tez yÖnetİcİsİ doç. dr. mehmet...
TRANSCRIPT
1
ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TARİH ANABİLİM DALI
İbrahim Etem ÇAKIR
10 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ' NİN (s.179–356)
TRANSKRİPSİYON ve DEĞERLENDİRİLMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZ ÇALIŞMASI
TEZ YÖNETİCİSİ
Doç. Dr. Mehmet İNBAŞI
ERZURUM - 2006
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
I
İÇİNDEKİLER
ÖZET…………………………………………………………………….….III
ABSTRACT…………………………………………………………...........IV
ÖNSÖZ…………………………………………………….………………..VI
KISALTMALAR……………………………………..………….…………VI
GİRİŞ…………………………………………………………………..………....1
BİRİNCİ BÖLÜM……………………………………………………………….6
1. II. SELİM DÖNEMİ (1566–1574) ………………………………….…...6
İKİNCİ BÖLÜM………………………………………………………………..12
2. 10 NUMARALI DEFTERİN ÖZELLİKLERİ………………………...12
2.1. Defterin Fiziki Durumu……...…………………………………….12
2.2. Diplomatik ve Teknik Özellikler…………………………………..13
2.3. Dil Özellikleri……………………………………………………….17
2.4. Tarihler……………………………………………………………...18
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM……………………………………………………………..20
3. DEFTERİN MUHTEVASI……………………………………………...20
3.1. Muhteva Özellikleri…………………………….…………..............20
3.2. Kıbrıs ile İlgili Hükümler………………………………………….20
3.3. İnebahtı Savaşı………………………………………………...........22
3.4. Yeni Donanma İnşası………………………………………...….....23
3.5. Eşkıyalık Faaliyetleri………………………………………...….....31
3.6. Suçluların Cezalandırılması……………………...……………......34
3.7. Muhtelif Konular ……………………………….……………….....36
3.8. Hükümlerin Muhatap Makamları……………………….….........39
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM………………………………………………….……...42
4. DEFTERİN TRANSKRİPSİYONU VE ÖZETİ……………………….42
4.1. Metnin Transkripsiyonu...................................................................42
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
II
4.2. Hükümlerin Özeti………………………………………………....197
4.3. Tamamı Arapça Olan Hükümlerin Tercüme Kayıtları..............248
BEŞİNCİ BÖLÜM………………………………………….............................251
5. METNİN TIPKIBASIMI…………………………………………........251
SONUÇ...............................................................................................................429
KAYNAKLAR...................................................................................................430
EK.......................................................................................................................434
INDEXS………………………………………………………………………..439
ÖZGEÇMİŞ…………………………………………………………………...444
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
III
ÖZET
YÜKSEK LİSANS TEZİ
10 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ'NİN (sayfa 179-356)
TRANSKRİPSİYON ve DEĞERLENDİRİLMESİ
İbrahim Etem ÇAKIR
Danışman : Doç Dr. Mehmet İNBAŞI
2006 – Sayfa : 444
Jüri Danışman: Doç. Dr. Mehmet İNBAŞI
Yrd. Doç. Dr. Bilgehan PAMUK
Yrd. Doç. Dr. Ersin GÜLSOY
Mühimme Defterleri, Osmanlı Devlet'inde üst düzey karar organı olan
Divân-ı Hümâyûn'a ait fermân sûretlerinin bir araya getirilmesiyle oluşmuştur.
Divân'a intikal eden siyasî, idarî, iktisadî ve kültürel olaylara ışık tutacak
nitelikte pek çok bilgiyi bu defterlerde bulmak mümkündür. Transkripsiyon ve
değerlendirmesini yaptığımız 10 numaralı Mühimme Defteri, II. Selim döneminin
1571–1572 yıllarındaki olaylarını ihtiva etmektedir. Defterin ağırlıklı konularını
donanma ve eşkıyalık faaliyetleri oluşturmaktadır. Çalışmamızda; Mühimme
Defterleri hakkında genel bilgilerin yanında, incelediğimiz defterin şekil
özellikleri, transkripsiyon ve değerlendirmesine de yer verilmiştir. Çalışmanın
sonunda indeks ve 10 numaralı Mühimme Defteri'nin fotokopisi yer almaktadır.
Anahtar kelimeler: Mühimme, Mühimme Defterleri, Divân-ı Hümâyûn,
Bürokrasi, Donanma, Eşkıyalık
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
IV
ABSTRACT
MASTER THESIS
THE TRANSCRIPTION and EVALUATION OF MUHIMME
REGISTER NO 10 (page 179 – 356)
Ibrahim Etem ÇAKIR
Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Mehmet İNBAŞI
2006 – Page : 444
Jury Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Mehmet İNBAŞI
Assist. Prof. Dr. Dr. Bilgehan PAMUK
Assist. Prof. Dr. Dr. Ersin GÜLSOY
Mühimme Registers compile the copies of the orders of the Ottoman Divan
which was a supreme court in the Ottoman Empire. It is possible to find a very
wide range of issues which cast light on political, administrative, economic and
cultural events discussed at the Divan in these registers. Mühimme register
number 10 which has been transcribed and evaluated includes the events of the
years 1571-1572 in the time of II. Selim. Emphasized issues of the register are
navy and banditry activities. In the study, the form, transcription and the
evaluation of the register we have examined are included as well as the general
knowledge of Mühimme Registers. Appendix and the copy of the Mühimme
Register number 10 are illustrated at the end of the study.
Keywords: Mühimme, Mühimme Registers, Counsil of State, Bureaucracy,
Navy, Banditry.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
V
ÖNSÖZ
Mühimme Defterleri, Osmanlı Devleti'nde bürokrasi tarafından
düzenlenen defter serileri içerisinde ilk sırada yer almaktadır. Üst düzey karar
organı olan Divân-ı Hümâyûn'a ait fermân sûretlerini ihtiva eden bu defterler,
dönemin siyasî, idarî, iktisadî ve sosyal olaylarını aydınlatacak özelliğe sahiptir.
Bu yönüyle Mühimme Defterleri, pek çok araştırmacı tarafından sürekli olarak
kullanılmış ve bu defterlere dayalı birçok araştırma ortaya konulmuştur.
Bu çalışmaya konu olan 10 numaralı Mühimme Defteri, II. Selim (1566-
1574) döneminin yaklaşık bir yıllık (978-979/1571-1572) olaylarını
kapsamaktadır. XVI. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti'nin içinde
bulunduğu koşulları öğrenmek bakımından önemli bir yer tutmaktadır. Bilhassa,
İnebahtı Savaşı sonrası donanmanın yeniden oluşturulma çalışmaları, sonraki
dönemler için büyük sorunlara yol açacak eşkıyalık faaliyetleri hakkında önemli
bilgilere ulaşmak mümkündür.
Çalışmada, defterin 179–356 sayfalarının transkripsiyonu ve
değerlendirmesi yer almaktadır. Giriş bölümünde Mühimme Defterleri'nin genel
özellikleri hakkında bilgilere yer verilmiştir. Beş bölümden oluşan çalışmanın
birinci bölümünde, II. Selim dönemi siyasî olaylarına genel olarak yer verilmiş,
ikinci bölümde10 numaralı defterin şekil ve diplomatik özellikleri
değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde defterin muhteva özellikleri içerisinde
önemli konular incelenmiştir. Dördüncü bölümde metnin transkripsiyonu ve özeti,
beşinci bölümde ise metnin tıpkıbasımı yer almaktadır. Çalışmanın sonunda
kaynaklar ve metnin indeksi bulunmaktadır.
Bu çalışmaya teşvik eden, bunun yanında çok kıymetli zamanlarını
ayırarak çalışmamızı baştan sona kadar yönlendiren ve her konuda yardımlarını
gördüğüm hocam Doç. Dr. Mehmet İNBAŞI' ya minnettarlığımı ve şükranlarımı
arzederim. Yine çalışmalarımızda destek olan Yrd. Doç. Dr. Bilgehan PAMUK ve
Yrd. Doç. Dr. Ersin GÜLSOY hocalarıma saygılarımı sunarım. Ayrıca yazım
sırasında yardımlarını esirgemeyen eşim V. Aynur ÇAKIR'a, yüksek lisans
çalışmamız boyunca sürekli desteğini gördüğüm arkadaşım Zülfiye
KAYGUSUZ'a teşekkür ederim.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
VI
KISALTMALAR
bkz. Bakınız
BOA. Başbakanlık Osmanlı Arşivi
c. Cilt
çev. Çeviren
DİA. Diyanet İslam Ansiklopedisi
EI. The Encyclopedia of Islam
H. Hicrî
haz. Hazırlayan
hkm. Hüküm
İA. İslam Ansiklopedisi
M. Miladî
MD. Mühimme Defteri
yy. Yüzyıl
s. Sayfa
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
1
GİRİŞ
Mühimme Defterleri, Osmanlı arşivlerinin en önemli defter serilerini
oluşturmaktadır. Divân-ı Hümâyûn'da alınan kararların kayıtlarını ihtiva eden bu
tür defterler, Divan-ı Hümâyûn'un çalışma tarzı ve fonksiyonunu aydınlatmaya
yardımcı olan en önemli kaynaklardır.
Osmanlı Devleti’nde Divân-ı Hümâyûn, bütün devlet işlerinde birinci
derecede mes‘ul mercidir.1 Eski Türk an‘anesinde basit şekillerde görülen sistem,
bilhassa İslam devletlerinde oldukça gelişmiş ve Osmanlı Devleti'ne intikal etmiş
ve en mükemmel şekline ulaşmıştır. Divan tabiri, Osmanlılardan önceki
devletlerde diğer devlet daireleri içinde kullanılırken Osmanlı Devleti'nde bu
durum sınırlandırılmıştır.2
Devletin siyasî, idarî, askerî ve malî işlerinin yanında, halkın şikâyet ve
davalarına da bakan en üst yönetim organı en yüksek mahkeme özelliği taşıyan bu
kurum, Orhan Bey zamanından itibaren mevcut olup, özellikle II. Mehmed
zamanında teşrifat kaidelerinin tespitiyle müesseseleşmiş, XVI. yüzyıldan itibaren
klasik yapısına kavuşmuştur. II. Mehmed'e kadar Divân'ın başkanlığını padişahlar
yürütürken, bu durum değişikliğe uğramış vezir-i âzam bu işi bizzat yürütmüştür.
XVIII. yüzyılda devlet işlerinin Divân-ı Hümâyûn'dan Paşa Kapısı'na
kaydığı, Bâb-ı Âlî'nin, yönetimde ağırlığının hissedilmeğe başladığı dönemlerde,
yavaş yavaş padişah fermânlarının yerini, sadrazam buyrulduları almaya başlamış
ve bu buyruldular için "Ayniyat Defteri" adı altında yeni bir defter türü tutulmaya
başlanmıştır. Bununla birlikte, mühimme kayıtlarını tutan Divân kalemleri az
sayıdaki kâtip kadrosu ile Sadaret teşkilatı içinde yer alarak, Osmanlı Devleti'nin
son dönemlerine kadar eski görevini sürdürmüştür.3
1 İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Ankara 1988, s.1, Ziya Kazıcı, İslam Müesseseleri Tarihi, İstanbul 1996, s.105, Tevfik Temelkuran, "Divan-ı Hümâyûn Mühimme Kalemi", Tarih Enstitüsü Dergisi, sayı 6, İstanbul 1975, s. 130, Ahmet Mumcu Hukuksal ve Siyasal Karar Organı Olarak Divân-ı Hümâyûn, Ankara 1976, s.3, Dündar Ali Kılıç, Osmanlı’da Devlet Protokolü ve Törenler İmparatorluk Seremonisi, İstanbul 2004,s.64-69 2 90 Numaralı Mühimme Defteri, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1993, Giriş Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, c.I, İstanbul 1993,s.462, Recep Ahıshalı, "Divan-ı Hümâyûn Teşkilatı", Osmanlılar, c. 6, Ankara 1999, s. 253 3 Numaralı Mühimme Defteri, Başbakanlık Devlet Arşivlere Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Ankara 1993, s.XXIII
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
2
Divân-ı Hümâyûn toplantılarında müzâkere edilen dahilî ve haricî
meselelere ait siyasî, askerî, içtimaî, iktisadî ve örfî kararların kaydedildiği
defterlere "Mühimme Defterleri" adı verilmiştir. Osmanlı padişahlarının "Divân-ı
Hümâyûn" aracılığıyla ülkenin dört bir yanına gönderdikleri çeşitli hükümleri
içeren Mühimme Defterleri'nin hangi tarihten itibaren tutuldukları kesin olarak
bilinmemektedir. XVI. yüzyılın ortalarından XX. yüzyılın ilk yıllarına kadar
ulaşan bir zaman dilimi içinde, aradaki kısmî kesintiler dikkate alınmazsa yaklaşık
350 yıllık bir dönemin kayıtlarını havidir.4 Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde
"Mühimme Defterleri" adıyla kayıtlı defter serisi, buranın ilk tasnif edilen
belgeleri olma özelliği taşımaktadır. H. 961–1323/M.1553–1905 tarihleri arasında
tutulmuş Mühimme Defterleri mevcuttur. Bu başlık altında tasnife açık defter
sayısı, son yıllarda bulunanlarla birlikte toplam 267 adettir.5
Divân'da müzakere edilen herhangi bir meseleye ait kararlar, divân kâtipleri
tarafından zabt edilir, resiü'l-küttâb tarafından gözden geçirildikten sonra yazılan
hüküm veya fermân, tuğra çekilerek ilgili yere gönderilirdi. Bu türden kayıtlar ve
defterler, XVI. ve XVII. yüzyıllarda daha çok "ahkâm", "ahkâm-ı mîrî", "defter-i
ahkâm-ı mîrî" gibi tabirlerle anılmıştır. Mühimme ismi daha sonraları
kullanılmıştır.6
XVII. yüzyılın ortalarından itibaren Mühimme Defterleri'nde yer alan
konular ayrılarak başka defterlere kaydedilmeye başlanmıştır. Adlî ve idarî
konular birbirinden ayrıldığı, şikâyetlerle ile ilgili olarak yeni bir defter türü ihdas
edildiği bilinmektedir. Bugün Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nin tasnif serilerinden
birini oluşturan şikâyet defterleri kısmının ilk defter kaydının tarihiyle alakalı
kesin bir şey söylemek mümkün değildir. Bu defterlerin ortaya çıkması,
Mühimme Defterleri'nin muhtevasında belirgin bir zayıflığa neden olmuştur.
4 Suraiya Faroqhi, "Mühimme Defterleri", The Encyclopaedia of İslam, New Edition, 1993, c.VII, s.470, İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Merkez ve Bahriye,s.79, Temelkuran, "Divan-ı Hümâyûn", s. 155, 5 Feridun Emecen," Osmanlı Divanının Ana Defter Serileri: Ahkam-ı Mirî, Ahkam-ı Kuyûd-ı Mühimme ve Ahkâm-ı Şikayet", Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, c.3, sayı 5, İstanbul 2005, s. 108, Defterlerin kronolojik listesi için ayrıca bakınız, Mithat Sertoğlu, Muhteva Bakımından Baş Başvekâlet Arşivi, Ankara 1955, s.16-22, Geza David, "The Mühimme Defteri as a Source for Ottoman-Habsburg Rivalry in Sixteenth Century", Archivum Ottomanicum, sayı 20, 2002 s.206-207 6 3 NumaralıMühimme, s.XXI, Emecen, "Ana Defter Serileri", s. 107-138, İlhan Şahin, Feridun Emecen, II.Bayezid Dönemine Ait 906 / 1501 Tarihli Ahkâm Defteri, İstanbul 1994, s. XIII-XVI
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
3
şikâyet türünün yanı sıra, 1699 yılında nâme-i hümâyûnlar, 1707'de Mısır
Eyaleti'ne gönderilen fermânlar, 1747'de kalebend hükümleri, 1787'de gizli
emirler, 1863'te mülkî tevcihat, 1869'da makine, fabrika imtiyazı ve kilise
kayıtları, Mühimme Defterleri'nden ayrılarak başka defterlere kaydolunmuştur.7
Mühimme Defterleri'nin tertibinde şekil ve muhtevâ yönünden de bir
tekâmül göze çarpmaktadır. Klasik döneme ait (1553-1642) ilk defterler, başlık
taşımazlar. Yazıları daha karmaşıktır. İlk sayfalarda başlık yerine sadece kayıt
tarihini belirten Arapça toplantı günü ve onun hemen altında ay ve yıl yazılıdır.
Mühimme Defterleri'ndeki hüküm tarihlerinin yazılışı, ilk dönemlerde, "başlık
tarih" atmak suretiyle olmuştur. Daha sonraları bu usulden vazgeçilerek günler;
evâil, evâsıt ve evâhir tabirleriyle onar günlük dilimler hâlinde ifade olunmaya
başlanmıştır. Bu durum son senelere kadar devam etmiştir.8
Defterlerdeki kayıtlar, asıl fermânların sûretleri niteliğindedir. Bu sûretlerin
diğer kayıtlarını veya asıllarını ilgili devlet, beylerbeyilik ve şer‘î sicil arşivlerinde
bulmak mümkündür. Divan toplantılarında alınan kararlar, padişahın onayından
geçtikten sonra defterlere kaydedilmektedir. Defterlerdeki bir kaydın iptali veya
tashih edilmesi, ancak padişahın iznine bağlıdır. Nişancının, yani ilk
dönemlerdeki Divân kalemleri şefinin defterler üzerinde tashih yapabilmesi,
padişahın "Kendi kalemiyle düzeltme yapabilir" müsâdesini taşıyan fermânıyla
mümkündür. Mühimme veya diğer ahkâm defterlerindeki bir hüküm kaydının
geçersizliği, yani "terkîn" edilmesi veya kaydedilen bir fermânın kaydedilmeden
önce "şakk", yani iptal edilerek yırtılması, emr-i âlî, yahut hatt-ı hümayûn ısdârı
ile yerine getirilirdi. Bu durum, defter kayıtları üzerine yatık çizgi ile çekilen
terkîn çizgilerinin uç tarafında yazılı "ber-mûceb-i hatt-ı hümayûn" ifadesinden
veya hükmün baş tarafındaki "terkîni bâbında fermân-ı âlî mûcebince kayd-ı
terkîn..." şerhlerinden anlaşılmaktadır.9
7 44 Numaralı Mühimme Defteri, Haz. M.Ali Ünal, İzmir 1995,s.VI, Emecen, "Divanın Ana Defter Serileri, s.124, 3 Numaralı Mühimme, s.XXII, Sertoğlu, Başvekalet Arşivi, s.14-25, Faroqhi, "Mühimme Defterleri", s.4708 MD 3, 1/12, MD 10, 179/266, Uzunçarşılı, Merkez ve Bahriye, s. 81-82, Mübahat S. Kütükoğlu, "Mühimme Defterlerindeki Muâmele Kayıdları Üzerine", Tarih Boyunca Paleografya ve Diplomatik Semineri 30 Nisan-2 Mayıs 1986, İstanbul 1988, s. 98-99 3 Numaralı Mühimme, s.XXI-XXII9 3Numaralı Mühimme, s.XX
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
4
Mühimme Defterleri; hükümlerin sâdır oldukları divânlar bakımından dört
ayrı grupta değerlendirebilir:10
1-Padişahın payitahtta bulunduğu sırada, sadrazam başkanlığındaki divân
toplantısından çıkan emirlerin kaydolunduğu Mühimme Defterleri.
2-Rikâb Mühimmesi: Sadrazamın sefer veya başka bir sebeple payitahttan
ayrılırken yerine vekil olarak bıraktığı rikâb kaymakamı veya sadaret kaymakamı
denilen görevli başkanlığında toplanan divân'da alınan kararların yazıldığı
defterler.
3-Ordu Mühimmesi: Sefer zamanında lazım olan defterler vezir-i azam ve serdar-ı
ekrem ile beraber sefere gönderildiğinden, sadrazamın sefer sırasında akdettiği
divân toplantılarında alınan kararların yazıldığı defterler.
4-Kaymakamlık Mühimmesi: Padişah ve sadrazamın aynı anda dersaadetten
ayrıldığında, devlet işlerini tedvir etmek üzere tayin edilen Sadaret kaymakamının
müstakil olarak akdettiği divânlarda alınan önemli kararların yazıldığı defterler.
Mühimme Defterleri'nin muhteva bakımından özellikleri şu şekilde
sıralanabilir:11
1-Mühimme Defterleri, Osmanlı Devleti'nin merkez ve taşra teşkilatındaki idarî
ve askerî organların yapısı, karşılıklı münasebetleri, çalışma tarzları, fonksiyonları
hakkında önemli kaynaktır.
2-Komşu ülkeler ile Avrupa, Kuzey Afrika, Orta Doğu, Arabistan Yarımadası,
Kafkaslar ve Rusya tarihleri açısından önemli bilgiler ihtiva ederler.
3-Osmanlı Devleti'nin, gayr-i müslim tebaası ile olan münasebetleri, azınlıklar
hukuku, halkın sosyal ve ekonomik ihtiyaçlarının temini hususlarındaki yönetim
politikası, ibadet ve âyin serbestiyeti, mâbedlerin inşası gibi konular Mühimme
Defterleri'nde çokça görülür.
4-Hac organizesi, surre alayları ve mukaddes beldelere götürülen hizmetler, konu
olarak ayrı bir yer tutar.
10 Uzunçarşılı, Merkez ve Bahriye, s. 82, Başbakanlık Arşiv Rehberi, TC Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, İstanbul 2000, s. 911 3 Numaralı Mühimme, s.XXIII
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
5
5-Osmanlı kültür ve sanat faaliyetleri cümlesinden, imar ve iskân siyaseti, çevre
ve belediye hizmetleri, sağlık ve eğitim işleri, geniş vakıf idarelerinin problemleri
ve teftişleri bakımından da zengin malzeme ihtiva ederler.
6-Sayıları hayli fazla olan ve ordu divânınca tutulan Mühimme Defterleri, askerî
tarih, harp tarihi ve lojistik hizmetler tarihi yönünden de birinci elden
kaynaktırlar.
İncelediğimiz defter, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Genel
Müdürlüğü Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Mühimme serisi içinde 10 numaralı
defterdir. Çalışmada defterin 179–356 sayfaları yer almaktadır.
Çalışmada defterin transkripsiyonu kurallara uygun olarak verilmiş olup,
sayfa düzeni içinde, üst köşede sıra takib eden rakamlardan ilk sırada gelen
hükmün sayfa numarası, diğer numara ise hüküm numarasıdır. Bu numaralar
defterin aslında, üst kısımda görülmektedir.
Metnin transkripsiyonunda, genel kabul gören mutedil bir usul
gözetilmiştir. Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nin yayınlamış olduğu defterlerdeki
düzen örnek alınmıştır. Bu çerçevede, kelime ortasında ve sonlarında yer alan
ayın harfi ( ‘ ), hemze ise ( ’ ) işareti ile gösterilmiştir. Çeşitli sebeplerde dolayı
okunamayan kelimeler ( … ) şeklinde belirtilmiş olup, okunuşunda tereddüt
edilen kelimelerden sonra ( ? ) işareti konulmuştur. İptal edilen, mükerrer olan
hükümler ilgili kısımda belirtilmiştir.
Defterde yer alan tamamı Arapça yazılmış hükümler, tercüme edilerek
verilmiştir. Arapça tercümeler ayrıca defterin muhteva özellikleri başlığı altında
verilmiştir. Üzeri çizili olan hükümler de metinde yer almış olup, bu durum
belirtilmiştir.
Metnin transkripsiyonundan sonra metinden istifadeyi kolaylaştırmak
maksadıyla, hüküm numaralarını esas alan indeks yer almıştır. İncelediğimiz
kısmın özetleri bütün halinde muhteva özellikleri başlığı altında yer almaktadır.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
6
BİRİNCİ BÖLÜM
1. II. SELİM DÖNEMİ (1566–1574)
Kanunî Sultan Süleyman'ın Hürrem Sultan'dan doğan ikinci oğlu olup
Mayıs, 1524'te dünyaya gelmiştir.12 Konya ve Manisa sancakbeyliği görevlerinde
bulunduktan sonra, 1566'da tahta çıktı.13 Cülus bahşişi çeşitli sorunları
beraberinde getirmiş, padişahın yeniçeriler karşısında geri adım atmasına neden
olmuştur. Yıllardır devlet otoritesine karşı tavır alamayan yeniçeriler, bundan
sonra isyankâr tavırlarını sergilemek üzere fırsat kollayacaktır. 14
Saltanatı karışıklık içinde başlayan ve kapıkulları üzerinde nüfûz tesis
edemeyen II. Selim, devlet idaresini başta Sokullu Mehmed Paşa, Şeyhüislam
Ebüssuûd ve Nişancı Celâl-zade Musdâfa olmak üzere, babasında kalan devlet
adamlarına emanet ederek saraya çekilmiştir.15
II. Selim zamanında bazı yerler ele geçirilmesine karşılık, iktisadî
sıkıntıların arttığı ve önceki dönemde zuhur eden şehzade ayaklanmalarından
dolayı asayişin iyice bozulduğu Anadolu'da yer yer hadiseler vuku bulduğu gibi,
Arabistan yarımadasında da isyanlar baş göstermiştir. İncelenen defterde "ehl-i
fesâd, suhte" diye nitelendirilen, eşkıyalık yapan, fesâd çıkaran kimselerle ilgili
çok sayıda hükmün yer alması, bu dönemin özelliğini yansıtması bakımından
önemlidir. Bu dönemde gerçekleşen siyasi hadiseler kısaca şu şekilde
sıralanabilir.
1- Sakız Adası'nın ele geçirilmesi
2- Yemen Beylerbeyliği'nin kurulması
3- Don-Volga nehirlerinin birleştirilmesi teşebbüsü
4- Sumatra Seferi
5- Süveyş Kanalı Projesi
6- Fransa ile ilişkiler ve kapitülasyon
7- Kıbrıs'ın Fethi
8- İnebahtı mağlubiyeti
12 İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, c.III 1.Kısım, Ankara 2003, s.40, Mücteba İlgürel, "Zirveden Dönüş: II.Selim'den III.Mehmed’e", Türkler, c. XI, s. 64313 Şerafettin Turan, "Selim II. Sarı Selim (1566-1574)", İA, c.X, s. 43514 İlgürel, "Zirveden Dönüş, s. 64415 Şerafettin Turan, "Selim II, s. 436
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
7
9- Tunus'un Fethi
Sakız adasının fethi Kanunî döneminde gündeme geldiyse de faaliyete
geçilemedi. Ada, II. Selim zamanında 1566'da Osmanlı Devleti'ne teslim oldu.
