teorie handlu - msg
DESCRIPTION
Teorie handlu z MSG WZ UWTRANSCRIPT
Teorie handlu
Kluczowe teorie handlu międzynarodowego
• Merkantylizm,• Neomerkantylizm,• Przewaga absolutna i komparatywna,• Warunków czynnikowych,• Cykl życia produktu,• Podobieństwa krajów,• zależności,• Strategiczna teoria handlu,• Teoria eklektyczna• Konkurencyjności narodów – „diament” Portera
Merkantylizm
• Najstarsze historycznie podejście do teorii handlu międzynarodowego,
• XVI –XVII wiek
• Zgodnie z teorią merkantylizmu – kraje powinny więcej eksportować niż importować
• Celem jest gromadzenie złota
Neomerkantylizm
• W XX w. powrót do założeń teorii merkantylistycznej
• Cele:
– Produkować lokalnie więcej niż importować,
– Utrzymać możliwie najwyższą stopę zastąpienia produktów importowanych produkowanymi lokalnie.
Neomerkantylizm
• Kraje wykorzystując tę strategię uzyskująnadwyżkę eksportową dla realizacji celów społecznych lub/i politycznych
Klasyczne teorie handlu zagranicznego
• Kosztów bezwzględnych,
• Kosztów względnych.
Założenia klasycznych teorii handlu
• Dwa kraje, dwa produkty, jeden czynnik produkcji (praca)
• Różne funkcje produkcji w obu krajach• Jednostkowe koszy produkcji są stałe i zależne od ilości
pracy• Czynniki produkcji są doskonale przenośne w kraju i
nieprzenośne między krajami• Towary są całkowicie przenośne w kraju i pomiędzy
krajami• Koszty transportu nie są uwzględniane
Teoria kosztów absolutnychA. Smith
• Adam Smith,
• Bogactwo państw jest oparte o możliwości eksportu dóbr i usług (bardziej niż o gromadzenie złota)
• Podstawa bogactwa to – specjalizacja produkcji w skali międzynarodowej
• Podstawa specjalizacji – ten kto jest w stanie wytwarzać dobra i usługi taniej
Teoria kosztów absolutnych
Przykład
• siła robocza = 100 pracowników
• Wydajność USA – 2 tony ukł. scalonych
4 tony ryżu
• Wydajność Japonia 2,5 t. u.scalonych
1 tona ryżu
Teoria kosztów absolutnych
Kraj Układy scalone RyŜUSA 200 -Japonia 250 -Razem 450 -
Kraj Układy scalone RyŜUSA - 400Japonia - 100Razem - 500
Teoria kosztów absolutnych
Kraj Układy scalone RyŜUSA 100 200Japonia 125 50Razem 225 250
Autarkia – po 50% nakładów
Teoria kosztów absolutnych
Specjalizacja
Kraj Układy scalone RyŜ
USA - 400Japonia 250 -
Razem 250 400Poprzednio 225 250
Nowe spojrzenie na teorię kosztów absolutnych
- teoria dostępności Kravisa
• Kravis – teoria dostępności – o specjalizacji decyduje dostępność zasobów
• Podstawą handlu dostępność dóbr
– Dostępność naturalna (absolutna),
– Dostępność względna
Teoria dostępności Kravisa
• Dostępność naturalna dotyczy zasobów naturalnych i warunków klimatycznych,
• Dostępność względna dotyczy technologii i doświadczenia
Dostępność względna
• Poziom przewagi naukowej
– Nauki podstawowe i stosowane
• Nakłady na badania i rozwój
• Personel badawczy
– ilość
– jakość
Dostępność względna
• zmienna
• niezmienna
Teoria kosztów komparatywnychprzewaga względna
• Co zrobić gdy jeden kraj produkuje wszystkie dobra taniej?
