İLK YARDIMİLK YARDIMTANIMI TANIMI    

  

Ani olarak hastalanan veya kazaya Ani olarak hastalanan veya kazaya uğrayan kimseye anında, olay yerinde uğrayan kimseye anında, olay yerinde ve çevre imkanlarından yararlanılarak  ve çevre imkanlarından yararlanılarak  yapılan, tıbbi olmayan geçici yapılan, tıbbi olmayan geçici müdahaleyemüdahaleye İLKYARDIMİLKYARDIM denir.denir.

İLKYARDIMDA AMAÇLAR İLKYARDIMDA AMAÇLAR

1-1-  Hayat kurtarmak  Hayat kurtarmak

2-2-  Durumunu korumak    Durumunu korumak 

3-3-  Sakatlıkları önlemek    Sakatlıkları önlemek 

İLKYARDIMDA İLKYARDIMDA  6 SAFHA  6 SAFHA   1-1- T Tedbir (İlkyardımcının  kendisinin ve edbir (İlkyardımcının  kendisinin ve

kazazedenin güvenliğinin sağlanması)kazazedenin güvenliğinin sağlanması)2-2- T Teşhiseşhis33- T- Tedaviedavi4-4- T Telekomünikasyon (haberleşme)elekomünikasyon (haberleşme)5-5- T Triaj (öncelikli kazazedenin belirlenmesi)riaj (öncelikli kazazedenin belirlenmesi)6-6- T Taşımaaşıma    

İLKYARDIMCI’ da  bulunması İLKYARDIMCI’ da  bulunması gereken özellikler :  gereken özellikler : 

1- Her zaman tedbirli olmalıdır  1- Her zaman tedbirli olmalıdır 

2- Soğukkanlılığını korumalıdır  2- Soğukkanlılığını korumalıdır 

3- Cesaret gösterilerinden ve emin 3- Cesaret gösterilerinden ve emin olmadığı uygulamalardan olmadığı uygulamalardan kaçınmalıdır  kaçınmalıdır 

  

İLKYARDIM’ da İLKYARDIM’ da haberleşebilecek haberleşebilecek telefon numaraları :telefon numaraları :   

                      110110 İtfaiye  İtfaiye 

                      112 112 Ambulans Ambulans

                      114114 Zehir Danışma Merkezi Zehir Danışma Merkezi (Sağlık Bakanlığı)     (Sağlık Bakanlığı)    

                      154154 Trafik polisi   Trafik polisi  

                      155155 Polis imdat Polis imdat

                      156156 Jandarma imdat  Jandarma imdat 

ECZADOLABIECZADOLABInda bulundurulması gereken nda bulundurulması gereken malzemeler  malzemeler 

    1- 1- Üçgen sargı bezleriÜçgen sargı bezleri (  ( 11, , 22 , , 33 ,, 44)  )    2- 2- Rulo sargı Rulo sargı bezleri  bezleri    3-3- Steril gazlı bez Steril gazlı bezllerer  4- Flaster 4- Flaster   5- Çengelli iğneler 5- Çengelli iğneler   6- Pamuk  6- Pamuk    7- 7- Yara Yara bandlarıbandları      8- Antiseptik solüsyonlar (Batikon/Mersol 50 ml/100 8- Antiseptik solüsyonlar (Batikon/Mersol 50 ml/100

ml ) ml )   9- Turnike lastiği *  9- Turnike lastiği *  10- İlkyardım rehberi  10- İlkyardım rehberi  11- Ağrı kesici  11- Ağrı kesici 

İLKYARDIM ÇANTASIİLKYARDIM ÇANTASInda yukarıdaki nda yukarıdaki malzemelere malzemelere ek olarak ek olarak bulundurulacaklar bulundurulacaklar

  12- Tebeşir  12- Tebeşir  13- Makas 13- Makas 14- Cep feneri 14- Cep feneri 15- Kağıt, kalem 15- Kağıt, kalem 16- Boyunluk (servikal kollar)  16- Boyunluk (servikal kollar)    ** Turnike lastiği gerekli değildir; onun yerineTurnike lastiği gerekli değildir; onun yerine, ,

üçgen sargı bezi, üçgen sargı bezi, kravat veya herhangi bir  kravat veya herhangi bir  kumaş parçasını kullanmak daha uygundur. kumaş parçasını kullanmak daha uygundur.

  

YAŞAM ZİNCİRİYAŞAM ZİNCİRİ Kalbi aniden duran kişinin Kalbi aniden duran kişinin

yaşamasını sağlayacak birbirine yaşamasını sağlayacak birbirine bağlı etkinlikleri kapsayan bağlı etkinlikleri kapsayan sıralamaya Yaşam(hayatta kalma) sıralamaya Yaşam(hayatta kalma) Zinciri denilmektedir. Zinciri denilmektedir.

**Erişkinler için yaşam zincirini Erişkinler için yaşam zincirini oluşturan bu etkinlikler sırasıyla:oluşturan bu etkinlikler sırasıyla:

1)Aciliyetin fark edilmesi, 1)Aciliyetin fark edilmesi, 2)Acil tıp hizmetlerinin(2)Acil tıp hizmetlerinin(112112) )

haberdar edilmesi, haberdar edilmesi, 3)Hemen temel yaşam desteğine 3)Hemen temel yaşam desteğine

başlanması, başlanması, 4)K/H nin hemen defibrile edilmesi 4)K/H nin hemen defibrile edilmesi

ve hemen ileri yaşam desteğinin ve hemen ileri yaşam desteğinin uygulanmasıdıruygulanmasıdır

**Bebek ve çocuklar için Bebek ve çocuklar için oluşturulan yaşam zincirinde; oluşturulan yaşam zincirinde;

1)Kalp ve solunum durmasına yol 1)Kalp ve solunum durmasına yol açabilecek koşulların önlenmesi, açabilecek koşulların önlenmesi,

2)Hemen TYD ne başlanması, 2)Hemen TYD ne başlanması,

3)Hemen acil tıp hizmetlerinin 3)Hemen acil tıp hizmetlerinin ((112112) haberdar edilmesi ) haberdar edilmesi

4)Hemen ileri yaşam desteğinin 4)Hemen ileri yaşam desteğinin uygulanması yer almaktadır.uygulanması yer almaktadır.

**Hastanede ise, Hastanede ise, Hastanın durumunun aciliyetinin Hastanın durumunun aciliyetinin

kısa zamanda fark edilerek, kısa zamanda fark edilerek, Hemen tıbbi acil ekibin haberdar Hemen tıbbi acil ekibin haberdar

edilerek müdahale edilmesinin, edilerek müdahale edilmesinin, önemi artık çok iyi bilinmektedir.  önemi artık çok iyi bilinmektedir. 

Kalp durması sonrası geri Kalp durması sonrası geri döndürülen komadaki hastaların döndürülen komadaki hastaların kendi dolaşımlarının kendi dolaşımlarının başlamasından sonraki ilk saatler başlamasından sonraki ilk saatler ve ilk birkaç gündeki tedavileri ve ilk birkaç gündeki tedavileri çok farklılık göstermektedir.çok farklılık göstermektedir.

SOLUNUM SİSTEMİ VE SOLUNUM SİSTEMİ VE SUNİ SOLUNUMSUNİ SOLUNUM Solunum Sistemi,Solunum Sistemi, üst solunum yolu (ağız, üst solunum yolu (ağız,

burun, boğaz ) ve alt solunum burun, boğaz ) ve alt solunum yolundan ( larenks, trakea, bronşlar, yolundan ( larenks, trakea, bronşlar, akciğerler ) oluşmaktadır. Diyafragma, akciğerler ) oluşmaktadır. Diyafragma, göğüs kafesi kasları ve yardımcı göğüs kafesi kasları ve yardımcı solunum kasları, solunumun  düzenli solunum kasları, solunumun  düzenli olmasını sağlarlar olmasını sağlarlar

Solumun SistemiSolumun Sistemi Suni SolunumSuni Solunum Yabancı Cisim TıkanmalarıYabancı Cisim Tıkanmaları Suda BoğulmaSuda Boğulma

SOLUNUM SİSTEMİSOLUNUM SİSTEMİVücudu oluşturan tüm hücreler Vücudu oluşturan tüm hücreler

yaşamlarını sürdürmek için bir dizi yaşamlarını sürdürmek için bir dizi kimyasal işlemler yaparlar, bu kimyasal işlemler yaparlar, bu

işlemlere  METABOLİZMA  işlemlere  METABOLİZMA  denilmektedir. Metabolik işlemler denilmektedir. Metabolik işlemler

esnasında her hücre oksijen ve glikoz esnasında her hücre oksijen ve glikoz  kullanır;  karbondioksit ile diğer atık  kullanır;  karbondioksit ile diğer atık

maddeleri üretir.maddeleri üretir.

**Görüldüğü gibi kimyasal işlemlerin Görüldüğü gibi kimyasal işlemlerin olabilmesi için oksijene gereksinim olabilmesi için oksijene gereksinim

vardır. Ayrıca hayati organlara ( kalp, vardır. Ayrıca hayati organlara ( kalp, beyin gibi ) birkaç dakika oksijen beyin gibi ) birkaç dakika oksijen

gitmediği takdirde hücrelerde hasar gitmediği takdirde hücrelerde hasar oluşmaktadıroluşmaktadır.  . 

**Soluduğumuz  hava normalde  % 21 Soluduğumuz  hava normalde  % 21 oksijen, % 78 azot, % 1 oranında oksijen, % 78 azot, % 1 oranında

diğer gazları içermektedir. Biz diğer gazları içermektedir. Biz soluduğumuz havada bulunan  % 21 soluduğumuz havada bulunan  % 21 oranındaki oksijenin sadece     % 5-6 oranındaki oksijenin sadece     % 5-6

sını  kullanırızsını  kullanırız..

Oksijen yokluğunda Oksijen yokluğunda görülebilecekgörülebilecek sorunlar:sorunlar:

0 -1.dakikada0 -1.dakikada kardiyak hassasiyet kardiyak hassasiyet ( aritmi vb.)( aritmi vb.)

1 -4.      “      1 -4.      “       beyinde hasara eğilim beyinde hasara eğilim

4 -6.      “    4 -6.      “       beyin hasarı başlar    beyin hasarı başlar

6 -10.    “   6 -10.    “       beyin hasarı artar      beyin hasarı artar 

10 +  “     10 +  “       geri dönüşsüz beyin   geri dönüşsüz beyin hasarı   hasarı  

SOLUNUMUN SOLUNUMUN DEĞERLENDİRİLMESİDEĞERLENDİRİLMESİ

Normalde solunum kendiliğinden, Normalde solunum kendiliğinden, sessiz, ağrısız, kolaylıkla gerçekleşir. sessiz, ağrısız, kolaylıkla gerçekleşir. Solunum sayısı  değişmekle  beraber Solunum sayısı  değişmekle  beraber genellikle erişkinde 15-20 kez/dk, genellikle erişkinde 15-20 kez/dk, çocukta  20-30 kez/dk, bebekte 30-çocukta  20-30 kez/dk, bebekte 30-40 kez/dk arasındadır, normal 40 kez/dk arasındadır, normal solunum yüzeysel veya derin solunum yüzeysel veya derin değildir. değildir.

**SolunuSolunumm BAK-DİNLE-HİSSET BAK-DİNLE-HİSSET yöntemiyle saptanır. yöntemiyle saptanır. BakBak, göğüs , göğüs kafesi kalkıyor iniyor mu ? kafesi kalkıyor iniyor mu ? DinleDinle, , soluk sesi duyuluyor mu ?soluk sesi duyuluyor mu ? Hisset Hisset, , soluk yanağa geliyor mu ?  Bu soluk yanağa geliyor mu ?  Bu soruların yanıtları olumsuzsa ya da soruların yanıtları olumsuzsa ya da ağza  burna ayna veya cam ağza  burna ayna veya cam tutulduğunda buharlaşma olmuyorsa tutulduğunda buharlaşma olmuyorsa solunum yok demektir. Solunum solunum yok demektir. Solunum durduğunda dokular durduğunda dokular oksijenlenemeyeceği için dudaklar ve oksijenlenemeyeceği için dudaklar ve tırnaklar  siyanotiktir (morarmıştır).  tırnaklar  siyanotiktir (morarmıştır). 

SOLUNUM İLE İLGİLİ SOLUNUM İLE İLGİLİ SORUNLAR VE OLASI SORUNLAR VE OLASI NEDENLERİNEDENLERİ **Solunum hızlı ve yüzeysel iseSolunum hızlı ve yüzeysel ise,,

nedeni : egzersiz, koşma, ateşli nedeni : egzersiz, koşma, ateşli hastalıklar, şok, zehirlenme vb. olabilir. hastalıklar, şok, zehirlenme vb. olabilir.

**Solunum Solunum  derin, zorlanarak, kesik  derin, zorlanarak, kesik kesik isekesik ise,nedeni,nedeni : solunum yolu : solunum yolu kısmen tıkalı ya da akciğer sorunu kısmen tıkalı ya da akciğer sorunu olabilir.                                                  olabilir.                                                         

**Kişi Kişi konuşamıyor, öksüremiyor ve konuşamıyor, öksüremiyor ve refleks olarak iki eliyle refleks olarak iki eliyle boğazını tutuyorsaboğazını tutuyorsa , nedeni:soluk , nedeni:soluk yolu  yolu  yabancı cisimle tıkanmıştır.  Bir süre yabancı cisimle tıkanmıştır.  Bir süre sonrada bilinç kaybı gelişirsonrada bilinç kaybı gelişir

SUNİ SOLUNUMSUNİ SOLUNUM

Bir kazazedenin yanına varıldığında ilk önce Bir kazazedenin yanına varıldığında ilk önce ABCABC kontrol edilerek sürekliliği sağlanmalıdır. kontrol edilerek sürekliliği sağlanmalıdır.

A ( Airway ) :A ( Airway ) : Soluk yolunun açıklığının Soluk yolunun açıklığının saptanması ve sürekliliğinin sağlanmasıdır.saptanması ve sürekliliğinin sağlanmasıdır.

B ( Breathing ):B ( Breathing ): Solunumun varlığının Solunumun varlığının saptanması ve sürekliliğinin sağlanmasıdır.saptanması ve sürekliliğinin sağlanmasıdır.

C(Circulation):C(Circulation):Dolaşımın (nabzın varlığının) Dolaşımın (nabzın varlığının) saptanması ve sürekliliğinin sağlanmasıdırsaptanması ve sürekliliğinin sağlanmasıdır

A)A) soluk yolunun açıklığının soluk yolunun açıklığının

saptanması ve sürdürülmesisaptanması ve sürdürülmesi Bilinçsiz ya da yerde yatan bir kişiye Bilinçsiz ya da yerde yatan bir kişiye

rastlandığında, öncelikle rastlandığında, öncelikle kişi kişi omuzlarından omuzlarından hafifçe sarsılarakhafifçe sarsılarak “iyi “iyi misiniz ? “misiniz ? “ sorusu sorulmalıdır. Yanıt sorusu sorulmalıdır. Yanıt alınamıyorsa, hemen alınamıyorsa, hemen baş-çene baş-çene yöntemiyle yöntemiyle baş geriye yatırılır.baş geriye yatırılır.

**Başa pozisyon verme nedeniBaşa pozisyon verme nedeni : Bilinci : Bilinci kapanan kişilerde kaslar gevşer; kökü alt kapanan kişilerde kaslar gevşer; kökü alt çeneye bağlı bir kas olan dil, geriye çeneye bağlı bir kas olan dil, geriye kayarak soluk yolunu tıkayabilir. Baş kayarak soluk yolunu tıkayabilir. Baş geriye yatırıldığında çene yukarı kalkar, geriye yatırıldığında çene yukarı kalkar, bu esnada ona bağlı olan dil de yükselir bu esnada ona bağlı olan dil de yükselir ve soluk yolu açılır. ve soluk yolu açılır.

BAŞ-ÇENE POZİSYONUBAŞ-ÇENE POZİSYONU

Baş, bir el ile alından Baş, bir el ile alından desteklenirken diğer elin parmakları desteklenirken diğer elin parmakları ile de çeneden desteklenerek, ile de çeneden desteklenerek, nazikçe, iyice geriye doğru yatırılır. nazikçe, iyice geriye doğru yatırılır. Böylece soluk yolunun açılması Böylece soluk yolunun açılması sağlanır . Bu pozisyon, kazazedenin sağlanır . Bu pozisyon, kazazedenin boyun omurlarında zedelenme boyun omurlarında zedelenme olasılığı olsun ya da olmasın olasılığı olsun ya da olmasın uygulanabilir. uygulanabilir.

B )B )solunumun varlığının solunumun varlığının

saptanması ve sürdürülmesisaptanması ve sürdürülmesi:: Soluk yolunun açıklığı sağlandıktan sonra, Soluk yolunun açıklığı sağlandıktan sonra,   

bak-dinle-hissetbak-dinle-hisset ile 10 saniye(yi geçmeyecek ile 10 saniye(yi geçmeyecek şekilde) solunum değerlendirilir. Kişinin şekilde) solunum değerlendirilir. Kişinin solunumu yoksa, hemen suni solunuma solunumu yoksa, hemen suni solunuma başlanılmalıdır. Önce, her biri bir saniye sürecek başlanılmalıdır. Önce, her biri bir saniye sürecek şekilde, iki kurtarıcı soluk verilir. Her şekilde, iki kurtarıcı soluk verilir. Her soluk verildiğindesoluk verildiğinde göğüs kafesinin yükselişi; göğüs kafesinin yükselişi; soluğun ardından ise, soluk veren başını kaldırır, soluğun ardından ise, soluk veren başını kaldırır, solunumun geri çıkışını/göğüs kafesinin inişini solunumun geri çıkışını/göğüs kafesinin inişini izler.izler. Verilecek soluk miktarı, göğüs kafesini Verilecek soluk miktarı, göğüs kafesini yükseltecek kadar olmalıdıryükseltecek kadar olmalıdır. Çok fazla ve . Çok fazla ve güçlü soluk vermenin yararlı olmadığı tespit güçlü soluk vermenin yararlı olmadığı tespit edilmiştir. O nedenle, edilmiştir. O nedenle, bir saniye sürecek bir saniye sürecek şekilde şekilde aldığınız nefesi (balon üfler gibi) verin.  aldığınız nefesi (balon üfler gibi) verin. 

C )C )dolaşımın (nabzın varlığının) dolaşımın (nabzın varlığının)

saptanması ve sürdürülmesisaptanması ve sürdürülmesi

Nabza bakılmadan hemen göğse Nabza bakılmadan hemen göğse bası ve suni solunum şeklinde bası ve suni solunum şeklinde TYD uygulanırTYD uygulanır (2005 kurallarından (2005 kurallarından önce nabza bakılırken sağlık önce nabza bakılırken sağlık personeli dışındaki kişilerin personeli dışındaki kişilerin bakması artık önerilmiyor).bakması artık önerilmiyor).

KOMA YATIŞI / POZİSYONKOMA YATIŞI / POZİSYONUU: :

Soluk yolu açık, solunumu ve dolaşımı Soluk yolu açık, solunumu ve dolaşımı olan kişide, kusma veya kanama ( ya olan kişide, kusma veya kanama ( ya da olasılığı) varsa baş yana çevrilir. da olasılığı) varsa baş yana çevrilir. Boyun omurlarında zedelenme varsa, Boyun omurlarında zedelenme varsa, kişi yan çevrilir. Böylece dilin geriye kişi yan çevrilir. Böylece dilin geriye kayması, kusmuk ya da kanamanın kayması, kusmuk ya da kanamanın soluk yolunu tıkaması önlenmiş ve soluk yolunu tıkaması önlenmiş ve soluk yolunun sürekliliği sağlanmışsoluk yolunun sürekliliği sağlanmış

olur                                                olur                                                                             

Suni solunumSuni solunum

Solunumu olmayan kişinin yapay olarak Solunumu olmayan kişinin yapay olarak solutulmasıdır.solutulmasıdır. Kişinin başına pozisyon verildikten Kişinin başına pozisyon verildikten sonra ( baş-çene), alından elin baş ve işaret sonra ( baş-çene), alından elin baş ve işaret parmaklarıyla burun kanatları sıkıştırılır, diğer elin parmaklarıyla burun kanatları sıkıştırılır, diğer elin üç parmağı çeneyi desteklerken; nefes alınır, üç parmağı çeneyi desteklerken; nefes alınır, hastanın ağzı iyice kavranır ve nefes üflenir(balon hastanın ağzı iyice kavranır ve nefes üflenir(balon şişirir gibi). Elinizin altında varsa soluturken şişirir gibi). Elinizin altında varsa soluturken koruyucukoruyucu kullanmanızda yarar var, son yıllarda kullanmanızda yarar var, son yıllarda anahtarlık şeklinde satılmaktadır.. anahtarlık şeklinde satılmaktadır..

Suni solunum üç yoldan gerçekleştirilebilir: 1-Suni solunum üç yoldan gerçekleştirilebilir: 1-Ağızdan ağza, 2-Ağızdan burna, 3-Ağızdan ağza Ağızdan ağza, 2-Ağızdan burna, 3-Ağızdan ağza ve burnave burna..

Ağızdan ağza suni solunumAğızdan ağza suni solunum,genellikle en çok ,genellikle en çok tercih edilen yoldur. Kişinin ağzı iyice tercih edilen yoldur. Kişinin ağzı iyice kavranmalıdır ve burun delikleri iyice kavranmalıdır ve burun delikleri iyice kapatılmalıdır ki etkili olsun.kapatılmalıdır ki etkili olsun.

Ağızdan burna suni solAğızdan burna suni solunumunum

Kişinin ağzı sıkıca kapatılmalıdır.Kişinin ağzı sıkıca kapatılmalıdır. Önerildiği durumlar:Önerildiği durumlar:

1)Hastanın ağzını açmak mümkün 1)Hastanın ağzını açmak mümkün değilse,değilse,

2)Yüzdeki ciddi yaralanma nedeniyle 2)Yüzdeki ciddi yaralanma nedeniyle ağızdan soluk verilemiyorsa,ağızdan soluk verilemiyorsa,

3)Hastanın dişleri yoksa ve bu nedenle 3)Hastanın dişleri yoksa ve bu nedenle soluk verirken ağız kavranarak soluk verirken ağız kavranarak kapatılamıyorsa ve verilen hava kapatılamıyorsa ve verilen hava dışarı kaçıyorsadışarı kaçıyorsa

Ağızdan ağza ve burna Ağızdan ağza ve burna suni solunumsuni solunum

BEBEKLERDE UYGULANIR.BEBEKLERDE UYGULANIR.

DOLAŞIM SİSTEMİ VE DOLAŞIM SİSTEMİ VE KALP MASAJIKALP MASAJI

Dolaşım sistemiDolaşım sistemi; arterler, arterioller, ; arterler, arterioller, kapiller, venüller ve venlerden oluşan kapiller, venüller ve venlerden oluşan birbirine bağlı tüplerin oluşturduğu birbirine bağlı tüplerin oluşturduğu karmaşık bir karmaşık bir sistemdirsistemdir. .

