TERSANELERDE ÜRETİM YÖNETİMİ

1

ÜRETİM YÖNETİMİ

• ÜRETİM YÖNETİMİ VE AMAÇLARI• İnsan gereksinmelerinin doğa tarafından tam olarak karşılanamaması

üretimi gerekli kılmıştır. Üretimin temel amacı ise bir mamul yada hizmet yaratmaktır.

• Modern üretim, hammadde kaynakları, işçilik ve sermaye faktörlerinin bileşimidir.

• Günümüzde bir taraftan sürekli olarak yükselen yaşam düzeyinin, diğer taraftan hızla artan dünya nüfusunun etkisi ile geçmişe oranla çok daha karmaşık ürünlerin istenilen sürelerde üretilmesi zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Bunun için bir işletmede dikkat edilmesi gereken bazı faktörler şunlardır:

• Lojistik; yani gerekli hammadde ve hazır alınan parçaların çeşitli kaynaklardan uygun fiyatla ve istenilen zamanda sağlanması.

• İmalat; yani her parçanın değişik spesifikasyonlara göre işlenmesi.• Planlama; yani işlenen parçaların istenilen yerlerde ve yeterli miktarlarda

bulundurulması.• Prodüktivite; yani bütün faaliyetlerin eldeki insan gücü ve makinelerden en

iyi şekilde yararlanarak, son derece sınırlı süreler içinde gerçekleştirilmesi.

2

• Bu maddelerden yola çıkarak üretim yönetimini şöyle tanımlayabiliriz: İşletmenin elinde bulunan malzeme, makine ve insan gücü kaynaklarının, söz konusu ürünün istenilen kalitede, istenilen zamanda ve en düşük maliyetle üretimini sağlayacak biçimde bir araya getirilmesine üretim yönetimi denir. Tanımda yer alan kalite, zaman ve fiyat unsurlarının en iyi şekilde birleştirilmesi mümkün olmamakla birlikte, yaklaşılmaya çalışılan bir ideal durumdur.

• Üretim yönetiminin temel amaçları; tüketici isteklerinin fiyat, zaman ve kalite açısından en iyi şekilde karşılanması, ambarlarda ancak gerekli olan kadar mal olması ve işletmenin insan gücü ve makine kaynaklarından yararlanma derecesinin yükseltilmesidir.

• Üretim yönetiminin önemli bir özelliği, amaçlarının birbirleri ile çelişir olmasıdır. Malzemeye yapılan yatırımları düşük tutarken, insan ve makine gücünü tam kapasite ile çalıştırmak yada örneğin geminin imalatının istenilen zamanda ve belirlenen standartlarda tamamlanmasınıgerçekleştirmek güç amaçlardır.

• Diğer departmanlar üzerinde doğrudan yetki sahibi olmadığı halde, bu bölümün yüklendiği uzlaştırıcı ve koordine edici görevde başarı, ancak, üretim yönetiminde görev alan kişilerin kendi alanları dışında diğer konularda da bir ölçüde bilgi ve görgü sahibi olmaları ve iyi beşeri ilişkiler kurabilmeleri ile sağlanır. Bu departman, bu yöntemle, belirlenen işpolitikalarına ne kadar uyulduğunu takip ve kontrol etmeye çalışmalıdır.

3

• TERSANEDE ÜRETİM PLANLAMA VE KONTROLÜNÜN GÖREVLERİ

• Tersane bir sipariş aldıktan sonra, kabaca bir maliyet hesabı yapılırken parasal kaynakları, kredi olanaklarını, yatırımları ve alacaklarıdeğerlendirerek kaynakların üretim faaliyetlerine nasıl aktarılacağı planlanır.

• Müşteri isteğine bağlı olarak gerekli malzeme tipi ve miktarı, ambarlar, tedarik kaynakları belirlenir. Standartlara uygun malzeme seçimi, kabul testleri ve satın alma işlemleri planlama tarafından, tüm bunların gerçekleşme zamanının ve ambarlamanın raporlanması kontrol bölümütarafından gerçekleştirilir.

• Mevcut sahanın, makine ve teçhizatın, bina kapasitesinin alınacak işe uygunluğuna bakılır. Taşıma sistemleri, bina ek inşaatları, gerekli iş yeri düzenlemeleri, iş yüklemeleri, yenilemeler, bakımlar planlanır. Kontrol bölümü ise gecikme ve arıza nedenlerinin araştırılması ile ilgilenir.

• Tersanenin insan gücü, verimlilik kriteri göz önünde bulundurularak, görev, yetki ve sorumluluk dağıtımı ile belli edilip, personel ihtiyaçları, çalışma koşulları, teşvik tedbirleri planlanır. Bunların uygulaması ile alınan tedbirlerin ne kadar isabetli olduğuna, verimliliğin ne kadar arttığına bakılır.

• Planlama ve kontrolün başka bir görevi ise yönetici eğitimi, haberleşme sistemlerinin geliştirilmesi, prosedürlerin tanımlanması ve bunların sonuçlarının analiz edilip değerlendirilmesidir.

4

• ÜRETİM YÖNETİMİNİN FONKSİYONLARI

• Üretim yönetimini ön planlama, planlama ve kontrol olarak başlıca 3 kısma ayırabiliriz.

• Bu bağlamda ön planlamanın fonksiyonu, sipariş alındığından itibaren başlar. İstenen geminin tipi, nitelikleri, maliyeti, teslim zamanına ilişkin bilgiler analiz edilmelidir. Müşteri isteklerinin, eldeki teknik bilgi, makine ve insan gücü olanakları ile ne ölçüde karşılanabileceğini saptanır. Üretim araçları ve tesisleri belirlendikten sonra, makine ve teçhizatın iş akışıprensiplerine uygun olarak yerleştirileceği düzen saptanır. İşyeri ve saha düzenlemesi genişleyen bir tersane için sürekli bir faaliyettir. Değişen üretim koşulları ve teknoloji bunu gerektirir. Fakat, bazı büyük makine ve tesisleri sonradan değiştirmek daha masraflı olacağından, başlangıçtaki yerleşme düzeni mantıklı ve modifiyelere izin verecek şekilde olmalıdır.

• Planlama aşaması, üretimin malzeme, metot, makine ve işgücü olarak saydığımız 4 faktörüne dayanır. Bu faktörlerin ihtiyaçlara cevap verecek biçimde planlanması gerekir. Malzeme temin planı hazırlanıp, eldeki makine ve insan gücünün kapasite ve nitelik bakımından istenileni verebilecek düzeye getirilmesi, yeni makineler alınması, mevcut olanların geliştirilmesi, fazla mesai yapmak gibi alternatifler değerlendirilir. Çıkan sonuçlara dayanarak üretim faaliyetlerinin hangi sıraya göre ve nasıl bir akış içerisinde yürütüleceğini belirleyen iş seyri planlanır.

5

• Üretim planlarının dayandığı verilerin hepsinin ölçülebilir nitelikte olduğu söylenemez. Aksine verilerin büyük bir kısmında belirsizliğin ağır bastığı görülür. Üretim problemlerinin karmaşık ve güççözülebilir olmasının nedenlerinden biri de bu belirsizliktir.

• Kontrol aşaması ise iş seyrine bağlı olarak belirlenen iş emirlerine uyumun takibi ve kalite ile ilgilenir. Kalite kontrolünün fonksiyonlarından biri olan muayene, geminin loyd ve müşteri isteklerine uygunluğuna bakar. Gecikmelerin, makine arızaları, devamsızlık, verimsiz çalışma, ani işlerin araya sıkıştırılması gibi olası sebeplerini tespit eder ve önlemlerin alınmasını sağlamaya çalışır fakat doğrudan yetkiye sahip değildir, genellikle doğrudan tepe yönetimine bağlıdır. Kalite kontrolünden gelen raporlar, işprogramlarının hazırlanmasında veri olarak kullanılır. Modern görüşlere göre yönetilen bir tersanede tepe yönetimi, üretimle ilgili temel kararları alırken üretim planlama ve kontrol bölümünün raporlarına ve düşüncelerine mutlaka başvurur.

6

• TERSANEDEKİ ÜRETİM SİSTEMİ• Tersanede gemi üretilmesi üretim sistemleri sınıflandırmasında, proje üretimi

grubunda değerlendirilir. • Proje üretiminde birim fiyat çok yüksektir ve faaliyetlerin planlanıp iş emirlerinin

hazırlanması özel yöntemlerin uygulanmasını gerektirecek kadar karışıktır, aynı anda pek çok faaliyet yürütülür. Seri, sürekli bir üretim söz konusu değildir. Dolayısıyla sürekli üretim yapan bir tesisteki gibi farklı cinsten tezgahların oluşturduğu bir imalat hattı kurulması burada zordur. Onun yerine aynı işi gören tezgahların bir yerde toplandığı sistem tercih edilir. Örneğin; torna, freze ve matkapların olduğu makine atölyesi, kesme, bükme tezgahlarının olduğu sac atölyesi vardır.

• Aynı anda, farklı tezgahlarda bir çok işin sürmesi ve bu işlerin birbiri ile ilişkili olması, bir kısımda iş yığılmalarına, bir kısımda da boş kalmalara neden olabilir, bu sık görülen bir durumdur. Üretimde iş yükü dengesini sağlamak için çok iyi ve uygulanabilir esnek bir planlama yapmak gerekir. Bu durumda, bir tersanede bir seri üretim sistemine göre iş hazırlama faaliyetlerinin daha yoğun olması doğaldır.

• Tersanede yapılan iş doğrultusunda belli bir süre boyunca gerekli malzeme ambarlarda hazır bulundurulmalıdır. Çeşitlilik gösteren bu malzemelerin miktarlarıdikkatle hesaplanıp, zamanında alımlar yapılmalıdır. Üretimin bu yüzden aksamaması gerekir.

• Tersanenin bir sürekli üretim tesisine göre avantajı üretim kapasitesini daha kolay artırabilmesidir. Örneğin, tersanede çalışma yöntemlerini geliştirme, fazla mesai yapma veya yeni tezgahlar alma yolu ile kapasiteyi artırma olanağı vardır. Fakat diğer tesiste söz konusu imalat hattının bir noktasındaki iyileştirme kapasite için olumlu etki yaratmayıp, tam tersi beklemelere neden olabilir,çünkü tezgahlar birbirine daha fazla bağımlıdır. Kapasitede bir değişme sağlayabilmek için tüm sistemi ilgilendiren büyük yatırımlara ihtiyaç vardır.

7

• TERSANE ÜRETİM SİSTEMİNDE STANDARTLAŞMA• İmalat sanayi söz konusu olduğunda standartlaşma konusu, kalite ve güvenlik unsurlarının

tam anlamıyla temini için gereklidir. Gemi imalatında bu görevi klas kuruluşları yüklenmiştir.• Geminin hizmetlerinden, yük taşıtma, yolcu taşıtma yada benzeri biçimde faydalanacak

gerçek yada tüzel kişiler önce sigortaya bakarlar. Bir geminin sigortalanabilmesi içinse, mutlaka bir klas kuruluşunun onayından geçmiş olması gerekir. Sigortalanamayan bir geminin armatörü, gemiye iş bulamaz. Bu yüzden gemi yaptıracak armatör veya firma, mutlaka yaptıracağı gemiyi çalışacağı bölgede geçerli olan bir klas kuruluşu ile anlaşarak onların denetimi altına sokmakla yükümlüdür.

• Geminin hangi klas kuruluşunun kurallarına göre inşa edileceği geminin çalışacağı hatla ilgilidir. Çünkü dünyada çeşitli denizler, bu denizlerin değişik özellikleri, bu değişik özelliklere uygun kurallar içeren klas kuruluşları bulunmaktadır.

• Klas kuruluşlarının görevi geminin imalatının en başında başlar. Yapılacak geminin hangi klas kuruluşu nezaretinde yapılacağı, geminin yapımı ile ilgili ilk şartnameler hazırlandığında kararlaştırılır.

• Klas kuruluşunun görevi ise her aşama da farklıdır. Klas kuruluşu görevlileri, dizayn aşamasından itibaren kontrollere başlar. Onay almamış her türlü resim ve çizim geçersizdir. Söz konusu kontroller, öncelikle tersanenin kalite kontrol mühendisleri ve gemi sahibinin kontrol mühendisi tarafından da yapılmalıdır.

• Gerek dizayn aşamasında, gerek üretim aşamasında, gerekli her türlü kontrol yapılır. Bu kontroller arasında göz kontrolü, film çekme, çeşitli ölçümler yapılması sayılabilir. Kontroller geminin teslimine kadar sürer. Geminin bütün sistemlerinin çalıştığına dair sertifika, ancak seyir tecrübesi de yapılıp tüm klas testleri yapıldıktan sonra alınabilir.

• Klas kuruluşunun kurallarına uygun gemi inşa edildiğinde, sigortalama kolaylığı olacaktır. Bunun anlamı, bu kurallara uygun yapılan geminin batma ve yaralanma olasılığının daha düşük olmasıdır. Böylece meydana gelebilecek mal ve can kaybının önüne geçilebileceği gibi dünya çevresel felaketlerden korunmuş olacaktır.

• Tüm bunların yanı sıra, kurallara uygun gemi yaptıkça, tersanenin üretim yöntemleri ve çalışanların üretim alışkanlıkları en azından standart kalite düzeyine ulaştırılmış olacaktır.

8

9

• ÜRETİM STRATEJİSİ• Yüzyılımız; teknoloji, bilgi ve stratejinin yüzyılıdır. Teknolojinin ateşlemesi ile ortaya

çıkan ve ekonomi başta olmak üzere, tüm sistemlerimizi altüst eden değişim rüzgarları, hızını arttırarak sürecektir. Bu nedenle bilgiyi bir güç olarak kullanarak, bu değişime ayak uydurabilecek stratejileri bulup, enerjik bir şekilde hayata geçiremeyen kurumların ayakta kalma olasılığı yoktur.

• Bir tersane stratejisi, elde mevcut kaynaklar ve hükümet, yasalar, ekonomik durum ve rekabet gibi çevre koşulları göz önüne alınarak tespit edilir. Stratejilerin herhangi bir işletme planından farkları vardır.

• Stratejiler 5-10 yıl gibi daha uzun vadelidirler. Sadece genel yol ve yön belirlerler, çok ayrıntılı değildirler. Eğer yöneticiler tarafından uzun bir zaman süresince alınan kararlar aynı doğrultuda ve tutarlı ise ancak o zaman o tersanenin bir stratejisi var, diyebiliriz.

• Strateji konuları birbiri ile çelişebilir, o yüzden strateji net olmalıdır. Hedef; tersanenin büyümesi, kaliteli üretim ve garanti, yüksek kapasite düşük maliyet, daha fazla kar, üstün dizayn, esneklik ve müşterinin değişen isteklerine cevap verebilme, çalışanların hayat standartlarının yükseltilmesi yada firmanın prestijinin artırılması gibi yaygın konular arasından seçilebilir. Bir hedef seçildikten sonra alınan kararlar bu hedefe hizmet eder olmalıdır. Tüm departmanların bu yönde çalışması ve işbirliğinde bulunması başarı için şarttır. Bu hedef seçilirken tersane kapasitesi, mevcut kaynaklar, güçlü ve zayıf yanlar, mevcut fırsatlar dikkatle değerlendirilmelidir. Tersanenin en iyi olduğu konunun dışına çıkmamak ve bu konuda iyileşmek bir çözümdür. Hedef belirlemek önemlidir, çünkü piyasada sivrilmek için en az bir konuda diğerlerine göre çok üstün durumda olmak gerekir.

• Stratejinin değişmesi de söz konusu olabilir. Bunun sebepleri müşteri isteklerindeki, rekabet ortamındaki, teknolojideki değişmeler olabilir. Adaptasyon esnekliğine sahip bir tesisin gelişmeye daha elverişli olduğu açıktır.

