ٪ار٪ذرا

٪تو٪،ؽ٪روا٪،٪را٪۔٪٪ںں۔٪د٪د٪٪ؿا٪٪د٪ا٪ ںوراد٪ںود٪ ؿارا٪٪۔د٪٪آ٪٪٪ؿا٪ ٪٪٪ا٪رارواد،اراا٪





٪ ٪ر٪٪ںوراد٪٪ح٪ںودؿا۔اروااا٪٪ں’ وعار

و

أ ا ھ ‘

٪ ؽ٪د٪ہو۔٪گ٪٪ح٪ود٪ں٪ےر٪٪ػ٪٪٪سا٪ہراسا۔٪آظا

٪اؿ٪وں٪ا٪٪تا٪ر٪ا ٪دےر٪وسا٪٪٪ےد٪آ٪٪ؿر٪اور٪٪دوں٪٪گاسق٪٪٪٪اؿ٪ںادی٪۔اؿ٪٪ض٪ج٪۔

صأو ك ا ذا٥و و ا و٦٪ ۔رد٪٪ؾ٪٪براؾ٪و٪٪رووااراوااوار


٪٪7٪و٪ ۂاؾو٪۔رد٪ؾ٪٪بر٪اؾ٪و٪ ٪٪٪٪٪٪سا٪٪٪٪٪٪٪وا٪ روا٪٪٪ؾ’ذ‘۔٪٪ںود٪ؾاودذ٪رواز٪٪ؾ٪ں’ہ و ط‘ظا

ؾ٪٪سا٪٪ر٪رص٪۔٪٪ر٪ںر٪٪سا۔٪٪ہراػ٪٪

اػ٪ز٪آ٪۔

ا رون و ا و ن ـؤ ٧ن ٪٪٪دػ٪گ٪٪ر٪٪زاا٪٪ؿدیراآ٪ا٪روا٪ر٪

حضوکظلارواکآا٪٪و٪٪٪آپ٪٪٪٪ا٪ری٪٪د٪٪٪گ٪رےاار٪٪7ا٪ری

٪دسا٪٪٪یر٪ا٪٪ؿا۔٪یز٪ؿا٪٪اڈہد٪٪٪ا٪٪٪ر٪٪دراو٪ت٪٪آ٪۔٪ر٪٪٪ت٪٪٪ں٪٪ؿد٪تآہا۔ر٪٪٪ڑ٪٪ساہو٪٪ت





٪ےد٪٪ں٪٪٪٪را٪ت٪٪و٪٪ہو٪ ٪٪ر٪٪دسا٪ر٪ؿ٪٪ت٪یرگ٪٪ہو٪٪سا٪٪اروا٪٪٪٪سا

أ ػش ذا و أ ٨خ وشد٪ا٪٪٪٪٪٪روا٪ط٪٪ڑ٪٪ؿا٪روا٪٪ا٪٪ؿا٪٪دؽ


٪ے٪٪٪داوراؿ٪٪٪٪اب ٪٪ؿا٪ ساروا ٪٪د٪٪ؿا٪ 7٪ا٪٪،٪آؿرر٪ا٪٪٪٪،٪اور ٪ؿا۔٪٪با٪٪٪٪٪ؽ ٪

٪ط٪٪گرروا٪ڑ٪٪ؿا٪٪روا٪ا٪ؿا٪٪٪٪٪ !اہرودہو٪٪ح٪گر٪ؿا٪ ٪٪٪٪٪٪٪٪٪راہو٪ ٪ساروا٪٪٪٪٪٪اؿا٪٪ط٪زا

ا٪۔٪٪٪ر٪٪اس٪ؾ٪٪٪آو٪ؾ٪رے٪دورہں٪٪۔

ش‘۔٪٪ڑ٪٪٪٪ےود٪ ابارواں٪٪’ ھأ‘٪٪٪ػارہ٪اساد٪٪ڑ٪ازدر٪٪٪۔

ؽ ل ا ش ة ه ـ ٩ن ٪٪راہار٪٪بر٪ا٪٪٪دد٪ا٪






٪اوراؿ٪٪زی 7آ٪ا٪٪ں٪ؿا٪٪ر٪آ٪٪٪یز٪راں٪ؿا٪ؽ٪٪سا٪٪٪٪۔٪٪ساض٪اذ٪ ٪ؽر٪روا٪٪٪ا٪٪سا۔٪ر٪ ٪

٪٪برا٪ر٪ہآب٪٪٪ر٪ر٪٪رودؾاساروے٪راہار

ح ن ـا ن ـا أن ون ۱و ح خ ا أ او أ ١

٪٪و٪٪ا٪٪۔٪ا٪٪٪٪ہ٪٪٪رو٪ںاروا٪٪اد٪را٪٪٪٪ہو

ڈ٪واں٪اس٪٪دردک٪اب٪ر٪ر٪۔


٪ ٪ؿاا٪٪٪بروا٪ر٪ر٪٪ب٪ؿا٪٪٪ا٪٪ہراػ٪٪ا٪سا٪7٪٪٪ا٪اہو۔٪٪٪و٪٪٪ساؾ٪٪٪٪ا٪٪٪رآ٪٪٪٪و٪٪

٪و٪دورا٪ؿا٪سا٪٪٪ر٪٪٪سا٪زا٪ؿرد٪و٪،٪و٪روا٪ ؾ٪٪تآػ٪٪٪روا٪ ٪-9٪ے٪ا٪٪٪٪ا٪گہو٪ ر۔٪٪ہرا٪٪اؿا٪٪٪۔ ٪٪ںا٪٪٪وساہو٪ساروا٪٪ر٪ر٪٪ا٪٪٪ؿا

اود٪٪اآپاس٪٪۔ا٪٪و٪٪۔وہا٪وں٪٪٪٪۔

٪٪٪ہرسا٪ر٪ؿا٪٪٪٪٪ا۔٪ؾحا ہ

ؿآر ٣یرو٩٧٩ ٥ؽوار٣٩٩



www.facebook.com/Dr.Muhammad.Hamidullah

www.facebook.com/Payam.e.Iqbal

www.ebooksland.blogspot.com

www. facebook.com/ye.Meri.dunyaa

tafseer sura al qiyamah and al insaan by ameen ahsan islahi

Documents