T.C.

DİCLE ÜNİVERSİTESİ

ZİYA GÖKALP EĞİTİM FAKÜLTESİ

TÜRKÇE ÖĞRETMENLİĞİ VE SOSYAL BİLİMLER BÖLÜMÜ

COĞRAFYA EĞİTİMİ ANABİLİM DALI

LİSANS TEZİ

Çınar İlçesinin (Diyarbakır) Nüfus Özellikleri

HAZIRLAYAN: Esma VURAL

16256021

DANIŞMAN: Prof. Dr. Sabri KARADOĞAN

DİYARBAKIR-2020

ÖN SÖZ

Bu çalışma, Güneydoğu Anadolu Bölgesi Dicle Bölümü’nde yer alan Diyarbakır ilçesi olan Çınar´ın Nüfus Coğrafyasını açıklamak amacıyla ortaya koyulmuştur. Lisans projesi olarak hazırlanan bu çalışmanın konusu Çınar ilçesinin nüfus özelliklerini ve gelişimini oluşturmaktadır. Bu çalışma Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Bölümü Coğrafya Ana Bilim Dalı Başkanlığı bünyesinde gerçekleştirilmiştir.

Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde; çalışmanın konusu, kapsamı, sınırları, coğrafi özellikleri, amacına ve yöntemine değinilmiştir. Birinci bölümde; nüfus kavramına genel olarak değinilmiştir. İkinci bölümde ise ilçenin nüfus gelişimi ele alınmıştır.

Çalışmada bilgi ve tecrübeleriyle beni aydınlatan proje danışmanım Prof. Dr. Sabri KARADOĞAN’a, arkadaşım Seher ALAT’ a ve kardeşim Yusuf VURAL’ a yardımlarından dolayı teşekkürü borç bilirim.

Esma VURAL

2020

ÖZET

Çınar ilçesinin nüfus gelişimi adlı tez çalışmasında giriş bölümünde; araştırma sahasının kapsamı, yerine, amacına, alanın fiziki coğrafya özelliklerine, birinci bölümde; genel nüfus kavramından, ikinci bölümde ise; İlçenin genel nüfus özelliklerine, özelliklede 1990 ve 2010 yılından sonraki nüfusta meydana gelen değişmelere değinilmiştir. TÜİK’ den ve Diyarbakır kitaplığından elde ettiğim kaynaklardan Çınar ilçesinin dönemsel olarak gelişimi, yaş ve cinsiyet dağılımı, nüfusun ekonomik durumu, eğitim durumu, nüfus artış hızı ve yıllara göre göç durumu tablo dahilinde yorumlanmıştır.

ANAHTAR KELİMELER (Çınar, Nüfus, Göç, Dağılış)

ABSTRACT

In the thesis study of the population development of Çınar district, in the introduction part; the scope, place and purpose of the research area are mentioned. In the first part; physical geography features of the area, in the second part; In the third section, the general population characteristics of the district are mentioned. Periodic development of the handle district, age and gender distribution, economic status of the population, educational status, population growth rate and migration status by years areinterpreted within the table from the sources I obtained from TÜİK and Diyarbakır library.

KEY WORDS (Handle, Population, Migration, Distribution.)

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ

ÖZET

ABSTRACT

TABLO LİSTESİ

GRAFİK LİSTESİ

HARİTA LİSTESİ

FOTOĞRAF LİSTESİ

BİRİNCİ BÖLÜM

1.GİRİŞ

1.1.Araştırma Sahası Yeri ve Sınırları

1.2.Araştırmanın Amacı ve Önemi

1.3.Araştırma Konusu, Kapsamı ve Daha Önce Yapılmış Çalışmalar

1.4.Araştırmanın Veri Analizi

1.4.1.Literatür Analizi

1.4.2.Anahtar Kelimelerin Analizi

1.4.3.Kaynakça Taraması

İKİNCİ BÖLÜM

2.ÇINAR’IN KURULUŞ YERİNİN DOĞAL ÖZELLİKLERİ

2.1.Yapı ve Morfolojik Özellikleri

2.2.İklim Özellikleri

2.3.Hidrografik Özellikleri

2.4.Toprak Özellikleri

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

3.ÇALIŞMANIN KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ

3.1.NÜFUS

3.1.1.Nüfus Kavramı

3.1.2.Nüfus Sayımları

3.1.3.Nüfusun Tarihsel Gelişimi

3.1.4.Nüfus Artış Miktarı, Artış Oranı ve Artış Hızı

3.1.5.Nüfus Dağılışı ve Yoğunluğu

3.1.5.1.Kırsal Nüfus Dağılışı ve Yoğunluğu

3.1.5.2.Şehirsel Nüfus Dağılışı ve Yoğunluğu

3.1.6.Nüfusun Ekonomik Nitelikleri

3.1.7.Nüfusun Eğitim Durumu

3.1.8.Nüfusun Yaş ve Cinsiyet Durumu

3.1.9.Göç Kavramı

3.1.9.1.İç Göç

3.1.9.2.Dış Göç

3.1.9.3Göçlerin Neden ve Sonuçları

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

4.ÇINAR İLÇESİ NÜFUS ÖZELLİKERİ

4.1.Nüfusun Gelişimi

4.2.Nüfusun Dağılışı ve Yoğunluğu

4.3.Nüfusun Yaş ve Cinsiyet Durumu

4.4.Nüfusun Ekonomik Durumu

4.5.Nüfusun Eğitim Durumu

SONUÇ

KAYNAKÇA

BİRİNCİ BÖLÜM

1.GİRİŞ

1.1Araştırma Sahasının Yeri ve Sınırları

Çınar ilçesi günümüzde Diyarbakır -Mardin yolu üzerinde, Diyarbakır’a 20 km mesafededir.

23 Haziran1937 tarihli Resmî Gazetede yayınlanan3223 sayılı Kanunla merkezi “ Melkiş ” olmak üzere Çınar ilçesi kurulmuştur. Sonradan ilçe merkezi bugünkü yerine, Eski Akpınar (Hanakpınar) köyüne taşınmıştır.

İlçe merkezi olan Akpınarköyü, Tarihî Mardin-Diyarbakır Kervan Yolu üzerinde bulunan bir köydür. Amed ’den, Mardin’e gidişteki ilk konaklama yeridir. Eskiden bu yol üzerinde yalnızca bir pınar bulunmaktaydı. Pınarın yanına sonradan bir han yapılmıştır. Han ve pınardan dolayı köy, Hanakpınar olarak anılmıştır. Osmanlıdan önceki dönemde bir köy konumunda olan bugünkü Çınar ilçesi Osmanlı Döneminde de köy konumunu korumuştur. Köy konumu, ilçedeki imar faaliyetlerini de etkilemiştir. İlçede günümüze ulaşan en kadim kültür varlığı Çem-i Reş Kaya yerleşimidir.

Fotoğraf: Çınar İlçesinin Lokasyon Haritası

Fotoğraf:Çınar İlçesi Uydu Görüntüsü

1.2.Araştırmanın Amacı ve Önemi

Çalışma alanını oluşturan Çınar ilçesi nüfus özellikleri bakımından ele alınmıştır.

Çalışma alanı ve çalışmanın konusu coğrafya biliminin alt dalları olan beşeri ve ekonomik coğrafyanın araştırma yöntemleri esas alınarak, coğrafya biliminin karşılıklı ilişki, dağılış ve neden sonuç ilkeleri doğrultusunda incelemeye çalışılmıştır.