• TEKNOLOJİ NEDİR?• Mal ve hizmet üretmek için kullanılan metot, proses, takım-teçhizat ve

makinelerden oluşan sisteme teknoloji denir. • Teknoloji, üretim prosesinin çeşitli aşamalarında yer alan bir girdi

unsurudur. Konumuz olan tersanelerde gemi üretimi için teknolojinin önemine bakalım.

İmalat Teknolojisi: Teknolojinin bu boyutunu arasında kesin sınırlar olmayan 5 unsurla ifade edebiliriz.

• Malzeme: Geminin üretilmesi için gerekli malzemelerin tayini, tedarik kaynaklarının tespiti, sörveylerden önce tersanenin kendi kendini denetleyebilmesi için kalite prosedürlerinin belirlenmesi ve muayenelerinin yapılması faaliyetlerini içerir.

• Takım-Teçhizat: Kullanılacak alet ve araçların seçimi, geliştirilmesi, gerekirse dışardan temini, tamir bakım ve tutum maliyetleri, işletme masrafları ve kullanım açısından optimum olan takım-teçhizatın temini ve kullanılan yada alınacak olan takım-teçhizat yoluyla üretim esnekliğinin artırılması faaliyetlerini içerir.

• Malzeme Nakli: Tersane içindeki transport işlemlerini içerir.• Üretim Planlama: Kullanılan parça ve malzemelerin dökümü, tedarik

işlemleri, üretim programlarının hazırlanması ve kontrolü için gerekli entegre sistemlerinin geliştirilmesini içerir.

• Kalite Kontrolü: Geminin yapımı için kullanılan sacların, boruların, her türlüdonatım malzemesinin kullanıldıkları her aşamada istenilen özelliklere sahip olmasını sağlayacak sistemlerin geliştirilmesini içerir.

10

TERSANELERDE TEKNOLOJİ YÖNETİMİ

TERSANELERDE TEKNOLOJİ YÖNETİMİ

11

TERSANELERDE TEKNOLOJİ YÖNETİMİ

• Tersanenin kapılarını yeni teknolojilere açarken, alternatifleri değerlendirmede iki faktör ağırlıkla öne çıkar: Maliyet ve belirsizlik.

• Bilinen determinist matematik modellerin hiçbiri teknoloji seçimi probleminde uygulanamaz. Bunun bir nedeni, performansı garanti edebilen yeni teknolojiyi yaratmanın güçlüğü, hatta imkansızlığıdır. Ayrıca yeni teknolojinin uygulanmasında sağlanacak yararların değerini yeterli duyarlıkta hesaplamak mümkün değildir. Bu yüzden yöneticinin yeni bir teknoloji hakkında karar vermeden önce ayrıntılı kesin bilgi ve bulguları destekleyecek somut sonuçlar üzerinde ısrar etmesi gerekir. Yönetici aynı zamanda minimum kabul edilebilir performans kriteri üzerinde de durmalıdır. Müşteriye istediğinden fazlasını vermek maliyet açısından sakıncalıdır. Bu nedenle yeteri kadar iyi, en iyidir demek işletme açısından daha sağlıklı olacaktır.

12

• Bir tersanede teknolojiyi yönetmekle sorumlu kişilerin kendilerini ve tersane yapısını olasıdeğişiklere hazır tutması gerekir. Elbette ki kademeli değişmelerin yönetimi nispeten kolay olacaktır. Başka bir tersaneden, örneğin yabancı bir ülke tersanesinden gelen bir yeni teknoloji öncelikle şok yaratabilir. Böyle bu durumda tersanede gerekli tedbirler alınmazsa bu yeni teknoloji tamamen zarar olarak geri dönebilir. Burada personelin yeni sisteme adaptasyonu büyük önem taşır.

13

• Teknoloji yönetiminin önemli bir prensibi sürekli gelişme politikasıdır. Tersane yöneticisi, gemiyi daha iyi ve daha ucuza imal edebileceği bir imalat metodunun varlığına her zaman inanmalı, bu inanç doğrultusunda gelişmelere açık fakat temkinli kararlar almalıdır. Özellikle sıkırekabet ortamında yeni teknolojinin en güçlü silah olduğu unutulmamalıdır. Aynı teknolojiye sarılan başarılı bir tersanenin bir süre sonra geride kalmış bir tersane olacağı açıktır.

14

• Bu adaptasyon, ancak, gelen yeni teknolojiye personelin en azından onu kullanacak yada kullanımını yönetecek olanların hakim olabilmesi ile başarılabilir. Yabancı bir tersaneden alınan bir sistem söz konusu ise o tersaneye eğitim için bir çekirdek kadro göndermek etkili bir çözüm olabilir.

15

• Diğer alanlarda olduğu gibi teknoloji yönetiminde de çelişkili ve riskli alternatiflerden birini seçmek söz konusudur. Bir taraftan mevcut teknolojiyi en iyi şekilde kullanmak ve geliştirmek için çaba harcarken aynı zamanda onun yerine geçebilecek yeni teknolojiyi aramak oldukça çelişkili bir durumdur. Teknoloji yönetiminin asıl güçlüğü de burada ortaya çıktığı üzere bu çelişkiyi dengeleyecek kararların alınmasıdır.

16

TERSANELERDE YENİ ÜRETİM TEKNOLOJİLERİ

• Sektörümüz için ciddi birer atılım olmuş, halen kullanılmakta olan teknolojilerin bazıları şunlardır.

• Nümerik Kontrollü Tezgahlar (CNC Tezgahları) : Esasında imalat alanında 30-35 yıldır kullanılan fakat Türkiye tersanelerinde yaklaşık son 10 yıldır kullanılmakta olan bu tezgahlarda işlemler, elektronik kumanda ile önceden diskete kaydedilmiş programlar yardımı ile yapılır. İlk yatırım masrafının yüksek olmasına karşılık, hazırlık ve işlem süreleri çok kısa olduğundan, kapasite kaybı minimumdur. Bu tezgahlar çeşitli işlere çok kolay adapte olabilirler.

17

• Bilgisayarlı İmalat : Geminin dizaynından üretimine kadar çeşitli aşamalarda bilgisayarların hesaplama, grafik çizme, düzenleme, dizayn etme özelliklerinden faydalanı lır.

• CAE(=Bilgisayar Destekl i Mühendisl ik) , • C A D ( = B i l g i s a y a r D e s t e k l i D i z a y n ) , • CAPP(=Bilgisayar Destekli Proses Planlama), • C A M ( = B i l g i s a y a r D e s t e k l i İ m a l a t )

gibi sembollerle bilinen bilgisayar teknolojilerinden faydalanılmaktadır. Bu yolla son yıllara kadar elle yapılan mühendislik hesap ve çizimleri, inanılmaz bir hızla bilgisayarlar yardımıyla yapılmaya başlanmıştır. Bilgisayarlar sayesinde geminin dizayn edilmesi, modellenmesi, üretim programları ve iş emirlerinin hazırlanması için gerekli süreler çok kısalmıştır.

18

• Bilgisayarlı Entegre İmalat : Üretim sistemine ait satış, dizayn, imalat vb tüm faaliyetlerin merkezi bir bilgisayar ünitesi tarafından yürütülmesi ve kontrol edilmesi anlamına gelir. Böyle bir sistem için tüm departmanlara ait bilgileri bir arada bulunduran bir data base oluşturulmalıdır.

Bunu daha ayrıntılı ifade ederek, tüm tersane yerleşim planının, buna bağlı olarak iş akışının, adam saatlerin, bir işin bir istasyonda ne kadar kalacağının, gün be gün sahadaki ve atölyelerdeki ilerlemelerin, aksaklıkların ve sebeplerinin bilgisayar ortamına aktarıldığını düşünelim. Bu sistemden aksamalara bağlı genel gecikmelere, kapasite kaybının minimum olabilmesi için iş yükünün nasıl kaydırılması gerektiğine, mesailerin nasıl düzenlenmesi gerektiğine karar verebilelim. Böyle bir sistemde, bekleme süresinin minimum, kalite seviyesinin gerektiği gibi olmasısağlanabilecektir.

19

• Vinçler ve Kreynler : Sipariş alınan gemilerin tonajlarıarttıkça, daha doğru bir ifade ile daha büyük tonajlarda gemi siparişi alabilmek için tersanede kullanılan transport sisteminin ciddi şekilde modifiye edilmesi gerekir. Tonaj arttıkça artacak olan blok ağırlığınıkaldırabilecek vinçlere sahip olmayan bir tersane küçük gemiler yapmaya mahkumdur.

20

21

• Bilgisayarlı entegre imalat, çok az tersanede uygulanabilmekte olan planlama açısından çok önemli bir faktördür. Türkiye tersanelerinde data base oluşturma alışkanlığı yeni oturmaya başlamıştır. Bu alışkanlık tersanelerin üretim hacminin artması ve yurt dışı siparişlerinin artmasıile paralel, bir ihtiyaç olarak doğmuştur. Dünya piyasasından bir pay alabilmek için eskiden kişisel bilgi ve tecrübelere dayanarak yapılan üretimin, planlı ve sistemli hale getirilmesi zorunludur.

22

• Tersanelerde bilgisayarla dizayn sistemine geçilmeden önce, yapılacak geminin projesi, endaze resimleri, kesit resimleri, imalatta gereken tüm ayrıntı resimleri, endazehane adında büyük bir odada ancak birkaç kişi tarafından ve elle, cetveller, gönyeler kullanılarak yapılabilirdi. Auto-Cad, Maxsurf, Tribon gibi dizayn programları sayesinde tüm bu çizimler daha hatasız, kolayca değiştirilip, düzeltmelerin yapılabileceği daha işlevsel bir formatta yapılmaya başlanmıştır. Bu sistem hem daha büyük gemilerin yapılabilmesini olanaklıkılarken, hem de dizayn departmanına hız kazandırıp, bu departmanın her proje sonunda biraz daha gelişmesine yardımcı olur.

• CNC tezgahları günümüzde sac gemi üretimi yapan bütün tersanelerde bulunmaktadır. Bu tezgahlarla sac kesim işlemi inanılmaz bir hızda ve hatasız olarak yapılmaya başlanmıştır. Bu işleme nesting diyoruz. Nestingler, dizayn kısmında bilgisayar çizimlerinden hazırlanarak disketler ve iş emirleri ile birlikte kesim atölyesine gelir ve kesim işlemi gerçekleştirilir.

23

24

• TEKNOLOJİ TRANSFERİ

• Teknoloji transferi genellikle belirli bir teknolojinin bir ülkeden daha az gelişmiş bir ülkeye getirilip adapte edilmesi anlamına gelir. Teknoloji transferi kararlarını, özel tersanelerde yerli ve yabancıyatırımcılar belirlerken kamu tersaneleri ve askeri tersanelerde durum daha farklıdır. Fakat ne olursa olsun, her türlü işletme için, alınan kararlarda hükümetlerin izlediği sosyal ve ekonomik politikaların önemli rol oynadığı da bir gerçektir.

25

• Örneğin, hükümetin yetkili yöneticisi ülkesine mevcut en ileri teknolojiyi getirmeyi bir prestij sorunu olarak görebilir. Diğer taraftan, nüfusun yoğun ve işsizliğin yaygın olduğu bir bölge için ileri teknoloji aynı hükümetin istihdam politikasına tamamen ters düşebilir. Üretim ve maliyet unsurlarına sosyal konulardan daha fazla ağırlık veren yerli yada yabancı bir yatırımcı ile hükümet arasındaki görüş ayrılığının uzun gecikmelere yol açtığısık rastlanılan bir olaydır. Bunlardan da önemli olan konu teknolojinin gittiği ülkeye yada işletmeye uyarlanmasıgerektiğidir.

26

Az gelişmiş bir ülkeye ileri teknoloji getirmenin yararlıve sakıncalı yanları şöyle sıralanabilir:

• Yatırımcı yüksek teknolojiye tanınan teşvik unsurlarından yararlanır.

• İleri teknoloji ile çalışan sistemlerin kurulması ve çalıştırılması daha kısa zaman alır. Buna karşılık arıza halinde yedek parça ve kalifiye eleman bulmak zordur. İşte bu de dışa bağımlılığın doğmasına neden olur.

• Otomasyonu sağlayan bir teknolojinin transferinin gerçekleştiği üretim sisteminde muayene işlemleri daha kolay olacaktır.

27

• İleri teknoloji ile çalıştırılan işçi sayısının azalması, eğitim ve nezaretin daha kolay ve etkili olmasınısağlar.

• Dış pazarlara üretim söz konusu olduğunda, ileri teknoloji fiyat ve kalite rekabeti açısından avantaj sağlar.

• Bir konuda uygulanmaya başlanan ileri teknoloji, yan sanayilerle ilişkiler dolayısıyla diğer alanlarda da yeni teknolojilerin gelişmesine zemin hazırlar.

• İleri teknolojinin gittiği ülkede karşılaştığı en ciddi sorun, geleneksel üretim sistemlerini yok etmesi ve işsizliği artırması endişesidir.

28

• TERSANE YERİNİN SEÇİLMESİ

29

• TERSANE YERİNİN SEÇİLMESİ• COĞRAFİ KONUMUN ETKİSİ• Bir üretim sisteminin dizaynında, tesislerin kurulacağı coğrafi konumun

saptanması öncelik taşır. Coğrafi konum tersanenin saha yerleşme düzenini, yatırım ve işletme maliyetini ve hatta organizasyon yapısını önemli ölçüde etkiler.

• Eskiden dünyanın çeşitli yerlerinde kurulmuş denizden uzak daha içerideki bölümlerde tekne yapım yerlerine rastlanmıştır. Bu yerler için en büyük problem, yapılan salın yada teknenin denize yada göle nasıl indirileceği problemiydi. Örneğin Bolivya’da dünyanın en yüksekte bulunan göllerini barındıran Ant Dağlarında bir kasabada bu şekilde tekne yapımı hala bir gelenek olarak sürdürülmektedir. Tabii bu bölgelerin bir 3. dünya ülkesine ait olduğunu hatırlamakta fayda var.

• Tersanenin kurulacağı bölgenin seçimini etkileyen fiziksel faktörler arasında enerji kaynaklarına yakınlık veya enerji maliyeti önemli yer tutar. Eğer tersanede üretilmeyip dışarıdan tedarik edilecek malzemeler varsa bunun için gerekli yan sanayiinin bulunuşu yada oluşturulma imkanı, malzeme tedarik ve depolama olanakları, malzeme nakli denizyolu, karayolu yada demiryolu alternatiflerinden hangisi ile gerçekleşecekse bunlara yakın konumda olmak önemli fiziksel faktörler arasındadır.

• İşletme ve yatırım maliyetleri açısından; tersaneye gelen malzemelerin nakliye maliyetleri, bölgesel işçi ücretleri düzeyi, vergiler, arazi fiyatları, inşaat masrafları, yakıt gibi faktörler tersanenin bulunduğu konuma bağlı olarak değişir.

• Devletin ülke ekonomisini tüm olarak ele alıp çıkardığı bazı yasalar da tesisleri belli bölgelere kaymaya teşvik edebilir. Önümüzdeki yıllar için Tuzla Tersaneler Bölgesine ek olarak başka bölgeler konusunda da benzer teşvik kararları alınmaktadır.

30

• Bir tersanenin 40-50 yıl gibi bir süre aynı yerde kalmasıtaşınma problemi ile hiç karşılaşmadığı anlamına gelmez. Ancak taşınma oldukça pahalı bir işlem olduğundan daha ucuz olan başka alternatiflerle beraber düşünülerek değerlendirilir. Yer değiştirme sorunu karşısında başvurulabilecek çözümler şunlardır:

• Mevcut tesisleri genişletmek yerine yan sanayilere verilen işmiktarını artırmak.

