taofi mai le faapepesi atu o fulū - flu-free...• faasolo ina sui i le lanu moana violē le lanu o...

6
TOGAFITIA O LE FULŪ I LE FALE TOGAFITIA O LE FULŪ I LE FALE

Upload: others

Post on 01-Oct-2020

6 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Taofi mai le faapepesi atu o fulū - Flu-Free...• Faasolo ina sui i le lanu moana violē le lanu o ou laugutu, pa‘u o lou tino, tamatamailima poo tamatamaivae • E faasuati i

Ina ia maua fautuaga patino mo le tausia o oe lava poo le tausia o se isi

tagata o loo ma‘i:Vili le vaega o tou fomai masani i le 24/7 – o le a tali mai lau valaau e se tausi soifua pe a tea itula faigaluega

Mo se mea faafuasei, vili pea le 111

Togafiti āuga• Afai e mafai, tuu le tagata ma‘i i se potu e faaesea mai,

o se potu ua lelei ona faaea ma ia lē iai nisi tagata• Inu na‘o ni nai mea faasuavaia – e lelei le vaiauli ae

sili atu ona lelei vaiinu malulu ua tuu iai sina suka itiiti ma faalanu (pei o vaiinu suamalie mo tagata taaalo - diluted sports drinks) pe afai ua e ma‘i. E sili atu ona lelei le suasusu o le tina mo pepe

• Faaaogā vailaau/fualaau na e faatau mai se faleoloa e pei o paracetamol ma mulimuli i faatonuga o le inuina o loo tusia i le label, mai le tou faletalavai poo se falemai

• Faasusū se tamai fasisolo, ia mālū (ae lē o le mālūlū) ona tuu lea i le muaulu e tau faasau ai i lalo le fiva

• Afai ua amata ona toe manogi se mea‘ai i le ma‘i, tuu atu mālie iai nai meaai e faigofie ona ‘ai (e pei o se supo)

Taofi mai le faapepesi atu o fulū• Aua e te alu e faigaluega pe aoga pe afai o e ma‘i

ma aua foi e te alu se‘i atoa le 24 itula talu ona e toe malosi. O āuga sili ona tigaina e masani ona lima aso o e lagonaina pea

• Kava lou fofoga pe a tale ma mafatua - kava i se solo pepa (tissue) pe faapi‘o ifo i totonu lou lima ona e tale lea pe mafatua i totonu o lou tulilima pe a leai se solo pepa

• Fai ma fufulu ou lima pe afai o loo e ma‘i pe o e tausia foi se tagata ma‘i poo le uma ona e tale pe mafatua

• Aua le faaaogā faatasia e tagata mama‘i ma ē malolosi o le aiga, ipu ma isi mea e faaaogā e aai ai faapea ma faguvai

• Faaogā vailaau e fufulu ai mea o loo lote ma pa‘i iai lima i taimi uma – e pei o ‘au o faitotoa, ki o moli ma palaka, totonu o faleese ma faletaele – i se vailaau faamamā pe saeu faatasi se sipuniti e tasi o se vailaau faipisia ma le 500ml o le suavai

• Aua e te alu e piki mai lau talavai pe afai o loo e ma‘i – vili le tou faletalavai mo se fautuaga pe alu iai se isi o le tou aiga e piki mai

• Tatā i le masini tamea lavalava o le tagata o loo ma‘i ma ia tatā ese soo se lavalava o loo matuā palapalā

TOGAFITIA O LE FULŪ ILE FALE

TOGAFITIA O LE FULŪ I LE FALE

Page 2: Taofi mai le faapepesi atu o fulū - Flu-Free...• Faasolo ina sui i le lanu moana violē le lanu o ou laugutu, pa‘u o lou tino, tamatamailima poo tamatamaivae • E faasuati i

Tausia o le tagata ma‘i, e aofia ai ma oe

Tausia o le tagata ma‘i, e aofia ai ma oeMauaina o fesoasoani mo tagata mama‘i i Canterbury• Vili le vaega o tou fomai masani mo se fautuaga

24/7 nai lo lou tau asiasi atu iai pe afai e te lagona ua e maua i le fulū, ma aua e te vave manao e alu i le falema‘i se‘i vaganā o se mea faafuase‘i

• Aua e te alu e faigaluega pe aoga pe afai o loo e ma‘i • Ia vave ona saili se fesoasoani pe afai o le tagata

lea e ma‘i, o loo ma‘itaga, o se tamaitiiti laitiiti, o se matuatausi, ua matuā lapoa lona tino, e iai sona ma‘i tumau (e pei o le ma‘i sela, ma‘i suka, ma‘i fatu po ua faaletonu māmā) pe o loo inu ni ana vai poo fualaau e mafai ona afaina ai le vaega e puipuia le tino mai faama‘i (immune system)

