tbt ders notu | dokuz eylül Üniversitesi ergama meslek...

S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016

1

BÖLÜM 1

BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİSİNİN TEMEL KAVRAMLARI

Bölümün Amacı:

Bilgi ve İletişim Teknolojisi (BİT) kavramları okuyucuların bilgisayar ve bilişim

kavramlarının temellerini anlamasını sağlar.

Bu bölümü tamamladıktan sonra;

Bilgi ve İletişim Teknolojisi kavramlarını anlayıp günlük yaşamımızda kullanımını

örneklendirebilecek,

Bilgisayarların temel özelliklerini ve bileşenlerini açıklayabilecek,

Bilgisayar donanımını tanımlayabilecek ve temel bileşenlerini örneklendirebilecek,

Yazılımın ne olduğunu anlayabilecek ve örneklendirebileceksiniz.

Anahtar Kavramlar

Bilgisayar Sistemi

Bilgisayar ve Temel Birimleri

Sistem Ünitesi ve Bileşenleri

Güç Kaynağı Ünitesi

Anakart ve Bileşenleri

Merkezi İşlem Birimi (CPU)

Bellek (Hafıza)

Sabit Disk

Bilgisayar Performansı

Bilgisayarlar Arasındaki Temel

Farklılıklar

İçindekiler

Bilgisayar Sistemi

Donanımın Temel Bileşenleri

o Sistem Ünitesi

o Güç Kaynağı Ünitesi

o Anakart

o Merkezi İşlem Birimi (CPU)

o Bellek (Hafıza)

o Sabit Disk


Bilgisayarlar Arasındaki Temel Farklılıklar

Özet


2

BİLGİSAYAR

(COMPUTER)

Bilgisayar, donanım ve yazılımdan oluşan, iletişim, etkileşim ve işbirliği amacıyla kullanıcı

tarafından girilen verileri alabilen, bu veriler üzerinde aritmetiksel ve mantıksal işlemler yapabilen, daha

sonra bu verileri saklayabilen, güncelleyebilen, paylaşabilen, kullanıcı ve işletim sistemi aracılığı ile de

yönetebilen veya çıktı olarak sunabilen elektronik bir cihazdır. (Başar, 2009, Enformatik Ders Sunum

Notları)

Günümüzde bilgisayarların dış dünya ile iletişimi kablolu bağlantılar (USB, HDMI vb.)

yanında kablosuz bağlantılar (Bluetooth, Wi-Fi vb.) ile olabilmektedir. Bu bağlantılar yardımıyla yazıcı,

tarayıcı, ekran ve harici depolama araçları gibi birimler bilgisayara bağlanmaktadır. Ayrıca

kullanıcıların bilgisayar ile etkileşim kurduğu ara yüzler klavye, fare gibi yöntemlerin yanında daha

kullanıcı dostu dokunmatik ekran gibi yapılar ile de olabilmektedir (Karabey, 2013).

Bilgisayar, donanım ve yazılım olmak üzere iki temel bileşenden oluşur (Ulucak, 2013).

Donanım, bir bilgisayarın her türlü fiziksel parçalarına denir (Çelik, 2011). Yazılım ise bilgisayar

donanımı üzerinde çalışan, kullanıcı işlemlerini yerine getiren sistem, uygulama ve yardımcı

programlara denir. Bir bilgisayar sistemi; işlem, giriş, çıkış ve depolama birimleri, kullanıcılar, çevre ve

tüm bunları birbirine bağlayan aygıtlardan oluşur (Şekil 1).

Şekil 1. Bilgisayar Sisteminin Temel Bileşenleri (Kaynak: National Open University of Nigeria)


3

SİSTEM ÜNİTESİ

(SYSTEM UNIT)

Sistem ünitesi kavramı bilgisayarın kasası ve kasanın içerisindeki donanım parçalarını ifade

eder. Şekil 2’de görüldüğü gibi sistem üniteleri çeşitli şekil ve boyutlarda olabilmektedir (Bayramoğlu).

Şekil 2. Bilgisayar Sistem Ünitesi Türleri

Anakart, işlemci (CPU), bellek birimleri, güç kaynağı ünitesi, portlar ve konektörler, sürücüler

ve genişleme yuvaları sistem ünitesinin ana bileşenlerini oluştururlar (Şekil 3 ve Şekil 4).

Şekil 3. Bilgisayar Sistem Ünitesinin Ana Bileşenleri


4

Şekil 4. Bilgisayar Sistem Ünitesinin Ana Bileşenleri

Kasa içerisine; sürücüler, anakart, güç kaynağı ve fan doğrudan vida ile bağlanarak monte

edilirken diğer donanım kartları, işlemci ve RAM anakart üzerine monte edilerek dolaylı olarak kasa

içerisine monte edilirler (Yaşar, 2008).

Bağlantı Noktaları (Portlar)

Bilgisayarın, yardımcı diğer çevre birimleriyle (klavye, fare, yazıcı, tarayıcı, taşınabilir disk vb.)

veri iletişimi sağlayan bağlantı araçlarıdır (Gözü ve Aydın, 2009). Şekil 5’te bir bilgisayar sisteminde

yer alan bağlantı noktaları görülmektedir.

Şekil 5. Bilgisayar Sistem Ünitesinin Portları

FireWire (IEEE 1394 veya i.LINK)

gerçek zamanlı ve yüksek hızlı sayısal

görüntü ve ses aktarmında kullanılır.

