tez-gravür (Çukur baskı) teknikleri

7/23/2019 TEZ-Gravr (ukur Bask) Teknikleri

1/106

GRAVR (UKUR BASKI) TEKNKLER

Hazrlayan: aziye CAN

Danman: Yrd. Do. Dr. brahim DNEL

Lisansst eitim, retim ve snav Ynetmeliinin Gzel Sanatlar Eitimi, Resim

Ana Sanat Dal iin ngrd YKSEK LSANS TEZ olarak hazrlanmtr.

Edirne

Trakya niversitesi Sosyal Bilimler Enstits

ubat,2008


2/106


3/106


4/106

i

Tez bal: GRAVR (UKUR BASKI) TEKNKLER

Tez Yazar: aziye CAN

ZET

Eseri oluturan sanat, toplumun deerlerini hazmetmi, gemiin getirdii

birikimleriyle senteze varm kiidir. inde yaad toplumundan etkilenen sanat

duygularn ve grlerini almalarna yanstmtr.

Sanat tarihinde Gravrn nemli bir yeri vardr. Yaratc bask tekniinin temelli,

insann amur zerine adm atyla oluturduu ayak izi ile balamtr. Sanatlar

olaylara mitolojik, dini, sosyal ve ticari amala yaklap, yaratc glerini kullanarak

yaadklar sorunlar, bir sonraki kuaa mesaj verircesine aktarmlardr.

Toplumlarn birbirlerini tanmalarnda kltr ve sanat en iyi iletiim aracdr.

Teknoloji hzla gelimektedir. Bu durumda sanat materyal seerken bireysel hakkn

kullanmtr. izim ve basm ilemi iin kulland materyallerde belli kalplara bal

kalmamtr.

Sanat tarafndan elle yapld iin matbaa bask ya da dijital baskya uzak olan

Gravr (ukur bask) teknii eserin kt zerinde olumasyla gerekleir. Dnyann

her yerinde sanatlar tarafndan kullanlan bu teknie ait eserleri, mze ve sergi

salonlarnda grlebilmitir.

Anahtar kelimeler: Gravr, Teknik


5/106

ii

Title of Thesis: GRAVURE (NTAGLO PRESS) TECHNCAL

Writer: aziye CAN

ABSTRACT

Artist of this work is the person who deeply illustrated the cultural values and

ayntheses historical accumulations. By effected with the society lives in, the artist

reflects his own thoughts and views to his Works.

Gravure has an important place in the art of history. The traces of the creative

printing techniques has begun with the food-step that the person left on the mud.By

analyzing the subjects under the mythological, relational, social and commercial

purposes , using their creative skills, the artist has passed their difficulties in time

through the next generation as if they were giving messages to them.

Culture and art are the best communication tools fort he societies for knowingeach other well. Tecnology had been developed like a streak of ligtning. In that situation

the artists used this own rights while choosing his material. He didnt use the specific

bars fort he materials that he used for drawing and printing.

The gravure (wood block) techniques being created by the artist by hand being

quite far away from the printing pres or digital press has actualized with the traces

appearance on the paper. Workings on this technigues, which is used all over the worl

by the artists, could be found in the museums and art galleries.

Keywords: Gravure, Technical


6/106

iii

N D E K L E R

Sayfa no:

ZET..i

ABSTRACT..ii

NDEKLER.iii

RESMLER LSTES viii

TABLOLAR LSTES.xi

BLM I

1.GR..1

1.1.Problem2

1.2. Ama...2

1.3.nem...3

1.4.Snrllklar.......3

1.5.Tanmlar.......3

1.6.Ksaltmalar...4

1.2.ARATIRMA YNTEM..4

1.2.1. Aratrma modeli.4

1.2.2. Veriler ve toplanmas 4

BLM II

2.1. GRAVR (UKUR BASKI) SANATININ TARH...5

2.2. TRKYE DE GRAVR (UKUR BASKI) SANATININ TARH.....282.2.1.Gzel Sanatlar Akademisi Sanayi Nefise Mektebi.29

2.2.2.Gazi Resim Enstitsn Resim- blm...29

2.2.3.Devlet Tatbiki Gzel Sanatlar Yksekokulu..30

2.2.4.Kurumlar arasndaki farkl oluumlar ve gravr sanatndaki deiimler...31

2.2.2.1.Gravr tekniini uygulayan sanatlar arasndaki yorumsal farkllklar.31


7/106

iv

BLM III

3.1. GRAVR(UKUR BASKI) TEKNKLER...413.1.1.Kuru Kaz Teknikleri..41

3.1.1.1. Kuru Kazma tekniinde kullanlan ara -gereler.41

3.1.1.1.2. Kuru u (Dry point)........ 43

3.1.1.1.3. Mskala (Burnisher) ... ...43

3.1.1.1.4. Syrc (Seraper)......43

3.1.1.1.4. Kuru u (Dry point).....44

3.1.1.1.5.Dili bak (Wiegeesen)..443.1.1.1.6. Dili kalemler (Roultt).45

3.1.1.1.7. engel u (Drowtool)......45

3.1.1.1.8. Tel fra46

3.1.1.1.9. Ee...46

3.1.1.1.10. Elektrikli motorlar.46

3.1.1.1.11. Metal levhalarn baskya hazrlanmas..........47

3.1.2.elik kalem ile kaz teknii (Burin).......51

3.1.3.ne kaz teknii (Dry point)..53

3.1.4.Kuru leke (siyah tarz) kaz teknii (Mezotint)...54

3.2.Asitle indirme teknikleri (ecthing)........55

3.2.1.Ara ve gereler..56

3.2.1.1. ne kalem..56

3.2.1.2. Oval u (echoppe).......56

3.2.1.3.Fralar.57

3.2.1.4.Lak merdaneleri...57

3.2.1.5.Tozlama dolab (aquatinta dolab).......57

3.2.1.6.Laklar...57

3.2.1.7.Asitler..58

3.2.1.7.1.Nitrik asit..58

3.2.1.8.Asit kuvvetleri.59

3.2.2. Kat lak ile indirme teknii....59

3.2.3. Sv lak ile indirme teknii60


8/106

v

3.2.4.Asfalt lak indirme (demir oyma) teknii........61

3.2.5.Yumuak lak ile indirme teknii (vernismau)....62

3.2.5.1.Yumuak lakta doku karma teknii......63

3.2.6.Tozlama leke teknii (aquatinta)64

3.2.7.ekerli lak teknii (lift ground)..65

3.3.Deneysel teknikler.66

3.3.1. Dkm kalp teknii (Mixografi) .....67

3.3.2. Fotorafla lak teknii (Foto gravr)..........68

3.3.3.Kolaj teknii (Kolografi)...... 69

3.3.4. Karborandum teknii 69

BLM IV

4.1.METAL LEVHALARA BOYA VERLMES ...70

4.1. 2.ukurlarn boyanmas ( intalio )..70

4.1.2.1.Ara ve gereler. .70

4.1.2.1.1.Mermer ve cam yzeyli masalar...71

4.1.2.1.2. Bask boyalar..71

4.1.2.1.3.Spatlleer. 71

4.1.2.1.4.Tarlatan.71

4.1.2.1.5.Kk merdaneler.72

4.1.2.1.6.Boya tamponlar...72

4.1.2.Plakalara tek renk boya verilmesi...73

4.1.3.Plakalara ok renk ile boya verilmesi.74

4.1.4.Paral plakalara ok renk ile boya verilmesi.75

4.1.5.Birden fazla plakaya ok renk verilmesi754.2.Rlyeflere boya verilmesi..76

4.2.1.Ara gereler...77

4.2.1.1.Sert merdaneler (muamba yzeyli merdane).....77

4.2.1.2.Esnek merdaneler (lastik merdane).....77

4.2.1.3.Yumuak merdaneler (jeltin merdane)..77

4.2.2. Plaka yzeyine ablonla boya verilmesi....78

4.2.3.Deiik kademe rlyefli plakaya boya verilmesi (viscosite)..78


9/106

vi

BLM V

5.1.BASKI LEM.79

5.1.1.Ara ve gereler..79

5.1.1.1.Bask presi...79

5.1.1.2.Bask keesi.80

5.1.1.3.Bask ktlar..80

5.1.1.4 Plastik klf..80

5.1.1.5. Kt tutacaklar.80

5.2. Baskya gei81

5.2.1. Ktlarn slatlmas .81

5.2.2. Prova bask81

5.2.3. Bask......82

5.2.4.Basklarn korunmas..82

5.2.5.Metal gravr atlyesi. ..82

BLM VI

6.1. BASKILARIN DEERLENDRLMES84

6.1.1.Bask says ( edisyon)84

6.1.2.Bask ..85

6.1.3.Sanat basks ......85

6.1.4.Deneme basks......85

6.1.5.Prova basks..85

6.1.6.Baskc Basks...85

6.1.7.mzal bask.86

6.1.8.Marka..86

6.1.9.Tekrar basm...86

6.1.10.Tpkbasm (reprodksiyon).86

6.1.11.ptal edilmi plaka ve kalplar..87

BLM VII

7.1.SONU..88


10/106

vii

KAYNAKA .89


11/106

viii

RESMLER LSTES

Resim 1- Martin Schongauer, 1480: St Anthony, elik kalem ,engraving 13 x

18 cm. www.sikhspectrum.com/082003/poems_august.htm, "Demon Lovers" by Walter

Stephens, The University of Chicago Pres

Resim 2- Albrecht Drer, 1514: Melencolia, elik kalem, engraving, 24 x 18,5

cm. www.campus.udayton.edu/.../exhibits/engravings.html

Resim 3- Hendrik Goltzius, 1584 : ( elik kalem ) engraving, 18 3/4 x 14 5/8 in.

www.worldprintmakers.com/english/unfinish.htm

Resim 4 Rembrandt, 1606:sann Dinsel d Asit Oyma, Etching, 24 x 18,5

cm. www.garyschwartzarthistorian.nl/.../?id=25

Resim 5 Hercules Seghers, 16201630: manzarakat zerine renkli bask,asit

oyma -Etching, 13,2 x 18,8 http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Rp-p-h-ob808.z.jpeg

Resim 6 -Prince Rupert, 1619: cellt ba ,siyah leke- mezzotint 25 x 32 cm.www.spartacus.schoolnet.co.uk/STUcivilwarMT.htm

Resim 7- Francisco Goya,1818: Dev, leke bask- Aquatint, 29,2 x 21 cm.

www.perilinka.wordpress.com/2006.12.25.11/

Resim 8- William Blake, 1762:kitap resmi, Relief Asit Oyma-Relief etching, 6

1/8 x 41/4 in. http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Rp-p-h-ob-809.z.jpeg

Resim 9- Jacques Villon, 1907: dalama-aquatint and etching image courtesy

of Swann Gallerieswww.mchampetier.com/sitephp/phpeng/VIGN3.php?...

Resim 10- Stanley William Hayter, 1932: elik kalem engraving 33,8 x 47,2

cm. http://www.redfern-gallery.com/pages/single/7489.html


12/106

ix

Resim 11- Max Ernst, 1949/1969 :dalama-aquatint and etching 11,8 x 8,8 cm.

www.betaparticle.com/category/Art.aspx?page=2

Resim 12 -Stanley William Hayter, 1935: dalama-aquatint and etching 24x 18cm. www.printfreak.blogspot.com/2000/08/printmakers.html

Resim 13- Baselitz, 1974:Yazsz Aquatinta - asitle yedirme, 70 x 50 cm.

www.voelcker.de/?page=baselitz

Resim 14- Robert Rouschenberg, 1988:Bellini = 4, Fotogravr, 152,7 x

97,7cm, 1988.preeetycrafty.wordpress.com/.../ripple-blanket/

Resim 15- Rolf Escher, 1982: Camera Oxford, 31 x 20 cm.

www.essen.de/deutsch/Kultur_und_Bildung/Essen.

