Orman, Su Varsa Hayat Var

T.C.ORMAN VESU LERBAKANLIIDoa Koruma veMilli Parklar Genel Mdrl

BY

OK

A

AK

IL

IKL

A M

C

AD

ELE

RE

HB

ER

T.C. Orman ve Su leri Bakanl Stz Cad. No: 14/E 06560 Yenimahalle -ANKARATel: (+90 312) 207 50 00 www.ormansu.gov.tr

Orman, Su Varsa Hayat Var

T.C. ORMAN ve SU LER BAKANLIIDoa Koruma ve Milli Parklar Genel MdrlBiyolojik eitlilik Daire BakanlBiyoteknoloji ube Mdrl

Hazrlayanlar:Do. Dr. Tamer KEELDo. Dr. A. Emre YAPRAKYrd. Do. Dr. Hakan ALLIYrd. Do. Dr. Tark DANIMANYrd. Do. Dr. Tarkan YORULMAZHsniye KILINARSLAN Aye DEMRCANBurak KOCUKLU Seda ERDOAN

letiim:Stz Cad. No: 14/E Betepe 06560 Yenimahalle /ANKARA

http://www.ormansu.gov.trhttp://www.milliparklar.gov.tr

ISBN: 978-605-4610-41-9

Bask:Mattek Matbaaclk Basm Yayn Tantm Tic. San. Ltd. ti.Aa leri San. Sit. 1354. Cd. 1362. Sk. No:35 vedik / ANKARATel.:0.312.433 23 10 - Fax: 0.312.434 03 56

Grafik TasarmMattek Matbaaclk

Doada Brak Logosu Grafik TasarmNBYAPIM

BYOKAAKILIKLA MCADELE REHBER

T.C. ORMAN ve SU LER BAKANLIGI

Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl

Biyolojik eitlilik Daire Bakanl

Biyoteknoloji ube Mdrl

Bask Ankara/2013

NDEKLER

EKLLER LSTES

TABLOLAR LSTES

1. GR2. BYOLOJK ETLLK VE TRKYENN BYOLOJK ETLLNE

GENEL BAKI3. BYOKAAKILIK

3.1 Biyokaaklk Nedir?3.2 Biyokaaklk Asndan Biyolojik eitliliin nemi3.3 Biyokaakln 5Nsi: Ne, Neden, Nereden, Nereye, Nasl?

4. CANLI GRUPLARINA GRE BYOKAAKILIK4.1 Tohumsuz Bitkiler

4.1.1 lkemizdeki nemli Dalm Alanlar4.1.2 Blgeler Baznda Biyokaakla Maruz Kalabilecei

Riskli Dnemler4.1.3 Kullanm ve Karlma Nedenleri4.1.4 Doadan rneklerin Toplanmas, Saklanmas, Tanmas

ve zinsiz Yurt Dna karlmas4.2 Mantarlar

4.2.1 lkemizdeki nemli Dalm Alanlar4.2.2 Blgeler Baznda Biyokaakla Maruz Kalabilecei

Riskli Dnemler4.2.3 Kullanm ve Karlma Nedenleri4.2.4 Doadan rneklerin Toplanmas, Saklanmas, Tanmas

ve zinsiz Yurt Dna karlmas4.3 Tohumlu Bitkiler

4.3.1 lkemizdeki nemli Dalm Alanlar4.3.2 Blgeler Baznda Biyokaakla Maruz Kalabilecei

Riskli Dnemler4.3.3 Kullanm ve Karlma Nedenleri4.3.4 Doadan rneklerin Toplanmas, Saklanmas, Tanmas

ve zinsiz Yurt Dna karlmas4.4 Omurgaszlar

4.4.1 lkemizdeki nemli Dalm Alanlar4.4.2 Blgeler Baznda Biyokaakla Maruz Kalabilecei

Riskli Dnemler4.4.3 Kullanm ve Karlma Nedenleri4.4.4 Doadan rneklerin Toplanmas, Saklanmas, Tanmas