Bu tezin amacı, Çınar ilçesi nüfusunun gelişiminde, fonksiyonlarında ve yapısında meydan gelen değişimleri ortaya koymaktır.

Çalışma yaptığımız alanda nüfus konusunda çalışmalar yok denecek kadar az olması araştırmamızın konusunun seçiminde ve öneminin artmasına sebep olmuştur.

Çalışma sahamızda nüfusun tarihi süreç içerisinde gelişimi ve mekânsal dağılışı dışında nüfusun sosyo ekonomik özellikleri, eğitim durumu, yaş ve cinsiyet özelliklerinin açıklanması amaçlanmıştı. Çınar ilçesinin nüfus yapısı nüfus dağılışı gibi konularda bilgi vermek amaçlanmıştır.

Çalışma süresince gerek cumhuriyet öncesi dönemde gerekse cumhuriyet sonrası dönemde çalışma sahamız ile ilgili kaynakların ve verilerin az olması çalışmamızı güçleştirmiştir.

1.3. Araştırma Konusu Kapsamı ve Daha Önce Yapılmış Çalışmalar

Bu çalışmanın kapsamı; Coğrafya’nın bir alt bilim dalı olan Nüfus ve Yerleşme Coğrafyasının araştırma ve inceleme yöntemleri esas alınarak coğrafya biliminin ilkeleri doğrultusunda incelemeye çalışılmıştır. Son yıllarda bölgede meydana gelen siyasi ve ekonomik nedenlerden dolayı nüfusun nasıl bir dalgalanma izlediğini, mekânsal dağılışını, sosyoekonomik, eğitim, yaş, cinsiyet ve göç gibi temel faktörler neden-sonuç ilişkisi içerisinde karşılaştırmalı ve dağılış prensibi doğrultusunda açıklamaya ve yorumlamaya çalışılmıştır.

1.4.Araştırma Veri Analizi

1.4.1.Literatür Analizi

Veri analizi

Veriler bulmakta zorlandım. Daha yapılmış tez ve makale bulamadım. Çınar İlçesinin Belediye sitesinde, valilik, kaymakamlık sitesinde veri buldum.

Verileri Tuik sitesinden bularak hazırladım.

1.4.2. Anahtar Kelimelerin Belirlenmesi

Bir akademik çalışma için yapılacak önemli işlerden biriside anahtar kelimelerin belirlenmesidir. Tez çalışmalarında anahtar kelimelerin önemli bir yeri vardır. Teze bakıldığında özet kadar anahtar

kelimelerde tezin içeriğini yansıtan fikir veren önemli unsurlardan biridir. Bu yüzden anahtar kelimeler yapılan çalışmanın içeriğine uygun olmalı ve konuyla bütünlük sağlamalıdır. Anahtar kelimeler doğru tespit edilmelidir. Konunun başlığı ana fikri yansıtmalı, okuyucunu ilgisini çekmelidir. Kullanılan anahtar kelimeler net olmalıdır. Araştırmanın alanı konusu dikkate alınarak anahtar kelimeler belirlenmeli ve konuyu yansıtmalıdır.

1.4.3. Kaynakça Taraması

Araştırma alanı ve konusuyla ilgili kaynakların taranmasında Çınar ilçesi ve çevresiyle ilgili yapılmış coğrafi çalışmalar ve diğer disiplinlerde yapılmış çalışmalar ile nüfus coğrafyası dikkate alınarak bir kaynak taraması gerçekleştirilmiştir. Ayrıca konu nüfus coğrafyası olduğundanbeşeri ve ekonomik coğrafya konulu çalışmalarda incelenmiştir. Çınar ilçesi ve yakın çevresi ile ilgili nüfus coğrafyası ve diğer beşeri konular dijital ortam ve basılı kaynaklar dikkate alınarak taranmıştır.Dijital ortamdaki taramalar,ulusal tez merkezi,Google akademik Çınar belediyesi resmi sitesi ,Çınar kaymakamlığı sitesi TUİK ve diğer bazı web sitesi

İKİNCİ BÖLÜM

2.ÇINAR’IN KURULUŞ YERİNİN DOĞAL ÖZELLİKLERİ

2.1.Yapı ve Morfolojik Özellikleri

Cumhuriyetin ilk yıllarında Diyarbakır merkeze bağlı şirin bir köy olan Çınar 23 Haziran 1937 yılında bağımsız ilçe haline gelmiştir. Birçok uygarlığa yerleşim merkezi olan Çınar Diyarbakır İl Merkezine en yakın (32 km) coğrafi açıdan Diyarbakır'ın en büyük (1952 km2) Nüfus açısından da dördüncü büyük (57 bin) şirin bir ilçesidir.88 köy ve 2 belediyesi vardır. Çınar, coğrafi yapı bakımından iki bölüme ayrılır. Doğusu düz ve geniş bir ovalık, batısı ise dağlık ve engebeli arazilerden oluşur. Diyarbakır'a 32 km. uzaklıkta olup, deniz seviyesinden yüksekliği 660 m., yüzölçümü ise 1952 kilometre karedir. Çınar, kuzeybatıdan Diyarbakır İl Merkezi, batıdan Şanlı Urfa'nın Siverek, Viranşehir ilçesi, Güney ve güneybatıdan Mardin İli'nin Mazıdağı ve Derik İlçeleriyle doğudan Mardin Savur İlçesi ve ile bağlı Bismil ilçesiyle komşudur.

Fotoğraf: Çınar İlçesi görünümü

2.2.İklim Özellikleri

Kuzey Mezopotamya’da bulunan Çınar’ın ikliminde Karasal özellikler ve Akdeniz

Bölgesi’ne özgü değerler ağır basar. Örneğin sıcak ve kurak bir yaz mevsimi Doğu

Anadolu’daki kadar sert ve soğuk geçmeyen bir kış mevsimi Çınar ikliminin kısmen bozulmuş,

Karasal özellikleri biraz değişmiş bir Akdeniz iklimi değerlendirilmesini yapmamızı sağlar.

Serin ve soğuk hava kütlelerini Kuzeydeki Torosların kesmesi sebebiyle kış

Mevsimi Doğu Anadolu’nun yüksek yaylalarında olduğu gibi soğuk geçmez. Sıcaklık en uç

değer olarak -24 derece olduğu görülmüşse de ortalama düşük sıcaklık 8,7 derecedir.

İlkbahar belirsizdir. Basra-İran Körfezinden kuzeye ilerleyen tropikal sıcak hava

kütleleri Çınar ve çevresini de etkisi altına alarak kış mevsiminde birden yaza geçmesine sebep

olur. Sıcaklar birden bastırır ve ortalama 4 ay kadar insanı bunaltır. Özellikle Haziran, Temmuz

ve Ağustos pek sıcak geçer. Haziran ayında en yüksek 45,2, Ağustos ayında da 48,9 dereceyi

bulan gölge sıcaklık değerleri ölçülmüştür. Güneşli günler sayısının çokluğunda Türkiye’de ilk

sıralarda yer alır. Ortalama olarak yılın 154 günü bulutlu geçer, gökyüzünün kapalı olduğu gün

68’dir.

Yılın dört ayı kurak geçer, yazın yağış düşmemesi nedeniyle sulama ihtiyacı ortaya

çıkar. Mayısta başlayan kuraklık Ekim ve Kasım aylarına kadar sürer.