Resim 16- Cihat Burak ,Dev Yarasa. 30x39cm.Siyah beyaz gravr zerine

suluboya guaj.

http://images.google.com.tr/imgres?imgurl=http://turkresmi.com/thumbnails/453.j

pg&imgr

Resim 17- Aliye Berger, isimsiz 15 x 25 cm. http://images. google. com.tr/

imgres? imgurl=http

Resim 18 -Ergin nan, 1997: dalama-aquatint and etching, 40 x 50 cm.

http://www.istanbulsanatevi.com/galeri/#

Resim 19- Erol Dene, Ykseklik: 27 Genilik: 20 cm http://www.istanbul

sanatevi. com/galeri/#

Resim 20 -Mride meli, Kuru Bir Aacn Glgesinde"47x70 cm. Gravr.

www.festival.metu.edu.tr/.../mursideicmeli.htm

Resim 21- Sleyman Saim Tekcan, 1979: Atlar ve Hatlar dkm teknii 70 x80

cm. http://bp2.blogger.com/_j_iFjYub5TI/R2r5WjcIptI/ /s1600-h/resim+25.JPG

Resim 22- Fevzi Karako, 1995: Avdan Sonra - 32x25 cm

http://www.fevzikarakoc.com/images/bb/1b.jp


13/106

x

Resim 23- Mustafa Pilevneli, 1984: asit oyma25x40

http://images.google.com.tr/imgres?imgurl=http://www.kadikoysanat.com/pictures/smal

l_aliye%2520berger%252010x7.jpg&imgrefurl=http:

Resim 24- Devrim Erbil, "stanbul"34,5x29,5 Cm. Gravr

http://images.google.com.tr/imgres?imgurl=http://bp0.blogger.com/_iGBruCgdtD

Q/RmSS9B8yZII/AAAAAAAAArI/-

Resim 25- Ferruh Baaa, 2006 soyutlama 77 x 52. cm

http://lebrizimages.com/imageHandler.ashx?iType=jpg&wType=2&wID=38279&iNam

e=s1039005&iPath=/sergi/1039&iSize=2&iResizeParam=0

Resim 26- Ali Teoman Germaner, 2005: alo 53.5x79cm Gravr

http://bp0.blogger.com/_iGBruCgdtDQ/RmSS9B8yZII/AAAAAAAAArI/--

PrptB6yHM/s1600/204.jpg


14/106

xi

TABLOLAR LSTES

Sayfa no:

Tablo 1- elik kalem (Burin) rnekleri.........42

Tablo 2-. Kuru u (Dry point) rnekleri........43

Tablo 3-Mskala (Burnisher) rnekleri.............43

Tablo 4- Syrc (Seraper) rnekleri......44

Tablo 5- Dili bak (Wiegeesen) rnei......45

Tablo 6- Dili kalemler (Roultt)........45

Tablo 7-Elektrikli motor rnei....46

Tablo 8- Metal levhann elik kalemle kesilmesi......48

Tablo 9- Metal levhann kanallarnn pahlandrlmas...........50

Tablo 10- Metal levhann yzeyinin temizlenmesi...51

Tablo 11-elik kalem ile kaz teknii.......53

Tablo 12-ne kaz teknii (dry point)..54

Tablo 13-Kuru leke kaz teknii (mezotint)..55

Tablo 14-Lak merdaneleri.........57

Tablo 15-Asfalt lak indirme (demir oyma)teknii.........62

Tablo 16-Yumuak lak ile indirme teknii Vernis Mou (Weichgrund)....63

Tablo 17- Tozlama leke teknii (aquatinta).......65

Tablo 18- ekerli lak teknii (lift ground).....66

Tablo 19- Dkm kalp mum rnekleri.....67

Tablo 20- Tarlatan rnekleri..71

Tablo 21- Kk merdaneler rnekleri..72

Tablo 22- Boya tamponlar rnekleri............72Tablo 23- Plakalara tek renk boya verilmesi.....73

Tablo 24- Plakalara ok renk ile boya verilmesi.......74

Tablo 25- Paral plakalara ok renk ile boya verilmesi.......75

Tablo 26- Birden fazla plakaya ok renk verilmesi...76

Tablo 27- Rlyeflere boya verilmesi.....77

Tablo 28- Bask presi.........79


15/106

1

BLM I

1.GR

Paleolitik (eski ta a) kltrde; insanlar yaamlarn anlatmak iin sert ve

keskin aletler kullandklar; dncelerini, kazyarak, oyarak anlattklar ve bir takm

ekiller oluturduklar grlmtr. Bu izimler ilk izilmi eser olarak kabul

edilmilerdir. Smerler ise: oyulmu silindir mhrleri kil zerinde dndrerek bask

tekniini kullanmlard. Bu ilem ise ilk bask yntemi olarak kabul edilmitir.

Grafik bask veya zgn bask; tasarlanan herhangi bir dncenin kalp

yntemiyle birden fazla kopyasnn alnmasdr. M. 7. yzylda Orta ve Uzak

Doudaki minyatrlerde tabakalara basmak suretiyle bir resmin birden fazla basksnn

alnd grlmtr. Asl bask sanat ise kdn bulunmasyla gelimitir. Kazma

arac olarak bren kilise emrinde alan zanaatlar ve kuyumcular tarafndan

kullanlmtr ve bakr plakalar zerine izgiler atlarak kuru kazma tekniikendiliinden gelimitir. asitle yedirme teknii ise 1400'lerden sonra zrh ve kl

sslemelerinde bu iin ustalar tarafndan kullanlan bir yntem olmutur.

zgn bask sanat 19. yzyln bandan itibaren teknik geliimi ile sanatlarn

dolaysz ifade aralarndan biri haline gelmi sadece zgn bask ile retim yapan

sanatlar ve zgn bask atlyeleri kurmutur. Stanley William Hayter bask

sanatlarn grup halinde alarak yeni teknik ve anlatm olanaklarn gelitireceklerineinanarak 1927 ylnda Paris'te Atlye 17 ad ile tannan bask atlyesini kurmutu. II.

Dnya Sava srasnda Amerika'ya tanan Atlye 17, 1950 'de tekrar Paris'e dnm

ve pek ok sanatnn alt bir sanat merkezi haline gelmitir.1950'lerin pop

sanatlar tarafndan kurulmu olan bask atlyeleri ve okullar zgn basky estetik

nitelikli bir sanat dal olarak yaygnlatrmlardr. Benjamin, (1981: 2122).

Gnmzde kitlelerin nesneleri uzamsal ve insansal adan yaknlatrmayolundaki tutku derecesine varan isteiyle her olgunun bilinlilik niteliini oaltmtr.


16/106

2

1.1.Problem

Sert bir yzeye izgileri oyarak desen yapma anlamna gelen gravr sanatnn, en

eski bask tekniklerinden biri olduunu biliyoruz. Bat sanatn da Gravr (ukur bask)

tekniklerinin tarihsel srecin de, sanatlar arasnda ki farkl teknik uygulamalarn

aratrp Trk bask sanat tarihi iinde ki etkilerini eserlerinde irdelemeliyiz.

ukur Bask da yer alan kuru kazma ve slak kazma tekniklerin tanmn ve

alma yntemlerinde yer alan bulgulara deinmeliyiz.

1.2.Ama

Gravr sanat estetiksel dehann en olumlu baarlarndan biridir. Sanat tm

olanaklardan yararlanarak yeni ve zgn bir bask elde eder. Resim sanat iin zenginlik

ve derinlik sreci olan gravr, sanatnn yaamsal izdmnn grntsel (ok

boyutlu) konularn bir incelik ve yalnlk szgecinden geirerek, gizemli armlarla

dolu, salam bir biimde anlatm dili olmutur.

Gravr (ukur bask) teknikleri balkl konunun seilmesindeki ama, Trk bask

sanatna ve eitimimize katk salamasdr.

Gravr (ukur bask) teknikleri balkl konunun kavramsal almalarma katk

salayacana inandm iin bu konuyu yksek lisans tezi olarak setim.

Bu almann en byk blm Gravr (ukur bask) Teknikleriyle ilgili

sanatlarn almalar, ilgili rnek incelemeler ve tekniklerin anlatm zerine

olacaktr. Bunu yaparken de deiik bulgularn aktarlmas temel amalardandr.


17/106

3

1.3.nem

Bat sanatn da Gravr (ukur bask) tekniklerinin oluum srecini inceleyip Trk

bask sanatnda ki etkilerini grmeliyiz.

1.4.Snrllklar

Gravr (ukur Bask Teknikleri) sanat konu balkl tez u maddelerle

snrlandrlmtr.

Gravr ( ukur Bask Teknikleri ) Sanat Tarihesi ile snrlandrlmtr.

Gravr (ukur Bask Teknikleri) Sanat Teknik bilgi ile snrlandrlmtr.

1.5.Tanmlar

ntaglio (ukur Bask) : Bu bask trnde, metalin ukurlatrlm yerlerineboya doldurulur; yksek ksmlar temizlenir ve pres araclyla kada aktarlr.

Etching (Aside Yedirme): Asitle yaplm oyma

Aquatint (Leke Bask): Bakr levhay asitle yedirme teknii

Mezotint (Siyah Tarz) :Syrc ve mskalalarla yaplan kuru kaz teknii.

Eau-forte: Aside yedirme teknii

Xylographi: Ahap oyma baskteknii


18/106

4

1.6.Ksaltmalar

a.g.a: anadolu gzel sanatlar akademisi.

bkz: baknz.

res: resim.

t: tablo.

san: sanat.

s: sayfa.

1.2.ARATIRMA YNTEM

1.2.1. Aratrma modeli

Aratrma alan yazn taramas ve uygulamaya yneliktir.

1.2.2. Veriler ve toplanmas

19. yzyln ba ile gnmze kadar gelen sre iersindeki Gravr (ukur Bask

Teknikleri) temel alnacaktr.


19/106

5

BLM II

2.1. GRAVR (UKUR BASKI) SANATININ TARH

Madeni levha yzeyine desen ve kabartma (relief) oluturacak ekilde eitli ara

gerelerle izilmesi oyulmas ve derinletirilme ilemlerine Gravr (ukur bask) denir.

Sert bir yzeye izgiler oyarak desen yapma anlamna gelen kaz resim (intaglio),

sanatn en eski tekniklerinden biri olarak kabul edilmitir.

lk nceleri kaya, boynuz, kemik gibi sert malzemelerin stne sivri aletin

ekilenmesiyle oluan izgiler gnmzde madeni levha zerine elik kalemin

oluturduu izgilerle ayn olduu grlmtr.

Tarih boyunca metal ustalar silah, zrh, at koumlar, eitli ev eyas ve tak

gibi altn, gm veya bronzdan yaplm deiik madenleri sivri aletlerle oyarak

sslemilerdir. Yine bu sanatlar oyduklar metallerin zerindeki ilerin etkisini

grebilmek iin bunlar nce yumuak kil zerine basmlardr. Glbn, (1979: 72).

Bylece bask yntemlerini ilkel de olsa bulduklar sylenebilir. Asl bask sanat ise

kdn bulunmas ile balar. Kdn bulunuu ile bu gnk bask sanatnn temelleri

atlp dolgun el yaps ktlarla youn siyah mrekkep gibi malzemelerle yaplan

basklar elik kalem ile alan ustalar iin yepyeni bir anlatm sanat olmutur.

15. yzyln Avrupasnda baz lkelerinde ilk kez hangi tarihte bask yapld

bilinmiyor. Bu devirden kalan baz rneklere bakacak olursak tahta basknn, metalden

daha nce, asitle yedirme tekniinin ise bu iki teknikten daha sonra olduu

grlmektedir.

Bask iin madeni levha oyma ynteminin ilk olarak bu devirde metal

oymaclnn ustalar olan kuyumcular tarafndan gelitirilmi olduu sylenir.


20/106

6

Yine bu devirde Almanya ve talya'da kullanlan kalburlama (Crble) metoduyla

madeni levhalarn zerinde saysz noktacklar meydana getiren bir teknik uygulanmt.

Bu oyuklar ekile vurularak yaplyor ve boyanan levhann zerinde oluturulan

oyuntular beyaz, dier ksmlar siyah kt grlmt. Zaman iinde ayn levha bu

defa metal zerinde oyulmu yerler mrekkeple doldurulup, yzeyi temizleyerek

basldnda oyulmu olan yerler siyah, dier ksmlar beyaz kt uygulamalar

sonucunda elde edilmiti.

Bu tr bask ukur basknn kaynan oluturur. Bu tr basklar yapanlarn

sanat deil bilakis asil kiiler ve kilise emrinde alan zanaatlar olduunu

sylemekte fayda vardr.

Dier bir kaz resim tr 15. yzyl 'da Nieollo'dur. Bu teknikte bakr, gm ve

altn levha zerindeki oyuklar siyah kimyevi bir madde ile doldurularak yzeyde siyah

beyaz deerler elde edilmitir. Antonio Pollaiuolo 15. yzylda bask sanatnn ilk

byk sanatlarndandr. elik kalemi (Burin) ustalkla kullanmtr. Pollaiuolo, glge

a aldrmadan volm verme abasn gtmtr. Figrler Espasa balanmayan sert

bir izgi ile evrelenmi, ortaya kan bu yzeye sonradan eik taramalar ilave edilmi

ve bunlar glge k salamaktan ok figrlere heykel grnm vermitir. Bu anlay o

devirde balayan Rnesans akmnn etkisiyle sanatlarn eski Yunan ve Roma

Heykellerine duyduklar ilgiden domutur.

Almanya'da kuyumcu ve metal iilerinin nderlik ettii kaz sanat, 15. yzyl

talya okulundan olduka farkl bir yolda gelimitir. Gotik tarz sanatnn btninceliini ve arabeskini koruyordu. Kaligrafik desen anlay nedeni ile izgi ve k

farkn iyice belirleyen apraz taramalarla dolu eitlemeler salanyordu. nce hassas

noktalamalarla yzey zenginletirilmiti.

lk bilinen kazma basklar ES iaretli usta ES diye bilinen sanat tarafndan

Almanya da yaplmtr. Onun etkisi ile bakr kazma almalarna balayan ilk byk

ressam sanat Martin Schongauer dir.(res. : 1) Schongauer de bir kuyumcunun oludur,ok sayda kazma teknii ile zgn resimler yapmtr.


21/106

7

Resim 1- Martin Schongauer, 1480: St Anthony, elik kalem ,engraving 13 x 18 cm

Kuzeyli sanat, kaz resminde Gotik tekniinin en parlak rneklerini vermitir.