Böylece ada Cenevizli korsanlardan kurtarılarak, Batı Anadolu kıyıları güvenlik
altına alınmıştır.16
Yemen'de Osmanlı egemenliği Yavuz (I.Selim) döneminde başlamış,
Kanunî zamanında da bu durum devam etmiştir. Osmanlı Devleti'nin Yemen'i
almak istemesindeki sebepler kısaca; Portekiz'in bölgedeki faaliyetlerini özellikle
müslümanlara ve Hicaz bölgesine saldırılarını engellemek, Kızıldeniz'deki ticareti
kontrol altına almaktır.17 Yavuz ve Kanuni dönemlerinde bölgede Osmanlı
hâkimiyeti bir türlü tesis edilememiştir. II. Selim zamanında bölgede Mutahhar'ın
direnişi devam etmekteydi. Bunun üzerine Mısır Beylerbeyi Koca Sinan Paşa
komutasındaki kuvvetler Mutahhar'ı itaate mecbur bıraktı18. Yemen büyük
uğraşlar sonucunda ikinci defa Osmanlı hâkimiyetine alınmıştır. En önemlisi
Yemen Beylerbeyliği kurularak huzurun temine yönelik düzenlemeler
yapılmıştır.19
Don-Volga nehirlerinin birleştirilmesi teşebbüsü Sadrazam Sokullu
Mehmed'in projelerinden biridir. Buna göre; Don-Volga nehirleri birleştirilerek,
Hazar Denizi'ne ulaşılacak, giderek güç kazanan Moskova knezliği engellenecek,
Orta Asya Türk dünyası ile irtibat kurulacaktı. Ancak bu proje kağıd üzerinde
kalmıştır.20
Sumatra Seferi (1568), Hint bölgesinde Portekizlilerin faaliyetlerini
engellemek amacıyla düzenlenmiştir. Bölgeye gönderilen kuvvetler ile beraber
Açe Sultanı'na hitaben yazılmış bir fermân ve orada okunacak hutbe sûreti de yer
16 J. H. Mordtmann, "Sakız", İA, c. 10, s. 95, İlgürel, "Zirveden Dönüş", s. 64417 İhsan Süreyya Sırma, "Yemen’in Jeo-politik Durumu ve Osmanlı Devletine Katılması", Tarih Enstitüsü Dergisi, sayı 12, s.438, 18 Mutahhar’ın itaat ettiğine dair hüküm için bakınız. MD 10, 461 numaralı hüküm, Hulusi Yavuz, "XVI. Asırda Osmanlı Vilayeti", Yeni Türkiye, sayı 44, Mart-Nisan 2002, s.12819 Turan, "Selim II", s. 436, Cengiz Orhonlu, Osmanlı İmparatorluğu’nun Güney Siyaseti Habeş Eyaleti, 1996 Ankara, s. 54, İlgürel, "Zirveden Dönüş", s. 645,20 Halil İnalcık, "Osmanlı-Rus Rekabetinin Menşei ve Don-Volga Kanalı Teşebbüsü", Belleten, C.XII, sayı 46, s.349-398, Feridun Emecen, "Kuruluştan Küçük Kaynarcaya", Osmanlı Devleti Tarihi (Editör Ekmeleddin İhsanoğlu, c.1, s.41,
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
8
almıştır. Bu durum Açe Sultanlığı'nın Osmanlı Devleti'ne tabiiyetini ifade
ediyordu.21
Süveyş Kanalı Projesi, Sokullu Mehmed Paşa'nın oldukça parlak ancak
kâğıd üzerinde kalan projelerinden biridir. Bu projeye göre Süveyş Kanalı
açılarak; donanmanın icâbında Kızıldeniz'e nakli sağlanacak, Portekizlilerin
Hindistan'dan geri atılmaları sağlanacak, Yemen, Habeş bölgesinin kontrolü
kolaylaşacaktı. Bu vesileyle 1568 Mısır Beylerbeyine gönderilen fermânda,
Süveyş'ten Akdeniz'e bir kanal açılmasının mümkün olup olmadığının
araştırılması bildirilmiştir. Ancak Akdeniz ticaretine Hint ticaret yoluna önemli
katkıları olacak bu teşebbüs bir niyet olarak kalmıştır.22
Fransa-Osmanlı ilişkileri II. Selim döneminde yapılan kapitülasyon
antlaşması damgasını vurmuştur. 1569'da verilen ahidnâme ile Fransa'ya birtakım
ayrıcalıklar sunulmuştur. Böylece Osmanlı Devleti, Venedik'in elinde bulunan
Kıbrıs'ı ele geçirmek için düzenleyeceği harekât öncesinde, Fransa ile iyi
münasebet ilişkileri tesis edilmiş oldu. Bu imtiyaz anlaşması, ilk gerçek Osmanlı
kapitülasyonu olma özelliği gösterir.23
Kıbrıs'ın Fethi II. Selim dönemindeki en mühim hadislerden biridir. Kıbrıs,
Akdeniz'de önemli bir stratejik yer olması dolayısıyla Osmanlı Devleti için büyük
önem arz etmekteydi. Akdeniz coğrafî konumuna binaen gerek Anadolu'nun
güneyi, Mısır ve gerekse Suriye sahillerini kontrol edebilecek konumdaydı.
Kıbrıs Osmanlı Devleti için sadece Mısır ve Suriye ile İstanbul arasındaki
ulaşım veya Doğu Akdeniz kıyılarına yöneltilecek tehdit açısından değil,
dünyanın belli başlı ticaret yollarını kontrol edebilir bir konumda bulunması
bakımından da önemliydi. Bundan dolayı başta Venedik korsanları olmak üzere
Malta, Girit, Sicilya korsanları da Kıbrıs'ta üstleniyor ve büyük kısmı
müslümanlara ait olan ticaret gemilerine saldırıyorlardı. Antlaşmalarla bu tür
saldırıların önünü almanın her zaman mümkün olamayacağı fikri de adanın fethini
kaçınılmaz hale getirmiştir.24
21 Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, s.31-32, İlgürel, "Zirveden Dönüş", s. 645-64622 Emecen, "Kuruluştan Küçük Kaynarcaya, s.41, Turan, "Selim II", s. 438, İlgürel, "Zirveden Dönüş", s. 64823 Halil İnalcık, "Osmanlı Dönemi Kapitülasyonların Karakter ve Mahiyeti", DİA, c.22, s.24624 Recep Dündar, "Kıbrıs’ın Fethi", Türkler, c. IX, s. 667
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
9
Kıbrıs'ın fethedilmesine karşı Sadrazam Sokullu Mehmed Paşa'nın
çekinceleri vardı. Sokullu Avrupa'da yeni bir Haçlı ittifakının zuhur edeceğini
düşünüyordu. Öte yandan Avusturya ve Macaristan sınırlarındaki anlaşmazlıklar
ile, Yemen'deki meseleler bir çözüme kavuşturulmadan yapılacak seferin, devletin
başına büyük gaileler açma ihtimali vardı. Tüm bunlara karşılık Osmanlı
başkentinde fetih şartları oluşmuştu. Şeyhü'l-İslâm Ebussuud Efendi'nin fetvası
üzerine Kıbrıs'a sefere karar verildi. 25
Osmanlı Devleti'nin sefer girişimine karşılık Papa'nın önderliğinde
İspanya, Venedik ve Malta birlikte hareket etme kararı aldı. Osmanlı Devleti zorlu
bir mücadelenin ardından önce Lefkoşa'yı ardından Magosa'yı ele geçirdi. (1570–
1571). Kıbrıs Beylerbeyliği oluşturuldu. Kıbrıs Beylerbeyliği'ne Lefkoşa, Baf,
Girne, Magosa, Alaiye, Tarsus, İçel, Zülkadriye, Sis, sancakları bağlanmıştır.26
Adanın tahriri yapıldıkdan sonra buraya Konya, Karaman, Niğde, Kayseri vs.
yerlerden Türk nüfus nakledildi.27 Kıbrıs'a gönderilecek kimselere çeşitli
kolaylıkların sağlanacağına dair teminat verilmiştir. Bununla ilgili olarak
incelediğimiz defterde bu tür hükümlere rastlanmaktadır. Niğde, Konya, Larende,
Kayseri, Niğde kâdîlarına yazılan hükümde bölgeye gönderilecekler için, "üç yıla
değin hukuk ve rüsûmlari alunmayub ve mahlûl vakı‘ olan gedikler harb ve harbe
kadir olanlarına tevcîh olunmak buyurulmuşdur"28 Bu durum ilerleyen zamanlarda
da devam etmiştir. 1572'de kimi Anadolu vilayetlerindeki her on aileden birinin
Kıbrıs'a gönderilmesi kararlaştırılmıştır. Kıbrıs'ın imar ve inşası için gelenlerin iki
yıl vergilerden muaf tutulacaklarına dair özendirici faaliyetler sürdürülmüştür.29
İnebahtı (Lepanto, Epakto), Yunanistan'da Korint körfezinin kuzey
sahilinde bir yerdir.30 Mora yarımadasındaki Patras (Balyabadra) şehrinin
karşısındadır.31 İnebahtı Savaşı (Sıngın Donanma Savaşı) Akdeniz tarihinin
önemli olaylarından birisi olmakla birlikte Osmanlı deniz tarihinde yenilgiyle
25 Besim Darkot, "Kıbrıs", İA, c. VI, s. 674, Recep Dündar, "Kıbrıs", s. 66826 Ali Efdal Özkul, "Doğu Akdeniz’in Anahtarı Kıbrıs Adası", Doğu Batı, sayı 34, s.9727 Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, s.14-15, Osman Gümüşcü, XVI. Yüzyıl Larende (Karaman) Kazasında Yerleşme ve Nüfus, 2001, Ankara, 189, Ömer Lütfi Barkan, Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskan ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler, İFM, c. XI, s, 549-56128 MD 10, Hüküm 37929 Hüseyin Arslan, 16.yy.Osmanlı ToplumundaYönetim, Nüfus, İskân, Göç ve Sürgün, İstanbul 2001, s.265, Ali Efdal Özkul, "Doğu Akdeniz", s.9530 M.Cavit Baysun, "Lepanto", İA, c.VII, s.32,31 Machiel Kiel, "İnebahtı", DİA, c.XXII, s.285
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
10
sonuçlanan ve donanma kaybedilen ilk büyük savaş olarak kabul edilmektedir.32
Kıbrıs'ın tamamıyla Osmanlı hâkimiyetine girmesi başta Venedik olmak üzere
bütün Avrupa'da büyük şaşkınlık ile heyecan meydana getirmişti. Papa V.Pius bir
yıl önce teşebbüs ettiği kutsal ittifakı kurmayı başarmış ve Osmanlı'ya saldırmak
için hazırlıkları tamamlamaya koyulmuştu. Bu arada kutsal ittifak dolayısıyla
Venedik ve Papalığa gözdağı vermek maksadıyla Adriyatik kıyılarına açılan ve bu
kıyılarda önemli bazı kaleleri33 zabt eden Türk donanması Venedik'te yeniden
büyük bir panik meydana getirmiştir. Ancak sefer mevsiminin geçmesi sebebiyle
Türk donanması, Adriyatik kıyılarında kuzeye doğru ilerleyişini durdurarak geri
dönmek mecburiyetinde kalmıştır.34
Uzun süren bir seferin sonunda, Osmanlı donanması İnebahtı'ya gelmişti.
Denizde uzun süre seyredilmiş olması donanma efradı üzerinde moral ve sıhhî
bakımdan kaçınılmaz menfî tesirler yapmıştı. İnebahtı'da bulunan Osmanlı
donanması 7 Ekim 1571'de kutsal ittifak donanmasının taarruzuna uğramış ve
büyük bir mağlubiyet almıştır. Savaşta her iki taraftan da önemli kayıplar
verilmiştir. Osmanlı donanmasının sağ cenahına komuta eden Uluç Ali Paşa,
karşısında ki Malta şövalyeleri gemisini ele geçirmiş diğer gemilere de büyük
zararlar verdirmiş, kendisine ait filoyu o bölgeden çıkarmıştır. Bu başarısından
dolayı Uluç Ali Paşa Kaptan-ı Deryâ tayin edilmiştir.35
İnebahtı Deniz Savaşı Akdeniz'de büyük donanmaların karşılaştığı son
deniz meydan savaşı görünümündedir.36 Hristiyan dünyasının son büyük zaferidir,
kalıcı sonuçları olmayan geçici bir zafer niteliği taşımaktadır. Venedik,
müttefiklerinden ayrılıp Osmanlı Devleti ile ahidnâme imzalamıştır. (1573) Ertesi
yıl daha güçlü bir Osmanlı donanmasının Akdeniz'e çıkıp müttefikleri, Modon ve
Navarın sularından geri çekilmeye zorlaması, hristiyan dünyasında özellikle
32 İdris Bostan, "İnebahtı Deniz Savaşı", DİA, c.XXII, s.287 33 Bu kaleler Sopot, Ülkün, Bar bugünkü Arnavutluk ve Yunanistan sahillerindedir. S.Sousek, "İnebahtı Savaşı(1571) Hakkında Bazı Mülahazalar", Tarih Enstitüsü Dergisi, sayı 4-5, 1974, s. 36, Nicolae Jorga, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, c.III, İstanbul 2005, s. 136 34 Sousek, "İnebahtı Savaşı", s. 35, Recep Dündar, "Kıbrıs", s. 675, Bostan, "İnebahtı Deniz Savaşı", s.28735 Sousek, "İnebahtı Savaşı", s. 36-37, Bostan, "İnebahtı Deniz Savaşı", s.288, Dündar, "Kıbrıs", s. 675, İlgürel, "Zirveden Dönüş, s. 64736 İdris Bostan, Beylikten İmparatorluğa Osmanlı Denizciliği, İstanbul 2006, s. 112
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
11
İspanyollar'da büyük bir ümitsizliğe yol açtı. Bu ümitsizlik 1574'te Tunus'un
Osmanlılar tarafından fethi ile daha da artmıştır.37
İnebahtı hezimeti, 1538'den bu yana süren Osmanlı deniz gücünün
üstünlüğünün sarsılmasına yol açmış, XV. yüzyıldan beri hristiyan Avrupa'da var
olan Türklerin yenilmezliği efsanesi yıkılmıştır.
İnebahtı mağlubiyetinin ardından Osmanlı Devleti'nde yeni donanma
oluşturulması için yoğun bir çabanın içine girilmiştir. Başta Sokullu Mehmed
Paşa olmak üzere Kaptan-ı Derya Kılıç Ali Paşa'nın ve bütün memleketin büyük
gayret ve himmetleri sonucu çok kısa bir zamanda yeni bir donanma
oluşturulmuştur. İncelediğimiz 10 numaralı defterde bu çalışmalarla ilgili
hükümlere yer verilmiştir. Vize beğine gönderilen hükümde: "fermân olunan beş
kıta kadırga ve bir kıta baştardenin muaccelen itmâmıi mühim olmağın ve ihzârı
fermân olunan on pare gemi kerestesi dahi muaccelen gönderilmek lâzim olmağın
buyurdum ki"38 bildirilmektedir. Buna benzer hükümleri defterde görmek
mümkündür.
Tunus'un yeniden fethi II. Selim Dönemi'nin Osmanlı Devletine prestij
kazandıran hadiselerinden biri olmuştur. Daha önce Kanunî döneminde 1534 ele
geçirilen ancak daha sonra İspanyolların saldırıları sonucunda elden çıkan Tunus,
İnebahtı yenilgisinin ardından oluşturulan yeni donanmanın ilk hedefi olmuştur.
Osmanlı-İspanyol rekabetinin Akdeniz'de tırmanması üzerine II. Selim Tunus
meselesinin bir an evvel çözülmesini fermân etmiş, bunun üzerine harekete geçen
Osmanlı kuvvetleri Tunus'u yeniden fethetmeyi başarmıştır (1574). Bu sayede
Osmanlı Devleti Kuzey Afrika'da kalıcı yeni bir eyalet kazanmış, bundan öte
itibar kazanmıştır.39
37 Fernand Braudel, (çev. Mehmet Ali Kılıçbay), Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, 1990 İstanbul, c.II, s. 300–329, Emecen, "Kuruluştan Küçük Kaynarcaya", s.42, Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, s.24-25, Bostan, "İnebahtı Deniz Savaşı", s.288-28938 Hüküm 48439 Jorga, Osmanlı Tarihi, c.III, s. 142, Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, s.29–30
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
12
İKİNCİ BÖLÜM
2. 10 NUMARALI DEFTERİN ÖZELLİKLERİ
2.1. Defterinin Fizikî Durumu
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, A.DVN.MHM.d.010 şeklinde kayıtlı bulunan
10 numaralı defterin evsaf ve eşkâli şöyledir: Çalışmamızda defterin 179–356
sayfaları incelenmiştir.
1- Defterin ölçüsü 23 cm x 16.5 cm ebadındadır. Kalınlığı ise 3
santimetredir.
2- Defter 356 sahifedir. Varak adedi 179 dur.
3- Defterin kağıdı sarımtırak beyaz, kalınca ve mukavemetlice ve
aharlanmıştır. Nev‘i malum olmayıp, filigranı yoktur.
4- Genel itibariyle bir sayfada 16 satır bulunmaktadır.40 Bazı sayfalarda
satır sıklığının41 yanı sıra, sayfalarda boş yer bırakmamak için birbirine
girdirilmiş, ters yazılmış42 hükümler de bulunmaktadır. Yazı şekli
olarak umumiyetle Divânî ve Talik karışık bir kırmadır. Yazı stili
defterin tamamında pek farklılık arz etmemektedir. Yazı okunabilir bir
özellikte olmasına karşılık, bazı bölümler farklı kâtipler tarafından
yazıldığından okumakta biraz güçleşmektedir. Diğer bir husus
sayfaların boş kısımlarına bazı ilaveler yapıldığından yazılar birbirine
karışmıştır. Sayfalarda yazıların her bir yanında bir miktar boşluk
bırakılmıştır.43 Bu boşluk bazı sayfalarda beş santimetreden de fazla
olabilmektedir.44 89, 167, 170, 171, 179, 180, 181, 182, 183, 184
numaralı sayfalarda tamamı Arapça yazılmış hükümler yer almaktadır.
İncelediğimiz kısımda ki hükümler için bakınız45
5- Defter yanlış ciltlendiğinden dolayı tarihler karışıktır. İlk ve son
hükümler şu şekilde başlamaktadır: Çirmen kazasında zuhur iden
güherçile hizmetine mâmûr olan Südde-i Sa‘âdetim çavuşlarından
40 Hüküm 183, 195, 197 41 Hüküm 187, 188, 189, 199, 42 Hüküm 482, 484, 43 Hüküm 179,180,181 ve devam eden hükümler.44 Hüküm 180, 182, 185, 186, 188, 192, 194, 200, 204, 208, 210, 212, 213, 233, 234, 235, 252, 255, 264, 270, 285,287, 310, 312, 313, 314, 339, 342, 344, 346, 348, 351, 352, 353,45 Hüküm 266, 268, 269
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
13
Musdafa Çavuş'a hüküm ki46 - Kangırı beğine Çerkeş ve Kangırı
kadîsına hüküm ki47
6- Metinde çizilmiş48, mükerrer olarak yazılmış49, tamamlanmamış50
hükümlere de rastlanmaktadır.
2.2. Diplomatik ve Teknik Özellikler
Mühimme Defterleri’ndeki kayıtlar, asıl fermânların sûretleri
niteliğindedir. Bu sûretlerin diğer kayıtlarını veya asıllarını ilgili devlet,
beylerbeyilik ve şer‘î sicil arşivlerinde bulmak mümkündür. Defterde ki
hükümlerde, hükmün asıllarında bulunan diplomatik özellikleri bütünüyle bulmak
mümkün değildir. Buna mukabil padişaha ait belgelerde yer alan rükün ve şartları
genel anlamda ihtiva etmektedir. Padişaha ait belgeler içerisinde yer alan
fermânlardaki rükün ve şartlar şunlardır.51
1- Davet
2- Tuğra
3- Elkab
4- Dua
5- Nakil-İblağ
6- Emir-Hüküm
7- Te‘kid-Tehdid
8- Tarih
9- Mahal-i Tahrir
Defterde yer alan hükümler de çoğunlukla bir hitap kısmı vardır. Bu
kısımda hüküm kime yazılmışsa bulunduğu yeri, görevi bazen eski görevi
zikredilirdi. "Malatya kâdîsına hüküm ki"52, "Ağriboz beğine hüküm ki"53,
şeklinde bir görevliye yazılan hükümler olduğu gibi, birkaç görevliye ve bölgeye
yazılan hitap kısmı da söz konusudur. "Bosna ve İzvornik ve Semendre beğlerine 46 Hüküm 147 Hüküm 57548 Hüküm 185, 232, 272, 322, 339, 441, 455, 477, 51449 Hüküm 272, 455, 50 Hüküm 272, 455, 514, 51 Mübahat S. Kütükoğlu, Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), İstanbul 1998, s. 100–116, M. Tayyib Gökbilgin, Osmanlı Paleografya ve Diplomatik İlmi, İstanbul 1992, s. 53–79,52 Hüküm 273 53 Hüküm 274
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
14
ve kadılarına ve eminlere hüküm ki"54, "Mora beğine ve Mizistre beğine hüküm
ki."55 Genellikle "hüküm ki" ifadesi en çok tekrarlanan ifade olmasına karşılık
hitap kısmı bazen farklı şekilde de olabilmekteydi. "Bir sûreti kapudâne yazıldı
ki".56 Hükümlerin hitap kısmında bazı durumlarda yer adları sayılmak yerine;
"Gümilcineden Yeniada'ya varınca yol üzerinde olan kadılara hüküm ki"57,
"Vilâyet-i Buğdan'a varınca yol üzerinde vakı‘ olan kadılara hüküm ki"58 şeklinde
hükümlere de rastlanmaktadır. Vezirlere yazılan bazı hükümler de yer ismi
belirtilmeden sadece isimleri belirtilmiştir. "Vezir Sinan Paşa'ya hüküm ki"59,
"Vezir Ahmed Paşa Hazretlerine hüküm ki"60. Eski göreve yönelik hitaplarda;
"Sâbıkâ Vezir olan Pertev Paşa'ya hüküm ki"61
Hitap kısmından sonra hükmün yazılmasına sebep olan olayın anlatıldığı
nakil-iblağ rüknü gelmektedir. Burada genellikle Dîvân-ı Hümâyûn'a sunulan arz,
arz-ı hâl, mektup ile yapılan ve bizzat şahısların Divân'a gelerek yaptıkları
şikayetleri bulunmaktadır. "Südde-i Sa‘âdetüm'e mektûb gönderüb"62, "Görice
dizdârı mektûb gönderüb"63, "Süleyman Paşa Medresesi müderisi olan mevlana
İshak Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb"64, "Dergâh-ı Mu‘allâma arz-ı hâl
eylediler ki"65şeklinde ibareler kullanılmıştır. Bu kısımda bazı hükümlerde adı
geçen şahıslar için duâ formülüne de yer verilmiştir. "Sâbıkâ Diyarbekir'de hâzine
defterdarı Musdafa dâme ulüvvûhû Südde-i Sa‘âdetüm'e mektûb gönderüb"66.
Hükmün yazılmasına sebep olan özetlendikten sonra bu konuda verilen
emrin anlatıldığı emir-hüküm rüknü gelmektedir. Bu rükün "buyurdum ki"
ibaresiyle başlamaktadır. Nakil-iblağ bölümünde anlatılan olay genellikle burada
tekrar edilmekte veya özet olarak verilmektedir. "Buyurdum ki vusûl buldukda
tersane-i amiremde işlenen ehl-i sınây‘i ahşama dek işledüb olageldiği üzre
54 Hüküm 30255 Hüküm 32156 Hüküm 31757 Hüküm 323 58 Hüküm 46059 Hüküm 54960 Hüküm 53061 Hüküm 34962 Hüküm 27063 Hüküm 53064 Hüküm 49765 Hüküm 26766 Hüküm 458
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
15
nafakaların viresin."67 "Buyurdum ki; göresiz mezbûr vech-i meşrûh üzre Budun'a
sürülmüşken bila-emir geri gelüb fesâd ü şenâ‘at üzre ise mezbûru sûret-i siciller
ile yarar âdemlere koşub Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderesiz."68
Hükümler bazen te‘kid-tehdid rüknüyle sona ermektedir. "Şöyle ki",
"şöyle bilesin", "ihmâl u müsâhele itmeyesiz", ibaresiyle daha önce verilen emrin
yerine getirilmesi hususunda sert ifadeler yer almaktadır. Ayrıca emre uygun
hareket edilmemesi durumunda olacaklarla ilgili tehditlere yer verilmiştir. "Şöyle
ki emr olunan ekserleri bi'l-mu‘accel bî-kusûr erişdirmeyesin özrün makbûl olmaz
başın gitmek mukarrerdir ana göre tedârik eyleyesin"69, "Şöyle ki su-i tedbir ve
âdem ihtimâmından bir nesne zuhûr ide sonra özrünüz makbûl olmayub muâteb
olmanuz mukarrerdir"70, "beyan olunan özrün makbûl olmak ihtimali olmayub
enva-i itâb ve ikâba müstehâk olursun"71, "ihmâl ü müsâheleden ziyâde ihzâr
idesin"72, "şöyle ki bu def‘a dahi te’hîr itdüğün i‘lam oluna azille konulmayub
mu‘âteb olmak mukarrerdir başın gereği ile ana göre mukayyed olasın."73
Mühimme Defterleri'nin tertîbinde şekil ve muhtevâ yönünden bir tekâmül
göze çarpmaktadır. Klasik döneme ait (1553–1642) ilk defterler başlık taşımazlar.
Bazı hükümlerin ilk sayfalarında başlık yerine sadece kayıt tarihini belirten
Arapça toplantı günü ve onun hemen altında ay ve yıl yazılıdır.74 "Yevmü's-sebt.
Fî 15 Zilhicce sene 979"75. Defterlerin ilk sayfalarında hükümlerin hangi
sadrazam zamanında çıktığı ve hangi resiü'l-küttâbın başkanlığında kaleme
alındığı gösteren kısımlar, daha sonraki yıllara ait defterlerde yer aldığından, bu
defterde görülmemektedir.76
Hükümlerin bazılarında üst kısımda "bu dahi" ibaresi yer almaktadır. Bu
ifade söz konusu emrin bir üstekiyle ilişkisini hatıra getirir ve önceki hükmün
67 Hüküm 34868 Hüküm 34369 Hüküm 48270 Hüküm 32071 Hüküm 50672 Hüküm 43573 Hüküm 40774 3 Numaralı Mühimme, s.XXI75 Hüküm 282 76 Kütükoğlu, "Muâmele Kayıdları ", s. 96, H. Muharrem Bostancı, 19 Numaralı Mühimme Defteri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2002 s.6
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
16
teslim edildiği şahsa bunun da verildiği anlamına gelir.77 Genel olarak
muhtevasının ortak ve Divan'dan çıkış tarihleri aynı olan hükümlerin ilkinin tarihi
yazılmış, müteakip olanlara ise "bu dahi" ibaresi konulmuştur.78 Mesela 328
numaralı hüküm barut tedâriki ile alakalıdır.79 Aynı konu hakkında yazılmış
müteakip hükümde tarih bulunmayıp "bu dahi" kaydı yazılmıştır.80
Mühimme Defterleri'nde bazılarında hükmün sağ üst tarafında "yazıldı",
"görüldü", kelimeleri ile kâtib rumuzları ve hükümlerin nakl edildiklerini gösteren
"nukilet" kelimesi yer almaktadır.81 Defterde, bahsedilen ibarelerden "yazıldı"
ibaresini birçok hükmün baş kısmında görmek mümkündür.82 Bu ibare söz konusu
metnin fermân/emir formunda hazırlanıp ilgili muhataba gönderildiği anlamına
gelir.83
Defterde gönderme kayıdları da yer almaktadır. XVI. yüzyıla ait
hükümlerin büyük kısmında hükmün gideceği yere ulaştırılmak üzere kime ve
hangi tarihte verildiğine işaret olunmuştur.84 "Süleyman Çavuş'a virildi"85.