PS/2 seri bağlantı portu klavye ve fare için

kullanılır.

USB tüm donanım parçalarının

bağlantısında kullanılır.

RJ-45 (LAN) yerel alan ağları (LAN) ve

internet bağlantısı için kullanılır.

LPT (Paralel) portu yazıcı bağlantısı için

kullanılır.

COM 1, COM 2 vb. seri veri iletişiminde

kullanılır.


5

Bir kasa içinde temel olarak güç kaynağı ünitesi kabloları, veri yolu kabloları ve kasa ön

paneli led kabloları olmak üzere üç tür bağlantı vardır (Tablo 1).

SİSTEM ÜNİTESİ İÇERİSİNDEKİ BAĞLANTI TÜRLERİ

1.Güç Kaynağı Ünitesi Kabloları

Güç Ünitesi Kaynağı ve Kabloları

Serial ATA (SATA) Güç Kaynağı Kablosu

2.Veri Yolu Kabloları (IDE, SATA)

IDE Veri Yolu Kablosu

Serial ATA (SATA) Veri Yolu Kablosu

3.Kasa Ön Paneli Led Bağlantı Kabloları (HDD Led, Reset Led ve Power Led)

Tablo 1. Sistem Ünitesi İçerisindeki Bağlantı Türleri

Kasa içindeki bağlantıların doğru, düzenli ve derli toplu olması önemlidir. Bundan dolayı

genelikle kasa içindeki hava akışının sağlanması için bağlantılar bir kelepçe yardımı ile bir araya

getirilir.(MEGEP Bakım Onarım 2)


6

Sistem Ünitesinin (Kasa) Temizliği ve Bakımı

Bilgisayar kasasının kapakları mutlaka kapalı tutulmalıdır. Kasadan elektrik kablo bağlantısı

söküldükten sonra kasanın üst ve yan yüzeyleri hafif nemli bir bez ile silinerek tozu alınabilir. Kasanın

içi kapaklar söküldükten sonra kompresör yardımıyla basınçlı hava tutulup temizlenebilir. Kasa içinde

yer alan kabloları havalandırma ve fanların soğutma sistemine engel olmayacak şekilde toplanabilir.

Kasa fanı, işlemci fanı ve ekran kartı fanlarınızın temiz olmasına dikkat edilmelidir. Son olarak kasa;

yüksek ve hava alan bölümlere yerleştirilmelidir (MEGEP Bakım ve Onarım 2).

GÜÇ KAYNAĞI UNİTESİ

(POWER SUPPLEY)

Güç kaynağı ünitesi bilgisayar kasasının içinde yer alır ve tüm donanım parçalarının elektrik

enerjisini sağlar (Şekil 6). Bu sebepten dolayı bir güç kaynağı ünitesi tüm donanım parçalarına yetecek

güçte olmalıdır. Aksi halde güç kaynağı ünitesi çok ısınıp, gereksiz bilgisayar kilitlenmelerine sebep

olabilir veya diğer donanım parçalarına zarar verebilir. Üzerinde anakart, sürücülerin ve kasa içi fanların

elektrik enerjisini karşılamak üzere kablo konnektörleri vardır. Genel olarak bir bilgisayarın kullandığı

güç kaynağı yaklaşık 450-600 watt güçündedir (Yaşar, 2008).

Şekil 6.Güç Kaynağı Ünitesi

Güç kaynağı 220 volt şehir alternatif akım (AC) şebeke gerilimini -12, -5, +3.3, +5, +12 volt

gruplarına çeviren donanım birimidir. Her bir çeşit volt değerini taşıyan kablonun rengi ise farklıdır.

Güç Kaynağı Ünitesi Seçimi

Güç kaynağı ünitesinin kaliteli olması tüm donanım parçalarına elektrik enerjisi sağladığı için

çok önemlidir. Basitçe ifade edilirse bir güç kaynağı ünitesinin ağırlığı içindeki malzeme miktarı, türü

ve kalitesi açısından fikir verebilir. Ağrlığı fazla olan güç kaynağı üniteleri tercih edilebilir. (MEGEP

İç Donanım Birimleri)


7

ANAKART

(MOTHERBOARD, MAINBOARD, SYSTEM BOARD)

Anakart, bilgisayarın donanım parçalarını (merkezi işlem birimi, yonga setleri, bellek vb.) ve

bu parçalar arasındaki iletişimi sağlayan veri yollarını üzerinde barındıran, fiberglastan yapılmış levha

şeklindeki ana baskı devre kartına denir (Şekil 7). (MEGEP:İç Donanım Parçaları)

Şekil 7. Anakart ve Bileşenleri

İşlemci yuvası, yonga seti (chipset), RAM bellek yuvaları, BIOS (Basic Input/Output

System;Temel Girdi / Çıktı Sistemi) , giriş ve çıkış kapıları (portlar), BIOS pili, klavye ve fare kontrol

entegreleri, sabit (hard) disk, disket ve CD/DVD-ROM sürücü kontrol entegreleri anakart üzerinde yer

alır. Ekran kartı, ses kartı, ağ arayüz kartı ve fax/modem kartları ise slot veya soket denilen anakart

genişleme yuvalarına takılırlar (Şekil 8). Ancak bazı durumlarda ekran, ses ve ağ arayüz kartı anakart

ile tümleşik/dahili (onboard) olabilmektedir (Sugözü, 2012).