Mo se mea faafuasei, vili pea le 111

Faailoilo matautia mo pepe ma tamaiti laitiVili le vaega o tou fomai masani pe afai ua topetope pe pa‘ō‘ō vale le mānava a lau pepe pe o loo ii lana mānava pe gogolo lona gutu. Siaki pe ua omo i totonu le vaega lea ei lalo ifo o suilapalapa (nai lo le faalautetele atu e pei ona masani ai) a‘o taumafai e mānava i totonu. E tatau foi ona e saili se fesoasoani mai le vaega o tou fomai masani pe afai o lau pe–pe– poo lau tama ua:• matuā sesega le tino• pei e onā pe faigata ona ala lelei• matuā faigata ona faafilemu, e lē manao e taofiofi• ‘etu‘etu pe ua faigata ona minoi solo• ua leai se vai i le tino - e mafai ona e iloa pe afai

e sui atu o latou napekini ae o loo mago lava pe leai foi ni loimata pe a fetagisi

• ua aliali mai faailoilo o isi faaletonu matuiā e pei o le faama‘i o le fiva fai‘ai (meningococcal) (tagai i luga, ae mo tamaiti ua laiti tele, e masani ona lē ma‘oti lelei mai āuga e pei o le fiamoe soo ma faasuati)

Mataala i ni faailoilo matautiaFaamau i lalo fua o le fiva o le tagata ma‘i, le tele o mea faasuavaia o loo ia inuina ma ni āuga e aliali mai. Saili se fautuaga mai le vaega o tou fomai masani pe afai ua aliali mai āuga nei: • Ua sili atu i luga ma le 38 tikeri Celsius le maualuga o

le fiva ma fiu e inu paracetamol e lē o iai se suiga• Tau puni le mānava pe tiga le fatafata• Maalili po ua matuā tete i le maalili• Nunumi po ua lē sagatonu le mafaufau• E sau le toto pe a tale• Faasolo ina sui i le lanu moana violē le lanu o

ou laugutu, pa‘u o lou tino, tamatamailima poo tamatamaivae

• E faasuati i taimi uma• O āuga ua faaitiitia, ae faafuasei lava ona toe tigaina ai• Ua leai se vai i le tino (e niniva mata pe a tu i luga

pe lē o alu lelei ana feauvai) e lē o faaleleia e ala i le inuina o mea faasuavaia

• Aliali mai faailoilo o isi faaletonu matuiā, e pei o le faama‘i o le fiva fai‘ai (atonu e aofia ai le tiga tutui o le ulu, fiamoe soo, faasuati, malō le ua, lē fiafia pe a soona susulu mai le malamalama ma o nisi taimi e pata le tino) Soo se mea e te

popole ai mo oe lava poo se isi tagata o loo e tausia, vili le vaega o tou fomai masani poo le Healthline (0800 611 116) mo ni fautuaga, e tusa lava pe sa e vili muamua iai pe na e alu muamua foi e vaai oe

Page 3: Taofi mai le faapepesi atu o fulū - Flu-Free...• Faasolo ina sui i le lanu moana violē le lanu o ou laugutu, pa‘u o lou tino, tamatamailima poo tamatamaivae • E faasuati i

Tausia o le tagata ma‘i, e aofia ai ma oe

Tausia o le tagata ma‘i, e aofia ai ma oeMauaina o fesoasoani mo tagata mama‘i i Canterbury• Vili le vaega o tou fomai masani mo se fautuaga

24/7 nai lo lou tau asiasi atu iai pe afai e te lagona ua e maua i le fulū, ma aua e te vave manao e alu i le falema‘i se‘i vaganā o se mea faafuase‘i

• Aua e te alu e faigaluega pe aoga pe afai o loo e ma‘i • Ia vave ona saili se fesoasoani pe afai o le tagata

lea e ma‘i, o loo ma‘itaga, o se tamaitiiti laitiiti, o se matuatausi, ua matuā lapoa lona tino, e iai sona ma‘i tumau (e pei o le ma‘i sela, ma‘i suka, ma‘i fatu po ua faaletonu māmā) pe o loo inu ni ana vai poo fualaau e mafai ona afaina ai le vaega e puipuia le tino mai faama‘i (immune system)