Kalp, bu sistemin içinde, itici bir güç olarak Kalp, bu sistemin içinde, itici bir güç olarak merkezde yer almaktadır. Kan, kalbin merkezde yer almaktadır. Kan, kalbin oluşturduğu basınçla tüm vücudu dolaşır. oluşturduğu basınçla tüm vücudu dolaşır. Kalp, yaklaşık olarak kişinin yumruğu Kalp, yaklaşık olarak kişinin yumruğu büyüklüğünde, içi boş, kastan oluşan bir büyüklüğünde, içi boş, kastan oluşan bir organdır. Septum denilen bir duvarla organdır. Septum denilen bir duvarla ortadan sağ ve sol  olarak önce ikiye, ortadan sağ ve sol  olarak önce ikiye, bunlar da  tekrar üst ( atrium→kulakçık ) bunlar da  tekrar üst ( atrium→kulakçık ) ve alt ( ventrikül→karıncık ) olmak üzere ve alt ( ventrikül→karıncık ) olmak üzere ikiye bölünür; toplam dört boşluktan oluşurikiye bölünür; toplam dört boşluktan oluşur

Vücuttan dönen kirli kan sağ kulakçığa, sağ Vücuttan dönen kirli kan sağ kulakçığa, sağ kulakçıktan sağ karıncığa geçer, sağ kulakçıktan sağ karıncığa geçer, sağ karıncıktan da temizlenmek üzere karıncıktan da temizlenmek üzere pulmoner atardamarlarla akciğerlere  pulmoner atardamarlarla akciğerlere  taşınır. Akciğerlere ulaşan kan  CO2 - O2 taşınır. Akciğerlere ulaşan kan  CO2 - O2 değişiminden sonra pulmoner değişiminden sonra pulmoner toplardamarlar vasıtası ile vücuda toplardamarlar vasıtası ile vücuda pompalanmak üzere sol kulakçığa, oradan pompalanmak üzere sol kulakçığa, oradan sol karıncığa geri taşınır, sol karıncıktan da sol karıncığa geri taşınır, sol karıncıktan da aorta vasıtası ile vücuda dağıtılır. Kulakçık aorta vasıtası ile vücuda dağıtılır. Kulakçık ile karıncık (Atrium ile ventrikül) arasındaki ile karıncık (Atrium ile ventrikül) arasındaki akışlar, geri dönüşe izin vermeyen kapaklar akışlar, geri dönüşe izin vermeyen kapaklar tarafından kontrol edilmektedir. Kanın geri tarafından kontrol edilmektedir. Kanın geri dönüşünü önleyen bu sistemler sayesinde dönüşünü önleyen bu sistemler sayesinde dolaşım sistemi tek yönde hareket ederek dolaşım sistemi tek yönde hareket ederek normal akışını sürdürür normal akışını sürdürür (arter:(arter:atardamar; atardamar; kapillerkapiller:kılcaldamar; :kılcaldamar; venven: toplardamar).: toplardamar).

NabızNabız *Kanın sol karıncıktan büyük *Kanın sol karıncıktan büyük

atardamarlara pompalanması sırasında, atardamarlara pompalanması sırasında, uç noktalardaki atardamarlarda (periferik uç noktalardaki atardamarlarda (periferik arterlerde) oluşturduğu dalgalanmadır. arterlerde) oluşturduğu dalgalanmadır. Kalp atışının uçtaki atardamarlardan Kalp atışının uçtaki atardamarlardan (periferik arterlerden) hissedilmesine (periferik arterlerden) hissedilmesine NABIZNABIZ   denir. denir.

*Normalde nabız (kalp atım hızı/sayısı) *Normalde nabız (kalp atım hızı/sayısı) erişkindeerişkinde 60-90 kez/dk, 60-90 kez/dk, çocuktaçocukta 80- 80-100 kez/dk, 100 kez/dk, bebektebebekte 100-120 100-120 kez/dakika kez/dakika civarındadır.                                             civarındadır.                                                                                        

Nabız alınan noktalarNabız alınan noktalar 1)Boyun (karotis arter, şah damarı), el bileği 1)Boyun (karotis arter, şah damarı), el bileği

(radiyal arter), kasık (femoral arter), dirsek içi (radiyal arter), kasık (femoral arter), dirsek içi (brakiyal arter), diz arkası ( popliteal arter), ayak (brakiyal arter), diz arkası ( popliteal arter), ayak üstü, kulak önü, şakak vd.üstü, kulak önü, şakak vd.

2)  * Bebeklerde nabız, dirsek çukurunun hemen 2)  * Bebeklerde nabız, dirsek çukurunun hemen yukarısından, kolun iç kısmından ( brakiyal yukarısından, kolun iç kısmından ( brakiyal arterden ) alınabilir .arterden ) alınabilir .

**  Şah damarından canlı kişilerin nabzı alınmaz; **  Şah damarından canlı kişilerin nabzı alınmaz; 5 saniyeden uzun süre ve çift taraflı 5 saniyeden uzun süre ve çift taraflı kesinlikle bastırılmaz aksi halde kalp zarar görür kesinlikle bastırılmaz aksi halde kalp zarar görür (bradikardi gelişir).Önceleri, solunumu durmuş ve (bradikardi gelişir).Önceleri, solunumu durmuş ve nabzının da olmadığı varsayılan kişilerde nabız nabzının da olmadığı varsayılan kişilerde nabız kontrolü için şah damarından bakılıyordu, ancak kontrolü için şah damarından bakılıyordu, ancak 2005 yönergelerine göre bu kaldırıldı..2005 yönergelerine göre bu kaldırıldı..

***  Nabız alınırken, damarın üzerine çok hafif ya ***  Nabız alınırken, damarın üzerine çok hafif ya da fazla bastırılırsa, nabız hissedilmeyebilir.da fazla bastırılırsa, nabız hissedilmeyebilir.

Kan basıncıKan basıncı

(arteryel tansiyon ),(arteryel tansiyon ), kanın arterlerden kanın arterlerden geçerken arter duvarına yaptığı basınçtır. geçerken arter duvarına yaptığı basınçtır. Sol ventrikülün ( karıncık) kasılarak kanı Sol ventrikülün ( karıncık) kasılarak kanı aortaya  pompalamasına  SİSTOL ( büyük aortaya  pompalamasına  SİSTOL ( büyük tansiyon, maksima ), gevşeyerek kanla tansiyon, maksima ), gevşeyerek kanla dolmasına ise DİYASTOL ( küçük tansiyon, dolmasına ise DİYASTOL ( küçük tansiyon, minima ) denilmektedir.minima ) denilmektedir.

Kan basıncının ortalama değerleri Kan basıncının ortalama değerleri erişkinde erişkinde 110-120 / 70-80 mmHg,110-120 / 70-80 mmHg, çocuktaçocukta 90 / 60 mmHg, 90 / 60 mmHg, bebektebebekte 70 / 50 70 / 50 mmHg’dır.mmHg’dır.

Kan basıncı, kolda dirseğin 3 cm üstünden, Kan basıncı, kolda dirseğin 3 cm üstünden, bacakta ise diz üstünden ölçülür.bacakta ise diz üstünden ölçülür.

KALP BASISIKALP BASISI Eğer nabız alınamıyor, gözbebekleri Eğer nabız alınamıyor, gözbebekleri

büyümüş ve ifadesiz ise, kalp durmuş büyümüş ve ifadesiz ise, kalp durmuş demektir ve yeniden çalışması için demektir ve yeniden çalışması için hemen girişim yapılmalıdır. Kalbin hemen girişim yapılmalıdır. Kalbin yeniden çalışması için yapılan yeniden çalışması için yapılan girişime KALP MASAJI  denir.girişime KALP MASAJI  denir.

Kalp masajının yapılabilmesi için Kalp masajının yapılabilmesi için kalbin tamamen durduğundan emin kalbin tamamen durduğundan emin olunmalıdırolunmalıdır..

  YAVAŞ TA OLSA YAVAŞ TA OLSA ÇALIŞAN KALBE ÇALIŞAN KALBE

ASLA MASAJ ASLA MASAJ YAPILMAZ !YAPILMAZ !

UYGULANIŞI:UYGULANIŞI: Tüm yaş gruplarında Tüm yaş gruplarında göğüs kemiğinin alt yarısına, göğüs göğüs kemiğinin alt yarısına, göğüs kemiği kemiği üçte bir oranındaüçte bir oranında içe içe çöktürülecek şekilde bastırılır. Burada çöktürülecek şekilde bastırılır. Burada dikkat edilmesi gereken, göğüs dikkat edilmesi gereken, göğüs kemiğinin(sternumun) ucundaki ksifoid kemiğinin(sternumun) ucundaki ksifoid denilen kıkırdak çıkıntının üzerine denilen kıkırdak çıkıntının üzerine bastırılmamasıdır. Aksi halde bastırılmamasıdır. Aksi halde bastırıldığında kırılabilecek bu çıkıntı bastırıldığında kırılabilecek bu çıkıntı iç organlara zarar verebilir. O nedenle iç organlara zarar verebilir. O nedenle sternumun alt ucu bulunup el onun sternumun alt ucu bulunup el onun yukarılarına yerleştirilmelidir. yukarılarına yerleştirilmelidir. Önerilen: ELİNİZİ GÖĞÜS KEMİĞİNİN Önerilen: ELİNİZİ GÖĞÜS KEMİĞİNİN TAM ORTASINATAM ORTASINA YERLEŞTİRİN !!!  YERLEŞTİRİN !!! 

Yardım gelene kadar, kazazede/hasta Yardım gelene kadar, kazazede/hasta (K/H) hareket edene kadar ya da siz (K/H) hareket edene kadar ya da siz tükenene kadar TYD ne devam edilir. tükenene kadar TYD ne devam edilir. 

ERİŞKİNDE(8 yaş üstü) :ERİŞKİNDE(8 yaş üstü) : Sternumun Sternumun ( göğüs kemiğinin ) 1/2 alt kısmına veya ( göğüs kemiğinin ) 1/2 alt kısmına veya sternumun alt ucunda yer alan ksifoid sternumun alt ucunda yer alan ksifoid denilen  çıkıntının iki parmak üstüne denilen  çıkıntının iki parmak üstüne uygulanır. Uygulamacı  hastanın yanına, uygulanır. Uygulamacı  hastanın yanına, göğüs kemiğine paralel olarak diz çöker.göğüs kemiğine paralel olarak diz çöker. Elinin topuk kısmını Elinin topuk kısmını ksifoidin iki parmak ksifoidin iki parmak üstüne yerleştirir. Diğer üstüne yerleştirir. Diğer elinin topuk elinin topuk kısmını kısmını da o elin üzerine yerleştirir. da o elin üzerine yerleştirir. Kollarını Kollarını bükmeden, omuzdan kuvvet alarak göğüs bükmeden, omuzdan kuvvet alarak göğüs kemiğini, göğüs yüksekliğinin üçte biri içeri kemiğini, göğüs yüksekliğinin üçte biri içeri çöktürülecek (4-6 cm) kadar bastırır. çöktürülecek (4-6 cm) kadar bastırır.

ÇOCUKTA(1-8 yaş arası) :ÇOCUKTA(1-8 yaş arası) : Erişkinle aynı yere Erişkinle aynı yere ancak tek ancak tek el veya çocuğun gelişimine el veya çocuğun gelişimine göre iki elle; göğüs göre iki elle; göğüs yüksekliğinin üçte biri içeri yüksekliğinin üçte biri içeri çöktürülecek( 2,5-4 cm) kadar çöktürülecek( 2,5-4 cm) kadar basınç uygulanır. basınç uygulanır.

BEBEKTE :BEBEKTE : İki  İki  meme başının ortasınameme başının ortasına iki iki parmak ( orta ve yüzük parmak ( orta ve yüzük parmakları) yerleştirildikten parmakları) yerleştirildikten sonra göğüs yüksekliğinin sonra göğüs yüksekliğinin üçte biri içeri çöktürülecek üçte biri içeri çöktürülecek (1,5-2,5 cm) kadar bastırılır .(1,5-2,5 cm) kadar bastırılır .

TEMEL YAŞAM DESTEĞİ TEMEL YAŞAM DESTEĞİ (TYD)(TYD)  

CPR - KARDİYOPULMONER CPR - KARDİYOPULMONER RESÜSİTASYONRESÜSİTASYON

TYD/CPRTYD/CPR, kalp masajı ( KM ) ve suni , kalp masajı ( KM ) ve suni solunumun ( SS ) birlikte, tek veya iki solunumun ( SS ) birlikte, tek veya iki kişi ile yapılmasıdırkişi ile yapılmasıdır

TEK KİŞİ VEYA İKİ KİŞİ İLE TEK KİŞİ VEYA İKİ KİŞİ İLE TYD:TYD: Önce iki kurtarıcı soluk Önce iki kurtarıcı soluk verilir. Sonra sıra ile 30 göğüs verilir. Sonra sıra ile 30 göğüs basısı ve 2 suni solunum olacak basısı ve 2 suni solunum olacak şekilde, döngü (30:2 ) iki dakika 5 şekilde, döngü (30:2 ) iki dakika 5 kez tekrarlandıktan sonra eğitimi kez tekrarlandıktan sonra eğitimi alınmışsa, AED varsa 1 kere şok alınmışsa, AED varsa 1 kere şok verilir ardından hemen 30:2 verilir ardından hemen 30:2 şeklinde devam edilir. TYD, kişi şeklinde devam edilir. TYD, kişi dönene, yardım gelene yada dönene, yardım gelene yada yapan tükenene kadar sürdürülür.yapan tükenene kadar sürdürülür.

KANAMA VE KANAMA VE KANAMALARIN KONTROL  KANAMALARIN KONTROL  ALTINA ALINMASIALTINA ALINMASI Kanama, tartışmasız, belli başlı acil Kanama, tartışmasız, belli başlı acil

sorunlardan biridir. Kanama sorunlardan biridir. Kanama mutlaka kısa sürede belirlenmeli ve mutlaka kısa sürede belirlenmeli ve ciddiyeti değerlendirilerek, kontrol ciddiyeti değerlendirilerek, kontrol altına alınmalıdır.  altına alınmalıdır. 

Kanın damar dışına çıkmasına Kanın damar dışına çıkmasına KANAMA (HEMORAJİ) denir. İç ve dış KANAMA (HEMORAJİ) denir. İç ve dış kanama olmak üzere ikiye ayrılır. kanama olmak üzere ikiye ayrılır.

İç kanamalarİç kanamalar gözle görülemediklerinden, belirlenmeleri ve gözle görülemediklerinden, belirlenmeleri ve

en kısa zamanda hastaneye ulaştırılmaları en kısa zamanda hastaneye ulaştırılmaları önemlidir. Halbuki önemlidir. Halbuki dış kanamalardış kanamalar gözle gözle görülebilir ve durdurulma yöntemleri ile görülebilir ve durdurulma yöntemleri ile kontrol altına alınabilirler. Kanama kontrol altına alınabilirler. Kanama başlangıçta halsizlik yapar, eğer kontrol altına başlangıçta halsizlik yapar, eğer kontrol altına alınmazsa şok ve ölüm gelişebilir. alınmazsa şok ve ölüm gelişebilir.

Normal bir erişkinin vücut ağırlığının ortalama Normal bir erişkinin vücut ağırlığının ortalama 1/13’ ünü kan oluşturmaktadır. 70 kg’ lık bir 1/13’ ünü kan oluşturmaktadır. 70 kg’ lık bir kişide 5-6 lt civarında kan bulunduğu kişide 5-6 lt civarında kan bulunduğu varsayılmaktadır. % 10 oranındaki kan kaybı varsayılmaktadır. % 10 oranındaki kan kaybı (ortalama erişkinde 600 ml, çocukta 200-300 (ortalama erişkinde 600 ml, çocukta 200-300 ml, bebekte 25-30 ml ) oldukça tehlikelidir. ml, bebekte 25-30 ml ) oldukça tehlikelidir.

Kanamaların Kanamaların SınıflandırılmasıSınıflandırılması I- Kanamanın meydana geldiği I- Kanamanın meydana geldiği

yere göre :yere göre :                      

         

1-  İç kanama1-  İç kanama

  

2-  Dış kanama2-  Dış kanama

II- II- Kanayan damarın Kanayan damarın cinsine görecinsine göre 1- 1- Atardamar (arter) kanaması :Atardamar (arter) kanaması :

Parlak kırmızı renklidir, kalp atımı ile Parlak kırmızı renklidir, kalp atımı ile eşzamanlı fışkırıreşzamanlı fışkırır

2- 2- Toplardamar (ven) kanaması :Toplardamar (ven) kanaması : Koyu kırmızı renklidir, devamlı akarKoyu kırmızı renklidir, devamlı akar

3- 3- Kılcaldamar (kapiller) kanaması :Kılcaldamar (kapiller) kanaması : Devamlı, yavaş, sızıntı şeklinde akarDevamlı, yavaş, sızıntı şeklinde akar

1- İÇ KANAMA1- İÇ KANAMA

İç kanamanın vücut dışında en sık görülen İç kanamanın vücut dışında en sık görülen belirtileri ezikler ve çürüklerdir. Bu  belirtileri ezikler ve çürüklerdir. Bu  belirtiler yumuşak doku içine kanama belirtiler yumuşak doku içine kanama olduğunun göstergesidir. İç kanamalar, olduğunun göstergesidir. İç kanamalar, gözle görülemeyen kanamalar olmasına gözle görülemeyen kanamalar olmasına rağmen, dışa açılan bir iç organda rağmen, dışa açılan bir iç organda meydana gelmişse, daha kolay ve çabuk meydana gelmişse, daha kolay ve çabuk fark edilirler; örneğin : mide, akciğer, fark edilirler; örneğin : mide, akciğer, böbrek kanamalarında olduğu gibi. böbrek kanamalarında olduğu gibi. İç İç kanamayı düşündüren bulgular kanamayı düşündüren bulgular genellikle hipovolemik şoka ait genellikle hipovolemik şoka ait bulgulardır.bulgulardır.

İç kanama bulgularıİç kanama bulguları

Nabız zayıf ve süratlidir (ipliksi)Nabız zayıf ve süratlidir (ipliksi) Deri soğuk ve nemlidir (yapışkandır)Deri soğuk ve nemlidir (yapışkandır) Gözler donuk, gözbebekleri Gözler donuk, gözbebekleri

genişlemiş ve ışık refleksi zayıftırgenişlemiş ve ışık refleksi zayıftır Hastada genelde susuzluk hissi ve Hastada genelde susuzluk hissi ve

huzursuzluk vardırhuzursuzluk vardır Bulantı, kusma olabilirBulantı, kusma olabilir (Geç bulgu: Kan basıncı düşer)(Geç bulgu: Kan basıncı düşer)

İlkyardımİlkyardım Herhangi bir vurma, Herhangi bir vurma,

çarpma, darbe sonrası bu çarpma, darbe sonrası bu belirtiler söz konusuysa, bu belirtiler söz konusuysa, bu durumda yapılacak en durumda yapılacak en doğru şey, kişiyi bir an doğru şey, kişiyi bir an önce hastaneye ulaştırmak önce hastaneye ulaştırmak olmalıdırolmalıdır. .

2- DIŞ KANAMA2- DIŞ KANAMA

Kanamayı durduran savunma Kanamayı durduran savunma mekanizmaları damarın kesilmesi mekanizmaları damarın kesilmesi sonucu hava ile temas edince sonucu hava ile temas edince faaliyete geçerek önce kesilen faaliyete geçerek önce kesilen damar uçlarının büzülmesini damar uçlarının büzülmesini sağlarlar. Daha sonra kesik damar sağlarlar. Daha sonra kesik damar uçlarında pıhtı oluşur, pıhtı uçlarında pıhtı oluşur, pıhtı büyüyerek damarı tıkar ve böylece büyüyerek damarı tıkar ve böylece kanama durur. kanama durur.

Vücuttaki pıhtılaşma Vücuttaki pıhtılaşma mekanizmalarını dokular ve doku mekanizmalarını dokular ve doku sıvıları uyarır. Normalde sıvıları uyarır. Normalde atardamar ve toplardamardaki atardamar ve toplardamardaki kan, aradaki damar duvarı kan, aradaki damar duvarı nedeniyle, doku ve doku sıvıları nedeniyle, doku ve doku sıvıları ile temas etmediğinden, damar ile temas etmediğinden, damar yaralanmadıkça pıhtılaşma olmaz. yaralanmadıkça pıhtılaşma olmaz. Damar yaralandığında, kanama Damar yaralandığında, kanama fazla olacağından pıhtılaşma fazla olacağından pıhtılaşma gecikebilir, o nedenle pıhtılaşmayı gecikebilir, o nedenle pıhtılaşmayı hızlandırmak için kanama hızlandırmak için kanama durdurma yöntemlerine durdurma yöntemlerine başvurulurbaşvurulur. .

Dış kanamaları durdurma Dış kanamaları durdurma yöntemleriyöntemleri Parmakla (lokal, yerel) basınçParmakla (lokal, yerel) basınç Basınçlı sargıBasınçlı sargı Yaranın üstünde yer alan artere / Yaranın üstünde yer alan artere /

damar köküne basınç (femoral arter, damar köküne basınç (femoral arter, brakial arter, temporal arter, vd)brakial arter, temporal arter, vd)

Elevasyon ( kanayan kısmın kalp Elevasyon ( kanayan kısmın kalp seviyesinde veya üzerinde tutulması )seviyesinde veya üzerinde tutulması )

TurnikeTurnike Atelleme ( kanamayı doğrudan Atelleme ( kanamayı doğrudan

durdurma yöntemi değildir ! Kırıkların durdurma yöntemi değildir ! Kırıkların sabitlenmesi sonucunda  kanamanın sabitlenmesi sonucunda  kanamanın da kontrol altına alınmasını sağlar ).  da kontrol altına alınmasını sağlar ). 

TURNİKE TURNİKE : :

Diğer yöntemlerle durdurulamayan Diğer yöntemlerle durdurulamayan kanamalardakanamalarda en son seçenek olarak en son seçenek olarak uygulanmalıdır. Genellikleuygulanmalıdır. Genellikle organ organ kopmalarındakopmalarında veya veya derin arter derin arter kesilerindekesilerinde, tek kemikli olan üst kola , tek kemikli olan üst kola veya üst bacağa uygulanır. Amaç, veya üst bacağa uygulanır. Amaç, kanayan atardamarı, kemik ile deri kanayan atardamarı, kemik ile deri arasında sıkıştırarak, yaralı yere olan arasında sıkıştırarak, yaralı yere olan kan akımını engellemektir. Ara ara kan akımını engellemektir. Ara ara gevşetilmelidir, aksi halde gangren gevşetilmelidir, aksi halde gangren gelişebilir. gelişebilir.

İp, tel, ince sert lastik cilde zarar İp, tel, ince sert lastik cilde zarar vereceğinden kesinlikle vereceğinden kesinlikle kullanılmaz.kullanılmaz.

Üçgen sargı bezi, çorap, kravat veya Üçgen sargı bezi, çorap, kravat veya herhangi bir enli kumaş parçası ile turnike herhangi bir enli kumaş parçası ile turnike yapılabilir. yapılabilir.

Turnike en fazla iki  saat uygulanabilir. Turnike en fazla iki  saat uygulanabilir. Gevşetme süresi ilk bir saatte 10- 20 Gevşetme süresi ilk bir saatte 10- 20 dakikada bir, sonraki bir saatte ise 5-10 dakikada bir, sonraki bir saatte ise 5-10 dakikada bir olmalıdır. Gevşetme süresi  dakikada bir olmalıdır. Gevşetme süresi  turnike uygulanan yerin, yaralı kısma olan turnike uygulanan yerin, yaralı kısma olan uzaklığı ile ters orantı olmalıdır. Mesafe uzaklığı ile ters orantı olmalıdır. Mesafe uzunsa, gevşetme süresi kısa olmalıdır. uzunsa, gevşetme süresi kısa olmalıdır. Turnike gevşetildiğinde, lokal basınç Turnike gevşetildiğinde, lokal basınç yapılmalı ve cilt normal rengine yapılmalı ve cilt normal rengine döndüğünde, turnike yine sıkılmalıdır. döndüğünde, turnike yine sıkılmalıdır.

DESTEKLEMEDESTEKLEME (ATELLEME) (ATELLEME)

Yaralı kol veya bacaklardaki kanamaların Yaralı kol veya bacaklardaki kanamaların çoğu, kırılan kemiğin sivri uçları ile çoğu, kırılan kemiğin sivri uçları ile kasların yırtılması ya da kırılan kemiğe kasların yırtılması ya da kırılan kemiğe yakın damarların yırtılması  sonucunda  yakın damarların yırtılması  sonucunda  meydana gelir. Kol veya bacak meydana gelir. Kol veya bacak sabitlenmezse, hasar ve kanama devam sabitlenmezse, hasar ve kanama devam eder. Ekstremitenin (kol veya bacak ) eder. Ekstremitenin (kol veya bacak ) sabitlenmesine destekleme denilmektedir. sabitlenmesine destekleme denilmektedir. Kırık kemik uçları kontrol altına Kırık kemik uçları kontrol altına alındıklarında kanama da azalacaktır alındıklarında kanama da azalacaktır

EPİSTAKSİS (BURUN EPİSTAKSİS (BURUN KANAMASI)KANAMASI) Kafatası kırığı, darbe sonucu oluşan yüz Kafatası kırığı, darbe sonucu oluşan yüz

yaralanmaları, sinüzit, enfeksiyon, burun yaralanmaları, sinüzit, enfeksiyon, burun anomalisi, yüksek tansiyon, kanama anomalisi, yüksek tansiyon, kanama bozuklukları gibi nedenlerle oluşabilir. bozuklukları gibi nedenlerle oluşabilir.