• David Ricardo
• Kluczowym zagadnieniem specjalizacji jest efektywność produkcji
• Specjalizacja dotyczy możliwości produkowania dóbr względnie taniej niżinnych w kraju liderze
Teoria kosztów względnych
siła robocza = 100 pracowników
• Wydajność USA – 2 tony ukł. scalonych
4 tony ryżu
• Wydajność Japonia 1 t. u.scalonych
1 tona ryżu
Teoria kosztów względnych
po 50 pracowników do kaŜdej
Kraj Układy scalone RyŜUSA 100 200Japonia 50 50Razem 150 250
Teoria kosztów względnych
Koszt alternatywny:
Koszt alternatywny us w USA 2, w Japonii 1
Koszt alternatywny ryŜu w USA 0,5, w Japonii 1
Teoria kosztów względnych
SPECJALIZACJA:
Podział Japonia 25 pracowników do us, a w USA 10 do ryŜu
Kraj Układy scalone RyŜUSA 80 240Japonia 75 25Razem 155 265
Teoria kosztów względnych
Wymiana
Stopa wymiany – 1,5 tony ryŜu za t. us (powinno być 1,6 do 1 ale strony muszą zyskiwać)
Efekt handlowy:
Kraj Układy scalone RyŜUSA 102 207Japonia 53 58Razem 155 265poprzednio 150 250
Teoria wielkości kraju
• Wzorce handlu zależą od wielkości krajów
Różnice pomiędzy krajami większymi i mniejszymi
Kraje większe:
• Mają tendencję do eksportu mniejszej części produkcji i importu mniejszej części konsumpcji (mniejszy poziom zależności mię)
• Odnotowują wyższe koszty transportu w eksporcie
• Korzystają z ekonomii skali
Korzyści skali większego kraju
• Mniejsze koszty per capita dostarczania usług publicznych
• Większy rynek wewnętrzny wpływający na wzrost produktywności oraz korzyści ekonomicznego wzrostu
• Silniejszy bufor dla regionalnych szoków ekonomicznych
Korzyści skali cd.
• Efektywniejsza redystrybucja dochodów podatkowych pomiędzy bogatszymi i biedniejszymi regionami
• Większe możliwości dostarczania bezpieczeństwa – mniejsze koszty per capita obronności
(Alesina, Spolaore, 2003)
Główne wady skali
• Większe zróżnicowanie preferencji
• Większe koszty koordynacji
• Problem z uzgodnieniem wspólnego działania
(Alesina, Spolaore, 2003)
Teoria czynnikowaobfitości zasobów
• Heckscher, Ohlin
• Zgodnie z tą teorią czynniki które wystepują we względnej obfitości są tańsze niż te które wystepująw względnym niedoborze
• Podstawa specjalizacji– Absolutna dostępność czynników (praca, kapitał)
– Koszt pozyskania danego czynnika
Teoria obfitości zasobów- założenia
• Dwa kraje, dwa towary, dwa czynniki produkcji (kapitał i praca),
• Brak kosztów transportu,
• Analizowane kraje są różnie wyposażone w czynniki produkcji,
• Czynniki produkcji są jednorodne, doskonale podzielne i porównywalne w skali międzynarodowej,
• Funkcje produkcji nie ulegają zmianie w danym czasie,
• Poziom kosztów i cen oraz ich relacje kształtują się wyłącznie pod wpływem relatywnego wyposażenia w czynniki produkcji,
• Preferencje konsumentów w obu krajach s ą takie same,
• Brak malejących lub rosnących przychodów,
• Niezmienność zasobochłonności wytwarzanych towarów,
• Rynki międzynarodowe działają na zasadzie wolnej konkurencji i brak tam barier handlowych.