Bask tekniini gelitirip; canl, kvrak anlaml ve ince apraz taramalarla levhasn

zenginletirmitir. Bu sanat kendisinden sonra Drer ile geliecek olan sanatn ncs

olmutur.

Albrecht Drer (14711512) bask sanatnn en byk ustalarndandr. Tahta

bask, bakr zerine kuru kaz ve asitle yedirme tekniklerini kullanm, talya'ya

gittiinde Mantegna'dan etkilenmi, onun resimlerinden kopyalar yapmasna ramen

elik kalemle oyup basklarn ald kalp ok zengin deerlerle bambaka anlam

kazanmtr.


22/106

8

Resim 2- Albrecht Drer, 1514: Melencolia, elik kalem, engraving, 24 x 18.5 cm

Gravrc olan Drer eau-forte ve xylographi tekniklerini uygulamtr. En nl

ve tannm eserleri arasnda Alegorik Anlaml, Svari-lm-eytan, Melancholia,

(res. : 2) alma odasnda St. Jerme'dir.

Drer; oran, anatomi ve perspektif sorunlaryla ilgili incelemeler ve basklar

yapmtr. Anatomi aratrmalar ve ettleri, ideal insan tipini tespit etmi olduu birok

almalarnda grlmtr. Knay, (1993: 80).

izgi, nokta ve apraz taramann btn imknlarn kullanan Drer, ayrntlar

byk bir titizlik ve incelikle oymu, doku ile renk etkisi verecek kadar ileri gitmitir.


23/106

9

nsann deimekte olan evresi, toplumun sosyal, siyasal ve kltrel olarak

deiimleri, btn bunlar karsnda insann tutumlarn, davranlarn, etkilenmelerini

konu eden Drer eserlerinde dramatik ve buruk kimi zaman isyan eden, ba kaldran bir

hava iinde resimlerini en usta ekilde yanstmtr.

Asitle yedirme teknii, bask sanat yaygn duruma gelince gravr birok sanat

tarafndan benimsenmitir. Daha sonralar sanatlar bu teknii nl gravr ustalarnn

tablo ve basklarn taklit ederek oaltmaya balamlardr. Raffaello talyada bir

gravr okulu kurarak rencilere; resimlerinin eskizlerinden gravr yaptrmtr.

17. yzyldan 20 yzyl a kadar gravr sanatnda nl sanatlarn yal boya

tablolarn kopya ederek oaltma yntemi ar basmtr. Bu arada orijinal eserlerden

kaz resim yapan sanatlarn yan sra oaltma ileminin olanaklar ile yeni metotlar

bulan ve bu tekniin daha da gelimesinde rol olan sanatlarda yetimitir. Lucas

Vosterman (15951675) ve Bolzwerts kardeler tablolar kaz resmi uygulama

olanaklarn gelitirmilerdir. Bu uralar sonunda geleneksel kaz tekniinin snrlarn

zorlayp, yeni dokular arama zorunluluu duyarak teknik bakmdan ileri bir seviyeye

ulamlardr.

Hendrik Goltzius (15581617) ise izgi dokular, apraz tarama ve noktalama

ilemleri ile saten, kadife, cilt srt gibi nesnelerin btn zelliklerini verecek kadar

oyma sanatn gelitirmitir.(res. : 3)


24/106

10

Resim 3- Hendrik Goltzius. 1584 , ( elik kalem ) engraving, 18 3/4 x 14 5/8 in,

Fransa'da 1. Francoisn emrinde Fontainbleu saraynda alan Raffaello okulu

sanatlar yaptklar eserlerin bask olarak kopyalarn da hazrlamlardr. Bu basklar

sonradan yetiecek olan Fransz ressamlarn etkilemitir. Claude Mellan (15981688)

talyan okullarndaki klasik model yaratma abalarndan ok nesnelerin yzeyini taklitedebilme yoluna gitmiler ve kaz resim ile portreler yapmlardr. 17. yzyl ' a kadar

oyma sanat olarak kabul edilen asitle yedirme bu dnemde nem kazanmtr. Bu

yzyla kadar genellikle sanatnn kol kuvveti ile metal levha yzeyini direkt

mdahalesi yerine asidin metal yzeyini kemirmesi ve elde edilen izgiler, anm

alanlar, sanatlara yeni alma olanaklar salamtr. 17. yzyl ve 18. yzylda

resimden oaltma yerine artk sanatnn yaratma, zgr alma sonucunda srekli

yenilikler, yeni alma olanaklar ile tekniin sanat iin kullanma ve uygulama ortamdaha yaygn bir hale gelmitir. ounlukla resimde oaltma amacn aarak kaz resim


25/106

11

sanatna yenilikler getiren ustalar yetimitir. Bu sanatlarn eserleri ve gelitirdikleri

yntemler gnmz sanatlarna dek etkisini gstermitir. Bu sanatlar arasnda en

byk usta Rembrandt'tr (16061609). Kulland teknik asitle yedirme teknii (slak

kaz) dr. Bu teknii kullanarak portrelerinde insan yznn etkisini artrm, dini

konularda ise kuvvetli bir k, glge yaratmtr. (res. : 4)

Resim 4- Rembrandt 1606:sann Dinsel d Asit Oyma, Etching, 24 x 18,5 cm

Sanat bakr levhann yzeyini zahmetle kazmak yerine levhay mumla rtyor,

stn bir ineyle izdikten sonra, izdii yerlerde mumu kazyp bakr aakaryordu. Peinden levhay bir aside sokmas, mumun kaznd yerlerde bakr

andryordu. izimin bu yolda aktarld levha, oyma baskda kullanlyordu. Bir

asitli oymay, t ine oymadan ayrt edilmesinin tek yolu, izgilerin incelenmesidir.

T inenin, ok zaman isteyen, zahmetli iiyle, asit baskcnn zgr ve oynak inesi

arasnda gzle grnr bir ayrm vardr. Gombrich, (1980:333).


26/106

12

Rembrandt' dan gnmze, 300'den fazla asitle yedirme kaz resim almas

kalmtr. Rembrandt ilk devirlerinde sadece dalama tekniini kullanmtr. Sonralar

buna kuru kaz tekniini de yapm, son dnemde ise desenlerinde kulland rahat ve

cokulu kalem darbelerini madeni levha zerine kuru ula ilemitir.

Bu devrin dier nemli saylabilecek ustalarndan Heraules Seghers (15901640)

ukur bask (ntaglio)da renk ile denemeler yapan ilk sanatdr.(res. : 5) Siyah

mrekkep yerine boya kullanm, kuma, tuval fra ile renkler ilave edilmitir. Bask

tekniinde de yeni ve deiik yntemler kullanarak bu tekniin daha zengin ve boya

resimle boy lr hale gelmesinde nemli katks olmutur.

Resim 5 Hercules Seghers 16201630 manzarakat zerine renkli bask,asit oyma -Etching, 13,2 x 18,8

Asitle yedirme ilgin denemeler yapm, bu denemelerde kendi buluu olan

vernikler ve ince ya tabakalar levhay rtp aside batrdnda yzeydeki ya, gelii

gzel yerlerden alyor ve boalan alanlar asit tarafndan kemirilip deiik efektler de

kompozisyonlar elde edilmiti.


27/106

13

17. yzyl da ngiltere, Fransa ve Hollandada gelien kaz resim okullarnda

bask sanatna resmi oaltan ve taklit eden bir sanat dal olarak bakldnda gravrde

resim etkisi yaratacak yntemlerin aranmasna da devam edilmitir. Yumuak ve dolgun

dokular salayan leke bask (aquatint) ve siyah tarz (Mezotint) teknikleri de bu devirde

bavurulup gelitirilen tekniklerdir. Mezotint tekniini ngiltereye ilk tantan kaz resim

sanats Prince Ruperttir.(res.: 6) Bu tekniin lkesinde ok benimsenip, bask

sanatnda kullanlmas, gelitirerek ngiliz tarz (English Manner) ad ile tannmas

bu sanat sayesinde olmutur. Bu zamanla birok sanat tarafndan benimsenmesiyle

yaplan bask resimler; yal boya resim tadn veren, yumuak fonlar kazandran bask

resimler elde edilmitir.1

Resim 6 -Prince Rupert, 1619: cellat ba ,siyah leke- mezzotint 25 x 32

Rengi, siyah-beyaz valrlere aktarabilme yntemleri gelitike, fra darbelerine

kadar kopya etme olana domu ve bunun sonucunda resmin btn deerlerini metal

levhaya aktarabilmek iin birka levha yardm ile renkli bask yapma metodu

gelimitir. Daha sonra bu yeniliklere renkli tozlama (color aquatint) tekniinin

katlmas ile fotoraf basklarnn verdii deerlere yakn basklar elde edilmitir. Bu

1 Smith Chaloner, (1878-83 ): British Mezzotinto Portraits, 4 vols., London [referred to as CS


28/106

14

dnemde birka levha kullanarak renkli basklar elde etmeyi baaran ilk sanatlardan

birisi de Jacoues Christophe Le Blond dur.

18 ve 19 yzyllarda kaz resim sanat, asitle yedirme, siyah tarz, eitli kuru kaz

ve yeni bulunan bir eit kalkk ulu elik kalem (burin) tekniklerinin zerinde

kullanld byk boyutlardaki metal levhalarla, yal boya resme ok benzeyen

resimler yaplm ancak bu tekniklerin hemen hepsi sadece resmi taklitden teye

gitmemitir. Bu anlayn dna taan, zgn alan Goya (17461828), Aquatint

tekniini en iyi kullanandr. Bu teknik izgileri deil, glgeli yerleri belirleyip leke

oluturan teknik uygulamadr.

Resim 7- Francisco Goya,1818: Dev, leke bask- Aquatint, 29,2 x 21 cm

Goya bu yeni teknikle daha ok duygu ve tutkularn sistemlerini levhaya

aktarmtr.(res.: 7) O, nl kutsal kitap yklerini, tarihsel olaylar ya da gnlk yaam

sahnelerini betimlememitir. Dnemin toplumsal olaylarn, acmaszln, iddeti,


29/106

15

kiilere ve kitlelere ynelik ikenceleri, en arpc ekilde levhaya aktarm, duygu ve

ifadecilii bu basklarla oaltmay baarmtr. Daha ok kitlelerin bilinlenmesini

dayanma ve direnii simgeleyen basklar yapan sanatlarn banda gelmitir.

Resim 8- William Blake, 1762:kitap resmi, Relief Asit Oyma-Relief etching, 6-1/8 x 4-1/4

ngiltere de William Blake (17571827) (res. : 8)teknik ynden aratrmalar

yapm ve kaz resme yenilikler getirmitir. Bu sanatnn bulduu yenilik ve diersanatlardan ayran zellik, aside kar dayankl bir sv ile deseni rttkten sonra

plak olanlar aside yedirdiinde, biimlerin rlyef etkisini brakacak ekilde meydana

gelmesidir.

19. yzylda fotoraf tekniinin bulunuu ile halkn oaltma tekniine kar

doan ilgisizlii kaz resim sanatlarn yeni araylara itmitir. Bu yzyln sonunda

bilim ve teknolojinin gelimesi ve bilgiye verilen nem toplumlarda yeni deiimlereyol amtr. nsann yenidnya deerlerine olan ilgi ve tutumunun deimesi sanatlar


30/106

16

da etkilemitir. Bu yeni oluumlardan dolay aa ayak uyduramayan sanatlar da

olmutur.

20. yzyl'n balarnda sanatnn bireysel grne gre resim anlay ve

kurgulay deimitir. Bu dnemde James Ensor (19601949) Pierre Auguste Reuoir

(18411919) ve Georges Rouault (1871- 1958) gibi usta sanatlarn an

yeniliklerinden faydalanarak kendilerinin oluturduklar stillere eitli teknikler

kullanarak kaz resim almalar yapmlardr. 20. yzyln balarnda Jacques Villon

(res. : 9) gibi sanatlar ise yeni uygulamalara ynelmilerdir. Villon, modern kaz

resmin ncs saylmtr.

Resim 9- Jacques Villon, 1907: dalama-aquatint and etching

Fovizim ve Kbizmden etkilenen sanat 1910 da izgi alar ile kbist bir espas

oluturarak kaz ressamlarnn halen kullandklar ada bir anlayla kaz resmini


31/106

17

uygulamtr. Kaz resim sanat son yzylda genellikle oaltma amac iin kullanlm,

basklarn ounlukla siyah-beyaz yaplmas ve oaltlarak daha ucuza satlmas,

halkn gznde onlar, fakirlerin tablosu durumuna drmtr. Yal boya ve dier

tekniklerle yaplan resimlerin kaz resimden daha stn olduuna inanlyordu. ngiliz

asll Stanley William Hayter (res. : 10) gravr sanatlarnn grup halinde alarak kaz

resimde yeni anlatm olanaklar aramalarnn faydalarna inanm ve bu amala 1927

ylnda Paris'te Atlye 17 ad ile tannacak olan atlyesini kurmutur.