• Mevcut tesisleri genişletmek.• İhtiyaç duyulan ek üretim gücünü başka bir yerde kurulacak ek

bir tesisle karşılamak.• Mevcut tesisleri olduğu gibi satmak veya hurdaya çıkarmak ve

yeni daha büyük bir tersane kurmak.• Başlangıçta tersaneler için ideal bir yer olan Tuzla , zamanla

değişen çevre şartları, yer darlığı ve altyapı sorunlarıdolayısıyla alınan siparişlerin 15000 DWT’un üzerinde olmaması artık ideal olma özelliğini kaybetmektedir. Büyük tonajlarda sipariş alan kimi tersaneler, kızak uzatma, kreynlerin bakıma alınması gibi önlemlerle bu siparişlere cevap vermeye çalışmaktadırlar.

31

• YER SEÇİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER• Gemi sanayiinde bir tersane için değil de daha fazla tersane için bir

yer seçimi söz konusudur. Sebep oldukları kirlilik, gürültü ve plaj olabilecek bir sahilde teşkil ettikleri görünüm dolayısıyla yerleşim yerlerinden uzak ve yayılmış olmak yerine de toplu halde onlara gösterilen bir bölgede olmaları daha anlamlıdır.

• Bir sanayi bölgesinin seçiminde önemli olan prensipler şunlardır:• Bölgenin ihtiyaçları objektif olarak belirlenmelidir. Seçilecek yerin bu

ihtiyaçları en iyi şekilde karşılaması istendiğinden her nokta açık seçik tanımlanmalıdır.

• Seçilecek yerin sanayi faaliyetlerini nasıl karşılayacağı, gereken işgücünün karşılanması yada işgücünün oraya taşınabilmesi sorunu değerlendirilmelidir.

• Bu prensiplerin ışığı altında yapılacak yer seçimi çalışmalarının sorumluluğu tepe yönetimine aittir. Ancak tepe yönetimi, stratejik kararlar ve bazı sonuçların kontrolü dışında kalan faaliyetleri ve ayrıntıları uzman ünitelere bırakır.

Temel olarak yer seçimi üç aşamadan oluşan bir prosestir• Olası büyük bir bölgenin seçilmesi. Örneğin; Karadeniz Bölgesi’nin

sahil şeridi gibi• Bölgenin spesifik bir yerinin belirlenmesi. Örneğin; Batı Karadeniz’de

Zonguldak-Ereğli’nin seçilmesi gibi• Belirlenen yer içerisinde tersanenin kurulacağı arazi parçasının

seçilmesi32

• Bölge seçiminde kullanılan kriterler şöyle sıralanabilir:

• İşgücü,• Malzeme ve hizmetler,• Ulaşım (kara,demir,deniz yolları),• Devlet kontrolü,• Finans,• Su ve atıkları giderme tesisleri,• Enerji ve yakıt,• Toplum yapısı, davranışları,• Arazi özellikleri.

• Arazi seçiminde kullanılan kriterler ise şöyle sıralanabilir:

• Çelik üretim yerlerine olan yakınlık, • Yerleşim mahallerine olan uzaklık,• Ulaşım yollarına yakınlık,• Zemin şartları; kayalık olmamalı, deniz

kenarında ağırlıklara karşı mukavim bir zemin olmalı,

• İş gücü temini,• Arsa temin kolaylığı ve üstyapı; havuz,

kızak, atölye, transport teknolojisi,• Genişleme imkanı,• Şimdiki nüfus ve gelişme trendi,• Toplumsal yapı ve davranışlar,• Yaşam koşulları,• Arazi, inşaat, gıda, giyim ve diğer

konulardaki fiyat düzeyleri,• Bölgede mevcut diğer fabrikaların ve

sanayi bölgelerinin yerleri ve sosyal tesisleri,

• Belediye hizmetleri,• Atıkları giderme kolaylıkları,• Arazinin topografik yapısı,• Ücret düzeyleri,• Nüfus yapısı; çalışır oranı, eğitim ve

meslek durumları,• Kamu tesisleri; yol, havaalanı, yolcu

terminalleri,• Teknik personel ve yönetici tedarik

olanakları,• Eğitim ve araştırma kuruluşları,• Gençlik ve spor tesisleri,• İklim,• Vergiler. 33

TERSANE YERLEŞME DÜZENİ

34

• YERLEŞME DÜZENİNİN ÖNEMİ• Bir yerleşme düzeni üzerinde durmaktaki ana amaç,

tersane içindeki üretime yönelik faaliyetlerde yer alan canlı ve cansız varlıkların tümünün hareket miktarlarınıminimum düzeye indirmektir.

• Yerleşme düzeninin hatalı kurulması, her şeyden önce sabit tesis maliyetlerini yükseltir. Fakat bundan da önemlisi, kötü yerleşmenin; enerji kaybı, kargaşa, yapılan işlerde hatalar çıkması ve başa dönüşler, gecikme, kontrol ve yönetim güçlüğü gibi üretimle beraber süren ve maliyetleri olumsuz yönde etkileyen bir neden olmasıdır. Kötü yerleşme düzeni, tersanenin üretim kapasitesinden yararlanma oranını düşürür, hatta bir şehrin kötü trafiği gibi faaliyetlerin tamamen felce uğramasına neden olabilir.

35

• Yerleşme düzeninden doğan aksaklıkların belirtileri şöyle sıralanabilir:

• Malzeme, parça ve yarı mamullerin gereksiz yerlerde yığılması• İş akışının, işçinin ve malzemenin kontrolünün tam olarak

yapılamamsı• İşçinin normal iş yükünü kaldıramaması, bedensel veya zihinsel

yorgunluk şikayetleri• Üretim periyodunun uzaması, teslim tarihinde yaşanan gecikmeler• Kalifiye işçilerin gereksiz taşıma işlerini yapması ve boş beklemesi• İş akışında tıkanmalar, gecikmeler, parça beklemeler, tezgahların

boş durması yada aşırı yüklenmesi durumları ile sık karşılaşılması• Tersane alanında bir telaş veya kargaşalık ortamının hakim olması• Tersane alanından tam yararlanamama

36

• YERLEŞME DÜZENİNİN ÜRETİM SİSTEMİNE ETKİLERİ• Açıktır ki tersanedeki tesis, makine ve faaliyetlerin yer aldığı

konumlar görünür ve görünmez maliyetleri etkiler. Üretim sistemlerinde fiziksel yapı ve faaliyetlerin yerleşme düzeninden etkilendiği noktalar şunlardır:

• Üretim departmanları arasındaki uzaklıklar• Alan veya hacimden yararlanma oranı, kullanma verimliliği• Malzeme ve insan hareketlerini, taşıma uzaklığı veya taşınan toplam

ağırlık, taşıma süreleri ve maliyetleri• Taşıma işlerinde kullanılan araç ve gereçlerin tipleri ve maliyetleri• İş istasyonları arasında bekleme miktarları ve toplam üretim süresi• Tersane içindeki ana ve ara istif ve depoların yerleri ve büyüklükleri• Tezgahlardan yararlanma oranı, yatırım ve işçilik maliyetleri

açısından verimlilik• İşçinin genel çalışma verimi• Üretim planlama ve kontrol işlemleri. İş seyri, tezgah yükleme, iş

dağıtımı ve kalite kontrolü• Gözlem ve düzeltici kararlar arasında geçen süre, yönetimin etkinliği

37

38

İŞ AKIŞI TİPLERİ

1 2 3 4

İŞ AKIŞI TİPLERİ

DOĞRUSAL AKIŞ

•Basit Doğrusal Akış

•Alternatif Giriş ve Çıkışlı

2 3 41

39

1 2

İki Hattan Bölünme

•İki Hattın Birleştirilmesi

•Tezgah atlattırma

•Karmaşık doğrusal akış

• TERSANE YERLEŞME TİPLERİ• Tersaneleri yerleşme biçimleri bakımından kabaca şöyle

sınıflandırabiliriz:• Sahili dar, derinliği fazla olan tip: Yeni gemi inşa konusunda uygun

olmakla beraber tamire pek elverişli değildir. Genelde havuz bulunduramazlar.

• Sahili geniş, derinliği az olan tip: Hem yeni gemi inşa, hem de tamir için uygundur. Dezavantajı, malzeme ve iş akışını sınırlı hale getirmesidir.

• Yarımada tipi tersane: Teçhizat, tamir, yeni gemi inşasına uygunluk gösterir. Dezavantajı, havuzlarının genellikle enine olmasıdır.

• Ada tipi tersane : Tüm tersane küçük bir giriş yolu bırakılacak şekilde suyla çevrilidir. Dezavantajı, girişten geçirilecek malzeme miktarı sınırlıdır.

40

41

Sahili dar- sahili geniş- ada yarımada

1. nesil tersaneler : Atölye veya zanaat tipi organizasyon. Özellikleri:- Depolama, atölye ve kaldırma imkanları sınırlı,

- Planlama yok,- Fabrikasyon kızak üzerinde,- Donatım demi denizde iken,- İşler, kızak ve rıhtımda yoğunlaşmış.

1930 sonları – Perçinden kaynaklı imalata geçiş.(İskandinavya)2. nesil tersaneler : Yarı proses tipi üretim organizasyonu. Özellikleri:- Depolama ve atölyeler için daha fazla yer ayrıldı,- Prefabrikasyona geçiş,

- Daha hassas kesme ve kaynak,- Atölyelerde blok imalatı,- Artan kaldırma kapasitesi,- Montaj kızak üzerinde,- İş planlama ve programlama gereksinimi,- Donatım gemi denize indikten sonra.

2. Dünya Savaşı sonrası – ABD ticari gemi inşaatı Victory, Liberty, T2 tanker inşaatı

42

3. nesil tersaneler : Proses tipi üretim organizasyonu. Özellikleri:- Büyük ve seri gemi üretimi,

- Sabit iş istasyonları,- Yüksek mekanizasyon,- Çelik fabrikasyonda ve taşımada ileri teknoloji,- Karmaşık iş sıralama ve programlama.

1967 – Süveyş Kanalının kapatılması ve süper tanker çağının başlangıcı.4. nesil tersaneler : Ürün yönlü tersaneler olabilir. Özellikleri : Az sayıda ve benzer gemilerin kitlesel üretimi(mass production) söz konusudur.Çeşitli tipte gemileri verimli olarak inşa edebilecek yönetim esnekliğine sahiptir.Proses tipi tersaneler olabilir. Özellikleri : Seri üretime ihtiyaç duyar.Grup Teknolojisi prensipleri uygulanır.Planlamada esneklikSenkronize üretim(ara stok ve taşıma ihtiyacı minimizasyonu)Blok boyutlarının optimizasyonu(iş akışının dengelenmesi ve blok donatımı)

43

ÜRETİM HATTININ DENGELENMESİ• İşlem süreleri ve tezgah kapasitelerini

dengelemek için şu çarelere başvurulabilir : • Kapasite arttırılabilir; yani işlem süresi fazla olan

bir iş için sisteme paralel bir tezgah eklenebilir. • İş basitleştirme yolu ile uzun süren işin süresi

kısaltılmaya çalışılabilir. • Kısa süren işi yapan tezgahın hızı azaltılabilir.• Kısa süren işin yapıldığı istasyona bazı ek işler

daha verilebilir.

44

• Tezgah kapasitelerinin iyi dengelenmesi işçilerin yüklerinin de iyi dengelendiği anlamına gelmez. Bazı hallerde tezgahların yanı sıra işçilerin yüklerini de ayrıca dengelemek gerekebilir. Özellikle basit makinelerin yer aldığı ve işçilik maliyetinin yüksek olduğu işlerde çeşitli yöntemlerle işçilik sürelerinin dengelenmesine çalışılır. İşçilik dengesinin tam olması, üretim hattındaki her işçiyi normal çalışma süresinin tamamında çalıştırmak anlamına gelir. Biz planlama ile bu ideal duruma yaklaşmaya çalışırız. İşçilik yükünün dengelenmesi için başvurulan bazı çareler şunlardır:

• İki veya daha fazla tezgahta bir işçi çalıştırmak : Otomatik işlem süresi uzun olan iki veya daha fazla tezgah bir işçi tarafından kontrol edilebilecek şekilde yan yana getirilebilir.

• İki kısa işlemin bir işçi tarafından yapılması : İki işlemin toplam süresi diğerleri kadar veya az ise bunlar bir işçiye verilir. İşçi bir iş ile meşgulken diğerinin yapıldığı tezgah boş kaldığından, bu yoldan meydana gelen kaybın işçilik tasarrufundan küçük olması gerekir.

• İşçinin yükünü artırmak : İlk iki yoldan bir dengeleme olanağı yoksa yükü az olan işçiye muayene, çapak alma, temizleme gibi ikinci dereceden ek işler verilerek vaktinin doldurulmasına çalışılır.

• İşçileri çalışma hızlarına göre dizmek : Üretim hattı üzerindeki daha kısa süreli işlere tecrübesi az veya çalışma hızı düşük işçiler yerleştirilir.

45

• OFİSLERDE YERLEŞME PROBLEMİ• Tersane sahasını, atölyeleri düzenlemekle yerleşim planını tamamlamış

olmuyoruz. İç kısımda bulunan ofisler de yaptıkları iş itibarıyla tersanenin beyni olduklarından, özenle tasarlanmalıdırlar.

• Ofislerin yerleştirme problemine şu prensipler çerçevesinden bakılabilir.• Birbirleri ile ilişkisi fazla olan ofisler yakın yerleştirilmelidir. Bunun için ofisler

ve kişiler arası, bilgi ve kağıt akışları göz önünde bulundurularak, üretim akışı analizine benzer bir akış diyagramı oluşturulabilir.

• İnsanlardan çok kağıtların hareket ediyor olması gerekir. • Gelecekteki ihtiyaçlar için yeterince alan ayrılmalıdır.• Gözetimcilerin masaları, her yeri görebilecek bir yere konulmalıdır.• Ofislerde aydınlatma, ışık masaların solundan gelecek biçimde ve yeterli

düzeyde planlanmış olmalıdır.• Ofiste kullanılan makinaları, dosya dolaplarını vs. kullanıcıların fazla

yürümesini gerektirmeyecek şekilde yakın yerlerde bulundurulmalıdır.• Ofis alanlarını küçük bölümlere ayırmak yerine mümkün olduğunca küçük

parçalar halinde planlamak gerekir. Böylece hem duvar kayıpları azalır, hem de daha iyi aydınlatma, gözetim ve haberleşme sağlanır.

• Standart boyut ve modellerde eşyalar kullanılmasına çalışılır. Böylece personel arasında eşitlik ve daha iyi bir görünüş sağlanır.

• Yerleştirmede düzgün hatlar ve simetri tercih edilir.

46

LOJİSTİK YÖNETİMİTERSANELERDE LOJİSTİĞİN ÖNEMİ• Lojistik sözcüğünün esas anlamı; ordulara ait malzeme ve personelin

taşınma, tedarik, bakım ve yenilenmesidir. İlk kez bu anlamıyla 1905’te askeri bir fonksiyon olarak kullanılıyordu. Ancak II. Dünya Savaşındaki askeri lojistiğin başarısı görüldükten sonra daha da gelişmiş lojistik sistemler sivil alanda uygulanmaya başlanmıştır.

• Global pazarların yoğun bir rekabet ortamında hızla geliştiği çağımızda, bir işletmenin başarısı, hatta yaşaması, üretim girdi çıktılarının istenilen miktar, yer ve zamanda hazır bulundurulmasına bağlı hale geldi. Lojistik fonksiyonun her türlü işletme yönetiminde önem kazanmasının nedenleri şöyle sıralanabilir:

• Taşıma uzaklıklarının ve maliyetlerinin artması• Üretim teknolojilerinin pek çok alanda doyma noktasına ulaşması nedeni ile

yöneticilerin maliyet düşürmek için lojistik alanına yönelmeleri• Tam zamanında tedarik (JIT), malzeme istek planlaması (MRP), KANBAN

vb. gibi sistemlerin yaygın biçimde kullanılması• Gelişen ve değişen tüketici isteklerini karşılama zorunluluğu• Bilgisayar kullanımının yaygınlaşması ve haberleşme sistemlerinin

gelişmesi• Büyük uluslar arası üretim ve satış firmalarının çoğalması

47

• LOJİSTİK ORGANİZASYONU• Bir tersanenin lojistik sistemini organizasyon açısından

dış satın alma, iç satın alma, tersane içindeki transport faaliyetleri olmak üzere üç kısımla ifade edebiliriz.