Defterde gönderme kayıdları farklılık göstermektedir. "Kethüdasına virildi86,
"şikâyete gelen Göncipazar ahâlisinden Hâcı oğli Koca Memi'ye virildi"87,
"müşârün-ileyh hazretlerine virildi."88, "Arzı getüren kimesneye virildi."89
"Ahmed Çavuş'a teslîm olmağçün sâhib-i sa‘âdete irsâl olundi ahşam
vaktinde."90 Bu kayıd bazen de, hüküm birisine teslim edilmişken aynı bölgeye iki
şahıs göndermemek için, ilk teslim edilenden alınarak diğerine verildiğini
göstermektedir.91 Mesela 538 numaralı hüküm de; "Beğin sancağı kethüdâsı Hâcı
77 Emecen, "Divanın Ana Defter Serileri", s. 12678 Sıtkı Çelik, 21 Numaralı Mühimme Defteri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1997, s. VIII, 79 Hüküm 32880 Hüküm 32981 Kütükoğlu, "Mühimme Muamele Kayıtları", s.108-109 82 Hüküm 297, 298, 299.83 Emecen, "Divanın Ana Defter Serileri", s. 12684 Kütükoğlu, "Mühimme Muamele Kayıtları", s.107 85 Hüküm 32286 Hüküm 33087 Hüküm 27688 Hüküm 28289 Hüküm 49590 Hüküm 41091 Kütükoğlu, "Mühimme Muamele Kayıtları, s.108
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
17
Süleyman kethüdâya virildi", ibaresi varken devamında; "Andan alınub Musdafa
nâm kimesneye virildi" kaydının düşüldüğü görülmektedir.92
Defterde bazı hükümlerin altlarında ilgili hükmün kimlere veya hangi
mahallere gönderildiklerini belirten sûret kayıtları da mevcuttur. "Bir sûreti
Karlıili beğine, Mehmed Çavuş'a virildi. Bir sûreti İnebahtı beğine, mezbûr
çavuşa virildi."93, "Bir sûreti Alî çavuşa virildi Karaman kadılarına"94 şeklinde
ifadelerden anlaşıldığı üzere bu hükmün, ilk kısımda yazılan muhatabdan başka
nerelere ve kimlere gönderileceğini belirtmektedir.
Mükerrer hükümler, daha önce sâdır olmuş bir hükmün tekrarı
niteliğindeki hükümlerdir. Bu nevîden hükümlerin başlarında genellikle mükerrer
oldukları açıklanırdı. "Mükerrerdir, Haleb defderdarına hüküm ki Südde-i
Sa‘âdetüm'e mektûb gönderüb" 95 şeklinde yazılmıştır.
Mühimme defterlerinde hükümlerin iptal edilmesi durumuna da
rastlanmaktadır. Yazılan bir hükmün iptal edilmesi "şakk", yada kaydın silinmesi,
geçersiz olması "terkin"96, iptal edilen hükümlerin üzerine çizgi çekilerek
gerçekleştirilmiştir.97
2.3. Dil Özellikleri
Mühimme Defteri'nin dil özellikleri ayrıca bir inceleme konusudur. Bu
sebeple incelediğimiz defterin dil hususiyetleri hakkında kısaca bilgi vereceğiz.
Defterin dili; sade ve anlaşılır bir Türkçe olmakla birlikte, günümüzde pek
kullanılmayan kelimelere de rastlanılmaktadır. Defterde tamamı Arapça yazılmış
hükümler de yer almaktadır. 89, 167, 170, 171, 179, 180, 181, 182, 183, 184
numaralı sayfalarda yer alan bu hükümlerin yazısı okunaklı olmasına mukabil ağır
bir dil kullanılmıştır.98 Tarihlerin yazılmasında yine Arapça ifadelere yer
verilmiştir. Türkçe kısımlar da ağdalı ve sanatlı bir dile rastlanılmaması
92 Hüküm 53893 Hüküm 389 94 Hüküm 35795 MD 10, s.338, numarasız hüküm.96 Kütükoğlu, Belgelerin Dili, s.144, Bostancı, 19 Numaralı Mühimme, s.7 97 Hüküm 372, 439, 50598 Hüküm 139, 253, 256, 266, 268, 269. İncelediğimiz kısımdaki Arapça yazılmış hükümler için bkz. 266, 268, 269
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
18
hükümlerin çeşitli seviyelerden kimselere gönderilmiş olmasından kaynaklanmış
olabilir. Hükümlerde Arapça, Farsça tamlama ve ifadelere rastlanılmaktadır.
2.4. Tarihler
Mühimme Defterleri'nde tarihlerin atılış şekli, birkaç istisna dışında XVII.
yüzyıl ortalarına kadar ayın tarihi ile birlikte haftanın günü de gösterilmek üzere
başlık gibi üste yazılmıştır.99 "Yevmü'l-Hamîs, fî 2 Ramazâni'l mubârek, sene
979"100 gibi. Tarihin altına genellikle "Kostantiniyye" , "der Edirne", "Edirne" gibi
divanın akd edildiği yerin adı da kaydedilmesine karşılık incelediğimiz defterde
bu duruma çok az yer verilmiştir.101
Tarihlerde gün ve yıl rakamla, ay ve gün adı ise Arapça yazılmıştır.
Defterde tarihlerin yazılış biçimi çok farklı özellikler göstermektedir. "Yevmü's-
sebt Fî 13 Ramazâni'l-mubârek sene 979 der Edirne"102 şeklinde defterin üst
kısmında başlık gibi tam tarih verilmiştir. Tarihlerin bazılarında gün ve ay
"Yevmü'l-Cum‘a, fî 29 Şevvâl"103 şeklinde yazılmıştır.
Hükümlerin gönderme kayıtlarının tarihlerinin yazılış biçimi farklı
şekillerde yer almaktadır. "Musdafa Çavuş'a virildi. Fî 13 Şa‘bân 979"104 şeklinde
gün, ay, yıl bir arada verildiği gibi, bazı hükümlerde ise gün ve ay yazılmışken yıl
yazılmamıştır. "Çavuş kâtibine virildi. Fî 8 Receb."105 Ayın ilk günü için "Fî
gurre-i Şa‘bân sene 979,"106 "Fî gurre-i Safer sene 979,"107 son günü için "Fî selh-ı
Zi'l-ka‘de sene 979"108 ifadesi de yazıldığı durumlarda yer almaktadır. Bazen de
aynı tarihi yazmak yerine daha önceki hükmün gönderme tarihi "Fî târîh-i
mezbûr"109 ibaresi ile verilmektedir. Ay isimleri bazen rumuz olarak verilmiştir.
Mesela 390 numaralı hükümde "Fî 22 ه" (Ramazan)110
99 Kütükoğlu, "Mühimme Muamele Kayıtları", s.98, Tarih yazımı ile ilgili değerlendirme için bkz: Emecen, "Divanın Ana Defter Serileri", s. 122–124,100 Hüküm 201 101 Hüküm 328, 368, 370, 391102 Hüküm 370103 Hüküm 266104 Hüküm 312105 Hüküm 452106 Hüküm 399107 Hüküm 560108 Hüküm 287109 Hüküm 333110 Hüküm 390
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
19
Defterde yer alan hükümlerin tamamında tarih bulunmamaktadır. Defter
yanlış ciltlendiğinden dolayı tarihler karışıktır. Diğer taraftan hükümlerin başında
yer alan başlık tarihleri ile gönderiliş tarihleri arasında uyumsuzluk görülmektedir.
Başlık tarihi gönderiliş tarihi ile aynı yada gönderiliş tarihinden önce olması
gerekirken bu uyumun olmadığı tarihlendirmelere de rastlanmaktadır. Örneğin
266 numaralı hükümde başlık tarih: "Yevmü'l-Cum‘â, fî 29 Şevvâl" iken,
gönderme tarihi olarak "fî 29 Şevvâl" tarihi verilerek bir uyum sözkonusu
olmaktadır.111 Ancak 391 numaralı hükümde başlık tarih; "Yevmü'l-Hamîs. Fî 20
Recebi'l-mürecceb sene 979 Edirne", gönderme tarihi olarak; "Fî 19 Receb sene
979" tarihi yazılmıştır.112 Aynı durum 450 numaralı hükümde de görülmektedir.
Başlık tarih; "Yevmü'l-isneyn, fî 28 Receb sene 979" iken gönderilme tarihi daha
önceki zamana ait bir tarihtir. "Fî 11 Receb."113
111 Hüküm 266112 Hüküm 391113 Hüküm 450
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
20
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
3. DEFTERİN MUHTEVASI
3.1. Muhteva Özellikleri
İncelediğimiz defter II. Selim döneminin yaklaşık bir yılını kapsamaktadır.
Tarihler karışık olduğundan dolayı hükümler kronolojiye uygun devam
etmemiştir. Buna karşılık incelediğimiz bölümde H. 7 Zilhicce 978114 den (miladî
2 Mayıs 1571 ), H.15 Zilhicce 979115 (miladî 29 Nisan 1572) kadar devam eden
dönemin hükümleri yer almıştır.
Defterde incelediğimiz kısımda yer alan konular genel olarak şu hususlar
yer almıştır.
1. Kıbrıs ile İlgili Hükümler
2. İnebahtı Savaşı
3. Yeni Donanma İnşası
4. Eşkiyalık Faaliyetleri
5. Suçluların Cezalandırılması
6. Kürek Cezası ile İlgili Hükümler
7. Muhtelif Konular
8. Hükümlerin Muhatap Makamları
3.2. Kıbrıs İle İlgili Hükümler
Kıbrıs'ın Osmanlı Devleti tarafından fethedilmesi süreci 1570 başlamış
1571'de tamamlanmıştır. İncelediğimiz defterde Kıbrıs ile ilgili olarak iskân
politikası çerçevesinde çeşitli yerlerden kimselerin Kıbrıs'a göç ettirilmesi,
suçluların sürgün edilmesi, kürek cezası için suçluların Kıbrıs'a gönderilmesi ile
ilgili hükümlere rastlanmaktadır.
Osmanlı Devleti'nde fethedilen bölgelerin şenlendirilmesi, tarımsal
faaliyetlerin gelişebilmesi için çeşitli kimselerin bu yerlere gönderilmesi ilk
zamanlardan itibaren süregelen bir uygulamadır. Bu doğrultuda incelediğimiz
defterde Kıbrıs'a birtakım kimselerin gelmesi istenmekte, gelecek kimselere bazı
kolaylıklar sunulmaktadır. Niğde Beğine, Konya, Larende, Kayseri ve Niğde 114 Hüküm 504115 Hüküm 282
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
21
kâdîlarına gönderilen hükümde bu durum açıkca görülmektedir. "Niğde beğine
Konya ve Larende Kayseri Niğde kadîlarına hüküm ki bundan akdem gönderilen
emr-i şerîfim mûcebince kazânuzda tenbîh ve nida itdürülüb ihbâr ile cezîre-i
Kıbrıs'a sâkin olmağa kimesne murâd idmez deyu bildirmişsin imdi vilâyet-i
mezkûranın âb u havâsı kemâl-i i‘tidâl üzre olduği meşhûr olmağın me‘mur u
âbadân olması aksay-ı murâd-ı şerîfimdir ol cânibe geçüb varub temekkün
itdüklerin üç yıla değin hukûk u rüsûmlari alunmayub ve mahlûl vakı‘ olan
gedikler harb ve harbe kadir olanlarına tevcîh olunmak buyurulmuşdur."116
Çeşitli suçları işleyen kimselerin Kıbrıs'a sürgün gönderilmesi ile ilgili
olarak Erzurum beylerbeyine yazılan hükümde; "Ergani Kal‘ası dizdârı Hamza
içün ehl-i heva olub şehirde ve bağçesinde olub kalada kal‘a katibinin evi açılub
küllî eşya sirka olunub dizdârın oğulları at besleyüb Hazreti Zülküf Nebî alehi's-
selâm vâkıf karyelerine çıkub arpa ve saman ve sâyir mâkûlatların---alub hisâr-
erenlerinin ulûfelerin kabz olub ne kadar mâl taleb eylediklerin aşikar idüb şirret
ve şekâvetden hâlî olmayub her vechile ref‘i belki sülbi vâsıldır deyu bildirmeğin
dizdârlığı alınub buyurdum ki vusûl buldukda bu husûsı toprak kadîsı mütfî ile
hak üzre göresin fi'l-vakı‘ kal‘a hidmetinde olmayub kendü havalisinden olub
vech-ü meşrûh üzre oğulları vâkıf kurâya zulm ve te‘addî eyleyüb ve hisâr-
erlerinin mevâcibi alub aşikâr idüb şirret ve şekâvet üzre olduği vakı‘ ise hisâr-
erenlerinin sâbit olan hukûkun bî-kusûr eshâbın alıvirüb dahi ol yerden alakasın
kat‘ itdürüb cümle ta‘allukatı ile Kıbrıs'a sürgün idüb Trablus beği olan Muzaffer
dâme izzühûya ulaşdurasın ki"117 bildirilmektedir.
Kürek cezası çeşitli suçlara mahkûm olmuş kimselerin gemilerde kürek
çekerek cezalarını ifa etmeleridir. XVI. asır ortalarından itibaren gittikçe artan bu
uygulama sonraki devirlerde devam etmiştir.118 Diyarbekir beylerbeyine
gönderilen hükümde: "Diyarbekir beğlerbeğine hüküm ki bundan akdem hükm-i
şerîfe gönderilüb beğlerbeğilükde tecessüsüsü şer‘ salb u siyâsete müstehak
olanları ve fesâd ü şenâ‘at in sâbit ve zâhir olan mücrimleri ve şirret ve şakavet ile
mahtur olub şer‘ ile tedib lâzim olanları Kıbrıs'da olan gemilere küreğe
116 Hüküm 379117 Hüküm 307118 Mehmet İpşirli, "XVI. Asrın İkinci Yarısında Kürek Cezası İle İlgili Hükümler", Tarih Enstitüsü Dergisi, sayı 12, 1982, İstanbul 1982, s.206-207
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
22
gönderesin deyu emrim olmişdi ol emr-i şerifim kemâ-kân mukarrerdir"119 diye
belirtilmektedir. Başka bir hükümde yine aynı durum görülmektedir: "Tarsus'da
sâkin olan Kıl Musdafa nâm kimesne telbîs ve tezvîrden hâlî olmayub
müslimânlara zararı olub nice def‘a tenbîh olunub aslâ fitne olmayub şer‘-ı şerîfe
itâ‘at olmaduğundan mâ‘adâ odun? nâyibinin mührin kazdurub telbîs eyledüğün
bildirmişsin imdi buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda bi'z-zât mukayyed olub
fi'l-vakı‘ mezkûr ehl-i tezvîr ü telbîs olub mezbûr mühür kazdurduği sâbit olursa
ele getürüb Kıbrıs'a küreğe gönderüb dahi üzerinde sâbit olan fesâdlerinin sûret-i
sicillerinin bir sûretin Kıbrıs beğlerbeğine ve bir sûretin Südde-i Sa‘âdet'üme
gönderesin ki yolda olan harâmîler defterine işaret oluna."120
3.3. İnebahtı Savaşı
İnebahtı Deniz Savaşı, Sıngın Donanma Savaşı olarak da bilinir. Osmanlı
deniz tarihinde yenilgiyle sonuçlanan ve donanma kaybedilen ilk büyük
savaştır.(H.17 Cemâziyel-evvel 979, M. 7 Ekim 1571).121 Kıbrıs'ın Osmanlı
Devleti tarafından fethi üzerine Venedik ve İspanya'nın öncülüğünde oluşturulan
Haçlı ittifakı, Kıbrıs'ı geri almak üzere harekete geçmiş bunun üzerine Osmanlı
Devleti'de harekete geçmiştir. İncelediğimiz defterde bu hususla ilgili hükümlere
yer verilmiştir. Varna ve Ahyoli kâdîlarına yazılan hükümde: "emr-i şerîfim üzre
muaccelen taht-ı kazânuzdan kürekci ihrâc idüb kifâyet mikdârı nefer bulunmaz
ise kefere ve levend tâyifesinden tekmil idüb gemileri donadub ber-vech-i isti‘cal
mahal-i ma'mura irsâl eyleyesin ki donanma-i hümâyûnum arefe güni Tersâne-i
Âmire'mden deryâya çıkub sefer-i hümâyûna tevcîh eylemişdir"122
bildirilmektedir.
İnehatı Savaşı H.17 Cemâziyelevvel 979'de Osmanlı donanmasının
mağlubiyetiyle sonuçlanmıştır. Bunun üzerine yeni bir donanma inşası için
ülkenin dört bir yanına hükümler gönderilmiş, bu hususta yoğun bir çaba
gösterilmesi istenmiştir. 417 numaralı hükümde bu durum bildirilmektedir:
"Akdeniz Rûmili cânibinde olan yalı beğler ve kâdîlara hüküm hala ba‘zı gönüllü
119 Hüküm 479120 Hüküm 380121 Bostan, "İnebahtı Deniz Savaşı", s. 287122 Hüküm 500
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
23
reisleri yigirmi beş oturak gemi binâ idüb inşallahu taala hucest-âsârda fî
sebilillah gaza ve cihad içün donanma-i hümâyûnumla bile varmak murâdları
olduği i‘lam olundi imdi bundan akdem size bu bâbda hüküm gönderilüb gönüllü
reislerine on sekiz ve yigirmi oturak gemiler binâsıa ruhsat virüb kerestelerine ve
levazımlarına dahi mukayyed olub gazayı ve gemi binâsı gereği gibi terğîb idesin
deyu emr-i şerîfim gönderilmiş idi ol emr-i şerifim kemâ-kân mukarrerdir."123
3.4. Yeni Donanma İnşası
İnebahtı mağlubiyeti Akdeniz'de birçok ada ve sahillere malik olan
Osmanlı Devleti'nin donanmasını adeta mahvetmişti. Donanmasının önemli bir
kısmını kaybeden Osmanlılar savaşı takib eden kış mevsimini bütün
tersanelerinde gemi inşa faaliyetleriyle geçirmek zorunda kalmıştır. Başta
İstanbul, Gelibolu, İzmit ve Sinop tersaneleri olmak Varna, Silistre, Semendire,
Burgaz, İğneada, Vize, Ahyolu, Süzebolu, Midye, Kefken, Bartın, Samsun, Biga,
Gemlik, Rodos, Alanya, Antalya ve Sakarya üzerinde gemi inşasına başlanmıştır.
Cemâziyelâhir 979'da (Kasım 1571) ellisi Rumeli ve ellisi Anadolu kıyılarında
olmak üzere 100 geminin inşası kararlaştırılmıştır. Nihayet İstanbul tersanesinde
inşa edilen gemilerle birlikte toplam 134 gemi beş altı ay içinde vücuda
getirildi.Aynı zamanda levent reisleri de gemilerini inşa ve tamir etmek sûretiyle
gelecek yıl için hazırlanmışlardır. Bütün gemilerin tamamlanmasından sonra
tersanede toplanan 250 kadırga ve 300 civarında gönüllü reisin çektirilerinden
oluşan Osmanlı donanması, 1 Safer 980'de (13 Haziran 1572) Kılıç Ali Paşa'nın
kaptan-ı deryâlığı altında denize açılmıştır.124
Yeni donanma inşa edilmesi için yapılan çalışmalar incelediğimiz defterde
çok önemli bir yer tutmaktadır. Bu hükümler; gemi binası ile ilgili hükümler125,
gemi inşası, techizi ve harb malzemelerinin temini ile ilgili hükümler126, gemi
123 Hüküm 417124 Uzunçarşılı, OsmanlıTarih, s. 21-24, Bostan, "İnebahtı Deniz Savaşı",s. 288125 Hüküm 310, 313, 315,356, 369, 374, 392, 393, 405, 406, 410, 413, 417, 426, 438, 453, 484, 126 Hüküm 305, 322, 323, 324, 328, 329, 330, 331, 332, 333, 344, 352, 353, 354, 372, 373, 377, 382, 387, 390, 396, 403, 404, 405, 410, 411, 413, 414, 417, 418, 421, 422, 424, 425, 429, 430, 434, 435, 438, 441, 442, 443, 446, 453, 468, 481, 482, 483, 484, 486, 532, 533,
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
24
inşası için sanatkârlarla ilgili hükümler127, gemi hizmetlileri ile ilgili hükümler128
şeklinde tasnif edilebilir.
Osmanlı Devleti donanmasında çeşitli özelliklerde gemiler yer almaktadır.
Kürekli gemiler, (büyük donanma gemileri, ince donanma gemileri ve kayıklar),
yelkenli gemiler olarak değerlendirebilir.129 İnebahtı muharebesinden sonra inşa
edilmesi istenilen gemilerle ilgili olarak gönderilen hükümlerde sadece gemi
yapımı değil aynı zamanda gemilerin çok acele bitirilmesinin gerekliliği özellikle
dikkat çekmektedir. Sinob kadısına gönderilen hüküm de: "Sinob kadîsına hüküm
ki mektûb gönderüb on dokuz kadırga ve üç baştarda görilüb ve sâbıkâ naks olan
at gemisi dahi binâya mübâşeret olmağın ve Süleymân Re’îs dahi beş kıt‘a
kadırga binâ idüb Bafra ve Sinob re‘âyâsın istihdâm olunub kürekçileri avf
olunmak husûsı bildirmişsin imdi re‘âyâ bu def‘a hesab olunub himâyet olunmak
mümkün değildir inşâ‘a'llâhü'l-e‘azz bir vakt himâyet oluna buyurdum ki vusûl
buldukda gemileri erişdirmek ardınca olub bab-ı ikdâmda dakîka fevt
eylemeyesin"130 şeklinde ifade edildiği üzere kadırga131, baştarda132 ve at
gemisi133 inşası istenilmektedir. Aynı şekilde 7 Şaban 979'da Vize Beyi'ne
gönderilen hükümde şöyle denilmektedir: "Vize Beğine hüküm ki sana defaatle
ahkâm gönderilüb Vize kâdîsına mübaşeretinle fermân olunan beş kıta kadırga ve
bir kıta baştardanın muaccelen itmâmı mühim olmağın ve ihzârı fermân olunan on
pare gemi kerestesi dahi muaccelen gönderilmek lâzim olmağın..."134
127 Hüküm 339, 348, 362, 410, 425, 429, 471, 472, 485, 532, 554 128 Hüküm 357, 365, 366, 367, 368, 376, 398, 129 İdris Bostan, Osmanlı Bahriye Teşkilâtı: XVII. Yüzyılda Tersâne-i Âmire, Ankara 1992, s.130 Hüküm 310131 Kadırga: Kuruluş devrinden XVII. yüzyılın sonlarına kadar Osmanlı donanmasındaki harb gemileri içinde en çok kullanılan ve vurucu gücü teşkil eden kürekli büyük donanma gemilerdendir. III.Ahmet devrinden itibaren sayıları azaltılmıştır. Daha geniş bilgi için bakınız, Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.85-86, Uzunçarşılı, Merkez ve Bahriye, s.461-463132 Baştarda: Yirmi altı ile otuz altı oturaklı, kadırgaların büyük tiplerinden, kürekli büyük donanma gemilerdendir. Büyüklükleri itibariyle orta, paşa ve hünkâr baştardası şeklinde üçe ayrılır. Daha geniş bilgi için bakınız, Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.86-87, Uzunçarşılı, Merkez ve Bahriye,s. 463-465133 At gemisi: Hayvanların düşmemesi için baş ve kıç taraflarında çıtalı rampaları olan ve nakliyede kullanılmıştır. Kürekli ince donanma gemilerindendir. Daha geniş bilgi için bakınız, Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.87134 Hüküm 484
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
25
Semendire beyine ve kadısına gönderilen hükümde şayka135 yapılması
emredilmektedir. "Semendire beğine ve kadîsına hüküm ki bundan akdem Malya
cânibinden size fermân-ı şerîfim irsâl olunub taht-ı yolunda iki yüz kıt‘a gemi
binâ olunmak emrim olmişdi ol emr-i şerîfim mukarrerdir andan gayri ba‘zı umûr-
ı mühimmede istihdâm içün şaykalardan binâ olunmak mühim olmuşdur
buyurdum ki vusûl buldukda gemiler binâsı babında sâdır olan fermân-ı şerîfim
size ne gün vâsıl olnuşdur ve ne gün mübâşeret idüb bu emr-i şerîfim varduği
güne değin yine müneccir olmuşdur mufassal ü meşrûh bâb-ı sa‘adetmâya arz
idesin dahi eğer gemiler ve eğer şaykalar itmâmıi bâbında kemâl-i ikdâmın
vücûda getürüb avk ve te’hîrden hazer idüb ahvâline yine müneccir olmuş ise arz
idesin."136
410 numaralı Yeniçeri Ağası'na gönderilen hükümde mavna137 yapılması
emredilmektedir."Vusûl buldukda bitevakkuf ol emr-i şerifime kazana îsâl itdürüb
Yalak-âbâd'da binâ olunacak gemilere kesdirilmesi emr olunan gemi kerestesine
muavenet itdürüb ol gemiler muaccelen itmâma erişmekden dakîka fevt itmeyüb
ve arz eyledüğün emr olunan mavnaları tersane-i amiremde yeni müslüman
mimarlığ ile binâ itdürüb inşallah gemiler kemaliyle itmâm erişdikde ri‘âyet
olunacak tenbih idüb ve ve müstevfi neccâr aşurub tersane-i amiremde ziyâde
gemi binâ itdürmekden dakîka fevt itmeyüb---ziyâde mecd ü sa‘y olasın." 138
Kocaili beyine gönderilen 406 numaralı hükümde kalyata139 yapılması
emredilmektedir. "Kocaili beği Arab Ahmed'e hüküm ki mektûb gönderüb ba‘zı
levend re‘îsleri kendüler cânibinden yigirmişer oturak kalyatalar binâ itdürmeğe
icâzet talebi ederler deyu bildirmişsin Anatoli ve Rûmili ve Karadeniz yalılarında
binâ itmek isteyenlere icâzet virilmişdir buyurdum ki vardukda ana göre
mukayyed olub anun gibi Anatoli ve Rûmili ve Karadeniz yalılarında binâ itmek
isteyenlerden kimesneye dahl itdürmezler heman emrim üzre binâ itdürmeğe 135 Şayka: Altı düz ve enli bilhassa Özi, Dinyeper ve Tuna nehirleriyle Karadeniz’de Osmanlılar ve Kazaklar tarafından kullanılmış bir çeşit kürekli ince donanma harb gemisidir. Daha geniş bilgi için bakınız, Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.88136 Hüküm 356137 Mavna: XV. yüzyıldan itibaren Osmanlı donanmasında kullanılmıştır. Baştardanın daha geniş ve yüksek bir harb gemisidir. 138 Hüküm 410139 Kalyata,: Kalite diye de isimlendirilmektedir. 42-48 zirâ uzunluğunda, 19-24 oturaklı bir gemidir.Bilhassa takib hizmetinde kullanılan kalyatalarda iki yüz yirmi kadar cenkci bulunurdu. Daha geniş bilgi için bakınız, Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.84, Uzunçarşılı, Merkez ve Bahriye, s. 460
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
26
ra‘iyyet eyleyesin."140 Muhtelif hükümlerde yine gemi binası hakkında hükümlere
yer verilmektedir.
Gemi inşası, techizi ve harb malzemelerinin temini ile ilgili hükümler son
derece fazladır. Bu durum yeni donanma inşası işinde gayret ve ciddiyetin
boyutunu ortaya koymaktadır. Genel olarak donanmada kullanılan malzemeler;
kereste, sütun ve seren, funda, işlenmemiş demir, çivi, kurşun, katran, zift, yağ,
boya, reçine, balmumu, kendir, resen, ispavlu, üstüpü vs. şeklindedir.141
İncelediğimiz defterde bunların bir kısmı yer almaktadır.