8

Şekil 8. Anakart Üzerinde Yer Alan Temel Bileşenler

Sabit disk, disket ve CD/DVD-ROM sürücüsü gibi donanım parçaları veri bağlantı kablosu

(IDE: Integrated Drive Elektronics, SATA : Serial ATA) ile anakarta bağlanırlar. Güç kaynağı ise

bilgisayardaki tüm donanım parçalarına doğrudan ya da anakart üzerinden elektrik enerjisi sağlar.

Özetlersek, anakart bilgisayar sistem ünitesinin merkezi bileşenidir ve bünyesindeki özel veri yolları

sayesinde bilgisayar parçaları arasındaki veri iletişimi ve organizasyonu sağlar (Çelik, 2011).

Anakart Bileşenleri

Yonga Seti (Chipset)

Bir yonga seti; anakart üzerindeki bilgi akış trafiğini denetler. Bir anakart üzerinde birden çok yonga

seti mevcuttur. Ancak anakartın üzerinde bulundukları bölgelere iki adet yönetici yonga vardır (MEGEP

İç Donanım Birimleri). Bunlar;

1. Kuzey köprüsü (North Bridge)

2. Güney köprüsü (South Bridge)

Kuzey köprüsü işlemciden, bellekten, AGP veya PCI ekspress veri yollarından sorumlu olup

bunların kontrolü ve veri aktarımını sağlar.

Güney köprüsü ise bilgisayarın diğer çevre birimlerini (PCI, USB, ISA, IDE, BIOS, vb.) ve güç

yönetiminden sorumludur (Parlar, 2012).

Günümüz kişisel bilgisayar için Intel, AMD, Ati, nVIDIA, VIA, SIS ve ALi gibi birçok yonga seti

üreticileri vardır (Şekil 9) (A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi Slaytları).

Anakart (Mainboard, Motherboard)

CPU

Chipset

Bellek Yuvaları

Pil

BIOS

Genişleme Yuvaları

PCI Express

AGP

PCI

ISA

Dahili (onboard)

Ekran Kartı

Ağ Kartı

Ses Kartı


9

Şekil 9. Yonga Seti (Chipset) Türleri

Veri Yolu (Bus)

Bir veri yolu; işlemci, ana bellek ve çevre birimleri arasında karşılıklı olarak verinin taşındığı

yoldur. Veri yollarının genişliği ve veri transfer hızı, bilgisayarın hızını etkileyen önemli faktörlerdir.

(Hüsnü B). Çevre birimileri veri yolları uçlarında bulunan slotlar sayesinde bilgi iletişimi sağlamaktadır

(MEGEP İç Donanım Birimleri) Bunlar;

ISA (Industry Standart Architecture)

PCI (Peripheral Component Interconnect)

AGP (Accelerated graphics port – Hızlandırılmış grafik portu)

PCI-X

PCI express (PCI-e)

Portlar (Kapılar)

Port (kapı, jak), anakartın dış donanım parçalarıyla (klavye, fare, yazıcı vb.) iletişim kurmasını

sağlayan bağlantı noktalarına port (kapı) denir. Konnektör ise bir kablonun ucundaki, porta giren

parçadır. Seri iletişim COM portu, PS/2 portu, LPT (Paralel) portu, USB portu, Ağ (LAN), Firewire

(IEEE 1394), eSATA (external SATA) port ve Bluetooth gibi örnek verilebilir.

Anakart Sınıflandırılması ve Seçimi

Anakart sınıflandırılması şekil (form) faktörü, işlemcinin yuva yapısı, yonga seti (chipset) ve

anakartın üzerinde bulundurdukları dahili / tümleşik (onboard) gibi etkenlere göre yapılmaktadır (A+

Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi Slaytları).

Anakart seçiminde öncelikle bilgisayar sistem ünitesi (kasa) ile anakart boyutları birbirine

uygun olmalıdır. Ayrıca anakartınız seçtiğiniz işlemci ile uyumlu olmalı ve desteklemelidir. Bir anakart

satın alırken, bugün ihtiyaç duyulan RAM bellek miktarının iki katına kadar desteklemesi uygun

AMD Chipset Intel Chipset nVIDIA chipset


10

olacaktır. Öte yandan seçilecek anakartın ekran kartınızı destekleyip desteklemediğini de kontrol

edilmelidir (MEGEP İç Donanım).

MERKEZİ İŞLEM BİRİMİ

(CPU: CENTRAL PROCESSING UNIT)

Merkezi işlem birimi (CPU) bilgisayardaki bütün verileri işlemek ve bilgisayarda meydana

gelen işlemleri kontrol etmekle görevlidir (Arslantunalı ve diğ., 2005). CPU bir bilgisayarda temel

işlemleri geçekleştiren birimi olup genelikle bilgisayarın beyni olarak ifade edilir (Şekil 10). CPU,

kullanıcı tarafından gönderilen komutları alıp veriler üzerinden işlem yapar. Ayrıca bilgisayardaki diğer

aygıtlar ile interrupt (kesme) komutları ile iletişim kurar ve bu aygıtları kontrol eder (A+ Konu Slaytı).

Şekil 10. Merkezi İşlem Birimi (CPU) ve CPU Fanı


11

Merkezi İşlem Biriminin Genel Yapısı

Bir merkezi işlem birimi çekirdek, ön bellek, aritmetik mantık birimi (ALU) ve kontrol birimi

olmak üzere dört temel birimden oluşmuştur (Şekil 11 ve Tablo 2).