Yağışlar yağmur halinde kışın ve ilkbaharda geçer. Yıllık yağış ortalaması 496 mm. dir.

Yaz ve sonbahar yağışsızdır. Kışın ortalama 70 gün kadar yağış olarak geçmektedir.

Karla örtülü günler ortalama 13’tür.

2.3.Hidrografik Özellikleri

Akarsuları: Diyarbakır’ın en önemli akarsuyu Dicle Nehridir. İli Dicle ve kolları sular. Maden Suyu ile Birklin Suyu Dolucan’da birleşerek Dicle Nehri meydana gelir. Birklin Suyu Birklin Mağaralarından çıkar ve Dibni Suyu buna karışır. Maden (Ergani) Suyu Gölcük’ten çıkar. Dicle Nehri Devegeçidi Suyu, Havar, Yenice, Karasu dereleri ile, Anbar, Kuru, Pamuk, Sinan ve Batman çaylarını alır. Daha ilerde Göksu ve Aşağı Hanik çayları Dicle’ye katılır. Batman Çayı Dicle’nin önemli bir koludur. Uzunluğu 100 kilometredir. Gühermi Dağından çıkan Kulp Suyu, Muş’tan gelen bir kolla birleşir. Melul Dağından çıkan Şakiram Çayını alarak, Sason Dağlarından gelen ikinci kolla birleşir. Diğer küçük akarsular ise Sinan Suyu, Çüngüş Suyu, Göz Suyu, Medrap Suyu ve Kalhane Suyu ile Meda Çayı ve Sinek Çayıdır.

2.4. Toprak ve Doğal Bitki Örtüsü

Bu araştırma, Diyarbakır ili Çınar ilçesi tarım topraklarının farklı kullanım koşullarının toprağın fiziksel özelliklerine etkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla üç farklı şekilde kullanılan (kuru, mera, sulu) tarım alanlarının her birinde 5 örnek olmak üzere toplam 15 noktadan örnek alınmıştır. Toprak örneklerinde tekstür, pH, EC, kireç, organik madde, kütle yoğunluğu, hidrolik iletkenlik ve agregat stabilitesi analizleri yapılmıştır. Elde edilen bulgulara göre bölge topraklarının tekstür bakımından ağır bünyeli, organik madde içeriği yönünden toprak işlemeli tarım yapılan kuru ve sulu tarım alanlarından alınan toprak örneklerinde yetersiz, mera alanlarından alınan toprak örneklerinde ise yeterli düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Toprak örneklerinin organik madde içeriği, hidrolik iletkenlik ve pH bakımından kuru ve sulu tarım alanları arasında belirgin bir fark bulunmazken, mera alanlarından alınan örnekler arasında önemli farklar bulunmuştur. Toprakların pH değerleri hafif alkalin ve alkalin olup, bilinçsiz gübreleme ve sulama uygulamaları zamanla yöre topraklarında yüksek

pH sorunu oluşturabilir. Ayrıca, toprakların kullanım durumları ile porozite, kütle yoğunluğu ve agregat stabilitesi arasında önemli ilişkiler belirlenmiştir.

2.1.2.2. BİTKİ ÖRTÜSÜ

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin en belirgin bitki özelliği step Çınar’da da

görülmektedir. Bunun temel nedeni, insanların doğaya verdiği zarardır. Karacadağ eteklerinde

Mart aylarında eriyen karlar ve sıcaklığın artması ile toprağın ısınması sonucu kış mevsimini

toprağın altında geçirmiş olan çok çeşitli otların tohumlarının çimlenmesine yeryüzüne

çıkmaya başlamasına, Nisan’ın ilk günlerinden itibaren de dağ steplerini düzlük steplerin

otlarla yeşerip tropik sıcaklar bastırmadan boy atıp çiçek açmalarına sebep olur. Mayıs ayı

öncesi step çiçek bahçesine döner.

Ormanlık alan çok azdır. Karacadağ eteklerine doğru az miktarda mazı meşesi

ormanları görülür. Yüksek kesimlerde ardıçlar ön plana geçer.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

3.ÇALIŞMANIN KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ

3.1.NÜFUS

3.1.1.Nüfus Kavramı

Belirli bir zamanda sınırları tanımlı bir bölgede yaşayan insan sayısıdır. Sözcük çoğunlukla insan sayısını belirleyen bir kavram olarak kullanılır. Nüfus bir ülkede, bir bölgede,bir evde belirli bir anda yaşayanların oluşturduğu toplam sayıdır. (Şahin 2015,13)

3.1.2.Nüfus Sayımları

Nüfus, sayımlar yoluyla belirlenir. Nüfus sayımları seçmenlerin belirlenmesinin yanı sıra başka pek çok amaç için de yapılmaktadır. İlk nüfus sayımlarının temel amacı askeri gücü belirlemek, vergilendirme için kolaylık sağlamaktı ve yalnızca erkekler dikkate alınıyor, kadınlar ve çocuklar göz ardı ediliyordu. Nüfus sayımlarındaki diğer amaçlar da şunlardır: Erkek-kadın nüfusu belirlemek, kırsal-kentsel nüfusu belirlemek, nüfus yerleşim yerlerine göre dağılımını belirlemek, okuma-yazma oranını belirlemek, eğitim durumunu belirlemek, nüfusu belirlemek, nüfusun yaşlara göre dağılımını belirlemek ve daha birçok amaçtan dolayı yapılır.(Şahin 2015,13)

Türkiye'de genel nüfus sayımı, Türkiye'de istatistik işlerini yürütmekle görevli devlet kurumu olan "Devlet İstatistik Enstitüsü" (DİE), yeni adıyla Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından periyodik olarak yapılan nüfus sayımıdır. TÜİK tarafından yapılan çok sayıdaki istatistik çalışmalarının en önemlisi "genel nüfus sayımı"dır.

Osmanlı'da başarılı ilk nüfus sayımı savaşa katılacak Müslüman askerlerin sayısını ve yeni vergi kaynaklarının tespiti için 1831 yılında II. Mahmut tarafından yapılmıştır. Cumhuriyet'in ilanından sonra ise ilk kez 28 Ekim 1927[1] tarihinde nüfus sayımı olmuştur ve bu yıldan itibaren genellikle 5 yıllık aralarla yapılmıştır. Bu uygulama esnasında ülke çapında sokağa çıkma yasağı uygulanmıştır. İlk kez sokağa çıkma yasağı olmaksızın adrese dayalı nüfus sayımı 2007 yılında yapılmıştır.

Nüfus sayımları erkek-kadın nüfusu belirlemek, kırsal-kentsel nüfusu belirlemek, nüfus yerleşim yerlerine göre dağılımını belirlemek, okuma-yazma oranını belirlemek, eğitim durumunu belirlemek, nüfusu belirlemek, nüfusun yaşlara göre dağılımını belirlemek ve daha birçok amaçtan dolayı yapılır.

Nüfusun artışı incelendiğinde ilk yıllarda erkek nüfusunun az olduğu görülür çünkü savaşlardan dolayı erkeklerin birçoğu geri dönememiştir. 1940'larda II. Dünya Savaşı olduğundan erkekler silah altına alınmıştır. Erkekler olmadığından nüfus artışı fazla olmamıştır. Son dönemlerde ise nüfus planlamaları sayesinde nüfus artışı çok olmamaya başlamıştır.(Şahin 2015,29)

3.1.3.Nüfusun Tarihsel Gelişimi

1927 yılından 2017 yılına kadar geçen sürede Türkiye’nin nüfusu yaklaşık 67 milyon artmıştır. Buna göre nüfusumuz hızlı bir artış göstermektedir. Ancak bu artış hızı düzenli değildir. Bazı yıllarda nüfus artış hızımız düşük, bazı yıllarda ise yüksektir.