Resim 10- Stanley William Hayter, 1932: elik kalem engraving 33,8 x 47,2 cm1932

Atlye 17'nin sanatlar yukardaki anlaya kar karak kaz resim tekniklerinin

aratrlmas ve gelitirilmesi halinde bal bana bir sanat tr olabileceini

sylemilerdir. Bu dnceden hareketle sanatlar 1953'te levha yzeyinde elik kalem

ile valrlerin mekanik retimini anlamsz bularak gerektiinde yalnz bir yzey

salayabilecek bir yntem olan yumuak vernik zerene doku yapma ilemine

balamlardr.


32/106

18

Atlye 17nin sanatlarndan olan ve 20 yzyl kaz resmine teknik ynden

byk katklarda bulunan Max Ernst deiik dokular bir levhada toplayarak kolaj

yntemini uygulamtr.

Yine Atlye 17nin sanatlar ayn levhann yksek ve ukur olanaklarndan

faydalanarak renkli bask yapmay baarmlardr.

Resim 11- Max Ernst, 1949/1969 :dalama-aquatint and etching 11,8 x 8,8 cm

II. Dnya sava srasnda New Yorka tanan Atlye 17, 1950de tekrar Parise

dnmtr. Alexander Calder, Jackson Pollock, John Miro, Max Ernst, (res.: 11)

Alberto Giacometti gibi eitli uluslardan sanatlarn ve S.W Hayterin (res.: 12) kazresim sanatna getirdikleri en byk yenilik, renk veren elemanlarn iindeki ya

miktarlarndan ve oyulan levhann tmseklerinden faydalanlarak tek baskda tek levha

ile deiik renklerin bir arada kullanlmas olmutur. Sanatlarn iinde deiik

tarzlarda duygularn ifade etme yollar domutur. Deneme ve aratrmalara ak olan

bask sanatlar gnmzn en nemli anlatm yollarndan biri durumuna gelmitir.


33/106

19

Son krk yln Alman Sanatnda yer alan Gotthard Graubner, son krk yln

sanatsal akmlarn, tarihsel ve ada emeklerle kesinleen, sanatsal inancyla

yorumlamaktadr. Ik, mekn ve renk, onun sanatsal ifadelerinin unsurlarn tekil

etmitir".2

Resim 12 -Stanley William Hayter,1935: dalama-aquatint and etching 24x 18 cm

Graubner; resimde olduu gibi grafik baskda da eserinin odak noktasn tek bir

tema oluturur, bu onun renksiz aquatint tekniiyle bile gerekletirebildii resim

yapma temasdr. Burada da resimsel deerler, gri tonlarla kendilerini bildiren

durumdadr. zleyiciyi duyarl klmaya ynelik farkllaan yzey strktrleri dinginlik

yayarken transa geici ya da derin dnmeye ynelik bir tavr gerektirirler. zleyici

kendini basite resmin etkisine brakmaldr. Salt madde ve kendi ortamnn bununla

ilgili yansmasn anmsamak renkten tmyle yoksun olunduu bir durumda renge

ynelik meditasyonlar niteliinde olduu grlmtr.3

2

Gothart Graubner, (02.02.2000 ) : Sergi, Guajlar, Monotipleri, Renk Ktleleri, Alman Kltr Merkezi,Say:1, ANKARA.3Sergi, "70'li Yllarn Alman Grafik Sanat", a. g. e. s. 3.


34/106

20

Baselitz in sanat, iki alman kltr geleneinin aralarndaki elikiden etkilenmi

bir gerilimden domutur. Baselitz in dier sanatlardan fark, geleneksel verileri

krmak olmutur. Amac; trelere saplanm bir toplumla kar karya gelmekten ok

tam anlamyla yeni, yaratc grlerin uyandrlmas olmutur.

Erken Rnesanstan bu yana Baselitz hareket eder figrleriyle birlikte, uyumlu

bir perspektif ile oluturulmu resim meknn dokunulmazlk dncesini kavramsal

dnyamzn karlklarna dntrp, bununla onlar gsz brakp ba aa ederek

nesneye kendi betimleme gcnn tesinde yeni bir tr nesnel otantiklik verme

zgrln kazandrmtr. (res. : 13)Onun nesnelere deiik ynde bakmas, bizi

resmin sanatsal objesi hakkndaki bilgimizle aramza mesafe koymaya zorlar ve

formlarla renklerin birbirleriyle olan ilikilerindeki zenginliin anlalabilirliini

glendirir. Ba aa duran bir dnyada yer ekimi anlamn yitirmitir. Baselitz,

(19651992:2).

Resim 13- Baselitz, 1974:Yazsz Aquatinta - asitle yedirme, 70 x 50 cm,

Alman sanatlar ise geleneksel deneyimlerini srdrrken yeni slup olan Neo-

Ekspresyonizm iinde zgn bask resmi canlandrmak konusunda dier sanatlar da


35/106

21

etkilemiler ve cesaretlendirmilerdir. Bu etkileme sonucu da Amerikal sanatlar

bask resme yneltmilerdir.

Bu etkilerden dolay, Amerikal nc sanatlar arasnda Jim Dine, David

Hockney, Jasper Johns, Frenk Stella, Roy Lichtenstein, Robert Rouschenberg,(res. : 14)

ve James Rosenquist zgn bask resim atlyelerinde alanlar arasnda yer almlardr.

Resim 14- Robert Rouschenberg, 1988:Bellini = 4, Fotogravr, 152,7 x 97,7cm, 1988.

Sanatlarn zgn almalarnda atlyelerde artma grlmtr. Bu durum

ekonomik anlamda baz kurumlar iin bir art ve rekabet ortam hazrlam ayrca sanat

piyasasnda zgn bask resim alveriini hzlandrmtr. zellikle brolar ve irketler

hem dekor hem de yatrm amacyla zgn bask satn almlardr. Bylece farknda

olmadan sanatlara, uygun retim ve gelir koullar salanmtr.


36/106

22

Bu destekleyici tavra bir yenisi de 1980 ylnda New York Modern Sanatlar

Mzesinden gelmitir. Mze 1960l ve 70li yllarda yaplmtr. 23 lkeden 173

sanatnn yaptlarnn YRM YILA BAKI sergisine seilmesinin en nemli nedeni,

basklarndaki teknik uygulama ve ierik gerginliidir. Belki ressam kkenli

olmalarndan kaynaklanan bu yeniliki tavr, bu sanatlarn yaptlarnda somut

biimlemelere dnerek o dnem Amerikan bask resminde bir tarz oluturmutur.

Sanatsal kkenlerinden kaynaklanan bir tavrla yedi sanatda bask boyutlarnn

snrlarn zorlayarak, tuvale edeer bir boyut geniletmesine gitmilerdir.

Tuvaldeki renk canll, bu yedi sanatnn birden fazla bask tekniini birlikte

kullanmalar, bask resme pentr tad eklinde yansm ve bask resim farkl bir

grsellie ulamtr.

Robert Rouschenberg; 1925te Port Arthur, Texas'ta dodu. Kansas City Sanat

Enstits, Academeie Julian (Paris); Black Mountain Koleji (Kuzey Carolina) ; Sanat

rencileri birliin de (Art StudentsLeague), (New York) sanat eitimini grmtr.

Robert Raushenberg, var olan fotoraflardan oluturduu kolay dzenlemeler

zerindeki bask uygulamalaryla farkl bir tarz oluturmutur.

Bu yedi sanatdan biri de Jasper Johnsdur. Jasper Jonhns; 1930da Gney

Carolinadaki Allendalede dodu. Gney Carolina niversitesinde renim grd ve

1952de New York a yerleti. Jasper Johns, karborandum taneciklerini frayla

uygulayarak yapt mono basklarla yeniliki bir yaklam getirmitir.

Yedi sanatnn baarl almalar zel irketlerin parasal desteiyle lkede

yaylan zgn bask resim atlyelerinin oluumunu salamtr. ada sanat ortamnda

bask geni bir bak as salamtr. lk defa mono bask sanatsal anlamda bir

deerlendirmeye girmi ve birok sanat iin alma olana salamtr. Bask resim

poplerlik kazanarak tuval resmiyle baa ba yaracak duruma gelmitir.

Bu dnemin zgn bask resim adna kalc olarak brakt en nemli etki

olanak, atlyelerin saysndaki gzden karlmayacak art ve bunun eitimsel anlamda


37/106

23

tm lke apndaki sramas gsterilebilir. Atlyelerin adeta bir eitim kurumuna

dnt bu dnemde, uluslararas bir sanat trafii de olumutur. renci, sanat,

teknisyen, baskc, koleksiyoncu birlikteliinde bir eitim, uygulama ve deneyim dei

tokuu yaanmtr.4

Pop Arta gre popler bir kltrn klielemi formlarnn, ayn zamanda

aknlk ve ironik bir mesafe koymann da ifade edildii sanatsal bir eylem iinde

ilenmesi sz konusudur. Genelde tketim maddesi ve toplumun elence gereksinimine

olduka olumlu bir tavrla yaklayordu. Reklmlarn resim dnyalar abartl biimde

gsteriliyordu.5

Yakn gemie baktmzda grafik retiminde yeni bir aktif dneme girildii

grlr. 1990l yllarda 70li yllarn grafik piyasasndaki durgunluk almaya

balamtr. Fotoraf sanat, yeni retilen sanat trleri, medya adna yaplan gelimeler

grafik zerinde etkili olmutur. Bu gn birok sanatnn eserinde gerek hacmi gerekse

teknik incelikleri asndan bask, resim ve heykelle yarr hale gelmitir.

Yksek kaliteli ve snrl sayda retilen orijinal grafik bask almalarnn

itibarnn artmas ve bu tr almalara daha youn bir ilginin gsterilmeye balanmas

1989da Mnster Vestfalyada Atelier Limited'in kurulmasnn yolunu amtr.

Sz konusu grafik almalar, snrl sayda baslmakta, saynn 100n altnda

tutulduu bu basklarda, bask formunu sanatlar bizzat hazrlamakta ve fiyatlarn

dk tutulmasyla koleksiyonculara, kolayca orijinal eser elde etme olana

sunulmaktadr. Burada, en gelimi bask teknikleriyle byk bir sanatsal ifade gcnn

bir araya getirildii eserler iin sz konusudur.6

Gnmz basksn, yaratc alma ve sanatsal el becerisinin birlemesinden

oluan zgn grafik sanat olarak grmekteyiz. Bask, resimden farkl olarak; almada

4 Anadolu niversitesi, Anadolu Sanat Dergisi, a. g. e s: 83.5

Sergi, "70'li Yllarn Alman Grafik Sanat", 04.11.1996, Alman Kltr Merkezi, Ankara, s. 2.6 Zeitgnssische Druckgrafik (1999). "Gerek Soyutlama Arasnda ada Grafik Bask", MunsterYksek Okulu, Tasarm Blm,


38/106

24

dzeltmelerin yapld, iinden beenilen rneklerin seildii, bask bitinceye kadar

devam eden sre olduu grlmtr.

Resmin paralar, mutlaka btnle iliki iinde grlmelidir. zlenen yol gzde

canlandrlarak, meknn nerede ald, gr nerede engelledii fark edilmelidir.

Duyarllk insann iinde hayat bulmal, figrlerin olanaklar fark edilmeli, durum

yaanmal, resmin iinden szlerek, arkasna geilip, orada kalnarak, damakta

kmsemenin ve umudun tad kalmaldr. Gzlemenin younluu elden braklmamal,

nk yepyeni, artc olanaklar doabilir. Bildik bir resim yabanc hale gelir,

bilinmeyen tandk olur. Anlalmaya dikkat edilmelidir. Anlalmam olan her ey,

heyecansz renklerin ardnda pusudadr. Byc her an ortaya kabilir.7

Yukardaki bu szler Michael Werner Galerisinin 1982 tarihli katolounda

yaynlanmtr. Mnsterli sanat ve retim grevlisi Wolfgang Troschkenin hem

bask hem de resimleri iin yukardaki bu szleri geerlilik tar. nk akademik

eitimle sanat, kendin de ok gzel birletirmitir. Troschke, ne kendi kafasndakini

yapm, ne de akademik alanda ondan bekleneni yapma tuzana dmtr. Ayrca

almalarnda keyfilie kaan, arm gcn krelten, duygu ve dncelerin zgr

akn engelleyen bir tutumdan uzak durmutur.

Traschke artc eler kullanmtr. Bunlar iinden geldii gibi izgisel ve

lekesel tarzlarla almtr. Beklenmeyenin birdenbire grnr hale gelmesiyle yeniden

keifler ortaya kar. nk u andaki grme tarz eskiye gre farkldr. evre koullar

da farkldr ve grmeyi etkiler. Ksacas Traschkenin sanat kurgulanm, tasarlanm

bir sanat deil, bilakis insan dnceye iten bir sanattr. Bu anlay gnmzdeki resim

ve bask uygulamalarnda dier sanatlar tarafndan farkl yorumlarla uyguladklar

grlmtr.