• Genel olarak satın almanın problemleri şunlardır: • Hangi malzeme, ne zaman ve ne miktar sipariş

edilecek?• Hangi firmadan satın alınacak?• Tedarik kaynakları nasıl değerlendirilecek?• Hangi taşıma kaynakları kullanılacak?• Gelen malzeme nasıl depo edilecek? • Tersane içinde malzeme nakli olabildiğince azaltılmaya

çalışılır. Bu kısımda malzeme naklinde kullanılan araçlar, harcanan enerji ve zaman aklımıza gelir.

48

• SATIN ALMA• Son yıllara kadar satın alma departmanına işletmenin üretken

olmayan bir harcama merkezi gözü ile bakılırdı. Halbuki bilgili ve tecrübeli satın almanın işletmenin karlılığına katkısı şüphesizdir. Etkili bir satın alma ile karlılığı artırma yolları şöyle sıralanabilir:

• Satıcı firmalarla uygun fiyat anlaşmaları yapmak,• Düşük fiyat veren firmaları araştırmak,• Aynı işi gören başka malzemeleri araştırmak ve kullanmak,• Geminin kalite ve performansını etkileyen dizayn değişiklikleri

yapmak,• Standart malzeme ve parçaları tercih etmek,• Fiyat değişmelerini ve satıcı firmalar arasındaki rekabet durumlarını

yakından takip etmek ve yararlanma durumlarını araştırmak,• Ülkedeki enflasyon ve yabancı döviz kurlarındaki değişmeleri

izleyerek fiyat avantajları yaratmak,• İndirim sağlayacak sipariş miktarları ile ekonomik sipariş miktarları

arasındaki maliyet farklarını kontrol etmek,• Elde stok bulundurma maliyetlerini minimum düzeyde tutacak uygun

yöntemler bulmak,• Satıcı firmaların sayısını azaltmak,• Diğer firmalarla anlaşmalar yaparak satın alma pazarlık gücünü

artırmak,• En uygun taşıma yollarını araştırmak.

49

TERSANE TERSANE İİÇÇİİNDE MALZEME NAKLNDE MALZEME NAKLİİPRENSPRENSİİPLERPLERİİ

50

• TERSANE İÇİNDE MALZEME NAKLİ PRENSİPLERİ• Tersane içindeki hammadde, yarı mamul ve mamullerin

taşınmaları, depolardaki girdi çıktı faaliyetleri, hatta bürolardaki haber veya formların hareketleri de bir malzeme naklidir. Bu çerçeve içinde malzeme naklini lojistik sistemin bir alt sistemi olarak düşünebiliriz.

• Malzeme nakli planlamasında, çalışmaların daha verimli yürütülmesini ve standartlara uymayı kolaylaştıran prensiplere göre hareket edilir. Bu prensipler şunlardır:

• Taşımada kullanılan makinelerin sayıca mümkün olduğu kadar az, fakat sürece uzun taşıma yapmaları sağlanmalıdır.

• Bir defada taşınan miktar standart boyutlarda ve mümkün olduğu kadar büyük tutulmalıdır.

• Büyük ağırlıkların taşınmasında mekanizasyona gidilmelidir. • Aynı işi yapan çeşitli taşıma makineleri performanslarına ve

birim taşıma maliyetlerine göre kıyaslanmalıdır.

51

• Mevcut taşıma araçlarının yenilenmesi kararı yeni araçlarla sağlanacak tasarrufun yapılan yatırımı makul bir süre içinde karşılanması şartı göz önüne alınarak verilmelidir.

• Alınacak taşıma makinelerinin değişik işlerde kullanılabilir, yani üniversal olmalarına dikkat edilmelidir.

• Taşıma hızları, emniyet ve maliyet faktörleri elverdiği ölçüde yüksek olmalıdır.

• Taşıma esnasında sürtünme, kavrama, tutma vb. faaliyetlerde kaybolan enerji minimum olmalıdır.

• İşçinin ve taşınan malzemenin güvenliği açısından gereken tüm önlemler alınmalıdır.

• Taşımalar, köşeli ve zikzaklı hareketlerden kaçınılarak yapılmalıdır.

• Taşıma araçları, bunları kullanan kişilerde aşırı yorgunluk yaratmayacak şekilde dizayn edilmelidir.

• Taşınan toplam miktar arttıkça birim taşıma maliyeti düşmelidir.

• Taşınan toplam miktar, sahadaki elverişli alanın ve kullanılan araçların kapasitelerini aşmamalıdır.

• Mümkün hallerde taşımaların yerçekimi veya diğer doğal hareket kaynaklarından yararlanarak yapılması düşünülmelidir

52

• TAŞIMA ARAÇLARININ KARAKTERİSTİKLERİ• Taşımada kullanılan araçlar; dizayn, performans, gördükleri iş,

fiyat gibi faktörler açısından çok çeşitlidir. Yeni araç alınırken yüzlerce çeşit aracı kendi özelliklerine göre ayrıntıları ile değerlendirmek ve diğerleri ile kıyaslamak zordur. Araçları baz karakteristikler belirleyip karşılaştırmak daha kolay olacaktır.

• Bunlar; • Esneklik• Çalışma alanı ihtiyacı, aracın büyüklüğü• Denetim ve kullanma kolaylığı• Hız• Güç• Taşıma kapasitesi• Hareket yolu• Taşınan malzemeler ise şöyle sınıflandırılabilir:

53

• Taşınan malzemeler ise şöyle sınıflandırılabilir:• Boru ve Profiller : İş emri karşılığında teslim alınan borular

ebatlarına ve ağırlıklarına uygun tonajda çiftli sapan kullanılarak boğdurma yapılır ve boru atölyesine nakledilir. Taşınırken bulunduğu yerde kaymaması ve kazaya yol açmaması için tahta takozlarla sabitlenir.

• Açıkta ise vinçle, sandık halinde ise romörk ile taşınır.• Profiller : Genellikle vinçle taşınırlar.• Çelik Malzemeler : Bu malzemelerin içinde sac levhalar,

takviyeli ufak malzemeler, panel, blok ve daha pek çok malzeme sayılabilir. Malzemenin boyutuna ve ağırlığına göre tüm taşıma araçları kullanılabilir.

• Ambalajlı veya ambalajsız cihaz ve sistemler : Kimyevi maddeler, elektrot, kaynakçı malzemeleri, gaz tüpleri, kutulu yağlar, boyalar, boya yardımcı malzemeleri, izole malzemesi, elektrik malzemesi gibi pek çok malzeme bu kısımda sayılabilir.

54

• Köprülü kreynler, karşılıklı iki çelik kolon üzerindeki tekerleklere dayanarak hareket eden çelik konstrüksiyon, bir köprü ile kanca ve motorun bulunduğu bir arabadan oluşur. Araba köprününkine dik doğrultuda hareket eder. Dolayısı ile köprülü kreyn, dikdörtgen bir alan içinde her noktaya ulaşabilir. Diğer şekilde bir köprülü kreyninkrokisi ve dizaynı yapılırken göz önüne alınması gereken karakteristik boyutları görülmektedir. Bu aşamada özellikle belirlenmesi gereken karakteristik ölçüler şunlardır:

• Taşınacak blokların yada geminin maksimum yüksekliği,• Tersanedeki tesis ve makinelerin maksimum yüksekliği,• Bağ yüksekliği,• İstenen minimum kaldırma yüksekliği,• Araba için gerekli boşluk,• Köprü ile zemin arasındaki yükseklik farkı,• Köprü açıklığı,• Köprü gövdesinin kalınlığı,• Taşınması muhtemel maksimum ağırlık,• Araba destek tertibatının tipi,• Motor tipi ve gücü,• Kaldırılacak yükün minimum yüksekliği. • Olanaklar ve ihtiyaçlar doğrultusunda belirlenen bu ölçüler kreynin

dizaynında esas alınır.

55

• GENİŞ VE SINIRSIZ ALANDA ÇALIŞABİLEN ARAÇLAR• Taşıma işlemini tersanenin içinde veya dışında ve geçişe elverişli herhangi bir

rotayı izleyerek yapabilen araçlardır. Hareket yolu, ray veya benzeri bir yolla sınırlı değildir. Taşıma alanı bakımından son derece esnek araçlardır. Buna karşılık, sürekli taşıma yapamadıkları için kullanma verimleri düşüktür.

56

• ARAÇLARLA MALZEME TAŞINIRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

•• Taşımalarda kullanılacak aracın malzemeye uygun seçilmesi,

malzemenin hasar görmemesini sağlayacak tedbirlerin alınması• Kırılacak, ayarları bozuk, veya demontaj vaziyette olmayan

malzemeler, orijinal ambalajları ile taşınacaktır.• Malzemenin taşıma esnasında devrilmemesi, kaymaması için

yüklemede havale yapılmayacak, gerektiğinde yumuşak takviyeler konularak bağlanacaktır. Kaplama paneller buna iyi bir örnektir. Söz konusu paneller için taşıma ve gemiye alma esnasında ahşap kafes kullanılacak, kaldırma sapanları kesinlikle lif halatlar olacaktır.

• Taşıma araçları kesinlikle hız yapmayacaktır. • Hava şartları göz önünde tutularak ıslanma, çamurlanma ve herhangi

bir şekilde kirlenmesini önlemek amacı ile branda ile örtülmelidir.• Borular, içi dolu çelikler, köşebent ve diğer benzeri profiller, sağlam

takviyelerle dayaklanmış olarak taşınmalıdır.• Taşıma aracı olarak seçilen aracın durumuna göre malzeme en

uygun şekilde yüklenecektir.

57

• KAPASİTE PLANLAMASI• KAPASİTENİN TANIMI• Üretim yapan bir işletmenin kapasitesini sabit bir değer ile

tanımlamak güçtür. Makinelerin tek tek kapasitesini bulup topladığımızda toplam kapasiteyi bulmuş olmayız. Üretim birimleri veya iş istasyonları arasındaki ilişki karmaşık olduğundan kapasiteyi ölçmek güçtür.

• İş istasyonlarının üretim hızları arasındaki farklar, tamir-bakım faaliyetleri, program hataları yüzünden boş beklemeler, üretim hataları, işçi ve daha pek çok faktör fiziksel kapasite üzerinde sapmalara yol açar. Üretim plan ve programları bu sapmalar göz önüne alınarak hazırlanmalıdır. Bir kapasite planının hazırlanması bu açıdan önem taşır.

• Bu yüzden tersaneler için kapasiteyi tanımlarken o tersanenin belli bir dönemde yaptığı üretim miktarını belirtiriz. Yılda 20000 DWT üretim kapasitesi gibi.

58

• KAPASİTE PLANLAMASININ İÇERİĞİ• Kapasite planlaması ve kontrolü, diğer bir deyişle kapasite yönetimi, müşteri

isteklerini zamanında yerine getirebilmek için gerekli üretim faaliyetlerinin seviyesini ayarlama çalışmalarını içerir.

• Gemi üretim sanayiinde, kapasite planlaması üretim planına göre yapılır. Burada esas olan, geminin imalatını, teslim zamanında yada mümkün olan en kısa gecikme sonunda tamamlamış olmaktır. Yapılan üretim planından sapmaların az olması için üretim günü gününe takip edilir ve gerekli önlemler alınır. Üretim planında değişiklik yapılması ise düşünülecek en son çözümdür.

• Üretim planına uyabilmek için, tersanenin planlama ve kontrol bölümü ile özellikle kontrol mühendisleri bir arada çalışarak sahadaki ve atölyelerdeki tüm ilerlemeleri sıkı şekilde takip eder ve kaydederler. Bunun için kullanılan program Microsoft Project adındaki planlama programıdır. Bu program altında oluşan veri tabanı, bize hem eski işlerin ne kadar zamanda yapıldığını söyler, hem de yapılmakta olan işle ilgili verileri sağlar. Bahsedilen üretim planı da bu sistem içinde kayıtlı olduğundan gecikmeler kolayca görülebilir.

• İşte bu gecikmelere göre bir kapasite planlaması yapılır. Gereken kısımlarda işgücü arttırılır.

• Fakat aynı zamanda, üretim planlaması da tersane kapasitesine göre yapılır. Yukarıda bahsedilen programda oluşturulan veri tabanından faydalanılarak, belli hacimdeki ve niteliklerdeki bir işe ne kadar zaman ve insan ayrılmasıgerektiği görülür ve bir sonraki iş için uygun bir üretim planı yapılır. Bu konuyu daha ayrıntılı bir biçimde inceleyelim.

59

• ÜRETİM PLANLAMASI VE KAPASİTE• Tüm üretim plan ve programları aslında tersanenin kapasitesine bağlı olarak

yapıldığından bu kavram dikkatlice tanımlanmalıdır. Kapasite makinelere ve insan gücüne bağlı olduğundan sabit değildir. Makineler çeşitli arızalar çıkarabilirler, insanların verimi ise çok daha fazla çeşitlilik gösteren nedenlere bağlı olarak değişebilir. Bu yüzden her iş yapılma süresince takip edilir, kontrol edilir ve kaydedilir. Böylece bir işin ne kadar zamanda, kaç kişi tarafından yapıldığı belirlenir ve bu bilgiden faydalanılarak bir üretim planlaması yapılır.

• Üretim planlamasının uygulanabilmesi, ancak üretim hızının sabit tutulması ile mümkün olabilir. Üretim hızının azalması ile ortaya çıkacak bir kapasite kaybıverimlilik ve prodüktiviteyi doğrudan olumsuz etkiler. Tersanelerdeki üretim sistemi taşeronlar işbirliğiyle gerçekleştiğinden, üretim hızını sabit tutmak biraz daha zordur. Bunun sebebi, taşeronların birlikte çalıştığı insanların değişiklik göstermesi yada aynı işte başka bir taşeronla çalışılıyor olmasıolabilir.

• Üretim hızının sabit veya az değişir tutulması amacı ile başvurulacak çareler şöyle sıralanabilir:

• İmalat için gerekli malzeme bir hafta önceden temin edilir ve stoklanır. Bunun için de bir malzeme temin planı hazırlanır. Bu plan, ya bir malzeme ihtiyaçplanlama yazılımı dahilinde yada bir excel dosyası formatında hazırlanır.

• Çalışma saatleri fazla mesai veya ek vardiya ile artırılır veya azaltılır.• Yeni işçi alma veya işten çıkarma ile insan gücü ayarlanır. • İmalatın bir kısmı diğer tersanelere yaptırılır.

60

• ÇALIŞMA SÜRESİ VE KAPASİTE• Kapasite ayarlamalarını, çalışma süresini arttırarak veya azaltarak yapmanın,

avantajlarını ve dezavantajlarını inceleyelim.• Yoğun çalışan bir tersanede, bina bakım ve amortismanı, vergi, yatırım

masrafları gibi maliyetlerin birim miktarı daha düşük olacaktır. Fakat fazla mesai ve vardiya düzeninde bu avantajları azaltan maliyetler vardır.

• İşçi- işveren arasındaki anlaşmaya göre fazla mesai için ödenen ücretler % 50’den % 100’e varan oranlarda daha fazladır. Aynı durum vardiya primi adıaltında vardiya düzeninde de mevcuttur. Diğer taraftan iş kanunun fazla mesai ve vardiya için çalışma süresini kısıtlayıcı hükümleri vardır. Ülkemizde aylık fazla mesai toplamı 90 saati geçemez. Vardiyalarda dinlenme ve izin süreleri daha uzun olabilir.