2 Ramazân 979'da Topçubaşı'ya gönderilen hükümde gemi harb
malzemesi olan topların acele dökülmesi emredilmiştir. "Buyurdum ki: vardukda
bir ân ve bir sâ‘at te’hîr ve aram itmeyüb giceyi ve gündüze katub dökülmesi
fermân olunan topları ma‘lum u ittimam erişdirmek bâbında ziyâde ikdam ve
hemen ihtimâm üzre olasın."142
Kereste gemi inşasında ana malzemedir. Mühimmat ihtiyacı bakımından ilk
sırada yer almıştır. 387 numaralı hükümde reâyâ ve çeşitli kesimlere yüklenen
ödevler arasında yer alan kereste temini ve buna karşı bazı kesimlerden yükselen
duyulan itiraz yer almaktadır."Bergos kadîsına hüküm ki Vize'de binâ olunan
gemiler mühimmi içün taht-ı kazânızda ağaç ve kereste kesdürüb ihzâr eyleyüb
gemiler binâ olunduği mahalle irsâl eylemek emrim olmiş idi ol emr-i şerîfim alî-
mâkân mukarrer olub re‘âyâ nın ba‘zı yörük ve doğancı olmağla te‘allül
eyledikleri i‘lâm olunmağın buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr eylemeyüb lâzim
olan keresteyi ve sâyir ağaci eğer re‘âyâdır ve eğer yörük ve doğancıdır ve eğer
gayridir aslâ te‘allül itdürmeyüb vâfir ü müstevfî ağaci ve kereste kesdürüb
mahal-i ma‘mûre irsâl ve îsâl eylemek bâbında sa‘y ve ikdâmın zuhûra getüresin
kereste ve ağacı husûsı ziyâde mühimmândandır ihmâl eylemeyüb eğer doğancı
ve yörük ve eğer müslim ve gayridir lâzim olan ağac ve kereste ihzârında istihdâm
itdüresin inâd ve muhâlif iderlerse yazub bildüresin."143 Bu gibi durumlarda bazı
zümrelerin bu gibi görevlerden muaf olduklarını ileri sürerek, kereste kesim işine
katılmaktan kaçındıkları, ancak bundan muaf tutulmayacakları bildirilmektedir.
140 Hüküm 406141 Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.101142 Hüküm 354143 Hüküm 387
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
27
Gemi inşasında kullanılan demir, büyük ölçüde Bulgaristan'daki demir
sanâyinin merkezi sayılabilecek olan Samakov'dan temin edilmekteydi. 435
numaralı hükümde bu durum açıkça görülmektedir. Çeşitli demir aletin işlenmesi
için Koyun Çavuş'a emir gönderilmiş, hazırlanan malzemenin nakliyatı için
yapılması gereken bildirilmiştir. "Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından Samakov'da
demür hizmetinde olan Koyun çavuşa hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb
gönderüb Tersâne-i Âmire mühimatıçün fermân olunan iki yüz kantar broşnak
demüri ve üç yüz kıta bilekü demüri ve üç yüz kıta lenger ve ba‘zı kaynak
demürleri işledükden sonra beş yüz kıta lenger ve yüz kadırgaya kifâyet ider
birkaç nevî ekseri işlettirilmek içün filori irsâl olunub işlediği gönderilse deyu emr
olunub lâkin arabacılar ihtiyar ile yola koşub birbirine ulaşdurulmak içün kâdîlara
hükm-i şerîfe lazımdır deyu arz itmeğin kadılıkdan kadılığa araba ve kızak ihrâc
idüb zikr olunan mühimmat mu‘accelen gelüb ulaşdırmak lâzim olunur buyurdum
ki vardukda emrim mûcebince te’hîr ve aram itmeyüb zikr olunan mühimmat
irsâli içün kadîlıkdan kadîlığa araba ve kızak ihrâc itdürüb hazır olan demürleriyle
mümkün idüb mu‘accelen irsâl eylemekde ziyâde ikdam ve hüsni ihtimâm üzre
olub bab-ı tedarikde dakîka fevt itmeyüb ihmâl ü müsâheleden ziyâde ihzâr
idesin."144
404 numaralı hüküm zift145 ve üstübi146 temini hakkındadır. "Sinob'da binâ
olunan gemilere üstübi ve zift lâzim olduğun bildirmeğin buyurdum ki: vardukda
te’hîr ü terâhî itmeyüb akçe ile mümkün olduği kadar zift ve üstübi tedarik
eyleyüb bir mikdârın anda olan gemiler içün alıkoyub maadasın muaccelen
Sinob'a gönderesin bir vechile tedarik eyleyesin ki iki taraf bile hakdan olmak
lâzim gelmeye."147
Kendir148 temini Tersâne-i Âmire için çok önemli işlerin başında
gelmektedir. Bu konuda çeşitli hükümlere rastlamaktayız. Örneğin 414 numaralı 144 Hüküm 435145 Zift: Koyu siyah renkde, yapışkan olan ve kalafattan sonra tahtayı rutubete karşı korumak için kullanılan bir maddedir. Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.130146 Üstübi: Kete, kenevir veya bozuk halat parçalarından elde edilerek , ziftlenecek veya boyanacak tahtaların, kayık ve gemi teknelerinin aralıklarının su geçirmemesi için doldurularak kullanılırdı.Bostan, Bahriye Teşkilatı s.146 147 Hüküm 404148 Kendir: Kenevir sapından çıkarılan lif demek olan kendir, gemilerin gerek inşası gerekse donatılmasında kullanılacak halat ve bezlerin hammaddesi olması bakımından önemlidir. Kendir bilhassa Karadeniz bölgesindeki istihsal yerlerinden, Ege ve Trakya bölgelerinden sağlanıyordu. Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.130
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
28
hüküm bunun önemi ve temini hususundadır:"Vilâyet-i Aydın'da Donanma-i
Hümâyûn'um içün kendir fermân olunan yerlerin kâdîlarına hüküm ki kendir
hususi ehem-i umûrdan ekin cem‘ ve tahsilinden ihmale ve müsâhelenüz arz
olundi imdi ziyâde itaba müstehak olmişsizdir buyurdum ki vardukda bir ân te’hîr
ü terâhî itmeyüb her her biriniz evâmîr-i alîye-i sâbıkâ mûcebince fermân olunan
mikdâri kendiri ber-vech-i isti‘câl tedarik eyleyüb Tersâne-i Âmire'me irsâl
eyleyesin şöyle ki ihmâliniz sebebi ile vaktin ile gelüb erişmeye azille
konulmayub eşedd-i ikâb ile muâkıb olmak mukarrerdir ana göre mukayyed olub
bâb-ı ikdâm ve ihtimâmda dakîka fevt eylemeyesin ve Donanma-i Hümâyûn'a
kifâyet idecek mikdâr kendir cem‘ ve irsâl olunmayınca aharden kimesneye
kendir virdürmekden ziyâde hazer."149
Yağ (revgân), mürettebatın yemeklerinden başka, gemilerin yağlanması ve
aydınlatılması işinde olmak üzere gemilerde çeşitli yağlar kullanılmaktaydı.
Bunlar zeytin, bezir, don ve neft yağlarıydı. İncelediğimiz defterde don yağı
temini ile ilgili hükümler yer almaktadır. Don yağına (revgan-ı pîh), bazı yerlerde
iç yağı denilmektedir. Hayvanların iç organlarındaki yağların eritilip
dondurulmasıyla elde edilirdi. Mum ve sabun yapımında kullanıldığı gibi, esas
olarak gemilerin yağlanmasında kullanılıyordu.150 481 numaralı hükümde
"…emrim üzre beş yüz kantar don yağın Ruscuk İskelesi'ne irsâl eyledüğün
bildirmeğin buyurdum ki vusûl buldukda tevakkuf itmeyüb zikr olunan beş yüz
kantar don yağın mu‘accel Varna kâdîsına irsâl ve îsâl ve müşarün ileyh
voyvodadan kendir dahi gelmek üzredir vâsıl oldukda anı dahi Varna kâdîsına
irsâl ve îsâl idüb ne mikdârına kabz idüb ve girü teslîm itdüğün temessükleri alub
Dergâh-ı Mu‘allâma gönderesin." 151 don yağının temini hususuna yer verilmiştir.
Çivi temini hakkında Gelibolu emînine yazılan hükümde inşa edilecek
gemilerin çivi ihtiyacına binaen çivi (mismar) taleb edilmektedir. "…binâsı
fermân olunan gemilerin ağacın Kemer'den getürmek içün top gemisin ve ba'zı ve
mesamir taleb itdüğün bildirdiler imdi bundan akdem yeniden fermân olunan on
pare gemi Kemer'de binâ oluna deyu emrim olub Biga beği Ahmed Beğ mübâşir
ta‘yîn olub ve sâbıkâ emr olunan beş pare geminin dahi dört kıtasının ağacı
149 Hüküm 414150 Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.132151 Hüküm 481
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
29
Kemer'de mevcud olmağın rencber gemileriyle Geliboli'ya gelecek kâbilse anda
değilse olduği Kemer'de binâ oluna deyu emrim olmişdi ol emrim kemâ-kân
mukarrer olub bu bâbda bir mikdâr mesamir ve sâyir levazımdan gönderesin deyu
müşarün ileyhaya hüküm gönderilmişdir buyurdum ki vardukda emr-i sâbıkâ
mûcebince sâbıkâ fermân olunan gemi ağaçlar berü yakaya geçürmek kabilse berü
yakalara değilse yine Kemer'de binâ itdürüb ve mesamire dahi ihtiyaç olmağın
mahmiyye-i mezbûrede bulunan huddat tâyifesine mümkün olduği kadar mesamir
eriştürüb sarf eyleyesin ve sâyir anda tedariki mümekkin olan alat ve eşyayi anda
tedarik eyleyesin."152
Gemi mürettebat ve hizmetlilerin yiyeceklerinin temini ile ilgili olarak
farklı bölgelere gönderilmiş hükümlere de rastlamaktayız. Gemilerde vazifeli
gemici ve kürekçilere devletin verdiği yiyecekler, esas olarak peksimedden
ibaretti ve gemilerde ayrıca su bulunuyordu.153 373 numaralı hüküm peksimed
tedariki ile ilgilidir. "Tukat ve Kosun kâdîlarına hüküm ki hala bu def‘a deryâya
çıkmak emrim olan donanma-i hümâyûnum mühimmi içün peksimed tedarik
lâzim ve mühim olmağın taht-ı kazânuzda olan haslarım terekesinden peksimed
tedarik içün Malatya cânibinden ahkâm-ı şerîfe yazılub irsâl olmuşdur buyurdum
ki: vusûl buldukda tehir eylemeyüb bu def‘a deryâya çıkacak gemiler mühimmi
içün Malatya tarafından gönderilen ahkâm-ı şerîfeden ne mikdâr peksimed tedarik
itmek emrim olmuş ise ol emr-i şerif mûcebince taht-ı kazânuzda olan haslarım
terekesinden ol mikdâr peksimedleri pişürdüb vaktin ile erişdirmek bâbında
envâ‘-ı sa‘y ve ikdamın zuhûra getüresin hususi ziyâde mühimmandandır
ihmalden hazer idüb bab-ı ikdamda dakîka fevt eylemeyesin."154
Gemi inşâsı için sanatkâr temini vs. hakkında hükümlerde yer almaktadır.
Neccâr, kalafatçı, burguci vs gemi yapar ustaların temin edilmesi büyük önem
arzetmektedir. Zaman zaman bu konuda sıkıntı yaşandığı görülmektedir. Yeniçeri
Ağa'sına yazılan hükümde, neccar ve kalafatçıların Biga beyine teslim edilmesi
istenilmektedir. Aynı zamanda bu konuda sıkıntı çekildiğide görülmektedir.
"Yeniçeri Ağa'sına hüküm ki Biga beği olan Ahmed mektûb gönderüb kendü
mübaşeretiyle Kemer'de binâ olunacak kadırgaların kerestesi ihzârına ta‘yîn
152 Hüküm 453 153 Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.244154 Hüküm 373
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
30
olunan on iki kadılık kifâyet itmeyüb İvrindi ve Bergama kâdîları dahi---olunmak
lazımdır ve neccâra ziyâde muzâyaka vardır Molova ve Midüllü ve Sakız
kadılarından neccâr ve kalafatçı getürdmek lazımdır deyu arz itmeğin bu bâbda
zikr olunan kâdîlara ahkâm-ı şerîfe yazılub sana gönderildi buyurdum ki vûsul
buldukda bitevakkuf bir fırkata donadub çavuş namıyla i‘timâd eyledüğün bir
mukaddem ve müstakim kimesneyi ahkâm ile gönderüb zikr olunan kazalardan
neccâr ve kalafatçılari ihrâc itdürüb mu‘accelen Biga beğine teslîm itdüresin ve
gönderilecek kimesneye muhkem tenbih eyleyesin ki bu bahane re‘âyâ dan celb ü
ahz itmeyüb ziyâde neccâr ihrâcına ihtimâm eyleye."155
Gemi hizmetlileri ile ilgili hükümlerde önemli yer tutmaktadır. Gemilerin
hareket ettirilmesi ile görevli olan mürettebatı gemi hizmetlileri olarak
adlandırmak mümkündür. Gemilerin kürekle hareket ettiği dönemlerde bu grubu
esas itibariyle kürekçi ve alatçılar teşkil etmekteydi. Yelkenli döneme geçinceye
kadar, Osmanlı donanmasını oluşturan gemilerin kürekle hareket ettiği
düşünülecek olursa, sefer senelerinde veya kıyıların muhafazası maksadıyla
denize çıklıdığında çok fazla sayıda kürekçiye ihtiyaç duyulmaktadır. 1574
Halku'l-vâd seferinde 48000 kürekçi toplanmıştır.156 Osmanlı Devleti'nde genel
olarak kürekçi temini farklı yollardan yapılmıştır. Reâyâdan avarızları
mukabilinde, esnaftan alınan kürekçiler, kendi isteğiyle kürekçi olanlar, mîrî
esirlerden temîn, satın alınan esirler, kürek cezasına çarptırılan mücrîmler
şeklindedir.157 İncelediğimiz defterde bu temîn yollarından bir kısmına örnek
oluşturacak hükümler yer almaktadır.
Kürekçi ihracı için çeşitli yerlerin kadîlarına hükümler yazılmış,
hükümlerin bir kısmında kürekçilerin nevruzdan önce gönderilmesi özellikle
vurgulanmıştır. Kürekçilerin temini, İstanbul'a getirilmesi kadıların sorumluluğu
altındaydı. Bu yüzden kürekçileri vaktinde getirmeyen kadıların çok ağır
cezalandırılacağı hükümlerde bildirilmektedir. 357 numaralı hükümde bu duruma
yer verilmiştir. "Belgrad'a varınca kürekci salınan yerlerin kâdîlarına ve kürekci
mübâşirlerine hüküm ki ol câniblerin kürekcileri nevrûz-ı mübâreke değin emr
olunan kulların erişdirilmek emrim olmişdi imdi ol emr-i şerîfim mukarrer
155 Hüküm 426156 Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.187157 Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.187, Bostan, Osmanlı Denizciliği, s. 67
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
31
olmağın buyurdum ki vûsul buldukda siz ki kadîlarsız ve kürekci ihrâcına
gönderilen kullarımsın kürekci ihrâcı ve nevrûzdan mukaddem mahal-i ma‘mure
irsâl ve îsâlin sâyir umura münasib itmeyüb nevrûzdan mukaddem fermân olunan
kürekcileri ihrâc idüb mahmiyye-i İstanbul'a getüresin bu hususun musaratında
dakîka fevt itmeyesin şöyle ki mücerred kendü ayineyi güzden ötri kürekçi gemi
ve eksik gele ihmaliniz sebebiyle avk oluna aslâ ve kat‘a özrünüz makbûl
olmayub siz ki kadılarsız azl idi ile azl olunub ve siz ki mübâşirlersiz beytü'l-
mâldan mutasarrıf olduğunuz ulûfenüz kat‘a olunduğundan gayri envâ‘-ı ikabla
mu‘âteb ü mu‘âkab olmak mukarrerdir ona göre mukayyed olub kürekcileri
nevrûzdan mukaddem İstanbul'a erişdirmekden dakîka fevt itmeyesin mühimmat
din-ü devlete tamâm nihahı musara‘at üzre olasın. Bir sûreti Alî Çavuş'a virildi
Karaman kâdîlarına 9 Ramazan"158
Kürek cezası; çeşitli suçlara mahkûm olmuş mücrîmlerin gemilerde kürek
çekerek cezalarını ifa etmeleridir.159 Bu konuda pek çok hükme yer verilmiştir.
477 numaralı hükümde suçluların küreğe konulacak kimselerin İstanbul'a
gönderilmesi istenmekte, ayrıca ilgili yerde kendi halinde olanlara ilişilmemesi
yer almaktadır. "Karasu Yenicesi kâdîsına hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb
gönderüb Mehmedlü nâm karye halkının hususunda Kozluca ve Malferid nâm
karyeler ahâlisi ile mülaki olan da‘vâları içün emr-i şerif mûcebince meclis-i şer‘a
davet olundıklarınca itâ‘at şer‘-ı şerîfe itdüklerin bildirmişsin imdi buyurdum ki
vusûl buldukda ol vechile emr-i şerifim mûcebince meclis-i şer‘a gelmeyüb inâd
ve muhâlefet üzre olanları nâhiye subaşısı ile söyleşüb her ne vechile mümkünse
hemen tedbir ile ele getürüb cürm ü cinayetlerinin sûret-i sicilleriyle Dergâh-ı
Mu‘allâ'ma kayd ü bendle gönderesin ki küreğe koşub sâyirlere mucib ibret ola
ammâ hak üzre olub kendü halinde ve şer‘-ı şerîfe itâ'at u inkıyadında olanlara
dahl ve taarruz eylemeyesin hakkı sarihce tâbi‘ olasın."160
3.5. Eşkiyalık Faaliyetleri
Eşkiyalık, Osmanlılar'ında dâhil bulunduğu Akdeniz dünyasında özellikle
XVI. yüzyıldan itibaren etkisini hissettirmeye başladı. Eşkıyalık olayları Akdeniz
158 Hüküm 357159 İpşirli, "Kürek Cezası", s.206160 Hüküm 477
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
32
dünyasında bir durumdu. XVI. yüzyılda giderek tırmanma eğilimi gösterdi, XVII.
yüzyılda ise büyük bir problem haline geldi. Bu eğilimin tırmanmasında, Akdeniz
havzasında görülen nüfus artışı, iktisadî zorluk, halkın fakirleşmesi, siyasî
iktidarların zayıflaması önemli rol oynadı.161
XVII. yüzyılda etkisini daha belirgin olarak gösterecek eşkıyalık
olaylarının temelinde, XVI. yüzyılın ortalarında Kanunî döneminde özellikle
şehzade Mustafa ile Selim arasındaki mücadele önemli bir yer tutmaktadır.
Anadolu, bu mücadele sırasında, büyük bir şiddet boşalımına sahne olmaya
başlamıştı. İşi gücü olmayan binlerce Anadolu köylüsü paralı asker olarak rakip
şehzadelerin bayrağı altında toplanıyor; kendi tarafı kazandığı takdirde askerî
sınıfa yükselmeyi umuyordu. Huzursuzluğun başlıca kaynaklarında biri de
tımarlarını yitiren, ya da tımarları değer kaybına uğrayan, tımarlı sipahilerdir.
Buna ek olarak, genç köylülerden binlercesi de gelecekte dinî zümrelerin
ayrıcalılarından yararlanmak umuduyla Anadolu kentlerindeki medreselere
doluşurken, enerjilerinin büyük bölümünü gerek kentleri, gerekse kentlerdeki
kırsal alanları yağmalamaya hasrediyorlardı.162 XVI. yüzyılın ikinci yarısında
devlet kayıtlarında, "levent" ya da "gurbet taifesi" diye bilinen topraksız ve işsiz
gençlerden sıkça söz edilmiştir.163 Bütün bunlara ilave olarak nüfus artışı da
düşünülürse XVI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren görülen çeşitli eşkıyalık
olayları daha iyi anlaşılmış olur.
İncelenen defterde çok sayıda eşkıyalık ile ilgili hükme rastlanmaktadır.
Defterdeki kayıtlarda "sûhte, harâmî, harâm-zâde, haydûd" kelimeleri eşkıya
karşılığı olarak kullanılmıştır. Bunun yanında zararlı ve yasak işleri yapan
kimselere de "ehl-i fesâd" denilmiştir. Akşehir ve Yalvaç kadîlarına yazılan
hükümde, bazı kimselerin, Hacı isimli şahsın evini basıb kızını kaçırdıklarından
bahsedilmekte bu konunun araştırılması ve gerekenin yapılması
emredilmektedir.164 Kastamoni beyine yazılan hükümde ise Hacı Nasrullah isimli
şahsın zaviye ihdas ettiği, harâmî ve sûhte tâifesinin burayı mesken tuttuğu
161 Braudel, Akdeniz, s. c. I, 63-72, Mücteba İlgürel, "Osmanlılarda Eşkiyalık Hareketleri", DİA, c. XI, s. 467162 Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, c.1, İstanbul 2000, s.58163 Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu: Klâsik Çağ (1300-1600), İstanbul 2003,s.52164 Hüküm 487
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
33
bildirilmektedir.165 Hüdâvendigar, Kütahya, Atranos, Eğrigöz, Domaniç
kâdîlarına gönderilen hükümde, Abdullah ve Bedirşah adlı harâmîbaşıların,
beylerbeyi ve sancak beylerinin seferde olmalarından istifade ederek yol kesip,
evler bastıkları, müslümanların mallarını yağmaladıkları, bazı kimseleri
katlettikleri bildirilmektedir.166
XVI. yüzyılın ikinci yarısı kayıtlarında "gurbet taifesi", "levend" diye tabir
edilen işsiz gençlerden sıkça söz edilmiştir. Geçmişte uc bölgeleri, savaşçılığa
özenen delikanlıların gönüllü yazılıp cesaret ve kahramanlıklarını ispatlamalarına
olanak tanınırken, Anadolu nüfusunun önemli bir bölümü Balkanlara akabilmişti.
Ne var ki XVI. yüzyılın ikinci yarısında Avrupa'daki Osmanlı yayılması durmuştu
ve bu uclardaki akıncı örgütlenmesinin de çökmesi anlamına geliyordu. Oysa bu
sırada Osmanlı coğrafyasında nüfus baskısı kendini göstermiştir.167 Bu dönemle
ilgili Mühimme kayıtlarında birtakım eşkıya gruplarının neden olduğu; yol kesme,
ev basıp adam kaçırma ve sair olaylara rastlanmaktadır.168 İlerleyen yıllarda
Anadolu kasıp kavuracak olan daha geniş çaplı isyanların ayak sesleri
bahsettiğimiz dönemde duyulacaktır. Edirne ve Çorli kâdîsına yazılan hükümde,
hırsız ve gurbet taifesi diye adlandırılan kimselerin yaptıkları işler ve buna
karşılık ilgili kimselerin kürek cezası ile cezalandırılmaları yer almaktadır.
"Mevlâna Edirne kâdîsına Çorli kâdîsına hüküm ki ev açub fesâd idenlerden
semerci Karagöz ve burguci Hacı ve Kara Torlak nâm yedi nefer hırsuz mahrûse-i
Edirne'de tutulub habs olunub ve beş nefer gurbet tâyifesi dahi nefs-i Çorli'da
habs olduği istimâ‘ olunmağın zikr olunan hırsuzlar kayd ü bend ile Südde-i
Sa‘âdet'üme gönderilmesin emr idüb buyurdum ki vardukda mezbûrları muhkem
kayd ü bend idüb yarar âdemlere koşub Südde-i Sa‘âdet'üme gönderesin küreğe
165 Hüküm 290166 Hüküm 538167 Halil İnalcık, Ekonomik ve Sosyal Tarih, s.58168 Hikmet Ülker, Sultanın Emir Defteri (51 Numaralı Mühimme Defteri), Tarih ve Tabiat Vakfı, İstanbul 2003, s. XXI, Sıtkı Çelik, 21 Numaralı Mühimme Defteri (Tahlil-Metin), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi İstanbul Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1997, s. XX- XXIII, H. Muharrem Bostancı, 19 Numaralı Mühimme Defteri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2002 s. 15–16, Cevat Yıldız, 60 Numaralı Mühimme Defteri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1998, s. XX-XXI, M.Ali Atıcı, 61 Numaralı Mühimme Defteri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1998, s.,45
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
34
konula ammâ koşulub gönderildüğün âdemlere muhkem tenbîh eyleyesin ki yolda
ve izde gaflet itdürmekden ziyâde hazer eyleyesin"169
Eşkıyalık faaliyetlerinin güçlenmesinde tüfek kullanımının
yaygınlaşmasının da tesiri vardır. Devlet bu durumun farkında olduğu için
kayıtlardan da anlaşıldığı üzere bazı görevlilerin elinde bulunan silahlar hariç
olmak üzere bunların toplatılması yoluna gidilecektir. Hüdâvendigar sancağı
beyine gönderilen hükümde, reayadan bazılarında tüfek bulunması fesada sebep
olduğundan, bunların toplatılması bildirilmektedir.170
Osmanlı Devleti eşkıyalık faaliyetlerine girişenlere karşı sıkı tedbirler
alma yoluna gitmiş, ilgili yerlerdeki yöneticilerin dikkatli davranarak bu tür
durumların önlenmesine azami gayret göstermeleri sürekli vurgulanmıştır. İl-eri,
hisar-eri vasıtasıyla bu gibi durumların önlenmesine çalışılmıştır. Aydın
sancağındaki kadîlara gönderilen hükümde, "sûhte" diye adlandırılan ve birtakım
suçlara karışanların il eri ve hisar erlerinin de desteğiyle üzerlerine gidilmesi
bildirilmektedir.171
3.6. Suçluların Cezalandırılması
Suçların cezalandırılması; asayişin, güvenliğin, huzurun temini için çok
gereklidir. Cezadan maksat; cezanın diğerlerine ibret olmasıdır. Bu çerçevede
çeşitli suçları işleyen mücrîmlerin cezalandırılması önem arz etmiştir. Bazı
durumlarda da cezalandırılanların küreğe mahkûm edildiği, onlardan yararlanma
yoluna gidildiği de görülmektedir. Bazı suçların kürekle tecziyesi, donanmanın
zarûrî ihtiyacı olan kürekçi teminine, yeni bir kaynak bulmak endişesinden
doğmuştur.172 Suçluların cezalandırılmasında duruma göre; suçluların habs
edilmesi, küreğe konulması, sürgün edilmesi, görevden azl etme şeklinde cezalar
verildiği görülmektedir.
Lala'ya gönderilen hükümde, bazı mülazımların halka zulm ettiklerinden,
böyle bir şeye fırsat verilmemesi, suçu açıkça görülenlerin, diğerlerine ibret olsun
diye haklarından gelinmesi bildirilmektedir.173 Kefe beyine gönderilen hükümde,
169 Hüküm 519170 Hüküm 540171 Hüküm 501172 Çelik, 21 Numaralı Mühimme, s.XXIII, Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.213173 Hüküm 475
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
35
fesâd ve şenâ‘atları sâbit olan mücrimlerin orada yapılan gemilere küreğe
konulması ve sûret-i sicillerinin Südde-i Sa‘âdet'e gönderilmesi bildirilmektedir.