7 Zeitgenssische, Druckgrafik, a. g. e.


39/106

25

Resim 15- Rolf Escher, 1982: Camera Oxford, 31 x 20 cm,

Yine gndelik kullanlan malzemeler ve hi yabanc olmadmz nesneleri, i

mekna yerletiren Alman sanat Rolf Escherin (res. : 15) kulland malzemeler,

masa, birka sandalye, bavul ve konsollardr. Bu sradan malzemelerle, resimlerinde

ykler oluturabilmi, hatta malzeme hakknda da bilgi verilmi. Sanat ayn zamanda

reticiye ve kullancya iaret etmi. nsan bu resimlerde sakl olan ykleri ve

yklerde yaayan insanlar merak etmiti. Bylece sanat amacna ulamt.

Eer grafik bask ortamnda alan, sanatsal faaliyetlerle bask srecinin salad

olanaklar bir arada kullanan ve zgn sanatsal ifadelerini oluturan birka byk isim

olmasayd, bask bugn de resmi aynen kopyalamak iin kullanlyor olabilirdi.


40/106

26

Gnmzde yakn gravr sanatlarnn dncelerini farkl anlatm biimleriyle,

deiik aralar kullanarak almalarnda grlebilir. Setikleri konularda farkldr.

rnein gndelik hayat, toplumdaki bir takm olumsuz olaylara gndermeler ya da

belirli tabularn yklmas iin gsterdikleri abalar gibi daha sralanabilinir. El becerisi

ile bask her zaman bir anlatm arac olmutur. Bu gerek izgiyle gerekse renklerle

izleyiciye sunulmutur. Sanatn geleneksel gnmzdeki gelimesi bienaller de aka

grlmtr. Nitekim 4. Avrupa Bienali de, Avrupa'daki kltrel kiiliin toplam

abasndan oluur. 2 ayr politik bloka ayrlm kta hakknda bahsetmek kolay deildir.

Buna ramen Avrupa'daki kltr durumlar kaltmsal gcn arkasndan grlm.

atmalar, kartlklar bu balamda yer alm.

II. Dnya Savandan sonra Avrupa ideolojik, ekonomik, asgari blmlere

ayrlmtr. Bat Avrupa ok abuk yeniden geliirken Dou ve Orta Avrupa lkelerinde

(Stalinism dnceyi savunan: Sertlik ve milliyetilik ar hkimiyeti, komnizmin

mutlak hkimiyeti) kltr ve diktatrlk yeniden yer bulmutur. Bu gnk Orta

Avrupa'daki sanatlarn biimsellemesinde hl bu kltrn etkileri vardr. Avrupa

sanat zel bir ynde ilerlerken toplumsal ve insanlk problemlerini de ele almaktadr.

Almanya'daki sanat ortamnn ekol ynleri klasik natralizmden, ekspresyonizme, postsrrealizme inac yaklam sz konusudur. Dou Almanya'da ise sadece natralist

ekolden izgi ekspresifine kadar hafif imaj sz konusudur. Bienal yaplrken 1980'li

yllardan itibaren izgisel grafik eserlerin ktadaki toplam grafiksel izimleri

belgelemek, ekollerine gre gstermenin gerekli olduuna inanmlardr. Grafik ise,

sunum amalarnda zgrdr ve kesinlikle belirli bir oluum sz konusudur. Bienal

yaplrken el becerisinin varlnn kantlanmasnn gerekli olduu syleniyor.

Ktalardan gelen grafiksel almalarn ounluu kesinlikle snrlandrlmamtr.

Avrupa sanatnn iinde, ok eitli eilimlerin biimlenmesi, toplumsallk,

sanatlarn yaaylar, sanatlarn evreleri, dnyann yeniden yorumlanmas yer

almtr. Yeni eilimlerin periyodik olarak devam etmesi, bireyselliin n plana

kmas, kategorilerin snrlanmas, uzmanlamas sylenebilmitir.


41/106

27

Bu bienal kapsamnda birer lkenin almalarnn yer aldn grebiliriz. Tema

ve stil olarak frsatlarn verildii bu sergide lke koleksiyonlarn, ulusal biimlenmenin

ortaya kt grlmtr.

Dou lkeleri ekonomik, politik, ideolojik, askeri gcne kar sanatlarn

sanatsal ifadelerini grmek mmkndr. Karlkl kltrel ilikilerde sanatn

snrlarnn kaldrldn ve geniletildiini yumuatldn grlm. Bu balamda

ekspresif realizm izim ifadelerini de grlebilmitir.

Avusturya sanatnda ise ierik olarak modern ve gnmze yakn izimler var.

Geleneksel ekspresyonizm ile tam anlamyla klasik modern ve bunun son ifadesi

kendiliinden boya resmi ierisinde bulabiliriz. Bat Almanya'daki sanat ortam bununla

birlikte ok ynl sanat ifadeleri, natralist stil imajlar agresif entelektel biimleri

ifade etmitir.

Fransa'daki Paris ekolnn efsanevi 17 Atlyesinden ekspresif almalar eski

sanatlardan Lapicque, daha sonraki ekspresif almalar ise Massqejier, Rebeyrolle,

Chevalier, Dewe, Chevalier ve Floch yapmtr.

spanyol sanatlar tarihsel sre ierisinde soyut mimari, inac almalar ile n

plana kmlardr. Klasik moderne oradan Pop-arta ok eitli scak renkli resim

peyzajlar grlm. spanyollarda ok renkli, renk ve k ztlklar, kiisellikleri ortaya

karmlardr.


42/106

28

2.2. TRKYE DE GRAVR (UKUR BASKI) SANATININ TARH

Trkiye topraklarnda ilk grlen gravr basklar seyyahlar ve sanatlartarafndan 15. yzyl Osmanl dneminde yaplmtr. Resim yoluyla gravr

yntemlerine bavurarak grdklerini tespit etme, belgeleme ve tantm amac ile

uygulanmtr.

stanbul grnts, antlar, camiler, sokaklar, limanlar; birok sanatnn

gravrlerinin konusunu tekil etmitir. 17. yzyl Osmanl gravrleri Cornelis Van

Bruyn, Bartlett, Tomas Allom tarafndan yaplm olup o gnn tarihsel dokusunugnmze kadar tayan belge niteliinde teye gidememitir.

Trkiye de zgn bask resim sanat, kda yaz ve resim basabilme

tekniklerinin kullanlmas ile zgn bask resimlerin de baslmas iin ilk adm atlm

oldu. stanbulda yksek bask tekniiyle ilk kitap 1493te Yahudi yazsyla baslmtr.

lk Trke kitap ise Arap harfleriyle 1729 ylnda brahim Mteferrika tarafndan

baslmtr. brahim Mteferrikann 1730 ylnda bast Tarihi Hindi Garbi isimlikitab ile resim basma tekniinin stanbulda uyguland kantlanmtr. Nurullah ve

Turan,(1980:153 ).

Ktip elebinin Cihannma adl kitabndaki haritalar da brahim Mteferrika

tarafndan ukur bask tekniiyle bakr kalptan baslmtr. Fakat 1730 ylnda brahim

Mteferrika tarafndan balatlan resim kalb yapabilme ise zgn bask sanatnn

oluumunu balatamamtr. Cumhuriyetin ilk yllarnda, Yavuz ve Hamidiyezrhllarnn resimleri inko zerine elle izilmi kalplardan ofset teknii ile renkli

baslan ilk rneklerdir. Evlere, kahvehanelere aslan bu resimlerde bask resim asma

gelenei balamtr.


43/106

29

2.2.1.Gzel Sanatlar Akademisi Sanayi Nefise Mektebi

Gzel Sanatlar Akademisi Sanayi Nefise Mektebi 1882de Gravrclk

(Hakkklk) blmnn almas dnlmt. On yllk aradan sonra 1892 ylnda

Fransadan gelen Stonislas Arthur Napier tarafndan eitime balanlmtr.

Kuruluundan be yl sonra Napier ayrlm yerine Nesim Efendi getirilmitir. Bu

blmde 30 yl retim yaplm fakat sanat kmamtr.

Osman Hamdi Bey tarafndan kurulan Sanayii Nefise Mektebinde gravr blm

kalp oyma tekniini reten bir atlye olmaktan teye gidememitir. Sanayi Nefise

Mektebi daha sonra Gzel Sanatlar Akademisi olmutur. Cumhuriyetin ilk yllarnda

yurtdna eitime gnderilen sanatlar tablo resmine yneldikleri iin zgn bask ile

ilgilenen sanatlara rastlanamamtr.

1937de Fransz Leopold Levy Resim Blm Bakanln stlenir. Levy kendisi

de bask resim yapar ve bask resim atlyesi sorumluluu Sabri Berkele verilir.

Bylece akademi de ilk kez zgn bask yaplacak bir atlye alr.1948de Akademi

yangnna kadar Atlye almalar yaplamamtr.

Bugn elimizde Mazhar-Olgun-Mesad Melih, Mmtaz Yener, Fethi Karaka,

Avni Arba, Kemal ncesu, Selim Turan Ferruh Baaa, Nur yem, Neet Gnal imzal

basklar bulunmaktadr. Bunlarn devam gelmemekle birlikte, ilk bask sanat rnleri

olmalar asndan nem verilmitir.

1960 yllarnda atlyelerde yeniden allmaya balanmtr.

2.2.2.Gazi resim enstitsn Resim-i blm

Gazi resim enstitsn Resim-i blm ise 19321933 retim ylnda almtr.

Malik Aksel ve Refik Epikmann retmen olarak burada grev aldklarnGrafik, yaz ve tasarm dersleri, Almanyada Tatbiki Gzel Sanatlar Yksek


44/106

30

Okullarnda renim grm Hayrullah rs, inasi Barutu, Sait ve Ferit Apaya

verilir. Blmden baarl Linol basklar kmtr. Nurullah ve Turan,(1980:159 ).

Fakat bu okuldan kan renciler retmen olarak yurdun deiik yerlerine atandklar

iin bu gittikleri yerlerde almalarn srdremeyerek unutulmulardr. . simleri

kalanlardan ise Cemal Bingl, Hasan Kavruk, Selahattin Taran ve smail Altnok ilk

mezunlardandr. Sonraki mezunlardan Ferit Apa, Mustafa Asler, Nevzat Akaral, Adnan

Turan: Muammer Bakr ve Mride melidir. Mustafa Aslerin 1957de Stutgartta

at ilk kiisel sergisi, 1959da Viyana ve stanbulda at sergiler lkemizin ilk

zgn bask sanat sergisini amlardr.

2.2.3.Devlet Tatbiki Gzel Sanatlar Yksekokulu

1957de stanbulda Gzel Sanatlar alannda nc bir yksek retim kurumu,

Devlet Tatbiki Gzel Sanatlar Yksekokulu almtr Okul, dnemin en ileri Avrupa

Okullarn rnek alm, Trkiye ve Almanyadan seilen sanat retmenlerle

allmtr. Mustafa Asler Almanyadan dnnde burada almaya balam ve

Onun giriimi ile 1960ta zgn bask atlyesi almtr. Bask presinin biri

Akademide dieri Aliye Bergerde bulunuyordu. Okuldaki bu atlye okul d

sanatlarnn da almalarna akt. Bedri Rahmi Eybolu, Aliye Berger, Cihat

Burak gibi sanatlarn burada altklar biliniyor. Bu atlye 1960 sonras bask

sanatnn gelimesinde etkili olmutur.

Ayn yllarda Devlet Gzel Sanatlar Akademisinde de Prof. Dr. Sabri Berkel'in

ynettii atlye almalara yeniden balar. Sabri Berkele Fethi Kayaalp yardmc

olarak atanr. zgn bask sanatnn ikinci merkezi burasdr. nc merkez ise

Ankarada Gazi Eitim Enstits olmutur. Nevzat Akoral ve Muammer Bakrn

giriimi ile ukur basklar yaplmtr.

stanbul Atatrk Eitim Enstits ile zmir Buca Eitim Enstits Resim

blmlerinde de almalar yaplm ancak bask sanat asndan merkez durumuna

gelememilerdir.


45/106

31

Trk ulusu dini inanlar nedeniyle resim sanatnda kendini anlatamam kendini

resimle anlatma zlemi ekmitir. te bu zlem birikimi bask resimlere yansmtr. Bu

nedenle figratif anlatmcln, esel biimciliin ve deneyimciliin nne getiini

grlebilmitir.

2.2.4.Kurumlar arasndaki farkl oluumlar ve gravr sanatndaki deiimler

Gzel Sanatlar Akademisinin 100. Tatbiki Gzel Sanatlar Yksek Okulunun 25.

ylnda Akademi Mimar Sinan niversitesi adn ald ve Mimarlk dndaki sanat

dallar Gzel Sanatlar Fakltesi ad altnda topland. Tatbiki Gzel Sanatlar Y. Okulu

ise Marmara niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi oldu. Nurullah ve

Turan,(1980:161 ). Yeni kanunlarla her niversitede bir Gzel Sanatlar Fakltesi

kurulmas, bylece sanatmzda yeni atlmlar hedeflenmitir.

Ayrca bugn 25 ten fazla sanat zel atlyeleri kurmu durumdadrlar. Trk

sanatlar ada ileri dzeyde zgn bask resim rnleri ile uluslar aras sergilere

katlabilmekte dler alabilmektedir. Bu gen sanat dal resim sanatmz iinde ki yerini

hak ederek almtr.