Teoria obfitości zasobówzałożenia dotyczące technicznych warunków produkcji i wyboru
konsumenta
• Czynniki produkcji są jednorodne, doskonale podzielne i porównywalne w skali międzynarodowej,
• Relatywne wyposażenie w czynniki nie zmienia się z czasem – stałe funkcje produkcji
• Poziom kosztów i cen oraz ich relacje kształtująsię wyłączne pod wpływem relatywnego wyposażenia w czynniki produkcji
• Preferencje konsumentów są takie same
Teoria obfitości zasobówzałożenia odnoszące się do funkcjonowania gospodarki narodowej i
rynków międzynarodowych
• Rynki narodowe współpracują ze sobą na zasadzie wolnej konkurencji przy pełnym zatrudnieniu czynników produkcji,
• Na rynkach międzynarodowych panuje konkurencja doskonała
Teoria obfitości zasobówDefinicja fizyczna
(KL)A > (K
L)B
K – wielkość dostępnego kapitałuL - wielkość dostępnych zasobów ludzkichA, B - kraje
Teoria obfitości zasobówDefinicja cenowa
( iω
)A > ( iω
)B
i – koszt kapitału (stopa procentowa)ω – koszt pracy (stawka godzinowa)A,B - kraje
Teoria handlu wewnątrzgałęziowego
• przedmiotem zainteresowania jest równoległa wymiana dóbr zróżnicowanych, czyli charakteryzujących się występowaniem licznych odmian, gatunków czy modeli
Teoria handlu wewnątrzgałęziowego
• Wysoki popyt na różnorodność umożliwia specjalizację - to tzw. specjalizacja wewnątrzgałęziowa
Teoria handlu wewnątrzgałęziowego
• Specjalizacja horyzontalna (pozioma) – gdy importuje się towary nawet tam, gdzie jest sięeksporterem netto,
• Specjalizacja wertykalna (pionowa) – gdy importuje się dobra o innej użyteczności
Teoria cyklu życia produktu
• Zgodnie z ta teorią lokalizacja produkcji zmienia się z jednych krajów na inne
• Zmiany te zależą od poziomu rozwoju kraju i fazy cyklu życia produktu.
Teoria cyklu życia produktuzałożenia
• Różnicowanie produktów wg krajów
• Proces produkcji podlega ekonomii skali
• Obrót strumieniem informacji jest
ograniczony
• Ulegają zmianie techniczne i marketingowe
charakterystyki produktu i wzór tych zmian
jest przewidywalny.
Trzy rodzaje międzynarodowych konglomeratów
• Oparte na innowacjach – nowe przemysły,
R&D, bariery, agresywne strategie
• Dojrzałe – przemysły tradycyjne, produkty
standardowe, strategie zachowawcze lub
lidera kosztowego, wysokie bariery wejścia
• Starzejące się – bariery wejścia podlegają
erozji, przemysły schyłkowe, strategie
zachowawcze.
Teoria cyklu życia produktu- etapy
• początek
• wzrost
• dojrzałość
• zmierzch
Faza wstępna charakteryzuje się:
• Innowacyjnością w odpowiedzi na zaobserwowane potrzeby,
• Eksportem z krajów innowatorów,
• Rozwojem cech produktu
Teoria cyklu życia produktu
Wzrost charakteryzuje się :
• Rosnącym eksportem z krajów - innowatorów
• Zwiększoną konkurencją (nowi producenci)
• Zwiększonym zapotrzebowaniem na kapitał
• Początkiem przemieszczeń lokalizacji produkcji dla realizacji korzyści (inne kraje rozwinięte)
Teoria cyklu życia produktu
Dojrzałość charakteryzuje się:
• Spadkiem eksportu z kraju-innowatora
• Zwiększoną standaryzacją produktu
• Dużym zapotrzebowaniem na kapitał
• Rosnącą konkurencyjnością cenową
• Pojawieniem się produkcji na rynkach wschodzących
Teoria cyklu życia produktu
Zmierzch charakteryzuje się:
• Koncentracją produkcji w krajach wschodzących,
• Kraj – innowator staje się importerem netto
Teoria cyklu życia produktu
Teoria cyklu życia produktuLokalizacja produkcji
FazaFaza ProdukcjaProdukcja
PoczPocząątektek Kraj Kraj -- innowatorinnowator
WzrostWzrost Kraj innowator i inne kraje Kraj innowator i inne kraje uprzemysuprzemysłłowioneowione