• Sürekli çalışma makinelerde de erken arızalara neden olur. Bu makineler daha ciddi bir tamir bakım programına ihtiyaç duyarlar. Bir üretim planının uygulanabilmesi, başka unsurlarla birlikte makine ve tesislerin aksamadan çalışmasına bağlıdır. Bunun için özellikle sürekli çalışan makineler, iyi bir tamir bakım planına ihtiyaç duyarlar. Bu faaliyetin ihmal edilmesi durumu üretim akışı, verimlilik ve maliyete şöyle yansır:

• Makinelerin ve onları çalıştıran işçilerin boş kalmaları,• Dolaylı işçilik ve imalat masraflarının artması,• Müşteri isteklerinin zamanında karşılanamaması,• Aksaklığın meydana geldiği departmanla ilgili olarak diğer departmanların

işinin de aksaması,• İşlerin aceleye gelmesi, kalitenin düşmesi,• Siparişlerin zamanında teslim edilememesi yüzünden, müşteriyi kaybetme

riski ve teslim zamanı ertelendikçe ödenen tazminatın artması.

61

62

• İŞÇİ SAYISININ BELİRLENMESİ• Adam-saat cinsinden bulunan rakamları normal mesai

süresine bölmek işçi sayısının belirlenmesi için yeterli değildir. Bu hesapları bulunan miktarın çok üzerinde çıkaran nedenler vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Aylık mesai sürelerinin değişmesi : Bir ay içindeki iş günüsayısı, hafta sonu, bayram tatilleri ve diğer tatiller dolayısıyla sabit değildir. Özellikle yaz aylarında toplu izinlerin alınıp, işlerin nispeten sıkıştırılması söz konusu olur. Planlama yapılırken bu durumlar değerlendirilmelidir. İşçi sayısını aydan aya planlamak verimli olmayacaktır.

• Fiilen çalışan işçi ile bordroda gözüken işçi sayıları arasındaki fark : Özellikle ağır sanayiden bahsettiğimizde, devam hiçbir zaman % 100 değildir. Ülke şartlarına, işlerin ağırlığına ve mevsim koşullarına bağlı olarak her iş günü işçinin % 4-10 kadarı hastalık veya mazeret izni alır. Kış aylarında salgın hastalıkların ortaya çıkması da bu devamsızlık oranlarını çok artırır.

• Çalışma verimindeki dalgalanmalar : Malzeme tedarikindeki aksamalar, makinaların beklenmedik arızaları, iş akışındaki tıkanıklıklar ve işçinin fiziksel gücü ile çalışma isteği çalışma veriminde dalgalanmalara neden olur. bu durum da kağıt üzerinde hesaplanan işgücü ihtiyacına bir miktar ekleme yapılmasını gerektirir.

•

• Çalışma temposu : İşlem süreleri normal zamana çeşitli toleranslar eklenerek bulunur. Standartlar normal tempoda çalışıldığıvarsayılarak hesaplanır. Eğer bir teşvikli ücret sistemi uygulanıyorsa çalışma hızı % 25 kadar artabilir. Bu durumda aynı iş daha az işçi ile yapılabilir.

• Kalite düzeyi : İşlerin belirlenen standartlara uymaması durumunda, işin düzeltilmesi yada yeniden yapılması gerekecektir. Kalite kontrol ve muayene faaliyetlerinin sistematik olması bu kaybı kısmen ortadan kaldırabilir.

• Yedek işgücü ihtiyacı : Bütün olumsuz faktörler düşünülerek yapılan eklemelere karşın üretim esnasında ortaya çıkan beklenmedik durumlar mevcut işgücünün yetersiz kalmasına neden olabilir. Bunu önlemek için üretim hattının kritik noktalarında, ihtiyaç anında devreye girebilecek yedek ekipler bulundurulur. Tersane bunun önlemini birçok taşeron firma ile çalışarak alır.

• İşlerin süreksizliği : Endirekt işçilik kapsamına giren faaliyetlerin büyük bir kısmı süreksizdir. Örneğin bir vinç operatörünün günlük işyükü belki 2 saati aşmaz. Fakat bu 2 saatlik yük gün içine tesadüfi dağıldığından, operatörü boş saatlerinde başka işte görevlendirmek mümkün değildir. Kapı bekçisi, kontrolör, itfaiyeci gibi başka kişilerin görevleri de aynı niteliktedir. Bu gibi işler için insan gücühesaplanırken yükün yanı sıra görevin bölünmezliği de hesaba katılmalıdır.

63

• . STOK KONTROLÜTERSANEDE AMBAR VE STOK KAVRAMI• Tersanedeki üretim sisteminde geminin imalatına dolaysız veya dolaylı olarak

katılan bütün fiziksel varlıklar stok kavramı içinde düşünülür. Stoklar söz konusu varlıkların miktarları, kapladıkları yer veya fiyatları ile ölçülür. Stok sözcüğü ile envanter sözcüğü aynı anlamda kullanılırlar.

• İşletmede stok bulundurulması çeşitli maliyetlerin ortaya çıkmasına neden olur. Buna karşılık imalatın kesintisiz devam etmesi, müşteri isteklerinin zamanında karşılanması için belli süre için belli miktarlarda stok bulundurmak şarttır. Bunun için her tersanede, tesis büyüklüğüne göre değişen hacimlerde ambarlar bulunur. Stok kontrolünün amacı, bu konudaki olumsuz ve olumlu maliyet unsurları arasında işletme açısından en uygun denge noktasının bulunmasıdır.

• Stok edilen malzemeler, karışıklığa meydan bırakmamak için ambara sınıflandırılarak yerleştirilmelidirler. En basit sınıflandırmayı şu şekilde yapabiliriz :

• Mamuller ve yarı mamuller : Gemi imalatında genellikle hammadde kullanılmaz. Saclar, borular, profiller gibi yarı mamul olarak adlandırabileceğimiz malzemeler kullanılırlar. Bu malzemeler işistasyonlarından geçirilerek, işlenen ve istenen hale getirilen malzemelerdir.

• Hazır parçalar : Gemiyi oluşturan ve genellikle dışarıdan tedarik edilen varlıklardır. Bunların içinde civata, somun gibi basit parçaların yanında, elektrik motoru, dişli kutusu, jeneratör, diğer makine dairesi elemanları gibi komplike malzemeleri de sayabiliriz.

• Diğer malzemeler : İmalatta doğrudan kullanılmayan veya yer almayan, tamir parçaları, kesme sıvısı, makine yağı gibi malzemelerdir.

• Stok edilen tüm bu malzemeler, ürün ağacını oluşturur. Ürün ağacı, malzemenin ürüne dönüştüğü tüm işlem adımlarını kapsar.

64

• STOK KONTROLÜNÜN ÖNEMİ• Stok kontrolü yalnızca yönetimin değil, her departmanın, özellikle

üretim planlama ve satışın çok etkin olduğu bir konudur. • Bazen büyük mali sıkıntı içinde olan bir işletmede imalat

departmanları arasında, gereksiz yada imalatın o aşaması için fazla gelen lüzumsuz malzeme stoklarının olduğu görülür. Bazen de gerekli malzemeler bulunduğu halde, birkaç küçük ve önemsiz parça yüzünden üretimin durduğu görülür. Bütün bunların önlenmesi, tüm departmanların katkısı ile kurulacak bir stok kontrol sistemi ile mümkün olabilir. ‘Böyle bir sistem işletmeye neler kazandırır?’sorusuna şöyle cevap verebiliriz:

• Malzeme ve parça yokluğu yüzünden boş beklemeler minimuma iner. İş istasyonları arasında yığılmalar olmaz.

• Üretim faaliyetlerinin düzgün biçimde yürümesine katkıda bulunur.• Stoklara bağlanan para tam ihtiyaca göre saptandığından sağlıklı bir

finans yönetimine olanak sağlar. • Tedarik ve malzeme bekletme masrafları azalır.• Üretim programlarının kolay ve gerçeğe uygun düzenlenmesi

mümkün olur.• Etkili bir maliyet muhasebesinin ihtiyacı olan bilgilerin pek çoğu kolay

ve duyarlı bir biçimde toplanabilir.• Dikkatsizlik yüzünden ziyan olan malzeme ve mamullerin miktarı

azaltılır, düzeltme için vakit geçmeden müdahale edilebilir.

65

• STOK KONTROLÜNÜN ORGANİZASYONDAKİ YERİ• Stok kontrolü kapsamına giren faaliyetler çeşitli organizasyon

ünitelerine dağılmış olabilir. İşletmenin finansal durumuna, yönetim politikalarına, üretim tipine veya başka faktörlere bağlı olarak değişik organizasyon düzenlemeleri yapmak mümkündür. Stok kontrolü genellikle üretim planlama, imalat

yada muhasebe birimleri altında bulunabilir.

66

ÜPK

Malzeme İstek Formları

SATIN ALMA

Satın Alma Emirleri

Tedarik Kaynağı

MALZEME

Fatura

Ödeme

Muhasebe

Kabul muayene

Kabul edilen malzeme

Muayene ve kabul raporu

MALZEME

Malzeme Ambarı

• Yukarıda stok kontrolü ve ambarlama faaliyetlerinin organizasyondaki yerini göstermek üzere bir diyagram çizilmiştir. Diyagramda kesikli çizgiler, bilgi

verme ve kontrol amacı ile yapılan haberleşmeleri, dolu çizgiler, emir veya malzeme akışlarını temsil etmektedirler.

67

• Stok kontrolünde başlıca 3 fonksiyon vardır:

• Tedarik• Ambarda saklama• Stok kayıtlarının tutulması.• Ambarlar ile diğer departmanlar

arasındaki ilişkiyi göstermek üzere daha ayrıntılı bir diyagram aşağıda verilmiştir.

68

Malzeme kabul raporu

ÜPK

Stok Rezervasyon ve Kontrol

Stok Emri

İş Emri

AMBAR

MALZEME

MALZEME

Stok dağıtım formu

İMALAT

TEDARİK

69

• STOK KAYITLARI• Stok kontrolü, karmaşık ve çok yüklü bir bilgi akışını

gerektirir. Bilgisayarların stok kontrolünde genişuygulama olanakları bulması bu özelliğin bir sonucudur. Stok kontrol faaliyetlerinde istek, sipariş, teslim, giriş-çıkış vs. için çok sayıda değişik kayıt formları kullanılır. Bu formların dizaynı son derece basittir.

• Bir tersanede stok kontrolü için hazırlanan formlar genellikle şöyle sınıflandırabilir:

• Taşeronun yaptığı iş için ihtiyacı olan malzemeyi istemek için kullandığı ve sorumlu mühendise verdiği form,

• Sorumlu mühendis tarafından doldurulan, imalat sırasında ortaya çıkan malzeme eksikliklerini talep etmek için kullanılan, satın alma yada planlama departmanına verilen form,

• Ambara malzeme girişini yaparken kullanılan form

70

• STOK KONTROL YÖNTEMLERİ• Endüstri mühendislerinin ihtiyaç üzerine geliştirmiş oldukları çeşitli

stok kontrol yöntemleri bulunmaktadır. Ekonomik sipariş miktarınıbulmaya dayanan çeşitli hesap yöntemleri ve matematik modellerin yanında kimi yazılımlar da geliştirilmiştir.

• Burada tersanelere uyarlanabilecek iki sistemden bahsedilecektir. Bunlardan biri malzeme ihtiyaç planlama sistemidir. Bu sistem, öğrenildikçe ve faydaları görüldükçe özellikle son on yılda dünya genelinde yaygınlaşan bir sistemdir. Üretim hacmi arttıkça, üretimde düzeni ve etkili planlamayı sağlamak için bu tür bir sistem çok gerekli bir ihtiyaç haline gelecektir.

• Bahsedilecek diğer üretim sistemi ise tam zamanında üretim sistemidir. Bu sistemde son yıllarda önem kazanan bir sistemdir. İlk TZÜ tanımları ideal üretim sistemlerinin tanımlarından çıkarılmıştır. 1981’de MONDEN şöyle bir tanım yapmıştır: ‘TZÜ kısa dönemde, gerekli zamanda, gerekli miktarda, gerekli ürünleri üretmektir’. 1983’te ise HALL bir üretim sistemi ve felsefesi olarak TZÜ’nüntanımını şöyle yapmıştır: ‘Dar anlamda TZÜ, gerekli zamanda, gerekli yerde, yalnızca gerekli malzemeyi bulundurmayı amaç edinen malzeme hareketi ve iletimidir. Geniş anlamda TZÜ ise gerekli malzeme hareketini tam zamanında yapan bütün üretim faaliyetlerini kapsar’.

71

• MALZEME İHTİYAÇ PLANLAMASI (MRP)• Malzeme ihtiyaç planlaması ( Materials Requirement

Planning) veya kısaca MRP, hangi malzemeden ne kadar ve ne zaman sipariş edilmeli sorularına en ekonomik cevabıbulmaya çalışan bir yöntemdir.

• MRP yönteminin dayandığı prensip, işlem sürelerine dayanarak, gerekli parça ve malzemeleri tam ihtiyaçduyulduğu anda hazır bulundurmaktır. Bu yaklaşım imalat ve montaj için gerekli olan malzemelerin ambarda bekleme süresini ve dolayısı ile elde bulundurma maliyetlerini önemli ölçüde düşürür. Tersanelerde bu süre genellikle bir hafta olarak belirlenmiştir. Bunun anlamı, tersane eğer bir MRP sistemi malzeme ihtiyaç planlamasını yapıyorsa, bu sistem tarafından gerekli malzemenin bir hafta önceden tersaneye giriş yapacağı şekilde satın alma departmanını uyaracak olmasıdır. Belirsizliklerin daha da azaltılabilmesi durumunda bu ambarda bekleme süresi de azalmış olur ki böylece bekleme maliyetlerinde de değişiklikler olacaktır.

72

73

• MRP SİSTEMİNİN ÇIKTILARI• MRP sisteminin çıktıları çok yönlüdür ve kullanıcının istekleri doğrultusunda

farklılıklar gösterebilir. Ancak standart malzeme ihtiyaç planlama sistemindeki ana çıktılar; ‘Satın Alma Siparişleri’ , ‘İş Emirleri’ , ve ‘Yeniden Çizelgeleme Emirleri’dir. Bu çıktılar tüm sistemler için söz konusu olup, malzeme ihtiyaçsisteminin temelini oluşturur.

• Sipariş Çıktıları : MRP sistemi, her alt montaj, parça vs. ihtiyacını zaman boyutunda tespit ettikten sonra temin süresini dikkate alarak sipariş uyarılarıyapar. İmalatta gereken tüm malzemeleri işlem sırasına göre üretim planıdoğrultusunda, tam ihtiyaç duyulduğu zamanda elde olacak şekilde siparişlerinin ve ne zaman sipariş edileceğini gösteren çıktılarına siparişçıktıları denir.

• İş Emirleri : İhtiyacı planlanan parçanın temin yeri imalat ise, MRP sistemi sipariş emrini imalat departmanına gönderir. Bu sipariş emrini alan imalat departmanı iş emri açar. MRP sistemi sipariş çıktılarının temin yerine göre ayrılmasının önemi, temin süresinin imalat ve satın almaya göre değişim göstermesidir.

• MRP sisteminden imalat departmanına sipariş emrinin gönderilmesi ile imalat departmanının iş emri açması arasında geçen süre sipariş hazırlık zamanıolarak adlandırılır. İş emrinin verilmesi ile temin arasında geçen süre göz önüne alınarak iş emirlerinin verilmesi önemlidir. MRP sisteminin bu konulardaki yüksek performansı da önemli yararlarından biridir.

• Satın Alma Siparişleri : MRP sisteminin, ihtiyacını planladığı parçanın temin yeri satın alma ise, MRP sistemi satın alma departmanına sipariş emri gönderir ve satın alma departmanı da satıcıya sipariş emri gönderir. Yine burada da arada geçen zaman sipariş hazırlık zamanıdır. Bir satın alma siparişinin verilmesi durumunda temin süresi; sipariş verme, nakliye, ambarlama, imalata sevk sürelerinden oluşur. İstenilen parçaların istenilen zamanlarda elde bulunabilmesi için, satın alma siparişleri için sözü edilen zamanların çok iyi etüt edilmesi gerekir.