2.2.2.1.Gravr tekniini uygulayan sanatlar arasndaki yorumsal

farkllklar

Trkiye de gravr bask teknii uygulayan sanatlar arasnda ki yorumsal

farkllklar gz nne alrsak u ekilde yorumlanabilir;

ocuksu Anlatmc Yorumcular Ds Gerek tesi Yorumcular Biimsel Kurgucular Konu-Biim Yorumcular Doku-Biim kilemcileri

Non-Figratifler Figratif anlatmclar


46/106

32

ocuksu Anlatmc Yorumcular: Cihat Burak, (res. :16) Aliye Berger, (res.:17) Berna Toreman, Filiz zayten, Gl Dermann resimlerinin ortak yan ocuksu

iten anlatmlardr.

Resim 16 Cihat Burak, Dev Yarasa. 30x39cm.Siyah beyaz gravr zerine suluboya guaj

Cihat Burak; yaptlarnda yozlaan deerlere eletirisel ve mizah duygusuyla

yaklamtr. Gnlk yaam sahnelerini anlara balayarak, gerekleri fantastik bir

kurgu iinde ele ald bilinen; tandk nesneleri bir d dnyasnn yaratklarna

dntrdn dev yarasa isimli gravrnde aka anlalmtr.

Cihat Burak nceleri naif sanatlar arasnda anlmasna neden olmu, iten ve

kendine gvenli resim dilini zgn bask resminde srdrmektedir. Cihat Burak

lkemizin naiflerinin veya bilinli-ocuksu ncs saylabilir. Nurullah ve

Turan,(1980:170 ).


47/106

33

Resim 17- Aliye Berger, isimsiz 15 x25cm

Aliye Berger; yaptlarnda konu olarak insan, ilk bakta nemli gibi grnmeyen

gnlk yaamn allm biimlerini, stanbulun eitli kelerinden grntleri ele

alm ve bunlar kimi zaman gerek, kimi zaman da fantastik grnmler iinde,

kendine zg lirik bir davurumcu anlayyla yanstmtr.

Ds Gerek tesi Yorumcular: Ergin nan, (res. : 18) Erol Dene, (res. :19) Uur stnkaya, Alaattin Aksoy ve Sabiha Eren gnln ds anlatml resimleri

ortak ynlerdir. Bir ksm ds soyutlama, bir ksm daha gereki ve iirsel ynyle

ayrlmtr.

Ergin nan'n sanatna ilikin bu aamalarnda, dier almalarda olduu gibi,

konunun bir sistem, bir dzen ve bir plan iinde gelimesine zen gsterirdi. Nereden

balamal sorusu, nan'n yeteneini biimlendiren yaamnn kronolojik ak iinde

belirlendi. Yaad sanatsal evreler ve yaam srecini belirleyen toplumsal olgular

iindeki konumunun aknda gelien sanat kimliinin belirlenmesine nesnel bir

yaklamla tank olunmaya allm.


48/106

34

Resim 18 -Ergin nan, 1997: dalama-aquatint and etching, 40 x 50

Figrlerinde bcekler, hat yazlar ve mektuplar; duygularla alglanabilen eylerle

deerek resimsel bir anlatm dili olmutur. Ergin nann yaptlarnda gzle grlebilen

biimler ve simgeler, sanat tarihi iinde, teknik adan nemli bir yer alm .

Resim 19- Erol Dene,dalama-aquatint and etching 27 x 20 cm


49/106

35

Erol Dene; Fantastik ekoln ilk Trk temsilcisidir. Avrupa sanatn kopya

etmekten uzak, kendi benlii ile alan Trk ressam Erol Denein basklar, birbiri ile

kyaslanamayacak kadar gzeldir. Resimlerin de Soyut anlatm dili olduu halde,

fantastik bir karakter tayan Erolun bask resimlerinde figr n plana kmtr.

Biimsel Kurgucular: Mride meli, (res. : 20) Sleyman Saim Tekcan,(res.: 21) Hseyin Bilgin kurguda geometrik dzeyde bir biimcilie nem vermilerdir.

Bu kurguda zgn motif yorumlarn yerletirerek ayr ayr anlatmlara ulamlardr.

Mride melinin gravr teknikleri kapsamnda younlaan almalar, bu trn

lkemizde yaygnlamasna ve yeni kuaklarn bu ynde etkinlik gstermelerine yol

ac bir ilev tar. Soyut dzen emalar iinde; insan figr, onun renkli ve siyah-

beyaz basklarnda temel e olduu grlmtr.

Resim 20- Mride meli,Kuru Bir Aacn Glgesinde"47x70 Cm. Gravr


50/106

36

Mride meli Sanatn gravr tekniinin verdii olanaklar dorultusunda

Anadoluda yer alan eitli kltrlerin yorumu ile ada dncenin bir sentezi olarak

yorumlamtr.

Resim 21- Sleyman Saim Tekcan, 1979: Atlar ve Hatlar dkm teknii 70 x80

Sleyman Saim Tekcan: zgn bask tekniklerinin tm olanaklarn bir arada

kullanan sanat, sv asidin metali eritmesiyle oluan organik ve akkan biimleri,

yzeyde eitli derinlikte dzlemler yaratacak ve geni bir ton eitlemesiyle doku

zenginliine olanak verecek biimde baskya aktarmtr. Siyah-beyaz basklarndaysa

folklorik elerle HTT, SELUKLU ve OSMANLI sanatlarna zg eleri stilizeederek yalnlatrmtr.

Konu-Biim Yorumcular: Fevzi Karako, (res. : 22) Kadri zayten,Mehmet zer resimlerinde biimi yorumlarken, biimin konuyla ilgili tad anlatm

da arttran ortak zellikleri olduu grlmtr.


51/106

37

Resim 22- Fevzi Karako, 1995: Avdan Sonra - 32x25cm

Fevzi Karako: Osmanl minyatrlerinden esinlenerek yaptlarnda at ve atl

figrlerine yer veren sanat, renk lekelerini, bu imgenin ritmik kurgusunudestekleyecek biimde kullanmtr. Karakota, imgelemsel etkinlik, kendine bir snr

izip, o snr inde zgrce dolamaktan yana olmutur. Bu snr, ayn zamanda

imgelemi sanatya zg Yapan bak asyla izilmi olan bir snrdr. izilen snrla,

nesnelerin resimsel yorumu iin Saptanan anlatm (ifade) nitelii arasnda yakn bir

iliki bulunmutur.

Doku-Biim kilemcileri: Mustafa Pilevneli, (res. : 23) smail Tremen,Gndz Glm, Devrim Erbil (res. :24) resimlerinden biim ve motif dokularndan

yararlanmlardr. Nesnelerden kan dokular resimsel soyutlukla btnlemitir.


52/106

38

Resim 23- Mustafa Pilevneli, 1984: asit oyma25x40

Mustafa Pilevneli: 1970lerde kt Anadolu gezilerinde eski uygarlklarn kltr

mirasndan, halk sanatndan ve yrenin insanlarndan etkilenmi, bu etkilerden hareketle

gerekletirdii kompozisyonlarnda doa grnmlerini, kylar, insanlar, aalar ve

balklar byk bir canllk iinde betimlemitir.

Resim 24- Devrim Erbil "stanbul"34,5x29,5 cm

Devrim Erbil: Boya resimden zgn bask resme, deiik teknikleri deneyen ve

sanat, bu deneyimlerin btnsel altnda gren Devrim Erbil'in "Anadolu

eitlemeleri" ad altnda, ortak bir kompozisyon biiminin versiyonlarn yanstan


53/106

39

resimleri, yresel bir duyarln yzey dokusuna dayanan rnekleri olarak, Bedri Rahmi

atlyesiyle balam olan bir etkinliin uzantlardr. Devrim Erbil, 1980'li yllardan

sonra ayn dokuyu korumakla beraber, ku srleri ve ky izlenimlerinin k efektleri

altnda titreen grntlerine arlk vererek yeni bir dnemi balatmtr.

Non-Figratifler: Sabri Berkel, kr Aysan, Halil Akdeniz in resimlerindegeometrik ve ematik bir anlatm grlr. Adnan Turan ve Ferruh Baaa nn (res. :

25) resimleri daha ok lirik bir non-figratif anlaytadr. Yaln zel ise doal hukuku

soyut biimlerle figrsz kurgular oluturmutur.

Ferruh Baaa: almalarnda genellikle nesnelerin gerekliini paralayarak,

geometrik formlar araclyla grnenin ardndakini aktaran Baaa, zellikle 1980

ylndan sonra younlaan yeni araylarnn ardndan son dnem slubunu yanstan non

figratizm ve geometrik soyutlamann derinliklerine ynelmitir. Geometrik dzen ve

kesien izgilerin bal almalar, doadan esinlenerek yapt almalar soyutu

eilimin en baarl rneklerini vermitir.

Resim 25- Ferruh Baaa, 2006 soyutlama 77 x 52. cm


54/106

40

Figr kaynakl soyutlama ile balayp kendi iinde geirdii evrimlerle soyut

sanatn, geometrik soyut boyutunda almalarna devam eden sanat, sanat yaamnn

her dneminde kavramlar zerinde dnmeyi ama edinmitir.

Baaann, birbiri iine geen genlerin, birbirini yatay ve dikey olarak kesen

izgilerinden oluan geometrik soyut kompozisyonlarnn dnda gvercin figr

soyutlamalar da yaam boyu rettii almalar arasnda nemli bir yer almtr.

Figratif anlatmclar: Asm ler, zer Kaba, Ali Teoman Germaner (res.:26) farkl kiisel yorumlara ulamlardr.

Resim 26- Ali Teoman Germaner, 2005: alo 53.5x79cm Gravr

ada sanatmzn nemli sanatlarndan biri olan Ali Teoman Germaner, 1960

ylnda Fransz hkmetinin, ona verdii bursla Paris e gitti. 19611965 yllar arasnda

cole des Beaux-Arts'da bulundu. Ren Collamarini 'nin atlyesinde heykel ve W. S.

Hayter' in atlyesinde gravr almt.Germaner desenlerinde ve gravr basklarnda

1970 sonrasnn konu olarak Zmrdankalar, Alonamedesenlerinin uzants olarak

ta 1980lerden beri srdrd ylan serileri yapmtr.


55/106

41

BLM III

3.1.GRAVR (UKUR BASKI) TEKNKLER

Resmedilen yaptn orijinalitesini ortaya koymada ve ayn zamanda oaltmada

en uygun yntem olan metal gravr bask iin kullanlan plaka yzeyindeki ukur

ksmlara boya ile doldurulmasna (intaglio) ad verilmitir. ntaglio szc talyanca

kesmek, oymak anlamna gelen, madeni levha zerinde gerek asitle yedirerek (etching)

gerekse bir aletle yaplan oyuntularn tmne: (ukur kaz) intaglio ad verilir.

Gln ve Fidan, (1989:8- 20).

Bu iki teknikte de levha yzeyinde oluturulan izgi ve oyuntular, bask

yapmnda mrekkeple doluturulur: mrekkep ukur ve izgilerde kalacak ekilde,

levha iyice temizlenir. Levha, silindirli bask veya kuvvetli basnla slatlm kda

basldnda, yumuam olan kt levhann ukur ksmlarna girerek orada bulunan

mrekkebi alr.

oaltma yntemiyle yaplan basklarda ve bask kalb olarak kullanlan madeni

levhalarn oyulmasnda bavurulan teknikler unlardr.

3.1.1.Kuru Kaz Teknikleri

Kuru kaz: Metal plaka yzeyine eitli oyucu, kazc, yrtc ve ezici elikaletlerle direkt olarak yaplan ilemlerin tmnn ortak addr. Gln v.d. (1989:

820).

3.1.1.1. Kuru kazma tekniinde kullanlan ara gereler

Kuru kaz tekniklerinde metal yzeyinde almak iin kullanlacak ara

gerelerin tekniklere gre farkllklar gsterir.


56/106

42

3.1.1.1.1 elik kalem (Burin)

elik ulu kalemlerle Metal levhann stn oyacamzdan elde edilen izgi

elik kalemin kestii yerler negatiftir. Burin ise: elik malzemeden imal edilmi olup,

ular, kare, paralel kenar, yuvarlak ve oval kesitlerden oluur. Sap ksm dz veya 30

derecelik bir a ile yukar dnktr. U kesitleri ise genellikle; 10,30,45ve 60 derecelik

alarla meyildendirler. Gln v.d. (1989: 21). elik kalemin birka eidi

vardr. ounda gvdenin st ksm dz oval biimlere sahiptir. Bu tip elik kalemler

yaplmas istenen izgi ve dokulara gre seilip kullanlr. Adlarn ularn zelliinden

alan bu kalemlerin yalnzca ular bilenir.

Tablo 1- elik kalem (Burin) rnekleri

a) elik kalem(burin) baklava veyakare ulu.

b) Oval ulu elik

kalem

c) Keli elik kalem

d)Yuvarlak ulu elikkalem (scorper)

e) ok ulu elik kalem,iki, ve drt izgiyi aynanda parelel olarak izeneitleri vardr.