"Kefe beğine hüküm ki hala ol cânibde fesâd ü şenâ‘atlari sâbit olan mücrîmleri
ele getürüb anda binâ olmak emrim olan gemilere küreğe komak emr idüb
buyurdum ki vusûl buldukda ol cânibe cerimeleri ve sâyir fesâd ü şenâ‘atleri sâbit
olan mücrîmlerden eğer mahbûs olanlardır ve eğer gayridir üzerlerinde sübut
cerimeleri ne ise sicil itdürüb dahi sûret-i sicillerin Südde-i Sa‘âdet'üme gönderüb
ve ne mikdâr mücrim küreğe konulursa yazub defter eyleyüb defterin bile
gönderesin böyle bilesin."174
Suçluların cezalandırılmasında birtakım hususlara dikkat edilmiştir. Olayın
detaylı bir şekilde araştırılması, suçun sabit ve zahir olması bu konuda önem arz
etmektedir. Hersek beyine gönderilen hükümde, bölge halkından bir kısmının
düşman gemilerine kılavuzluk yaptıkları bu veçhile fesâd üzere oldukları
bildirilmiş ve bu konuda yapılması gerekenler hakkında şöyle denilmiştir: "…zikr
olunan toprakların kâdîları ile bu husûsı hak üzre teftîş idüb göresin fî'l-vakı‘
kazaya arz eyledüğün gibi zikr olunan zımmîler küffâr kalyatalarına kılağuzluk
idüb ol vechile fesâd itdükleri sâbit olursa bu vechile fesâdleri sicile kayd
olundukdan sonra üzerlerine sâbit olanların siyâset idüb şer‘ ile sâbit olmayub
sâbıkâsı olanları sâbıkda olan töhmetlerinin sûret-i sicilleriyle Dergâh-ı
Mu‘allâ'ma gönderesin ki küreğe konulalar." 175
Bazı hükümlerde çeşitli devlet görevlilerinin görevi kötüye kullanmak,
birtakım kabahatler işlemekten dolayı cezalandırıldığı görülmektedir. Erzurum
beylerbeyine gönderilen hükümde, Ergani kalesi dizdarının şirret ve şekâvet üzere
olduğundan, dizdarlığının elinden alınması, cümle ta‘allukâtı ile Kıbrıs'a sürgün
edilmesi bildirilmektedir.176
Kürek cezası, çeşitli suçlara mahkûm olmuş kimselerin (mücrîmlerin)
gemilerde kürek çekerek cezalarını ifa etmeleridir. Suçluların Osmanlı
donanmasında hangi tarihten itibaren kürekçi olarak istihdam edildikleri kesin
olarak bilinmemekle beraber, XVI. asrın ortalarından itibaren bazı hükümlerde
kürek cezasına tesadüf edilmesi bu tarihlerde ihdas edilmiş olduğunu
174 Hüküm 390175 Hüküm 473176 Hüküm 307
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
36
düşündürmektedir. Donanmanın zaruri ihtiyacı olan kürekçi teminine yeni bir
kaynak sağlamak endişesinden doğmuştur. Bahsedilen dönemde Venedik kürekçi
temini krizini, suçluların kürekçi yapılmak suretiyle aşmıştır. Kürek cezasının
hangi suçlara verildiği hususu fermânlarda açıkça belirtilmiş, bu bahane ile kendi
halinde olanlara zarar verilmemesi istenmiştir. Mücrîmler, bazı hukuki hukukî
yollardan geçmekte, suçu sabit olanlar hakkında sicil sûreti tutularak ve suçlunun
teslim edildiğine dair temessük alınarak bu muamele tamamlanmakta ve suçlu
küreğe konulmaktaydı.177
Kürek cezası ile ilgili hükümler178 o dönemde donanmanın kürekçi
ihtiyacını karşılamak için nasıl hareket edildiğine ışık tutmaktadır. Zira
incelediğimiz dönem İnebahtı mağlubiyetini de içine aldığı için, yeni donanma
inşası ve bu donanmanın kürekçi ihtiyacı daha da bir önem arz etmektedir. 478
numaralı hükümde, müslümanların ev ve dükkanlarına girip eşyalarını alan
kimsenin önce habs edildiği daha sonra küreğe gönderildiği bildirilmektedir.
"Çorli kâdîsına ve Çorli subaşısına hüküm ki Çorli'dan kasab Veli oğli Osmân
gice ile müslimânların evlerini ve dükkânlarıni açub evlerine ve dükkânlarına
girüb eşyaların sirka idüb ve dâyimâ âlet-i harble gezüb fesâd ü şenâ‘at üzre olub
ve nice müslimânlar meclis-i şer‘a varub yaramazlıklarına şehâdet idüb ve
mezbûrlar bi'l-fî’l mahbûs olduği i‘lam olunmağın buyurdum ki vusûl buldukda
tevakkuf itmeyüb fesâd ü şenâ‘atden üzerlerine sâbit olan mevâddın sûret-i
sicilleriyle mezbûrları mu‘accelen kapudânım Kılıç Alî dâme ikbâlühû küreğe
konulmak içün teslîm idüb teslîm itdüğün ve müşârun-ileyhden temessük alub
Dergâh-ı Mu‘allâ'ma getüresin."179 Bazı hükümlerde kürek cezası verilen
mücrimlerin İstanbul'a getirilirken kaçma eğilimi gösterebilecekleri, buna binaen
çok dikkatli davranılması bildirilmektedir.180
3.7. Muhtelif Konular
İncelediğimiz defterde daha evvel bahsedilen konuların dışında müteferrik
konularla ilgili hükümler yer almıştır.
177 Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.213-220, İpşirli, "Kürek Cezası", s.206-210178 Hüküm 297, 303, 320, 363, 365, 366, 380, 386, 390, 398, 456, 473, 477, 478, 491, 508,512, 516,517, 519, 542, 551, 553179 Hüküm 478180 Hüküm 519
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
37
266 numaralı tamamı Arapça yazılmış hükümde; Cezayir beylerbeyliğinin
Ahmed Paşa'ya tevcih edildiği, bu vesileyle halkın emniyet ve huzurunun temin
edilmesi bildirilmektedir.181 Benzer hükme başka bir kısımda yine
rastlanmaktadır.182 29 Şevvâl 979 tarihli hükümde; Tunus'ta babalarından ve
atalarından kendilerine intikal etmiş olan birtakım kimselerin, ellerindeki ve
tasarruflarındaki zaviyelere hiç kimsenin müdahale etmemesi, daha önce nasıl
tasarruf sahibi oldularsa, bundan sonra da öylece tasarruf sahibi olacakları
bildirilmektedir.183
275 numaralı hüküm Keşan'ın Çiftlik köyünden olup İstanbul'da mahbus
iken kurtulan Sefer'in kefaletle ile bırakılması hakkındadır.184
Halkın zaman zaman çeşitli yöneticilerden memnuniyetsizliklerinin dile
getiren hükümlerede rastlanmaktadır. Hırsova ve Tekfurköyü kadîlarına yazılan
hükümde; Tekfurköyü ahalisinin naiblerinden şikâyetçi oldukları, durumun teftiş
edilerek icabının yapılması bildirilmektedir.185
Devlet çeşitli zümrelerin takib edilmesi, durumlarının araştırılması
konusunda da hassas davranmıştır. Koyulhisâr kadîsına yazılan hüküm Kızılbaşlık
ile ilgilidir. Bir kısım kimselerin Kızılbaş oldukları, çeşitli merasimler
yaptıklarından durumlarının araştırılması bildirilmektedir.186
Osmanlı Devleti'nde çeşitli tarihi binaların korunması hususunda çok
hassas davranılmıştır. Bu konuda İstanbul kadîsına yazılan hükümde Ayasofya
Camisi'nin duvar ve kemerleri arasında birtakım yapılar ihdas olduğundan\ bu
durumun derhal ortadan kaldırılması bildirilmektedir.187
Bazı kimselerin çeşitli devletlere bilgi sızdıran birtakım kimselerin bu tür
faaliyetlerinin engellenmesi konusunda hassas davranıldığı görülmektedir. Selanik
beğine yazılan hükümde; Eflak'ta tutulup İstanbul'a gönderilen bazı keşişlerin
ifadelerine göre Selanik kilisesinde patrik olan Yasef'in cemaati toplayarak Leh ve
181 Hüküm 266182 Hüküm 269183 Hüküm 268184 Hüküm 275185 Hüküm 276186 Hüküm 279187 Hüküm 291
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
38
Moskov taraflarına bazı kağıtlar yazdığından, mezkurun tutularak İstanbul'a
gönderilmesi bildirilmektedir.188
Hac yolunun güvenliğinin temin edilmesi, Mekke ve çevresinde hacılara
huzur ve güven ortamının sağlanması önem arz eden konulardan birisidir. Şâm
beğlerbeğine ve defderdârına ve Şâm emîrine yazılan hükümde bu durum açıkca
görülmektedir.189 Arafat suyolu mühimmâtı ve Kâ‘be'nin tamiri için ne
gerekiyorsa bunun sağlanması ile ilgili hükümlerede rastlanmaktadır. Vezir Sinan
Paşa' yazılan hükümde bu durum açıkça görülmektedir.190
Osmanlı Devleti'nin doğuda İran taraflarından bilgi almak için casuslar
görevlendirmiştir. Osmanlı-Safevî ilişkileri çatışmalara sahne olduğundan,
Osmanlı Devleti İran tarafından bilgi toplamaya önem vermiştir.Erzurum ve Van
beylerbeyine yazılan çeşitli bazı hükümlerde bu duruma yer verilmiştir. "Van
beğlerbeğine hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb yukaru cânibe
müte‘allik ahbârdan her ne i‘lâm etmiş isen mufassal ma‘lum şerîfim olmuşdur
buyurdum ki min-ba‘d dahi yukaru cânibden yarar casuslarun eksik itmeyüb vâkıf
olduğun ahbâr-ı sahîhayı i‘lâm ve işardan hâlî olmayasın şöyle bilesin."191
Erzurum beylerbeyine yazılan hükümde de bu duruma dikkat
çekilmektedir…vusûl buldukda yukaru cânibe dâyimâ yarar casuslar gönderüb
ahvâl ve edvarin tenbîh ve tecessüs eyleyüb vâkıf olduğun ahbâr-ı sahîhayı ve
ale't-tevali i‘lâmdan hâlî olmayub ve serhad ahvâlin vechile tedârük eyleyüb…192
İstanbul'un kasap ihtiyacıda önemli konulardandır. Bergos kadîsına yazılan
hüküm de bazı şahısların evi ve barkı ile İstanbul'da kasap olmaları için
gönderilmesi bildirilmektedir.193
İstanbul'un zahîre ihtiyacı ve bunun karşılanması hususu önemli
meselelerdendir. Kefe beyine yazılan hükümde bu duruma dikkat, çekilmiş
gereken zahîrenin temin edilerek gönderilmesi bildirilmektedir: "İstanbul'un
zahîreye muzâyaka olmağın yağ ve arpa buğdaydan ve sâyir makulât kısmın eğer
madrabazlardandır eğer gayridendir gemilere tahmîl idüb mûmâ-ileyh kal‘a -i
188 Hüküm 326189 Hüküm 345190 Hüküm 549191 Hüküm 346192 Hüküm 493193 Hüküm 385
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
39
mezbûreye göndermek emr idüb anun gibi makulât kadîmden her kimde müstevfî
nesne varsa sahiblerinin yarar kefîllerin alub dahi gemiler tahmîl idüb sahibleriyle
bile mashruse-i İstanbul'a gönderesin"194
Müslümanların içki satmaması, mescitlerin yakınlarında meyhâne
yaptırılmaması hususunda Musul beyi ve kadîsına hüküm gönderilmiş ve bu
durum şu şekilde ifade edilmiştir:"…min-ba‘d mesâcid kurbünde meyhâne
itdürmeyüb ve müslimânlara aslâ ve kat’a hamr bey‘ itdürmeyüb…"195
Vergi ödeme ile ilgili olarak 566 numaralı hükümde; halkın mahsul fazla
olmasına rağmen az ödeme yaptıkları belirtilmekte, bundan dolayı durumun teftiş
edilerek bildirilmesi istenmektedir.196
3.8. Hükümlerin Muhatap Makamları
Hükümlerin
Muhatap
Makamları
Hüküm No
Vezir 277, 278, 349, 360, 437, 461, 476, 496, 515, 525, 530,
549, 557, 558
Kapudan 297, 304, 312, 317, 319, 338, 339, 347, 348, 352, 359,
364, 365, 376, 386, 392, 415, 431
Yeniçeri Ağası 355, 362, 381, 384, 409, 410, 425, 441, 445, 446, 486
Beylerbeyi 281, 282, 296, 307, 308, 330, 336, 337, 343, 345, 346,
370, 378, 399, 401, 402, 403, 422, 428, 440, 442, 444,
447, 449, 454, 455, 458, 465, 466, 469, 470, 479, 493,
494, 502, 504, 510, 513, 524, 528, 529, 534, 539, 547,
550, 555, 562, 563, 570
Sancakbeyi
Sancakbeyi
267, 274, 275, 282, 284, 285, 286, 287, 288, 289, 290,
292, 293, 294, 295, 300, 301, 302, 303, 309, 313, 315,
194 Hüküm 322195 Hüküm 498196 Hüküm 566
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
40
316, 320, 321, 322, 326, 328, 331, 332, 337, 340, 351,
350, 356, 358, 361, 363, 379, 380, 382, 383, 388, 389,
390, 391, 393, 395, 404, 406, 407, 412, 417, 420, 424,
427, 436 450, 451, 457, 464, 467, 473, 480, 484, 492,
498, 499, 509, 512, 517, 532, 538, 540, 564, 565, 567,
569, 571, 572, 575
Kadî 270, 272, 271, 273, 276, 277, 279, 280, 283, 291, 298,
299, 300, 305, 306, 310, 323, 324, 325, 328, 329, 331,
333, 335, 343, 344, 356, 357, 366, 368, 369, 371, 372,
373, 374, 375, 377, 379, 380, 385, 387, 388, 397, 398,
405, 408, 414, 416, 417, 418, 420, 423, 424, 426, 429
430, 434, 438, 442, 443, 448, 456, 460, 463, 468, 471,
472, 474, 477, 478, 481, 483, 485, 487, 488, 489, 490,
491, 495, 497, 498, 500, 501, 503, 505, 508, 511, 512,
517, 519, 520, 522, 523, 524, 527, 531, 532, 535, 536,
537, 538, 540, 541, 542, 543, 544, 551, 552, 553, 554,
559, 560, 561, 566, 572, 573, 574, 575,
Defterdâr (Eyalet) 278, 345, 421, 465, 510, 526, 546, 562, 563, 568
Lala 280, 341, 342, 475
Subaşı 283, 478
Bostan Çavuş 311
Hâssa Harc Emîni 314, 411
Çavuş 324, 334, 367, 394, 404, 429, 468, 533, 566
Topçubaşı 318, 353, 354, 419
Mübaşir 357
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
41
Nâzır 369, 448
Şehremîni 396
Voyvoda 400, 452, 481, 516, 521,
Re’is 432, 433
Koyun Çavuş 435, 482
Bölük Ağası 439, 462
Dizdâr 443, 520
Emîn 426, 453,
Mirâlem 506, 514
Müsellem Beyi 507
Şehzâde 518
Divân Katibi 548, 556
Tahrîr Görevlisi 556
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
42
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
4. DEFTERİN TRANSKRİPSİYONU VE ÖZETİ
4.1. Metnin Transkripsiyonu
179 / 266
Yevmü'l-Cum‘â, fî 29 Şevvâl
Arab Ahmed'in kethüdâsına verildi, fî 29 Şevvâl.
Hazâ mersûmuna’ş-şerîf el-âlî es-sultânî ve emrüna’s-sâmî el-hakānî, lâ-
zâle nâfizen fi’l-meşârık ve’l-meğârib, erselnâhu ile’l-ulemâi ve’ş-şürefâ ve’s-
sulehâ ve’l-meşâyih ve a‘yâni’n-nâs, ‘abre tîhi’l-Cezâyir, ve cemî‘i’r-reâyâ ve
kâffeti’l-berâyâ semmete, yetedammenu i‘lâmuhum enne medînete’l-Cezâyir ve
mâ tâbeahâ, min cümleti memâlikina’l-mahrûsa ve hullasi hulâsati bilâdina’l-
mahmiyye, nazaruna’s-sa‘îd es-sultânî ve iltifâtuna’l-verîfe ebeden dâimen ilâ-
intizâmihâ ve savni ahâlîhâ, ve aksâ murâdi hazretina’l-celîle ve ğâyetu
irâdetina’s-seniyye en-yekûne re‘âyânâ hünâlike fî-eyyâmi devletina’l-âdile
emînîne mutmainnîne münşerihîne ferihîne, âminîne ‘alâ-enfüsihim, mazbûtîne fî-
cemî‘i ahvâlihim, süğûruhum mesdûdetun bi-seddin sedîdin, ve kılâ‘uhum
masûnetun bi’l-emni ve’l-emâni, ve ef’idetuhum ve elsinetuhum ratbetun bi’d-
duâi’s-sâlih li-devâmi devletina’l-fâika medde’d-dühûr ve’l-ezmân, ve ‘an-
zâlike’ş-şân kallednâ umûre tilke’l-memâliki’l-mahmiyye ve ulâike’l-ekālîmi’l-
mahrûsa, kallednâ umûre tilke’l-memâliki’l-mahrûsa memlûke hazretine’l-‘aliyye,
emîre’l-ümerâi’l-kirâm Ahmed, dâme ikbâluhu, li-faratı şehâmetihi ve salâbetihi
ve kemâli azmihi ve şecâatihi ve hüsni tedbîrihi ve kiyâsetihi, fevvadnâ ileyhi
zabta tilke’l-ekālîm ve savnehâ ve’l-ihtimâme bihâ ve hıfze’l-bilâd ve savne’l-
‘ibâd ve def‘e’l-mihen ve’r-rezâyâ ‘an-cemî‘i’r-reâyâ, ve ihyâi şerâ‘ii’d-dîni’l-
metîn ve icrâi kavânîni Seyyidi’l-Mürselîn li-yekûne ahâlî’l-islâm ve ümmetü
hayri’l-enâm, fî-tilke’l-arâzi’l-mübâreke fî-zıllin zalîlin ve ‘adlin cemîlin tahte
kenefi himâyeti saltanatina’s-seniyye ve fî-zemeni hilâfetina’l-fâika ‘an-
eymânihim ve ‘an-şemâilihim mahfûfîne bi-ekmeli’r-râhati müreffehîne ve
ecmeli’l-istirâhati müna‘amîne, âminîne mutmainnîne bi-haysü lâ-havfün
‘aleyhim ve lâ-hüm yahzenûne.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
43
180 / 267
Yazıldı.
Şikâyete gelenlerden Mevlâna Mûsa'ya virildi. Fî gurre-i Zi'l-ka‘de sene
979
Amasya beğine hüküm ki hâliyâ kazâ-i Gümüş ülema ve süleha ve ayanı
Dergâh-ı Mu‘allâ'ma arz-ı hâl eylediler ki kazâ-i mezbûrede sâkin olub envâ‘-ı
fesâd ile mevsûf olan Âmil'in ve oğli Mirzâ'nın müslimânlara zulm ve ülemâya
emâneti ve şer‘-ı şerîfe muhâlif ve ta‘arruz fi‘lin îcâb ider ahvâlleri olduğun i‘lâm
idüb ve her vechile vâsıl olub katilleri lâzim olduğuna ellerinde şer‘ fetvâları olub
zulmleri def‘ olunmak bâbında hükm-i şerîf taleb itdükleri ecilden mezkûrlar her
kanda ise ele getirülüb yarar âdemlere koşulub kayd ü bend ile Südde-i
Sa‘âdet'ime gönderilmesin emr idüb buyurdum ki aslâ te’hîr itmeyüb tamâm
mukayyed olub mezkûrları her kangı cânibde bulunursa hüsn-i tedârik ele getürüb
muhkem kayd ü bend idüb mukayyed ve mahbûs yarar âdemler koşub mu‘accelen
irsâl eyleyesin ammâ gönderdüğün kimesnelere tenbîh idesin ki gaybet
itdürmekden ihzâr ideler.
181/268
Yevmü's-sebt , fî 29 Şevvâl sene 979
Dîvândan Cafer Çavuş ile Kapudân Paşa'ya gönderildi. Fî ğurre-i Zi'l-
ka‘de sene 979.
Hazâ mersûmuna’ş-şerîf el-âlî es-sultânî ve misâlüna’l-münîf es-sâmî el-
hakānî, lâ-zâle nâfizen mutâ‘an bi’l-avni’r-rabbânî, kad erselnâhu iftihâre’l-emâsil
ve’l-a‘yân Ramazân zîde mecdühû, el-kāid Tunus, el-kāim makāmı emîri’l-
umerâi’l-kirâm Kapudân Ali Paşa, dâme ikbâluhu, ve ilâ-küllî men yekûnu kāiden
ba‘dehu semmete, yünhâ ileyhi ennehu kad sadaret merâhimuna’l-celîle es-
sultâniyye ve zaharet ‘avâtifuna’l-cemîle el-hakāniyye, fî-mefâhiru’s-sulehâi’s-
sâlikîn merâci‘i’l-fudalâi’s-sâlihîn eş-Şeyh Umûr bin Abdilkadîr es-Sosivî ve eş-
Şeyh Muhammed el-Gırbânî ve eş-Şeyh Muhammed el-Fâsî, el-mutavattinîne
semmete, fe-emernâ bi-en lâ-yedhule ahadun mine’l-vülâti ve’l-hükkâm ve’l-
kavâidi ve’l-ümerâi’l-kirâm ve gayrihim mimmen fî-yedihi hükûmetun ‘ala’l-
enâm fi’z-zevâya’l-kâineti bi-eydîhim ve tahte tasarrufihimi’l-müstakılleti ileyhim
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
44
min-âbâihim ve ecdâdihim fe yetasarrafûne fîhâ kemâ tesarrafû min kablu, ve
lem-yete‘arrad lehum ahadun fî-zâlike’l-bâb, ve yekûnu küllün minhum fî-eyyâmi
saltanatina’s-seniyye mahmiyyen, masûnen, müreffehen, mutmainnen tahte
hükûmetinâ ve zılli adâletina’l-behiyye, fe yed‘ûnâ bi’l-hayr fî-ebreki’l-emkineti
ve’l-aktâr ve eşrefi’l-ezmineti ve’l-a‘sâr bi’l-‘aşiyyi ve’l-ebkâr ve’l-leyâlî ve’l-
eshâr, ve’s-selâm, ve’l-hamdü li’llâhi vahdeh ve’s-selâmu ‘alâ men lâ-nebiyye
ba‘adeh.
Bu dahî
Bir sûreti Kayrevân kāidine
eş-Şeyh Seyyidî Ahmed el-Bîrûdî deyû yazıla.
Bu dahî
Bir sûreti Cezâyir Beylerbeyine
Fi’l-eşrâf ve’s-sâdâti’l-‘aliyye el-muvattınîne bi-beldeti Rîka el-mahmiyye
min-a‘mâli vilâyeti Cezâyiri’l-garb sâneha’llahu ‘an-âfâtin atrab fe-emmenehâ bi-
en yekûne küllün minhum mu‘âfen müsellemen (‘an) et-tekâlifi’ş-şâkka.
Bu dahî
Bir sûreti dahî müşârun ileyh kāid Ramazân eş-Şeyh Seyyidî Muhammed
el-Gırbânî el-mutavattin fî beldeti Kayrevân
Bu dahî
Bir sûreti dahî müşârun ileyh kāid Ramazân eş-Şeyh el-Fâsî el-mutavattin
fî beldeti Kayrevân.
183/269
Bu dahî
Hazâ mersûmuna’ş-şerîf el-âlî es-sultânî ve emrüna’l-munîf es-sâmî el-
hakānî, lâ-zâle nâfizen bşi’l-avni’r-rabbânî, kad erselnâhu ile’l-emîrî ekberiyyi’l-
ekremî el-‘aliyyî, Ebi’n-Nadîrî, el-muhtass bi-mezîdi ‘inâyeti’l-Meliki’s-Samed,
el-Emîr Ahmed el-hâkim yevmeizin bi-vilâyetihi, dâme sa‘duhu, yünhâ ileyhi
ennehu kad esdarnâ ‘avâtıfena’l-celîle es-sultâniyye ve azharnâ ‘avârifena’l-
cemîle el-hakāniyye, fî-hakkı memlûki hazretina’l-‘aliyye ve hulâsati huddâmi
süddetina’s-seniyye, emîri’l-ümerâi’l-kirâm Ahmed, dâme ikbâluhu ve kallednâ
vilâyete’l-Cezâyiri’l-garbiyye ve mâ tâbeahâ iyyâhu ve fevvadnâ ileyhi cemî‘a mâ
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
45
yeta‘allaku bi-velâyeti vilâyeti’l-mahmiyye, li-kemâli’l-i‘tinâi li-dînihi ve
diyânetihi ve farati şecâatihi ve şehâmetihi ve hüsni tedbîrihi bi’r-re’yi’s-sâib ve
tedârikihi’s-sâkib ve emernâhu bi-icrâi mâ ıktedâhu’ş-şer‘u’l-mübînu ve ihyâi
merâsimi’d-dîni’l-metîni, ve zabti’r-re‘âyâ ve’l-memâlik ve hıfzi’l-bilâdi ve’l-
mesâlik, ve en yekûne ma‘aküm alâ-ekmeli’l-ittifâkı ve’l-ittihâd ve ecmeli’l-
mu‘âşereti ve ahlasi’l-vidâd, haysü yekûnu lisânuküm vâhiden ve hayâtüküm
müttehiden fî-mâ yeta‘allaku bi-sıyâneti’l-ırzı ve’d-dîn, ve ikāmeti feyzi’ş-şer‘i’l-
mübîn ve yazharu min hüsni ittihâdiküm el-mürûetu, ve yahsulü min sa‘yikümü’l-
meşkûr el-emnü ve’lüemânü fi’l-bilâd, ve’r-refâhiyyetü ve’l-itmi’nânu fî-kulûbi’l-
ibâd, alâ-enne nazarana’ş-şerîfe’l-âlî es-sultânî lâ-yahlufu min-en yeta‘allaka bi-
mehâsini’l-işfâk, ve en yetellefe bi-mekârimi’l-ahlâk, ilâ-tilke’l-arz bi’t-t-ûli ve’l-
‘arz, ve ilâ-ahâlîhâ ve sulehâihâ ve mevâlîhâ ve esâlifihâ ve a‘âlîhâ, iz aksâ
murâdi hazretina’l-‘aliyye en tekûne tilke’l-vilâyetu’l-mahmiyye ve ahâlîha
mutmainîne, müreffehîne, masûnîne, min-ta‘addi’l-a‘dâi’l-li’âm fî zılli ‘adâletinâ
mâ dâre’l-leyâlî ve’l-eyyâm, ve elsinetühüm ratbatün bi’l-ed‘iyeti’s-sâliha li-
devâmi devletinâ, ve kıyâmi haşmetina’n-sâmiye, ilâ-kıyâmi’s-sâ‘a ve sâ‘ati’l-
kıyâm, ve’l-hamdü li’llâhi vahdeh, ve’s-salâtu ‘alâ men lâ-nebiyye ba‘adeh.
184/270
---mütevellîsi Hâcı Hasan'a virildi. Fî gurre-i Zi'l-ka‘de sene 979
Tire kadîsına hüküm ki Südde-i Sa'âdetüm'e mektûb gönderüb nefs-i Tire
üzerine vakı‘ olan Kestane Dağı dimekle ma‘rûf dağın kestaneliği Dâru'l-kur‘â
evkâfına müte‘allik olduğundan ma‘adâ akdemü eyyâmdan koruni gelmiş
kestanelikdir deyü hakkında cem---zarar virüb ve ehl-i vukûf bigarez
müslimânlardan hakkında hâlî ta‘arruz olundukda---deyû şehâdet itdüklerin
bildürüb zikr olunan kestanelikden kimesne ağaç ve odun kesmeyüb kemâ-kân
korunmak bâbında hüküm taleb itmişsin imdi buyurdum ki vardukda göresin arz
olunduği gibi olursa fi'l-vakı‘ zikr olunan dağın kestaneliği ağac makûlesinden
olmayub kadîmden korunu gelmiş kestanelik ise kemâ-kân korunursa defterde
vakfı Mehmed nâm kimesneye odun ve ağaç kesdürmeyesin ammâ bu bahâne ile
mubâh olan ormanlardan men‘ olunmağla kimesneye mutazarrır itdürmeyesün.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
46
184/271
Lofça kadîsına hüküm ki Pertev Paşa'ya dâmet me‘âlîhiyehin taht-ı
kazâsında vakı‘ olan hâslarından 979 senesinde düşen öşrün seniyyeyi re‘âyâsın
ihtiyar ile altı ay ile her müdresin onar akçeye kabûl eyleyüb ikrâr-ı arz mûcebince
hüccet olunub hâliyâ hâsları tebdîl olmağla re‘âyâsın her müdresi onar akçeye
kabûl eylemezüz deyû te‘allül ider imiş imdi buyurdum ki hükm- şerîfimle
müşârun-ileyhin âdemin vardukda hak üzre teftîş idüb göresin şöyle ki
mukaddemâ rızâlarıyla onar akçeye üzerlerine alub kabûl idüb hüccet olunmuş ise
hâliyâ hüccete mugâyir ol vechile te‘allül iderler ise men idüb ahidlerine aldıkları
akçeyi muktezâyı şer‘-ı şerîf üzere tahsîl idüb âdemine zabt itdürüb hılâf-ı şer‘-ı
şerîf kimesneye iş itdürmeyesün.
