t.c. Çevre ve orman bakanliĞi
DESCRIPTION
T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI. TEHLİKELİ MADDELERİN VE MÜSTAHZARLARIN SINIFLANDIRILMASI EĞİTİMİ. Haydar HAZER. ANTALYA 30 Ocak 2010. Madde Üreticileri veya İthalatçıları. Madde SAE yönetmeliği ek-2 de var mı ?. HAYIR. EVET. -SNIF dosyaları -IUCLID dosyaları - Literatür bilgileri - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
1
T.C.ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI
ANTALYAANTALYA30 Ocak 201030 Ocak 2010
TEHLİKELİ MADDELERİN VE MÜSTAHZARLARIN
SINIFLANDIRILMASI EĞİTİMİ
Haydar HAZER
2
MADDELERİN SINIFLANDIRILMASI VE ETİKETLENMESİ
Madde Üreticileri veya İthalatçıları
Madde SAE yönetmeliği ek-2 de var mı ?
EVETHAYIR
Ek-2 Sınıflandırma Bilgilerini ( tehlike
sembolleri ve R-ibareleri ) kullan
Madde İle İlgili Bilgi
Topla-SNIF dosyaları-IUCLID dosyaları- Literatür bilgileri- Testler(Ek-3)
- Fiziko kimyasal özellikler: SAE Ek-1 Bölüm 2-Toksikolojik özellikler: SAE Ek-1 Bölüm 3, 4(CMR)-Ekotoksikolojik özellikler: SAE Ek-1 Bölüm 5 Kullanarak sınıflandırınız
3
SINIFLANDIRMA
Bilgiler nereden bulunacak?
• http://ecb.jrc.it/esis/• http://cfpub.epa.gov/ecotox• http://www.chem.unep.ch/irptc/sids/oecdsids/sidpub.html• http://toxnet.nlm.nig.gov/cgi-bin/sis/search• http://ptcl.chem.ox.ac.uk/MSDS/• http://msds.search.com• http://www.inchem.org/pages/ehc.html• http://chem.sis.nlm.nih.gov/chemidplus• Güvenlik bilgi formları,
4
MADDELERİN SINIFLANDIRILMASI VE ETİKETLENMESİ (DEVAM)
Madde SAE yönetmeliği ek-2 de
Sınıflandırılmış mı ?
EVET
HAYIR
Ek-2 Etiketleme Bilgilerini ( tehlike sembolleri , R-ibareleri ve S-ibareleri ) kullanarak Ek-1 Bölüm 7 ve Bölüm 8’e uygun
etiketle
Ek-1 Bölüm 6 dan uygun S-ibarelerini seç ve Ek-1 Bölüm 7, Bölüm 8’e uygun olarak geçici etiketle
Maddeyi Ek-1 Bölüm 2,3,4,5 uygun sınıflandırdın mı?
EVET
5
SINIFLANDIRMA
Madde 5’de belirtilen tehlike kategorileri:i:1. Patlayıcı 2. Oksitleyici3. Çok kolay alevlenir4. Kolay alevlenir5. Alevlenir6. Çok toksik7. Toksik 8. Zararlı9. Aşındırıcı10. Tahriş edici11. Hassaslaştırıcı12. Kanserojen13. Mutajen14. Üremeye toksik15. Çevre için tehlikeli
6
TEHLİKE SEMBOL VE İŞARETLERİ (EK-4)
E Patlayıcı T+ Çok Toksik C Aşındırıcı
O Oksitleyici T Toksik Xi Tahriş Edici
F+ Çok Kolay Alevlenir Xn Zararlı
F Kolay Alevlenir N Çevre İçin Tehlikeli
7
RİSK İBARELERİ (EK-5)
• R 1-Kuru halde patlayıcıdır.• R 2-Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları
ile temasında patlama riski.• R 3-Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları
ile temasında çok ciddi patlama riski.• R 4-Çok hassas patlayıcı metalik bileşikler oluşturur.• R 5-Isıtma patlamaya neden olabilir.• R 6-Hava ile temasta veya havasız ortamda patlayıcıdır.• R 7-Yangına neden olabilir. • R 8-Yanıcı maddelerle temasında yangına neden olabilir.