DojrzaDojrzałłoośćść Wiele krajWiele krajóóww
ZmierzchZmierzch GGłłóównie w krajach rozwijajwnie w krajach rozwijająących cych sisięę (emerging markets)(emerging markets)
Teoria cyklu życia produktu Rynek docelowy
FazaFaza RynkiRynki
PoczPocząątektek GGłłóównie na rynek kraju innowatora wnie na rynek kraju innowatora
-- MaMałły eksporty eksport
WzrostWzrost •• ggłłóównie w krajach uprzemyswnie w krajach uprzemysłłowionychowionych
•• produkcja lokalna zastprodukcja lokalna zastęępuje eksport na tych puje eksport na tych rynkachrynkach
DojrzaDojrzałłoośćść •• wzrost produkcji na rynkach wschodzwzrost produkcji na rynkach wschodząącychcych
•• spadek produkcji w krajach uprzemysspadek produkcji w krajach uprzemysłłowionychowionych
ZmierzchZmierzch •• ggłłóównie na rynkach wschodzwnie na rynkach wschodząącychcych
•• eksport z rynkeksport z rynkóów wschodzw wschodząących na rynki krajcych na rynki krajóów w uprzemysuprzemysłłowionychowionych
Teoria cyklu życia produktu czynniki konkurencyjne
FazaFaza czynnikiczynniki
PoczPocząątektek •• praktycznie pozycja monopolistycznapraktycznie pozycja monopolistyczna
•• sprzedasprzedaŜŜ oparta raczej na unikalnooparta raczej na unikalnośści nici niŜŜ ceniecenie
•• produkt w fazie rozwojowej produkt w fazie rozwojowej –– zmiana charakterystyk produktuzmiana charakterystyk produktu
WzrostWzrost •• szybko rosnszybko rosnąący popytcy popyt
•• rosnrosnąąca liczba konkurentca liczba konkurentóóww
•• niektniektóórzy konkurenci zaczynajrzy konkurenci zaczynająą stosowastosowaćć obniobniŜŜki cenki cen
•• produkt staje siprodukt staje sięę bardziej wystandaryzowanybardziej wystandaryzowany
DojrzaDojrzałłoośćść •• praktycznie ustabilizowany popytpraktycznie ustabilizowany popyt
•• liczba konkurentliczba konkurentóów spadaw spada
•• cena staje sicena staje sięę kluczowym elementem strategii, szczegkluczowym elementem strategii, szczegóólnie na lnie na rynkach krajrynkach krajóów rozwijajw rozwijająących sicych sięę
ZmierzchZmierzch •• powolny, ale nasilajpowolny, ale nasilająący sicy sięę spadek popytuspadek popytu
•• cena to kluczowy element strategiicena to kluczowy element strategii
•• coraz wicoraz więększa liczba producentksza liczba producentóów ogranicza produkcjw ogranicza produkcjęę
Teoria cyklu życia produktu technologia produkcji
FazaFaza Czynniki technologiczneCzynniki technologiczne
PoczPocząątektek •• szybki czas uruchomieniaszybki czas uruchomienia
•• krkróótkie serie, tkie serie,
•• rozwrozwóój technologii nastj technologii nastęępuje wraz z rozwojem produktupuje wraz z rozwojem produktu
•• wawaŜŜniejsza wykwalifikowana i doniejsza wykwalifikowana i dośświadczona kadra nawet wiadczona kadra nawet niniŜŜ dostdostęępnopnośćść kapitakapitałłuu
WzrostWzrost •• rosnrosnąą naknakłłady kapitaady kapitałłoweowe
•• technologie staja sitechnologie staja sięę standardowestandardowe
DojrzaDojrzałłoośćść •• ddłługie serie z rosnugie serie z rosnąącymi nakcymi nakłąłądami kapitadami kapitałłowymiowymi
•• śściscisłła standaryzacjaa standaryzacja
•• mniejsze wymagania dotyczmniejsze wymagania dotycząące jakoce jakośści kadrci kadr
ZmierzchZmierzch •• niewykwalifikowane kadry lub produkcja zautomatyzowananiewykwalifikowane kadry lub produkcja zautomatyzowana
Wady teorii cyklu życia produktu
• W modelu tym nie można rozpatrywać
handlu surowcami,
• Model ten jest skupiony na inwestycjach
bezpośrednich, a nie na eksporcie czy handlu
licencjami,
• Analizie nie podlegają konkurencyjność firm
międzynarodowych lub brak
konkurencyjności podmiotów lokalnych.