Mo se mea faafuasei, vili pea le 111

Faailoilo matautia mo pepe ma tamaiti laitiVili le vaega o tou fomai masani pe afai ua topetope pe pa‘ō‘ō vale le mānava a lau pepe pe o loo ii lana mānava pe gogolo lona gutu. Siaki pe ua omo i totonu le vaega lea ei lalo ifo o suilapalapa (nai lo le faalautetele atu e pei ona masani ai) a‘o taumafai e mānava i totonu. E tatau foi ona e saili se fesoasoani mai le vaega o tou fomai masani pe afai o lau pe–pe– poo lau tama ua:• matuā sesega le tino• pei e onā pe faigata ona ala lelei• matuā faigata ona faafilemu, e lē manao e taofiofi• ‘etu‘etu pe ua faigata ona minoi solo• ua leai se vai i le tino - e mafai ona e iloa pe afai

e sui atu o latou napekini ae o loo mago lava pe leai foi ni loimata pe a fetagisi

• ua aliali mai faailoilo o isi faaletonu matuiā e pei o le faama‘i o le fiva fai‘ai (meningococcal) (tagai i luga, ae mo tamaiti ua laiti tele, e masani ona lē ma‘oti lelei mai āuga e pei o le fiamoe soo ma faasuati)

Mataala i ni faailoilo matautiaFaamau i lalo fua o le fiva o le tagata ma‘i, le tele o mea faasuavaia o loo ia inuina ma ni āuga e aliali mai. Saili se fautuaga mai le vaega o tou fomai masani pe afai ua aliali mai āuga nei: • Ua sili atu i luga ma le 38 tikeri Celsius le maualuga o

le fiva ma fiu e inu paracetamol e lē o iai se suiga• Tau puni le mānava pe tiga le fatafata• Maalili po ua matuā tete i le maalili• Nunumi po ua lē sagatonu le mafaufau• E sau le toto pe a tale• Faasolo ina sui i le lanu moana violē le lanu o

ou laugutu, pa‘u o lou tino, tamatamailima poo tamatamaivae

• E faasuati i taimi uma• O āuga ua faaitiitia, ae faafuasei lava ona toe tigaina ai• Ua leai se vai i le tino (e niniva mata pe a tu i luga

pe lē o alu lelei ana feauvai) e lē o faaleleia e ala i le inuina o mea faasuavaia

• Aliali mai faailoilo o isi faaletonu matuiā, e pei o le faama‘i o le fiva fai‘ai (atonu e aofia ai le tiga tutui o le ulu, fiamoe soo, faasuati, malō le ua, lē fiafia pe a soona susulu mai le malamalama ma o nisi taimi e pata le tino) Soo se mea e te

popole ai mo oe lava poo se isi tagata o loo e tausia, vili le vaega o tou fomai masani poo le Healthline (0800 611 116) mo ni fautuaga, e tusa lava pe sa e vili muamua iai pe na e alu muamua foi e vaai oe

Page 4: Taofi mai le faapepesi atu o fulū - Flu-Free...• Faasolo ina sui i le lanu moana violē le lanu o ou laugutu, pa‘u o lou tino, tamatamailima poo tamatamaivae • E faasuati i

Tausia o le tagata ma‘i, e aofia ai ma oe

Tausia o le tagata ma‘i, e aofia ai ma oeMauaina o fesoasoani mo tagata mama‘i i Canterbury• Vili le vaega o tou fomai masani mo se fautuaga

24/7 nai lo lou tau asiasi atu iai pe afai e te lagona ua e maua i le fulū, ma aua e te vave manao e alu i le falema‘i se‘i vaganā o se mea faafuase‘i

• Aua e te alu e faigaluega pe aoga pe afai o loo e ma‘i • Ia vave ona saili se fesoasoani pe afai o le tagata

lea e ma‘i, o loo ma‘itaga, o se tamaitiiti laitiiti, o se matuatausi, ua matuā lapoa lona tino, e iai sona ma‘i tumau (e pei o le ma‘i sela, ma‘i suka, ma‘i fatu po ua faaletonu māmā) pe o loo inu ni ana vai poo fualaau e mafai ona afaina ai le vaega e puipuia le tino mai faama‘i (immune system)