   İlkyardım:İlkyardım: Kişi dik oturtulur, başı hafif Kişi dik oturtulur, başı hafif

öne eğilir ve burun kanatlarından iki öne eğilir ve burun kanatlarından iki parmakla bastırılır. parmakla bastırılır.

Burna, alna ve enseye soğuk ıslak bez Burna, alna ve enseye soğuk ıslak bez konarak lokal soğutma ile kanama konarak lokal soğutma ile kanama kontrol altına alınabilir. kontrol altına alınabilir.

Özellikle endişeli ve yüksek tansiyonlu Özellikle endişeli ve yüksek tansiyonlu kişilerin sakinleştirilmesi önemlidir.kişilerin sakinleştirilmesi önemlidir.

ŞOK ŞOK Dolaşım sistemi,Dolaşım sistemi, kan kanın tüm hücre ve ın tüm hücre ve

dokulara ulaşmasını sağlar. Bu sistem dokulara ulaşmasını sağlar. Bu sistem sayesinde her hücreye oksijen ve besin sayesinde her hücreye oksijen ve besin maddesi taşınır ve hücrelerden metabolik maddesi taşınır ve hücrelerden metabolik atıklar uzaklaştırılıratıklar uzaklaştırılır. .

Beyin, medulla spinalis ve kalp gibi Beyin, medulla spinalis ve kalp gibi organların devamlı ve belirli miktarda kana organların devamlı ve belirli miktarda kana gereksinimleri vardır ve kan akımının gereksinimleri vardır ve kan akımının kesilmesine birkaç dakikadan fazla kesilmesine birkaç dakikadan fazla tahammül edemezler. Aksi halde, hücreler  tahammül edemezler. Aksi halde, hücreler  ya ölürler ya da fonksiyonlarını ya ölürler ya da fonksiyonlarını kaybederler.kaybederler.

Kalp, kanın dolaşım sistemi içinde Kalp, kanın dolaşım sistemi içinde sürekli dolaşmasını sağlar; bir sürekli dolaşmasını sağlar; bir dakikada ortalama 6 lt kanı, sadece 6 dakikada ortalama 6 lt kanı, sadece 6 lt alan sisteme pompalar.  Dolaşım lt alan sisteme pompalar.  Dolaşım sistemi tarafından, vücudun her sistemi tarafından, vücudun her tarafına yeterli miktarda kanın tarafına yeterli miktarda kanın pompalanamadığı duruma pompalanamadığı duruma ŞOKŞOK denilmektedir. Şokun oluşabilmesi denilmektedir. Şokun oluşabilmesi için, mutlaka kişide bir sorun olmalıdır için, mutlaka kişide bir sorun olmalıdır ve bu sorun kontrol altına alınamadığı ve bu sorun kontrol altına alınamadığı için kişinin durumu gittikçe için kişinin durumu gittikçe bozulmalıdır. Örnek : kişinin bacak bozulmalıdır. Örnek : kişinin bacak kemiği kırılmış, şiddetli kanıyor ve kemiği kırılmış, şiddetli kanıyor ve hiçbir müdahale yapılmamışsa, şok hiçbir müdahale yapılmamışsa, şok gelişir. gelişir.

Şoku oluşturan en Şoku oluşturan en önemli  nedenlerönemli  nedenler

  aşırı kan kaybıaşırı kan kaybı

  geniş ve derin yanıklar geniş ve derin yanıklar                  

sıvı kaybısıvı kaybı

aşırı kusma ve ishalaşırı kusma ve ishal                      

  aşırı terleme . aşırı terleme .

Şok ÇeşitleriŞok Çeşitleri

Hipovolemik Şok :Hipovolemik Şok : Damar içinde Damar içinde dolaşan sıvı hacmindeki azalma dolaşan sıvı hacmindeki azalma nedeniyle görülen şok çeşididir. Nedeni: nedeniyle görülen şok çeşididir. Nedeni: Ani ve şiddetli sıvı veya kan kaybıdır. Ani ve şiddetli sıvı veya kan kaybıdır.

Metabolik Şok : Metabolik Şok : Damar dışı vücut Damar dışı vücut sıvılarının kaybı söz konusudur. Nedeni: sıvılarının kaybı söz konusudur. Nedeni: Aşırı kusma, ishal, terleme veya Aşırı kusma, ishal, terleme veya diyabetik koma olabilir. diyabetik koma olabilir.

Anaflaktik Şok :Anaflaktik Şok : Şiddetli alerjik Şiddetli alerjik reaksiyon söz konusudur. reaksiyon söz konusudur.

Nörojenik Şok :Nörojenik Şok : Sinir sisteminin Sinir sisteminin dolaşım sistemi üzerindeki kontrolü dolaşım sistemi üzerindeki kontrolü kaybolmuştur. kaybolmuştur.

Şokun Belirti ve BulgularıŞokun Belirti ve Bulguları **Huzursuzluk ve endişe             Huzursuzluk ve endişe               *  *Bakışlar mat Bakışlar mat

ve anlamsız, gözbebekleri genişlemişve anlamsız, gözbebekleri genişlemiş**Hızlı ve zayıf nabız                   Hızlı ve zayıf nabız                     *  *Susama hissiSusama hissi**Soğuk ve nemli deri                 Soğuk ve nemli deri                   *  *Bulantı ve Bulantı ve

kusmakusma**Aşırı Aşırı

terleme                               terleme                               **HipotansiyonHipotansiyon**Solukluk ve siyanoz                 Solukluk ve siyanoz                    *   *Hızlı gelişen Hızlı gelişen

şokta, şuur kaybışokta, şuur kaybı**Yüzeysel, hızlı, zor, düzensiz ve tutuk Yüzeysel, hızlı, zor, düzensiz ve tutuk

solunum (özellikle göğüs yaralanmalarında)solunum (özellikle göğüs yaralanmalarında)

Şokta İlkyardımŞokta İlkyardım Öncelikle ABC değerlendirilir  ve Öncelikle ABC değerlendirilir  ve

devamlılığı sağlanır.devamlılığı sağlanır. Sıkı giysiler gevşetilir. Sıkı giysiler gevşetilir. Şok PozisyonuŞok Pozisyonu   verilir: bacaklar 25-30 cm  verilir: bacaklar 25-30 cm 

yükseğe (kalp seviyesine) kaldırılır. yükseğe (kalp seviyesine) kaldırılır. Kanama durdurulur, kırıklar desteklenir, Kanama durdurulur, kırıklar desteklenir,

yaraların pansumanı yapılır. yaraların pansumanı yapılır. Isı kaybına karşı hastanın üstü örtülür. Isı kaybına karşı hastanın üstü örtülür. Hastanın nabzı, solunumu düzenli Hastanın nabzı, solunumu düzenli

aralıklarla kontrol edilir. aralıklarla kontrol edilir. Yiyecek ve içecek kesinlikle verilmez. Yiyecek ve içecek kesinlikle verilmez.

YARALANMALARYARALANMALAR

Yaralanma(Açık ve Kapalı) NedirYaralanma(Açık ve Kapalı) Nedir??

Göz YaralanmalarıGöz Yaralanmaları Baş YaralanmalarıBaş Yaralanmaları Göğüs YaralanmalarıGöğüs Yaralanmaları Karın YaralanmalarıKarın Yaralanmaları Omurga YaralanmalarıOmurga Yaralanmaları

YARALANMAYARALANMA:: Deri ve derialtı dokularının hasarına Deri ve derialtı dokularının hasarına

YARAYARA denilmektedir. Yaralanmalarda denilmektedir. Yaralanmalarda genellikle ağrı ve fonksiyon kaybı genellikle ağrı ve fonksiyon kaybı vardır. vardır.

Yarayı açık ve kapalı olmak üzere iki Yarayı açık ve kapalı olmak üzere iki başlık altında inceleyebiliriz. Her türlü başlık altında inceleyebiliriz. Her türlü açık yara enfeksiyon için açık bir kapı açık yara enfeksiyon için açık bir kapı demektir.demektir.

O nedenle yaraya hemen müdahale O nedenle yaraya hemen müdahale edilmelidir. edilmelidir.

KAPALI KAPALI YARALANMALARYARALANMALAR Üstteki deri tabakasında herhangi Üstteki deri tabakasında herhangi

bir hasar, yani doku kaybı bir hasar, yani doku kaybı olmamasına rağmen darbe olmamasına rağmen darbe nedeniyle deri altındaki dokularda nedeniyle deri altındaki dokularda meydana gelen kanamalarla meydana gelen kanamalarla karakterize yaralanmalardır. karakterize yaralanmalardır. Ekimoz ve hematom olarak Ekimoz ve hematom olarak sınıflandırılabilirler. sınıflandırılabilirler.

EKIMOZ:EKIMOZ:Deri altındaki sınırsız Deri altındaki sınırsız kanamalar sonucu oluşan morarma kanamalar sonucu oluşan morarma ve çürüklerdir.  ve çürüklerdir.  

Hematom:Hematom: Deri altındaki sınırlı Deri altındaki sınırlı kanamalardır, diğer adıyla kan kanamalardır, diğer adıyla kan toplanmasıdır. Hematom sadece toplanmasıdır. Hematom sadece yumuşak doku yaralanmalarında yumuşak doku yaralanmalarında görülmez; kırıklardan  veya görülmez; kırıklardan  veya herhangi bir damar herhangi bir damar yaralanmasından sonra da yaralanmasından sonra da görülebilirgörülebilir. .

Kapalı yaralanmalarda  Kapalı yaralanmalarda  ilkyardım:ilkyardım:

Kapalı yaralanmalarda ilkyardım, soğuk Kapalı yaralanmalarda ilkyardım, soğuk uygulama, dinlendirme ve yüksekte tutma uygulama, dinlendirme ve yüksekte tutma şeklindedir. Bir havluya sarılmış buz şeklindedir. Bir havluya sarılmış buz torbası, etkilenen alana yerleştirildiğinde torbası, etkilenen alana yerleştirildiğinde kanamayı azaltacaktır. Aradan saatler kanamayı azaltacaktır. Aradan saatler geçtikten sonra soğuk uygulamanın yararı geçtikten sonra soğuk uygulamanın yararı olmayacağından, emilimi hızlandırmak ve olmayacağından, emilimi hızlandırmak ve ağrıyı azaltmak üzere sıcak uygulama ağrıyı azaltmak üzere sıcak uygulama önerilmektedir. Etkilenen kısım, günde bir önerilmektedir. Etkilenen kısım, günde bir kaç kez ılık-sıcak arası suya 10-15 dakika kaç kez ılık-sıcak arası suya 10-15 dakika daldırılır veya sıcak su ile nemlendirilmiş daldırılır veya sıcak su ile nemlendirilmiş havlu ile sarılır.  havlu ile sarılır.  

AÇIK  YARALANMALARAÇIK  YARALANMALAR

SIYRIK (Abrezyon):SIYRIK (Abrezyon): Derinin sert ve Derinin sert ve pürtüklü bir yüzeye sürtünmesi pürtüklü bir yüzeye sürtünmesi sonucu oluşan yüzeysel sonucu oluşan yüzeysel yaralanmalardır. Yaralanan kısımdan yaralanmalardır. Yaralanan kısımdan kan sızabilir. Oldukça ağrılı kan sızabilir. Oldukça ağrılı olabilirler. Sıyrıklar, varsa olabilirler. Sıyrıklar, varsa antiseptikle silinebilir yoksa sabunlu antiseptikle silinebilir yoksa sabunlu su ile yıkanıp su ile yıkanıp kuru ve temiz kuru ve temiz tutulduklarıtutuldukları sürece daha çabuk sürece daha çabuk iyileşirler. Ancak, kirli veya ıslak bir iyileşirler. Ancak, kirli veya ıslak bir iş yapılacaksa yara mutlaka iş yapılacaksa yara mutlaka kapatılmalıdır. kapatılmalıdır.

KESİK (Laserasyon):KESİK (Laserasyon): Keskin ve Keskin ve düzgün yüzeyli nesne ile meydana düzgün yüzeyli nesne ile meydana gelir. Kesilmiş düzgün veya parçalı gelir. Kesilmiş düzgün veya parçalı bir yara oluşur. Kesik şeklindeki yara bir yara oluşur. Kesik şeklindeki yara deri altındaki dokuya, kasa, sinire ve deri altındaki dokuya, kasa, sinire ve kan damarlarına kadar derinleşebilir. kan damarlarına kadar derinleşebilir.

Kesik yaranın kenarları antiseptikle Kesik yaranın kenarları antiseptikle silinir ve yara ağzı ucuca getirildikten silinir ve yara ağzı ucuca getirildikten sonra üzeri steril gazlı bezle sonra üzeri steril gazlı bezle kapatılarak, yaralı hastaneye kapatılarak, yaralı hastaneye götürülür. götürülür.

YIRTIK; KISMİ KOPUK YIRTIK; KISMİ KOPUK (Avülsiyon):(Avülsiyon): Derinin bir parçası ya Derinin bir parçası ya tamamen kopmuştur ya da küçük bir tamamen kopmuştur ya da küçük bir kısmı ile bağlı kalmıştır. Genelde çok kısmı ile bağlı kalmıştır. Genelde çok kanarlar. Bu tip yaralanmalarda kanarlar. Bu tip yaralanmalarda kısmen yada tam kopmuş olan deri kısmen yada tam kopmuş olan deri (flap), yaranın üzerine, normal yerine (flap), yaranın üzerine, normal yerine yerleştirilmeli, daha sonra üzeri steril yerleştirilmeli, daha sonra üzeri steril pansumanla kapatılmalıdır. Yaralı pansumanla kapatılmalıdır. Yaralı hemen hastaneye götürülmelidir.hemen hastaneye götürülmelidir.

DELİNME:DELİNME: Bıçak gibi kesici-Bıçak gibi kesici-delici aletler veya kurşun gibi delici aletler veya kurşun gibi nesnelerle meydana gelir. Yara nesnelerle meydana gelir. Yara girişi küçük olduğundan, dışa girişi küçük olduğundan, dışa kanama genellikle önemli kanama genellikle önemli değildir. Ancak derindeki değildir. Ancak derindeki dokulara önemli zarar dokulara önemli zarar verebilirler. Eğer bu yaralanma verebilirler. Eğer bu yaralanma göğüs veya karında ise öldürücü göğüs veya karında ise öldürücü olabilir.  olabilir.  

Açık Yaralanmalarda Açık Yaralanmalarda İlkyardımİlkyardım Kanamayı durdur. Kanamayı durdur.

Yaranın daha fazla kirlenmesini önle ( yara Yaranın daha fazla kirlenmesini önle ( yara bandı veya steril gazlı bezle kapatarak). bandı veya steril gazlı bezle kapatarak).

Yaralı kısmın hareket etmesini önle; Yaralı kısmın hareket etmesini önle; dinlendir. dinlendir.

Yara çok kirli ise mutlaka pansumanla Yara çok kirli ise mutlaka pansumanla kapatılmadan önce bulunabilecek en temiz kapatılmadan önce bulunabilecek en temiz su ile yıkanmalıdır. Bulunabilecek en temiz su ile yıkanmalıdır. Bulunabilecek en temiz su : elimizin altında çaydanlıkta kalmış su : elimizin altında çaydanlıkta kalmış kaynamış ve soğumuş su, yoksa musluk kaynamış ve soğumuş su, yoksa musluk suyu ya da şişe içinde satılan sular suyu ya da şişe içinde satılan sular kastedilmektedir.kastedilmektedir.

Eğer açık yara, kirli-paslı metal veya Eğer açık yara, kirli-paslı metal veya toprakla temas etmişse, mutlaka TETANOS toprakla temas etmişse, mutlaka TETANOS SERUMU  ve/veya AŞISI yaptırılmalıdırSERUMU  ve/veya AŞISI yaptırılmalıdır

** Yarada yabancı cisim Yarada yabancı cisim varsavarsa (Yabancı cisim (Yabancı cisim batmışsa)batmışsa) Yabancı cisimleri çıkarmaya Yabancı cisimleri çıkarmaya

çalışmayınçalışmayın   Yabancı cismi sabitlemek Yabancı cismi sabitlemek

üzere kalın pansuman üzere kalın pansuman malzemesi kullanınmalzemesi kullanın

  Hastayı vakit kaybetmeden Hastayı vakit kaybetmeden hastaneye götürünhastaneye götürün

Organ kopmasıOrgan kopması söz söz konusu isekonusu ise Mutlaka temiz, Mutlaka temiz, nemli ve soğuktanemli ve soğukta muhafaza edilerek muhafaza edilerek

hastaneye götürülmelidir. ( hastaneye götürülmelidir. ( Asla ıslatılmaz ve Asla ıslatılmaz ve dondurulmaz !dondurulmaz ! ) )

Bunun için;Bunun için;1-  Kopan organ, nemli steril gazlı beze (yoksa en temiz su ile 1-  Kopan organ, nemli steril gazlı beze (yoksa en temiz su ile

ıslatılarak iyice sıkılmış en temiz kumaş parçasına) sarılır. ıslatılarak iyice sıkılmış en temiz kumaş parçasına) sarılır. 2-  Delik olmayan bir naylon torbaya konularak ağzı sıkıca 2-  Delik olmayan bir naylon torbaya konularak ağzı sıkıca

kapatıldıktan sonra, bu naylon torba:kapatıldıktan sonra, bu naylon torba:3-  Buzlu su içine konarak, hastayla birlikte hastaneye 3-  Buzlu su içine konarak, hastayla birlikte hastaneye

götürülür. Burada götürülür. Burada önemli önemli olan nokta: olan nokta: organın organın dondurulmadan ve ıslatılmadandondurulmadan ve ıslatılmadan hastaneye hastaneye ulaştırılmasıdır. O nedenle organ doğrudan su içine veya ulaştırılmasıdır. O nedenle organ doğrudan su içine veya buz üzerine konmaz !  buz üzerine konmaz !  

*Hasta ve kopan organ uygun koşullarda 6-12 saat içinde *Hasta ve kopan organ uygun koşullarda 6-12 saat içinde hastaneye yetiştirildiğinde; organın eski işlevlerini aynen hastaneye yetiştirildiğinde; organın eski işlevlerini aynen yerine getirme olasılığı çok yüksekyerine getirme olasılığı çok yüksek

GÖZ  YARALANMALARIGÖZ  YARALANMALARI

1- Yaralanmalar:1- Yaralanmalar: Korneada  yabancı  cisim  bulunması Korneada  yabancı  cisim  bulunması

(göze  yabancı  cisim  kaçması)(göze  yabancı  cisim  kaçması) Göze yabancı cismin batmasıGöze yabancı cismin batması YırtılmalarYırtılmalar 2- Yanıklar:2- Yanıklar: Kimyasal yanıklarKimyasal yanıklar lsı (termal)  yanıklarılsı (termal)  yanıkları Işın yanıklarıIşın yanıkları

1- YARALANMALAR1- YARALANMALAR

Göze yabancı cisim kaçması:Göze yabancı cisim kaçması: Yabancı cisim Yabancı cisim ( toz, kirpik vb) kornea üzerindedir veya ( toz, kirpik vb) kornea üzerindedir veya gözkapağı altındadır. Bu durumda göz temiz su gözkapağı altındadır. Bu durumda göz temiz su ile yıkanır. Eğer cisim göz kapağının altındaysa, ile yıkanır. Eğer cisim göz kapağının altındaysa, göz kapağı ters çevrilerek pamuklu çubukla göz kapağı ters çevrilerek pamuklu çubukla uzaklaştırılabilir. uzaklaştırılabilir.

Yabancı cisim batmışsa:Yabancı cisim batmışsa: Genel kural burada Genel kural burada da geçerlidir: Batan cisimler çıkarılmaz, da geçerlidir: Batan cisimler çıkarılmaz, sabitlenir. Üzeri koni biçiminde bir malzeme sabitlenir. Üzeri koni biçiminde bir malzeme (veya bardak) ile kapatılır. Gözler birlikte hareket (veya bardak) ile kapatılır. Gözler birlikte hareket ettiğindenettiğinden sağlam göz de kapatılmalıdır sağlam göz de kapatılmalıdır. .

Yırtılmalar:Yırtılmalar: Yaralı göz hemen steril gazlı bezle Yaralı göz hemen steril gazlı bezle kapatılır, sağlam gözde kapatıldıktan sonra en kapatılır, sağlam gözde kapatıldıktan sonra en kısa sürede hastaneye götürülmelidir. kısa sürede hastaneye götürülmelidir.

2- YANIKLAR2- YANIKLAR

Kimyasal Yanıklar:Kimyasal Yanıklar: Tek ve ilk acil tedavi Tek ve ilk acil tedavi yıkamaktır. yıkamaktır. Yıkamak Yıkamak için her türlü temiz su için her türlü temiz su (varsa serum fizyolojik tercih edilmelidir) (varsa serum fizyolojik tercih edilmelidir) kullanılabilir. Koşullar suyu göze dökmeyi, kullanılabilir. Koşullar suyu göze dökmeyi, hastanın başını musluk altına sokmayı, su ile hastanın başını musluk altına sokmayı, su ile dolu bir kap içine göz sokularak göz dolu bir kap içine göz sokularak göz kapaklarının hızla kırpıştırılmasını kapaklarının hızla kırpıştırılmasını gerektirebilir. Gözü yıkarken suyun akış yönü gerektirebilir. Gözü yıkarken suyun akış yönü içten dışa doğru olmalıdır, aksi halde sağlam içten dışa doğru olmalıdır, aksi halde sağlam gözde etkilenebilir. Daha sonra her iki gözde gözde etkilenebilir. Daha sonra her iki gözde kapatılarak hastaneye ulaştırılır. Yıkama süresi  kapatılarak hastaneye ulaştırılır. Yıkama süresi  en az 15 dakika  olmalıdır.en az 15 dakika  olmalıdır.

Isı (alev) yanıkları:Isı (alev) yanıkları: Göz kapakları genellikle Göz kapakları genellikle kapanır ve yapışabilir. O nedenle her iki göz kapanır ve yapışabilir. O nedenle her iki göz yıkandıktan sonra ıslak pansumanla yıkandıktan sonra ıslak pansumanla kapatılarak hastaneye götürülmelidirkapatılarak hastaneye götürülmelidir

Işın yanıkları:Işın yanıkları: Kızılötesi ışınlar, çıplak gözle Kızılötesi ışınlar, çıplak gözle güneş tutulmasının izlenmesi, lazer ışını güneş tutulmasının izlenmesi, lazer ışını retinada ağrısız ancak kalıcı görme kaybına retinada ağrısız ancak kalıcı görme kaybına neden olur. Kaynak yapmak, uzun süreli neden olur. Kaynak yapmak, uzun süreli güneş lambasına, ultraviyole ışınlarına ve güneş lambasına, ultraviyole ışınlarına ve parlak ışınlara (karla kaplı alanlar, çöl, parlak ışınlara (karla kaplı alanlar, çöl, durgun deniz gibi) maruz kalmak gözde durgun deniz gibi) maruz kalmak gözde yüzeysel yanıklara neden olabilir. İlk anda yüzeysel yanıklara neden olabilir. İlk anda fazla belirti görülmezken, 3-5 saat sonra fazla belirti görülmezken, 3-5 saat sonra kızarıklık, şişlik, aşırı gözyaşı salgılanması kızarıklık, şişlik, aşırı gözyaşı salgılanması görülebilir. Gözler yine ıslak pedlerle görülebilir. Gözler yine ıslak pedlerle kapatılarak, kişi hastaneye götürülür. kapatılarak, kişi hastaneye götürülür.

Hangi tip göz yaralanması olursa olsun, Hangi tip göz yaralanması olursa olsun, yaralı gözün yanı sıra sağlam göz de yaralı gözün yanı sıra sağlam göz de mutlaka kapatılmalıdır, yaralı gözün daha mutlaka kapatılmalıdır, yaralı gözün daha fazla zarar görmemesi için!.fazla zarar görmemesi için!.

BAŞ (KAFA) BAŞ (KAFA) YARALANMALARYARALANMALAR Kafa üstü düşme, denizde yere Kafa üstü düşme, denizde yere

çakılma, trafik kazalarında ön çakılma, trafik kazalarında ön cama çarpma sonucu görülen,  cama çarpma sonucu görülen,  açık veya kapalı olarak  açık veya kapalı olarak  sınıflandırabileceğimiz  kafa sınıflandırabileceğimiz  kafa yaralanmalardır. yaralanmalardır.