185/272
Niğbolu ve İvraca ve Lofça kadîlarına hüküm ki İvraca kazâsına tâbi‘
dokuz bin akçe yazar Arboniç nâm ve Lofça kazâsına tâbi‘ beş bin dört yüz kırk
yedi akçe yazar Sarime nâm-ı diğer Bavlesgan dimekle karyelerin cem‘an on dört
bin dört yüz kırk yedi bedel on dört bin dört yüz seksen dört akçe olur ve Niğboli
kazâsına tâbi‘ otuz üç bin akçe yazar Erkine nâm karye nâm-ı diğer Çarukladiç ki
cümle kırk yedi bin dört yüz altmış dört akçe olub iş bu sene seb‘a ve seb‘in tis‘a
mie Şa‘bân'ın on ikinci gününden---Pertev Paşa dâmet me‘âlîyehû ber-vech-i
tekâ‘ud tevcîh olunub buyurdum ki âdemi vardukda zikr olunan karyeleri târîh-i
mezbûrun berüde olan cüz’î ve küllî ebvâb mahsûlatın zabt u tasarruf itdürüb
hâricden kimesneye dahl itdürmeyesin ve ila târîh-i mezbûrdan müşârun-ileyhe
âyid olandan kimesne nesnesin almış ise ba‘de's-sübût bî-kusûr âdemine alıviresin
ve tekâ‘ud iden vüzera hâsları serbest olmak kânûn olmağın rüsûm-ı
serbestiyesine hâricden kimesneye dahl itdürmeyüb mûmâ-ileyhin varan âdemine
zabt u tasarruf itdürüb şer‘ ve kânûna mugâyir iş itdürmeyesin.
185/273
Malatya beğinin kethudâsı Mahmûd'a virildi. Fî 8 Zi'l-ka‘de
Malatya kadîsına hüküm ki nefs-i Malatya'da sâkin olan şehirlünün
davarları var iken ulak bargiri lâzim oldukda Malatya'da vakı‘ olan handa konan
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
47
yolciların davarlarına dahl olunduği Südde-i Sa‘âdet'imde istimâ‘ olmağın
buyurdum ki madam ki şehirde sâkin olan şehirlünün ulağa yarar davarları olan
handa konan yolciların davarlarına kimesneyi dahl ve ta‘arruz itdürmeyesin.
186/274
Mezbûrun kapucibaşı Ramazân 'a virildi. Fî 5 Zi'l-ka‘de sene 979
Ağriboz beğine hüküm ki mektûb gönderüb hâlâ İskatos ve Para ve Nakşe
ve Andre karyeleri re‘âyâ sından Girit kalyatalarına ve kayıklarına girüb yola ubûr
olub cezîresinde Mandurda nâhiyesi Evruz nâm köhne kal‘a yıkulub re‘âyâ ile on
gün mikdârı leyl ü nehar işret idüb Ağriboz Kal‘ası'na yirmi pâre kadırga dört bin
cebelü kâfir çıkub birden peksimed ve zahîre isterler virmemeğe kâdir değilüz
deyû haber gönderüb Atanas nâm manastırda birer emin klaguz alub Aspos nâm
kal‘aya gelüb re‘âyâ zahîre tedârük idüb mevcûd olan mikdârı ve peksimedleri
kalyatalarına tahmîl idüb Girit cânibine gitmek üzere iken âdemlelerin gönderüb
mükâtele idüb bi-ınâyeti'llâhi te‘âlâ münhezim oldukların bildirmişsin bu bâbda
her ne demiş isen ma‘lûm oldi imdi küffâr-ı hâksâr bu mikdâr zamâna sancağına
gelüb oturub nâşâyeste hareketler eyledüğü sen haber almayub gaflet üzere olmak
nice muhâfazadır livâ-i mezbûrda seni vali nasb eylemekden murâd-ı hümâyûnum
ol cevânibe evkât-ı vechile hıfz u hırâset eyleyüb a‘da tarafından bir mahale zarar
u güzend erişdirmemekdir sebeb nedir ki ol vechile gaflet üzre olasın eyle olsa
muhâfazayı memleketde ziyâde mühimmâtdandır buyurdum ki vusûl buldukda
gaflet eylemeyüb kemâl-i teyakkuz ve ittibâh üzre olub etrâf ve cevânibe göz
kulak tutub anun gibi küffâr tarafından bir mahale zarar kasdına gemi geldikde
hazır bulunub mazarratları def‘ınde mecd ü merdâne olub sancağın gereği gibi
hıfz u hırâset eylemekden dakîka fevt eylemeyesin.
187/275
Kırkkilise beğine hüküm ki mektûb gönderüb Kırkkilise kazâsına tâbi‘
Çiftlik nâm karyede mümekkin olan Gani oğli Sefer nâm kimesnenin mukaddemâ
---sâdır olub İstanbul'da habs olunub bir tarîkle halâs olduğu i‘lâm olundukda
mezbûru her kanda ise ele getüresin deyû hükm-i şerîf vârid olmağın karye-i
mezbûreye irsâl olunub mezbûr Sefer ele girmeyüb babası Gani ile diğer oğli
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
48
Süleyman ele getürilüb oğlun Sefer kandadır deyû su’âl olundukda bilmezim deyû
haber virmeğin hâlâ mezbûr Gani ve Süleyman'ın habs olunduğun bildirmişsin
buyurdum ki vusûl buldukda mezbûr Sefer'in babası Gani'nin yarar kefîlin olub
ahere ıtlâk idesin ki varub oğlun bulub getürmeyüb yarar âdemlerin ile Südde-i
Sa‘âdet'üme gönderesin ve sende tüfengin mazarratı vardır nice olmişdir---
mu‘accelen mühürleyüb yarar âdemlerinle gönderesin ve bundan akdem---olan
yarar---tuvana tüfengin etraz ve oda yay isti‘mâlete kâdir gönüllü yigitlerin yazub
gönderesin---bu zamâna değin gelmemeğe bâ‘is nedir şimdiye değin niçün
gönderilmesin sebeb-i te’hîr nedir i‘lâm idüb ve sen dahi---ne mikdâr gönüllü
yazduğun ise mu‘accelen bu cânibe getüresin avk ve te’hîrden ziyâde hazer idecek
kimesneye i‘timâd itmeyüb gönüllüyi bi'z-zât kendin getüresin ve re‘âyâdan
alınmış tüfenk varsa anları dahi gönüllü tâyifesiyle Dergâh-ı Mu‘allâ'ma bile
gönderesin.
187/276
Yazıldı.
Şikâyete gelen Göncipazar ahâlisinden Hazı oğli Koca Memi’ye virildi.Fî
29 Zi'l-ka‘de sene 979
Hırsova ve Tekfurköyü kadîlarına hüküm ki Tekfurköyi kazâsı ahâlisi
Dergâh-ı Mu‘allâ'ma âdem gönderüb bi'l-fi‘l nâyibleri olan Hüseyin nâm
kimesneye yerlü eski nâyib olmağla fukarâya ziyâde zulm ve hayf idüb gitmeğin--
-şer‘-ı şerîfe bî-nihâye akçesin alub---hilâf-ı şer‘-ı hâle ahkâm idüb envâ‘-ı zulm
ve te‘addîdisine nihâyet yokdur deyû---eyledükleri ecilden sordum ki bu bâbda
tamâm mukayyed eyleyüb bu husûsları evkât-ı vechile şer‘le teftîş ve arz idüb
gönderesin fi'l-vakı‘ kasabalarda olsa ve eyle ise nâyib mezkûrun ol makûle
te‘addîsi zâhir olursa yerlü nâyib mu‘temedin olunmak memnû‘dur muhkem
tenbîh idesin ki min-ba‘d---ba‘de'l-berîyye girü virmeğe muhâlif re‘âyâ ya zulmi
istimâ‘ oluna---olunmağın ikaba müstehak olmak mukarrerdir ana göre mukayyed
ola bu bâbda İsmayil Çâvuş mübâşir.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
49
188/277
Mısır'da yayaya hidmetde olan Hacı Ahmed'e virildi. Fî 7 Zi'l-ka‘de
Vezir Sinan Paşa'ya ve Mısır kadîsına hüküm ki Dârende Hâcı Ahmed
gelib Mısır dîvânında yaya hidmetinde olan yayalardan Mümin Yusuf nâm
kimesneler Dîvân-ı Mısır'a gelüb arz-ı hâl iden fukarâyı rencîde idüb şirret ve
fesâdı nice def‘a zuhûr idüb Dîvân-ı Mısır'da harb olunub bundan akdem mezkûr
yayalık hidmetinden ref‘ olunmak içün Şeyh Nureddin---nâm---emr-i şerîf vârid
olub def‘ olunub ve cami‘-i Tolûn mahallesi---ve Kubâd teftîş olub sicil olunub
müslimânlar dîvâna vardukda mezkûrun zulm ve te‘addîsinden halâs olmuşlar
iken hâliyâ girü dîvân kapusuna durub girü müslimânlar elinden aciz ve ferevan
kaldukların bildirdi buyurdum ki göresin mezbûrun husûsunda arz olunan ahvâli
vakı‘ ise bir def‘a ol hidmetin ref‘ olması zulm ve te‘addî varsa şer‘le görüb
muhâlif def‘ u ref‘ idüb nice def‘a dahi Südde-i Sa‘âdet'üme şikâyet itdürmeyesin.
188/278
Bu dahi
Mısır'da Sinan Paşa'ya ve defterdârına hüküm ki hâliyâ Dîvân-ı Mısır'da
evlâd-ı Ömerî'den muhtârul---olan Ahmed'in karındaşı olub Mehmed nâm
kimesne mukaddemâ dîvânda muhtar iken Mısır'da---emiretü'l-‘alem nâm
iltizâmları ve tarihde tasarruf-ı mîrî galât iltizâm idüb uhdesinde olub mâl-ı mîrîyi
virmedin vefât idüb mezkûrun karındaşı olan mezbûr Ahmed cümle mâl ve
gallâtın ve atlarına ve develerine ve kul ve cariye kabz idüb bu kadar mâl-ı mîrî
evlerin iken girü muhtârlık üzre olmağın zikr olunan mâl-ı mîrî taleb olunmayub
kalmışdır deyû Südde-i Sa‘âdet'imde i‘lâm olmağın buyurdum ki göresin fi'l-vakı‘
mezbûrun karındaşı mezbûr Mehmed zikr olunan iltizâmı tutub üzerinde mâl-ı
mîrî var iken vefât itdükde karındaşı olub cümle mâlı virirmiş ve kul cariyesi ve
deve ve atların alub kabz idüb almışmıdır nicedir tamâm asıl vazife üzre yazub
bildiresin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
50
189/279
Mehmed'e yazıldı.
Koyulhisâr kadîsına hüküm ki sen ki kadîsın Südde-i Sa'âdet'üme mektûb
gönderüb bin dokuz yüz akçe tîmâr Ebi Cafer nâm karye sipâhisin olan Bayram
bin Berzekha ve karye-i mezkûrede ba‘zı kimesneler içün Kızılbaşlardır ve
cemâ‘atiyiz Eşref halife dimekle ma‘rûf kimesnenin önünde cıhâryaresin
eylemişlerdir ve Şâh Mehmed'in şemâ‘atinde su içmişlerdir ve üzerlerinin gümüş
yüzüklerin bilüzüklerin surhserlere berz gönderilmişlerdir deyû Südde-i
Sa'âdet'üme emr-i şerîf irâd olub mezkûrlar sâbıkâ Malya kadîsı huzurunda teftîş
olunub ale's-sûal mezbûrlar inkıyad ile haber bile virmeyüb mezkûrların ahvâlleri
udûlü'l müsliminin şehâdetleriyle üzerlerine sâbit olub sicîl-i mahfûza kayd
olunmuşdur deyû arz eyledeğün ecilden buyurdum ki Behlül'ün oğlu Mehmed
Çavuş münâsib olub ihbâr idüb gayb iderlerse buldurması lâzim olanları
buldurdub getürdüb göresin arz olunduği gibi vakı‘ olan sicîllatları ise kayd u
bend ise gönderesin asıtâneye yeni gönderilmesi idesin hıfz idesin.
189/280
Bu dahi.
Lalaya ve Alaşehir kadîsına hüküm ki Kütahya kadîsı Mevlâna
Muslihiddin mektûb gönderüb Alaşehir kazâsına tâbi‘ Küçükşeyhlü nâm karyede
sâkin Ece oğli İlyâs bin Musdafa nâm kimensne ile kavga idüb şer‘a da‘vet
itdüğüçün ağzına ve avraduna hâşâ şerî‘at ve şerî‘atı ihdâs idenin ağzına ve
avradına ve dinine---idüb---benim deyû---itdüğü şer'le sâbit olub müfti inâm
mezbûrun hakkında ale'l-fevzül katli lâzımdır deyû fetvâ virdüğün bildürüb
kadıaskerim arz eyleyüb fetvây-ı şerîfimle amel olunmasın emr idüb buyurdum ki
vardukda ihzâr idüb gaybet iderlerse şer‘le buldurması lâzim olanlara buldurub
getürdüb ol bâbda muktezây-ı fetvây-ı şerîfimle amel idüb emr-i şer‘ ne ise edâ
eyleyesin murâdım her ne varduğun yazub dildüresin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
51
190/281
Yazıldı
Bozcaadanın hisâr-erenlerine virildi. 27 Zi'l-ka‘de 979
Cezayir beğlerbeğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'imde istimâ‘ olunduki
kal‘a -i Bozcaada da hisâr gedikleri yarar beğler var iken sübyan ve mîr-î tuvan ve
ma‘lul ve eli ve ayağı amel mande kimesnelere virülüb mutasarrıflarmış imdi
kal‘anın hıfz u hırâseti mühimmândandır mustahfızları yarar olması lâzim
olmağın buyurdum ki vardukda göresin husûs-ı mezbûr istimâ‘ olunduğu gibi ise
kal‘a -i mezbûrede olan hisâr gediklerin yararına tevcîh idüb anun gibi---ve
sonradan her ne bevvân olan ve ma‘lule tevcîh olunmuş gedik var ise elinden alub
yararlara tevzî‘ idesin.
190/282
Yevmüs'-sebt, fî 15 Zı'l-hıcce sene 979.
Müşarünileyh hazretlerine virildi.
Erzurum beğlerbeğine ve Malazgird kadîsına hüküm ki hâlâ vezirim
Musdafa Paşa edâma'llahü te‘âlâ iclâlehü tarafından Asitâne-i Sa‘âdet'üme şöyle
arz olundi ki müşârun-ileyh kendü cânibinden hasbina'llahu te‘âlâ binâ eyledüği
köprüden sancakbeğline bac-ı ubûr hâsıl yazılmış değil iken köprüden ubûr iden
ulus tâyifesinden her hâneden altışar akçe---mezbûru birer koyun kuzusuyla
aldırıb te‘addî idermiş buyurdum ki vardukda bu husûsı göresin fi'l-vakı‘
müşârun-ileyh zikr olunan köprüden defter-i cedîdde bac-ı ubûr yazılmış değil
iken deftere ve kânûna muhâlif bac-ı ubûr deyû ulus tâyifesinden ol mikdâr
nesnelerin alub te‘addî iderse men u def‘ idüb min-ba‘d kânûn-u kavanine muhâlif
kimesneden nesne aldırmağın zulm ve te‘addî itdürmeyesin eslemeyeni seğidüb
temerrüd ve inâd idenleri yazub bildiresin.
191/283
Edirne kadîsına ve subaşısına hüküm ki hâlâ at pazarunda uğurluk at
satarken ba‘zı tatarları sen ki subaşımsın ele getürdüğün i‘lâm olmağın zikr
olunan tatarları ali teaccib mukayyed ve mahbûs Südde-i Sa‘âdet'üme göndermek
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
52
emr idüb buyurdum ki vardukda at pazarın uğurluk at satarken tutulan tatarları
emrim üzre yarar âdemler koşub kayd ü bend ile Südde-i Sa‘âdet'üme gönderesin.
191/284
Ağriboz beği Karaca Ali'ye hüküm ki yigirmi kıt‘a kadırga cem‘
levâzımatı ile tertîb ve tekmîl olunub Canâb-ı Hak'kın inâyetiyle serveri kainat
aleyh's-salâtü ve's-selâmın mucizatı---istinâd olunub sana irsâl olundi buyurdum
ki vardukda gönderilen yigirmi kıt‘a kadırgaları dahi alub Donanma-i
Hümâyûn'um sana---adaların hıfz u hırâseti lâzim olan yerlerin gereği gibi hıfz u
hırâsetine mukayyed olub---bezl eyleyesin yanında olan gemilere mahalle küffâr-ı
hâksâr tarafından zarar u güzend erişdirilmek bâbında envâ‘-ı mesâ‘î-i cemîlen
vücûda getüresin ve küffârdan vâkıf olduğun ahbâr-ı sahîhanın i‘lâmından hâlî
olmayasın ve sancağın zabtı içün ubûr din ve i‘timâd eyledüğün yarar âdemlerünü
gönderüb sen muhâfaza hidmetinden hâlî olmayasın.
191/285
Mehmed Çavuş'a virildi.7 Zı'l-hıcce sene 979
Avlonya ve İlbasan beğlerine hüküm ki hâlâ İlbasan beği mektûb
gönderüb hâlâ gönüllü re’îslerden Dârende Murâd zîde kadruhû sâbıkâ Venedik
gemilerinden bir gemiyi tereke ile mûmlu Venedik'e gider iken ele getürüb ve
minvali Südde-i Sa‘âdet'ümden getürüb hidmetinde olduğundan gayri kendü
halinde yarar kimesne olub kendüye ve kimesneye terk eylemelü dahl olmamak
bâbında inâyet ricasına arz eylemiş idi madam ki istikâmet ile hidmet idüb kendü
halinde olan emr-i şerîfime muhâlif deryâya tereke virmeyüb ve re‘âyâ te‘addîsi
olmaya mezbûr kimesneye hilâf-ı şer‘ ve kânûna dahl itdürmeyüb kimesneye zabt
itdürmesin
192/286
Bosnalu Ahmed Çâvuş'a virildi.4 Zi'l-ka‘de sene 979
Silistre beğine hüküm ki bundan akdem sancağına müte‘allik sipâhileriyle
hazır olub düşmen yerağıyla hazır olub bir münâsib mahalde cem‘iyet iken emrim
olmuş idi ol emrim kemâ-kân mukarrer olmağın buyurdum ki vardukda te’hîr
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
53
eylemeyüb Silistre sancağına müte‘allik olub alay beyi ve zü‘amâ ve erbâb-ı
tîmârı ile caba ve cevşen cebelüler ile düşmen yerağıyla sen dahi cebe ve
cevşenlerinle hazır ve amade olub sancağın emin mahalde cem‘iyet idüb etrâf ve
cevânibe göz kulak tutub ne cânibe hidmetde düşerse varub iktiza itdüğüne göre
yürüyüb vech-ü münâsib görüldüği üzere hidmetde bulunasın bu bâbda Vidin alay
beğine dahi hükm-i hümâyûnum yazılub sancağı beği erişince sipâhileriyle
cem‘iyet üzre olub anun gibi hidmet düşerse yanına varub hidmetde bulunmak
emrim olmuşdur lâzim oldukda müşârun-ileyh Vidin sancağı sipâhileriyle yanın
alub iktiza itüğüne göre adanın def‘ u ref‘ine bezl-i makdûr eyleyesin.Bosnalu
Ahmed çavuşa bir sûreti Vidin alay beğine yazılmışdır.
192/287
Ahmed Çavuş'a virildi. Fî selh-ı Zi'l-ka‘de sene 979
Semendre beğine hüküm ki bundan akdem Semendre alay beğine bir
mikdâr sipâhileriyle Klis'e göndermek emrim olmuşdur idi ol emri şerîfim
mûcebince irsâl olmuşmdir ne zamânda irsâl olundi ne vechile tedârük üzeredir
Südde-i Sa‘âdet'imde ma‘lûm olmak lâzim olub buyurdum ki vardukda mezkûr
alay beği fermân olunan sipâhilerile emr-i şerîfim üzerine irsâl olunmişmidir
nicedir irsâl olunduği takdîrce ne zamândan irsâl olunursa aslı ile ne gün çıkub
gediklerin yazub bildüresin.
193/288
Bosnalu Ahmed çavuşa 2 Zi'l-ka‘de sene 979
Vılçıtrın beğine hüküm ki hâlâ sancağına müte‘allik alay beği ve zü‘amâ
ve erbâb-ı tîmârıyla âlet-i harb ve kıtal edevat-ı ceng ü cidâl ile hâzır u müheyyâ
itdürüb bir münâsib mahalde cem‘iyet eylemek emr idüb buyurdum ki vardukda
emrim üzere sancağa müte‘allik alay beği ve zü‘amâ ve erbâb-ı tîmârın
kânûnname-i hümâyûnum mûcebince cebe ve cevşen ve cebelüleri ve âlet-i harb
ve kıtâl ceng ü cidâl veyâ tahmîl ve düşmen yerağıyla hâzır u müheyyâ itdürüb ve
sen dahi cebe ve cevşenlülerinle hazır ve amâde olub bir münâsib mahalde
cem‘iyet ile oturub etrâf ve cevânibe göz kulak tutub anun gibi ada bir tarafdan
hareket idüb mu‘âvenet lâzim olursa iktizâ itdüğüne göre te’hîr eylemeyüb varub
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
54
ve cebe ve münâsib görüldüği üzre a‘danın def‘ u ref‘ine envâ‘-ı sa‘y ve ikdâmın
zuhûra getüresin.
193/289
Bu dahi.
Alacahisâr beğine hüküm ki bundan akdem sana hükm-i hümâyûnum
yazulub sancağa müte‘allik olan zü‘amâ ve yaya sipâhileriyle ale't-te‘accîb
Növe'ye varub Hersek beği cebe gördüği üzre muhâfazada olmak emrim olmuş idi
ol emrim alî-mâkân mukarrer olunub hâlâ küffârın ol cânibe kasdı olduği i‘lâm
olunmağın mu‘accelen sipâhileriyle varub erişmek mühimmâtdan olmağın
buyurdum ki vardukda te’hîr eylemeyüb sâbıkâ götürülebilen evamir-i şerîfim
üzerine sancağına müte‘allik olan alay beği ve zü‘amâ ve erbâb-ı tîmârıyla
düşmen yerağıyla müretteb ve mükemmel alitteaccüb yürüyüb Növe'ye varub
müşârun-ileyh ile yekdil olub cebe ve cevşen ve münâsib görüldüği üzerine yaya
muhâfazadan dakîka fevt eylemeyesin.
193/290
Kastamoni beğine ve kadîsına hüküm ki Kastamoni kadîsına tâbi‘
Ortaperamlu nâm karyede Hacı Nasrullah nâm kimesne zâviye ihdâs eyleyüb
hırsûz harâmî ve sûhte tâyifesi gelüb yatak eyleyüb fesâd ü şenâ‘at eyledikden
hâlî olduği i‘lâm olunub buyurdumki vardukda bu husûsda bi'z-zât getüresin fi'l-
vakı‘ zaviye-i mezbûr sonradan ihdâs olunub hırsuz ve harâmî olunub mezbûr ve
harâmî ve ehl-i fesâd sûhte yataği olduği sahîhmidir nicedir başka hilâf-ı vâkı‘
olmuşmidir tamâm-ı ma‘lûm itdürüb ve kânûn üzre bildiresin.
194/291
İstanbul kadîsına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme sûret-i sicil gönderüp hâlâ
Ayasofya câmi‘nin mimarı olan Ahmed meclisi şer‘-ı şerîfe gelen ba‘zı
kimesneler câmi‘-ı şerîfin duvarlarına ve damına dahl eylediklerin bildirmeğin
nâyibin Mevlâna Abdurrahman ile Südde-i Sa‘âdet'im çâvuşlarından Mehmed
Çâvuş ve imam ve sâyir müslimânlardan fî arz ve ehl-i vukûf kimesneler
gönderüb varub gördüklerin İbrahim nâm kimesne câmi‘nin zemininde bir kuyi
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
55
kazub ve duvarlarına muttasıl bir fevkâni hela ve duvarıni örüb içinde birini hela--
-ihdâs idüb ve bir kemer ayağı içinde bir hâlâ dahi ihdâs idüb ihdâs idüb ve iki
kemer ayağı içinde dolub bir muhannic? ve bir ehka? fevkânî ve tahtânî evler binâ
idüb ve zikr olunan fevkânî helalar olduğundan ma‘adâ caminin duvarlarından ----
--idüb hasırları nihak olub üzerinde namâz mümkün olmayub cemaat bihuzûr
oldukların Dâri hoca nâm kimesne dahi câmi‘-ı şerîfin kapusi duvarına muttasıl
bir hela ihdâs eyledüğün gelüb zarar virdüklerin bu zikr olunan---men u def‘
olmak lâzim itdüğün bildirmişsin imdi buyurdumki vardukda bi'z-zât üzerine
varub eğer sûret-i sicilde mesdur olandır ve eğer bunlardan gayri cami şerîfe şeran
zararları olanlardır---itdürüb şer‘-ı şerîfe muhâlif kimesneye işler itdürmeyesin
eylemeyüb inâd idenleri yazub bildiresin.
195/292
İsa çavuşa virildi.26 Zi'l-ka‘de 979
Mora beğine hüküm ki mektûb gönderüb küffâr-ı hâksârın tedârük fitnede
olub fikr-i kadları Mora'ya gelmek üzre oldukların esîrlikden halâs olan Kapuci
Paşa haber virdüğün ve Mora sipâhileri Mizistre'de muhâfazada olub Tırhala beği
henüz gelmeyüb askere muzâyaka var itdüğün bildirmişsin imdi Tırhala beğine
tekrâr hüküm yazulub ale't-te‘accib sipâhilerünle---varub Mora'ya erişiniz deyû
emrim olmuşdur buyurdum ki vusûl buldukda dâyimâ basîret üzere olub etrâfa ve
cevânibe göz kulak tutub anun gibi küffârın gemileri bir mahale düşer ise fesâd ve
nusretleri def‘ınde tecessüs alamakan sa‘y ve ihtimâm eyleyüb bab-ı muhâfazada
dakîka fevt eylemeyesin ve sâbıkâ küfara tereke viren ahvâl-i fukarâyi ele getürüb
hakkından gelmek içün hüküm irsâl olunmuş idi ol emr-i şerîfim alimakan
mükerrer olub hâlâ Mora nâzırı Mehmed Çâvuş'un yanında olduğu istimâ‘ olunur
mezbûrdan taleb idüb dahi mahal virmeyüb emr-i sâbıkım mûcebince hakkından
gelüb emr-i şerîfim vardukda yazub bildüresin.