• ÜRETİM PLANLAMA VE KONTROLÜÜRETİM PLANLAMASI • Üretim planlama, bir tesisin belli bir dönem içinde yapacağı

imalat hacminin belirlenmesi ve kontrol altında tutulmasıdır.• Üretim planlamasının amacı üretimin aksamadan, düzen

içinde yürümesini, gereksiz faaliyetlerin elenmesini ve üretime ilişkin her türlü faaliyetin birbiriyle uyum içinde olmasınısağlamaktır. Üretim planlaması ile yapılacak imalatta kullanılacak tüm kaynakların istenen yer ve zamanda istenen miktarda bulundurulmasını garanti etmek ve kaynak israfını(boş zaman, aşırı malzeme, gereksiz ambar yükü ) en aza indirmek amaçlanır. Bu amaçlara uygun olarak tüm üretimin miktar, kalite, yer, zaman ve çalışacak insan gücü bakımından planlanması gerekir. Yani bu bölüme kadar bahsettiğimiz tüm planlamalar aslında bu bölümde anlatılacak olan genel üretim planına hizmet etmektedir.

• Planlama, üretimi yapılacak ürün hakkındaki verilerin analizi ile başlar. Üretim planında üretimin her kademesi için belirli zaman periyotları açısından hedefler ortaya konur. Bu hedeflerin gerçekleştirilmesi müşteri talebinin zamanında ve istenildiği biçimde karşılanmasını yani ana hedefi destekler.

74

• Üretim planlaması iki aşamada gerçekleştirilir. Bu aşamalar üretim programının hazırlanması ve fiili üretimin planlanmasıdır. Üretim planlamada iki önemli sonuç elde edilir.

• Bunların biri tersanenin geliştirilmesi ile ilgili uzun dönemde planlardır. Bu aşamada ürünün ne kadar sürede üretileceği ve sonraki ürün için söz konusu değişikliklerin üretim ve kaynak kapasitesi üzerindeki etkileri incelenir.

• İkincisi ise bir yıldan az süre için hazırlanan planlardır. Bu planlar özellikle tersanenin mevcut olan imalat kapasitesinin yapılan imalata uyarlanmasıdır.

75

76

• ÜRETİM PLANLAMASININ ÖNEMİ• Üretim planlaması, gelecekteki üretim faaliyetlerinin ve miktarlarının,

düzeylerini ve sınırlarını belirleyen bir fonksiyondur. Buna göre üretim planlamasında ayrıntılara inilmediği ve bu açıdan kesinlik bulunmadığı söylenebilir. Bu yüzden üretim planları üzerinde, gerektiği zaman değişiklikler yapılabilir. Planların bağlayıcıolmamasına karşılık programlar bağlayıcıdır. Üretim programlarımecbur kalınmadıkça değiştirilemez.

• Üretim planlaması işletmenin mevcut kaynaklarını rasyonel olarak kullanıp, istenilen kalitede üretim yapılabilmesi konusunda karar alma işlemidir. Başka bir ifade ile üretim planlaması işletmenin üretim faaliyetlerinin, istenilen miktar, kalite, yer ve zamanda; kimler tarafından, nasıl, ne şekilde ve ne zaman yapılacağına ilişkin faaliyetlerden meydana gelmektedir.

• Bir tersanede üretim planlamasının temel amacı, belirli bir geminin üretimini istenilen zamanda ve nitelikte gerçekleştirmektir. Bunun sağlanabilmesi, gerekli üretim faaliyetlerinin yeterli miktarda ve uygun zamanda gerçekleştirilmesi ile mümkün olur. Bunlar da gereken malzeme, işgücü ve sermaye maliyetleri gibi üretim faktörleriyle doğrudan ilgilidir.

• Tersane yöneticileri üretim programlamasını gerçekleştirebilmek için ilk olarak gelecekte piyasada daha çok talep görecek tipte gemileri tahmin etmeli ve gelecekte teknolojiden etkilenebilme durumunu, bir takım tahmin metotlarına göre önceden tespit etmelidirler. Bu tahminlerden sonra planlama faaliyetleri başlar. Üretim planlaması, üretim sistemlerinin gelişmesine paralel olarak daha çok önem kazanmaya başlamıştır. Türkiye tersanelerinde son beş yılda büyüyen üretim hacmi sistemlerin bu yönde gelişmesini gerektirmiştir

• Modern bir işletmede üretim planlamasının ön plana çıkmasını sağlayan faktörler şu şekilde sıralanabilir.

• İşletmedeki faaliyetlerle ilgili koordinasyon zorluğu, • İşletmeler arasındaki ilişkilerin gelişmesi ve rekabet

durumu,• Üretim sistemlerinin yoğunluğu ve karışıklığı,• Teknoloji ve bunun gibi sebeplerle hizmet, kalite

fiyat rekabetinin artması,• Piyasa isteklerindeki gerekliliklerindeki değişmeler,• İşletmenin ekonomik üretim düzeyinde faaliyette

bulunmasını sağlamak amacıyla malzeme makine saati ve işgücü kayıplarının minimum düzeye indirilmesinin sağlanması,

77

• Üretim planlamasının yukarda sayılan tüm amaçlarısağlayabilmek için aşağıdaki alt amaçları yerine getirmesi gerekir.

• İmalat için gerekli tüm malzemelerin istenilen miktar, zaman ve yerde bulundurmak üzere planlama yapılmalıdır.

• Mevcut makine, araç, gereç ve teçhizatı verimli bir şekilde kullanarak, iş akışı ve iş sıralamasınıgerçekleştirerek daha ekonomik bir üretim yapılması sağlanmalıdır.

• İşgücü kullanım verimliliği arttırılarak üretim yapılması sağlanmalıdır.

• Üretim sistemlerinin alt sistemlere, öteki sistemler ve bölümler arasında bilgi alış- verişini sağlamak üzere etkili bir iletişim sistemi kurulmalıdır.

78

79

TERSANEDE ÜRETİM AKIŞIDİZAYN DEPARTMANININ ÜRETİM ÜZERİNDEKİ ETKİSİ• Dizayn, geminin kağıt üzerinde inşası demektir. Deniz

taşımacılığındaki değişik zorunluluk ve istekler farklı tip ve büyüklükte gemilerin doğmasına sebep olmuştur. Gemi tiplerinin ve büyüklüklerinin farklı olmasında ekonomik ve teknolojik gelişmelerin etkisi oldukça önemlidir.

• Dizaynın hedefi, gemiden beklenen vasıf ve karakteristikleri sağlamak olduğundan, istenilen şartlar temin edilinceye kadar geminin boyutları, narinlikleri ve formu üzerinde değişiklikler yapmak gerekir. Gemi dizaynı, bir çok isteğin, kuralın teknik bilgilerle ekonomik zorunlulukların, estetik ve konforda birleştiği noktadır. Gemi inşaatı mühendisi ise bunlar arasındaki bağımlılığı optimum şekilde değerlendirecek ve proje haline getirecek kişi olmalıdır.

• Gemi armatörü taşımayı düşündüğü yükü herhangi bir kayba uğramadan emniyetle, en kısa zamanda ve büyük miktarlarda, en ucuz şekilde bir yerden diğer yere taşımayı ve bu faaliyet sonucu kuruluş olarak veya kişisel olarak bir ekonomik yarar sağlamayıhedef alacaktır. Şu şekilde armatörün istediği gemi, taşımayıekonomikleştirecek her türlü teknik özellikleri taşımalıdır. Bunlara ilave olarak geçerli ulusal ve uluslar arası deniz ve emniyet kurallarına uygun, kullanıcılar, taşınan yolcu ve yükler açısından gerekli konforu sağlayabilecek bir geminin meydana getirilmesi zorunludur. Teknik karakteristikler mal sahibini direkt olarak ilgilendirmemekle beraber geminin yüzmesi, stabilitesinin iyi olması, mukavemeti gibi önemli ve sağlanması gereken karakteristikleri içine aldığından, ekonomik şartlara değişilemeyecek faktörlerdir.

• Bir dizayn işlemine, önceki tecrübelere dayalı ve benzeri örnekleri ve yeni isteklere uygun şekilde değiştirmek ve yenilemek suretiyle başlanmalıdır. Bu nedenle;

• Mevcut bilgiler ve bunlara ait kaynaklar• Ekonomik, sosyal, fiziksel vb. faktörler• Teknolojik imkanlar• Armatörün isteklerinin değerlendirilmesi• İnşaatı yapacak tersanenin üretim kabiliyeti ve yeterliliği göz

önüne alınmalıdır. • Gemi dizaynında armatörün istekleri temel unsurlardır.

Bunlara dayanılarak •• Geminin tipi ölçüleri, hızı, görünüşü, çalışacağı yol• Gemideki değişik sistemler (Otomasyon, bakım, tutum,

parçalar, yükleme, boşatma vb.• Teçhizat tipleri, parçaları, uygunluğu, servis kolaylığı

80

81

• Ön dizayn başlıca armatör isteklerinin teknik ölçüler içinde değerlendirilip bir model geliştirilmesi ve bunun yapılabilirliğinin gösterilmesidir. Bu dizayna kavram yada sözleşme seviyesi dizayn da denir. Ön dizayn, yatırıma karar vermede temel unsurdur. Bu çalışmaya dayanılarak esas dizayna geçilmesi kolaylaşır. Ön dizayna dayanılarak karar verme aşamasında maliyet unsurları, lüzumlu kredi miktarları ve şartları, malzeme, teçhizat vb. teminindeki yurt içi ve yurt dışı imkanlar ve bunlara ait etüt ve projelendirme, tersanelerin işdurumları ve fiyatları ile inşa süresi göz önüne alınır.

• Aşağıdaki şemada siparişe karar verme ve olabilirlik araştırmasında, dizayn mühendisliğinin ve değer mühendisliğinin önemi vurgulanmıştır.

• Böylece çok yönlü bir tekno-ekonomik inceleme yapılarak geminin yapılmasının mümkün olup olmadığı anlaşılır ve geminin esas dizaynına geçilir. Esas dizayn, temel hesaplar, proje, uygulama ve teknik resimleriyle teknik şartnameden oluşur. Dizayn mühendisi, klas kuruluşları ve yan mühendislik işlerini yürütecek gruplarla işbirliği yapacaktır.

• Ön dizayn dokümanları olarak şunlar hazırlanmalıdır. • Ana boyutlar, geminin başlıca karakteristikleri• Genel plan• Ana hatlarıyla şartname• Geminin boş konumuna ait ön ağırlık hesabı• Bu dokümanların hazırlanmasıyla yukarıda anlatıldığı üzere, geminin

yapılmasının uygun olup olmayacağına bakılır. Bu karar verme işlemini destekleyen tüm faaliyetleri değer mühendisliği adı altında toplayabiliriz.

Kavram veya sözleşme seviyesi

dizayn

Fonksiyonel ayrıntılımaliyet hesabı ve F.A.S.T.

modelleri

Fonksiyonlara göre başlangıç değer müh.

Alternatif yaratmaTEDARİKÇİ

KATOLOGLARI

Alternatiflerin ürün hayat maliyeti

tahminleri

ÖĞELERİN MALİYET MODELLERİ

Değer müh.Çoklu kriter

değerlendirmesi

ÖĞELERİN DEĞER MODELLERİ

İŞLETİM MALİYETİMODELLERİ

ÜRÜN HAYAT MALİYETİMODELLERİ

Dizayn kararları

Ayrıntılımaliyetler

Fonksiyonel maliyetler

Detay dizayn ve imalat değer

müh.

82

• Esas dizayn dokümanları ise şunlardır. • Esas boyutlar ve geminin başlıca karakteristikleri• Genel plan • Tekne, teçhizat, makine ve elektrik şartnameleri• Envanter listesi• Fribord hesabı• Geminin boş konumuna ait ağırlık hesabı• Deadweight hesabı• Boş konumdaki geminin ağırlık merkezinin hesabı• Tank hacimleri ve ağırlık merkezleri ön hesabı• Trim ve stabilite ön hesabı• Tam yüklü durumda trim ve stabilite ön hesabı• Makine dairesi ön yerleştirme planı• Elektrik yük analizi ön planı• Pervane dizaynı• Endaze• Hidrostatik ve bonjean eğrileri, cross eğrileri • Yük hesapları• Tank hacimlerinin hesabı ve tank kapasite eğrileri• Meyil tecrübeleri raporu ve analizi • Trim ve stabilite esas hesabı

83

84

• TASARIM KONTROLÜ AKIŞ ŞEMASISözleşme/Teknik şartname

Ana İnşa Programı

Tasarım ve Geliştirme Programı

Resim Listelerinin Oluşturulması(tekne, makine, elek.elektronik, CNC, nesting,

standart resimler)

Tasarım Çıktıları

Gözden Geçirme

Dağıtım

Uygulama

Değişim İsteği

İş Emrinin Kapanması

Tasarımın Doğrulanması

inşa

Girdiler;

-Sözleşme-Klas kuralları-DüzenleyiciKurallar(Solas,Marpol)

Dışarıdan gelen tasarım çıktıları

Planlama

Klas kuruluşu,müşteri temsilcisi,

liman otoritesi

Planlama Tersane Müdürü

Dizayn Şefi Plan/Keşif/Dizayn

Dizayn Şefi Plan/Keşif/Dizayn

Dizayn Şefiişletme şefi

planlama

• ÜRETİM VE KADEMELERİ• Geminin imalatı tekne işleri ve donatımı olmak üzere iki kısımda

düşünülebilir. Tekne işleri şu başlıklar altında ayrılır. • Blok ön imalat : Tersanedeki çelik işleme atölyesinde gerçekleştirilir.

İşlemin amacı, bir bloğu oluşturacak temel yapı elemanlarını üretmek ve gerekli yerler için bu elemanları kısmen de olsa biraraya getirerek paneller oluşturmaktır.

• Blok imalat : Tersanedeki blok atölyesinde veya sahada gerçekleştirilir. İşlemin amacı, çelik işleme atölyesinde üretilen temel yapı elemanlarını yada panelleri blok imalat resimleri doğrultusunda monte ederek ortaya çıkartmaktır.

• Blok donatım işleri : Blok atölyesinde veya kızakta gerçekleştirilir. İşlemin amacı, bitmekte olan veya bitmiş bloklara, proje dahilinde ilgili boruların sürülmesi boru supportlarının kaynatılması gibi işlemleri yerine getirmektir.

• Blok boya : Raspa sahasında gerçekleştirilir. İmalatı bitmiş blokların grid raspasına sokulup, yüzeyi temizlendikten sonra kızakta montajıöncesi, enspektörün onayıyla astar boyasının atılması işlemidir.

• Kızak montajı : Tüm bu işlemlerden sonra, geminin kıçından başlanmak suretiyle başa doğru. tüm blokların, kızak üzerinde uygun bir sırayla birbirine montajını kapsar. Oldukça büyük tecrübe ve ustalık isteyen bir uygulamadır. Kalite kontrolün en çok üzerinde durduğu safhadır.

85

• SAC VE PROFİLLERİN TERSANEYE GELİŞİ VE STOKLANMASI

• Sac stok sahası tersanede uygun bir yer olarak seçilir ve tüm sahayı tarayan bir yada daha fazla kreyn bulunur.

• Saclar, kalınlık, ebat ve kalitelerine göre yere yatay olarak ve malzeme stok sahası yerleştirme planına göre yerleştirilir. Profiller ise yine bu sahada tesis edilen profil istif raflarında kalınlık ve ebatlarına göre stoklanır. Tersaneye giren malzemeler depo yetkilisi tarafından gerekli kalite belgeleri kontrol edilerek teslim alınır ve stok sahasına yerleştirme planına göre yerleştirilir.