8
RİSK İBARELERİ (EK-5)
• R 9-Yanıcı maddelerle karıştırıldığında patlayıcıdır.• R 10-Alevlenir.• R 11-Kolay alevlenir.• R 12-Çok kolay alevlenir.• R 14-Su ile şiddetli reaksiyon verir.• R 15-Su ile temas halinde çok kolay alevlenir gazlar
çıkarır.• R 16-Oksitleyicilerle karıştığında patlayabilir.• R 17-Havada kendiliğinden alevlenir.• R 18-Kullanım sırasında alevlenen patlayan buhar- hava
karışımı oluşturabilir.• R 19-Patlayıcı peroksitler oluşabilir.
9
RİSK İBARELERİ (EK-5)
• R 20-Solunması halinde zararlıdır.• R 21-Cilt ile temasında zararlıdır.• R 22-Yutulması halinde zararlıdır.• R 23-Solunması halinde toksiktir.• R 24-Cilt ile temasında toksiktir.• R 25 -Yutulması halinde toksiktir.• R 26-Solunması halinde çok toksiktir.• R 27-Cilt ile temasında çok toksiktir.
10
RİSK İBARELERİ (EK-5)
• R 28-Yutulması halinde çok toksiktir.• R 29-Su ile temasında toksik gaz çıkarır.• R 30-Kullanımı sırasında kolay alevlenebilir hale
gelebilir.• R 31-Asitlerle temasında toksik gaz çıkarır.• R 32 -Asitlerle temasında çok toksik gaz çıkarır. • R 33- Biriktirici etki tehlikesi• R 34-Yanıklara neden olur.• R 35-Ciddi yanıklara neden olur.
11
RİSK İBARELERİ (EK-5)
• R 36-Gözleri tahriş eder.• R 37-Solunum sistemini tahriş eder.• R 38 - Cildi tahriş eder.• R 39- Tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etki
tehlikesi.• R 40-Kanserojenik etki için sınırlı delil.• R 41-Gözde ciddi hasar riski.• R 42-Solunması halinde hassasiyet oluşturabilir.• R 43-Cilt ile temasında hassasiyet oluşturabilir.• R 44-Kapalı ortamda ısıtıldığında patlama riski.
12
RİSK İBARELERİ (EK-5)
• R 45-Kansere neden olabilir.• R 46-Kalıtımsal genetik hasarlara neden olabilir.• R 48-Uzun süreli maruziyette sağlığa ciddi hasar
tehlikesi.• R 49-Solunması halinde kansere neden olabilir.• R 50-Sucul organizmalar için çok toksiktir.• R 51-Sucul organizmalar için toksiktir.• R 52-Sucul organizmalar için zararlıdır.• R 53-Sucul ortamda uzun süreli olumsuz etkilere
neden olabilir.
13
RİSK İBARELERİ (EK-5)
• R 54-Flora için toksiktir.• R 55-Fauna için toksiktir.• R 56-Toprak organizmaları için toksiktir.• R 57-Arılar için toksiktir.• R 58-Çevrede uzun süreli ters etkilere neden olabilir.• R 59-Ozon tabakası için tehlikelidir.• R 60-Doğurganlığı azaltabilir.• R 61-Doğmamış çocuğa zarar verebilir.
14
RİSK İBARELERİ (EK-5)
• R 62-Doğurganlığı azaltma olası riski.• R 63-Doğmamış çocuğa zarar verme olası riski• R 64- Emzirilen bebeklere zarar verebilir.• R 65-Zararlı: Yutulması halinde akciğerde hasara
neden olabilir.• R 66-Tekrarlanan maruziyette deride kuruluğa ve
çatlaklara neden olabilir.• R 67-Buharları uyuşukluğa ve baş dönmesine neden
olabilir.• R 68-Tedavisi mümkün olmayan etki olası riski
15
R-İBARELERİNİN KOMBİNASYONU (EK-5)
• R 15/29-Su ile temasında toksik ve kolay alevlenir gaz çıkarır.
• R 23/24/25-Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda toksiktir.
• R 26/27/28-Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda çok toksiktir.
• R 36/37/38-Gözleri, solunum sistemini ve cildi tahriş edicidir.
16
R-İBARELERİNİN KOMBİNASYONU (EK-5)
• R 39/23/24-Toksik: Solunduğunda ve cilt ile temasında tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etkilerin görülme tehlikesi.
• R39/23/24/25-Toksik: Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda tedavisi mümkün Olmayan çok ciddi etkilerin görülme tehlikesi.
• R 50/53-Sucul organizmalar için çok toksik, sucul ortamda uzun süreli ters etkilere neden olabilir.