Açık Kafa YaralanmalarıAçık Kafa Yaralanmaları Yaralanma gözle görülebildiğinden gerekli Yaralanma gözle görülebildiğinden gerekli

pansuman yapılır, mümkünse baş 30 derece pansuman yapılır, mümkünse baş 30 derece yüksekte tutularak (yarı oturur pozisyonda) yüksekte tutularak (yarı oturur pozisyonda) hastaneye nakledilir. Eğer kulaktan veya hastaneye nakledilir. Eğer kulaktan veya burundan açık kırmızı renkli kanama ya da kanla burundan açık kırmızı renkli kanama ya da kanla birlikte berrak sıvı geliyorsa, BOS ( beyin-omurilik birlikte berrak sıvı geliyorsa, BOS ( beyin-omurilik sıvısı) geliyor demektir. Bu şiddetli kafa sıvısı) geliyor demektir. Bu şiddetli kafa yaralanmalarında (genellikle de kırıklarında) yaralanmalarında (genellikle de kırıklarında) görülür. Bu gibi durumlarda kanayan burna  ya da görülür. Bu gibi durumlarda kanayan burna  ya da kulağa gevşek pansuman konarak dışarı akış kulağa gevşek pansuman konarak dışarı akış sağlanır.sağlanır. Kesinlikle tampon Kesinlikle tampon yapılmaz!yapılmaz!. Eğer . Eğer BOS kulaktan geliyorsa, pansuman konulduktan BOS kulaktan geliyorsa, pansuman konulduktan sonra yaralı o  kulağın üzerine gelecek şekilde sonra yaralı o  kulağın üzerine gelecek şekilde yan yatırılır ve hastaneye nakledilir. yan yatırılır ve hastaneye nakledilir.

  

Kapalı Kafa YaralanmalarıKapalı Kafa Yaralanmaları

Gözle görülür bir yaralanma Gözle görülür bir yaralanma olmadığından, vurma, çarpma, olmadığından, vurma, çarpma, düşme, darbe sonrası veya yüksek düşme, darbe sonrası veya yüksek tansiyonu olan kişilerde aşağıdaki tansiyonu olan kişilerde aşağıdaki belirtiler görülürse ; belirtiler görülürse ; bilinci bilinci kapalıysakapalıysa yan yatırılarak, yan yatırılarak, bilinci bilinci yerindeyseyerindeyse baş yüksekte olacak baş yüksekte olacak şekilde yatırılarak, hastaneye şekilde yatırılarak, hastaneye götürülmelidir. götürülmelidir.

  

BelirtilerBelirtiler

Fışkırır tarzda kusmaFışkırır tarzda kusma Aniden başlayan baş ağrısı, baş dönmesi veya Aniden başlayan baş ağrısı, baş dönmesi veya

kulak çınlamasıkulak çınlaması Kol (lar) veya bacak (lar) da karıncalanma, Kol (lar) veya bacak (lar) da karıncalanma,

uyuşma, ilerleyen kuvvet kaybı, felçuyuşma, ilerleyen kuvvet kaybı, felç Sebepsiz uyku hali, konuşmada pelteklik, Sebepsiz uyku hali, konuşmada pelteklik,

anlamsız konuşmalar, kendini kaybetme, bilinç anlamsız konuşmalar, kendini kaybetme, bilinç kaybıkaybı

Solunumda yavaşlama, iç çekmeler, sesli Solunumda yavaşlama, iç çekmeler, sesli solunum, hızlanan ve yavaşlayan solunumsolunum, hızlanan ve yavaşlayan solunum

Nabızda değişiklikler, vücut ısısında yükselme Nabızda değişiklikler, vücut ısısında yükselme (kan basıncında yükselme)(kan basıncında yükselme)

Kanama ilerledikçe gözbebekleri büyüklüğünde Kanama ilerledikçe gözbebekleri büyüklüğünde farklılık (ANİZOKORİ), çift görme, görmede farklılık (ANİZOKORİ), çift görme, görmede bulanıklık. bulanıklık.

  

İlkyardım:İlkyardım: Yukarıda Yukarıda bahsedilen nedenler bahsedilen nedenler sonucunda bu belirtilerden sonucunda bu belirtilerden biribiri veya veya birkaçıbirkaçı görülürse, yukarıda görülürse, yukarıda anlatıldığı şekilde hemen anlatıldığı şekilde hemen hastaneye götürülmelidir hastaneye götürülmelidir

GÖĞÜS GÖĞÜS YARALANMALARIYARALANMALARI Tüm organ yaralanmalarında Tüm organ yaralanmalarında

olduğu gibi göğüs yaralanmaları olduğu gibi göğüs yaralanmaları da vurma, çarpma, darbe sonucu da vurma, çarpma, darbe sonucu oluşur ve ilkyardım uygulamaları oluşur ve ilkyardım uygulamaları açısından iki başlıkta ele alınabilir. açısından iki başlıkta ele alınabilir.

Kapalı göğüs Kapalı göğüs yaralanmalarıyaralanmaları Üstteki deri dokusu sağlamdır. Üstteki deri dokusu sağlamdır.

Ancak vurma, çarpma, darbe sonucu Ancak vurma, çarpma, darbe sonucu derialtı dokusundaki hasar nedeniyle derialtı dokusundaki hasar nedeniyle morarma, ağrı, kaburga morarma, ağrı, kaburga kemiklerinde (kostalarda) kırıklar ve kemiklerinde (kostalarda) kırıklar ve akciğerde yırtılma-yaralanma akciğerde yırtılma-yaralanma görülebilir. Ayrıca travma olmaksızın görülebilir. Ayrıca travma olmaksızın şiddetli kuru öksürük sonucunda da şiddetli kuru öksürük sonucunda da akciğerlerde yaralanma dolayısıyla akciğerlerde yaralanma dolayısıyla da kapalı göğüs yaralanması ortaya da kapalı göğüs yaralanması ortaya çıkabilirçıkabilir. .

BelirtileriBelirtileri

Şiddetli göğüs ağrısı, Şiddetli göğüs ağrısı, Solunum güçlüğü, Solunum güçlüğü, Öksürme ile kanlı Öksürme ile kanlı balgam veya tükürük balgam veya tükürük gelmesigelmesi

İlkyardımİlkyardım

Bu belirtiler Bu belirtiler görüldüğünde kişi görüldüğünde kişi hemen hastaneye hemen hastaneye götürülmelidirgötürülmelidir!!    

Açık göğüs yaralanmalarıAçık göğüs yaralanmaları

Bıçak, şiş, kurşun gibi Bıçak, şiş, kurşun gibi delici cisimlerle veya delici cisimlerle veya kaburga kemiği kaburga kemiği kırıklarında, kırık uçların kırıklarında, kırık uçların göğüs duvarını göğüs duvarını delmesiyle meydana gelir delmesiyle meydana gelir

Belirti ve bulgularBelirti ve bulgular

Yaralanan bölgede solunumla Yaralanan bölgede solunumla birlikte görülen veya artan şiddetli birlikte görülen veya artan şiddetli ağrı , ağrı ,

Öksürükle kan gelmesi Öksürükle kan gelmesi (hemoptizi), (hemoptizi),

Yetersiz oksijenlenme nedeniyle Yetersiz oksijenlenme nedeniyle mukozalarda morarma (siyanoz)mukozalarda morarma (siyanoz)

Kan basıncında düşmeKan basıncında düşme

İlkyardımİlkyardım

KAPALI GÖĞÜS YARALANMALARInda kişi KAPALI GÖĞÜS YARALANMALARInda kişi mümkün olduğunca kısa sürede hastaneye mümkün olduğunca kısa sürede hastaneye nakledilmelidirnakledilmelidir. Yarı oturur pozisyonda. Yarı oturur pozisyonda! !

* YELKEN GÖĞÜS söz konusuysa, o taraftaki * YELKEN GÖĞÜS söz konusuysa, o taraftaki kol 45 derecelik açı ile göğüs üzerine kol 45 derecelik açı ile göğüs üzerine kapatılır. Üçgen sargı bezi ile kol vücuda derin kapatılır. Üçgen sargı bezi ile kol vücuda derin bir nefes aldırdıktan sonra bağlanır. Hasta  bir nefes aldırdıktan sonra bağlanır. Hasta  yarı oturur pozisyonda hastaneye götürülür. yarı oturur pozisyonda hastaneye götürülür.

* AÇIK GÖĞÜS YARALANMALARInda, öncelikle * AÇIK GÖĞÜS YARALANMALARInda, öncelikle açık yara kapatılarak içeriye açık yara kapatılarak içeriye hava emilimihava emilimi engellenmelidirengellenmelidir.  Bunun için herhangi bir .  Bunun için herhangi bir temiz, delik olmayan plastik/naylon torba, temiz, delik olmayan plastik/naylon torba, aluminyum folyo (sigara ya da çikolata aluminyum folyo (sigara ya da çikolata ambalajında bulunan) veya nemli sık ambalajında bulunan) veya nemli sık dokunmuş bir kumaş parçası  kullanılabilirdokunmuş bir kumaş parçası  kullanılabilir

Eğer plastik/naylon Eğer plastik/naylon kullanılacaksa: Yara üzerine kullanılacaksa: Yara üzerine kapatıldıktan sonra dört bir tarafı kapatıldıktan sonra dört bir tarafı flasterle vücuda yapıştırılır. Ancak flasterle vücuda yapıştırılır. Ancak bir köşesi açık bırakılır. Ondan bir köşesi açık bırakılır. Ondan sonra yelken göğüste olduğu gibi sonra yelken göğüste olduğu gibi sabitlenerek ve aynı pozisyon sabitlenerek ve aynı pozisyon verilerek hastaneye götürülür verilerek hastaneye götürülür

KARIN KARIN YARALANMALARIYARALANMALARI Kapalı karın yaralanmaları:Kapalı karın yaralanmaları: Vurma, çarpma, Vurma, çarpma,

darbe sonucu oluşabileceği gibi apandisit darbe sonucu oluşabileceği gibi apandisit patlaması, barsak düğümlenmesi, karın içinde patlaması, barsak düğümlenmesi, karın içinde iltihaplanma ve kanamalar sonucunda da iltihaplanma ve kanamalar sonucunda da oluşabilir. oluşabilir.

   Belirtileri:Belirtileri: Karın ağrısı, hareketle artan ağrıKarın ağrısı, hareketle artan ağrı Bulantı, kusmaBulantı, kusma Karında şişkinlik, sertlik, hassasiyet (hasta Karında şişkinlik, sertlik, hassasiyet (hasta

karnına dokundurmaz)karnına dokundurmaz) Hasta hareket etmekten kaçınırHasta hareket etmekten kaçınır Ateş, dudaklarda kuruma, susuzluk hissiAteş, dudaklarda kuruma, susuzluk hissi

İlkyardımİlkyardım

Hemen hastaneye götürülürHemen hastaneye götürülür Kusma olasılığına karşı uyanık Kusma olasılığına karşı uyanık

olunur( kusma olasılığına karşı olunur( kusma olasılığına karşı hasta  yan yatırılabilir) hasta  yan yatırılabilir)

Şoka karşı hazırlıklı olunurŞoka karşı hazırlıklı olunur Ağrının yeri, şiddeti, tipi ve süresi Ağrının yeri, şiddeti, tipi ve süresi

kaydedilir.kaydedilir.

YAPILMAYACAKLARYAPILMAYACAKLAR

Ağrı kesici verilmez (teşhis koymayı Ağrı kesici verilmez (teşhis koymayı engelleyeceği için)engelleyeceği için)

Yiyecek veya içecek kesinlikle Yiyecek veya içecek kesinlikle verilmez (ameliyata alınmasını verilmez (ameliyata alınmasını engeller)engeller)

Karın üzerine sıcak uygulama (sıcak Karın üzerine sıcak uygulama (sıcak su termoforu, ısıtılmış ütü, vb) su termoforu, ısıtılmış ütü, vb) kesinlikle yapılmaz (soğuk uygulama kesinlikle yapılmaz (soğuk uygulama yapmak dala akılcıdır). yapmak dala akılcıdır).   

Açık batın yaralanmalarıAçık batın yaralanmaları

Hasta sırtüstü yatırılır. Yara Hasta sırtüstü yatırılır. Yara çevresi antiseptikle iyice çevresi antiseptikle iyice silindikten sonra yara ağzı silindikten sonra yara ağzı ucuca getirilerek üzeri ucuca getirilerek üzeri steril gazlı bezle kapatılır steril gazlı bezle kapatılır ve hastaneye götürülür. ve hastaneye götürülür.

  

Dikkat edilecek hususlarDikkat edilecek hususlar

Eğer iç organlar dışarı çıkmışsa, Eğer iç organlar dışarı çıkmışsa, içeri sokulmaya çalışılmaz. Yara içeri sokulmaya çalışılmaz. Yara üzerinde toplanır, ılık ve nemli üzerinde toplanır, ılık ve nemli steril gazlı bezle örtülür ve steril gazlı bezle örtülür ve aşağıda bahsedilen aşağıda bahsedilen pozisyonlardan biri verdirilerek pozisyonlardan biri verdirilerek hastaneye götürülür hastaneye götürülür

Yara vücut eksenine Yara vücut eksenine paralelseparalelse (yukarıdan aşağı (yukarıdan aşağı doğru ise): hasta sırtüstü yatırılır doğru ise): hasta sırtüstü yatırılır ve ve bacaklar dümdüz uzatılırbacaklar dümdüz uzatılır. .

Yara vücut eksenine dikseYara vücut eksenine dikse (sağdan-sola/enlemesine ise): (sağdan-sola/enlemesine ise): hasta sırtüstü yatırılır ve hasta sırtüstü yatırılır ve bacaklar dizden bükülerekbacaklar dizden bükülerek mümkün olduğunca karna doğru mümkün olduğunca karna doğru çekilirçekilir

OMURGA OMURGA YARALANMASIYARALANMASI Omurga 33 omurdan oluşmuştur. Boyun(servikal 7), sırt Omurga 33 omurdan oluşmuştur. Boyun(servikal 7), sırt

(torakal 12), bel (lumbal 5), sakral (5) ve kuyruk sokumu (torakal 12), bel (lumbal 5), sakral (5) ve kuyruk sokumu (koksiks 3) olmak üzere beş bölüme ayrılır (Şekil 21). (koksiks 3) olmak üzere beş bölüme ayrılır (Şekil 21). Omurlar arasında bulunan kıkırdak yastıkçıklar (diskler) Omurlar arasında bulunan kıkırdak yastıkçıklar (diskler) hem hareketi sağlarlar hem de kemiklerin aşınmasını hem hareketi sağlarlar hem de kemiklerin aşınmasını önlerler. Omurlar kuvvetli bağlarla birbirlerine önlerler. Omurlar kuvvetli bağlarla birbirlerine bağlanmışlardır, bu bağlar birbirine komşu omurlar bağlanmışlardır, bu bağlar birbirine komşu omurlar arasında küçük eğimlere olanak sağlamanın yanı sıra, arasında küçük eğimlere olanak sağlamanın yanı sıra, birbirlerinin üzerinde durmasını sağlarlar . Omurgayı birbirlerinin üzerinde durmasını sağlarlar . Omurgayı oluşturan omurların arka kısmında bulunan boşluk ile oluşturan omurların arka kısmında bulunan boşluk ile oluşan kanal (spinal kanal), omurilik  ve onu örten zarları oluşan kanal (spinal kanal), omurilik  ve onu örten zarları içermektedir. Beyin omurilik sıvısı (BOS) bu zarlar içermektedir. Beyin omurilik sıvısı (BOS) bu zarlar arasında dolaşmaktadır. Tüm sinirler omurilik yoluyla arasında dolaşmaktadır. Tüm sinirler omurilik yoluyla beyne ulaşırlar. Omurga yaralanmalarında kırıklar ve/veya beyne ulaşırlar. Omurga yaralanmalarında kırıklar ve/veya ezilmeler meydana geldiğinde omurilik etkilenirse felç ezilmeler meydana geldiğinde omurilik etkilenirse felç hatta ölüm meydana gelebilir. Bir omurun diğeri üzerinde hatta ölüm meydana gelebilir. Bir omurun diğeri üzerinde hafif kayması veya diskin kayması(bel fıtığı-herni), hafif kayması veya diskin kayması(bel fıtığı-herni), milimetrik dahi olsa sinirlerin baskı altında kalması için milimetrik dahi olsa sinirlerin baskı altında kalması için yeterlidir. Bu nedenle omurga yaralanmalarında hastanın yeterlidir. Bu nedenle omurga yaralanmalarında hastanın KESİNLİKLE HAREKET ETTİRİLMEMESİKESİNLİKLE HAREKET ETTİRİLMEMESİ gerekir. gerekir.

Hasta sert bir zemin üzerine Hasta sert bir zemin üzerine yatırılarak (ya da baş-sırt-kalça aynı yatırılarak (ya da baş-sırt-kalça aynı düzlemde olacak şekilde) düzlemde olacak şekilde) taşınmalıdır. taşınmalıdır.

Omurga yaralanması olasılığı yüksek Omurga yaralanması olasılığı yüksek olan kazalar; otomobil-motosiklet olan kazalar; otomobil-motosiklet kazaları, denize dalmalar, yüksekten kazaları, denize dalmalar, yüksekten düşmeler vb' dir. düşmeler vb' dir.

Kaza sonrası bilinci kapalı her Kaza sonrası bilinci kapalı her hastada omurga yaralanması olasılığı hastada omurga yaralanması olasılığı varsayılmalıdır. varsayılmalıdır.

Belirti ve bulgularBelirti ve bulgular Ağrı:Ağrı: Hastanın bilinci yerindeyse ağrısını dile Hastanın bilinci yerindeyse ağrısını dile

getirebilir. Bazen hasta ağrıdan yakınmayabilir bu getirebilir. Bazen hasta ağrıdan yakınmayabilir bu gibi durumlarda hastanın hareket yeteneği gibi durumlarda hastanın hareket yeteneği gözlenir, Şayet hasta atellenmiş gibi yatıyorsa, gözlenir, Şayet hasta atellenmiş gibi yatıyorsa, hareket etmekten kaçınıyorsa ağrısı nedeniyle bu hareket etmekten kaçınıyorsa ağrısı nedeniyle bu şekilde yatıyordur. omurga yaralanması olasılığı şekilde yatıyordur. omurga yaralanması olasılığı çok yüksektir. çok yüksektir.

Kollar ve/veya bacaklarda uyuşma, karıncalanma Kollar ve/veya bacaklarda uyuşma, karıncalanma veya güçsüzlük. veya güçsüzlük.

Şekil bozukluğu: Omurgada pek rastlanmaz. Şekil bozukluğu: Omurgada pek rastlanmaz. İstisna olarak boyun omurlarında  görülebilir; baş İstisna olarak boyun omurlarında  görülebilir; baş bir tarafa bükülmüştür. bir tarafa bükülmüştür.

Hassasiyet. Hassasiyet. Paralizi (güç kaybı) ve/veya duyu kaybı. Kol Paralizi (güç kaybı) ve/veya duyu kaybı. Kol

ve/veya bacağını hareket ettirmesi istenerek ve/veya bacağını hareket ettirmesi istenerek motor kaybı; dokunarak ta duyu kaybı motor kaybı; dokunarak ta duyu kaybı saptanabilir. saptanabilir.

İlk Yardımİlk Yardım

Tüm yaralanmalarda olduğu gibi öncelikle Tüm yaralanmalarda olduğu gibi öncelikle ABC  kontrol edilir ve devamlılığı sağlanır. ABC  kontrol edilir ve devamlılığı sağlanır.

Kanamalar kontrol altına alınır, yaralar Kanamalar kontrol altına alınır, yaralar kapatılır. kapatılır.

Hasta Hasta SERT VE DÜZ BİR ZEMİNSERT VE DÜZ BİR ZEMİN üzerinde, üzerinde, SIRTÜSTÜ YATIRILARAKSIRTÜSTÜ YATIRILARAK taşınır. Boyun kısmı (servikal omurlar) taşınır. Boyun kısmı (servikal omurlar) battaniye, havlu ya da ayakkabılarla sağa-battaniye, havlu ya da ayakkabılarla sağa-sola hareket etmemesi için desteklenir. sola hareket etmemesi için desteklenir. Sert ve düz zemin için; kapı, iki uzun sopa Sert ve düz zemin için; kapı, iki uzun sopa arasına gerilmiş battaniye kullanılabilir. arasına gerilmiş battaniye kullanılabilir. Elbette ki varsa SEDYE en uygun taşıma Elbette ki varsa SEDYE en uygun taşıma aracıdıraracıdır

Trafik kazasında, kazazede araçtan Trafik kazasında, kazazede araçtan baş-sırt-kalça aynı hizadabaş-sırt-kalça aynı hizada olacak olacak şekilde çıkarılmalıdır, bunu şekilde çıkarılmalıdır, bunu sağlayabilmek için çevrede sağlayabilmek için çevrede bulunabilecek (1 m civarında) sopa bulunabilecek (1 m civarında) sopa ya da tahta parçasından ya da tahta parçasından yararlanılabilir. Tahta sırta yararlanılabilir. Tahta sırta dayanarak aynı düzlemde kalması dayanarak aynı düzlemde kalması sağlanabilir. sağlanabilir.

ORGAN KOPMASI  VE  ORGAN KOPMASI  VE  İLKYARDIMİLKYARDIM Organ kopması (amputasyon, Organ kopması (amputasyon,

ampute organ); vücutta çıkıntı ampute organ); vücutta çıkıntı oluşturan organların herhangi bir oluşturan organların herhangi bir nedenle bulunduğu yerden nedenle bulunduğu yerden ayrılmasıdır. ayrılmasıdır.

Çıkıntı oluşturan organlar: burun, Çıkıntı oluşturan organlar: burun, kulaklar, çene, kollar, bacaklar, eller, kulaklar, çene, kollar, bacaklar, eller, ayaklar, parmaklar şeklinde ayaklar, parmaklar şeklinde sıralanabilirsıralanabilir

Organın yerinden ayrılması, genellikle Organın yerinden ayrılması, genellikle kazalar sonucunda görülmekle beraber kazalar sonucunda görülmekle beraber tedavi amaçlı da (örnek: gangren tedavi amaçlı da (örnek: gangren nedeniyle ayakların nedeniyle ayakların kesilmesi…)olabilmektedir. Kaza nedeniyle kesilmesi…)olabilmektedir. Kaza nedeniyle oluşan organ kopmalarının en önemli oluşan organ kopmalarının en önemli nedenleri: motorlu araç kazalarında nedenleri: motorlu araç kazalarında sıkışma, iş kazaları, düşme veya kesici sıkışma, iş kazaları, düşme veya kesici nitelikteki bir şeyin düşmesi ve benzeridir. nitelikteki bir şeyin düşmesi ve benzeridir.

Kopan organ, 24 saat içinde(McCarthy, Kopan organ, 24 saat içinde(McCarthy, 1990) 1990) uygun koşullardauygun koşullarda, uygun , uygun hastaneye nakledildiği takdirde, yerine hastaneye nakledildiği takdirde, yerine dikildiğinde eski görevini sürdürebilir.  dikildiğinde eski görevini sürdürebilir.  

1-  1-        HASTA İÇİN HASTA İÇİN UYGUN KOŞULLARUYGUN KOŞULLAR Kanama hemen Kanama hemen

doğrudan basınçla doğrudan basınçla durdurulmalıdırdurdurulmalıdır

Hastanın soluk yolunun, Hastanın soluk yolunun, solunumunun ve dolaşımının solunumunun ve dolaşımının devamlılığı sağlanmalıdır devamlılığı sağlanmalıdır

Şoka karşı önlem alınmalıdır: Şoka karşı önlem alınmalıdır: ayakların yükseltilmesi gibiayakların yükseltilmesi gibi

Kanama, doğrudan basınca ve kalp Kanama, doğrudan basınca ve kalp seviyesinden yükseğe kaldırmaya seviyesinden yükseğe kaldırmaya rağmen durdurulamamışsa, son rağmen durdurulamamışsa, son seçenek olarak seçenek olarak turnike turnike uygulanabilir. uygulanabilir. Doğrudan turnike uygulanması, Doğrudan turnike uygulanması, dokunun beslenmesini bozacağından dokunun beslenmesini bozacağından istenmemektedir; beslenmesi istenmemektedir; beslenmesi bozulan organın yerine dikilmesinde bozulan organın yerine dikilmesinde sorunlar ortaya çıkmaktadır.  sorunlar ortaya çıkmaktadır.  