195/293
Bu dahi
Tırhala beğine hüküm ki bundan akdem sancağın askeriyle alitteaccüb
Mora muhâfazasına varub Mora beği ile vech-i münâsib olduğu üzere Mora'da
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
56
muhâfaza hizmetinde olmak emrim olmuş idi henüz varub erişmedüğün i‘lâm
olundi idi küffâr-ı hâksârın tekneleri ol cânibe düşmek ihtimâli olub Mora'da
asker küllî muzâyaka olmağın aliteaccüb sancağın sipâhileriyle baş ve yerağınız
ile varub erişmek emr idüb buyurum ki vusûl buldukda te’hîr eylemeyüb sâbıkâ
gönderilen hüküm mûcebince altmış nefer sipâhi eyleye çeri başın ol cânibde
muhâfazadaysa lâzim olan mahalde koyub sen sancağa müte‘allik sipâhiler ile
alitteaccüb düşmen yerağı ile müretteb ve mükemmel varub erişüb hidmet-i
muhâfazada müşârun-ileyh ile vech-ü münâsib görüldüği üzre hüsn-i ittifâk ve
ittihâd ile ihtimâm üzre olasın.
196/294
Ağriboz beğine hüküm ki hâlâ sana Vidin sancağım inâyet olunub ol
bâbda sana müstakil hüküm irsâl olunur buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr
eylemeyüb sancağına varub alay beği Vidin sancağın sipâhileriyle cem‘iyet üzere
olmak emrim olmuşdur sen dahi mu‘accelen erişüb anun gibi Buğdan tarafına bir
hareket olub mu‘âvenet lâzim olursa Silistre beyi olan Hamza dâme izzühû ile
Hasan ittifâk u ittihâd ile yekdîl ve yekcîhet olub mahal iktiza itdüğüne göre
hidmette bulunasın.
196/295
Ohri beğine hüküm ki mektûb gönderüb livâ-i mezbûrede aşağı Herberi(?)
nâhiyesinde Lora ve Berhe ve Ulaşah ve Goz nâm karyeler kadîmden isyân üzere
olub ve harâc ve adet-i ağnâmların ve sâyir rüsûm-ı örfilerin virmeyüb nice
âdemler fitne idüb ve mala ve---davarlarına gâret idüb re‘âyâya---virüb ve karye
halkının evlerini ve yaylakların basub koyunların ve bağ ve atlların üzerine alub
te‘addîden hâlî olmayub itâ‘at-ı şer‘-ı şerîf eylemedüklerin bildirmişsin imdi
buyurdum ki vusûl buldukda zikr olunan karyeler halkına Hasan istimâlet virüb
lâzim olan harâc ve adet-i ağnâm ve sâyir rüsûm-u örfiyyelerin edâ idüb kendü
hâllerinde olalar şöyleki inâd ve muhâlefet eyleyüb şer‘-ı şerîfe itâ‘at eylemeyüb
isyânları mükerrer olursa baş başa ehl-i fesâdın ele getürüb hakkından gelesin ele
gelmek mümkün olmayub tamâm isyân üzere olursa isyânları sâbit sicil oldukdan
sonra hüsn-i tedârikle urub haklarından gelmek bâbında sa‘y ve ikdâm eyleyesin
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
57
ammâ bu bahâne ile mecd u celb u ahz içün kendü hâllerinde olanları dahl olunub
ehl-i fesâda himâyet oldukdan ziyâde hazer hazer eyleyesin itâ‘at-ı şer’a itmeyüb
zimmetlerine lâzim olan rüsûmât-ı şer‘ıyyeyi vermeğe inâd üzre olub dâyimâ
fesâd üzre iseler aslâ mecâl virmeyüb haklarından geldiresin ammâ içlerinden
ba‘zısı itâ‘at üzere olub ba‘zı olmayub itâ‘at üzere olanlar ile olmayanlar
denilmek münâsib değildir ol bâbda tamâm basîret üzre dikkat idüb mazlumaya
vech-i dahl olunmaya ve mukaddemâ dahi himâyet olunmaya.
197/296
Anatoli beğlerbeğine hüküm ki bundan akdem Donanma-i Hümâyûn'um
muhârebesinden sonra İnebahtı'ya ve Edirne'ye gelüb yoklanan sipâhilerin defteri
sana irsâl olundi buyurdum ki varub vusûl deftere müracaat eyleyüb mestûr
olanlardan ma‘ada sana gelenlerin her birine---gemi ne mahalde görüb ve ne
mahalde çıkub nice olduğun teftîş eyleyüb dahi şunların deryâda bile olub
muhârebede bulundukları sana alem hâsıl olub ve yahud sancağın beğlerinden ve
alay beğlerinden mühürlü arzlar evvel ol asılların tîmârlarına berâtların mûcebince
başka deftere kayd itdürüb mahal şehir olanları dahi başka tîmârları ve başka
karyeleri ve pazarları ile başka defter eyleyüb defterlerin Südde-i Sa‘âdet'üme
gönderesin ol bâbda sonra emr-i şerîfim ne vechile sâdır olursa mucîbi ile amel
eyleyesin.
Bir sûreti Rûm beğlerbeğine sipâhilerden Emir ve sipâh Musdafa nâm
sipâhilere virildi.
198/297
Yazıldı.
Kapudâna hüküm ki Delvine Beyi mektûb gönderüb Vulistin kazâsında
Oğlatis nâm karyeler etrâfında beş pâre karyeler isyân eyleyüb peksimed içün
buğdayları olmayub ve kürekçilerin virmediklerin bildürüb zikr olunan karyeleri
defter eyleyüb irsâl eylemeğin defterin sûreti ayni ile ihraç olunub sana gönderildi
buyurdum ki vusûl buldukda Donanma-i Hümâyûn'umla ol cânibe varmak
müyesser oldukda zikr olunan defterde mestur olan karyelerin ahvâlin teftîş
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
58
eyleyüb dahi fi'l-vakı‘ isyân tuğyanları mükerrer ise baş ehl-i fesâdın hüsn-i tedbir
ve tedârikle ele getürüb haklarından gelüb bir ehi fesâdı tutub küreğe koşasın.
198/298
Yazıldı.
Sinan Paşa'nın kâtibi Şa‘bân'a virildi. Fî 19 Zi'l-ka‘de sene 979
Anatoli kadîsına hüküm ki hâlâ mahrûse-i Mısır'da vezirim Sinan Paşa
edâma'llâhü te’âlâ iclâlehü âdemleri Südde-i Sa‘âdet'üme gelüb girü ve ol cânibe
irsâl olmağın buyurdumki Anatoli'ya vardukda te’hîr itdürmeyüb bir kalyata ile
mahrûse-i Mısır'a irsâl eyleyesin.
198/299
Yazıldı.
Âdemî Evla'ya virildi. Fî 27 Zi'l-ka‘de sene 979
Ağriboz kadîsına hüküm ki hâlâ Ağriboz beyi mektûb gönderüb Handuda
nâhiyesinde Nikola nâm manastır rahibleri küffâr ile muameleleri olub bu cânibin
ahvâli i‘lâm eyleyüb fesâd eylemekden hâlî olmayub bir vechile ref‘i lâzim
itdüğün bildirmeğin sen dahi bu bâbda anlar hakkında neye vâkıf olmuş isen arz
olunmak lâzim olmayub buyurdum ki vusûl bukdukda bu bâbda bi'z-zât
mukayyed olub fi'l-vakı‘ zikr olunan manastırın rahibleri küffâr ile muameleleri
olub bu cânibden olan ahvâli i‘lâm idüb men‘ fesâd oldukları ve isyânları
vakı‘midir nicedir ehl-i fesâd melcani olub manastırlarının metaneti bâ‘is midir
içinde yerağı ve âlet-i harbî varmıdır ve bi'l-cümle müşârun-ileyh arz eyledüği
üzre ref‘ı lâzim yazub Südde-i Sa‘âdet'üme bildüresin ve bu bâbda bir vechile
mukayyed olasın mezbûr rahibler kendü hâllerinden olub memlekete zararları
olmayub mufassal arz ile iş eylemekden ve yahud arz olunduği gibi olub himâyet
olunmakdan hazer üzre olasın.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
59
199/300
Yazıldı.
Osmân Ağa'nın âdemine virildi.Fî 29 Zi'l-ka‘de sene 979
Bosna beğine ve Kamangrad kadîsına hüküm ki Osmân Ağa gelüb on bin
akçe tîmâr hüküm virülüb ba‘zı hâric ez-defter ve gayri kendüye bir teabin
tarîkiyle tevcîh olunub ma‘den olunagelen haberi olmağla livâ-i mezbûre tâbi‘
Gologoviç nâm karye kurbünde tob yuvarlağı ve darbzen kundağı hâsıl olur
ma‘den bulub ihya idüb mamul olmayasın uhdesine alub işlettüği takdîrce nice
kalama ve mâl-ı mîrîye küllî nef olduğun bildürüb ma‘den-i mezbûre işlemez ise
içün havâss-ı hümâyûnumdan Tirebova'ya tâbi‘ Tasiye ve Ezmiyan'a tâbi‘ Terik
ve Banyaluka'ya tâbi‘ Kuruta ve Kalçuk'a ve Lofça'ya tâbi‘ Korkuca ve Ezmiyan'a
tâbi‘ Gulaş ve Oş ve Kamangrad ve Ezmiyan'a tâbi‘ Kuruca ve Dubrovine ve
Obroliç ve Lofça'ya tâbi‘ Baka ve Yakoviçe ve Ezmiyana tâbi‘ Hamlana ve
Bervana ve Dukaviçe ve Bamçe ve Lofça'ya tâbi‘ Merikoça ve Ezmiyana tâbi‘
Esîrcik ve yine buna tâbi‘ Bocavine ve Rayen Potgradiye ve Larcedek ve İskata ve
İşrajniçe ve Selona ve Lofça'ya tâbi‘ Dizağadi ve Lukoviçe Alemhanis nâm
karyeler ve sancak haslarından Novasine tâbi‘ Omanke ve Ostroviçe ve
Gorgoloviçe ve Radik ve Istıraluka Kenzerustav ve Çeranik ve Potgorin ve
Magaruna ve Logovik ve Kamangrad'a tâbi‘ Kelibad ve Koprana ve Drağadna ve
İvaniska nâm kurâ ahâliler ta'yîn olunmasın murâd eyledüğün buyurdum ki vusûl
buldukda zikr olunan ma‘den ihyâ ve abâdân olub uhdesinde olduği üzre işledüb
tob yuvarlağı ve darbzen kundağı ve sâyir demür alât hâsıl olmağın zikr olunan
kurâ ahâlilerin ma‘den-i mezbûre istihdâm etmeleri ol vaktde havâss-ı
hümâyûnum eminlerinden ve sancakbeği âdemlerinden ve gayriden kimesneye
dahl ve ta‘arruz itdürmeyesin ki ma‘den-i mezbûrumdan olmak lâzim gelmeye
anun gibi zaruret ve muzâyaka lâzim gelenlere ihtiyac olursa imece tarîkiyle
görüb itmâma maslahat itmek bâbında envâ‘-ı ikdâm ve ihtimâm eyleyesin ve
bulasın.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
60
200/301
Yazıldı.Bu dahi
Bosna beğine hüküm ki hâliyâ sancağına müte‘allık Kamangrad kurbunde
Gologoviç nâm mahalde top yuvarlağı ve darbzen kundağı hâsıl olacak ma‘de-
cedîdin hizmetine ta’yîn olunan kurâ halkından ihmâl ü müsâhele üzre olanların
haklarından gelmek mümkün olduği kadar mu‘avenet itmek emr idüb buyurdum
ki vusûl buldukda anun gibi ma‘den-i mezbûraya hidmeti içün ta’yîn olunan kurâ
ahâlisinden ihmâl ü müsâhele itdürmeyüb emr olundukları hidmetlere mu‘âşeret
itdürüb ve sen dahi âsân ve müyesser olduği üzre gereği gibi mu‘âvenet ve
müsâderet eyleyüb ihyâ ve abâdan olmasına mesa‘ı eyleyesin şöyle bilesin.
200/302
Yazıldı.Bu dahi.
Bosna ve İzvornik ve Semendre beğlerine ve kadîlarına ve emînlere
hüküm ki za‘îm Osmân gelüb Bosna'nın Kamangrad kurbünde yeniden olan
demür ma‘denin ihyâsı içün demürcilerden olan ma‘den-i mezbûre her kim
giderse kimesne mâni‘ olmamak bâbında hüküm taleb itmeğin buyurdumki vusûl
buldukda anun gibi ------- olan madenlerün madencilerinden ve Serberince'den ve
Kazanova Kabzon nâm ma‘denlerün ma‘dencilerinden her kim ma‘dene varmak
istedüklerinde kimesneye mâni‘ ve dafi‘ olmaya şöyle bilesin.
201/303
Yevmü'l-Hamîs, fî 2 Ramazâni'l-mübârek sene 979, Edirne
Koçaniye muhafazında olan Musdafa kethudâya virildi. Fî 3 Ramazân
Alacahisâr beğine Bane ve Prekin kadîlarına hüküm ki Koçaniye dağları
muhâfazası hidmetinde olub ol taraflardan olan martaloslara serdar olan dârende
za‘îm Musdafa gelüb kadîmden derbend karyeler dahi mu‘âvenet iden gelüb ve ol
husûs içün dahi hüküm virülüb yine mukayyed olmadıkların ve martalozlar
hidmet-i muhâfazaya gelmeyüb inâd ve muhâlif itdükleri bildirmeğin anun gibi
hidmete gelmeyen martalozları ele getürüb küreğe konulmak kadîmden mu‘âvenet
idegelen derbend karyeleri mu‘âvenet itmek emr idüb buyurdum ki vardukda bu
bâbda mukayyed olub anun gibi kadîmden muhâfazada bile olmak adetleri olub
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
61
hâlâ inâd ve muhâlefet eyleyen martalosları ele getürüb mukayyed ve mahbûs
Südde-i Sa‘âdet'üme gönderesin ki küreğe konulmak ve kadîmden mu‘âvenet
idegelen derbend karyeleri ber karar sâbık mu‘âvenet itdürüb olunagelen muhâlif
te‘allül itdürmeyesin anun gibi te‘allül ve inâd iden derbend karyelerin yazub
Südde-i Sa’âdet'üme bildüresin.
201/304
Hisâr-erlerinden Ahmed'e virildi.4 Ramazân
Kapudâne hüküm ki Boğazhisârlarında girift olunan arpa ve buğday tahmîl
olunmuş iki kıt‘a geminin fürûht olunmasın emr idüb buyurdum ki vardukda emr-
i şerîfim mûcebince Boğazhisârlarında girift olunan iki kıt‘a gemileri bey‘ ettirip
akçasını mîrî için zapt etdüresin.
201/305
Musdafa Çavuş'a virildi. Fî 2 Ramazân.
Kite kadîsına hüküm ki Tophâne-i Âmire'm mühimmi içün çam oduni
lâzim ve mühim olmağın taht-ı kazânuzda beş bin çeki çam oduni tedârük ve irsâl
olunmasın emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr ü tevakkuf itmeyüb taht-u
kazânuzda olan re‘âyâ ya ber-vech-i isti‘câl beş bin çeki çam oduni kesdürüb
rençber gemileriyle mu‘accelen Tophâne-i Âmire'me gönderüb odun sahiblerine
teslîm itdüresin bahâsıçün lâzim olan akçe şimdiye dek virilügeldüği yerlerden
olageldüği üzre virdüresin.
202/306
Yazıldı.
Balıkcı Sinan Çavuş'a virildi. Fî 28 Şa‘bân
Mora müfettişi ve Mevlâna Balyebadra kadîsı Muhyiddine hüküm ki
Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından Mora nâzırı Mehmed çavuşa hüküm ki hâlâ
Muton’da olan at gemileri meremmete muhtâc ise meremmet olmasın emr idüb
buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr eylemeyüb Muton'da olan at gemilerin görüb
anun gibi meremmete muhtâc ise aslâ te’hîr eylemeyüb meremmet ve kalafat
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
62
itdürüb hâzır u müheyyâ itdüresin ve ne vechile tedârük eylediğin yazub
bildiresin.
202/307
Yazıldı.
Erzurum beğlerbeğine hüküm ki Ergani beği Mahmûd dâme izzühû
Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb Ergani Kal‘ası dizdârı Hamza içün ehl-i
heva olub şehirde ve bağçesinde olub kalada kal‘a kâtibinin evi açılub küllî esbâb
sirka olunub dizdârın oğulları at besleyüb Hazreti Zülküf Nebî alehi's-selâm vâkıf
karyelerine çıkub arpa ve saman ve sâyir mâkûlatların---alub hisâr-erenlerinin
ulûfelerin kabz olub ne kadar mâl taleb eylediklerin aşikar idüb şirret ve
şekâvetden hâlî olmayub her vechile ref‘i belki sülbi vâsıldır deyû bildirmeğin
dizdârlığı alınub buyurdum ki vusûl buldukda bu husûsı toprak kadîsı mütfî ile
hak üzre göresin fi'l-vakı‘ kal‘a hidmetinde olmayub kendü havalisinden olub
vech-ü meşrûh üzre oğulları vâkıf kurâya zulm ve te‘addî eyleyüb ve hisâr-
erlerinin mevâcibi alub aşikâr idüb şirret ve şekâvet üzre olduği vakı‘ ise hisâr-
erenlerinin sâbit olan hukûkun bî-kusûr eshâbın alıvirüb dahi ol yerden alakasın
kat‘ itdürüb cümle ta‘allukatı ile Kıbrıs'a sürgün idüb Trablus beği olan Muzaffer
dâme izzühûya ulaşdurasın ki Trablus'dan Kıbrıs'a gönderilüb teslîm olunduğuna
tenbîh eyleyesin ki temessük alub Südde-i Sa‘âdet'üme göndere ammâ tamâm hak
üzre olub arz ve tenbîh olmakdan ve ehl-i fesâda himâyet eylemekden ihtiyâd
eyleyesin.
203/308
Alî Çavuş'a virildi. Fî 5 Ramazân sene 979
Kıbrıs beğlerbeğine hüküm ki Baf gönüllüler ağası Mehmed zîde mecdühû
sana gönderdüği mektûbi Südde-i Sa‘âdet'üme gönderüb Propavlova nâm
kâfirlerin ve ba‘zı sana tâbi‘ kefere fesâd ü şenâ‘at üzre olub bir fitneye bâ‘is
olmak üzre oldukların ve kapudân kalyo dahi gezen frenklerin zararı olmak
mukarrer olub Propavlova'nun kâtibin ve birkaç zarar gelecek kâfirler ele
getürülüb habs olunmak husûsı bildürüb ol bâbda her ne demiş ise mufassal
ma‘lûm şerîfm olmuşdur imdi mezbûr Propavlova'nın henüz Venediklü ile
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
63
hissiyet mu‘âmelesi olub bir fesâd eylemek ihtimâli varsa mecâl virmeyüb siyâset
eylemek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda mukayyed olub mezbûr
kâfirin ahvâlin hissine beliğ eyleyüb anun gibi Venediklü ile hissiet muamelesi
olub tevâbî‘ ile bir fesâd eylemek ihtimâli varsa hüsn-i tedârikle ele getürüb
kendüye ve sâyir fesâd ü şenâ‘at eylemek ihtimâli olan tevabi ile bir vechile
siyâset eyleyesin ki bir fıtrat ve fesâda bâ‘is olmalu olmayub bu bahâne ile kendü
halinde kâr u kisblerinde olanlara dahl olunmakdan ziyâde ihtiyâd üzre olasın ve
bi'l-cümle cezîrenin ihyâ ve abâdan olmasına ve re‘âyâ ve berâyâ huzûr hal ile
kâr u kisblerinde olmak bâbında ve sâyir asılca müte‘allik olan umûrda bezl-i
makdûr eyleyüb envâ‘-ı mesâ‘î-i cemîlen vücûda getüresin ve ne vechile tedârük
eylediğin yazub bildiresin.
203 /309
Balıkcı Sinan Çavuş'a virildi.28 Şa‘bân
Delvine beğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Yolca
Kal‘ası'nın üç cânibinin dizdârı olmayub Arnavud kâfirleri havfından iki kıt‘a
darbzen konulub adveye dayanur kal‘a olmayub beş on yük akçe ile yeniden kal‘a
binâ olunmak lâzımdır deyû bildirmişsin ol bâbda her ne demiş isen ma‘lûm oldi
imdi darbzenleri alub aher kal‘aya itmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda
darbzenleri alub aher kal‘aya koyasın ammâ Semud Kal‘ası gibi olmakdan ziyâde
hazer eyleyesin.
204/310
Mehmed Çavuş'a virildi. Fi 28 Şa‘bân
Sinob kadîsına hüküm ki mektûb gönderüb on dokuz kadırga ve üç
baştarda görilüb ve sâbıkâ naks olan at gemisi dahi binâya mübâşeret olmağın ve
Süleymân Re’îs dahi beş kıt‘a kadırga binâ idüb Bafra ve Sinob re‘âyâsın
istihdâm olunub kürekçileri avf olunmak husûsı bildirmişsin imdi re‘âyâ bu def‘a
hesab olunub himâyet olunmak mümkün değildir inşâ’a'llâhü'l-e‘azz bir vakt
himâyet oluna buyurdum ki vusûl buldukda gemileri erişdirmek ardınca olub bab-
ı ikdâmda dakîka fevt eylemeyesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
64
204/311
Bostan çavuşun âdemi Ahmed'e virildi. Fî 4 Ramazân
Bostan Çavuş'a hüküm ki hak te‘âla’nın ulu inâyetine tevekkül olunub
evvel bahar-ı huceste- âsârda inşâa'llâhu te‘âla gazâ ve cihâd içün deryâ azim
Donanma-i Hümâyûn'um göndermek tazmimi sâbit olmuşdur asker İslam'a envâ‘-
ı teveccühât cemîl ile nusret ileyha müyesser olmuş evvela öyle olsa Kaz Dağı'nda
ve Karaburun'da ve Balcılar'da harbe kâdir ve ok ve yay ve tüfenk isti‘maletde
mahir yarar yiğitler olmağın gemiler cenkcileri içün mezbûrlardan yarar yiğitler
tedârük ve irsâl olunmasın emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr ü
tevakkuf itmeyüb Kaz Dağı ve Karaburun ve Balcılar nevâhîsinde bu husûsı nida
idüb dahi ol yerlerin ok ve yay ve tüfenk isti‘maletine kâdir ve cenk urmada yarar
tuvânâ yedi sekiz yüz mümkün ise dahi ziyâde yarar yiğitler yazub tüfenkleri ve
ok ve yayları ile ve sâyir düşmen yerağı ile yazub her on nefere bir bölükbaşı ve
cümlesine bir serdar ta‘yîn idüb nevrûz mübârekden sonra Dergâh-ı Mu‘allâ'ma
gönderesin ki murâdı olanlar harb yazılub ve murâd idenler cenkci yazılub
fisebili'llahi te‘âlâ gazâ ve cihâd içün Donanam-i Hümâyûn'umla irsâl olunalar
inşâa'llâhu te‘âlâ hidmetde ve yoldaşlıkda bulunanların hâllerine göredir ekseri
inâyet olunmak mukarrerdir ana göre tenbîh ve nidâ idüb ziyâde yarar yiğitler
cem‘ itmede dakîka fevt itmeyesin ve ne vechile mübâşeret ve tedârük itdüğün arz
eyleyesin.
205 /312
Musdafa Çavuş'a virildi. Fî 13 Şa‘bân 979
Kapudâne hüküm ki Akgirman'da olan üç pare kalyatanın ikisin baş ve
yeraklarıyla Südde-i Sa‘âdet'üme gönderülüb biri anda kalmak içün sâbıkâ hükm-i
hümâyûnum gönderilmiş idi hâlâ ol cânibde dahi küffâr-ı hâksârın harâmîleri
şayka ve kayıkları ile dâyimâ fesâddan hâlî olmadıkları ve kalyataları ol
mahâllerden isti‘mal olunmayub zayıf olub hurda kayıklar binâ olmak lâzim
itdüğü istimâ‘ olmağın buyurdum ki vusûl buldukda hâssa re’îslerden re’îs Saru
Alî ve yahud ve bir ehl-i vukûfi gönderüb tenbîh eyleyesin ki zikr olunan
kalyataların küçükleri ol mahâllerde isti‘male kâbil ikisin alıkoyub büyüklerin
götüre değilse cümlesin gönderüb ve birkaç hurda kayıklar binâ itdürüb ol cânibe
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
65
hıfz u hırâset eyleyüb gaflet ile bir mahale küffârdan zarar u güzend
erişdirmekden ziyâde hazer eyleyesin.
205/313
Akgirman beğine hüküm ki Akgirman'da olan üç pare kalyatanın ikisi baş
ve yeraklarıyla Südde-i Sa‘âdet'üme gönderilüb biri anda kalmak içün sâbıkâ
hükm-i hümâyûnum gönderilmiş idi hâlâ ol cânibde dahi küffâr-ı hâksârın
hareketleri şayka ve kayıklar ile dâyimâ fesâddan hâlî olmadıkları ve kalyatalar ol
mahâllerde isti‘mal olunmayub men‘ olub hurda kayıklar binâ olmak lâzim itdüğü
istimâ‘ olmağın zikr olunan kalyataların küçüklerin ol mahâllerde isti‘male kâbil
ise ikisin alıkoyub büyüklerin göndere değilse cümlesin gönderüb anda birkaç
hurda kayıklar binâ olub andan muhâfaza hidmetden olmak içün bir re’îs ta‘yîn
olunub irsâl olunmuşdur buyurdum ki vusûl buldukda zikr olunan kalyatalar anda
isti‘male kâbil ise ikisini alıkoyub büyüklerin gönderesin değil ise cümlesin
gönderüb anda emrim üzre isti‘male kâbil mezbûre re’îsin birkaç bab hurda
kalyatalar binâ eylemeye mu‘âvenet idüb ol cevânibi hıfz itdüresin.
206/314
Musdafa Çavuş'a virildi. Fî 13 Şa‘bân
İstanbul Hâssa Harc Emîni Alî'ye hüküm Selanik kadîsı mektûb gönderüb
Ohri câniblerinde işlenen kükürdü geldikde ale't-te‘accib göndermek göndermek
emrim olub Ohri cânibden kükürd gelmeyüb Selanik İskelesi'ne vakı‘ olan
mücrîmleri yoklatdıkda dört yüz altmış dört kantar ve dokuz lodre kükürt bulunub
ba‘de'l-vezn taraflara konulub her kantar yedişer akçe navlun kal idüb navlununsa
virmek üzre İstanbul zahîresi içün gelen Karadenizlü Ahmed oğli Hıdır nâm re’îs
gemisine tahmîl idüb hisâr-erleri ile gönderdüğün bildirmeğin buyurdum ki vusûl
buldukda zikr olunan kükürdi alub kabz eyleyesin ve lâzim navlunı viresin.