17
GÜVENLİK İBARELERİ (EK-6)
• S 1-Kilit altında muhafaza edin.• S 2-Çocukların ulaşabileceği yerlerden uzak tutun.• S 3-Serin yerde muhafaza edin.• S 4-Yerleşim alanlarından uzak tutun.• S 5-....... içinde muhafaza edin. (Uygun sıvı üretici
tarafından belirlenir)• S 6-....... içinde muhafaza edin. (İnert gaz üretici
tarafından belirlenir)• S 7-Kabı sıkıca kapatılmış halde muhafaza edin.
18
GÜVENLİK İBARELERİ (EK-6)
• S 15-Isıdan uzakta muhafaza edin.• S 16-Tutuşturucu kaynaklardan uzakta muhafaza
edin.– Sigara içmeyin.• S 17-Yanıcı maddelerden uzakta muhafaza edin.• S 18-Kap dikkatlice taşınmalı ve açılmalıdır.• S 20-Kullanım sırasında yemeyin veya içmeyin.• S 21-Kullanım sırasında sigara içmeyin.• S 22-Tozlarını solumayın.
19
GÜVENLİK İBARELERİ (EK-6)
• S 25-Göz ile temasından sakının.• S 26-Göz ile temasında derhal bol su ile yıkayın ve
doktora başvurun.• S 27-Bu maddenin bulaşmış olduğu tüm giysiler
derhal çıkarılmalıdır.• S 28-Cilt ile temasında derhal bol ...... (üretici
tarafından belirlenir) ile iyice yıkayın. • S 29-Kanalizasyona boşaltmayın.• S 30-Bu ürüne kesinlikle su eklemeyin.• S 33-Statik elektrik boşalımlarına karşı önlem alın.
20
GÜVENLİK İBARELERİ (EK-6)
• S 35-Bu madde ve kabı güvenli bir biçimde bertaraf edilmelidir.
• S 36-Uygun koruyucu giysi giyin.• S 43-Alevlenmesi durumunda .......... (boşluğa yangın
söndürme ekipmanının tam tipini belirtin) kullanın. Eğer su, riski artırıyorsa ‘Kesinlikle su kullanmayın’ ifadesini ekleyin.
• S 46-Yutulması halinde hemen bir doktora başvurun, kabı veya etiketi gösterin.
21
Fiziko-Kimyasal Özelliklere Göre Sınıflandırma (Ek-1,Bölüm 2)
Fiziko- Kimyasal Özellikler
SEMBOL- İŞARET-RİSK İBARESİ
F+ F Yok O E
Parlama noktası < 0 oC ve kaynama noktası ≤ 35 oC
R12
Parlama noktası < 21 oC R 11
Parlama noktası ≤ 55 oC R 10Su ile temasında çok kolay alevlenir gazlar çıkarır; hız > 1 l/kg/saat
R 15
Havada kendiliğinden alevlenir R 17
Kolay Alevlenir Katılar R 11
Çok kolay alevlenir gaz R 12
22
Fiziko-Kimyasal Özelliklere Göre Sınıflandırma (Ek-1,Bölüm 2)
Fiziko- Kimyasal Özellikler
SEMBOL- İŞARET-RİSK İBARESİ
F+ F Yok O E
- > 5% organik peroksit veya,
-Organik peroksitlerden elde edilebilir > 0,5% O2 ve > 5% H2O2
-Diğer Oksitleyici maddeler
R 7
R 7
R 8-9
Patlayıcı özellikler R1
R4
R5
R6
R9 R2
R3
23
Toksikolojik Özelliklere Göre Sınıflandırma (Ek-1, Bölüm 3)
SEMBOL- İŞARET
Toksikolojik Özellikler – Risk ibareleri
Soluma
LC50
-Gaz-buhar
-aerosol
Cilt Teması LD50
Yutma
LD50
Tek Maruz Kalma Tedavisi Mümkün Olmayan Etki
Uzun Süreli Maruz K Ciddi Hasar
T+
0,5 mg/l/4h 0,25 mg/l/4h
R26
50 mg/kg
R27
25 mg/kg
R28
R39/26/27/28 -
T 2 mg/l/4hr1 mg/l/4hr
R23
400 mg/kg
R24
200 mg/kg
R25
R39/23/24/25 R48/23/24/25
Xn 20 mg/l/4hr
5 mg/l/4hr
R20
2000 mg/kg
R21
2000 mg/kg
R22
R68/20/21/22 R48/20/21/22
Yok R67 R66
24
Toksikolojik Özelliklere Göre Sınıflandırma (Ek-1, Bölüm 3)
SEMBOL- İŞARET
Toksikolojik Özellikler –Risk ibareleri
Göz Soluma Deri
C
Ph≤ 2 veya Ph≥11,5
MK < 3 dak. DT R35
MK< 4 sa. DT R34 Xn
R42
Xi R36
R41
R37 MK< 4 sa.-24 sa.kalan deri
İltihaplanması -R38
R43
MK:Maruz KalmaDT: Deri Tahribatı
25
İnsan Sağlığına Olan Özel Etkilere Göre Sınıflandırma (Ek-1, Bölüm 4)
SEMBOL- İŞARET
CMR – Risk ibareleri
Kanserojen Mutajen
Üreme Sistemine Toksik
(Doğurganlık )
Üreme Sistemine Toksik
(Gelişimsel Toksisite )
T Kat 1,2
R45,R49
Kat 1,2
R46
Kat 1,2
R60
Kat 1,2
R61
Xn Kat 3
R40
Kat 3
R68
Kat 3
R62
Kat 3
R63
CMR: Kanserojen,Mutajen, Üreme Sistemine Toksik
26
Xn R65 S62
• Zararlı: Yutulması halinde akciğerde hasara neden olabilir.