Şekil 11. Merkezi İşlem Biriminin Genel Yapısı

İŞLEMCİ BİRİMLERİ GÖREVLERİ

Çekirdek (Core)

İşlemcinin kendisi olup ve komut çalıştırma işlemlerini yapan bölümdür.

Ön Bellek

(Cache Memory)

Ön bellek, çalışmakta olan bir programa ait komutların ve verilerin geçici

olarak saklandığı yüksek hızlı hafızalardır. L1 (Level 1), L2 (Level 2) ve

L3 (Level 3) olmak üzere üç türü bulunmaktadır.

Aritmetik Mantık Birimi

(Aritmetic Logic Unit-ALU)

Aritmetik mantık birimi (işlem birimi), tüm aritmetiksel (toplama, çıkarma,

çarpma ve bölme) ve mantıksal işlemleri (ve, veya, değil) yapan bölümdür.

Ayrıca bu birim sayılar arasındaki büyüklük, küçüklük ve eşitlik gibi

mantıksal işlemleri de denetler.(Çelik, 2012)

Kontrol Birimi

(Control Unit)

İşlemciye gönderilen komuların çözüldüğü, kontrol edildiği,

değerlendirildiği, yorumlandığı ve işletildiği birimdir. Özetlemek gerekirse

bütün işlemlerin kontrol edildiği birimdir (Çelik, 2012).

Tablo 2. İşlemci Birimleri ve Görevleri

İşlemci içerisinde ayrıca üzerinde işlem yapılacak verilerin tutulduğu yazmaçlar (register) ve

veri yolları da mevcuttur. Bu veri yolları; adres yolu (adress bus), veriyolu (data bus) ve kontrol yoludur

(control bus) (MEGEP İç Donanım Birimleri).


12

Bir işlemcinin 4 ana evreden oluşan bir çalışma döngüsü vardır (Şekil 12). Bu evreler, genel

bir döngüyü ifade etmekte olup her işlemcide farklıdır. (A+)

Şekil 12. Bir İşlemcinin Çalışma Döngüsü

Bu evreler;

1. Evre (Fetch): Birinci evrede veri ve program komutları hafızadan okunur.

2. Evre (Decode): İkinci evrede ise kontrol birimi tarafından bu komutlar yorumlanır.

3. Evre (Execute): Üçüncü evrede işlem birimi (ALU) tarafından bu komutlar işlenir.

4. Evre (Store): En son evrede ise sonuçlar hafızaya geri yazılırlar.

Programlar, işlemciye gönderilen ve ona ne yapması gerektiğini söyleyen basit bir şekilde

sıralanmış komutlara denir. İşlemciler temelde makine dili ile yazılmış komutları işleyebildiğinden, üst

seviye bir dil ile yazılan programın çalışabilmesi kodların derleyiciler tarafından makine diline

çevrilmesi gerekmektedir. Böylece işlemcinin tanıyacağı komutlar dizesi haline getirilirler. Bu

aşamadan sonra ise işletim sistemi devreye girer ve işlemcinin bu programları çalıştırmasını sağlar

(Şekil 13).


13

Şekil 13. Bir Programın İşlemci Tarafından Çalıştırılması

İşlemci içerisinde veriler üzerinde matematiksel ve mantıksal işlemleri yapabilmek için komut

seti (instruction set) mevcuttur. Bilgisayarda tüm veriler ve programlar sabit diskte (hard disk) saklanır.

İşlemci çok hızlı bir şekilde komut işlediği için sabit disk, işlemcinin komut işleme hızına ulaşamaz. Bu

sebepten dolayı programlar sabit diskten alınarak Rasgele Erişimli Bellek'e (Random Access Memory-

RAM) yüklenir, daha sonra buradan da işlemciye aktarılır. İşlemcinin yaptığı işlemler sonucunda

ürettiği veriler ise işlemciden, RAM’e ve oradan da sabit diske alınarak orada saklanır (Şekil 14)

(Bayramoğlu).

Şekil 14. İşlemcinin Giriş-Çıkış Birimleri İle İlişkisi (Kaynak:Shelly Cahman Series)


14

BELLEK

(MEMORY)

Bir bilgisayardaki bütün verilerin saklandığı birimlere bellek denir. Geçici ve kalıcı bellek

olmak üzere iki adet bellek türü vardır (Şekil 15).

Şekil 15. Bilgisayarın Temel Bellek Türleri

Bilgisayardaki bellek türlerinden kısaca bahsedersek ön belleği işlemcinin kendine ait RAM

belleği olarak düşünülebiliriz. RAM bellek ise bilgisayarın çalışması süresince verilerin tutulduğu ana

bellektir. RAM bellekte tutulan veriler sabit diske kaydedildikten ve çalışılan dosyalar kapatıldıktan

sonra silinirler. RAM bellek, diğer depolama birimleri olan sabit disk, CD/DVD-ROM ve diskette göre

daha hızlıdır. ROM Bellek içerisindeki veriler kullanıcı tarafından değiştirilemez ve silinemezler.