Türkiye nüfusundaki gelişmeleri üç döneme ayırabiliriz. Birinci dönem, ilk nüfus sayımının yapıldığı 1927 yılı ile 1955 yılına kadar geçen süredir. Bu dönemde Türkiye’nin nüfusu, 10,4 milyon artmıştır. İkinci Dünya Savaşı yıllarında seferberlik ve kıtlık gibi nedenlerden dolayı ölüm oranı artmış, doğurganlık oranı düşmüştür. İkinci Dünya Savaşı’nın yapıldığı yıllar dışında, nüfus artış hızı yüksektir.

Türkiye’de nüfus artışıyla ilgili ikinci dönem, 1955 ile 1985 yılları arasıdır. Bu dönemde Türkiye’nin nüfusu, 26,6 milyon artmıştır. 1950 yılından sonra doğurganlık oranı azalmaya başlamış, bu azalma sonraki yıllarda da devam etmiştir.

Türkiye’de nüfus artışıyla ilgili üçüncü dönem ise 1985 yılından sonrasıdır. Bu dönemde Türkiye’de nüfus artış hızı, sürekli bir azalma dönemine girmiştir. Bunun nedeni, ülkemizde kalkınma hızının artması ve eğitim düzeyinin yükselmesidir. Nüfus, yine artmaya devam etmiş ancak nüfus artış hızı, geçmiş yıllara göre genel olarak azalmıştır. 2017 yılı nüfus sayımında Türkiye’de nüfus artış hızı binde 12,4’tür.

3.1.4.Nüfus Artış Miktarı, Artış Oranı ve Artış Hızı

Nüfus artış miktarı ;İki sayım dönemi arasındaki farktır.Örneğin;1927-1935 yılları arasındaki nüfus artış miktarı hesaplanması 1935 yılı nüfus miktarına 1927 yılı nüfus miktarı çıkarılarak bulunur. Aynı işlemler kadın ve erkek nüfus içinde geçerlidir.

Nüfus artış oranı; İki dönem arasındaki nüfus değişiminin nekadar olduğunu yansıtır. Artış oranı bir yerin nüfusunun genel eğiliminin artış veya azalış yönünde olup olmadığını sembolize eder.

Nüfus Artış Oranı Formülü:

R=(P2-P1)/P1X100

P2:Sonraki Nüfus Sayımı

P1:Önceki Nüfus Sayımı

Nüfus artış hızı;nüfusun zamana göre nasıl değiştiini güvenilir bir şekilde veren ve en fazla kullanılan nüfus artış hesaplama yöntemidir. TÜİK tarafından daima kullanılan yöntemdir. Nüfus Artış Hızı Formülü:

R=(Ln P2/P1) N X 1000

P2: Sonraki Nüfus Sayımı

P1:Önceki Nüfus Sayımı

Ln: Doğal Logaritma

N: 2 dönem arasında geçen zaman

R: Yıllık Nüfus Artış Hızı

Nüfus ile zaman arasındaki değimi yıllık bazda net olarak verir. Geleceğe yönelik tahminlere göre projeksiyonlarda nüfus artış hızının bilinmesi gerekir.

3.1.5.Nüfus Dağılışı ve Yoğunluğu

Türkiye’de doğal ve beşerî koşullar yönünden yöreler arasında önemli farklılıklar vardır. Ülkemizde yerleşmeye çok elverişli alanlar bulunduğu gibi elverişli olmayan yerler de bulunmaktadır. Bu nedenle nüfus yoğunluğu bakımından iller arasında farklılıklar vardır

Türkiye’de nüfus dağılımını etkileyen faktörler nelerdir? Türkiye’de nüfus dağılışını, doğal ve beşerî faktörler etkilemektedir.

DOĞAL FAKTÖRLER

Nüfus dağılışını etkileyen doğal faktörlerin başlıcaları iklim, yer şekilleri ve su kaynaklarıdır.

Türkiye’de nüfus dağılışını etkileyen faktörlerin başında iklim gelmektedir. Sıcaklık koşulları elverişli olan ve fazla yağış alan yerler, Türkiye’nin sık nüfuslu alanlarını oluşturmaktadır. Bu nedenle Türkiye nüfusunun büyük bir kısmı, iklim koşulları elverişli olan kıyı kesimlerinde toplanmıştır. Sıcaklığın düşük olduğu iç kesimler, yüksek dağlar ve platolar ile yağışın az olduğu alanlar, seyrek nüfusludur.

Örneğin Doğu Anadolu’nun seyrek nüfuslu olmasının nedenlerinden biri, kışların uzun ve soğuk geçmesidir. Tuz Gölü çevresi ile Güneydoğu Anadolu’nun bazı yerlerinde nüfusun seyrek oluşunun nedeni iklim koşullarıdır

Türkiye’de nüfus dağılışını etkileyen diğer bir etmen de yer şekilleridir. Yükseltisi fazla olan yerler, yerleşmeye elverişli değildir. Çünkü yükselti, sıcaklığın düşmesine neden olmakta ve ekonomik etkinlikleri güçleştirmektedir. Bu nedenle yüksek yerlerde nüfus azdır. Fazla engebeli yerler de yerleşmenin az olduğu alanlardır Engebeli yerler, yerleşmeye ve tarıma elverişli değildir. Bu nedenle dağlar ve engebeli arazilerde nüfus azdır. Nüfusumuzun önemli bir kısmı, engebenin az olduğu yerlerde toplanmıştır.

Nüfus dağılışını etkileyen etmenlerden biri de su kaynaklarıdır. Yerleşim birimlerinin önemli bir kısmı, su kaynaklarına yakın yerlerde kurulmuştur.

BEŞERÎ FAKTÖRLER

Nüfus dağılışında beşerî faktörler de etkili olmuştur. Sanayileşme, tarım, madencilik, ulaşım ve turizm nüfus dağılışını etkileyen beşerî etmenlerin başlıcalarıdır.

Günümüzde nüfus dağılışında etkili olan en önemli beşerî etmen sanayileşmedir. Nüfusumuzun önemli bir kısmı, sanayi merkezlerinde toplanmıştır. Örneğin önemli sanayi merkezleri olan İstanbul, Ankara ve İzmir nüfusu fazla olan illerimizdir.

Türkiye’de doğal ve beşerî koşullar yönünden yöreler arasında önemli farklılıklar vardır. Ülkemizde yerleşmeye çok elverişli alanlar bulunduğu gibi elverişli olmayan yerler de bulunmaktadır. Bu nedenle nüfus yoğunluğu bakımından iller arasında farklılıklar vardır.

Türkiye’de nüfus dağılımını etkileyen faktörler nelerdir? Türkiye’de nüfus dağılışını, doğal ve beşerî faktörler etkilemektedir.

Örneğin Doğu Anadolu’nun seyrek nüfuslu olmasının nedenlerinden biri, kışların uzun ve soğuk geçmesidir. Tuz Gölü çevresi ile Güneydoğu Anadolu’nun bazı yerlerinde nüfusun seyrek oluşunun nedeni iklim koşullarıdır.