Mo se mea faafuasei, vili pea le 111

Faailoilo matautia mo pepe ma tamaiti laitiVili le vaega o tou fomai masani pe afai ua topetope pe pa‘ō‘ō vale le mānava a lau pepe pe o loo ii lana mānava pe gogolo lona gutu. Siaki pe ua omo i totonu le vaega lea ei lalo ifo o suilapalapa (nai lo le faalautetele atu e pei ona masani ai) a‘o taumafai e mānava i totonu. E tatau foi ona e saili se fesoasoani mai le vaega o tou fomai masani pe afai o lau pe–pe– poo lau tama ua:• matuā sesega le tino• pei e onā pe faigata ona ala lelei• matuā faigata ona faafilemu, e lē manao e taofiofi• ‘etu‘etu pe ua faigata ona minoi solo• ua leai se vai i le tino - e mafai ona e iloa pe afai

e sui atu o latou napekini ae o loo mago lava pe leai foi ni loimata pe a fetagisi

• ua aliali mai faailoilo o isi faaletonu matuiā e pei o le faama‘i o le fiva fai‘ai (meningococcal) (tagai i luga, ae mo tamaiti ua laiti tele, e masani ona lē ma‘oti lelei mai āuga e pei o le fiamoe soo ma faasuati)

Mataala i ni faailoilo matautiaFaamau i lalo fua o le fiva o le tagata ma‘i, le tele o mea faasuavaia o loo ia inuina ma ni āuga e aliali mai. Saili se fautuaga mai le vaega o tou fomai masani pe afai ua aliali mai āuga nei: • Ua sili atu i luga ma le 38 tikeri Celsius le maualuga o

le fiva ma fiu e inu paracetamol e lē o iai se suiga• Tau puni le mānava pe tiga le fatafata• Maalili po ua matuā tete i le maalili• Nunumi po ua lē sagatonu le mafaufau• E sau le toto pe a tale• Faasolo ina sui i le lanu moana violē le lanu o

ou laugutu, pa‘u o lou tino, tamatamailima poo tamatamaivae

• E faasuati i taimi uma• O āuga ua faaitiitia, ae faafuasei lava ona toe tigaina ai• Ua leai se vai i le tino (e niniva mata pe a tu i luga

pe lē o alu lelei ana feauvai) e lē o faaleleia e ala i le inuina o mea faasuavaia

• Aliali mai faailoilo o isi faaletonu matuiā, e pei o le faama‘i o le fiva fai‘ai (atonu e aofia ai le tiga tutui o le ulu, fiamoe soo, faasuati, malō le ua, lē fiafia pe a soona susulu mai le malamalama ma o nisi taimi e pata le tino) Soo se mea e te

popole ai mo oe lava poo se isi tagata o loo e tausia, vili le vaega o tou fomai masani poo le Healthline (0800 611 116) mo ni fautuaga, e tusa lava pe sa e vili muamua iai pe na e alu muamua foi e vaai oe

Page 5: Taofi mai le faapepesi atu o fulū - Flu-Free...• Faasolo ina sui i le lanu moana violē le lanu o ou laugutu, pa‘u o lou tino, tamatamailima poo tamatamaivae • E faasuati i

Ina ia maua fautuaga patino mo le tausia o oe lava poo le tausia o se isi

tagata o loo ma‘i:Vili le vaega o tou fomai masani i le 24/7 – o le a tali mai lau valaau e se tausi soifua pe a tea itula faigaluega

Mo se mea faafuasei, vili pea le 111

Togafiti āuga• Afai e mafai, tuu le tagata ma‘i i se potu e faaesea mai,

o se potu ua lelei ona faaea ma ia lē iai nisi tagata• Inu na‘o ni nai mea faasuavaia – e lelei le vaiauli ae

sili atu ona lelei vaiinu malulu ua tuu iai sina suka itiiti ma faalanu (pei o vaiinu suamalie mo tagata taaalo - diluted sports drinks) pe afai ua e ma‘i. E sili atu ona lelei le suasusu o le tina mo pepe

• Faaaogā vailaau/fualaau na e faatau mai se faleoloa e pei o paracetamol ma mulimuli i faatonuga o le inuina o loo tusia i le label, mai le tou faletalavai poo se falemai

• Faasusū se tamai fasisolo, ia mālū (ae lē o le mālūlū) ona tuu lea i le muaulu e tau faasau ai i lalo le fiva

• Afai ua amata ona toe manogi se mea‘ai i le ma‘i, tuu atu mālie iai nai meaai e faigofie ona ‘ai (e pei o se supo)

Taofi mai le faapepesi atu o fulū• Aua e te alu e faigaluega pe aoga pe afai o e ma‘i

ma aua foi e te alu se‘i atoa le 24 itula talu ona e toe malosi. O āuga sili ona tigaina e masani ona lima aso o e lagonaina pea