2-2-       KOPAN ORGAN  KOPAN ORGAN İÇİN UYGUN KOŞULLARİÇİN UYGUN KOŞULLAR ISLATILMAMALIDIR (doğrudan ISLATILMAMALIDIR (doğrudan

su içine konulmamalıdır)su içine konulmamalıdır) DONDURULMAMALIDIR DONDURULMAMALIDIR

(doğrudan buz ile temas (doğrudan buz ile temas etmemelidir; kuru buz etmemelidir; kuru buz kullanılmamalıdır)kullanılmamalıdır)

Organ nemli ve soğuk tutulmalıdırOrgan nemli ve soğuk tutulmalıdır. . Bunun için: bulunabilen en temiz kumaş Bunun için: bulunabilen en temiz kumaş (çevrede hiçbir şey yoksa kazazedenin (çevrede hiçbir şey yoksa kazazedenin fanilası kullanılabilir) bulunabilen en temiz fanilası kullanılabilir) bulunabilen en temiz su (varsa çaydanlıktaki kaynamış ve su (varsa çaydanlıktaki kaynamış ve soğumuş su, içme suyu, musluk suyu vs.) ile soğumuş su, içme suyu, musluk suyu vs.) ile nemlendirilir(ıslatılıp sıkılır). Kopan organ nemlendirilir(ıslatılıp sıkılır). Kopan organ nemlendirilmiş bu kumaş parçasına nemlendirilmiş bu kumaş parçasına yerleştirilerek, sarılır ve bulunabilen en yerleştirilerek, sarılır ve bulunabilen en temiz, deliksiz bir plastik torbaya konur. temiz, deliksiz bir plastik torbaya konur. Ağzı sıkıca bağlandıktan sonra içinde su ve Ağzı sıkıca bağlandıktan sonra içinde su ve buz parçaları olan bir başka torba yada kap buz parçaları olan bir başka torba yada kap içine yerleştirilir içine yerleştirilir

KIRIK - ÇIKIK - KIRIK - ÇIKIK - BURKULMABURKULMA KIRIK :KIRIK : Kemik dokusunun Kemik dokusunun

bütünlüğünün bozulmasıdır. bütünlüğünün bozulmasıdır. Çeşitleri :Çeşitleri : Kapalı kırık;Kapalı kırık; deri bütünlüğünün deri bütünlüğünün

bozulmadığı, çevre dokuların çok bozulmadığı, çevre dokuların çok fazla zarar görmediği kırıklardır. fazla zarar görmediği kırıklardır.

Açık kırık;Açık kırık; kırık kemik uçlarının kırık kemik uçlarının görülebildiği, çevre dokuların görülebildiği, çevre dokuların zarar gördüğü kırıklardırzarar gördüğü kırıklardır

Kırıkta belirti ve bulgularKırıkta belirti ve bulgular Ağrı, Ağrı, Morarma,  çürük, şişlikMorarma,  çürük, şişlik Şekil bozukluğu (deformite), Şekil bozukluğu (deformite),

simetride bozulma, simetride bozulma, Hareket edememe, hareket Hareket edememe, hareket

kısıtlanmasıkısıtlanması

Kırıkta İlkyardımKırıkta İlkyardım

Kanama varsa kontrol altına Kanama varsa kontrol altına alınır, yara varsa kapatılıralınır, yara varsa kapatılır

Kırığın çevre dokulara zarar Kırığın çevre dokulara zarar vermemesi için ekstremite vermemesi için ekstremite (kol veya bacak) (kol veya bacak) desteklenir.desteklenir.

DESTEK (ATEL)DESTEK (ATEL)

Kırığı tespit etmek ( hareket Kırığı tespit etmek ( hareket etmesini önlemek ) amacı ile etmesini önlemek ) amacı ile kullanılan tahta parçası, kullanılan tahta parçası, mukavva, sert karton, yastık mukavva, sert karton, yastık üçgen sargı bezi gibi üçgen sargı bezi gibi malzemelere verilen genel ad.malzemelere verilen genel ad.

Desteklerken Desteklerken (Atellerken) Dikkat (Atellerken) Dikkat Edilecek HususlarEdilecek Hususlar Kırık parçalara kesinlikle dokunulmaz Kırık parçalara kesinlikle dokunulmaz

veya içeri yerleştirilmeye çalışılmazveya içeri yerleştirilmeye çalışılmaz Kırığın üstünde ve altında yer Kırığın üstünde ve altında yer

alan eklemler de desteklenir alan eklemler de desteklenir (( atele dahil edilir) atele dahil edilir)

Uçlara doğruUçlara doğru (el ve ayaklar (el ve ayaklar vücudun uç noktalarıdır) vücudun uç noktalarıdır) tüm tüm eklemlereklemler desteklenir desteklenir

Şişlik ve ödemi önlemek Şişlik ve ödemi önlemek üzere kol veya bacak üzere kol veya bacak yerçekiminden kurtarılır (kol yerçekiminden kurtarılır (kol ise kalp seviyesinde tutulur, ise kalp seviyesinde tutulur, bacak ise uzatılır).bacak ise uzatılır).

Ağrı şiddetli ise ve kişi Ağrı şiddetli ise ve kişi kendi kendi içebilecek durumdaysaiçebilecek durumdaysa ağrı kesici verilebilirağrı kesici verilebilir

ÇIKIK ÇIKIK

Eklemi oluşturan kemiklerden birinin Eklemi oluşturan kemiklerden birinin yerinden ayrılmasıdır. Ligament ve yerinden ayrılmasıdır. Ligament ve kapsül yaralanması gibi ciddi kapsül yaralanması gibi ciddi sorunlar ortaya çıkabilir. Eklem sorunlar ortaya çıkabilir. Eklem yüzeyleri birbirinden tamamen yüzeyleri birbirinden tamamen ayrılmış kemik uçları değişik ayrılmış kemik uçları değişik pozisyonlarda kilitlenmiş olabilir. pozisyonlarda kilitlenmiş olabilir. Herhangi bir hareket hem çok Herhangi bir hareket hem çok güçtür hem de ağrılıdır güçtür hem de ağrılıdır

Çıkmaya en yatkın Çıkmaya en yatkın eklemlereklemler

parmak, omuz, dirsek, parmak, omuz, dirsek, kalça, ayak bileği ve kalça, ayak bileği ve çene eklemleridir. çene eklemleridir.

Belirti ve bulgular Belirti ve bulgular

Şekil bozukluğu, Şekil bozukluğu, Hareketle artan ağrı, Hareketle artan ağrı, Morarma, şişlik, Morarma, şişlik, Hareket kısıtlanması veya kaybı. Hareket kısıtlanması veya kaybı.

    

Çıkıkta İlkyardım Çıkıkta İlkyardım

Hareket etmemesi için Hareket etmemesi için desteklenir. Desteklerken kıvrılma desteklenir. Desteklerken kıvrılma varsa ve açılmıyorsa zorlanmaz, varsa ve açılmıyorsa zorlanmaz, bulunduğu halde tespit edilir . bulunduğu halde tespit edilir .

Ağrı kesici verilebilir. Ağrı kesici verilebilir. Hastaneye götürülür. Hastaneye götürülür.   

BURKULMABURKULMA

Eklemin normal hareket sınırının Eklemin normal hareket sınırının ötesine bükülmesi ve gerilmesi ötesine bükülmesi ve gerilmesi sonucu, kapsül ve ligamentlerin sonucu, kapsül ve ligamentlerin zedelenmesi veya yırtılmasıdır. zedelenmesi veya yırtılmasıdır. Daha ziyade diz, ayak  ve el Daha ziyade diz, ayak  ve el bileğinde meydana gelir. bileğinde meydana gelir.

BulgularıBulguları

Hassasiyet, şişlik, Hassasiyet, şişlik, morluk, ağrı, harekette morluk, ağrı, harekette kısıtlanma kısıtlanma

Burkulmada İlkyardımBurkulmada İlkyardım

Ekstremite (kol veya bacak) Ekstremite (kol veya bacak) hareket ettirilmez, dinlendirilir. hareket ettirilmez, dinlendirilir.

Yükseğe kaldırılır (yerçekiminden Yükseğe kaldırılır (yerçekiminden kurtarılır) . kurtarılır) .

Morarma ve şişliği önlemek üzere Morarma ve şişliği önlemek üzere soğuk uygulama yapılır. Olayın soğuk uygulama yapılır. Olayın üzerinden birkaç saat geçmişse, üzerinden birkaç saat geçmişse, soğuk uygulamanın yararı yoktur, soğuk uygulamanın yararı yoktur, bu durumda şişlik, morluk ve bu durumda şişlik, morluk ve ağrıyı azaltmak üzere sıcak ağrıyı azaltmak üzere sıcak uygulama yapılabilir. uygulama yapılabilir.

Soğuk uygulama için :Soğuk uygulama için : buz torbasına buz torbasına veya sağlam bir plastik torbaya buz veya sağlam bir plastik torbaya buz parçaları konup, havluya ya da bir yastık parçaları konup, havluya ya da bir yastık kılıfına sarıldıktan sonra burkulan kısma kılıfına sarıldıktan sonra burkulan kısma yerleştirilir.yerleştirilir.

Sıcak uygulama için :Sıcak uygulama için : Derin bir kaba ılık- Derin bir kaba ılık-sıcak arası su konur ve burkulan kısım sıcak arası su konur ve burkulan kısım içinde 15 dakika kadar bekletilir. Günde içinde 15 dakika kadar bekletilir. Günde birkaç kez yapılacak bu uygulama iyileşene birkaç kez yapılacak bu uygulama iyileşene kadar tekrarlanabilir. Ya da sıcak su içinde kadar tekrarlanabilir. Ya da sıcak su içinde ıslatılmış sıkılmış havlu ile bölge sarılır ıslatılmış sıkılmış havlu ile bölge sarılır hemen soğumaması için üzerine naylon hemen soğumaması için üzerine naylon örtülebilir. örtülebilir.

YANIKLARYANIKLAR

YANIK NEDİR?YANIK NEDİR?

Isı, ışın, elektrik veya kimyasal Isı, ışın, elektrik veya kimyasal maddelere maruz kalma maddelere maruz kalma sonucunda sonucunda deri ve derialtı dokularderi ve derialtı dokularda meydana gelen bir çeşit da meydana gelen bir çeşit yaralanmadır yaralanmadır

Yanıkların Yanıkların değerlendirilmesideğerlendirilmesi 1-Derinlik 1-Derinlik 1. derece yanıklar:1. derece yanıklar: Derinin sadece en üst Derinin sadece en üst

tabakasının zedelendiği yanıklardır. Kızarıklık, tabakasının zedelendiği yanıklardır. Kızarıklık, gerginlik ve ağrı görülür. Örnek: güneş yanıkları. gerginlik ve ağrı görülür. Örnek: güneş yanıkları.

2. derece yanıklar:2. derece yanıklar: Derinin üst ve değişen Derinin üst ve değişen oranlarda alt kısmının etkilendiği yanıklardır. oranlarda alt kısmının etkilendiği yanıklardır. Kızarıklık, gerginlik, ağrı ve su toplanması (bül) Kızarıklık, gerginlik, ağrı ve su toplanması (bül) ile karakterizedir. ile karakterizedir.

3. derece yanıklar:3. derece yanıklar: Tüm deriyi kapsayan; derialtı Tüm deriyi kapsayan; derialtı dokularına, derin dokulara ve hatta kemiklere dokularına, derin dokulara ve hatta kemiklere kadar ulaşan yanıklardır. Deri kuru kayış gibi kadar ulaşan yanıklardır. Deri kuru kayış gibi olabilir veya renk değişikliği  görülebilir (kömür olabilir veya renk değişikliği  görülebilir (kömür gibi, beyaz veya kahverengi olabilir ). Şiddetli gibi, beyaz veya kahverengi olabilir ). Şiddetli yanıklarda, yüzeysel sinir uçları ve kan yanıklarda, yüzeysel sinir uçları ve kan damarları zedeleneceğinden yanık alanda his damarları zedeleneceğinden yanık alanda his kaybı olabilir, buna karşın çevredeki daha az kaybı olabilir, buna karşın çevredeki daha az yanmış olan doku aşırı ağrılı olabilir.yanmış olan doku aşırı ağrılı olabilir.

2- Yüzey miktarı :2- Yüzey miktarı : Dokuzlar kuralı Dokuzlar kuralı ile ile belirlenir. belirlenir.

3- Kritik alanların yanması :3- Kritik alanların yanması : Eller Eller ayaklar, yüz ve cinsel organlar. ayaklar, yüz ve cinsel organlar.

4- Hastanın yaşı :4- Hastanın yaşı : Çok genç veya çok Çok genç veya çok yaşlı olma.yaşlı olma.

5- Hastanın genel sağlık durumu :5- Hastanın genel sağlık durumu : Diğer yaralanmalar veya hastalıklar Diğer yaralanmalar veya hastalıklar (diabet, kalp, kronik böbrek hastalığı (diabet, kalp, kronik böbrek hastalığı vb gibi). vb gibi).

HAFİF YANIKLARHAFİF YANIKLAR

**2. derece yanıklardır 2. derece yanıklardır Vücut yüzeyinin,  Vücut yüzeyinin, 

**%  2 sinden az olan 3. %  2 sinden az olan 3. derece yanıklardır. derece yanıklardır.

**% 15 inden az olan.% 15 inden az olan.

  

ORTA ŞİDDETLİ YANIKLARORTA ŞİDDETLİ YANIKLAR

ErişkinlerdeErişkinlerde vücut yüzeyinin, vücut yüzeyinin, %  2-10 u arasındaki 3. derece %  2-10 u arasındaki 3. derece

yanıklar (el, ayak, yüz, cinsel yanıklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç)organ hariç)

% 15-25 i arasındaki 2. derece % 15-25 i arasındaki 2. derece yanıklar (el, ayak, yüz, cinsel yanıklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç)organ hariç)

% 50-75 i arasındaki 1. derece % 50-75 i arasındaki 1. derece yanıklar (el, ayak, yüz, cinsel yanıklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç)organ hariç)

ÇocuklardaÇocuklarda vücut yüzeyinin, vücut yüzeyinin, % 10-20 si arasındaki 2. % 10-20 si arasındaki 2.

derece yanıklar (el, ayak, yüz, derece yanıklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç)cinsel organ hariç)

BebeklerdeBebeklerde, tüm 1. derece , tüm 1. derece yanıklar (el, ayak, yüz, cinsel yanıklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç)organ hariç)

ŞİDDETLİ YANIKLARŞİDDETLİ YANIKLAR

Erişkinlerde Erişkinlerde vücut yüzeyinin,vücut yüzeyinin, % 10 undan fazla olan 3. % 10 undan fazla olan 3.

derece yanıklar ve 3. derece derece yanıklar ve 3. derece el, ayak, yüz, cinsel organ el, ayak, yüz, cinsel organ yanıkları.yanıkları.

% 25 inden  fazla olan 2. % 25 inden  fazla olan 2. derece yanıklar.derece yanıklar.

ÇocuklardaÇocuklarda  vücut   vücut yüzeyinin  % 20 sinden yüzeyinin  % 20 sinden fazla olan 1. derece fazla olan 1. derece yanıklaryanıklar

BebeklerdeBebeklerde, tüm 3. , tüm 3. derece yanıklarderece yanıklar

ISI YANIKLARIISI YANIKLARI

Yaş ısı (buhar, her türlü Yaş ısı (buhar, her türlü kaynayan sıvı -su, yağ) kaynayan sıvı -su, yağ) ve kuru ısı (sıcak ve kuru ısı (sıcak metaller, ütü, alev, metaller, ütü, alev, güneş) ile meydana güneş) ile meydana gelirler. gelirler.

İlkyardımİlkyardım

Yanma sürecini sona erdirerek Yanma sürecini sona erdirerek daha fazla yaralanmayı önlemek daha fazla yaralanmayı önlemek gerekir ; alevi söndürmek, kızgın gerekir ; alevi söndürmek, kızgın metali uzaklaştırmak, yaş ısıya metali uzaklaştırmak, yaş ısıya maruz kalmış giysileri çıkarmak vb maruz kalmış giysileri çıkarmak vb gibi. (DİKKAT: alev yanığında gibi. (DİKKAT: alev yanığında sentetik giysiler deriye yapışmışsa sentetik giysiler deriye yapışmışsa dokunulmaz; kaynar sıvı dokunulmaz; kaynar sıvı yanığında eğer olayın üzerinden yanığında eğer olayın üzerinden zaman geçmişse giysiler soğuk zaman geçmişse giysiler soğuk suya tutulmadan önce çıkarılmaz suya tutulmadan önce çıkarılmaz aksi halde yapışan deride çıkar)  aksi halde yapışan deride çıkar) 

1. derece yanıklar1. derece yanıklardada

*ASLA yoğurt, salça, diş macunu, *ASLA yoğurt, salça, diş macunu, zeytinyağı vb. şeyler sürülmez !zeytinyağı vb. şeyler sürülmez !

*En az 10 dakika *En az 10 dakika soğuk suya soğuk suya tutulur.tutulur.

*Gerginliği azaltmak üzere yağlı krem *Gerginliği azaltmak üzere yağlı krem veya ağrısını almak ve gerginliği veya ağrısını almak ve gerginliği azaltmak üzere yanık merhemi azaltmak üzere yanık merhemi sürülebilir.sürülebilir.

*Geniş yanıklarda, kişi kendi *Geniş yanıklarda, kişi kendi içebilecek durumdaysa bol sıvı içiriliriçebilecek durumdaysa bol sıvı içirilir

  2. derece yanıklar2. derece yanıklardada

Tedavi 1. derece yanıklarla aynıdır. Tedavi 1. derece yanıklarla aynıdır. İlave olarak; büller ASLA PATLATILMAZ İlave olarak; büller ASLA PATLATILMAZ ! Gerekiyorsa hastaneye götürülerek  ! Gerekiyorsa hastaneye götürülerek  steril koşullarda pansuman yaptırılır. steril koşullarda pansuman yaptırılır. Eğer bül geniş bir alanı kapsıyorsa, Eğer bül geniş bir alanı kapsıyorsa, üstteki deri ASLA SOYULMAZ ! Eğer üstteki deri ASLA SOYULMAZ ! Eğer patlamışsa, o zaman içindeki sıvı patlamışsa, o zaman içindeki sıvı boşaldıktan sonra o kısım antiseptikle boşaldıktan sonra o kısım antiseptikle silinip üzeri steril gazlı bez ile kapatılıp silinip üzeri steril gazlı bez ile kapatılıp sargı beziyle sarılır. Zira flaster yanıklı sargı beziyle sarılır. Zira flaster yanıklı dokuyu zedeleyebilir dokuyu zedeleyebilir

3. derece yanıklar3. derece yanıklardada

Hastanın mutlaka bir yanık merkezine Hastanın mutlaka bir yanık merkezine veya hastaneye götürülmesi gerekir. veya hastaneye götürülmesi gerekir. Hasta bilinçli (kendi içebilecek durumda) Hasta bilinçli (kendi içebilecek durumda) ise bol sıvı içirilir. ALKOLLÜ ve ASİTLİ ise bol sıvı içirilir. ALKOLLÜ ve ASİTLİ içecekler İÇİRİLMEZ!içecekler İÇİRİLMEZ!

Açık yanık yarası hava ile temas ettiği Açık yanık yarası hava ile temas ettiği sürece ağrıya neden olacağından, yaranın sürece ağrıya neden olacağından, yaranın hemen hava ile teması kesilmelidir, bunun hemen hava ile teması kesilmelidir, bunun için yara nemli steril gazlı bez ileiçin yara nemli steril gazlı bez ile kapatılır kapatılır. . Böylece enfeksiyondan da korunmuş olurBöylece enfeksiyondan da korunmuş olur..

KIZGIN MADDE KIZGIN MADDE SIÇRAMASISIÇRAMASI Kızgın yağ, katran, zift gibi Kızgın yağ, katran, zift gibi

maddeler vücuda sıçradığında, maddeler vücuda sıçradığında, yakıcı etkileri soğuyana kadar yakıcı etkileri soğuyana kadar devam eder. Bu nedenle bunların devam eder. Bu nedenle bunların sıçradığı kol ya da bacak hemen sıçradığı kol ya da bacak hemen soğuk su içerisine sokularak uzun soğuk su içerisine sokularak uzun süre bekletilmelidir süre bekletilmelidir

YANGINDAN VE YANGINDAN VE YANMAKTAN KURTARMAYANMAKTAN KURTARMA Alev nedeniyle yanan kişi ayakta Alev nedeniyle yanan kişi ayakta

durursa oluşan gazlar ve dumanlar durursa oluşan gazlar ve dumanlar kolaylıkla solunum yollarına gider, kolaylıkla solunum yollarına gider, saçlar tutuşur. Tutuşan bir kişinin saçlar tutuşur. Tutuşan bir kişinin hemen yere yatırılması ve kendi hemen yere yatırılması ve kendi çevresinde yuvarlanması çevresinde yuvarlanması sağlanmadır. Bu yangının sönmesini sağlanmadır. Bu yangının sönmesini sağlayacaktır. Alevler çoğu kez bu sağlayacaktır. Alevler çoğu kez bu şekilde ya da kişinin hemen bir şekilde ya da kişinin hemen bir battaniye ya da halıya sarılmasıyla battaniye ya da halıya sarılmasıyla söndürülebilir.söndürülebilir.

Alevler söner sönmez yanan Alevler söner sönmez yanan elbiselerin hepsinin hızla elbiselerin hepsinin hızla

çıkartılması gerekir. Çıkartırken çıkartılması gerekir. Çıkartırken sıyırarak çıkartılmamalı gerekirse sıyırarak çıkartılmamalı gerekirse kesilerek çıkartılmalıdır. Sıyırarak kesilerek çıkartılmalıdır. Sıyırarak

çıkartılmaya çalışırken alttaki çıkartılmaya çalışırken alttaki yanık doku daha fazla zedelenir veyanık doku daha fazla zedelenir ve

zarar görür.zarar görür.

Yanan bölgeye beş dakika Yanan bölgeye beş dakika içerisinde soğuk su ya da soğuk içerisinde soğuk su ya da soğuk uygulayarak yanma derecesi ve uygulayarak yanma derecesi ve aşırı ağrı engellenebilir.aşırı ağrı engellenebilir.

Ayrıca geniş ve derin yanıklarda Ayrıca geniş ve derin yanıklarda tetanoz aşısı yaptırmakta yarar tetanoz aşısı yaptırmakta yarar vardırvardır.  .  

KİMYASAL YANIKLARKİMYASAL YANIKLAR

Kuvvetli asit veya bazlarla meydana gelir. Kuvvetli asit veya bazlarla meydana gelir. Çoğunlukla endüstri, laboratuar veya Çoğunlukla endüstri, laboratuar veya fabrikalarda görülür. Sadece kimyasal fabrikalarda görülür. Sadece kimyasal maddeler değil onların oluşturduğu gazlar maddeler değil onların oluşturduğu gazlar ve buharlar da kimyasal yanıklara ve buharlar da kimyasal yanıklara (özellikle solunum yolunda) neden olurlar. (özellikle solunum yolunda) neden olurlar. Bu gibi iş yerlerinde normalde gerekli Bu gibi iş yerlerinde normalde gerekli önlemlerin alınmış, kişilerin eğitilmiş önlemlerin alınmış, kişilerin eğitilmiş olması gerekir. Bu kişilerin olması gerekir. Bu kişilerin yönlendirmeleri ile yardımcı olunması, ilk yönlendirmeleri ile yardımcı olunması, ilk yardımcının kendisini koruması açısından yardımcının kendisini koruması açısından önemlidir.  önemlidir. 