Ancak günümüzde bazı özel tekniklerle ROM bellek içeriği değiştirilebilmektedir. Sanal bellek, sistem

belleğinin (RAM) yetersiz kaldığı durumlarda kullanılmak üzere işletim sistemi tarafından sabit disk

üzerinde oluşturulan bellek çeşididir. Sabit disk (harddisk) verilerin kalıcı olarak saklandığı bellek

türüdür. İşletim sistemi ve diğer progralar sabit disk üzerinde kuruludur. (AOF II) Taşınabilir depolama

araçları ise bilgisayarda sabit olarak bulunmayan, ihtiyaç durumunda takılarak kullanılabilen depolama

araçlarıdır. Örnek olarak USB flash disk, hafıza kartları, taşınabilir hard disk, CD-ROM ve DVD-ROM

sürücüleri verilebilir. (MEB).

Bilgisayarda veri, ikili sayı sistemi ("0","1") kullanılarak ifade edilir. Bilgisayarda en küçük veri

bit ile ifade edilir ve sadece “0” ya da “1” değerini alabilir. RAM bellek kapasitesi ise Byte cinsinden


15

ifade edilir. Bir anlam ifade eden en küçük veri miktarına byte denir ve 8 bitten oluşur (Tablo 3 ve Şekil

16).

8 Bit = 1 Byte

1 Bit 1 Bit 1 Bit 1 Bit 1 Bit 1 Bit 1 Bit 1 Bit = 8 Bit

1 0 0 1 1 0 1 1 = 1 Byte

Uzunluğunda

(10011011)2

(155)10 Onluk Sayısı Sistemindeki Bir Sayının İklili Sayı Sistemindeki Gösterimi

= (155)10

Onluk Sayı

Sistemindeki

Değeri

Tablo 3. Bilgisayarda En Küçük Veri Kapasitesi (Yaşar, 2008)

Şekil 16. Bilgisayar Bellek Kapasitesi Ölçüm Birimleri

Bellek Seçimi

Bilgisayarın hızlı çalışabilmesi için daha fazla RAM kapasitesine gereksinimi vardır. Aynı anda

birden çok program çalıştırıldığında RAM bellek yetersiz kalır ve sabit diske başvurulur (sanal bellek).

Sabit disk RAM belleğe göre daha yavaş çalıştığı için genel bir sistem yavaşlığı meydana gelir.

RAM bellek seçiminde anakarta uygun/uyumlu RAM türü, modeli ve desteklediği RAM

hızlarının bilinmesi gerekir. Ayrıca anakart üzerinde RAM’lerin takıldığı bellek modüllerinin boş

olmasıda gerekir (MEGEP İÇ Donanım).


16

SABİT DİSK

(HDD:HARD DISK DRIVER)

Sabit disk, bilgisayarın tüm bilgilerinin (sistem dosyaları, program dosyaları ve her türlü veri

dosyaları) kalıcı olarak depolandığı / saklandığı yerdir (MEB Orta Öğretim). Sabit diskteki veriler

elektrik kesintisi veya bilgisayarın kapanması durumunda kaybolmazlar (Şekil 17).

Şekil 17. Sabit (HDD) Disk Görünümü

Sabit disk içerisinde manyetik özeliklere sahip bir veya birden çok disk bulunur. Veriler bu

disklerin üzerine kaydedilir. Diskler bir motor aracılığı ile yüksek hızlarda dönerken disk üzerinde

bulunan sürücü kafası verileri okur ve yazar (Çelik 2012).

Sabit disklerin belli başlı parametreleri vardır (Tablo 4). (Enformatik Ders Notu).

Sabit Disk Parametreleri

Disk Dönüş Hızı

(RPM=Rotate Per Minute)

Diskin dakikadaki dönüş hızını gösteren parametredir. Günümüzde

15.000, 10.000, 7200, 5400 rpm değerlere sahip sabit diskler

bulunmaktadır.

Tampon Bellek

(Cache / Buffer)

Bilgisayarın sabit disk erişimi bellek erişiminden daha yavaş olduğu için

sabit diskin performansını artırmak için disk üzerine bellek hafıza

birimleri yerleştirilmiştir.

Konumlanma Süresi

(Seek Time)

Disk üzerinde okuma yazma kafasının, istenen adrese yazma veya okuma

amaçlı ulaşmak için harcadığı süredir.

Kapasite Sabit diskin depolayacağı veri miktarını gösterir. Günümüzde 750 GB,

1TB ve hatta 4TB kapasiteli sabit diskler bulunmaktadır.

Tablo 4. Sabit Disk Parametreleri


17

Sabit diskler anakarta IDE (Integrated Drive Electronics-Bağlı Cihazlar Elektronik Yapısı),

Serial ATA (SATA) veya SCSI (Small Computer System Interface) veri kabloları ile bağlanırlar (Şekil

18).

Şekil 18: Sabit Disk Türleri ve Veri Kabloları

Sabit diskler, taşınabilir bellekler, optik diskler vb. kalıcı depolama (saklama) araçlarıdır (Şekil

19). Bilgisayarın elektrik enerjisi kesildiğinde içlerindeki veriler silinmez (Eroğlu, 2014).

Şekil 19. Kalıcı Depolama Aygıtları / Araçları

PATA (Parallel Advanced Technology Attachment: Paralel İleri Teknoloji Eklentisi)

• Paralel olarak veri iletimine sahip olup 45 cm'den uzun olamazlar.

• Maximum veri iletim hızı 100 MB/s veya 133 MB/s 'dir.

• Sahip olunan arabirim CD-ROM, DVD-ROM ve sabit diskler için de aynıdır.