Türkiye’de nüfus dağılışını etkileyen diğer bir etmen de yer şekilleridir. Yükseltisi fazla olan yerler, yerleşmeye elverişli değildir. Çünkü yükselti, sıcaklığın düşmesine neden olmakta ve ekonomik etkinlikleri güçleştirmektedir. Bu nedenle yüksek yerlerde nüfus azdır. Fazla engebeli yerler de yerleşmenin az olduğu alanlardır. Engebeli yerler, yerleşmeye ve tarıma elverişli değildir. Bu nedenle dağlar ve engebeli arazilerde nüfus azdır. Nüfusumuzun önemli bir kısmı, engebenin az olduğu yerlerde toplanmıştır.

Nüfus dağılışını etkileyen etmenlerden biri de su kaynaklarıdır. Yerleşim birimlerinin önemli bir kısmı, su kaynaklarına yakın yerlerde kurulmuştur.

3.1.5.1.Kırsal Nüfus Dağılışı ve Yoğunluğu

Nüfus dağılış ve yoğunlukları nüfusun mekana nasıl yayıldığını göstermek amacıyla yapılır. Bu amaçlarla dağılış ve yoğunluk haritaları oluşturulur. Bir il veya ilçe idari sınırları içerisindeki şehirsel kullanım alanı dışındaki kırsal yerleşmelere ayrılarak bu alanlardaki nüfusun dağılışları yapılmaktadır.Özellikle nüfus sayımlarında şehirsen nüfus ve kırsal nüfus olarak verileri net bir şekilde ayırmalı,daha sonrasında bu verileri kendi doğru sahasına aktarmalıdır.

3.1.5.2. Şehirsel Nüfus Dağılışı ve Yoğunluğu

Türkiye'de idari statü ve nüfus eşiği kullanılarak hesaplanan kentleşme düzeyi, kentlerin demografik ve mekânsal dönüşümü ile mevzuat değişiklikleri sonucunda geçersiz kalmıştır. Bu nedenle, uluslararası yaklaşımlara uygun ve Türkiye'deki demografik, mekânsal ve yasal değişikliklerle uyumlu yeni bir kent tanımına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyacı karşılamak üzere kentleşme seviyesinin ölçülmesinde diğer ülke örneklerinde kullanılan çeşitli yöntemler arasında, nüfus yoğunluğu ve

kentsel işlevler son yıllarda öne çıkmaktadır. Bununla birlikte, bu yöntemlerden sadece birinin kullanılması mekânsal gerçekleri yansıtmayan yanlı sonuçlar verebilmektedir. Her ne kadar teoride, "yoğun nüfuslu yerler yüksek kentsel işlevler üretir ve kentsel işlevlerin yüksek olduğu yerler yoğun nüfusludur" gibi genel bir kabulden bahsedilse de bu iki yönlü ilişki her zaman geçerli değildir. Örneğin, turistik yerlerin, sanayi merkezlerinin, çok sayıda göçmen çeken bölgelerin ve kent çeperlerinin karmaşık mekânsal özellikleri kentleşme oranlarının tahminini zorlaştırmaktadır. Bu nedenle, kentleşme düzeyinin doğru bir şekilde tahmin edilmesi için hem nüfus yoğunluğunu hem de kentsel işlevleri dikkate alan yeni bir yöntemin gerekli olduğu değerlendirilmektedir. Çalışma kapsamında elde edilen literatür taraması ve kullanılan görselleştirme teknikleri ile yapılan ekonometrik analizler bu gerekliliği doğrulamıştır. Çalışma sonucunda nüfus yoğunluğu ve kentsel işlev düzeyi değişkenlerinin birlikte kullanılmasıyla kentsel ve kırsal alanların daha isabetli bir şekilde tespit edilebildiği görülmüştür. Böylelikle kentleşme sürecinin dinamik yapısına bağlı olarak kent tanımının ve kentsel tipolojilerin gözden geçirilmesi ve bu şekilde kentsel politikaların kentleşme süreçlerine uyumlu ve farklı kentsel nitelikleri dikkate alacak şekilde tasarlanması sağlanacaktır.

3.1.6.Nüfusun Ekonomik Nitelikleri

Nüfusun ekonomik faaliyetlere göre durumu çalışan ve çalışma çağındaki nüfusun son hafta içinde faal olup olmama durumuyla ilişkilendirilmektedir. Ekonomik nitelikler itibariyle nüfusun hangi faaliyet kollarında ve hangi sektörlerde çalıştığı önem taşımaktadır. Ekonomik olarak çalışan , aktif olan nüfus tarım, sanayi ve hizmetler sektörü olarak üç grup altında toplanmaktadır. Bu üç sektörel dağılım kendi içerisinde yapılan işin özelliğine göre çeşitli faaliyet kollarına ayrılmaktadır. Örneğin sektörünü ele alacak olursak ; eğitim, ulaşım, yeme- içme, kamu kurumlarında vb. çalışanlar hizmetler sektörünün birer parçalarıdır.

3.1.7.Nüfusun Eğitim Durumu

Nüfusun eğitim durumu deyimi ile çoğu kez okuryazar olan ve olmayan nüfus anlaşılmaktadır. Bir nüfus kitlesinde okuma çağı nüfusun eğitim düzeyi konusunda temel göstergelerden ilkidir. Ama yeterli değildir. Çünkü bir ülke nüfusunun eğitim düzeyi, sadece okuryazarlık oranı ile ölçülmez .Bu temel sorunda , ülkedeki okullaşma oranı, okul çağı nüfusunun eğitim kademeleri arası öğrenci akışı , okul-öğretmen-öğrenci sayısı dengesi ve 19 benzerleri ile ülke nüfusunun ilk , orta ve yükseköğretim bitirenlerinin , bir birine ve ülke nüfusuna oranları gibi kriterleride dikkate alınmalıdır.(Doğanay 1994, 163).

3.1.8. Nüfusun Yaş ve Cinsiyet Durumu

Nüfus yaş gruplarına göre çocuk nüfus (0-14 yaş) , olgun nüfus (15-64 yaş) ve yaşlı nüfus (65 yaş ve üzeri) olmak üzere üç'e ayrılmaktadır. Nüfusun yaş dağılımına bakarak o bölgenin genel yapısı, doğurganlık oranı, iş, eğitim ve sağlık gibi konulardaki ihtiyaçlar ve gelecekte yapılacaklar belirlenir. Türkiye nüfusunun %49’unu 0-25 yaş arasındaki genç ve dinamik bireyler oluşturmaktadır.

3.1.9.Göç Kavramı

Canlı ile doğduğu ve yaşadığı mekân arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Canlılar içerisinde özel bir yeri olan insanın ve insanadair olanın oluşumunda ve gelişiminde sosyal çevre ile fiziki çevreninönemli bir yeri bulunmaktadır. Sosyolojinin kurucularından kabul edilen İbn-i Haldun’un asabiyet teorisini çevresel koşullar üzerine bina etmeside mekânın toplumsal yapı ve ilişkiler üzerindeki etkisini belirtmesiaçısından oldukça manidardır. Mekânsal değişikliğe karşılık gelengöç (Güvenç, 1996: 21), bireyin psikolojik durumu başta olmak üzeretopluma dair olan hemen her şeyi etkileyen bir olgudur. Göç, ekonomik yaşamda hem göçle gelenler ve hem de mukimleriçin yeni koşulların ortaya çıkarmaktadır. Bu koşullar bir taraftan ekonomiyedinamizm kazandırırken diğer taraftan yeni bir egemenlik vesömürü ilişkisinin oluşumuna zemin harlamaktadır. Toplumsal yapılarda büyük çaplı değişime veya aşınmaya neden olan göç, yeni sorunve fırsat alanlarını da içinde barındıran sınıfsal geçişkenliğihızlandırmaktadır. Sahip ol(a)mama durumu, sahip olma isteği ile yer bulma çabasınıngöçle gelenler açısından hayati öneme sahip olması, göçenlerin 12Süleyman EKİCİ / Gökhan TUNCEL Yazar Adırisk alma düzeyini yükseltmektedir.