ve zinsiz Yurt Dna karlmas

2

5

8

1314

1616161827272828

2830

353737

3838

414448

4849

535858

5962

7373737579818387

8991

103103104

104

106106

106

107107

108

109

110

4.5 Omurgallar4.5.1 lkemizdeki nemli Dalm Alanlar

4.5.1.1 Balklar4.5.1.2 ki yaamllar4.5.1.3 Srngenler4.5.1.4 Kular4.5.1.5 Memeliler

4.5.2 Blgeler Baznda Biyokaakla Maruz Kalabilecei Riskli Dnemler

4.5.3 Kullanm ve Karlma Nedenleri4.5.4 Doadan rneklerin Toplanmas, Saklanmas, Tanmas

ve zinsiz Yurt Dna karlmas5. BYOKAAKILIA KARI ULUSLARARASI HUKUK DAYANAKLAR

5.1 BM Biyolojik eitlilik Szlemesi5.2 Nesli Tehdit Altnda Olan Yabani Trlerin Ticaretine likin Sz-

leme (CITES)5.3 Gda ve Tarm iin Bitki Genetik Kaynaklar Uluslararas Anla-

mas (FAO)6. BYOKAAKILIA KARI ULUSAL DZENLEMELER

6.1 Trkiyede lmi Aratrma, nceleme Yapmak ve Film ekmek steyen Yabanclar veya Yabanclar Adna Mracaat Edenler ile Yabanc Basn-Yayn Mensuplarnn Tabi Olacaklar Esaslar (Ba-kanlar Kurulu Karar Says : 88/12839 Kabul Tarihi : 4/4/1988)

6.2 Bitki Genetik Kaynaklarnn Toplanmas Muhafazas ve Kulla-nlmas Hakknda Ynetmelik (15 Austos 1992 tarih ve 21316 sayl RG)

6.3 Su rnleri Ynetmelii (10 Mart 1995 tarih ve 22223 sayl RG)6.4 Av ve Yaban Hayvanlarnn ve Yaam Alanlarnn Korunmas,

Zararllaryla Mcadele Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik (24 Aralk 2005 tarih ve 25976 sayl RG)

6.5 Nesli Tehlike Altnda Olan Yabani Hayvan ve Bitki Trlerinin Uluslararas Ticaretine likin Szlemenin Uygulanmasna Dair Ynetmelik (27.12.2001 tarih ve 24623 sayl RG)

6.6 Doal iek Soanlarnn retimi, Doadan Toplanmas ve hracatna likin Ynetmelik (19 Temmuz 2012 Tarih ve 28358 Say RG)

6.7 Evcil Hayvan Genetik Kaynaklarnn Korunmas ve Srdrlebilir Kullanm Hakknda Ynetmelik (22 Aralk 2011 tarih ve 28150 sayl RG)

7. BYOKAAKILIK VAKASIYLA KARILAILDIINDA UYGULANACAK LEMLER7.1 Tespit

7.1.1 Arazide rastlanlan vakalarda belge kontrol7.1.2 Snr kaplarnda rastlanlan vakalarda belge kontrol7.1.3 Tespit edilmesi gereken bilgiler ve deliller

7.2 Tutanak7.2.1 Ele geirilen materyale uygulanacak ilemler

7.3 Adli ve/veya dari Yaptrmlarn Uygulanmas7.3.1 Adli Ceza Uygulanabilecek Haller

7.3.1.1 Yurt D k Kaplar7.3.1.2 Korunan Alanlar7.3.1.3 Bir Trn Neslinin Tkenme Tehdidi Altnda D-

rld Durumlar7.3.2 dari Para Cezas Uygulanabilecek Haller

7.3.2.1 Her Durumda ve Her Yerde: 2872 Sayl evre Kanunu7.3.2.2 Yurt D k Kaplarnda: 4458 Sayl Gmrk

Kanunu7.3.2.3 Orman Saylan Yerlerde: 6831 Sayl Orman Kanu-

nu7.3.2.4 Karada Yaayan Omurgal Hayvanlar ve Yaam

Alanlarnda: 4915 Sayl Kara Avcl Kanunu7.3.2.5 Suda yaayan canllar ve yaam alanlarnda: 1380

Sayl Su rnleri Kanunu7.3.2.6 Korunan Alanlarda

7.3.3 dari Tedbirler ve Uygulamas7.4 Tebligat7.5 Takip7.6 Biyokaakln nlenmesine ynelik uygulamalar

TERMLERKAYNAKA

113

100113113119120121121121121122123

123123

123

124

125

125

125127128129131

132134

15182627

29

303131

33

353636

36393942

42

43

44

464749

EKLLER LSTES

ekil 2.1 Orman, da, maara, sulak alan ve step ekosistemleriekil 3.1 Biyokaakln sebep olduu biyolojik eitlilik tahribatekil 3.2 Biyokaakln 5 Nsiekil 4.1 Baz tohumsuz bitkiler.A, Altn otu; B, Devekuu ereltisi; C,

Kartal ereltisi; D, Girit ereltisi; E, Karayosunu; F, Boynuz otu

ekil 4.2 Tohumsuz bitkilerin doadan toplanmasnda kullanlan baz alet ve malzemeler A, Etiketler; B, Budama makaslar; C, Cetvel; D, Luplar (Byteler); E, Altimetre (Deniz seviye-sinden ykseklik ler); F, Pens, G, Diseksiyon inesi; H, GPS cihaz

ekil 4.3 Kurutulan tohumsuz bitki rneklerinin konulacaklar zarflarekil 4.4 Damarl tohumsuz bitki rnekleri iin kullanlacak preslerekil 4.5 Arazide etiketi ile birlikte poete konulmu bir karayosunu

rneiekil 4.6 Tohumsuz bitkilerin doadan toplanmasnda kullanlan baz

ekipmanlarekil 4.7 Anadolu kuzu gbeiekil 4.8 Sedir mantarekil 4.9 Keme, Dolaman veya Trf (Tuber aestivum Vittad) (Foto:

H.ALLI)ekil 4.10 Cce Kz Mantar Cantharellus cibarius Fr. ekil 4.11 Kuzu gbei mantar tanan koliler ekil 4.12 Trf mantar torbalarekil 4.13 Tohumlu bitki rnekleri A, Kum zamba (Pancratium mari-

timum); B, Kantaron (Hypericum sp.), C, Keten (Linum sp.); D, Geven (Astragalus sp.)

ekil 4.14 Tohumlu bitki rnekleri A, Dam koruu (Silene sp.); B, Yabani fi (Vicia cracca cracca); C, Mrdmk (Lathyrus sp.)

ekil 4.15 Soanl bitki rnekleri A, Salep (Orchis sp.); B, Arap smb-l (Muscari sp.); C, Lale (Tulipa sp.); D, Siklamen (Cyclamen coum)

ekil 4.16 Tbbi aromatik bitki rnekleri A, Kekik (Thymus sipyleus); B, Karabaotu (Lavandula stoechas); C, Sla (Liquidambar orientalis); D, Adaay (Salvia sp.)

ekil 4.17 Yurdumuzun endemik bitkiler asndan nemli yreleri.ekil 4.18 Trkiyede endemik bitki saylarnn karelere gre dalekil 4.19 Tohumlu bitkilerin toplanmasnda kullanlan gereler: zpkn,

apa, krek, bitki presi

ekil 4.20 Tohumlu bitkilerin toplanmasnda kullanlan gereler: GPS, luplar, etiketler, pens ve budama makaslar

ekil 4.21 Tohumlu bitkilerin toplanmasnda kullanlan gereler: silika jel, tpler ve numune kaplar, tohum ve rnek zarflar ve kilitli poet

ekil 4.22 Deniz tavan ve stakozekil 4.23 Snger ve mercanekil 4.24 Denizlerimizde bulunan baz omurgasz hayvanlar (Mercan,

ahtapot, snger, vb)ekil 4.25 Apollo kelebei (Parnassius apollo)ekil 4.26 Balkan meneke kelebei (Boloria graeca)ekil 4.27 Mezopotamya okgzls (Polyommatus dama)ekil 4.28 Trkiyenin ncelikli kelebek alanlarekil 4.29 Kaaklk srasnda yakalanan knkanatllar Coleoptera

rnekleriekil 4.30 Kaaklarn elinde yakalanan baz kelebek rnekleriekil 4.31 Akbez Geyik Bcei (Lucanus cervus akbesianus Planet, 1896)

erkeiekil 4.32 Tbbi slk (Hirudo medicinalis)ekil 4.33 zmirde kaaklk srasnda yakalanan kum midyesiekil 4.34 Omurgaszlarn yakalanmasnda kullanlan baz ekipmanlarekil 4.35 ukur tuzakekil 4.36 Atrap ekil 4.37 Silkme emsiyesiekil 4.38 Elekekil 4.39 Aspiratrekil 4.40 Ik Tuzaekil 4.41 Malezya tuzaekil 4.42 Kaaklarn elinde yakalanan bcek tpleriekil 4.43 ldrme ieleri. (a. etil asetat ldrme iesi b. potasyum

siyanr ldrme iesi)ekil 4.44 Artvinde kelebek kaaklarnn elinde yakalanan kelebek

zarflarekil 4.45 Omurgal hayvan trlerinin, genetik eitlilik asndan

nemli dalm alanlarekil 4.46 Antalya Krfezine akan Kprayda endemik bir sazan tr

(Capoeta antalyensis)ekil 4.47 Dnyada Dou Karadeniz Blgesinde snrl bir alanda yaa-

yan Mertensiella caucasica ekil 4.48 Anadoluda yayl gsteren endemik amfibi faunasnn

dalm ekil 4.49 Anadoluda yayl gsteren endemik srngen faunasnn

dalm

ekil 4.50 Toy (Otis tarda)ekil 4.51 Bir doan tr olan kerkenezekil 4.52 anlurfa-Ceylanpnar ilesinde snrl bir alanda yaayan

ceylanekil 4.53 Dou ve Bat Karadenizde yaayan Byk Yedi Uyur (Glis

glis)ekil 4.54 Bilimsel almalar nedeni ile yurdna yksek miktarlarda

karlan orman faresi Apodemus Cinsine Ait Bir Tr (Apode-mus sylvaticus)

ekil 4.55 Endemik memeli trlerinin Anadoludaki yayl alanlar ekil 4.56 Omurgal hayvanlarn kan ve doku paralarnn karlmasn-

da kullanlan eitli saklama