Popytowa teoria Lindera
Kładzie nacisk na rolę wielkości i struktury popytu w tworzeniu strumieni eksportu i importu.
• Potencjalny eksport i import
• Reprezentatywny popyt
• podobieństwa preferencji popytowych
Teoria podobieństwa krajów
Podobieństwo:
• Poziom rozwoju ekonomicznego
• Poziom i wzorce popytowe
• lokalizacja
• Czynniki kulturowe
• Interesu ekonomicznego i politycznego
Teoria podobieństwa krajów
Wzorce handlu wynikają z :
• Odległości
• Zdolności konkurencyjnej
• Podobieństw kulturowych
• Relacji pomiędzy krajami
Teoria luki technologicznej
• Podstawą specjalizacji w handlu międzynarodowym są różnice (luka) w zaawansowaniu technologicznym
• Luka ma charakter
– Pozytywny dla kraju lidera
– Negatywny dla innych krajów
Teoria luki technologicznej
Dwa poziomy luki technologicznej
- Luka podstawowa
- Zdolność zamknięcia luki
Teoria luki technologicznej
• Luka podstawowa
– Różnice w poziomie technologicznym pomiędzy krajami
Teoria luki technologicznej
• Zdolność zamknięcia luki
– Zdolność kraju względnie słabiej rozwiniętego (z luką negatywną) do uzyskania poziomu zaawansowania technologicznego kraju lidera
Teoria luki technologicznejLuka podstawowa - czynniki
• Nakłady na badania i rozwój,
• Efektywność badań,
• Czas na implementację wyników badań
• Jakość kadr badawczych
• Udział sektora prywatnego w projektach badawczych
• Liczba podmiotów – liderów technologicznych w gospodarce
Teoria luki technologicznejzamykanie luki - czynniki
• opóźnienie w reakcji innych graczy na rynku kraju lidera – słabość konkurencji krajowej
• zagranicznego opóźnienia imitacyjnego –
opóźnienie reakcji krajowych producentów
na działania liderów zagranicznych – słabość
liderów lokalnych w innych krajach
• opóźnienia popytu w kraju imitatora - brak
popytu wewnętrznego.
Teoria współzależności
• Nie ma krajów całkowicie zależnych czy niezależnych ekonomicznie – ale związki po między nimi mogą mieć charakter mniej lub bardziej ścisły
Teoria współzależności
• Zbyt duża zależność oznacza brak pewności co do dostępności pewnych dóbr, usług czy technologii
• Zbyt duża zależność oznacza zbyt silne reakcje jednych krajów na zdarzenia, które maja miejsce w innych
Współzależność
Współzależność oznacza wzajemną zależnośćwynikające z:
• Kosztów alternatywnych (zerwania)
• Integracji
Teoria współzależności
- Keohane, Nye
Aspekty współzależności:
• wrażliwość na wpływy zewnętrzne,
• odporność na wpływy zewnętrzne - wraz z
uwzględnieniem kosztów „utraconych okazji”
pojawiających sie w przypadku zerwania
kontaktów z partnerem
Stopień zależności / współzależności
• Wrażliwość na szoki zewnętrzne
• Podatność (odporność) na oddziaływanie zagraniczne
Teoria współzależności
• Jak silny jest wpływ szoków zagranicznych na lokalną gospodarkę?
• Czy jest możliwe wykorzystanie lokalnych lub zagranicznych zasobów dla minimalizacji wpływu szoku?
Teoria współzależności - Cooper
• Wiąże współzależność instytucjonalną krajów
wysokorozwiniętych z koordynacja ich
wzajemnej polityki handlowej (w wyniku
różnic w rozwoju)
współzależność = integracja
Teoria współzależności - Waltz,
Hirschman
• współzależność pomiędzy homogenicznymi
podmiotami gospodarczymi (państwami)
istnieje wtedy, gdy koszty ich zerwania są
wysokie dla obu stron.
• Jest tak również wtedy, gdy stosunki
pomiędzy krajami są asymetryczne
(zazwyczaj mamy do czynienia z tego typu
sytuacją)
Teoria współzależności - Comeliau
• Współzależność ekonomiczna - wzrost
powiązań handlowych, kapitałowych,
technologicznych pomiędzy poszczególnymi
krajami i regionami.