3.1.9.1.İç Göç

Herhangi bir ülkenin sınırları içinde oluşan göçlerdir. Bu yer değiştirme hareketi sırasında ülke nüfusunda herhangi bir değişme söz konusu değildir. Genellikle iç göçlere bağlı olarak kent nüfusları artarken kırsal nüfus azalmaktadır. İç göçler;

Kırsal alandan kırsal alana

Kırsal alandan kentlere

Kentlerden kentlere

Kentlerden kırsal alana

doğru olmaktadır. İç göçlerin en fazla görüleni kırsal alandan kentlere doğru olanıdır. Verimli tarım alanları endüstrinin geliştiği bölgeler ticaret merkezleri maden yatakları bakımından zengin olan bölgeler ve turistik yöreler göçmen çekerler.

3.1.9.2. Dış Göç

Bir ülkeden başka ülkelere olan göçlerdir. Göç veren ülkenin nüfusu azalır. Dış göçler oluşum nedenlerine göre 5 gruba ayrılır:

Zorunlu Göçler (Sığınma Göçleri) : Savaş baskı veya zulümden açarak başka ülkelere yapılan sığınma göçleridir. Örneğin 1991 yılındaki Körfez Savaşı sırasında Kuzey Irak halkının bir bölümünün ülkemize göçü bu türdendir.

Yer Değiştirme (Mübadele) Göçleri: Bir antlaşmanın esaslarına dayanılarak yapılan ülke nüfuslarının karşılıklı olarak yer değişmesi ile oluşan göçlerdir. Örneğin Kurtuluş Savaşı sonrası Yunanistan ile

yapılan anlaşmalarla ülkemizde yaşayan Rumlar ile Yunanistan’daki Türkler arasında yer değiştirme göçleri yaşanmıştır.

Gönüllü Göçler: İnsanların çeşitli nedenlerle kendi istekleri doğrultusunda sürekli yaşamak için başka ülke veya kıtalara gitmesiyle oluşan göçlerdir. Örneğin Avrupalıların yeni dünya kıtalarına göçü bu türdendir.

İşgücü Göçleri : İnsanların işsizliğin fazla olduğu geri kalmış ülkelerden iş olanakları fazla olan endüstrileşmiş ülkelere gitmesiyle oluşan göçlerdir. Bu göçle işçi gönderen ülkeler döviz sağlar ülkede işsizlik azalır ülkeler arasındaki ekonomik siyasi ve kültürel ilişkiler gelişir. Örneğin 1960 yılından itibaren Türkiye’den çeşitli Avrupa ülkelerine işçi göçü olmuştur.

Beyin Göçleri : İyi eğitilmiş elemanların daha iyi çalışma olanakları sağlayan ülkelere gitmesiyle oluşan göçlerdir. Örneğin II. Dünya Savaşı sırasında Alman bilim adamlarının ABD’ye göçü bu türdendir.

3.1.9.3.Göçlerin Neden ve Sonuçları

1) Doğal Nedenler

İnsanlar bulundukları yeri deprem, heyelan, kuraklık, çölleşme, sel, volkanik patlamalar vb. sebeplerden dolayı terk etmişlerdir. Örneğin 1998’de Adana’da yaşanan deprem, aynı yıl Bartın’da yaşanan sel, 1999’da Marmara depremi insanların başka bölgelere göç etmelerine neden olmuştur.

2) Ekonomik Nedenler

Ekonomik gelişmenin, doğal kaynakların, tarım alanlarının ve iş imkanlarının az olduğu bölgelerde insanlar, bu şartların daha iyi olduğu bölgelere göç ederler. Örneğin Türk işçiler 1960'lı yıllarda Almanya başta olmak üzere birçok Avrupa devletine çalışmak için gitmişlerdir. Çünkü kalkınmaya çalışan bu ülkelerde iş gücü yetersizliği dışarıdan gelen işçilerle karşılanmıştır. Buna paralel olarak da bu işçilere sunulan ekonomik şartlar kendi ülkelerininkinden oldukça iyiydi.

3) Siyasi Nedenler

Geçmişe bakıldığında siyasi göçlerin savaş, mübadele (antlaşmalar sonrası yer değiştirme), ülke sınırlarının değişimi gibi sebeplerden olduğu ortaya çıkmaktadır. Örneğin Kurtuluş Savaşından sonra ülkemizde yaşayan Yunanlılarla orada yaşayan Türkler yapılan antlaşmaya göre yer değiştirmişlerdir.

4) Sosyal Nedenler

İnsanların sıkça göç etmelerine neden olan sosyal hayat standartları arasında eğitim, nüfus artışı, sağlık dolayısıyla ve güvenlik kaygısı sayılabilir. Aileler çocuklarının özellikle ortaöğretim ve yükseköğrenim seviyesindeki eğitimi veya yeterince sağlık hizmetinin bulundukları yerlerde sağlanamadığını düşünerek yerleşim yerlerini değiştirmektedirler.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

4. ÇINAR İLÇESİ NÜFUS ÖZELLİKLERİ

4.1.Nüfusun Gelişimi

Çınar İlçesi birçok uygarlığa yerleşim merkezi olmuştur. İlçedeki bazı köy isimlerinden İlçemizin çok eski bir yerleşim birimi olduğu ortaya çıkmaktadır. İlçemize bağlı 'Huri-Hurik' (Sırımkesen Köyü) ile Beneklitaş Köyüne doğru geçit veren 'Bestahuriyan' (Huriler Deresi)'nin Milattan önce 1500 - 3000 yılları arasında bu yöreye egemen olan 'Huri Devleti' zamanından izler taşıdığı anlaşılmaktadır. Yöreye sonraları Mitaniler, M.Ö. 1250 lerde ise Asurların egemen oldukları anlaşılmaktadır. Yöre, daha sonra Medler, Persler, Makedonya, Selevkoslar ve Partların egemenliğine girmiştir. M.Ö.3. yüzyılda Roma egemenliğine girmiş ve Roma egemenliği, M.S.4.yüzyıla kadar sürmüştür. Hazreti Ömer döneminde 639 da İslam Egemenliğine, 1085’te Sultan 'Berkyaruk' zamanında Selçukluların egemenliğine girdi. Daha sonra İnaloğulları, Artukoğulları ve Eyyubilerin Egemenliğinde kalan yöre daha sonra Anadolu Selçukları,İlhanlı ve Timur egemenliğine girdi. Yönetimi Timur'dan alan Akkoyunlular 1502 de Safavi Hükümdarı Şah İsmail'e yenilince, yörenin hakimiyeti Safevilere geçtiyse de halk bu hakimiyeti tanımayıp Yavuz Sultan Selim'e bağlılıklarını belirtti. Çaldıran Seferinden sonra 1515 te Osmanlı İmparatorluğuna bağlanan bölgede 1.Dünya Savaşından sonra düşman işgali olmamıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında Diyarbakır merkeze bağlı şirin bir köy olan Çınar 23 Haziran 1937 yılında, 3223 sayılı kanun ile bağımsız ilçe haline gelmiştir. Önceleri adı Melkis olup merkezi daha sonra Hanakpınar Köyü yakınlarına taşınan ilçenin, 1937 den önce adı 'Akpınar' ve 'Hanakpınar' olarak bilinmekteydi. İlçe 1939 -1950 arasında Bulgaristan ve Kudüs'ten gelen göçmenlerin bölgeye yerleşmeleri ile büyümüş ve gelişmeye başlamıştır. 2000 yılı nüfus sayım sonuçlarına göre, nüfusu 58.583, köy sayısı 92’yi bulan ilçe, Diyarbakır İlinin şirin ilçelerinden biri olmuştur.