• Kava lou fofoga pe a tale ma mafatua - kava i se solo pepa (tissue) pe faapi‘o ifo i totonu lou lima ona e tale lea pe mafatua i totonu o lou tulilima pe a leai se solo pepa

• Fai ma fufulu ou lima pe afai o loo e ma‘i pe o e tausia foi se tagata ma‘i poo le uma ona e tale pe mafatua

• Aua le faaaogā faatasia e tagata mama‘i ma ē malolosi o le aiga, ipu ma isi mea e faaaogā e aai ai faapea ma faguvai

• Faaogā vailaau e fufulu ai mea o loo lote ma pa‘i iai lima i taimi uma – e pei o ‘au o faitotoa, ki o moli ma palaka, totonu o faleese ma faletaele – i se vailaau faamamā pe saeu faatasi se sipuniti e tasi o se vailaau faipisia ma le 500ml o le suavai

• Aua e te alu e piki mai lau talavai pe afai o loo e ma‘i – vili le tou faletalavai mo se fautuaga pe alu iai se isi o le tou aiga e piki mai

• Tatā i le masini tamea lavalava o le tagata o loo ma‘i ma ia tatā ese soo se lavalava o loo matuā palapalā

TOGAFITIA O LE FULŪ ILE FALE

TOGAFITIA O LE FULŪ I LE FALE

Page 6: Taofi mai le faapepesi atu o fulū - Flu-Free...• Faasolo ina sui i le lanu moana violē le lanu o ou laugutu, pa‘u o lou tino, tamatamailima poo tamatamaivae • E faasuati i

Ina ia maua fautuaga patino mo le tausia o oe lava poo le tausia o se isi

tagata o loo ma‘i:Vili le vaega o tou fomai masani i le 24/7 – o le a tali mai lau valaau e se tausi soifua pe a tea itula faigaluega

Mo se mea faafuasei, vili pea le 111

Togafiti āuga• Afai e mafai, tuu le tagata ma‘i i se potu e faaesea mai,

o se potu ua lelei ona faaea ma ia lē iai nisi tagata• Inu na‘o ni nai mea faasuavaia – e lelei le vaiauli ae

sili atu ona lelei vaiinu malulu ua tuu iai sina suka itiiti ma faalanu (pei o vaiinu suamalie mo tagata taaalo - diluted sports drinks) pe afai ua e ma‘i. E sili atu ona lelei le suasusu o le tina mo pepe

• Faaaogā vailaau/fualaau na e faatau mai se faleoloa e pei o paracetamol ma mulimuli i faatonuga o le inuina o loo tusia i le label, mai le tou faletalavai poo se falemai

• Faasusū se tamai fasisolo, ia mālū (ae lē o le mālūlū) ona tuu lea i le muaulu e tau faasau ai i lalo le fiva

• Afai ua amata ona toe manogi se mea‘ai i le ma‘i, tuu atu mālie iai nai meaai e faigofie ona ‘ai (e pei o se supo)

Taofi mai le faapepesi atu o fulū• Aua e te alu e faigaluega pe aoga pe afai o e ma‘i

ma aua foi e te alu se‘i atoa le 24 itula talu ona e toe malosi. O āuga sili ona tigaina e masani ona lima aso o e lagonaina pea

• Kava lou fofoga pe a tale ma mafatua - kava i se solo pepa (tissue) pe faapi‘o ifo i totonu lou lima ona e tale lea pe mafatua i totonu o lou tulilima pe a leai se solo pepa

• Fai ma fufulu ou lima pe afai o loo e ma‘i pe o e tausia foi se tagata ma‘i poo le uma ona e tale pe mafatua

• Aua le faaaogā faatasia e tagata mama‘i ma ē malolosi o le aiga, ipu ma isi mea e faaaogā e aai ai faapea ma faguvai

• Faaogā vailaau e fufulu ai mea o loo lote ma pa‘i iai lima i taimi uma – e pei o ‘au o faitotoa, ki o moli ma palaka, totonu o faleese ma faletaele – i se vailaau faamamā pe saeu faatasi se sipuniti e tasi o se vailaau faipisia ma le 500ml o le suavai

• Aua e te alu e piki mai lau talavai pe afai o loo e ma‘i – vili le tou faletalavai mo se fautuaga pe alu iai se isi o le tou aiga e piki mai

• Tatā i le masini tamea lavalava o le tagata o loo ma‘i ma ia tatā ese soo se lavalava o loo matuā palapalā

TOGAFITIA O LE FULŪ ILE FALE

TOGAFITIA O LE FULŪ I LE FALE