• Współzależność pogłębia się, gdy tempo
wzrostu wolumenu handlu światowego jest
szybsze niż tempo wzrostu produkcji w
poszczególnych krajach.
Teoria zależności - Frank, Cardoso,
Dos Santos
• Zależność a rozwój peryferii
• zależność oparta jest na powiązaniach grup
nacisku w krajach centrum i krajach
peryferyjnych
• wynika ona z różnego wyposażenia w kapitał,
technologie czy inne środki nacisku
Teoria zależności
• Wynika z problemu zależności międzynarodowej (ekonomicznej i politycznej) lokalnych elit – np. Ameryka Łacińska, WNP
• Dotyczy wpływu tych relacji na kształtowanie się wzorców wymiany międzynarodowej (niekorzystnej dla tych krajów)
Strategiczna polityka handlowa
• Handel zagraniczny staje się domeną strategii rządowej
• Rząd poszukuje możliwości zwiększenia zdolności eksportowych poprzez:
– Zmianę ogólnych warunków funkcjonowania
– Konkretnych warunków dla wybranych branż
Źródła przewagi konkurencyjnej firm międzynarodowych
• Przewagi wynikające ze specyficzności firmy,
• Przewagi lokalizacyjne,
• Korzyści z umiędzynarodowienia
Teoria eklektyczna
• John Dunning (paradygmat OLI)
• Lokalizacja działalności w tym inwestycji zagranicznych zależy od trzech czynników:
– Własności (posiadania) - ownership
– Lokalizacji – localization
– Uwewnętrzenienie zasobów - internalization
Inwestycje
• W poszukiwaniu zasileń (zasobów)
• W poszukiwaniu rynku,
• W poszukiwaniu efektywności,
• W poszukiwaniu aktywów strategicznych
Czynniki własności
• Monopolistyczna własność specyficznych zasobów
– Prawa patentowe
– Zasoby naturalne
• Know-how, technologie, innowacje
Czynniki własności
• Wielkość podmiotu,• Pozycja rynkowa i marka podmiotu,• Nowe i unikalne technologie• Potencjał naukowy,• Wykwalifikowane kadry,• Dostęp do surowców,• Doświadczenie menedżerskie i organizacyjne,• Uprzywilejowanie w dostępie do rynków,• Uprzywilejowanie w dostępie do zasobów,• Wiedza o rynku
Czynniki lokalizacyjnecountry specific advantages
• Ekonomiczne
• Polityczne
• Cywilizacyjne (społeczno-kulturowe)
Czynniki lokalizacyjne
• Dostępność zasobów,• Infrastruktura,• Administracja i prawo,• Polityka inwestycyjna,• Koszty transportu,• Wielkość rynku,• Bariery językowe i kulturowe,• Ekonomia skali
Uwewnętrznianie kosztów
• Ekonomia skali
• Krzywa uczenia się (doświadczenie)
• Specyficzny dostęp do rynków kapitałowych –źródeł finansowania
Uwewnętrznienie kosztów
• Informacji o rynku,
• Konkurencji,
• Negocjacji,
• Poszukiwania adekwatnych cen i opodatkowania
Teoria konkurencyjności narodów- „diament” Portera
Zdolność konkurencyjna krajów i branż zależy od:
• Warunków czynnikowych – czynników produkcji (zdolność do stałego kreowania, unowocześniania czynników produkcji),
• Warunków popytowych (silna pozycja na własnym rynku),
• Związanych i wspomagających przemysłów (ich nowoczesność)
• Strategii, struktury i konkurencji (współzawodnictwo) w przemyśle.
Źródło: Porter o konkurencji Michael E. Porter , Polskie Wydawnictwo
Ekonomiczne , Warszawa 2001
Strategie Porterowskie
• Skierowana na rynek krajowy,
• Wysokich inwestycji zagranicznych z ścisłą
koordynacją oddziałów,
• Eksportowa z zdecentralizowanym
marketingiem,
• Czysta strategia globalna.