  İlkyardımİlkyardım Kendinizi korumayı sakın ihmal etmeyin. Kendinizi korumayı sakın ihmal etmeyin. Hastanın kimyasal madde ile teması Hastanın kimyasal madde ile teması

kesilmelidir. Kimyasal madde;kesilmelidir. Kimyasal madde; KURU (TOZ)KURU (TOZ)  ise: Toz kimyasal madde, önce   ise: Toz kimyasal madde, önce

bir fırça veya kuru bezle (en doğrusu elektrik bir fırça veya kuru bezle (en doğrusu elektrik süpürgesi ile) iyice vücuttan uzaklaştırılır, süpürgesi ile) iyice vücuttan uzaklaştırılır, ondan sonra bol akan su ile yıkanır. Öncelikle ondan sonra bol akan su ile yıkanır. Öncelikle fırçalamanın nedeni: toz halindeki kimyasal fırçalamanın nedeni: toz halindeki kimyasal madde su ile karşılaştığında aktive olarak ciddi madde su ile karşılaştığında aktive olarak ciddi yanıklara yol açmaktadır. yanıklara yol açmaktadır.

SIVISIVI ise: Hemen etkilenen bölgedeki giysiler ise: Hemen etkilenen bölgedeki giysiler çıkarılır ve etkilenen alan basınçlı su ile en az çıkarılır ve etkilenen alan basınçlı su ile en az 10 dakika (ağrı dinene kadar) yıkanır.10 dakika (ağrı dinene kadar) yıkanır.

Açık yanık yarası oluşmuşsa, hemen steril gazlı Açık yanık yarası oluşmuşsa, hemen steril gazlı bezle kapatılıp hastaneye götürülür.bezle kapatılıp hastaneye götürülür.

ELEKTRİK YANIKLARIELEKTRİK YANIKLARI

Elektrik yanıkları, düşük veya yüksek Elektrik yanıkları, düşük veya yüksek voltajlı akımla temas sonucu meydana voltajlı akımla temas sonucu meydana gelir :gelir :

0.9 - 1  mA etkisizdir0.9 - 1  mA etkisizdir 1 -10 mA hafif etkilenme/ağrı1 -10 mA hafif etkilenme/ağrı 10 -30 mA kol ve/veya bacakta kuvvet 10 -30 mA kol ve/veya bacakta kuvvet

azalmasıazalması 30 -75 mA solunum durması30 -75 mA solunum durması 75mA - 4 A     kalp ritminde bozulma 75mA - 4 A     kalp ritminde bozulma

veya kalp durmasıveya kalp durması 4 A ve üstü,   kalp durması ve ölüm 4 A ve üstü,   kalp durması ve ölüm

nedeni olabilir. nedeni olabilir.

Ev aletleri yeterince ciddi yanıklara Ev aletleri yeterince ciddi yanıklara yol açabiliyorsa da, ciddi yanıklar yol açabiliyorsa da, ciddi yanıklar genellikleyüksek voltajın bulunduğu genellikleyüksek voltajın bulunduğu fabrika ve yüksek gerilim hatlarında fabrika ve yüksek gerilim hatlarında çalışanlarda görülmektedir.çalışanlarda görülmektedir.

Elektriğin yanığa neden olabilmesi Elektriğin yanığa neden olabilmesi için, bir noktadan vücuda girip başka için, bir noktadan vücuda girip başka bir noktadan çıkması gerekir. Elektrik bir noktadan çıkması gerekir. Elektrik yanıkları sonucunda 2 önemli tehlike yanıkları sonucunda 2 önemli tehlike vardır: vardır:

Doku hasarı, dıştan görülen kısmın Doku hasarı, dıştan görülen kısmın küçüklüğünün tersine iç kısımda küçüklüğünün tersine iç kısımda (derin dokularda) çok fazla olabilir. (derin dokularda) çok fazla olabilir. Giriş yarası küçük ama çıkış yarası Giriş yarası küçük ama çıkış yarası tam tersine çok geniş ve derin tam tersine çok geniş ve derin olabilir. Yüksek voltajlı elektrik olabilir. Yüksek voltajlı elektrik enerjisi kasları ve deriyi, organ enerjisi kasları ve deriyi, organ amputasyonu gerektirecek ölçüde amputasyonu gerektirecek ölçüde harap edebilir.harap edebilir.

Yanığa ilaveten (birkaç saat sonrasında bile) kalp Yanığa ilaveten (birkaç saat sonrasında bile) kalp durabilir. o nedenle yüksek voltajlı akıma kapılmış durabilir. o nedenle yüksek voltajlı akıma kapılmış kişi mutlaka hastaneye götürülmelidir. Akıma kişi mutlaka hastaneye götürülmelidir. Akıma kapılmış kişiye DOKUNULMAZ ! Öncelikle akım kapılmış kişiye DOKUNULMAZ ! Öncelikle akım kesilir, bunun için şalter indirilir veya eski tip kesilir, bunun için şalter indirilir veya eski tip sigorta ise tamamen çıkartılır (gevşetilip sigorta ise tamamen çıkartılır (gevşetilip bırakılmaz!). Eğer sigorta ve şaltere ulaşma bırakılmaz!). Eğer sigorta ve şaltere ulaşma olanağı yoksa o zaman, yalıtkan bir madde ile olanağı yoksa o zaman, yalıtkan bir madde ile (kuru tahta, lastik, plastik gibi) kişi elektrik (kuru tahta, lastik, plastik gibi) kişi elektrik kaynağından, ya da elektrik kaynağı (kablo vb ) kaynağından, ya da elektrik kaynağı (kablo vb ) kişiden uzaklaştırılır. Aksi halde yardım etmek kişiden uzaklaştırılır. Aksi halde yardım etmek isteyen kişi devreyi tamamlayacağından kendisi isteyen kişi devreyi tamamlayacağından kendisi de akıma kapılabilir. Elektrik yanıklarının, de akıma kapılabilir. Elektrik yanıklarının, vücudun tümünün veya bir bölümünün elektrik vücudun tümünün veya bir bölümünün elektrik kaynağı ile toprak arasındaki devreyi kaynağı ile toprak arasındaki devreyi tamamlaması sonucu oluştuğu hatırdan tamamlaması sonucu oluştuğu hatırdan çıkarılmamalıdır. çıkarılmamalıdır.

DİKKATDİKKAT:: Akım kesildikten sonraAkım kesildikten sonra kişiye ilkyardım yapmak üzere kişiye ilkyardım yapmak üzere dokunmanın hiçbir sakıncası yoktur. dokunmanın hiçbir sakıncası yoktur. Akım kesildikten sonra kişinin size Akım kesildikten sonra kişinin size elektrik aktarması (yani sizde de elektrik aktarması (yani sizde de elektrik çarpması olması) söz konusu elektrik çarpması olması) söz konusu değildir. O nedenle değildir. O nedenle dokunmaktan dokunmaktan korkmayınkorkmayın.  . 

İlkyardımİlkyardım

ABC değerlendirilir ve devamlılığı sağlanır. ABC değerlendirilir ve devamlılığı sağlanır. Gerekiyorsa TYD sağlanır. Unutmayınız ki Gerekiyorsa TYD sağlanır. Unutmayınız ki elektrik akımına kapılma nedeniyle kalbi elektrik akımına kapılma nedeniyle kalbi durmuş kişileri hemen başlatılan TYD ile durmuş kişileri hemen başlatılan TYD ile hayata döndürme şansı çok yüksektir. hayata döndürme şansı çok yüksektir.

Yanık yaraları varsa kuru steril Yanık yaraları varsa kuru steril pansumanla kapatılır. pansumanla kapatılır.

Olası kırıklar tesbit edilerek atellenir. Olası kırıklar tesbit edilerek atellenir. Tüm elektrik yanıkları hastanede daha ileri Tüm elektrik yanıkları hastanede daha ileri

tedavi gerektiren ciddi yaralanmalardırtedavi gerektiren ciddi yaralanmalardır

Normal vücut ısısı 36 - 37 °C dir.  Bu ısı, Normal vücut ısısı 36 - 37 °C dir.  Bu ısı, karmaşık mekanizmalarla sabit tutulmaya karmaşık mekanizmalarla sabit tutulmaya çalışılır.  Normalde, vücudun ısı çalışılır.  Normalde, vücudun ısı düzenleyici mekanizmaları iyi çalışır ve düzenleyici mekanizmaları iyi çalışır ve organizma (vücut) belirli ısı değişikliklerini organizma (vücut) belirli ısı değişikliklerini oldukça iyi tolere edebilir. Ancak, oldukça iyi tolere edebilir. Ancak, organizma başa çıkabileceğinden fazla organizma başa çıkabileceğinden fazla sıcağa maruz kalırsa hastalıklar oluşabilir : sıcağa maruz kalırsa hastalıklar oluşabilir : sıcak krampları, sıcak bitkinliği ve sıcak sıcak krampları, sıcak bitkinliği ve sıcak çarpması gibi. Ya da tam tersi, başa çarpması gibi. Ya da tam tersi, başa çıkabileceğinden düşük ısıya maruz çıkabileceğinden düşük ısıya maruz kalırsa yine sorunlar ortaya çıkacaktır : kalırsa yine sorunlar ortaya çıkacaktır : kısmi veya tam donma gibi. kısmi veya tam donma gibi.

SICAK KRAMPLARISICAK KRAMPLARI

– Aşırı egzersizden sonra, genellikle, Aşırı egzersizden sonra, genellikle, bacak kaslarında görülen ağrılı kas bacak kaslarında görülen ağrılı kas

spazmlarıdır.spazmlarıdır.

  

İlkyardımİlkyardım

Kişi gölgelik ve/veya serin bir Kişi gölgelik ve/veya serin bir yere alınır,yere alınır,

Hasta yatırılarak (veya Hasta yatırılarak (veya oturtulabilir de) kramp oturtulabilir de) kramp geçene kadar kasları geçene kadar kasları dinlendirilir. Özellikle dinlendirilir. Özellikle sporcuların tekrar sporcuların tekrar antremanaantremana     

Su (veya dengeli elektrolit solüsyonu; Su (veya dengeli elektrolit solüsyonu; limonata, ayran vb) içirilebilir. Sıcak limonata, ayran vb) içirilebilir. Sıcak krampında vücutta yeterli elektrolit krampında vücutta yeterli elektrolit vardır, ancak kramp nedeniyle vardır, ancak kramp nedeniyle dengeli dağılımı engellenmiştir  o dengeli dağılımı engellenmiştir  o nedenle bol sıvı içmenin yanı sıra nedenle bol sıvı içmenin yanı sıra dinlenme çok önemlidir. dinlenme çok önemlidir.

Tedavi edilmezse sıcak bitkinliğine Tedavi edilmezse sıcak bitkinliğine dönüşebilirdönüşebilir

SICAK BİTKİNLİĞİ SICAK BİTKİNLİĞİ (yorgunluğu; (yorgunluğu; baygınlığı)baygınlığı) En sık görülen sıcak acillerindendir. Aşırı En sık görülen sıcak acillerindendir. Aşırı

terleme nedeniyle, aşırı sıvı-elektrolit terleme nedeniyle, aşırı sıvı-elektrolit (su - tuz) kaybı ortaya çıkar. Bunun (su - tuz) kaybı ortaya çıkar. Bunun sonucunda ise aşağıdaki belirtiler sonucunda ise aşağıdaki belirtiler görülür :görülür :

Aşırı terleme sonucu cilt soğuk ve Aşırı terleme sonucu cilt soğuk ve nemlidir, nemlidir,

Baş dönmesi,  bayılma  hissi olabilir,Baş dönmesi,  bayılma  hissi olabilir, Nabız hızlı ve zayıftır, Nabız hızlı ve zayıftır, Vücut ısısı artmıştır, ancak 39°C üstüne Vücut ısısı artmıştır, ancak 39°C üstüne

çıkmaz. çıkmaz.

İlkyardımİlkyardım

Kişi serin ve/veya gölgelik bir yere Kişi serin ve/veya gölgelik bir yere alınır, fazla  giysileri çıkartılır,alınır, fazla  giysileri çıkartılır,

Bilinci yerindeyse (kendi Bilinci yerindeyse (kendi içebilecek durumdaysa); su, ayran içebilecek durumdaysa); su, ayran gibi içecekler içirilir (1 litre kadar). gibi içecekler içirilir (1 litre kadar). ASLA ALKOLLÜ İÇKİ İÇİRİLMEZ !ASLA ALKOLLÜ İÇKİ İÇİRİLMEZ !

Durumu düzelmiyorsa veya daha Durumu düzelmiyorsa veya daha kötüleşiyorsa hemen hastaneye kötüleşiyorsa hemen hastaneye götürülür.götürülür.

Tedavi edilmezse sıcak çarpması Tedavi edilmezse sıcak çarpması gelişir. gelişir.

Vücut başa çıkabileceğinden çok fazla ısıya Vücut başa çıkabileceğinden çok fazla ısıya maruz kalmışsa, vücut ısısı, hızla, doku hasarına maruz kalmışsa, vücut ısısı, hızla, doku hasarına yol açan düzeye yükselir ve ölümle yol açan düzeye yükselir ve ölümle sonuçlanabilir. sonuçlanabilir.

Sıcak çarpmasına yol açabilecek sebepler Sıcak çarpmasına yol açabilecek sebepler :: kapalı-kötü havalanan-nemli ortamlarda aşırı kapalı-kötü havalanan-nemli ortamlarda aşırı fiziksel aktivite yapmak, sıcak hava dalgaları fiziksel aktivite yapmak, sıcak hava dalgaları esnasında havalandırma sistemleri bulunmayan esnasında havalandırma sistemleri bulunmayan veya havalandırılmayan binalarda yaşamak veya havalandırılmayan binalarda yaşamak (özellikle yaşlılar, bebekler, kalp veya kronik (özellikle yaşlılar, bebekler, kalp veya kronik hastalığı olan kişiler risk altındadır), sıcak yaz hastalığı olan kişiler risk altındadır), sıcak yaz gününde çocukları kilitli arabada bırakmak, aşırı gününde çocukları kilitli arabada bırakmak, aşırı sıcak ve nem ortamı yükselmiş havalarda sıcak ve nem ortamı yükselmiş havalarda dışarıda spor veya ağır iş yapmakdışarıda spor veya ağır iş yapmak

Havadaki nem oranı  % 70 in Havadaki nem oranı  % 70 in üzerine çıktığında,  ortam üzerine çıktığında,  ortam neme doyduğundan terleme neme doyduğundan terleme olmayacağı için, vücuttan ısı olmayacağı için, vücuttan ısı kaybı gerçekleşemezkaybı gerçekleşemez dolayısıyla vücut ısısı artar, cilt  dolayısıyla vücut ısısı artar, cilt  ısıyı atamadığı için sıcak, kuru ve ısıyı atamadığı için sıcak, kuru ve kızarıktır.    kızarıktır.   

BelirtileriBelirtileri

Vücut ısısı hızla yükselir, 39° C  Vücut ısısı hızla yükselir, 39° C  üzerindedir,üzerindedir,

Cilt kuru, sıcak ve kızarıktır,Cilt kuru, sıcak ve kızarıktır, Kişinin çevreye olan ilgisi hızla Kişinin çevreye olan ilgisi hızla

azalır, bilinç kaybı gelişir,azalır, bilinç kaybı gelişir, Nabız yavaşlar ve zayıftır,( kan Nabız yavaşlar ve zayıftır,( kan

basıncı düşer )basıncı düşer )

İlkyardımİlkyardım

Vücut Vücut 39°C’ ye kadar hızla 39°C’ ye kadar hızla soğutulursoğutulur, 39°C’ den sonra yavaş , 39°C’ den sonra yavaş soğutulursoğutulur. .

Hızlı soğutmadaHızlı soğutmada iki soğutma iki soğutma yöntemi bir arada kullanılır : yöntemi bir arada kullanılır :

11-- Vücut ıslak çarşafla sarılır veya Vücut ıslak çarşafla sarılır veya normal musluk suyu ile ıslatılır, normal musluk suyu ile ıslatılır,

22-- Varsa vantilatör açılır ya da kapı Varsa vantilatör açılır ya da kapı pencere açılarak cereyan sağlanırpencere açılarak cereyan sağlanır. .

Yavaş soğutmadaYavaş soğutmada bu iki bu iki uygulamadan sadece biri kullanılır. uygulamadan sadece biri kullanılır.

  Bilinci yerindeyse, içecek bir şeyler Bilinci yerindeyse, içecek bir şeyler verilir ( kesinlikle alkolsüz  içecek verilir ( kesinlikle alkolsüz  içecek olmalıdır) .olmalıdır) .

  Kişi  hemen soğutma işlemine Kişi  hemen soğutma işlemine başlanarak hastaneye başlanarak hastaneye götürülmelidir,  aksi halde ölümle götürülmelidir,  aksi halde ölümle sonuçlanabilir. sonuçlanabilir.

ÖNEMLİÖNEMLİ

Vücut ısısını düşürmek üzere Vücut ısısını düşürmek üzere vücuda doğrudan  BUZ vücuda doğrudan  BUZ UYGULANMAZ ! UYGULANMAZ !

Ya musluk suyuyla duş aldırılır, ya Ya musluk suyuyla duş aldırılır, ya da vücut musluk suyu ile silinir.da vücut musluk suyu ile silinir.

Yarı yarıya sulandırılmış sirkeli su Yarı yarıya sulandırılmış sirkeli su ile vücudun silinmesi, özellikle ile vücudun silinmesi, özellikle çocuklarda ve yetişkinlerdeki ateş çocuklarda ve yetişkinlerdeki ateş yükselmelerinde rahatlıkla yükselmelerinde rahatlıkla kullanılabilecek soğutma kullanılabilecek soğutma yöntemidir.yöntemidir.

SOĞUĞA MARUZ SOĞUĞA MARUZ KALMAKALMA Vücudun bir kısmı veya tümü Vücudun bir kısmı veya tümü

soğuğa maruz kalabilir. 0°C veya soğuğa maruz kalabilir. 0°C veya altındaki soğuk, nem ve altındaki soğuk, nem ve rüzgardan vücut etkilenir. Birkaç rüzgardan vücut etkilenir. Birkaç saat içinde soğuk yarası denilen saat içinde soğuk yarası denilen yaralar oluşabilir. Soğuğun yaralar oluşabilir. Soğuğun derecesi ve maruz kalınan süre derecesi ve maruz kalınan süre yaranın şiddetini belirler.yaranın şiddetini belirler.

BelirtilerBelirtiler

Organda hareket Organda hareket azalması, uyuşukluk, azalması, uyuşukluk,

Şişme, morarma, ağrı,Şişme, morarma, ağrı,Büller (yanıklarda görülen Büller (yanıklarda görülen

su toplanması) ve yaralar.su toplanması) ve yaralar.

  

İlkyardımİlkyardım

Ilık uygulama yapılır, organ ılık -soğuk Ilık uygulama yapılır, organ ılık -soğuk arası su olan kaba daldırılır ve arası su olan kaba daldırılır ve alıştıkça biraz daha sıcak su ilave alıştıkça biraz daha sıcak su ilave edilerek yavaş yavaş ısıtılır. Ya da edilerek yavaş yavaş ısıtılır. Ya da giysilerle örtülerle sarılarak ısınması giysilerle örtülerle sarılarak ısınması sağlanır. sağlanır. ORGAN DOĞRUDAN ORGAN DOĞRUDAN SICAĞA TUTULMAZ !!! (Sıcak SICAĞA TUTULMAZ !!! (Sıcak sobaya tutmak gibi)sobaya tutmak gibi)

Büller patlatılmaz, yaralar steril kuru Büller patlatılmaz, yaralar steril kuru pansumanla kapatılır.pansumanla kapatılır.

DONMADONMA

Genel olarak vücudun tümüyle Genel olarak vücudun tümüyle soğuğa maruz kalması sonucu soğuğa maruz kalması sonucu oluşur. Dokular, soğuğun etkisiyle oluşur. Dokular, soğuğun etkisiyle yeterince kanlanamadığı, dolayısıyla yeterince kanlanamadığı, dolayısıyla da beslenemediği için sorunlar da beslenemediği için sorunlar ortaya çıkar. Soğuğun şiddeti, ortaya çıkar. Soğuğun şiddeti, maruz kalınan süre, giysi ve beden maruz kalınan süre, giysi ve beden direncine bağlı olarak değişik direncine bağlı olarak değişik belirtiler görülebilir belirtiler görülebilir

BelirtilerBelirtiler

Başlangıçta deride pürüzlenme, Başlangıçta deride pürüzlenme, kılların dikleşmesi, karıncalanma kılların dikleşmesi, karıncalanma ve sızlamalar,ve sızlamalar,

Deride solukluk ve soğukluk, Deride solukluk ve soğukluk, His kaybı,His kaybı, Aşırı bitkinlik, uyuşukluk, uyku Aşırı bitkinlik, uyuşukluk, uyku

hali, uykunun derinleşmesi ve hali, uykunun derinleşmesi ve katılaşma olabilirkatılaşma olabilir

İlkyardımİlkyardım

Donmayı önlemek üzere şeker içeriği Donmayı önlemek üzere şeker içeriği fazla, sıcak şeyler yedirilir veya içirilir fazla, sıcak şeyler yedirilir veya içirilir (çikolata, pekmez, çay, çorba vs). (çikolata, pekmez, çay, çorba vs).

Giysiler giydirilir veya üstü kalın Giysiler giydirilir veya üstü kalın örtülerle örtülür; ıslak giysileri kuru örtülerle örtülür; ıslak giysileri kuru giysilerle değiştirilir.giysilerle değiştirilir.

Kişi uyutulmaz, mümkün olduğunca Kişi uyutulmaz, mümkün olduğunca aktif ya da pasif hareket yaptırılır.aktif ya da pasif hareket yaptırılır.

Kişi ılık bir ortama alınarak, ortam ısısı Kişi ılık bir ortama alınarak, ortam ısısı yavaş yavaş yükseltilir.yavaş yavaş yükseltilir.

ASLA YAPILMAYACAKLARASLA YAPILMAYACAKLAR

Donmuş kişi doğrudan sıcak Donmuş kişi doğrudan sıcak ortama, soba yanına alınmazortama, soba yanına alınmaz

Karla ovulmaz, istenirse hafif Karla ovulmaz, istenirse hafif yüzeysel, dairesel  masaj yüzeysel, dairesel  masaj yapılabilirse de önerilmezyapılabilirse de önerilmez

UyutulmazUyutulmaz Alkollü içecek verilmezAlkollü içecek verilmez

ZEHİRLENME NEDİR?ZEHİRLENME NEDİR? Herhangi bir kimyasal, organik veya Herhangi bir kimyasal, organik veya

fiziksel madde vücuda girdikten fiziksel madde vücuda girdikten sonra özelliğine göre yerel veya sonra özelliğine göre yerel veya genel hasar meydana getirerek, genel hasar meydana getirerek, ölüme neden olabiliyorsa bu ölüme neden olabiliyorsa bu maddeye ZEHİR, olaya ise maddeye ZEHİR, olaya ise ZEHİRLENME denir. ZEHİRLENME denir.

Yerel  belirtilerYerel  belirtiler

Sokulan, ısırılan, temas Sokulan, ısırılan, temas eden yerde kızarıklık, eden yerde kızarıklık, şişlik, gerginlik, ağrı ve şişlik, gerginlik, ağrı ve kaşınt kaşınt

Genel belirtilerGenel belirtiler

Vücut ısısının yükselmesi (ateş), Vücut ısısının yükselmesi (ateş), Tüm vücutta kızarıklık, döküntü, Tüm vücutta kızarıklık, döküntü,

kaşıntı, kaşıntı, Solunum sıkıntısı, hızlı ve zayıf Solunum sıkıntısı, hızlı ve zayıf

atan nabız, atan nabız, Baş ağrısı, kulak çınlaması, Baş ağrısı, kulak çınlaması, Halsizlik, kendinden geçme, Halsizlik, kendinden geçme,

gelişen bilinç kaybı,gelişen bilinç kaybı,

Şok, ölüm. Şok, ölüm. Zehir, vücuda bilerek (kasti) veya Zehir, vücuda bilerek (kasti) veya

bilinmeden(kazara), dört yoldan bilinmeden(kazara), dört yoldan alınabilir: alınabilir:

1-Sindirim, 2-Solunum, 3-Deri ve 4-1-Sindirim, 2-Solunum, 3-Deri ve 4-Kan yoluyla, olmak üzere. Kan yoluyla, olmak üzere.