57/106

43

3.1.1.1.2 Kuru u (Dry point)

elik safir veya elmas cinsinden sivri bir ucun tahta veya madeni bir gvdeye

yerletirilmesiyle yaplabilir. Teknolojinin gelimesiyle gnmzde eitli modellerde

t kalem bulunur.

t. 2- Kuru u (Dry point) rnekleri

3.1.1.1.3. Mskala (Burnisher)

Mskala, levha zerindeki istenmeyen hafif izgileri ezerek silmee ve przlyzeyleri parlatmaya yarar. Sivri ucu hafife yukar doru kalkk, gvde kesiti oval olan

elik bir alettir. Silme srasnda srtnmeyi kolaylatrmak iin, silinmesi istenen ksm

makine ya ile yalanr. Aletin uca yakn yuvarlak karn, itme hareketi ile silme ilemi

yapar.


58/106

44

t. 3- Mskala (Burnisher) rnekleri

3.1.1.1.4. Syrc (Seraper)

Syrc, kenarlar keskin, u ksmna doru sivrileen ve kesiti gen olan elik

bir alettir. Genellikle yzeylerinin ortasnda oyuklar vardr. lkemizde raspa ad ile

tannr. Syrc, levha yzeyinde, elik kalemin izgi bitimine brakt apaklarn

alnmasnda, istenmeyen izgileri syrarak yok etmede, kullanlr.

t. 4- Syrc (Seraper) rnekleri

3.1.1.1.5.Dili bak (Wiegeesen)

Kuru leke kaz ( mezzotint ) tekniinde kullanlan ahap sapl, yumuak bir

eimle keskinletirilmi kavisli az, birbirine yakn yiv ve setlerden oluan bir baktr

Dili bak, metal plaka yzeyine bastrlarak saa ve sola sallandnda yzeyde

ince noktacklar dizisi brakr.


59/106

45

t. 5- Dili bak (Wiegeesen) rnei

3.1.1.1.6. Dili kalemler (Roultt)

Dili kalemler ise: zeri nokta, dikey ve apraz izgilerle oluturulmu,ekseninden geen sapa monte edilmi, kolay dner bir silindirdir. Metal levha

yzeyinde oluturduu dokular kalem ii grntsn hissettirir. Dili kalemler

silindirik ve konik formda olanlar da vardr.

t. 6-Dili kalemler (Roultt) rnekleri

3.1.1.1.7. engel u (Drowtool)

. Kvrk olan keskin ucu, ekme hareketi ile levha yzeyini kazmaya yarar. Levha

kesme ileminde kullanld gibi rastlantsal izgilerin dier bir deyile denetimi

olanaksz izgiler iinde kullanlr.


60/106

46

3.1.1.1.8. Tel fra

nce ve yumuak metal tellerden yaplm olmaldr.Metal levha yzeyinde ki

oyuk ksmlarda biriken apak ve kirlerin temizlenmesinde kullanlr.

3.1.1.1.9. Ee

Levha kesildikten sonra kenarnda kalan apaklar temizlemek iin kullanlr. nce

dili olmaldr.

3.1.1.1.10. Elektrikli motorlar

Sanatnn rahatlkla kullanabilecei elektrikli aralar, kuyumcu ve kalplarn

kulland spiral frezeleri intaglio ( ukur bask ) tekniklerin de metal levha zerine

istenen almay rahatlkla uygulanr.

t. 7- Elektrikli motor rnekleri


61/106

47

Bu motorlarn mandrenlerine ve pyasemenlerine inceden kalna farkl

numaralarda retilmi eitli oyma ular taklarak, sanatnn metal levha zerinde

daha deiik dokular, temiz izgiler ve deneysel almalarnda etkili olur.

Bu motorlardan tepkimeli olanlar, metal plaka yzeyinde noktacklardan oluan

dokular meydana getirirler.

Dner motorlara ( matkap ) , matkap ucu raspa, klavuz spiral ta ve yuvarlak tel

fralar taklrken tepkimeli motorlara sadece kazyc ve kesici ular taklr. Elde etmek

Ayrca dner motorlara ya keesi 8 polisaj keesi 9 taklarak metal plakann yzeyini

parlatmak mmkndr. Bu aralar daha ok kark teknikler iinde kullanlmas daha

olumlu sonular verir.

3.1.1.1.11. Metal levhalar

Metal gravrde zellikle ukur (intaglio) baskda en ok inko, bakr, alminyum

levhalar kullanlr. inko ilenmesi kolay olduu iin kalp olarak tercih edilir.

Bakr levha: Kuru kaz ve slak kaz tekniklerine uygun olmalar nedeniyle, bakr

levhalar, sanatlar tarafndan en ok aranan malzemelerdir. Bakr kolay ilenebilirlii

ve yksek bask kalitesinden dolay tercih edilir.

inko levha: inko levhalar, molekler yaplarndan dolay kuru u ve elik

kalem gibi aralarn kullanlmasna elverili deildir. O yzden kalbn yzeyine mum,

gres ya, inceltilmi katran srlp konmaldr. inko levhalar ucuz ve asit iinde

abuk yenmesiyle ok renkli bask yapan sanatlar tarafndan tercih edilir.

Metal levhalar sanatnn almak istedii boyutlarda olmayabilir. Bu nedenle

metal levhalar engel u, elik kalem ya da giyotinle kesilmelidir.

engel ula kesmek: Kesilmek istenen metal levha nce kesilecek yerindenizilir. Metal bir cetvel, levhann kesilecek ksm zerine konur. Her iki ucundan


62/106

48

ikence aletleri ile masa kenarna sktrlr. engel u, cetvel paralelinde ve levhann

uzak ucundan balamak zere bastrlarak ekilir. Kesme ilemine girilir. Kesme

srasnda levhadan engel ucun hareketi boyunca ince bir tala kalkar 1012 kere

denenir( Bu ilem levha kalnlnn yarsna kadar derinleene dek srdrlr).Levhay

ters evirip derin oyulmu izgiyi ters evirerek masann keskin tarafna getirilerek

levha aa yukar yaplarak ikiye ayrlmas salanr.

elik kalemle kesmek: elik kalem de engel ula yaplan uygulama aamalarbirbirine yakndr. Kesilecek levha boyunca ayn izgi zerinden birka kez

geirdiimizde elik kalemin oyduu derinlik, plaka kalnlnn yarsn bulur. engel

ula kesme ynteminde olduu gibi levha ters evrilerek levha ikiye ayrlr.

t. 8- Metal plakann elik kalemle kesilmesi


63/106

49

Giyotinle kesmek: Metal levha giyotinle kesmek daha dorudur. Levhakenarlar przsz ve gnyeli kesildiini grlr. Giyotinle levha kesmek iin: giyotinin

tablasna levha yerletirilir. Levha istenen llerde kesilir.

Metal levhann dzgn olmayan ekillerde kesilmesi: Sanat metali dzgnolmayan ekillerde keserek deneysel bask almalarnda uygulayabilir. Metal levhay

kesmeden nce desen izilir. Metal levhay kesmek iin: metal el makas (ince plakalar

iin ) fazla kesilmesinde kl testeresi kullanlabilir. Kark ekillerin kesilmesinde kl

testeresi kullanlmaldr. Dekupe edilmek istenen ekil kalem ile plaka zerine izilir.

izgiler hassasiyetle takip edilerek kl testeresi yardmyla kesilir. Ancak izgiler plaka

kenaryla birlemeyip plakann iinde kalyor ise plakann iinde bir yer delinip testere

buradan geilerek kesme ilemi gerekletirilir.

Nitrik asit aracl ile Dzgn olmayan ekillerin kenarlarnn ptrl yaplabilir.

Plaka yzeyi asfalt lak ile rtlr ve metal bir u ile istenen ekil, lak syrlarak izilir.

Kesilerek ekil belirlendikten sonra plaka asit banyosuna yatrlr. ya da drt lek

su, bir lek nitrik asit tarafndan izgi boyunca keltilerek istenen ekil kesilmi olur.

Levha iki saat sre sonunda asit tarafndan yenmek suretiyle istenilen ekil elde edilmi

olunur. Elde edilen levhann entikleri syrc veya trp ile dzeltilebilir.

Metal levhann kanallarnn pahlandrlmas: Levha kenar, bask kdn vekeeyi yrtmamas iin kalbn kenarlar da doru meyilli olarak pahlanr. Metal levha

ilk ce ikenceye sktrlr. Levhamz sktrrken ikenceye dikkat edilmelidir.

Levhamz zedelenebilir. kence ve metal levha arasna bez konarak korunabilir.

Pahlama iin ee gerekir. Kalb pahlamak iin ee ile kenarlarndaki trtrl yerler

temizlenir. Daha sonra zmpara kd ve burnister ile pahlamada plakay dzeltmek

iin kullanlr. Kalp kenarlarnn ular sivri olduu zaman o ksmlar hemen

yuvarlatlmaldr.


64/106

50

t. 9- Metal plakann kanallarnn pahlandrlmas

Metal plakann yzeyinin temizlenmesi: Madeni levhalar satn alndklarndazerlerinde bulunan koruyucu ya iyice temizlenmelidir. Amonyak veya sirke, bu

ilemi kolaylkla gerekletirir. Levha zerine konan bir kak tebeir tozu, sirke, mavi

ispirto ile bulama yaplr ve levha yzeyi bu bulamala iyice silinir. Temizleme iin bu

malzemeler bulunmazsa levha asetik asit ya da bir l nitrik asit ve on iki l su

karm ile yaplm zayf asit banyosuna yatrlr. Bu ilemde levha ya ile birlikte

biraz parlakln kaybedebilir. Levhann yadan iyice arnp arnmadn anlamak iinsu ile deney yaplr. Su levha zerinden akarken iri damlalar oluturarak akyorsa, yan

iyice temizlenmedii anlalr ve ayn ilem tekrarlanr. Temizlik yapldktan sonra

levha ktla silinir ve kurutulur.

Levha yzeyinde ezilme ve izilmeler var ise nce 400 nr. Sonra 600 nr. le

zmparalanmaldr. Zmparalama ilemi yatay ve dikey olmak zere iki ynde sk

hareketlerle yaplr. Daha sonra su ile ayran kvamnda kartrlm tebeir svs, plaka

yzeyine dklerek bir bez yardm ile sv grileip svanana kadar yzey ovulur. Bu

vastayla plakann hem ya, hem de zmparann yzeyde brakt metal tozlar

temizlemi olur. Bu ilemden sonra plakann yzeyi su ile ykanr. Levha yzeyinin


65/106

51

yadan arnp arnmadn anlamak iin, plaka akan suyun altnda tutulur. Su plaka

yzeyinden akarken iri damlalar oluturarak akyor ise yan iyice temizlenmedii

anlalr. Tebeirli sv ile silme ilemi ayn ekilde yinelenir. Temizlik yapldktan

sonra plaka, iici bir kt ile veya stlarak kurutulmaldr. Aksi takdirde plakann

yzeyi okside olur.

t. 10- Metal plakann yzeyinin temizlenmesi

Bir kak tebeir tozu, sirke, mavi ispirto ile bulama yaparak parlatlr. Parlatlan Bir

kak tebeir tozu, sirke, mavi ispirto ile bulama yaparak parlatlr. Parlatlan levhalarn

yzeylerinin koruyucu lak iyi tutmas iin levhalar % 5 nitrik asit ile hazrlanan asit

banyosuna atlr. Birka saniye tutulup levha su ile temizlenir. Bakr levha iin l

slfrik asit (H2SO4) ve l su bileimi ya da 16 orannda nitrik asit ve su

kullanlarak levha temizlenir. Daha sonra su ile alkalanr.


66/106

52

Plaka yzeyi parlatlmak isteniyorsa, Trablus ta, tozu veya st kmr tozu

kullanlr. Daha ok parlak yzey elde edilmek istenir ise parlatc kaol veya gm tozu

ile ovulur. ok titiz almalar iin ya keesi ile plaka yzeyi polisaj yaplarak daha da

parlak yzeyler elde etmek mmkndr.

3.1.2.elik kalem ile kaz teknii (burin)

eitli elik ulu kalemlerle metal levha yzeyinde, direkt kazma ileminde

dzgn ve derin izgiler elde edilebilinir.Bu teknikte elde edilen izgiler temiz kenarl,

net ve muntazamdr. elik kalemin ularnn zelliklerine gre deiik izgi deerleri

alnabilir. elik kalemi levha yzeyinde dikletirerek derin ve kaln; levha yzeyine

doru yatrarak da ince ve hafif izgiler elde edilir. Zor bir teknik olan elik kalem

kazs ustalk ister. Uygulama amasnda bakr levha tercih edilmelidir. Bakrn oymaya

uygun sertlii ve alamlar kuru kaz teknikleri iin tercih edilen metaldir. Bakrdan

daha sert metal de kullanlabilir. inko ise kuru kaz teknikleri iin uygun deildir. Baz

ksmlar sert baz ksmlar yumuaktr.

elik kalemle kaz yapmak kolay olmad gibi, metal levha zerine elik kalem

tekniini srasyla yapmak gerekir: nk elik kalem kazs ile metal zerine istem d

derin izgiler oyulursa sonuta bask kalitesini etkiler.

elik kalemin kontrol: Sap avu iinden geecek biimde, ba ve ortaparmak arasnda tutulur. aret parma da plaka yzeyinde elde etmek istediimiz

derinlie gre bastracak biimde kalem ucunun zerinde durur. Bu tutu kalemin tam

kontrol edilmesini salar.

stenilen izgi derinliinin verilmesi: izgi yapm srasnda elik kaleminplakaya doru itildii kadar, plakada elik kaleme doru ekilmelidir. Sa el elik

kalemi kullanrken, sol elde alem ucunun karsna gelmeyecek ekilde plakay yandan

tutarak eik ve dairesel izgilerin kaznmasnda plakay evirir. Bylece izgilerin

kaznmalar kalemin dn yerine plakann dn ile yaplmas izgilerin daha


67/106

53

dzgn olmasn salar. tme srasnda plakadan talalar kalkar, syrc ile alnmaldr.