• PATA sabit diskler, 40 ve 80 iletkenli kablo (ribbon kablo) yardımıyla anakarta bağlanır . 80 iletkenli kablo daha yüksek bant genişliğine sahiptir.

Serial ATA (SATA: Serial Advance Technology Attachment Drive)

• Veri kablosu maksimum 100 cm uzunluğunda olmalıdır.

• 150 MB/s, 300 MB/s ve 600 MB/s veri iletim hızları vardır.

SCSI (Small Computer System Interface)

• Kablo uzunluğu 1,5-25m'dir.

• Maksimum veri iletim hızı 320 MB/s ve 640 MB/s şeklindedir.

• SCSI hard disk bağlantısı hzı IDE hard disklere göre daha hızlıdırlar.

• Genellikle ana bilgisayarlarda (server) kullanılırlar.


18

Sabit Disk Seçimi

Sabit diski seçiminde öncelikle işletim sistemi dosyalarının gereksinim duyduğu minimum disk

kapasitesine dikkat edilmelidir. İşletim sistemi dosyaları, uygulama yazılımlarınız ve kişisel

dosyalarınız sabit diskte önemli bir yer kaplayacaktır.

Sabit disk seçiminde dikat edilmesi gereken diğer bir faktör ise sabit diskin bir dakikadaki tur

sayısını ifade eden RPM (Revolutions Per Minute) dönüş hızı değeridir. RPM değeri yüksek olan sabit

diskte veriye daha hızlı ulaşım olur ancak tüketilen enerji miktarı ve fiyatı artar.

Anakartınızın desteklediği ve üzerinde yer alan veri iletim kablolarının (IDE, SATA veya SCSI)

türü de önemlidir. Ayrıca sabit diskinizin ön bellek miktarının fazla olması performansı artırır.


Bir bilgisayarın performansına etki eden birçok faktör bulunmaktadır. Bilgisayarın donanım

parçaları arasındaki uyum, işlemci hızı, bellek (RAM) miktarının büyüklüğü / hızları performansı

olumlu yönde etki ederken casus yazılımlar ve virüsler ise olumsuz yönde etki etmektedir (Tablo 5).

Bilgisayar Performansına Etki Eden Faktörler

İşlemci Hızı

İşlemcinin saat hızı bir bilgisayarın performansını etkileyen en önemli

faktördür. İşlemci (CPU) hızları Hertz (sıklık) birimi çinsinden ölçülür

ve işlemcinin bir saniyede yapabileceği işlemi ifade eder. Bir işlemci

hızının bilgisayara kurulacak yazılımların minimum gereksinimlerini

karşılaması gerekir aksi takdirde bilgisayar performansı bundan

etkilenir.

Yüklü Bellek (RAM) Miktarı ve

Hızı

Bir bilgisayarda çalışan programlar RAM belleği kullanır. RAM bellek

miktarının büyüklüğü programların rahatla çalışmasına etki eder. Öte

yandan RAM bellek hızı ve RAM-anakart uyumu gibi birçok faktörde

bilgisayarın performansını etkiler.

Donanım Uyumu

Anakartın bütün donanım parçalarıyla uyumlu olması, sabit diskin

düzgün çalışması ve ekran kartı grafik işlemcisinin hızı da bilgisayar

sisteminin hızlı çalışmasına etki eder.

Casus Yazılımlar ve Virüsler

Casus yazılımlar ve virüsler kullanıcı izni olmadan bilgisayarlara

bulaşan, zarar veren kötü amaçlı programlardır. Bu programlar arka

planda çalışarak RAM belleği gereksiz yere meşgul ederler ve

bilgisayarın yavaş çalışmasına neden olurlar.

Tablo 5: Bir Bilgisayarın Performansına etki eden faktörler (Çelik, 2012)


19

Bilgisayarlar Arasındaki Temel Farklılıklar

Bilgisayarlar arasındaki faklılıkların temelinde hız, kapasite, maliyet ve kullanıcı profili gibi

faktörler yer almaktadır.

Bilgisayarda merkezi işlem biriminin (CPU) hızı önemli bir faktördür. Anakart, RAM bellek,

slotlar ve sabit disk için de önemlidir. Bir anakartın çalışma hızı ise üzerine takılan CPU, RAM bellek,

ekran kartı, sabit disk vb. donanımları desteklemeli ve bu parçalar ile uyumlu olmalıdır.

Bellek (RAM) bilgisayarınızın açıldıktan sonra tüm program ve dosyaların tutulduğu geçici veri

saklama birimidir. Bilgisayardaki RAM kapasitesinin yüksek olması kullanıcının aynı anda birden çok

program çalıştırabilmesine olanak sağlayacaktır. Öte yandan RAM bellek hızının CPU ve anakart ile

uyumlu olması gerekir.

Sabit disk, bilgisayardaki bütün dosya ve programların saklandığı birimdir. Bu sebepten dolayı

Sabit diskinizin kapasitesinin büyük olması gerekir. Taşınabilir disk (flash bellek) ve USB sabit disk

gibi donanım birimlerinin kapasitesi de bilgisayarın performansını etkilemektedir. Ayrıca ekran

kartınızın ön bellek kapasitesi ile üzerindeki işlemci hızının da yüksek olması önerilir.

Bilgisayarı kullanan kullanıcı gereksinimleri ve profili bilgisayarın maliyetini etkilemektedir.

Bu yüzden dolayı kullanıcı gereksinimleri ve profili göz önüne alınarak donanım ve yazılımların satın

alınması önerilir (Ulucak, 2013).