SİNDİRİM YOLU SİNDİRİM YOLU ZEHİRLENMELERİZEHİRLENMELERİ

Ağız yoluyla alınan her türlü zehir Ağız yoluyla alınan her türlü zehir etkisi yapan maddelerle meydana etkisi yapan maddelerle meydana gelirler; bayat besinler, ilaçlar, gelirler; bayat besinler, ilaçlar, alkol, korozif (yakıcı, tahriş edici) alkol, korozif (yakıcı, tahriş edici) maddeler ya da alerjik etki yapan maddeler ya da alerjik etki yapan maddeler vb.maddeler vb.

İlkyardım:İlkyardım: Eğer zehrin alınması üzerinden Eğer zehrin alınması üzerinden

henüz 30 dakika geçmemişse, o henüz 30 dakika geçmemişse, o zaman kusturulur. zaman kusturulur.

      KUSTURMAK İÇİNKUSTURMAK İÇİN

Tercih edilen kişinin kendi Tercih edilen kişinin kendi parmağı ile küçük dilini parmağı ile küçük dilini dolayısıyla  da öğürme refleksini dolayısıyla  da öğürme refleksini uyararak kusmasını sağlamaktır, uyararak kusmasını sağlamaktır,

Sıcağa yakın ılık su içirerek de Sıcağa yakın ılık su içirerek de kusturma sağlanabilir (kişi bardağı kusturma sağlanabilir (kişi bardağı kendisi tutarak içmelidir! başkası kendisi tutarak içmelidir! başkası tarafından içirilmemelidir!).tarafından içirilmemelidir!).

KUSTURULMAYACAK  KUSTURULMAYACAK  DURUMLARDURUMLAR

Asit veya bazik madde Asit veya bazik madde (korozif madde) içeren sıvılar (korozif madde) içeren sıvılar içilmişse,içilmişse,

Petrol ürünleri içilmişse,Petrol ürünleri içilmişse, Bilinci kapalı ise.Bilinci kapalı ise.

Kusturulduktan sonra soğuk veya sıcak Kusturulduktan sonra soğuk veya sıcak olmayan su içirilir, kusturulmayacak olmayan su içirilir, kusturulmayacak durumlarda da yine su içirilir.durumlarda da yine su içirilir.

Hastaneye götürülür, özellikle korozif Hastaneye götürülür, özellikle korozif madde içmiş kişilerin mutlaka hastane madde içmiş kişilerin mutlaka hastane tedavisine gereksinimleri vardır: tedavisine gereksinimleri vardır:

Ne yapılacağına karar  verilemeyen Ne yapılacağına karar  verilemeyen durumlarda mutlaka ZEHİR DANIŞMA durumlarda mutlaka ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ  aranmalıdır. Merkez MERKEZİ  aranmalıdır. Merkez aranmadan önce aşağıdaki bilgiler aranmadan önce aşağıdaki bilgiler toplanmalıdırtoplanmalıdır

Zehirlenme ne ile meydana geldi, Zehirlenme ne ile meydana geldi, kutu veya prospektüs varsa kutu veya prospektüs varsa yanınızda olmalı,yanınızda olmalı,

Kutudaki / şişedeki miktar ne Kutudaki / şişedeki miktar ne kadar kalmış, daha önce ne kadar kalmış, daha önce ne kadarmış, çevreye saçılmış mı?kadarmış, çevreye saçılmış mı?

Zehir ne zaman alınmış, hastanın Zehir ne zaman alınmış, hastanın durumu nasıl?durumu nasıl?

Bakteri veya bakteri salgıları Bakteri veya bakteri salgıları (toksinleri ) ile oluşan (toksinleri ) ile oluşan zehirlenmelerdir. Bulantı-kusma, zehirlenmelerdir. Bulantı-kusma, kramp şeklinde karın ağrısı ve kramp şeklinde karın ağrısı ve ishal (diyare) ile seyrederler. ishal (diyare) ile seyrederler.

SALMONELLA: SALMONELLA: Kontamine (enfeksiyonla bulaşmış) et, süt Kontamine (enfeksiyonla bulaşmış) et, süt

ve yumurta ile bulaşır. Yendikten 12-24 ve yumurta ile bulaşır. Yendikten 12-24 saat sonra ani bulantı-kusma, karın ağrısı, saat sonra ani bulantı-kusma, karın ağrısı, ishal ile kendini gösterir.ishal ile kendini gösterir.

Tedavi:Tedavi: Herhangi bir tedavisi yoktur. 2-3 Herhangi bir tedavisi yoktur. 2-3 günde kendiliğinden geçer. Antibiyotik günde kendiliğinden geçer. Antibiyotik verilmez.verilmez.

Aşırı ishal ve kusmaya bağlı olarak Aşırı ishal ve kusmaya bağlı olarak dehidratasyon gelişmişse içecek şeyler dehidratasyon gelişmişse içecek şeyler verilerek kaybedilen sıvı yerine konur.verilerek kaybedilen sıvı yerine konur.

Yemek hazırlanırken kapların temiz Yemek hazırlanırken kapların temiz olmasına dikkat edilir ve iyi pişirilirse olmasına dikkat edilir ve iyi pişirilirse salmonella enfeksiyonu önlenebilirsalmonella enfeksiyonu önlenebilir

STAFİLOKOK:STAFİLOKOK: En sık rastlanan besin zehirlenmesidir. En sık rastlanan besin zehirlenmesidir.

Karbonhidratlı, sütlü ve şekerli yiyeceklerin Karbonhidratlı, sütlü ve şekerli yiyeceklerin yenilmesi sonucu görülür. Örneğin: yenilmesi sonucu görülür. Örneğin: muhallebi, dondurma, mayonez gibi. muhallebi, dondurma, mayonez gibi. Yendikten  2-6 saat sonra bulantı-kusma Yendikten  2-6 saat sonra bulantı-kusma ile kendini gösterir (ishal nadiren görülür).ile kendini gösterir (ishal nadiren görülür).

Tedavi:Tedavi: Herhangi bir tedavisi yoktur. 4-6 Herhangi bir tedavisi yoktur. 4-6 saatte kendiliğinden geçer. saatte kendiliğinden geçer.

Önlenebilmesi için; özellikle sütlü tatlılar Önlenebilmesi için; özellikle sütlü tatlılar ve kaynatılmadan pişirilen yemekler ve kaynatılmadan pişirilen yemekler hazırlandıktan sonra uzun süre, fırında hazırlandıktan sonra uzun süre, fırında veya ısıtma tepsilerinde bekletilmemelidirveya ısıtma tepsilerinde bekletilmemelidir

CLOSTRİDİUM PERFRİNGENS:CLOSTRİDİUM PERFRİNGENS: Büyük miktarda hazırlanan yiyeceklerin Büyük miktarda hazırlanan yiyeceklerin

oda ısısında, etkisiz buharda bekletilmesi oda ısısında, etkisiz buharda bekletilmesi veya yeterince soğuk ortamda muhafaza veya yeterince soğuk ortamda muhafaza edilmemesi sonucunda ürer. Veya edilmemesi sonucunda ürer. Veya mikroorganizmanın bulaştığı balıklarla mikroorganizmanın bulaştığı balıklarla hastalık ortaya çıkar. Yendikten 8-10 saat hastalık ortaya çıkar. Yendikten 8-10 saat sonra bulantı, karında kramp şeklinde sonra bulantı, karında kramp şeklinde ağrı ve ishal ile kendini gösterir.ağrı ve ishal ile kendini gösterir.

Tedavi:Tedavi: 24 saate kadar kendiliğinden 24 saate kadar kendiliğinden iyileşiriyileşir

İYİ YIKANMAMIŞ, YEMEK İYİ YIKANMAMIŞ, YEMEK KAZINTISI KALMIŞ KAZINTISI KALMIŞ

KAPLAR GENELLİKLE KAPLAR GENELLİKLE BESİN  BESİN 

    ZEHİRLENMESİNE YOL ZEHİRLENMESİNE YOL AÇAN EN ÖNEMLİ AÇAN EN ÖNEMLİ

FAKTÖRDÜR!FAKTÖRDÜR!

Cl. BOTULİNUM ( BOTULİSMUS ):Cl. BOTULİNUM ( BOTULİSMUS ): Genelllikle iyi konservelenmemiş Genelllikle iyi konservelenmemiş

yiyeceklerin yenilmesi sonucu yiyeceklerin yenilmesi sonucu görülen en tehlikeli (hatta ölümcül) görülen en tehlikeli (hatta ölümcül) olan besin zehirlenmesidir. olan besin zehirlenmesidir. Yenildikten 24 saat sonra belirtiler Yenildikten 24 saat sonra belirtiler görülebilir. İshal görülmez, kabızlık görülebilir. İshal görülmez, kabızlık (konstipasyon) olabilir. Botulismusta, (konstipasyon) olabilir. Botulismusta, sinirlerden kaslara giden uyarılar sinirlerden kaslara giden uyarılar engellenmekte ve bunun sonucunda engellenmekte ve bunun sonucunda şiddetli halsizlik, paralizi (kuvvet şiddetli halsizlik, paralizi (kuvvet kaybı) ve ölüm görülebilmektedir.kaybı) ve ölüm görülebilmektedir.

Belirtileri:Belirtileri: Ağız ve boğaz kuru ve ağrılıdır,Ağız ve boğaz kuru ve ağrılıdır, Kişi gözlerini odaklamada zorluk çeker (çift Kişi gözlerini odaklamada zorluk çeker (çift

görme, bulanık görme olabilir)görme, bulanık görme olabilir) Bitkinlik, yutma ve konuşma güçlüğüBitkinlik, yutma ve konuşma güçlüğü Halsizlik veya kuvvet kaybıHalsizlik veya kuvvet kaybı Göz hareketlerinde kısıtlılık, göz Göz hareketlerinde kısıtlılık, göz

bebeklerinde genişlemebebeklerinde genişleme Solunum kaslarında paralizi, solunum Solunum kaslarında paralizi, solunum

güçlüğügüçlüğü Konuşamama, başın ön kısmında Konuşamama, başın ön kısmında

hissedilen baş ağrısıhissedilen baş ağrısı

İlkyardım:İlkyardım: ABC kontrol edilir ve  ABC kontrol edilir ve 

devamlılığı sağlanırdevamlılığı sağlanır Olanak varsa oksijen verilirOlanak varsa oksijen verilir Gerekiyorsa suni solunum Gerekiyorsa suni solunum

yapılıryapılır Acilen hastaneye Acilen hastaneye

götürülmelidir. Mutlaka götürülmelidir. Mutlaka antitoksin yapılması gerekir.antitoksin yapılması gerekir.

DEHİDRATASYON:DEHİDRATASYON: Aşırı kusma ve Aşırı kusma ve ishal sonucu, vücuttan fazla miktarda ishal sonucu, vücuttan fazla miktarda sıvı ve elektrolit kaybı olur. Buna sıvı ve elektrolit kaybı olur. Buna bağlı olarak cilt, dudaklar ve dil bağlı olarak cilt, dudaklar ve dil kurur. Cildin kuruluğunu anlamak kurur. Cildin kuruluğunu anlamak üzere el üzerindeki deri, baş parmak üzere el üzerindeki deri, baş parmak ve işaret parmağı arasında tutulur, ve işaret parmağı arasında tutulur, bırakıldığında deri hemen eski halini bırakıldığında deri hemen eski halini alıyorsa o zaman sorun yoktur, eğer alıyorsa o zaman sorun yoktur, eğer eski halini alma süresi uzuyorsa, o eski halini alma süresi uzuyorsa, o zaman fazla miktarda sıvı kaybı zaman fazla miktarda sıvı kaybı vardır ve hemen tedavi edilmezse vardır ve hemen tedavi edilmezse hipovolemik şok gelişebilir.hipovolemik şok gelişebilir.

SOLUNUM YOLU SOLUNUM YOLU ZEHİRLENMELERİZEHİRLENMELERİ

Tüp gaz, egzoz gazı (karbonmonoksit), Tüp gaz, egzoz gazı (karbonmonoksit), duman ve diğer zehirli gazların solunması duman ve diğer zehirli gazların solunması sonucunda görülür. Özellikle renksiz ve sonucunda görülür. Özellikle renksiz ve kokusuz zehirli gazlarla meydana gelen kokusuz zehirli gazlarla meydana gelen zehirlenmelerde kişide görülen belirtilerin zehirlenmelerde kişide görülen belirtilerin saptanması  hayat kurtaracaktır.saptanması  hayat kurtaracaktır.

Belirtileri:Belirtileri: Baş ağrısı, baş dönmesi, kulak çınlaması, Baş ağrısı, baş dönmesi, kulak çınlaması,

kendinden geçme, bulantı-kusma, deride kendinden geçme, bulantı-kusma, deride renk değişimi.renk değişimi.

İlkyardımİlkyardım

Öncelikle kaynak kapatılır, Öncelikle kaynak kapatılır, havalandırma sağlanır, kişi temiz havalandırma sağlanır, kişi temiz havaya çıkartılır.havaya çıkartılır.

Yüzüne su serpilebilir, kolları Yüzüne su serpilebilir, kolları açılıp kapatılabilir,açılıp kapatılabilir,

Gerekiyorsa suni solunum ve Gerekiyorsa suni solunum ve kalp masajı yapılır,kalp masajı yapılır,

Mutlaka hastaneye götürülür.Mutlaka hastaneye götürülür.

DERİ YOLU DERİ YOLU ZEHİRLENMELERİZEHİRLENMELERİ Kremler, tozlar, sıvılar ile temas sonucu, ya da Kremler, tozlar, sıvılar ile temas sonucu, ya da

ısırma, sokma, enjeksiyon ile meydana gelir. ısırma, sokma, enjeksiyon ile meydana gelir. Etkilenme durumuna göre yerel veya genel  Etkilenme durumuna göre yerel veya genel  belirtiler görülebilir.belirtiler görülebilir.

İlkyardım:İlkyardım: Etken madde krem veya  toz şeklindeyse, bol akan Etken madde krem veya  toz şeklindeyse, bol akan

su ile yıkanır; yara varsa üzeri steril gazlı bezle su ile yıkanır; yara varsa üzeri steril gazlı bezle kapatılır.kapatılır.

Yerel belirtiler giderek yayılıyor ve genel belirtiler Yerel belirtiler giderek yayılıyor ve genel belirtiler görülüyorsa, kişi derhal bir sağlık kuruluşuna görülüyorsa, kişi derhal bir sağlık kuruluşuna götürülür. (Kişide gelişmekte olan alerjik  şoka karşı götürülür. (Kişide gelişmekte olan alerjik  şoka karşı sağlık kuruluşunda semptomatik tedavi sağlık kuruluşunda semptomatik tedavi uygulanmalıdır, aksi halde kişi kaybedilebilir. uygulanmalıdır, aksi halde kişi kaybedilebilir. Hastaneye götürürken bilinç kapanırsa koma Hastaneye götürürken bilinç kapanırsa koma pozisyonu verilir veya ABC nin devamlılığı sağlanır.pozisyonu verilir veya ABC nin devamlılığı sağlanır.

Kedi ve Köpek Isırmaları: Kedi ve Köpek Isırmaları: KUDUZ KUDUZ tehlikesi vardır. Bu gibi durumlarda tehlikesi vardır. Bu gibi durumlarda ısırılan yer ilk önce bol su ile ısırılan yer ilk önce bol su ile sabunlanıp köpürtülerek en az 5 sabunlanıp köpürtülerek en az 5 dakika yıkanır. dakika yıkanır.

Aşı yaptırılır. Mümkünse hayvan Aşı yaptırılır. Mümkünse hayvan gözetim altında tutulur, eğer 10 gün gözetim altında tutulur, eğer 10 gün içinde ölürse aşıya devam edilir, 10 içinde ölürse aşıya devam edilir, 10 günü geçmesine rağmen hayvan günü geçmesine rağmen hayvan ölmemişse, aşıya gerek yoktur. ölmemişse, aşıya gerek yoktur. Hayvan bulunamamışsa, aşı mutlaka Hayvan bulunamamışsa, aşı mutlaka yaptırılmalıdır.yaptırılmalıdır.

Yılan Sokması:Yılan Sokması: İki derin diş izi yılanın zehirli İki derin diş izi yılanın zehirli olduğunu gösterir. Bu durumda sokulan yerin olduğunu gösterir. Bu durumda sokulan yerin altından ve üstünden altından ve üstünden venöz turnikevenöz turnike yapılarak, zehrin dolaşıma katılımı yapılarak, zehrin dolaşıma katılımı yavaşlatılır. Ağzında yara ve çürük dişi yavaşlatılır. Ağzında yara ve çürük dişi olmayan bir kişi yara yerinden zehri emip olmayan bir kişi yara yerinden zehri emip tükürebilir. Organ hareketsiz halde ve tükürebilir. Organ hareketsiz halde ve sarkıtılarak tutulur. Kişi mümkün olduğunca sarkıtılarak tutulur. Kişi mümkün olduğunca sakin tutulmaya çalışılmalıdır. Hastaneye sakin tutulmaya çalışılmalıdır. Hastaneye götürülmelidir ve tetanos aşısı yaptırılmalıdır.götürülmelidir ve tetanos aşısı yaptırılmalıdır.

VENÖZ  TURNİKEVENÖZ  TURNİKE: Enli kumaş veya kravat, : Enli kumaş veya kravat, yılanın soktuğu yerin hemen altından ve yılanın soktuğu yerin hemen altından ve üstünden bağlanır. Ancak dolaşım üstünden bağlanır. Ancak dolaşım engellenmeyecek şekilde bağlanmalıdır. engellenmeyecek şekilde bağlanmalıdır. Bunun için bacakta ise ayak, kolda ise el Bunun için bacakta ise ayak, kolda ise el parmaklarına bakılır morarma varsa, hemen parmaklarına bakılır morarma varsa, hemen gevşetilir.   gevşetilir.  

Akrep Sokması:Akrep Sokması: Sokulan yere amonyak veya su Sokulan yere amonyak veya su ile bulamaç yapılmış yemek karbonatı sürülebilir. ile bulamaç yapılmış yemek karbonatı sürülebilir. Venöz turnike uygulanabilir. Hastaneye Venöz turnike uygulanabilir. Hastaneye götürülmelidir.götürülmelidir.

   Arı Sokması:Arı Sokması: Sabunlu su ile yıkanabilir veya Sabunlu su ile yıkanabilir veya

antiseptik ile silinebilir. İğne çıkarılabilecek antiseptik ile silinebilir. İğne çıkarılabilecek durumdaysa cımbızla çıkarılır aksi halde, durumdaysa cımbızla çıkarılır aksi halde, zorlanmaz.zorlanmaz.

Yerel belirtiler genel belirtilere dönüşüyorsa, vakit Yerel belirtiler genel belirtilere dönüşüyorsa, vakit kaybedilmeden hastaneye götürülmelidir.kaybedilmeden hastaneye götürülmelidir.

   Deniz Kestanesi Batması:Deniz Kestanesi Batması: Bu durumda organ Bu durumda organ

(genelde ayak), yanmayacak şekilde (genelde ayak), yanmayacak şekilde dayanabileceği kadar (45° C) sıcak su içine dayanabileceği kadar (45° C) sıcak su içine daldırılarak, 20-30 dakika (ağrı dininceye) kadar daldırılarak, 20-30 dakika (ağrı dininceye) kadar bekletilir. Sıcak dikeni eritir.bekletilir. Sıcak dikeni eritir.

Denizanası Teması:Denizanası Teması: Denizanası ve Denizanası ve deniz şakayıklarının nematokist deniz şakayıklarının nematokist denilen vantuzlarındaki çengellerle denilen vantuzlarındaki çengellerle cilde tutunurlar, bunların zarar cilde tutunurlar, bunların zarar verilmeden uzaklaştırılması için: önce verilmeden uzaklaştırılması için: önce alkol (ya da sirke veya deniz suyu) ile alkol (ya da sirke veya deniz suyu) ile yıkanır, sonra üzerine pudra ekilir, yıkanır, sonra üzerine pudra ekilir, varsa çiğ et konarak yumuşatılır ve varsa çiğ et konarak yumuşatılır ve bıçağın tersi veya tahta çubukla bıçağın tersi veya tahta çubukla deriden sıyrılır. Ya da o kısım deriden sıyrılır. Ya da o kısım doğrudan musluk suyu ile yıkanabilir; doğrudan musluk suyu ile yıkanabilir; tatlı su vantuzları patlatacağından tatlı su vantuzları patlatacağından kişi rahatlayacaktırkişi rahatlayacaktır

İLKYARDIM GEREKTİREN  ÖZEL İLKYARDIM GEREKTİREN  ÖZEL DURUMLAR  VE  HASTALIKLARDURUMLAR  VE  HASTALIKLAR

BAYILMABAYILMA Aniden ortaya çıkan dolaşım Aniden ortaya çıkan dolaşım

yetmezliğine bağlı olarak, beynin yetmezliğine bağlı olarak, beynin kısa süreli kansız kalması sonucu kısa süreli kansız kalması sonucu görülen geçici bilinç kaybıdır. görülen geçici bilinç kaybıdır. Nedeni; açlık, kan basıncının Nedeni; açlık, kan basıncının düşmesi, beklenmedik bir olay veya düşmesi, beklenmedik bir olay veya herhangi bir şeyle karşılaşma, aşırı herhangi bir şeyle karşılaşma, aşırı sevinç ya da üzüntü, uzun süre sevinç ya da üzüntü, uzun süre havasız ve kapalı ortamda bulunma havasız ve kapalı ortamda bulunma vb, olabilirvb, olabilir

İlkyardımİlkyardım . . Kişi, hemen sırt üstü yatırılarak ayakları Kişi, hemen sırt üstü yatırılarak ayakları

yükseğe kaldırılır (şok pozisyonu yükseğe kaldırılır (şok pozisyonu verilir ),verilir ),

Sıkı giysiler gevşetilir, kapalı Sıkı giysiler gevşetilir, kapalı ortamdaysa açık havaya çıkarılır,ortamdaysa açık havaya çıkarılır,

. Yüzüne su serpilebilir, bu uyarı . Yüzüne su serpilebilir, bu uyarı sonucunda kişi daha çabuk kendine sonucunda kişi daha çabuk kendine gelir,gelir,

Uyarıcı olarak hoş olan (kolonya) veya Uyarıcı olarak hoş olan (kolonya) veya hoş olmayan (soğan kokusu vb ) kokular hoş olmayan (soğan kokusu vb ) kokular koklatılabilir,koklatılabilir,

Kişi kendine geldiğinde hemen ayağa Kişi kendine geldiğinde hemen ayağa kaldırılırsa yine bayılacağı için önce kaldırılırsa yine bayılacağı için önce oturtulur. oturtulur.

İçecek bir şeyler verilir (açlıktan İçecek bir şeyler verilir (açlıktan bayılmışsa şekerli içecekler, tansiyon bayılmışsa şekerli içecekler, tansiyon düşüklüğü veya aşırı sıcak ve terleme düşüklüğü veya aşırı sıcak ve terleme söz konusu ise tuzlu ayran tercih söz konusu ise tuzlu ayran tercih edilmelidir).edilmelidir).

Eğer 5 dakikaya kadar kişi halen Eğer 5 dakikaya kadar kişi halen kendine gelmemişse mutlaka kendine gelmemişse mutlaka hastaneye götürülmelidir.hastaneye götürülmelidir.

DİYABETES MELLİTUS (ŞEKER DİYABETES MELLİTUS (ŞEKER HASTALIĞI)HASTALIĞI)

Halk arasında kısaca şeker hastalığı Halk arasında kısaca şeker hastalığı olarak bilinen  diyabetes mellitus’ta , olarak bilinen  diyabetes mellitus’ta , kandaki şeker düzeyinin düşmesi kandaki şeker düzeyinin düşmesi veya yükselmesi sonucu ilk ve acil veya yükselmesi sonucu ilk ve acil yardım gerektiren  sorunlar yardım gerektiren  sorunlar görülebilir. Bu sorunlar: kandaki görülebilir. Bu sorunlar: kandaki şeker oranının yükselmesi sonucu şeker oranının yükselmesi sonucu ortaya çıkan ortaya çıkan hiperglisemihiperglisemi ile ile kandaki şeker oranının düşmesi kandaki şeker oranının düşmesi sonucu ortaya çıkan sonucu ortaya çıkan hipoglisemihipoglisemi ‘dir.  ‘dir. 