Fotoğraf: Çınar İlçesindeki Kır ve Kent Nüfusunun (1965, 2016 sayımlarına göre) Gelişimi

Fotoğraf: Çınar İlçesinde nüfusun 2007_ 2019 sayım yıllarına göre gelişimi.

Grafik: Çınar İlçesinin 2006_2019 nüfus grafiği

Grafik: Çınar İlçesinin 2006_ 2019 nüfus artış grafiği

4.2.Nüfusun Dağılışı ve Yoğunluğu

Yüzölçümü bakımından Diyarbakır’ın en geniş ilçesi olan Çınar nüfus itibariyle de sekizinci büyük ilçesidir.Çınar ilçesinde nüfusun dağılışı ve yoğunluğu üzerinde etkili olan doğal ve beşeri etkenler farklı nitelik ve ölçülerde beşeri yaşamın yönlendirilmesinde söz sahibi olmuşlardır. Topoğrafik koşulların yeknesak olduğu Çınar yöresinde, yerleşmelerin kuruluş ve gelişmesinde daha çok hidrografik unsurlar ve bunların kullanımını yönlendiren beşeri faaliyetler etkili olmaktadır.

Çınar yöresinde, nüfusun dağılışını etkileyen çeşitli parametreler vardır. Bunlar öncellikle, doğal ortamın, insan yaşamı için elverişli koşullar sunan çevresel faktörlerdir. Hiç şüphe yok ki bu çevresel faktörlerin başında su ve su kaynakları gelmektedir. Çınar ilçesinin de içinde yer aldığı Güneydoğu Anadolu bölgesi, yaz mevsiminde Türkiye’nin en sıcak ve kurak bölgesi olduğundan, diğer bölgelere göre su ihtiyacı çok daha fazla olmaktadır. Bu öncelikli ihtiyaçlar çerçevesinde kurulan yerleşim birimleri doğal veya yapay su kaynaklarının olduğu alanlarda kurulup gelişmeye, dolayısıyla nüfuslanmaya başlamışlardır.

4.3.Nüfusun Yaş ve Cinsiyet Durumu

İdari bir ünite olarak Çınar ilçesinin bünyesinde yer alan şehir, kasaba ve köy yerleşim alanlarında (kırsal mahalleler dahil), genel nüfus artışlarının en fazla gelişim gösterdiği dönem yerleşim ünitelerine göre değişmekle birlikte özellikle 1965 yılından itibaren düzenli bir artış seyri gösteren şehir nüfusu olmuştur. Şehir nüfusunun artışında erkek nüfusun az bir farkla da olsa daha etkin olduğu görülmektedir

1990 ve 2000 yılları arasında şehir ve kasaba nüfusları hızla artarken; köy nüfusu ise keskin bir düşüş yaşamıştır. Bu durumun gerekçeleri, toplumsal çalkantıların yoğun olduğu bir dönem olması ve kırsal alanlardaki güvenlik sorunlarının yanı sıra, platolar kuşağındaki yerleşim birimlerinde su probleminin de kırsal alanlardan şehre göçü tetiklediğini ancak asıl kırılma siyasi ve sosyal çalkantılardan kaynaklanmaktadır.

Tablo: Erkek ve Kadın Cinsiyet Dağılımı

4.4.Nüfusun Ekonomik Durumu

İlçemiz ekonomisi Tarım ve Hayvancılığa dayanmaktadır. Toplam 1.952.000

dekarlık alanımızın 903.900 dekarlık (% 46) bölümü tarıma elverişlidir. Bu alanın 816.830

dekarlık alanında susuz, 87.070 Dekarlık alanda ise sulu tarım yapılmaktadır. Başlıca tarım

ürünleri: Pamuk, Pirinç, Buğday, Arpa, Mercimek ve Nohut’tur. İlçemizin Karacadağ

yöresinde hayvancılık yaygındır. Henüz modern ve kültür ırkı hayvancılık gelişmemiştir.

Arazi Dağılımı

KULLANIM ŞEKLİ TOPLAM ALAN KULLANILAN

Toplam 25000 Toplam 160200 Toplam 86000 Toplam 650

Ziraat Bankası Şubesi: 1954 yılında faaliyete geçmiştir. Banka son dönemlerde

alınan özelleştirme kararı doğrultusunda şube vasfını yitirerek, büro konumuna getirilmiştir.

Halen 6 personeli mevcut olup, Banka kuruma ait müstakil ve 2 lojmanlı binada hizmet

vermektedir. Son altı aylık dönemde, her türlü bankacılık hizmetlerinin yanında ilçedeki pamuk

ekicilerine Pamuk Destekleme primleri ödenmekte, çiftçilere değişik kredi olanağı sağlanmış

ve tarımsal araç-gereç alımlarıyla ilgili talepler incelenerek kredi olanaklarından

yararlandırılmışlardır.

Tarım Kredi Kooperatifi Şubesi Malatya Bölge Birliğine bağlı olarak 1985 yılında

hizmete açılmış olup, 57 köyden 1.052 üyesi bulunmaktadır. Halen 3 sözleşmeli personelle

hizmet verilmekte olup, birime ait 1 araç bulunmaktadır.

T.M.O. Ajans Müdürlüğü İlçemizde hizmet vermekte olan Birimde, halen 1 Müdür,

6 Sözleşmeli personel, 3 güvenlik görevlisi ve 2 sigortalı personel olmak üzere toplam 12

personelle hizmet vermektedir. Kurum 1 idare binası, 10 lojmana sahip olup, 60 tonluk baskül

ve 10.000 ton kapasiteli iki adet yatay deposu ile malzeme ve su depoları bulunmaktadır.

Tablo:Çınar İlçesinin (Hayvancılık) Ekonomik Özellikleri Tablosu

Tablo:Çınar İlçesi (Tarım) Ekonomik Özellikleri Tablosu

4.5.Nüfusun Eğitim Durumu

İlçemizde faaliyet gösteren Çınar İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü; 1937 Yılında Maarif

memurluğu olarak ihdas edilmiş, daha sonra İlköğretim ve İlçe Eğitim Müdürlüğü, 1983 yılında

Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Teşkilat ve görevleri hakkındaki kanun hükmünde

kararnameye dayanılarak 1985 yılında İlçe Milli Eğitim Gençlik ve Spor Müdürlüğü atanarak

teşkilatın kuruluşu tamamlanmıştır.

Bölge Okulu ise 1994-1995 eğitim-öğretim yılında faaliyete başlamıştır.