• Şekilde bir stok sahası örneği bulunmaktadır• Sac boyama planı, kesim planına bağlı olarak

yapılır ve boyanan saclar açık sahada, yüz tonu geçmeyecek şekilde dik pozisyonda kesim için bekletilir

86

87

• SAC VE PROFİL SHOP PRİMER BOYAMA • Sac ve profil shop primer boyama işleri ;

tersane dışında bu konuda yeterliliği tersane tarafından kabul edilen uygun bir shotlamatesisinde yapılır.

• Kesim programına göre shotlanmasıgereken saclar tersane armadorlarıtarafından ayrılarak taşıcıya yüklenir ve depo giriş-çıkış işlemleri yapılır. Shotlandıktan sonra tersaneye gelen saclar kalite kontrol tarafından yüzde yüz olarak kontrol edilir. Eğer boyadan gelen saclarda herhangi bir problem varsa bu saclar geriye gönderilir ve planlamaya bildirilir.

88

89

• CNC VE OPTİK KESİM İŞLEMLERİ• Optik kesim işlemleri dizayn departmanından gelen nesting

resimleri doğrultusunda yapılır. Bu resimler geminin modellenmesi ve bloklara ayrılması işleminden sonra oluşturulur.

• Kesilecek olan malzeme stok sahasından konveyörlerle kesim tezgahının yanına getirilir. Malzemelerin kesim tezgahına konması ve kesim sonrası tezgahtan alınarak kesilen sacların bulunduğu yere konulması işlemi manyetik kaldırıcılar tarafından yapılır.

• Kesilen sacların kesim yüzey kalitesi, kalite kontrol tarafından tersanenin ilgili standardına göre kontrol edilir . ve kontrol sonucu günlük olarak CNC kesim raporuna eklenir. Kesim yüzey kalitesi uygun olmayan malzeme gelirse planlamaya bildirilir.

• Kesim fireleri daha sonra kullanılmak üzere çelik işleme atölyesinde yer alan fire sac stoklama bölümüne yerleştirilir. Saclar ayrıldıktan sonra hurdaya ayrılacak olan kısımlar, sac ayrılan bölgenin yanındaki hurda kazanlarında toplanır. Hurda malzemeler bir mapanın dahi çıkamayacağı ufaklıktaki kullanılamaz malzemeler, kenar kesimlerden çıkan parçalar vb olarak tariflenir.

• Kesilen parçalar resimde belirtildiği üzere kodlanır ve kodlama işlemi bitmiş olan parçalar bir sonraki üretim hattına götürülür.

• TAŞLAMA İŞLEMLERİ• Taşlama işi, boya yapılacak yüzeylerin

taşlama işi ve kaynak yapılacak yüzeylerin taşlama işlemi olarak iki ana sınıfta değerlendirilir.

• Kesilmiş saclardan panel sacı haricindekiler ambar sahası içinde taşlanır ve kontrol edilir. Profillerin taşlama işleri, kesimleri, cugul basma işlemleri ise profil hazırlama atölyesinde yapılır. Taşlamada kullanılan aletler havalı taş motorları, havalı raspa motorları, havalı çubuk motorları, sıçrama için keskiler ve tel fırçalar olarak sıralanabilir.

• Taşlama işi biten parçalara kalite kontrol tarafından onay mührü vurulur.

90

• PROFİL VE SAC HAZIRLAMA• Profiller, iş emri karşılığında taşeron tarafından malzeme stok

sahasından alınarak, boylarına uygun kesilerek profil işleme atölyesine getirilir.

• Burada profiller, yatay olarak tezgahlar üzerine alınır ve markalanır. Resme göre öncelikle uç kesim işlemleri, sonra varsa cugul açma işlemleri yapılır ve taşlanır. Basılacak veya eğilecek olan profiller, dizayn-konstrüksiyon departmanının vereceği ölçüler ve resimlere göre hazırlanan kalıplara uygun olarak eğilir yada bükülür. Bu işlem pres tezgahlarında yapılır.

• Hazırlanma işi biten profiller kalite kontrol tarafından kontrol edildikten sonra bir sonraki üretim aşamasına götürülür.

• Kesimden çıkan düz saclara eğer bir eğim verilecekse, bunlar prese gönderilir. Basım işlemi yine işçilik resimleri ile oluşturulmuş kalıplar kullanılarak yapılır ve yine kalite kontrol onayından geçirilir.

91

sac şekillendirme profil şekillendirme

92

bir tersanedeki sac ve profil şekillendirme atölyesi görülmektedir

93

94

• KÜÇÜK GRUP ÖN İMALATI• Tek levha ile tek levha veya tek levha ile birden fazla profilin

birleştirilmesi işidir. Bunun için kaldırma kapasitesi çok büyük olmayan kreynler de kullanılabilir.

• Malzeme Nakli : Taşeron, tersane tarafından kendisine verilen işçilik resimlerinde belirtilen ve kalite kontrolden geçmiş olan sac ve profil malzemelerini üretim tezgahına nakleder.

• Montaj : Bu üretim aşamasına gelen floor, braket, stifner vb. parçalar kesim sırasında markalandıkları için, parçaların sadece bu markalara göre birleştirilmesi yeterli olacaktır. Bu montajda sancak iskele olarak simetrik yapılacak malzemelere dikkat edilmesi gerekir.

• Montaj sırasında malzemeye verilen hasarı en aza indirmek için bazıçektirme aparatları kullanılır. Kaynak çekilmesini önlemek için malzeme üzerine çapraz olarak çubuklar puntalanır. Ayrıca uzunluğu fazla olan postalar, görder vb. imalatların montaj ve kaynak sırasında nasıl davrandığını görebilmek için, yani deformasyonu ölçebilmek için ölçü kontrolleri yapılır. Montajcılar bütün malzemeyi üretim yapacağıtezgahın üzerine serdikten sonra montaja başlarlar.

• Kaynak : Kaynakçılar ise bir önceki montajı yapılmış ve kontrolden geçirilmiş malzemeleri kaynatırlar. Kaynak işlemi bu aşamada genellikle gaz altı metodu ile yapılır.

• Kaynağı biten parçaların üzerinde bulunan tüm geçici montaj parçaları ve çapraz çubuklar, ana saca zarar verilmeden el şalomasıile kesilir ve dolgu gereken yerlere kaynakla dolgu yapılır. Kaynak sonrası deformasyona uğrayan parçaların olup olmadığı kontrol edilir. Sonrasında parçalar, taşlama ve yüzey hazırlama işlemlerinden geçirilir

• fotoğrafta ilk montajı yapılmışsacların kaynağını yapan bir kaynakçı görülmektedir.

•• Bir veya birden fazla küçük

grubun birbiriyle olan montajı, bir veya birden fazla küçük grubun tek profil ve/veya tek levhalar ile birleştirilmesinden oluşan sonraki aşamalar da benzer şekilde gerçekleştirilir.

95

96

PANEL İMALATI• Bu üretim aşaması bir veya birden fazla levhanın alın alına birleştirilmesini

içerir. Bu işlemlerin yapıldığı alanda yada atölyede panellerin kaldırılması ve çevrilmesi için, yeterli kaldırma kapasitesine sahip vinçler yada manyetik kaldırıcılar bulunur.

• Malzeme Nakli : Kenar kesimleri yapılmış olan panel saclarının nakli konveyörlerle gerçekleştirilir. Panel sacları tezgaha genellikle manyetik kantarmalarla serilir, kaldırma veya çevirme amaçlı herhangi bir mapa saca kaynatılmaz.

• Montaj : Saclar, manyetik kantarma kullanılarak monte edilirler. İlk sac, tezgah üzerine konulup, uygun bir şekilde stoperlere dayatılarak ve gönye oluşturacak şekilde yerleştirilir. Daha sonra yanına gelecek olan panel sacları, üzerlerinde bulunan montaj işaretlerinin (markalar) karşı karşıya gelmesi sağlanacak şekilde yerleştirilir ve puntalanır. Bu aşamada markaların birbirini karşılama durumları kontrol edilip, birleştirme işine öyle devam edilmelidir. Eğer hata varsa üretim durdurulur ve gereken önlemler alınır.

• Ön Yüz Kaynağı : Panel imalatında kullanılan kaynak tekniği, tozaltı kaynak metodur. Kaynağın hangi amper değerinde yapılacağı, traktör yürüme hızı, tel verme hızı, kullanılacak telin cinsi gibi değerler iyi sonuç veren belli değerlerdir.

• Ön yüz kaynağı biten paneller, kodlanırlar.• Paneli Ters Çevirme : Kaynağı biten yüzde tüm kontroller yapıldıktan sonra

uygun bir vinçle ters çevirme işlemi yapılır. • Ters Yüzün Kaynağı : Uygun kaynak hattı oluşturulduktan sonra, yine tozaltı

kaynak tekniği ile kaynak yapılır.• Kaynak işlemleri bitince, panelin diyagonal, genişlik ve boy ölçüleri alınarak,

kaynak çekme miktarları saptanır. Oluşturulan paneller, burada da kalite kontrolün onayından geçtikten sonra üretim hattının bir sonraki aşamasına gönderilir.

• ELEMANLI PANEL• Stifner veya tulani gibi takviye elemanlarının düz panele montaj ve

kaynatılmasından oluşan üretim aşamasıdır.• Malzeme Nakli : Daha önce profil hazırlama aşamasından gelecek

olan profillerin ve panel imalatından gelecek panellerin nakli söz konusudur. Malzeme nakli malzemeler üzerine konulmuş markalar dikkate alınarak yapılmalıdır.

• Montaj : Burada da montaj işlemlerinde diğer aşamalardakine benzer önlemler alınır ve istenilene uygun olacak dikilir ve geçici montaj parçaları kullanılır. Montajı yapılacak parçalar gereken konuma mıknatıslı/vakumlu çektirme aparatları ile getirilip punta ile sabitlenebilirler. Bu işleme genellikle kaynak çarpılmaları, çekme miktarları yüzünden ihtiyaç duyulur. Yapılan iş kontrol edilip, kaynak yapılmaya hazır olur.

• Kaynak : Burada genellikle çift taraflı kaynak yapabilen otomatik gazaltı makinesi kullanılır. En hızlı köşe kaynağı yapma metodu ise gravite kaynak metodudur. Fakat pek kuvvetli bir kaynak dikişi oluşturamadığından, su geçmez elemanların köşe kaynakların asla kullanılmaz.

• Kaynak sonrasında geçici montaj parçaları alınır ve göz kontrolünün ardından gerekli temizlik işleri yapılıp elemanlı panel kalite kontrol onayına sunulmaya hazır hale gelir. Kontrolden geçen paneller, ilgili blok imalat bölümüne gönderilirler

97

• BLOK İMALATI• Düz panel, eğimli panel veya gruplar ve

elemanların birleştirilmesi ile oluşurlar. Bu işistasyonunda üretim sonucu oluşacak mamul ağırlığını taşıyabilecek kapasitede vinçlerin bulunması gerekir.

• Diğer iş istasyonlarından gelen küçük gruplar, paneller, elemanlı paneller birleştirilerek bu imalat aşamasında; DoubleBottom Blokları, Side Bloklar, Baş veya KıçBloklar, Güverte Blokları, Corrugate Perde Blokları, gibi bloklar yapılır.

98

99

• Double-Bottom Blok(Ve Diğerlerinin) İnşası : Bu tür bir blok inşasında genellikle sıra aşağıdaki gibidir.

• Blok yapılacak tezgahın düzlem kontrolü ve temiz olması• Inner-bottom panelinin tezgaha yerleştirilmesi• Marka kontrollerinin yapılarak, panelin nivoya alınması ve tezgah üzerine

siğillenmesi• Boyuna ve derin elemanların montajı• Kiremit, kaplama gibi elemanların montajı• Montaj kalite kontrolü• Blok açık haldeyken, kaynak öncesi panel üzerine simetrik olarak ağırlık

konulması• Blok açık haldeyken, köşe gazaltı kaynaklarının yapılması• Gerekli taşlama işlemlerinin yapılması, bloğun temizliği• Kaynağın tamamen soğumasından sonra, blok üzerinden ağırlıkların

alınması• Bloğun nivoyla veya teodolit ile düzlem kontrollerinin yapılarak, gerekli

düzenlemelerin yapılması, kalite kontrol• Dip kaplama panelinin, blok üzerine yerleştirilmesi, montaj tekniklerinde

belirtilen çektirme aparatları ile montajının yapılması• Kiremit, kaplama gibi elemanların, dip kaplamayla olan bağlantılarının

yapılması• Montaj sonrası kalite kontrol• Blok çevrilecek ise, çevrilerek yatay kaynaklarının yapılması,

çevrilmeyecekse tavan gazaltı kaynaklarının yapılması• Blokta enine boru varsa montajının yapılması

• Sintine dönüm saclarının montajı (iskele-sancak simetrik olmak üzere)

• Sintine dönüm braketlerinin, dönüm saclarına gazaltı kaynaklarının yapılması

• Sintine dönüm sacı ile inner-bottom ve dip kaplama sacı ek yerlerinin içten elektrik ark kaynaklarının yapılması

• Dönüm sacıyla ek yerlerinin dıştan karbon kaynak ağızlarının açılması, taş işlerinin yapılarak kaynağının yapılması

• Bloğun eksik kaynak ve taş işlerinin tamamlanması• Bloğun taşıma mapalarının kaynatılması• Kalite kontrole ve klasa teslimi• Bloğun gerekli yere nakli ve blok borularının montajı• Yüzey hazırlama amaçlı taşlama ve bloğun

boyanması

100

101

• Double-Bottom Bloğu İçin Ön İmalat İşleri• Blok boyanmadan önce double-bottomdaki büyük çaplı

boruların montajları yapılır. Tüm boru supportları da kaynatıldıktan sonra bu borular geri alınarak boya işine mani olmaktan kurtarılır.

• Tank merdivenlerinin montajı yapılır ve kaynatılır.• Lavra tapalarının montajı ve kaynağı yapılır.• Tank giriş menhollerinin montajı yapılır ve kaynatılır.• Emici ağızların bulunduğu yere dip kaplama sacına teknik

resimde belirtildiği gibi dabler montajı yapılır ve kaynatılır.• İskandil borularının geldiği yerde yine dip kaplamaya

çarpma parçasının montajı yapılır ve kaynatılır.• Yukarıdaki malzemelere benzer tüm ön donatım

parçalarının montajı ve kaynağı bu aşamada yapılmalıdır. • Tüm bu montaj ve kaynak işleri bitirildikten sonra blok kalite

kontrol departmanı tarafından kontrol edilir.

102

• Blok Boya• Blok taşıyıcı araç ile blok boyama atölyesine götürülür ve ilgili boya

spesifikasyonlarına göre boyanır. • blok boyama• Burada iç kısımdaki tüm boya işleri son kata kadar bitirilir. Tank dış

yüzeyleri ve diğer dış kısımlara ise yalnızca ilk kat boyaları atılır. Boya işlemi bitirildikten sonra boya kalitesi, önce tersane tarafından sonra da ilgili boya enspektörü tarafından kontrol edilir. Boyanın dokunma kurumasısüresi bittikten sonra double-bottom boruları tekrar yerine yerleştirilir. Bu montajda boyaya zarar verilmesi söz konusu değildir.

• Tüm bu işlemlerden sonra blok, kızak montajına hazır hale gelir. Yukarıdaki resimde ise blok boyama işleminin kesit resmi verilmiştir.

103

• ÇELİK TEKNE MONTAJI• Üretilen blokların

birleştirilerek teknenin oluşturulmasıdır. Bu aşama, kızak üzerinde gerçekleştirilir. Projenin büyüklüğüne bağlı olarak gemi, kızakta birden fazla parça halinde yapılıp, birleştirme işlemi havuzda yapılabilir.

104

• Montaj• Kızak montajı öncesi blokların güvenli taşınabilmesi için

çektirme planları hazırlanarak mapa yerleri önceden kaynatılmıştır. Kızakta birleştirilecek olan bloğun tam olarak düz ve ölçülerinin hatasız olduğunu anlamak için bu bloğun ölçüleri kızakta bir defa daha kontrol edilir.