- > % 10 hidrokarbon
- Düşük viskozite
1-3mm ISO kabında <30 sn akış zamanı
2- 40 oC de < 7x10-6 m2/sn kinematik viskozite
- Yüzey gerilimi 25 oC < 33 mN/m
27
R66 ve R67 (Ek-1 bölüm 3)
• R 66-Tekrarlanan maruziyette deride kuruluğa ve çatlaklara neden olabilir.
- Normal elleçleme ve kullanım sonrası pratik deneyimler- R35-34-38 > R66
• R 67-Buharları uyuşukluğa ve baş dönmesine neden olabilir.
-Narkotik etkiler,letarji,refleks kaybı,kas koordinasyonsuzluğu gibi merkezi sinir sistemi deprosyonu belirtileri gösteren hayvan çalışmaları
* Konsantrasyon≤ 20 mg/L/4 saat veya, ≤ 4 saat MK etki kosantrasyunu doymuş buhar konsantrasyonu oranı 20 oC ≤ 1/10
veya insan üzerindeki pratik deneyimler
-R20-23-26, R68/20, R39/23, R39/26 > R67
28
Eko-toksikolojik Özelliklere Göre Sınıflandırma (Ek-1, Bölüm 5)
SEMBOL- İŞARET
Eko-toksikolojik Özellikler – Risk ibareleri
Sucul Ortam
Bitkiler Hayvanlar
Toprak Organiz.
Arılar Ozon
N R50
Çok Toksik
N R51
Toksik
N R59
Tehlikeli
Yok R52 Zararlı
R53 Uzun süreli etki
R54
Toksik
R55
Toksik
R56
Toksik
R57
Toksik
29
ÇEVRE İÇİN TEHLİKELİ
• Toksisite mg/L
Balık 96sa.LC50
Su piresi (Dafniya) 48sa.EC50
Algler 72sa.IC50
• Biyolojik Bozunma
Çözünmüş organik karbon testi 28 gün %70
O2 tüketilmesi/CO2 üretilmesi 28 gün %60
BOD5/COD (g/g) ≥ 0.5• Biyolojik Birikim
BCF > 100
log P ow ≥ 3
30
Çevreye Olan etkilere Göre Sınıflandırma (Ek-1, Bölüm 5)
LC50/EC50/IC50 C ≤1mg/L 1<C ≤10 mg/l 10<C ≤100 mg/l
Biyolojik bozunma?
evet hayır evet hayır evet hayır
Biyolojik birikim:
BCF > 100 veya
Log P ow ≥ 3
hayır evet evet/
hayır
hayır evet evet/
hayır
evet/
hayır
evet/
hayır
Sınıflandırma N
R 50
N
R 50/53
SY N
R51/53
SY R52/
53
Not: suda çözünürlüğü < 1mg/l olan maddeler eğer:kolay bozunamıyorsa ve log P ow ≥ 3 ise(BCF>100) R 53 olarak sınıflandırılır.
SY: Sınıflandırılamaz
31
Tehlike Sembolleri Önceliği
Fiziko-kimyasal İnsan Sağlığı Çevre
E T+ N
O T
F+ C
F XnXi
Öncelik A
zalır