Hipoglisemi, hiperglisemiden çok daha Hipoglisemi, hiperglisemiden çok daha tehlikeli olup kısa sürede(10 dakika – 2 tehlikeli olup kısa sürede(10 dakika – 2 saat gibi ) hastanın kaybedilmesine neden saat gibi ) hastanın kaybedilmesine neden olabilir. Çünkü, beynin düzenli ve belirli olabilir. Çünkü, beynin düzenli ve belirli miktarda şekere (glukoza) gereksinimi miktarda şekere (glukoza) gereksinimi vardır. Şeker azaldığında beyin enerjisiz vardır. Şeker azaldığında beyin enerjisiz kalacağından beyin hücrelerinde harabiyet kalacağından beyin hücrelerinde harabiyet başlar (solunum durduğunda beynin başlar (solunum durduğunda beynin oksijensizliğe ancak 4-6 dakika oksijensizliğe ancak 4-6 dakika dayanabildiği gibi şekersizliğe de uzun dayanabildiği gibi şekersizliğe de uzun süre dayanamaz.). Kişide açlık belirtileri süre dayanamaz.). Kişide açlık belirtileri normal bir insandakinden daha hızlı ortaya normal bir insandakinden daha hızlı ortaya çıkabilir. çıkabilir.

Kişi kısa sürede kendini kaybedebilir Kişi kısa sürede kendini kaybedebilir (bilinç düzeyinde değişiklik: sinirlilik, (bilinç düzeyinde değişiklik: sinirlilik, bilinç bulanıklığı, bilincin giderek bilinç bulanıklığı, bilincin giderek kapanması gibi). Bunun için hemen kapanması gibi). Bunun için hemen tablodaki hipoglisemi bulgularından tablodaki hipoglisemi bulgularından biri veya birkaçı bir arada görülmeye biri veya birkaçı bir arada görülmeye başlanmışsa, kişi içebilecek başlanmışsa, kişi içebilecek durumdaysa şekerli sıvılar içirilir ya da durumdaysa şekerli sıvılar içirilir ya da ağzına şeker verilir. Bilinci ağzına şeker verilir. Bilinci kapanmışsa, dişleri ile yanak arasına kapanmışsa, dişleri ile yanak arasına kolay eriyen cinsten şeker kolay eriyen cinsten şeker yerleştirilerek hemen hastaneye yerleştirilerek hemen hastaneye götürülmelidir. götürülmelidir.

Hiperglisemide kandaki şeker Hiperglisemide kandaki şeker uzun saatler (6-12 saat) uzun saatler (6-12 saat) içinde yükselirken tablodaki içinde yükselirken tablodaki belirtiler görülebilir. Bilinci belirtiler görülebilir. Bilinci kapalı değilse, herhangi bir kapalı değilse, herhangi bir ilkyardıma gerek yoktur, kişi ilkyardıma gerek yoktur, kişi en kısa zamanda hastaneye en kısa zamanda hastaneye götürülmelidir. götürülmelidir.    

İlkyardımİlkyardım

Hipoglisemi gelişiyorsa, kişiye hemen bir Hipoglisemi gelişiyorsa, kişiye hemen bir kesme şeker verilir. Veya kişi kendisi kesme şeker verilir. Veya kişi kendisi içebilecek durumdaysa, şekerli içecekler içebilecek durumdaysa, şekerli içecekler (varsa kola, meyve suları da olabilir) (varsa kola, meyve suları da olabilir)

      içirilir. Kişinin durumu verilen şekere içirilir. Kişinin durumu verilen şekere rağmen kötüleşiyorsa vakit rağmen kötüleşiyorsa vakit kaybedilmeden mutlaka hastaneye kaybedilmeden mutlaka hastaneye götürülmelidir. Diyabetli kişiler, götürülmelidir. Diyabetli kişiler, hipoglisemi olasılığına karşı yanlarında hipoglisemi olasılığına karşı yanlarında şeker, şekerli bisküviler  bulundurmalıdır.şeker, şekerli bisküviler  bulundurmalıdır.

Hiperglisemi, yavaş geliştiğinden Hiperglisemi, yavaş geliştiğinden hastaneye kadar yetiştirilebilir, hastaneye kadar yetiştirilebilir, ilkyardım  gerektirmez. Hastanın ilkyardım  gerektirmez. Hastanın bilinci kapanmak üzere veya bilinci kapanmak üzere veya kapalıysa, soluk yolu açıklığı kapalıysa, soluk yolu açıklığı sağlanarak hastaneye sağlanarak hastaneye götürülmelidir.  götürülmelidir. 

EPİLEPSİ (SARA)EPİLEPSİ (SARA)

Beyindeki elektriksel  aktivitenin geçici Beyindeki elektriksel  aktivitenin geçici olarak durması veya bozulması sonucu, olarak durması veya bozulması sonucu, kişinin kasılması ve bilincinin kaybolması kişinin kasılması ve bilincinin kaybolması olayına epilepsi denilmektedir. Nöbetler olayına epilepsi denilmektedir. Nöbetler çeşitli şekillerde görülebilir; kişi otururken çeşitli şekillerde görülebilir; kişi otururken dalıp gidebileceği gibi, kasılmalar da dalıp gidebileceği gibi, kasılmalar da olabilir. Nedeni kalıtımsal olabileceği gibi, olabilir. Nedeni kalıtımsal olabileceği gibi, kafa yaralanmaları, beyinde kanamalar, kafa yaralanmaları, beyinde kanamalar, tümörler, iltihaplar sonucu da ortaya tümörler, iltihaplar sonucu da ortaya çıkabilir. Ancak nedeni saptanamayan çıkabilir. Ancak nedeni saptanamayan epilepsiler de oldukça yaygındır epilepsiler de oldukça yaygındır

İlkyardım:İlkyardım: Kişinin kendini yaralamaması için Kişinin kendini yaralamaması için

tedbir alınır; yatırılır, dilini ısırmaması tedbir alınır; yatırılır, dilini ısırmaması için çene kenetlenmemişse, için çene kenetlenmemişse, dişlerinin      arasına bir şey konur dişlerinin      arasına bir şey konur (mendil, kalem vs gibi). (mendil, kalem vs gibi). METAL METAL ZARAR ZARAR VERECEĞİNDEN  KULLANILMAMAVERECEĞİNDEN  KULLANILMAMALIDIR. LIDIR.

Başını ve kollarını ritmik olarak bir Başını ve kollarını ritmik olarak bir yerlere vuruyorsa battaniye, ceket yerlere vuruyorsa battaniye, ceket vb   malzemelerle desteklenerek vb   malzemelerle desteklenerek kendisini yaralaması engellenir.kendisini yaralaması engellenir.

YAPILMAYACAK ŞEYLER:YAPILMAYACAK ŞEYLER: Hastanın yumruk şeklindeki ellerini Hastanın yumruk şeklindeki ellerini

zorla açmaya çalışmak;zorla açmaya çalışmak; Soğan keserek veya pamuğa Soğan keserek veya pamuğa

kolonya damlatarak ağzına veya kolonya damlatarak ağzına veya burnuna kapatmak,  bu çok burnuna kapatmak,  bu çok sakıncalıdır çünkü bu şekilde kişinin sakıncalıdır çünkü bu şekilde kişinin nefes alması önlenerek kendine nefes alması önlenerek kendine gelmesi engellenmektedir. gelmesi engellenmektedir.

** Epilepside uyarıya gereksinim ** Epilepside uyarıya gereksinim yoktur, çünkü olay dolaşımdan ve yoktur, çünkü olay dolaşımdan ve beyindeki     elektriksel aktivitenin  beyindeki     elektriksel aktivitenin  geçici bozulmasından geçici bozulmasından kaynaklanmaktadır. Bu gibi kaynaklanmaktadır. Bu gibi durumlarda uyarının hiçbir yararı durumlarda uyarının hiçbir yararı yoktur, hatta zararlı olabilmektedir.yoktur, hatta zararlı olabilmektedir.

* Elinizi dişleri arasına kaptırmayın, * Elinizi dişleri arasına kaptırmayın, sizin elinizi kolunuzu kavramasına sizin elinizi kolunuzu kavramasına izin vermeyin aksi halde sizde zarar izin vermeyin aksi halde sizde zarar görürsünüz.görürsünüz.

KALP KRİZİKALP KRİZİ

Kalbi besleyen koroner arterlerin çeşitli Kalbi besleyen koroner arterlerin çeşitli nedenlerle kalbi besleyememesi sonucu nedenlerle kalbi besleyememesi sonucu ortaya çıkan tabloya kalp krizi ortaya çıkan tabloya kalp krizi denilmektedir. Angina pektoris veya akut denilmektedir. Angina pektoris veya akut myokard enfarktüsü şeklinde ortaya myokard enfarktüsü şeklinde ortaya çıkabilir. çıkabilir. Arterin daralmasıArterin daralması nedeniyle, nedeniyle, fiziksel aktivite, ruhsal stres veya aşırı fiziksel aktivite, ruhsal stres veya aşırı soğuk sonucunda kalbin artan oksijen soğuk sonucunda kalbin artan oksijen ihtiyacı karşılanamayacağı için kalp ihtiyacı karşılanamayacağı için kalp kasında gerekli kasılma olamayacaktır, kasında gerekli kasılma olamayacaktır, dolayısıyla da kriz meydana gelecektir. dolayısıyla da kriz meydana gelecektir. Buluğ çağından 90 yaşına kadar kalp krizi Buluğ çağından 90 yaşına kadar kalp krizi geçirilebilirse de  yaş ilerledikçe kalp geçirilebilirse de  yaş ilerledikçe kalp krizine yatkınlık artar.. krizine yatkınlık artar..

Enfarkt(üs), kan desteğinin Enfarkt(üs), kan desteğinin kesilmesine bağlı doku ölümüdür. kesilmesine bağlı doku ölümüdür.

Kalp krizi; kandaki kolesterol Kalp krizi; kandaki kolesterol düzeyinin yükselmesi, sigara, alkol, düzeyinin yükselmesi, sigara, alkol, stres, yüksek tansiyon, şişmanlık, stres, yüksek tansiyon, şişmanlık, hareketsizlik gibi kontrol edilebilir hareketsizlik gibi kontrol edilebilir nedenlerle; yaş, cinsiyet, kalıtım, nedenlerle; yaş, cinsiyet, kalıtım, diabet vs gibi kontrol edilemeyen diabet vs gibi kontrol edilemeyen nedenler sonucu ortaya çıkabilir. nedenler sonucu ortaya çıkabilir.

ANGİNA PEKTORİS:ANGİNA PEKTORİS: Kalp, bir süre Kalp, bir süre gereksiniminden az oksijenle beslenmek, gereksiniminden az oksijenle beslenmek, zorunda kalırsa, kişinin soluğunu kesecek zorunda kalırsa, kişinin soluğunu kesecek kadar şiddetli göğüs ağrısı olur, bu ağrıya kadar şiddetli göğüs ağrısı olur, bu ağrıya angina pektoris denir. Ağrı genellikle angina pektoris denir. Ağrı genellikle sternum (göğüs kemiği) arkasında sternum (göğüs kemiği) arkasında hissedilir; kola (özelikle sol kola), çeneye, hissedilir; kola (özelikle sol kola), çeneye, epigastriuma (karnın üst orta bölgesine) epigastriuma (karnın üst orta bölgesine) yayılır.yayılır.

AKUT MYOKARD ENFARKTÜSÜ:AKUT MYOKARD ENFARKTÜSÜ: Koroner Koroner arterin, arterioskleroza(damar sertliğine) arterin, arterioskleroza(damar sertliğine) bağlı olarak daralması veya kan pıhtısı ile bağlı olarak daralması veya kan pıhtısı ile tıkanması sonucunda bu arterle beslenen tıkanması sonucunda bu arterle beslenen kalp kasına giden oksijen yetersiz kalp kasına giden oksijen yetersiz kalacağından, myokard kası görevini kalacağından, myokard kası görevini yerine getiremez; yeterince kanın vücuda yerine getiremez; yeterince kanın vücuda pompalanamadığı bu tabloya, akut pompalanamadığı bu tabloya, akut myokard enfarktüsü (AMI) denir.myokard enfarktüsü (AMI) denir.

İlkyardımİlkyardım

Angina pektoristeAngina pektoriste:: Hasta mutlaka hemen dinlen(diril) Hasta mutlaka hemen dinlen(diril)

melidir; yürüyorsa durmalı, oturtulmalı melidir; yürüyorsa durmalı, oturtulmalı veyaveya

      yatırılmalıdır. Mümkünse hareket yatırılmalıdır. Mümkünse hareket ettirilmemelidir. Hasta ettirilmemelidir. Hasta sakinleştirilmelidir.sakinleştirilmelidir.

Sıkı giysiler gevşetilir.Sıkı giysiler gevşetilir. Dilaltı nitrogliserin (isordil, 5 mg ) verilir.Dilaltı nitrogliserin (isordil, 5 mg ) verilir. Gerekiyorsa (solunum ve kalp Gerekiyorsa (solunum ve kalp

durmuşsa) CPR yapılır.durmuşsa) CPR yapılır. Hastaneye götürülür ( mümkün Hastaneye götürülür ( mümkün

olduğunca az hareket ettirilerek ).olduğunca az hareket ettirilerek ).

Akut myokard Akut myokard enfarktüsündeenfarktüsünde Hastanın ağrısının ve korkusunun Hastanın ağrısının ve korkusunun

giderilmesi önemlidirgiderilmesi önemlidir Hasta sırtüstü yatırılır ve hareket Hasta sırtüstü yatırılır ve hareket

ettirilmez, ettirilmez, Hastanın solunum sıkıntısı varsa, Hastanın solunum sıkıntısı varsa,

baş yükseltilirbaş yükseltilir Mümkünse oksijen verilir 2 lt/dk Mümkünse oksijen verilir 2 lt/dk

gidecek şekildegidecek şekilde Mutlaka hastaneye götürülür.Mutlaka hastaneye götürülür.

Gerekiyorsa (solunum ve kalp Gerekiyorsa (solunum ve kalp durmuşsa) CPR  yapılır.durmuşsa) CPR  yapılır.

Kalp krizi sonucu görülen kalp Kalp krizi sonucu görülen kalp durmalarında, hemen kalp masajı durmalarında, hemen kalp masajı başlatılır ve sağlık      kuruluşuna başlatılır ve sağlık      kuruluşuna kadar sürdürülürse kişinin kadar sürdürülürse kişinin döndürülme şansı yükselecektir.döndürülme şansı yükselecektir.

Endişeli hastanın sakinleştirilmesi ve Endişeli hastanın sakinleştirilmesi ve hastanın hareketinin kısıtlanması hastanın hareketinin kısıtlanması kalbin yükünün azaltılması açısından kalbin yükünün azaltılması açısından önemlidir.önemlidir.

FELÇ FELÇ

Genelde, beyni besleyen kan Genelde, beyni besleyen kan damarlarının yırtılması veya damarlarının yırtılması veya tıkanması gibi nedenlerle, beyindeki tıkanması gibi nedenlerle, beyindeki kanlanmanın bozulması sonucu kanlanmanın bozulması sonucu ortaya çıkan  bir tablodur. Özellikle ortaya çıkan  bir tablodur. Özellikle yüksek tansiyonlu kişilerde görülme yüksek tansiyonlu kişilerde görülme sıklığı yüksektir. İlkyardımda iki sıklığı yüksektir. İlkyardımda iki şekilde değerlendirebiliriz:şekilde değerlendirebiliriz:

Hafif felçHafif felç: Beyni besleyen küçük kan : Beyni besleyen küçük kan damarlarının hasarı ile oluşur. damarlarının hasarı ile oluşur. Genelde, bilinç kaybı yoktur ve Genelde, bilinç kaybı yoktur ve bulgular zarar gören bölümle ilgilidir.bulgular zarar gören bölümle ilgilidir.

Belirtileri:Belirtileri: Baş ağrısı, şaşkınlık hali (konfüzyon), Baş ağrısı, şaşkınlık hali (konfüzyon),

kulak çınlaması, baş dönmesi;kulak çınlaması, baş dönmesi; Hasar arttıkça, konuşmada hafif Hasar arttıkça, konuşmada hafif

güçlük, hafıza bozuklukları, kişilik güçlük, hafıza bozuklukları, kişilik değişmesi, kol veya  bacakta değişmesi, kol veya  bacakta uyuşma, ilerleyen güçsüzlük.uyuşma, ilerleyen güçsüzlük.

İLK YARDIMİLK YARDIM Hasta kazalara ve fiziksel etkilere Hasta kazalara ve fiziksel etkilere

karşı ( düşme, çarpma, ateş, sıcak,  karşı ( düşme, çarpma, ateş, sıcak,  soğuk ve kesici aletler , vb.) soğuk ve kesici aletler , vb.) korunur.   korunur.  

Hemen hastaneye götürülür.Hemen hastaneye götürülür.

Ağır Felç:Ağır Felç: Belirtiler:Belirtiler: Bilinç kaybıBilinç kaybı Vücutta tek (ya da çift) taraflı paralizi (güç Vücutta tek (ya da çift) taraflı paralizi (güç

kaybı) veya pleji (kuvvet kaybı)kaybı) veya pleji (kuvvet kaybı) Solunum ve yutma güçlüğüSolunum ve yutma güçlüğü Mesane ve barsak kontrolünün kaybı Mesane ve barsak kontrolünün kaybı

(inkontinans)(inkontinans) Konuşma güçlüğü, uyku haliKonuşma güçlüğü, uyku hali Gözbebekleri (pupiller) büyüklüğünde Gözbebekleri (pupiller) büyüklüğünde

farklılık (anizokorifarklılık (anizokori

İlkyardım:İlkyardım: ABC sürekli kontrol edilir  ve ABC sürekli kontrol edilir  ve

devamlılığı sağlanır.devamlılığı sağlanır. Kusma olasılığına karşı yan Kusma olasılığına karşı yan

yatırılarak (özellikle felç gelişen kol yatırılarak (özellikle felç gelişen kol tarafına yatırılarak) hastaneye tarafına yatırılarak) hastaneye götürülür.götürülür. Bilinçsiz hastanın yan Bilinçsiz hastanın yan yatırılmasınayatırılmasına, özellikle de başın, , özellikle de başın, kusmuk veya sekresyonun dışarı kusmuk veya sekresyonun dışarı akabileceği şekilde yana çevrilmesi akabileceği şekilde yana çevrilmesi pozisyonuna pozisyonuna KOMA POZİSYONU KOMA POZİSYONU adı adı verilmektedir.verilmektedir.

KOMAKOMA

İnsanlar çevrelerindeki uyarıları beş duyu (görme, İnsanlar çevrelerindeki uyarıları beş duyu (görme, işitme, koklama, tatma, dokunma duyuları) ile işitme, koklama, tatma, dokunma duyuları) ile algılayıp, olaylara uygun tepki gösterirler; algılayıp, olaylara uygun tepki gösterirler; örneğin, ağrılı uyaranları uzaklaştırmayı sağlayan örneğin, ağrılı uyaranları uzaklaştırmayı sağlayan refleksler gibi. Çimdiklediğiniz kişi hemen tepki refleksler gibi. Çimdiklediğiniz kişi hemen tepki olarak elinizi uzaklaştırmaya çalışır. Oysa bilinci olarak elinizi uzaklaştırmaya çalışır. Oysa bilinci kapanmış hastalarda beş duyu ile algılama kapanmış hastalarda beş duyu ile algılama ortadan kalkar. Derin uyku halindeki, bilinci ortadan kalkar. Derin uyku halindeki, bilinci kapanmış hasta ağrılı uyaranlara bile tepki kapanmış hasta ağrılı uyaranlara bile tepki veremez. Bu nedenle bu durumdaki kişiler bir çok veremez. Bu nedenle bu durumdaki kişiler bir çok bakımdan tehlike altındadır. Bilinç kaybına neden bakımdan tehlike altındadır. Bilinç kaybına neden olabilecek yüzlerce nedenden hangisi sebep olabilecek yüzlerce nedenden hangisi sebep olursa olsun, koma kişinin en çok yardıma olursa olsun, koma kişinin en çok yardıma muhtaç olduğu bir durumdur.muhtaç olduğu bir durumdur.

Bilinci kapalı kişi:Bilinci kapalı kişi: Yardım isteyemez.Yardım isteyemez. Dikkatli değerlendirilmeyecek olursa Dikkatli değerlendirilmeyecek olursa

hastanın öldüğü sanılabilir.hastanın öldüğü sanılabilir. Nedene yönelik tahmin hayat kurtarıcı Nedene yönelik tahmin hayat kurtarıcı

olabilir.olabilir. Kolayca zarar görebilirKolayca zarar görebilir Solunum yolu tıkanabilir.Solunum yolu tıkanabilir. Hasta kusabilir ve kusmuk soluk yolunu Hasta kusabilir ve kusmuk soluk yolunu

tıkayabilir.tıkayabilir. Gözünü yabancı cisimlerden korumasını Gözünü yabancı cisimlerden korumasını

sağlayan refleks mekanizması ortadan sağlayan refleks mekanizması ortadan kalkmıştır.          kalkmıştır.         

Öğürme refleksi ya da öksürük Öğürme refleksi ya da öksürük mekanizması çalışmayabilir.mekanizması çalışmayabilir.

BİLİNCİ KAPALI HER BİLİNCİ KAPALI HER KİŞİNİN SOLUNUM KİŞİNİN SOLUNUM YOLUNUN KAPALI YOLUNUN KAPALI OLDUĞU KABUL OLDUĞU KABUL EDİLMELİDİR.EDİLMELİDİR.

Bu durumda ABC kontrol edilir. Bu durumda ABC kontrol edilir. Soluk yolunun açıklığının devamı Soluk yolunun açıklığının devamı sağlanır. Bilinç kaybının çeşitli sağlanır. Bilinç kaybının çeşitli nedenleri olabilir; kafaya gelen nedenleri olabilir; kafaya gelen darbeler, beyindeki kanamalar, darbeler, beyindeki kanamalar, iltihaplar (menenjit vs), tümörler, iltihaplar (menenjit vs), tümörler, bazı ilaçların veya alkolün aşırı bazı ilaçların veya alkolün aşırı alınması, siroz, üremi, diyabet alınması, siroz, üremi, diyabet (şeker hastalığı) vs.(şeker hastalığı) vs.

İlkyardımİlkyardım

ABC sürekli kontrol edilir (gerekiyorsa ABC sürekli kontrol edilir (gerekiyorsa suni solunum, kalp masajı yapılır )suni solunum, kalp masajı yapılır )

Soluk alıyorsa, Soluk alıyorsa, koma pozisyonundakoma pozisyonunda yatırılır,yatırılır,

Hastaneye götürülürHastaneye götürülür Bilinci kapalı kişilerin üzerine soğuk su Bilinci kapalı kişilerin üzerine soğuk su

dökülmesi, şamarlanması, sarsılması dökülmesi, şamarlanması, sarsılması (özellikle beyin kanaması veya kafa (özellikle beyin kanaması veya kafa travmasında) tehlikeli olabileceğinden, travmasında) tehlikeli olabileceğinden, bu gibi davranışlardan kesinlikle bu gibi davranışlardan kesinlikle kaçınılmalıdır.kaçınılmalıdır.

Komanın nedenini teşhis etmeye Komanın nedenini teşhis etmeye yardımcı olabilecek özellikler:yardımcı olabilecek özellikler:

Nefesi ALKOL kokuyorsa, Nefesi ALKOL kokuyorsa, alkol komasındaalkol komasında olabilirolabilir

Nefesi ASETONNefesi ASETON veya ÇÜRÜK ELMA gibi veya ÇÜRÜK ELMA gibi kokuyorsa,kokuyorsa, şeker koması şeker koması (hiperglisemi, (hiperglisemi, diyabet) olabilir.diyabet) olabilir.

Eğer hastanın cebinde tegretol, dilantin, Eğer hastanın cebinde tegretol, dilantin, gibi epilepsi ilaçları varsa veya içtiği gibi epilepsi ilaçları varsa veya içtiği biliniyorsa biliniyorsa epileptik komaepileptik koma olabilir. olabilir.

Hastanın cebinde veya çevrede boş ilaç Hastanın cebinde veya çevrede boş ilaç şişesi varsa, şişesi varsa, ilaç zehirlenmesiilaç zehirlenmesi akla akla gelebilir.gelebilir.

Hastanın kollarında iğne izleri varsa, aşırı Hastanın kollarında iğne izleri varsa, aşırı doz doz uyuşturucu kullanımıuyuşturucu kullanımı söz konusu söz konusu olabilirolabilir