• İlk blok kızağa konulurken, vincin kaldırması esnasında kızak eğimi göz önünde bulundurularak blok eğimli halde kaldırılır. İlk blok kızakta yerine bırakılıp kontrolleri yapıldıktan sonra ikinci blokta aynı şekilde ve bir önceki bloğa en yakın olacak şekilde bırakılır. Yan yana gelen blokların öncelikle aynıseviyeye gelmeleri sağlanır. Çektirme işleminde ilk konulan blok sabit olmalı ve diğer blok hareket etmelidir. Çektirme işlemi bitirildikten sonra birleştirme yüzeylerinin temasıtamamıyla kontrol edilir. Tüm ince ayarlamalar bitirildikten sonra punta atılarak montaj işlemi sona erdirilir.

• İnce ayarlar kapasitesi 10-15 ton arasında değişen hidrolik yada mekanik krikolarla yapılır.

• Kızak montajı sırası her projeye göre değişebilen bir durumdur. Fakat genellikle merkez bloklar ve geminin ortasındaki blokların montajından başlanarak, baş ve kıça doğru iskele ve sancağa doğru montaj sırası tekniği kullanılır.

105

kızakta montaj

106

• Birleştirme için montaj puntaları merkezden blok dip ve blok iç dip saclarından başlayarak yapılır. Dip ve iç dip saclarının birleştirmeleri tamamlandıktan sonra iç elemanların birleştirmelerine geçilir. İçeleman birleştirmelerinde merkezdeki elemanlar ilk önce puntalanır. Daha sonra simetrik olarak yan elemanlar birleştirilir. Elemanların birbirlerini karşılamalarına, kırıklık oluşmamasına ve düz bir hat şeklinde birleşmiş olmalarına dikkat edilmelidir. Fazlalıkların kesilmesi gerekli kaynak temizliği işlerinin yapılması ile kızakta montaj işlemi tamamlanmış olur.

• Çelik teknenin kızakta montajı sürerken üst bina bloklarının montajıve donatımı da gerçekleştirilir. Aşağıdaki kesit resminde üst bina montajı örneklenmiştir.

107

• Geminin boru işleri blok montajı yapılmaya başladığıaşamadan itibaren bir plan dahilinde gerçekleştirilir. Aşağıdaki kesit resminde boru montajı örneklenmiştir.

108

• ÜRETİM PLANININ UYGULANMASI • Üretim planlamasında çok karşılaşılan bir soru planların ne

zaman veya ne kadar sık değiştirileceğidir. Gemi imalatında planlarda yapılan değişikliklerin minimum düzeyde olmasıgerekir. Çünkü teslim tarihinden sonraki olacak her gecikme armatörün ve dolayısıyla tersanenin para kaybetmesi anlamına gelir. Bu miktar şartnamede belirtilmiştir ve geminin taşıyacağı yükün değeri ile doğru orantılıdır.

• Üretim planlarına uyulabilmesi için tersanelerde tercih edilen yollar; mesai saatlerinin arttırılması, işgücünün artırılmasıveya makine kapasitesinin arttırılması olarak karşımıza çıkar.

• Planlar ancak çok gerekli görüldüğü zaman değiştirilir. Planlamacı açısından bu kuralların önceden açık seçik belirlenmesi önem taşır. Aksi halde gelişi güzel yapılan değişikliklerle planların düzenden çok düzensizlik getiren araçlar haline dönüşmesi kaçınılmaz olur.

109

• PROJE YÖNETİMİ• Tersanede insan gücü ve makine gücü kullanılarak gemi inşa

edilir. İmalatın proje yönetimine bağlı olarak belirli bir işsırasına göre yapılması gerekir. Proje yönetimi,

• Proje planlama,• Proje programlama,• Proje kontrolü, olmak üzere 3 aşamadan oluşur.• Proje yöneticisi projeyi kontrol edebilmek için zaman, maliyet

artışı, maliyet performansını sadece tüm proje için değil aynızamanda aktiviteler için de bilmelidir. Bu, sadece problemin bir parçasıdır. Yönetici aynı zamanda problemlerin ne zaman ve hangi seviyede olacağını önceden kestirmelidir. Yani projeyi ayrıntılı biçimde kontrol etmelidir.

• Bazı problemlerin veya proseslerin, matematiksel ve istatistiksel bir çalışmayla ortaya konulması mümkün değildir veya bunun yapılması oldukça ekonomiktir. Bu gibi problemlerin birisi projelerin planlanması ve kontrolüdür. Çeşitli işlemlerin birbirine paralel olarak veya bazılarının birbirini izleyerek bütün bir projeyi meydana getirmesi durumu planlamanın önemini arttırmaktadır.

110

• PROJE PLANLANMASI VE PROGRAMLANMASI• Proje kontrolünde ve mekanizmalarının gelişiminde proje planlaması,

anahtar rol oynar. Bir proje planlaması tüm üretim faaliyetlerini içerir. Herhangi bir projenin planlanmasında projenin amaçları, aktarılmasıgereken kaynaklar ve faaliyetler belirlenmelidir. Sorumluluk alanlarıbelirlenip atamalar yapılmalıdır. Aktivitelerin zamanında gerçekleştirilebilmesi için kaynak gereksinimleri önceden belirlenmelidir.

• Proje programlanması ise proje planlanmasının aksine spesifiktir. Projenin çeşitli safhalarının öncelik sıralarını ve zamanlarını belirler. Proje programlaması tekniklerinden en önemlileri GANT şemaları, WBS ve şebeke analizi yöntemleridir.

• Üretim faaliyetlerinde ürünün elde edilmesi genellikle bir çok parçanın imali veya satın alınması ile bunların bir araya getirilerek montajından meydana gelir. Şayet ürünün elde edilmesinde yapılan iş sırasına uyulmaz ise parça yığılmaları ve montaj gecikmeleri oluşur.

• Etkin bir üretim akışının gerçekleştirilmesi ile parça yığılmaları ve montaj gecikmeleri önlenebilir. Bu akış programı her parçanın üretimine ne zaman başlanıldığı ve ne zaman bitirildiğinin bilindiği bir programdır. Böylece gecikmeler derhal tespit edilebilir ve önleyici tedbirler alınabilir.

111

• ŞEBEKE PLANLARI • Şebeke planlaması projenin analitik analizi kadar kolay

anlaşılabilecek elemanter işlemler ve olaylar arasındaki ilişkiyi zaman ve maliyet faktörlerini de hesaba katarak gösteren, grafiksel metodun veya modelin ortaya konulmasını ifade eder.

• Grafiksel metotlar genellikle göze hitap eder. Matematiksel modellere nazaran anlaşılması ve açıklanması daha kolaydır. Şebeke planıprojenin tamamlanmasına yönelik proje elemanları arasındaki öncelik ilişkilerini gösterir.

• Şebeke planı projenin planlanması aşamasında gerçekleşir. Maliyet, zaman ve kaynaklar bu aşamada dikkate alınmaz. Projenin her elemanı ile ilgili üç soru sorulur.

• Bu proje elemanının hemen öncesinde ne yapılmalı ?• Bu proje elemanına paralel olarak ne yapılabilir ? • Bu proje elemanından hemen sonra ne yapılacaktır ? • Bu soruların yanıtlanmasından sonra projenin şebeke planı çizilir.

Şebeke planı düğüm ve dallardan oluşur. Düğüm noktaları üretim faaliyetlerinin başlangıç ve bitişini, dallar ise üretim faaliyetlerini temsil eder. Projenin şebeke planı çıkarıldıktan sonra herhangi bir şebeke analizi yöntemi uygulanabilir. Şebeke analizi yöntemleri projenin programlanması aşamasında geliştirilir.

112

• ŞEBEKE ANALİZİ YÖNTEMLERİ• Operasyonel sistemlerin gelişiminde ve tamamlanmasında bu yöntemler

artan bir şekilde kullanılmaktadır. Şebeke analizi yöntemlerinin özellikleri şöyle sıralanabilir.

• Basit sistemlerin birleştirilmesi suretiyle kompleks sistemlerin modellenmesi yeteneği

• Modellenen sistem şebekelerinden değerlerinin gözlenmesi için oluşturulmuş mekanik sistem

• İşlemsel sistemlerin özellikleri bakımından tartışılması için bir haberleşme mekanizmasının gerekliliği

• Sistemin analizi için gerekli dataların belirlenmesinde bir vasıta olması• İşlemsel sistemin analizi ve programlanması için bir başlangıç noktası

olması• Şebeke analizi yöntemlerinin üstünlükleri ise şöyledir. • Tüm proje akışının anlaşılabilir, açıkça görülebilir ve anlamlı bir biçimde,

gerektiğinde de değişik seçeneklerle gösterilmesine olanak sağlar.• Projenin tüm ayrıntılarını içerdiğinden proje giderlerinin azalmasına ve

proje toplam süresinin kısalmasını sağlar.• Proje akışındaki dar boğazların ve olası aksaklıkların zamanında

görünmesini sağlar ve önlemleri için ip uçları verir.• Şebeke analizi yöntemlerinin uygulanması, işletmede planlama ve

yönetime ilişkin tüm önlem ve sonuçların giderek düzelmesine yol açan bir öğrenim süreci başlatır.

• Şebeke analizi yöntemleri proje yönetiminde bilgisayar kullanımına olanak sağlayarak rutin işlerin yükünü azaltır.

113

• Şebeke analizi yöntemlerinin herhangi bir şebeke planına uygulanabilmesi için projenin şu özelliklere sahip olması gerekir.

• Proje süresince yapılacak tüm aktiviteler detay seviyesinde tanımlanmış olmalıdır.

• Yapılacak aktivitelerin başlangıç ve bitiş zamanları, birbirleriyle olan ilişkileri, öncelik sıraları ve yapılma süreleri belirlenmiş olmalıdır.

• İş ve görevler birbirini izleyecek şekilde sıralanabilmelidir. • Şebeke analizi yöntemleri üçe ayrılır. • 1- Deterministik (CPM, PERT, GERT gibi ) • 2- Semi-stokastik (PNET gibi ) • 3- Stokastik• Stokastik, dinamik olasılık demektir. Bu tip yöntemin deterministik

yöntemden ayrılan yönü olasılıklı durumlar içermesidir. Her üçyöntem de günümüzde çok geniş bir kullanım alanına sahiptir. Stokastik yöntemin temelinde aktivite parametrelerinin istatistiki dağılımlara sahip olduğu ve aktivitelerin gerçekleşmesinin olasılıklıolduğu kabulü yatar.

• Deterministik şebeke analiz yöntemlerinden en önemlileri CPM ve PERT yöntemidir.

• CPM yöntemi bir projede kullanılan aktivite sürelerinin deterministikolduğu kabulüne dayanır. Dolayısıyla proje süresinin deterministikolması beklenir. Bu yöntem şebeke planındaki kritik olan yolun saptanarak (Çoğunlukla en uzun yol), bunun kısaltılma çarelerini arar.

114

• KRİTİK YOL VE GECİKME PAYLARI • Bir şebeke planında yol değiminden, düğüm noktaları

arasında birbirini izleyen oklardan oluşan bağlantılar anlaşılır. Kritik yol, en erken ve en geç zamanları aynı olan tüm düğüm noktalarını bağlayan yoldur.

• Her şebeke planının başlangıç düğümü ile başlayan ve hedef düğümünde sona eren en az bir kritik yolu vardır. Zamanlarıkritik yol belirler. Kritik yol üzerinde bulunan işlemlerin sürelerinin toplamı proje süresini verir. Kritik yol üzerinde bulunan işlemlere kritik işlemler adı verilir.

• Kritik yol üzerinde bulunmayan bütün işlemlerin belirli bir zaman rezervi yani zaman çerçevesi içinde birer oynama payıvardır. Projenin uygulanması sırasında kritik olmayan bir işlemin gerçek süresinin öngörülen tahmini süreyi aşmasıprojenin toplam süresini etkilemeyebilir.

• Kritik yol kavramının planlamadaki fonksiyonunu bir problemle anlamaya çalışalım:

115

• Yukarıdaki tabloda profil hazırlama safhasına ait bilgiler verilmektedir. Bu bilgilerin ışığında;

• Bu projeye ait şebeke planını çizin.• Her işleme ait en erken başlama zamanı(ES), en erken bitirme

zamanı(EF), en geç başlama zamanı(LS), en geç bitirme zamanı(LF) ve esneklik(TF) değerini bulunuz.

• Şebekenin kritik yolunu bularak proje müdürünün sorumluluklarınıbelirleyiniz

İŞLEM TANIM ÖNCEKİ İŞLEM İŞLEM SÜRESİ

(t- dak)

A Profil taşınması - 10

B Profil düzeltme A 4

C Profil taşınması A 3

D Profil taşınması B 3

E Profil kesme D,C 3,5

F Delik açma E 20

116

B D

A C E F

ES EF LS LF TF

A 0 10 0 10 0

B 10 14 10 14 0

C 10 13 14 17 4

D 14 17 13 17 0

E 17 20,5 17 20,5 0

F 20,5 40,5 20,5 40,5 0

• TF değerleri 0 olan işlemler kritik işlemlerdir. Bunların meydana geldiği yol (A- B- D- E –F) kritik yoludur. Proje müdürü bu yol üzerindeki işlemlere dikkat etmek zorundadır. Esnekliği olan C işleminden kritik işlemlere kaynak aktarması yapılabilir.

117

• PERT YÖNTEMİ• PERT yönteminde ise projelerin süreleri rastlantı değişkenleri olarak

düşünülür. Bununla birlikte proje süresi genellikle beklenen en uzun zamanlı şebeke yoluna dayandırılarak saptanır. Projelerin çoğunda faaliyet süreleri genellikle tahmin edilemez. Çünkü hava, kaynak kullanımı vb. kontrol edilemeyen ancak aktivite sürelerini etkileyen bir çok faktör vardır.

• Bu yüzden PERT yönteminde, aktivite süreleri için üç zaman tahmini kavramı ortaya atılmıştır. Bunlar sırasıyla

• 1- İyimser Zaman : Minimum zamandır. Her şeyin yolunda gittiği durumdur.

• 2- En Uygun Zaman : En olası zamandır. Normal şartlar altında gereken zamandır.

• 3- Kötümser Zaman : Maksimum zamandır. Murphy kanunlarının geçerli olduğu durumdur.

• Not: Murphy Kanunları şunlardır;• Tam uzunluğunda kesilmiş olan bir tel, gereğinden kısadır.• Toleranslar montaj sırasında en çok zorluğu çıkaracak biçimde tek

yönlü olarak artarlar.• Bir projede ‘n’ tane parça varsa, stokta her zaman ‘n-1’ tane parça

bulunur.

118

• GANTT DİYAGRAMI • Henry L. Gantt tarafından geliştirilen ve onun adını taşıyan bu

diyagramların basitliğine rağmen modern üretim yönetiminin önemli öncü buluşlarından biri sayılır . Günümüzde mekanik ve elektronik gereçlerin yardımıyla çok daha verimli programlama araçları geliştirilmiştir. Fakat Gantt diyagramıbasit ve kullanışlı olması nedeniyle küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin programcıları için önemli bir araç olma niteliğini hala sürdürmektedir.

• Gantt diyagramı dinamiktir, yani programlanan işle belirli bir anda fiilen yapılmış iş miktarını kıyaslama olanağı sağlar. Sadece kağıt, kalem ile kolayca çizilebildiğinden kalifiye elemana ihtiyaç göstermez. Kullanılış amacı bakımından birkaç değişik dizaynı mevcut olmakla beraber faaliyet sembolleri aynıdır.

• Genellikle Gantt diyagramında satırların her biri bir üretim faaliyetini, sütunlar ise tarihleri gösterir. Oluşturulan tablodaki yatay uzunluklar ise zamanı gösterir. Gantt diyagramı üretim faaliyetlerinin programlanmasında ve kontrolünde basit olduğu ölçüde yararlı bir araçtır.

119

120