Oysa boya verme srasnda boyay tutar ve kd da yrtabilir.

Ayn yntem haval oyma kalemleri (madrenlerine )eitli elik ular taklarak

metal levha zerinde de uygulanr. Haval oyma kalemleri sanatya eliyle g

uygulamasna olanak kalmadan rahatlkla metal levha zerinde almasna kolaylk

salar.

t. 11-elik kalem ile kaz teknii

3.1.3.ne kaz teknii (dry point)

Bu teknik bask sanatna yeni balayanlar iin en uygun tekniktir. Kuru u ad

verilen sert ve sivri ineyi andran bir u kullanlr. Madeni levha yzeyine direkt

kazma yntemiyle sert u, metali izgi boyunca iki yana yar. Sert ucun itmesi ile

meydana gelen ylma levhaya boya verilince boyay tutar. Levha temizlendiinde sert

ucun oluturduu apaklar belli miktarda boyay muhafaza eder. Levha basldnda

eitli deerlerden oluan bir izgi elde edilmi olur. Burada nemli olan nokta baskdameydana gelen izgi elde edilmi olur. Burada nemli olan nokta, baskda meydana


68/106

54

gelen izgiyi ukurlarn deil, kenarlarndaki yntnn oluturduu deerlerdir. Levha

yzeyine desen verirken ucun levhaya olan asnn deitirilmesi sonucunda izgi

yapsnda zengin eitlemelere yol aar. Ayn ey elik kalem kazs iin de geerlidir.

t. 12- ne kaz teknii(dry point)

3.1.4.Kuru leke kaz teknii (mezotint)

Baskda siyah tarz, inko plaka yzeyinden ziyade bakr levha zerinde

uygulanmas daha olumlu sonular verir.

Baskda siyah kadife izlenimini veren zengin koyu alanlar elde etmek iin levha

zerinde bol miktarda mrekkebin kalmasn salacak noktacklar, dili bak

(mezzotint) aleti ile uygulanr. Bu nokta dizilerini meydana getiren dili ban ucunda

birbirine yakn yiv ve setler bulunur. Alet dik tutulup bastrlarak ileri gerisallandnda, bak ucunda yiv ve setlerin bitimi ile oluan dilerin izi, noktacklar

halinde bakr yzeyine yaylr. Nokta kenarlarnda oluan ynt zerrecikleri mrekkebi

tutarak youn ve zengin koyu alanlar elde edilmesini salar. Bu teknikte bakr levha

dili bak aleti ile nce belli bir ynde olmak zere sk nokta sralar ile kaplanr. Daha

sonra zt ynde ikinci nokta rts levhay kaplar. Bu ilem dik, yatay, yan olmak zere

deiik ynlerde sekiz kere tekrarlanr. Bylece levhann tm yzeyi ok sk nokta

dokusu ile rtlm olur. Beyaz veya eitli tonlar elde etmek iin de syrc veya

mskala yardm ile noktacklar yok edilir ya da hafifletilir. alma srasnda


69/106

55

stenmeden yok edilen noktacklar, dili makara ile tekrar konabilir. Glbn,

(1979: 21).

Baa doksan derece aparat balanarak, kol zemine dayanmadan ilem aynen

uygulanacak olursa, nokta tarama ilemi ok daha kolay ve yorulmadan yaplabilir

t. 13- Kuru leke kaz teknii(mezotint)

3.2.Asitle indirme teknikleri (etching)

Madeni levha zerindeki eitli verniklerin kaznp yrtlmasyla yaplan izgi ve

dokularn asitler tarafndan kemirilerek oyulmas ilemine slak kaz denir. Bu ilemde

madeni levha aside dayankl bir vernik veya asfaltla kaplanr. Kuruduktan sonra eitli

sivri aletlerle desen levha zerine ilenerek verniin altndan kan madeni ksm asit

banyosunda kemirtilir. ndirgeme ilemi tamamlandktan sonra levha yzeyi asfalt ve

vernikten temizlenir sonra boya verme ilemine geilir.


70/106

56

lk bakta kolay gibi grnen slak kaz tekniinin o derece zordur ki, sanatlar

kendi aratrma ve deneyleri ile bu teknie yeni boyutlar kazandrabilir. Bu ilem iin

kullanlan malzemelerin her biri ayr etki vermeye yeterlidir. Bunun yannda deiik

asitler, bu asitlerin kuvvet dereceleri, levhann asit iinde kalma sresi ve s dereceleri,

desenin oluumunda deiikler yaratr. Btn bu olaslklara vernik eitlerinin, ara

gerelerin verdii zellikler eklenirse, bu tekniin sanatya verdii sonsuz aratrma

ola sklar salar.

3.2.1.Ara ve gereler

Kuru kaz tekniklerinde kullanlan ara ve gerelerin hemen hepsi asit ile indirme,

teknik niteliklerine gre kullanlabilirler

3.2.1.1. ne kalem

Mandren ulu saplara taklm herhangi bir sivri elik u (gramofon inesi),sivri

dili aletleri gibi t kalem olarak, levha zerine kaplanm olan vernii yrtp metali

izgiler halinde ortaya karmaa yarar. Levha zerinde rahat ve devaml izgi

yapabilmek iin bu ular krletilerek sivrilii krletilerek sivrilii giderilir. eitli

baklar, jilet ve benzeri aletler, yaplarnn zelliine gre, levha zerindeki vernii

kaldracandan teknik ynden desene byk katklar olur. Sanat, deneyleri

sonucunda desenine uygun aralarn seimini yapar. Bu aletle oyulmu levhalarn elde

edilen baskya izgisel dalama ad verilir.

3.2.1.2. Oval u (echoppe)

elik ucu eik ve oval kesitli bir kalemdir. Vernikli levhalar zerinde kullanlan

bu kalem izlemini uyandrr. izim srasnda oval u parmaklarla evrilerek devaml

izginin, inceli, kalnl oluumunu salar.


71/106

57

3.2.1.3.Fralar

eitli kalnlktaki fralar, verniklerin levha zerine yaylmasna ve Desenlerin

izilmesine arac olur.

3.2.1.4.Lak merdaneleri

Kat ve yumuak lak plaka yzeyine yaymak iin yaplm olup, scaa kar

dayankldr. 6 cm apnda,15 cm boyunda bir silindir zerine, yzeyi dzgn dri

geirilmitir. Silindiri rahata dnebilecek biimde iki bandan kavrayan bir sapa

monte edilmitir.

t. 14-Lak merdaneleri

3.2.1.5.Tozlama dolab(acuatinta dolab)

Tozlama dolabnn taban boyutlarnn 60 x 60 cm olmas idealdir. Ancak dahafarkl boyutlarda da olabilir. Alt tabannn 8 cm yukarsna gen kesitli ubuklarn

kesi yukar gelecek biimde sra sra yerletirilir. Plaka konacak yerin zerine

plakann giri, kn engellemeyen ekilde bir kap yaplr. Dolabn demesine kg

reine tozu veya asfalt tozu veya reine ile kartrlm asfalt tozu yaylr. Bu toz

tanecikleri ya bir pskrtme aleti ile Altan pskrtlerek ya da tozlama dolab ters yz

edilecek tozlarn her tarafa umasn salayacak biimde ina edilmelidir. Glbn,

(197930)


72/106

58

3.2.1.6.Laklar

Metal levhay aside kar koruyacak olan rt eitleri vernik diye adlandrlr.

Verniklerin ounluu balmumu, asfalt, reine karmndan oluurlar. Asfalt aside

kar kuvvetli bir koruyucudur. Balmumu ise ok yumuak olduundan saf olarak

kullanlmaz. En sert koruyucu olan reine, alkolde eritilip kullanabilirler. Bu

malzemenin eitli llerde karm, en kullanl vernikleri meydana getirilir.

Fidan(198931)

Kat lak Sv lak Saydam lak Yumuak lak (vernis maou) Asfalt lak Gomalak(sechel lak) ekerli lak(lift ground)

3.2.1.7.Asitler

Asitler ok tehlikeli malzemeler olduklarndan kullanm annda kullanmdan nce

ve kullanmdan sonra ok dikkatli olmak gerekir

3.2.1.7.1.Nitrik asit

Asitler iinde en kuvvetli olan ve ok kullanlan nitrik asittir. Yedirme teknikleri

iin saf nitrik asit kullanlmas gerekmez. Sanayide kullanlan kaba nitrik asit gravr

levhalar iin uygun bir eriticidir. Deiik ilemler iin deiik karmlar

hazrlanmaldr.


73/106

59

Levha kesme ileminde kullanlan kuvvetli asit:

1 l nitrik asit4 l sunce izgiler ve tozlama (acqua tinta)teknii iin:1 l nitrik asit9 l su

3.2.1.8.Asit kuvvetleri

Asit banyosu iin en uygun malzeme 75 *60cm llerinde beyaz plastik

malzemeden yaplan, fotoraflarn kulland kvetlerdir

3.2.2. Kat ile indirme teknii

Kalp halindeki lak, ince deriden yaplm plaka zerine yaylr. nce bir lak

tabakas meydana getirilir. Lak, plakann her yerinde ayn oranlarda srlmelidir. Plaka

ocaktan alnarak soumaya braklr. Plaka souyunca lak plaka yzeyine tutucu olarak

yaplm olacaktr. Daha sonra plaka yzeyindeki lak sathn islendirme ilemine geilir.

slendirme, plaka sathn siyahlatrarak izilecek resmi grnllr hale getirmesini

salar. Ayrca lak sertliini istenen kvama getirip en ince hassas izgilerin izimi

srasnda lakta krlmalarn olumasn nler. Asitlendirme srasnda asitin izgileri

yeme derecesi daha grlr hale gelir. Glbn, (1979: 35).

slendirme: laklandrlm levhann islendirilecek yzeyinin yars darda

kalacak ekilde raf zerine konur. Plakann insan boyu yksekliinden daha fazla

ykseklikte olmas ii kolaylatrma asndan gereklidir . Plakann raftan dmesini


74/106

60

nlemek iin raf zerinde klan ksmn zerine arlk konur. Plakann aa bakan

laklanm yar yz petrol lambas isi ile her tarafnda ayn oranda islendirilir.

slendirme srasnda alev ile lakl yzey arasndaki aralk 5 cm olmaldr. Plakann

islendirilen yar yz ocakta stlarak isin lakla birlemesi salanr. Istlan isli lak her

tarafta saydam bir grn alnca ocaktan indirilip souk demir veya bir elik zerinde

abuk soumas kolaylatrlr.

Plaka souduktan sonra is lakla tamamen birleecek ve tutucu bir hal alacaktr.

Daha sonra plakann dier yar yz ayn ekilde islendirilir. nce srlm lak tabakas

zeri iyi islendirilmi ise tabaka yar mat siyah bir grnm alr ki bu ideal olarak

hazrlanm bir lak tabakasdr. eer islendirilmi ksmda donuk, gri siyah lekeler

meydana gelmise lak fazla is alm ve yanmtr. Bu ksm asitleme srasnda asit

tarafndan tamamen yenerek plaka yzeyinde siyah lekeler meydana getir. Bu durumda

plaka laktan temizlenerek ilemler tekrarlanr. Bu teknikte de asitleme ilemi sv lak

tekniinde olduu gibi uygulanr.

Sanat iin zahmetli olan bu teknik gnmzde kullanlmamaktadr. Onun yerine

sanayide retilen asitlere dayanakl korucu laklar kullanlmaktadr

3.2.3. Sv lak ile indirme teknii

Sv lak her eit metal levha zerine uygulanabilir. Bu ilem srasnda levha eik

tutularak vernik enli fra ile ince ve tamamyla rtc bir film tabakas halinde srlr.

Fra izleri, rtme ilemlerinin dzgn olmad grntsn verebilir. Levha

kuruduka veya kurumas iin stldka verniin yzeye eit kalnlkta dalm olduu

fark edilir. Verniin kullanmadan nce kutu iinde iyice kartrlmaldr. Aksi halde

levha yzeyinde deiik kalnlklarda yaylacak olan vernik t kalemle almay

zorlatrr. Srlen verniin kurumasn abuklatrmak iin levha scak sa zerine

konur. Bu srada vernik iinde bulunan benzin buharlaacandan vernik kuruyacak ve

parlayacaktr. Verniin bzlerek atlamams iin lev

tez-gravür (Çukur baskı) teknikleri

Documents