İmam Hatip Lisesi ve İmam Hatip Ortaokulu; 2012-2013 yılı başında eğitim-

öğretime başlamıştır. 2013-2014 eğitim ve öğretim yılında Anadolu İmam Hatip lisesi

bünyesinden ayrılarak kendi binasında eğitim ve öğretime başlamıştır.

Çınar Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi; 1968 yılı mart ayı başında ortaokul olarak

eğitim öğretime başlamıştır. 1977-1978 Eğitim-Öğretim yılından itibaren lise kısmı açılmış ve

bünyesinde ortaokul olan liseye dönüştürülmüştür. 1990-1991 Eğitim-Öğretim yılına kadar

okul hizmet binası tek katlı olarak eğitim öğretim faaliyetine devam etmiş, 1990-1991 Eğitim-

Öğretim yılından itibaren okul hizmet binasına bir kat daha eklenmiş ve okul hizmet binası 2

katlı ve 12 derslikli hale getirilmiştir. 1996-1997 Eğitim-Öğretim yılında Milli Eğitim

Bakanlığı tarafından sekiz yıllık kesintisiz eğitime geçilmesi sebebiyle okulun ortaokul kısmı

kapatılmış ve müstakil genel lise haline dönüştürülmüştür.

2012-2013 Eğitim-Öğretim yılında yeni okul hizmet binasına taşınmış, 2013-2014

Eğitim Öğretim Yılından İtibaren Endüstri Meslek Lisesi´ne dönüştürülmüştür.

Çınar İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı olarak Halk Eğitim Merkezi ile Rehberlik

Araştırma Merkezi de faaliyet göstermektedir.

Tablo: 6_13 yaş ve 65+ yaş üstü kadın, erkek nüfusun eğitim durumu

Tablo: 2019_2010 ve 2012_2013 yılları arası erkek, kadın nüfusun okul okuma durumu

Tablo: Çınar İlçesi Okul Adı ve Aldığı Öğrenci Sayısı Tablosu

4.6.Mahalle Nüfusları Dağılışı ve Yoğunluğu

Tablo: Çınar İlçesinin Mahalle Nüfusu Dağılışı ve Yoğunluğu

SONUÇ

Çınar ilçesinin genel çoğrafi özellikleri ve iklim özellikleriyle başlayan lisans projemde öncelikle nüfus kavramış nüfus sayımı, nüfusun tarihsel gelişimi gibi nüfus ile alakalı her türlü kavramlar detaylı şekilde açıklanıp, araştırılmış.

Çınar ilçesinin nüfus gelişimi, nüfus dağılışı, nüfusun ekonomik durumu, nüfusun cinsiyet gibi gerekli olan nüfus konu başlıkları ele ayrıntılı olarak ele alınmıştır.

Çınar İlçesi birçok uygarlığa yerleşim merkezi olmuştur. İlçedeki bazı köy isimlerinden İlçemizin çok eski bir yerleşim birimi olduğu ortaya çıkmaktadır. İlçemize bağlı 'Huri-Hurik' (Sırımkesen Köyü) ile Beneklitaş Köyüne doğru geçit veren 'Bestahuriyan' (Huriler Deresi)'nin Milattan önce 1500 - 3000 yılları arasında bu yöreye egemen olan 'Huri Devleti' zamanından izler taşıdığı anlaşılmaktadır. Yöreye sonraları Mitaniler, M.Ö. 1250 lerde ise Asurların egemen oldukları anlaşılmaktadır. Yöre, daha sonra Medler, Persler, Makedonya, Selevkoslar ve Partların egemenliğine girmiştir. M.Ö.3. yüzyılda Roma egemenliğine girmiş ve Roma egemenliği, M.S.4.yüzyıla kadar sürmüştür. Hazreti Ömer döneminde 639 da İslam Egemenliğine, 1085’te Sultan 'Berkyaruk' zamanında Selçukluların egemenliğine girdi. Daha sonra İnaloğulları, Artukoğulları ve Eyyubilerin Egemenliğinde kalan yöre daha sonra Anadolu Selçukları,İlhanlı ve Timur egemenliğine girdi. Yönetimi Timur'dan alan Akkoyunlular 1502 de Safavi

Hükümdarı Şah İsmail'e yenilince, yörenin hakimiyeti Safevilere geçtiyse de halk bu hakimiyeti tanımayıp Yavuz Sultan Selim'e bağlılıklarını belirtti. Çaldıran Seferinden sonra 1515 te Osmanlı İmparatorluğuna bağlanan bölgede 1.Dünya Savaşından sonra düşman işgali olmamıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında Diyarbakır merkeze bağlı şirin bir köy olan Çınar 23 Haziran 1937 yılında, 3223 sayılı kanun ile bağımsız ilçe haline gelmiştir. Önceleri adı Melkis olup merkezi daha sonra Hanakpınar Köyü yakınlarına taşınan ilçenin, 1937 den önce adı 'Akpınar' ve 'Hanakpınar' olarak bilinmekteydi. İlçe 1939 -1950 arasında Bulgaristan ve Kudüs'ten gelen göçmenlerin bölgeye yerleşmeleri ile büyümüş ve gelişmeye başlamıştır. 2000 yılı nüfus sayım sonuçlarına göre, nüfusu 58.583, köy sayısı 92’yi bulan ilçe, Diyarbakır İlinin şirin ilçelerinden biri olmuştur.

Çınar ilçesinin nüfusunda 1965 yılında günümüze kadar sürekli dalgalanmalar meydana geldiği görülmektedir. Bunun nedeni coğrafi özellikleri, sanayi faaliyetlerinin yetersizliği ve benzeri birçok olay etkili olmuştur.

KAYNAKÇA

http://www.cinar.gov.tr/

http://www.cinar.bel.tr/https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87%C4%B1nar,_Diyarbak%C4%B1r

http://www.tmo.gov.tr/Upload/Images/SubeHarita/Kultur/diyarbakircinar.pdf

https://www.nufusu.com/ilce/cinar_diyarbakir-nufusu

http://www.tuik.gov.tr/Start.do

https://scholar.google.com/schhp?hl=tr&as_sdt=0,5

https://www.nufusu.com/ilce/cinar_diyarbakir-nufusu

http://www.diyarbakir.gov.tr/cinar

http://docplayer.biz.tr/23023172-Diyarbakir-cinar-tarimsal-alanlarinin-yillara-gore-yeralti-suyu-seviye-haritalarinin-cografik-bilgi-sistemi-cbs-ile-tespiti.html

https://www.yenisafak.com/iste-diyarbakirin-yeni-nufusu-diyarbakirin-nufusu-kac-h-2605285

https://www.e-sehir.com/turkiye-haritasi/diyarbakir-cinar-ilce.html

https://www.wikiwand.com/tr/Diyarbak%C4%B1r%27%C4%B1n_il%C3%A7eleri

https://www.cografyaci.gen.tr/turkiye-nufusunun-ozellikleri-nelerdir/

file:///C:/Users/Admin/Desktop/YFoIq+Cinarjjjj.pdf

https://www.ilimiz.net/ilce/21/111-diyarbakir-ilimizin-cinar-ilcesi.html

https://www.researchgate.net/publication/306065567_Diyarbakir_Cinar_Tarimsal_Alanlarinin_Yillara_Gore_Yeralti_Suyu_Seviye_Haritalarinin_Cografik_Bilgi_Sistemi_CBS_Ile_Tespiti