ÖZET

Bilgisayar sistemlerinin genel amacı çevresindeki bileşenler (kullanıcı, bilgi ve iletişim

teknolojileri araçları) ile süreklilik arz eden bir iletişim, etkileşim ve işbirliği içinde olabilmektir. Bir

bilgisayar, donanım ve yazılım olmak üzere iki temel bileşenden oluşmaktadır. Donanımın en temel

bileşenlerini ise; sistem ünitesi, güç kaynağı ünitesi, anakart, merkezi işlem birimi, bellek ve sabit

diskler oluşturmaktadır. Sistem ünitesi tüm donanım bileşenlerini içinde barındırır , dış çevreye, toza

karşı korur. Anakart üzerinde ise bilgisayarın beyni olarak ifade edilen merkezi işlem birimi (CPU),

bellekler ve ekran kartı, ses kartı vb. bileşenlerin takıldığı genişleme yuvaları (ISA, PCI, AGP vb.)

bulunmaktadır. Bir bilgisayarın performansı, işlemci hızı, bellek kapasitesi, tüm donanım bileşenlerinin

birbirleri ile uyumu ve virüslerden korunaklı bir çalışma ortamına bağlıdır.


20

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

İLERİ OKUMALAR ve FAYDALI YAZILIMLAR

KAYNAKLAR WEB ERİŞİM ADRESİ

DE

RS

NO

TU

MEB MEGEP

(Mesleki Eğitim

ve Öğretim

Sisteminin

Güçlendirilmesi

Projesi) Bilişim

Teknolojileri

Anakartlar ve Kasalar http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlar

i/bilisim/moduller/anakartlarkasalar.pdf

Bellek Birimleri http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf

/Bellek%20Birimleri.pdf

İç Donanım Birimleri http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/modull

er_pdf/İç%20Donanım%20Birimleri.pdf

Dış Donanım

Birimleri

http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/modull

er_pdf/Dış%20Donanım%20Birimleri.pdf

ODTÜ - BİDB Temel Bilgisayar

Kullanımı

http://file.cc.metu.edu.tr/ccweb/bidb_ccusg/TBK2009pub.p

df

Parlar, T (2012) Bilgisayar Donanımı http://www.mku.edu.tr/me/index.php?mid=tparlar

ÜÇ

RE

TS

İZ P

RO

GR

AM

LA

R

Sistem Bilgisi

SIW http://www.techsupportalert.com/best-free-system-

information-utility.htm

AIDA32 http://www.majorgeeks.com/files/details/aida32_personal_s

ystem_information.html

İşlemci (CPU)

Bilgisi CPU-Z http://www.cpuid.com/softwares/cpu-z.html

Bellek Test

Programı Memtest86 http://www.memtest86.com/download.htm

Sistem Yardımcı

Programlar Paketi

Hiren’s Boot CD http://www.hiren.info/pages/bootcd

Sysinternals Suite http://technet.microsoft.com/tr-tr/sysinternals/bb842062

Anti Virüs

Yazılımları

AVG Free http://free.avg.com/tr-tr/homepage

Microsoft Security

Essentials

http://www.microsoft.com/tr-

TR/download/details.aspx?id=5201

Öğrenme Yönetim

Sistemleri

Sakai https://www.sakaiproject.org/

Moodle https://moodle.org/

AÇ

IK K

UR

S

Başkent

Üniversitesi

Açık Ders

Malzemeleri

Bilgisayar

Teknolojileri

Uygulamaları

http://moodle.baskent.edu.tr/course/view.php?id=3

Eastern

Mediterranean

Uiversity Open

Courseware

Computer

Architecture and

Organization

http://opencourses.emu.edu.tr/enrol/index.php?id=18

edX Introduction to

Computer Science

https://www.edx.org/course/introduction-computer-science-

harvardx-cs50x#.VJgCLl4gJA

Tablo 6. İleri Okumalar ve Faydalı Yazılımlar

http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/bilisim/moduller/anakartlarkasalar.pdf

http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/bilisim/moduller/anakartlarkasalar.pdf

http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Bellek%20Birimleri.pdf

http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Bellek%20Birimleri.pdf

http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/İç%20Donanım%20Birimleri.pdf

http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/İç%20Donanım%20Birimleri.pdf

http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Dış%20Donanım%20Birimleri.pdf

http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Dış%20Donanım%20Birimleri.pdf

http://file.cc.metu.edu.tr/ccweb/bidb_ccusg/TBK2009pub.pdf

http://file.cc.metu.edu.tr/ccweb/bidb_ccusg/TBK2009pub.pdf

http://www.mku.edu.tr/me/index.php?mid=tparlar

http://www.techsupportalert.com/best-free-system-information-utility.htm

http://www.techsupportalert.com/best-free-system-information-utility.htm

http://www.majorgeeks.com/files/details/aida32_personal_system_information.html

http://www.majorgeeks.com/files/details/aida32_personal_system_information.html

http://www.cpuid.com/softwares/cpu-z.html

http://www.memtest86.com/download.htm

http://www.hiren.info/pages/bootcd

http://technet.microsoft.com/tr-tr/sysinternals/bb842062

http://free.avg.com/tr-tr/homepage

http://www.microsoft.com/tr-TR/download/details.aspx?id=5201

http://www.microsoft.com/tr-TR/download/details.aspx?id=5201

https://www.sakaiproject.org/

https://moodle.org/

http://moodle.baskent.edu.tr/course/view.php?id=3

http://opencourses.emu.edu.tr/enrol/index.php?id=18

https://www.edx.org/course/introduction-computer-science-harvardx-cs50x%23.VJgCLl4gJA

https://www.edx.org/course/introduction-computer-science-harvardx-cs50x%23.VJgCLl4gJA


21

KAYNAKÇA

BAŞAR, E., Bilgi ve İletişim Teknolojileri 1 Ders Notu, MEB EğiTek, Açık Öğretim Okulları,

Ankara, 2009.

Temel Bilgi Teknolojileri Kullanımı Konu Sunum Slaytları, Enformatik Bölümü, Çukurova

Üniversitesi, Adana, 2012

KARABEY, B. Temel Bilgi Teknolojileri-I, ed:Yılmazel Ö., 2.Baskı, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir,

2013

ÇELİK, L., BAYIR, Ş., ÇUHADAR, Ç., EŞGİ, N., SEVİNDİK, T.,UZUN A.M. ve diğerleri. Bilgisayar

ve Temel Bilgi Teknolojileri, ed: Levent Ç. Maya Akademi, Ankara, 2011

National Open University of Nigeria. “Introduction to Computers CIT104 Course Guide”

http://www.nou.edu.ng/NOUN_OCL/pdf/SST/CIT104INTRODUCTION%20TO%20COMPUTERS.p

df Son Erişim Tarihi:22.12.2014

SUGÖZÜ, H.İ., Esmeray, F., Donuk, K., Kaplan, M., Demir, R., Demir. S., Temel Bilgi Teknolojileri,

ed: İbrahim H.S. Nobel Yayınevi, Ankara, 2012.

ULUCAK, E. M., ÇAKIR, İ. Bilgi ve İletişim Teknolojisi.Ed:Eyüp K. Özne Yayıncılık, Ankara, 2013

BAYRAMOĞLU, H. Bilgisayar Donanımı Ders Notu, ITEC115 Bilgisayara Giriş / ITEC190 Hukuk

İçin Bilgisayar, Doğu Akdeniz Üniversitesi.

GÖZÜ, Ö. ve AYDIN, SH.Temel Bilgisayar Kullanımı. Ed: Feride E. ve Hasan N.D. Orta Doğu Teknik

Üniversitesi, Bilgi İşlem Daire Başkanlığı, Ankara, 2009

YAŞAR E. A'dan Z'ye Bilgisayar Donanımı. CHIP Kitap. 2008

MEGEP (Millî Eğitim Bakanlığı Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi)

Bilişim Teknolojisi Bakım ve Onarım 2, Modül Ders Notu. Ankara 2007


Bilişim Teknolojileri Bilişim Teknolojisi İç Donanım Birimleri, 481BB0091 Ders Notu. Ankara 2011

PARLAR, T. Bilgisayar Donanımı Ders Notu, Donanım Kartları. Antakya MYO, 2012

ARSLANTUNALI, M., Yöney, B. ve Furat, A.İ. (2005). Temel Bilgisayar Eğitimi Windows XP / Office

XP, Pusula Yayıncılık.

EROĞLU, E. ve Yazar, D. Bilgi ve İletişim Teknolojisi, ed: Yazar, A. MEB, 2014

http://www.nou.edu.ng/NOUN_OCL/pdf/SST/CIT104INTRODUCTION%20TO%20COMPUTERS.pdf

http://www.nou.edu.ng/NOUN_OCL/pdf/SST/CIT104INTRODUCTION%20TO%20COMPUTERS.pdf


22


Bilişim Teknolojisi, Bellek Birimleri, Ders Notu. Ankara 2007


Bilişim Teknolojileri, Anakartlar ve Kasalar, Ankara 2007

ÇAĞILTAY, K., KARAKUŞ, T.,KURŞUN, E., ORHON, E.N., ŞEN, E.T., GÜNAYDIN, B., ed:

Özgür Y., Ö. Temel Bilgi Teknolojileri-I, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 2013

ÇAĞILTAY, K., KARAKUŞ, T.,KURŞUN, E., ORHON, E.N., ŞEN, E.T., GÜNAYDIN, B., ed:

Özgür Y., Ö. Temel Bilgi Teknolojileri-II, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 2013

European Computer Driving Licence 5.0 Müfredat Versiyonu (ECDL).

http://www.ecdl.org.tr/tr/Documents/ECDL%20M%C3%BCfredat-Versiyon%205%200_Tr.pdf Son

Erişim Tarihi:22.12.2014

TÜBİTAK ULAKBİM E-İçerik, Çizgi TAGEM Eğitim İçeriği. “A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı”

Çizgi TAGEM Eğitim İçeriği. http://e-icerik.ulakbim.gov.tr/tagem/ Son Erişim Tarihi:22.12.2014

Shelly Cahman Series, Teachers Discovering Computers, Chapter 4, Hardware for Educators Son

http://www.dr-hatfield.com/educ216/ppt/Chapter%204.pdf Erişim Tarihi:23.12.2014

http://www.ecdl.org.tr/tr/Documents/ECDL%20M%C3%BCfredat-Versiyon%205%200_Tr.pdf

http://e-icerik.ulakbim.gov.tr/tagem/

http://www.dr-hatfield.com/educ216/ppt/Chapter%204.pdf