206/315
Balıkcı Sinan Çavuş'a virildi. Fî 28 Şa‘bân
Mora beğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb küffâr-ı
hâksârın Körfüs'da olan donanmasından ma‘adâ kırk pâre kadırgaya dahi bir beğ
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
66
kapudân nasb idüb ve cebe ve cevşen ve yerak ile memlukimi Manya asilerine
teslîm idüb Manya Kal‘ası'n binâ itmek üzre olub ol taraflarda asker şedit ihtiyaç
olduğun bildirmişsin ol bâbda her ne demiş isen ma‘lûm oldi imdi bundan akdem
ol cevânibin muhâfazasıçün iki yüz nefer yeniçeri ile üç yüz ulûfeci kethudâ ile
göndermek emrim olmuş idi zikr olunan yeniçeri ve ulûfeciler varmışlar mıdır
nice olmuşdur yoklayub görmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr
eylemeyüb sâbıkâ ol tarafın muhâfazasıçün ta‘yîn olunan yeniçeri yeniçeri ve
ulûfeci kullarım varmışlar mıdır nice olmuşdur her kal‘ada ne mikdâr yeniçeri
vardır ve Mora'da olan kullarımın neferleri yerlü yerindemidir nicedir ve bi'l-
cümle eğer yeniçeri ve eğer ulûfecidir her kal‘ada ne mikdâr kimesne olub bi'l-fi‘l
ol cevânibde ne mikdâr kimesne vücûd olduğun mufassal ü meşrûh yazub defter
eyleyüb defterin Südde-i Sa‘âdet'üme gönderüb sancağın askeri ile ve il-eri
cem‘iyet in ile dâyimâ düşmen yeraği ile hazır ve amade olub etrâf ve cevânibe
göz kulak tutub anun gibi küffâr-ı hâksârın sana gemileri ol cânibden birin
düşmek ihtimâli olursa Tırhala beği Bayezid dâme izzühûya hüküm yazılub
sancağın askeri ile hazırolub senün tarafsa nâzır olub anun gibi mu‘âvenet lâzim
olursa varub erişmeğin emrim olmağın müşârun-ileyhe haberleşüb dahi lâzim
oldukda yanına götürdüb vech-ü münâsib görüldüği üzre hüsn-i ittifâk ittihâd ile
küffâr-ı hâksârın mazarrat ve fesâdın def’ü ref’ eylemekden envâ‘-ı ikdâm ve
ihtimâmın vücûda getüresin muhâfaza husûsi mühimmân umûrdandır gaflet
eylemeyüb küffâr-ı hâksârın edvar ve evsağın ve fikr-ü tedâriklerin tenbîh eyleyüb
ana göre tedârük üzre olub gaflet ile bir mahale zarar erişdirmekden hazer
eyleyesin ve vâkıf olduğun ahbâr-ı sahîhayı alittevali i‘lâmdan hâli olmayasın.
207/316
Balıkcı Sinan Çavuş'a virildi. Fî 27 Şa‘bân
Mora beğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Mora'ya
tâbi‘ Muton Kal‘ası'nda vakı‘ olan topların semereleri mürûr zamân ile köhne ve
harab olub tahrib muhtâc olmağın bin aded mertek bin aded tahta ve mîrî
mahzenlerin sakafları dahi harâbe gark olub tecdîdi lâzim olduği ecilden beş yüz
aded çubuk ve beş yüz aded verge(?) ve zikr olunan çubukdan yapan ağaci iki yüz
kıt‘a ve kal‘a mezbûrda olan toplar içün elli hesab tob arabası tekerlekleri ve hâlâ
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
67
irsâl olan sekiz kıt‘a top çapları ki her bir çapa göre üç yüz demürlü ağları ve
kal‘ada asıl fitil oti olmayub on varil fitil oti ve bir çift büyük demürci küreği
ziyâde lâzımdır deyû dizdârı ve topçibaşı ve sâyir ahâliyi kal‘a i‘lâm eylemişsin
imdi bundan akdem at gemiler ile ne kadar esbâb virilmişdir ol esbâb nice oldi
varub vâsıl oldimi hâlâ dahi lâzim olan esbâbıtedârük içün kapudâne ve
gönderilen çapa göre yuvarlak gönderilmek içün topçibaşına ahkâm-ı şerîfe
yazılub gönderilmişdir inşâ’a'llâhü'l-e‘azz an karib varub vâsıl olmak üzredir
buyurdum ki vusûl buldukda sâbıkâ gönderilen esbâb varub vâsıl olmişmidir
nicedir ol kifâyet eylemezmi kifâyet eyledüği takdirde bu def‘a arz eyledüğün
üzre lâzim olan esbâb ve çaplara göre yuvarlak ve fitil oti göndermek içün
kapudâne ve topçibaşıya gönderilen evamir-i şerîfim mûcebince an-karib varub
erişmek üzredir cem‘an ol cevâbın muhâfazasında mecid ve merdane olub
kalaların ta‘mîri ve termîme mutac olan yerlerin ve baş ve yerakların mümkün
olduği üzre ihzâr ve tedârük idüb bab-ı muhâfazada dakîka fevt eylemeyesin
inşâ’a'llâhü'l-e‘azz taleb olunan esbâb vardukda vech-ü münâsib görüldüği tecdîdi
lâzim olanların tecdîd ve meremmete muhtâc olanları müretteb hazır ve amade
eyleyesin ve ne vechile tedârük idüb taleb olunan esbâb ne zamân varub vâsıl
olduğun yazub bildiresin.
208/317
Muton Kal‘ası'nın kethudâsı Hamza'ya virildi. Fî 5 Ramazân
Bir sûreti kapudâne yazıldı ki Mora beği mektûb gönderüb arz eylemiş
imdi bundan akdem at gemileri ile ne kadar esbâb virilmişdir nice olmuşdur
gitmekle gönderilmişdir henüz gönderilmedi aslı nedir buyurdum ki vusûl
buldukda te’hîr eylemeyüb zikr olunan esbâbısâbıkâ at gemileri ile irsâl olmak
emrim olmiş iken gönderilmemesine bâ’is ne olmişdir aslı nedir yoğsa
gönderilmemiş midir gemiler ile gönderilmişdir ma’lum idünüb dahi şöyle ki
gönderilmeyüb emr-i sabıkım mûcebince mûcebince fermân olunan esbâbıtedârük
idüb irsâl eyleyüb ve hâlâ lâzim olanları dahi tedârük idüb ol cânibe göndermeniz
ile ale't-te‘accib göndermek bâbında envâ‘-ı sa‘y cemili vücûda getürüb ve ne
vechile tedârük idüb ne zamân gönderildüği ve ne kadar sana irsâl olunduğun
yazub bildiresin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
68
209/318
Bu dahi.
Bir sûreti Topçibaşıya yazıldı.
Mora beği Mehmed dâme izzühû Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb
arz eylemiş imdi lâzim top yuvarlakların ve fitil oti ve sâyir sana mute‘allik olan
levâzımı ale't-te‘accib irsâl itmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda aslâ
te’hîr eylemeyüb taleb olunan eğer yuvarlakdır eğer fitil otidir ve eğer gayridir
gönderilen çapa göre yuvarlakların ve sâyir levâzımı tedârük idüb dahi kapudân
dâme ikbâlühû ile müşâvere idüb dahi sâyir lâzim olan kereste ol cânibe gemi ile
göndermelü oldukda sen yuvarlakları ve sâyir sana müte‘allık olan taleb olunan
levâzımı bile irsâl eyleyesin.
210/319
Pehlevan Hasan Çavuş'a virildi. Fî 4 Ramazân
Kapudâne hüküm ki Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb emr-i şerîfim
mûcebince re’îs ve azab ve yelkenciyi görüb bi'l-fi‘l hâssa hâricden ulûfe tasarruf
ider üç yüzden ziyâde re’îs oub iki bin üç yüz seksen beş nefer azab olub lâkin üç
yüz seksen beş neferi ekabir hidmetde ve yüz elli neferi Rodos gemilerinde ve on
beş neferi Kavala'da ve kırk neferi Sanacık'da ve Sakız'da olan gemilerde ve
altmış neferi tersâne nöbeti hidmetinde ve on iki neferi gömiler olub ve beş neferi
mütekâ‘id id ve on beş neferi müteferrika olub ve otuz neferi mahzen ve akçe
hidmetde oldukların vechile yedi yüz nefer olub yedi bin altı yüz yetmiş sekiz
nefer olur iki yüz kıt‘a gemiye on ikişer nefer azabdan iki bin dört yüz nefer olur
nefer takdîrce yedi yüz yigirmi nefer âdem lâzim değildir Donanma-i Hümâyûn
gidecek tersanede nöbet beklemeğe ve tob gemilerine ve sâyir hidmete küllî âdem
olub reyisler kifâyet eyledüğün bildirmişsin imdi bir bölük re’îs ile on olmak üzre
ta’yîn eyleyüb yelkenci iken terfi ile re’îs olanları emr-i sâbıkım mûcebince girü
yelkenci eyleyüb ekâbir yanında olan azebi cümle getürdüb istihdâm eylemek emr
idüb buyurdum ki vusûl buldukda emrim mûcebince her bölüğe re’îs ile amel
olmak üzre ta‘yîn eyleyüb ve kadîmden yelkenci olub terfiyle re’îs olanları girü ve
emr-i sabık muktezâsınca ulûfe ile yelkenci eyleyüb ekabir yanında olan eğer
müteferrikadır ve eğer azeb ve eğer gayrıdır cümlesin getürdüb gelmeyüb
hidmetlerinde ihmâli olanların gediklerin aher hidmete yarar kimesnelere tevcîh
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
69
eyleyesin ve bi'l-cümle Tersâne-i Âmirem hidmetkârlarından eğer azab ve eğer
gayrıdır yanında kimesne olduğuna aslâ rızâ-yı şerîfüm şerîfim yokdur aslâ ve
kat’a bir ferdi yanında komayub cümlesin getürdüb istihdâm eyleyesin
gelmeyenlerin gediklerin aher yararlara viresin.
211/320
Hasan Çavuş'a virildi. Fî 10 Şa‘bân
Mora beğine hüküm ki hâlâ sancağda ba‘zı re’âyâ küffâr-ı hâksâr ile
yekdil olub ittifâk fesâd ü şenâ’at üzre olmak kasd eyledikleri i‘lâm olundi idi
memlekette anun gibi fesâd ü şenâ’at üzre olan müfsid ve âsîlerin kılıç ile olmak
mühimmândandır buyurdum ki vusûl buldukda gicede ve gündüzde gaflet üzre
olmayub sancağın ve sancağında olan kal‘anın hıfz u hırâsetde dakîka fevt
itmeyüb sancağında anun gibi re’âyâ ü berâyâdan küffârla muamele idüb ittifâk
fesâd üzre kimesneler varsa aslâ ve kat’a eman virmeyüb ele getürüb hakkından
gelesin ve töhmet ve isyânları şâyî olanları hüsn-i tedbir ve tedârük ile ele getürüb
Anatoli’da olan hâssa gemilerime küreğe teslîm idüb kaç kimesne teslîm itdüğün
arz idüb sancağın hıfz u hırâset aslâ ve kat’a dakîka fevt itmeyesin ve sancağında
bu makûle kimesneler varmıdır olduği takdîrce emrim üzre ne vechile haklarından
geldüğün arz eyleyesin ve bi'l-cümle bu bâbda kemâl basîret üzre olub eğer sâbıkâ
fesâda mübâşeret idenlerdir ve eğer re‘âyâ yı ihtilal iden ehl-i fesâd başubuğ
olmak ihtimâli olanları hüsn-i tedârük ile ele getürüb bir bahâne ile habs idüb
ahvâllerin bildirüb bir vechile tedârük eyleyesin bir fitne zuhûri ihmâli olmaya
şöyle ki su-i tedbir ve âdem ihtimâmından bir nesne zuhûr ide sonra özrünüz
makbûl olmayub mu‘âteb olmanuz mukarrerdir ana göre hıfz u hırâset memleket
ve zabt ve siyanet ve raiyyet bâbında envâ‘-ı ikdâm ve ihtimâm üzre olub dâyimâ
eğer eğer a‘da etrâfın eğer re’âyâ ahvâlin tecessüsden hâlî olmayub vâkıf olduğun
ahbâri i‘lâm idesin.
212/321
Mora beğine ve Mizistre beğine hüküm ki Mizistre beği mektûb gönderüb
Mizistre sancağına tâbi‘ Kalamata nâm kasaba abı deryâda ve Manya ve Ransor
nâhiyelerin karyeleri kurbünde vakı‘ olub Mizistre ve Mora sancaklarının benderi
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
70
olub Manya asîlerin sâbıkâ vilâyete gâret itdüklerinden kasaba-i mezbûrede
makulât ve meşrubâtların197
213/322
Süleyman Çavuş'a virildi. Fî 4 Ramazân
Mehmed'e yazıldı.
Kefe beğine hüküm ki bundan akdem emr-i şerîfim gönderülüb taht-ı
yolunda yigirmi kıt‘a kadırga kerestesin kesilüb ihzâr olunmak fermân olunmuşdi
ol emr-i şerîfim kemâ-kân henüzdür buyurdum ki vardukda bu bâbda kema-i
ikdâm ve ihtimâm üzre olub ağcele yormazdan mukeddem emr olunan yigirmi
kıt‘a kadırganın kerestesin kesdürüb hâzır u müheyyâ eyleyüb husûs-i mezbûr
emrim umûrdandır ihmâl ü müsâhele olunmayub zikr olunan mikdârı kadırga
kerestesin bî-kusûr hazır eyleyesin ki lâzim geldikde bir nesneye muzâyaka
çekilmelü olmaya ve zikr olunan keresteden şimdiye değin nesne hazır olmişmidir
ne mikdâr kadırga kerestesi hazır olmişdir yazub mu‘accelen bildiresin ve
İstanbul'un zahîreye muzâyaka olmağın yağ ve arpa buğdaydan ve sâyir makulât
kısmın eğer madrabazlardandır eğer gayridendir gemilere tahmîl idüb mûmâ-ileyh
kal‘a -i mezbûreye göndermek emr idüb anun gibi makulât kadîmden her kimde
müstevfî nesne varsa sahiblerinin yarar kefîllerin alub dahi gemiler tahmîl idüb
sahibleriyle bile mashruse-i İstanbul'a gönderesin ve her birinin ne mikdâr nesnesi
varsa yazub defter idüb mühürleyüb sahib olivirüb bize gönderesin ki gelürken
aherin bey‘ itmek ihtimâli olmaya ammâ bu bahâne ile kudreti olmayanlara
tekellif olunmakdan ve kudreti olanlar himâyet olunmakdan ihzâr eyleyesin.
214/323
Balıkcı Sinan Çavuş'a virildi. Fî 28 Şa‘bân
Gümilcine'den Yeniada'ya varınca yol üzerinde olan kadîlara hüküm ki
hâlâ Gümilcine'de ihzâr-ı fermân olunan urganlar Yeniada'da binâ olunan
gemilere lâzim olmağın zikr olunan urganları üstübiye sarub arabalardan
urganlarıma zarar kârib olmaya hüsnü tedârikle arabalara tahmîl idüb size
göndermek emrim olub size dahi kifâyet mikdârı çift tedârük zikr olunan arabalari
197 Hüküm tamam değildir.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
71
mahal-i ma‘mûre varınca bir günde ulşadurmak emr idüb buyurdum ki emrim
üzre zikr olunan urganlar arabalar şle kangınızın taht-ı kazâsına gelürse aslâ bir ân
ve bir sâ‘at te’hîr ü terâhî eylemeyüb kifâyet mikdârı hüsn-i tedârük eyleyüb zikr
olunan arabaları mahal-i ma‘mûre varınca her bir günde ulaşdurub avk ve
te’hîrden ziyâde hazer eyleyesin ve zikr olunan urganlar arabalar ile her bir
yeküne ne günde vâsıl olub ve size ne günde irsâl eylediğin yazub bildiresin ve
boş arabaları kadîlıklardan kadîlıklara ulaşdurub Gümilcine kadîsına irsâl
itdüresin.
214/324
Bu dahi mezbûre virildi.
Gümilcine kadîsına ve Sinan Çavuş’a hüküm ki bundan akdem
Gümilcine’'e bükülmesi fermân olunan urganları gemi ile Südde-i Sa'âdetüm'e
göndermek emrim olmuş idi hâlâ Yeniada’da binâ olunan gemilere urgan lâzim
olduği i‘lâm olunmağın zikr olunan urganlari eğer bî-kusûr gemilere tahmîl
olunmayub anda ise kifâyet mikdârı arabalar tedârük idüb urganları hüsn-i
tedârikle üstübi ile sarub zarar müretteb olmamak üzre arabalara tahmîl idüb
götürmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda zikr olunan urganlar anda ise
emrim üzre sarub arabalardan zarar müretteb olmayacağın hüsn-i tedârük ile
arabalara tahmîl itdürüb yanınızda kadıya îsâl eyleyesin ki ol dahi vech-i meşrûh
üzre çift tedârük idüb zikr olunan urganları hüsn-i tedârikle bâbında olan kadıya
îsâl eyleyüb ne tarîk ile Yeniada'ya varub vâsıl ola bu bâbda yol üzerinde olan
kadîlara dahi hükm-i hümâyûnum gönderilmişdir te’hîr eylemeyüb urganları
arabalara tahmîl idüb göndermek arzınca olasın ve ne gün tahmîl idüb irsâl
eylediğin yazub bildiresin.
215/325
Ahmed Çavuş'a virildi. Fî 3 Ramazân
Kili kadîsına hüküm ki hâliyâ ba’zı keşişler mektûblar ile dutulub Südde-i
Sa’âdet'üme gönderilmeniz dahi ber nice kimesneler tebdîl sûret idüb darü'l-harbe
ba’zı mekâtib alub gelmek üzre oldukları i‘lâm olunmağın min-ba‘d eğer Eflâk ve
Buğdan ve Leh taraflarına bir ferdi geçirmek üzre fermân kazâ ceryanım sâdır
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
72
olmuşdur buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda dakîka ve ihtimâm ile ol taraflari
eğer iskelelelerdir ve eğer nehir nöbetinin ubûri kâbil mevazidir gereği gibi
bekledüb zinhar berü cânibden kimesne öteye geçürmeyüb gitmek isteyenleri
alıkayasın ve ne makûle kimesneler ol cânibe gitmek üzre oldukların ma’lum
idünüb yarar kefîllere virdikden sonra isimleri ve resimleriyle Südde-i
Sa’âdet'üme arz iyleyesin ve mahrûse-i İstandul'da tereke bâbında nevan
muzâyaka vakı‘ olmağın taht-ı kazânuzda gemileriyle vâfir ü müstevfî zımmîye
göndermek bâbında envâ‘-ı sa‘y ve ihtimâm eyleyesin husûsı mezkûr dahi dahi
umûr-ı mühimmedendir evkât-ı vechile mukayyed olub ne vechile tedârük idüb ne
mikdâr dahi irsâl olunub gitmeğin gemi bile gönderüldüğün defter idüb defterin
mühürleyüb bile irsâl eyleyesin.
Bir sûreti Hasan Çavuş'a Ruscuk Kadîsı
Bir sûreti Givan Çavuş'a İsakçı Kadîsı'na
Bir sûreti Mehmed Çavuş'a Beranik
216/326
Mehmed Çavuş'a virildi.
Selanik beğine kadîsına hüküm ki vilâyeti Eflâk'da nâm keşişler dutulub
Südde-i Sa’âdet'üme getürülüb ahvâlleri su’âl olundukda bundan akdem Selanik
Kilisesi'nde patrik olan Yasef nâm mel‘ûn kilise-i mezkûrda rûz-î Kasım'da
cem‘iyet eyleyüb Leh ve Moskov câniblerine ba’zı kağıtlar îsâl itmek husûsun
müşâvere idüb ol kâğıdları bizüm alınmış virüb ol cevânibe eyletmek teklif
eyledükde biz alub gitmek ihbar itmemeğin zikr olunan kağıdları ol müşaverede
bile olanlardan Melahurlu papa Gregoryu ve Moralu Medrepilid ve Temurhisârı
medrepildi Brosta ve Nikodimo ve Tatarpapaz dimekle ma’rûf zımmîler ellerinde
kalmışdır deyû cevâb eyledükleri ecilden zikr olunan zımmîler ol kadırgalarıyla
ele getürilüb Südde-i Sa‘âdet'üme irsâl olunmasın emr idüb buyurdum ki
vardukda tehit itmeyüb eğer ellerinde kağıd kalan zımmîlerdir ve eğer müşaverede
bile olanlardır beher takdîr cümlesin farkında ise ele getürüb dahi kayd ve tenbîh
ile ve bulunan kağıdların mühürleyüb yarar âdemleriyle Asitâne-i Sa‘âdet'üme
gönderesin bu husûs mühimdir evkât-ı vechile mukayyed olub zikr olunan
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
73
zımmîleri ele getürmeyince olmayasın ve koşub gönderülen âdemlere muhkem
tenbîh eleyesin ki yollarda evkât-ı hıfz idüb gaybet itdürmekden ihzâr üzre olasın.
216/327
Piri Çavuş'a virildi. Fî 5 Ramazân
Silistre beğine hüküm ki sancağın zü‘amâ ve sipâhileriyle hâzır u müheyyâ
bulunmağın lâzim olmuşdur buyurdum ki vusûl buldukda sancağın zü‘amâ ve
sipâhileriyle evkât-ı vechile tenbîh ü te’kîd idüb her biri düşmen yerağıyla hâzır u
müheyyâ ola bir cânibe gitmek emrim oldukda bir ân ve bir sâ’at te’hîr ve arâm
eylemelü olmayub emrim üzre lâzim olan mahale tevcîh idesin.
217/328
Yevmü'l-Ahad, fî 5 Ramazâni'l-mübârek, sene 979, Edirne
Budun beğlerbeyinin kethudâsına virildi. Fî 4 Ramazân
Çırnovi kadîsına hüküm ki Temaşvar'da Balçık İskelesi'ne gelecek barut
bi-tavakkuf Ruscuk İskelesi'ne gönderülüb sana teslîm olunmağiçün Semendire
beğine ve kadîsına emr-i şerîfim gönderilmiştir buyurdum ki vusûl sen dahi
mahall-i mezbûre nazar olub zikr olunan barut geldikde temessükleri ile baruta
kabz idüb arabalar ile Varna kadîsına irsâl ve îsâl eyleyesin ve bu bâbda Varna
kadîsına yazılan hüküm sana gönderildi sen dahi barut ile Varna kadîsına
ulaşdurub baruti ateşden gereği gibi hıfz itdüresin barut ile gelen gemiler ile ve
neferât ile baruti yukaru Varna'ya göndermek mümkün ise gönderesin mümkün
olmazsa arabalarla Varna kadîsına irsâl ve îsâl eyleyesin ve ne mikdâr barut teslîm
itdüğüne temessük alasın.
217/329
Bu dahi.
Varna kadîsına hüküm ki Temaşvar cânibinde Ruscuk İskelesi'ne gelecek
barut sana irsâl ve îsâl olunmak emrim olmuşdur buyurdum ki zikr olunan yazub
sana vâsıl oldukda temessük kabz idüb anda binâ olunan gemiler anda iken
gelürse gemilere koyub gemiler anda ikisin yetmez ise rencber gemilerine koyub
anbarların mühürleyüb ateş ve mûm yağidur menbağı muhkem tenbîh idüb ve
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
74
i’timâd itdüğün âdemin bile koşub İstanbul'a gönderesin şöyle ki gemi
bulunmazsa baruti anda der-mahzen idüb arz eyleyesin ki müstakil gemi
gönderülüb getürüle.
218/330
Kethudâsına virildi. Fî 4 Ramazân
Temaşvar beğlerbeğine hüküm ki anda işlenüb hazır olan baruti Pançoya
İskelesi'ne göndermişsin emr idüb buyurum ki vusûl buldukda emrim üzre hazır
olan baruti hüsn-i tedârikle Pançova İskelesi'ne gönderüb ateşden muhkem
sakınalar deyû tenbîh idüb iğtimad olunur âdemlar koşasın Semendire beğine ve
kadîsına bu bâbda hüküm gönderilüb zikr olunan baruti Ruscuk kadîsına mu‘accel
îsâl ideler deyû te’kîd ve tenbîh olunmuşdur ana göre sen dahi bitevakkuf hazır
olan baruti mahal mezbûre îsâl idüb ne mikdâr yazub gönderüldüğün arz idesin ve
gice ve gündüz de ihtimâm idüb anda ziyâde barut tedârikinde var kuvvet bazuka
getüresin barut ehem-i mühimmândandır.
218/331
Budun beğlerbeğin kethudâsına virildi. Fî 4 Ramazân
Semendire beğine ve kadîsına hüküm ki Temaşvar câniblerinden anda bir
mikdâr ıslanmış barut gelüb zikr olunan barut anda olan topçilara kurutturulub
ıslâh itdürülüb hıfz olunmasın emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda zikr olunan
barut emrim üzere anda olan topçilara gereği gibi kurutdurub ıslâh idüb ateşten
emin ve mahfuz mahalde hıfz idesin ve Temaşvar'da Pançova İskelesi'ne barut
göndermek emrim olmuşdur ol cânibe nâzır olub ol barut mahal mezbûre geldikde
anda olan mîrî gemilere koyub kifâyet mikdârı hisâr-erlerin koşub kimesne ateş ve
mûm paklamak içün i’timâd itdüğün âdemin bile koşub zikr olunan baruti Ruscuk
İskelesi'ne gönderüb Çırnovi kadîsına teslîm itdüresin ne mikdâr barut teslîm
itdüğün temessük alasın kazb itmek içün Çırnovi kadîsına hükm-i şerîfüm
gönderilmişdir sen dahi ihtimâm idüb eğlettürmekden hazer idesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
75
219/332
Mehmed Çavuş'a virildi.Fî 4 Ramazân
Midillü ve Sakız beğlerine hüküm ki bundan akdem İzmir'de kürekde olan
Dubrovnik barçasına mîrî bezi tahmîl idüb Südde-i Sa’âdet'üme getürmek emrim
olmuş idi ol emr-i şerîfim alimakan mukarrer olub halatın da bükdürülmesi
fermân olunan urganlardan bir mikdâri erişüb gemilere tahmîl olunub göndermek
lâzim olmağın zikr olunan barçaya hazır olan urganları dahi tahmîl itdürüb nefer
ile getürmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda emrim üzre mukaddemâ girift
olub İzmir'de olan mîrî bezi tahmîl idüb getürmek emrim olan Dubrovnik barçasın
ihzâr olunan urganları bile tahmîl itdürüb bile olub Südde-i Sa’âdet'üme getürmek
bâbında envâ‘-ı sa‘y ve ikdâm idesin ammâ yolda getürürken gaflet eylemeyüb
küffâr gemilerinden bir zarar erişdirmek ihtimâli olmaya.
219/333
Mehmed Çavuş'a virldi. Fî't- târîhı'l-mezbûr
Tire kadîsına hüküm ki Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb emr-i şerîf
sabıkım mûcebince ihzâr-ı fermân olunan urganlardan bir mikdâri erişüb
kadırgalar gelüb tahmîl olunmasın bildirmişsin ol bâbda he ne demiş isen ma’lum
oldi imdi bundan akdem İzmir’de bir Dubrovnik barçası tereke ile girift olmağın
İzmir’de olan mîrî bezi tahmîl itdürüb Südde-i Sa’âdet'üme getürmek içün
Midüllü ve Sakız beğlerine ahkâm-ı şerîfe yazılub gönderilmiş idi anun gibi zikr
olunan barçaya emrim üzere mîrî bezi tahmîl eyleyüb gelmelü oldukda Tire'de
emrim mûcebince ihzâr olunan urganları dahi tahmîl idüb bile getürmek içün
müşârun-ileyha hükmü hümâyûnum yazulub irsâl olunmuşdur buyurdum ki vusûl
buldukda anun gibi zikr olunan barça ol câniblerde mîrî bezi tahmîl idüb
getürmelü olduklarından ihzâr olunan urganları dahi tahmîl itdürüb müşârun-
ileyha ile bile gönderesin ve ne vechile tedârük idüb ne mikdâr ve ne makûle
urgan tahmîl idüb gönderdüğün yazub bildiresin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
76
220/334
Alî Çavuş'a virildi. Fî 5 Ramazân
Mehmed Çavuş'a hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb bundan
akdem Cezîre-i Kıbrıs'a terike göndermek emrim olmağın iki karamürsel tereke
gönderüb mukaddemâ Donanma-i Hümâyûn'um mühimmi içün ihzâr olunan on
bin kantar peksimedin iki bin kantarı Donanma-i Hümâyûn'a virülüb dört bin
kantarı der-mahzen kalduğun bildirmişsin imdi zikr olunan peksimedleri te’hîr
eylemeyüb Kıbrıs'a göndermek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr
eylemeyüb zikr olunan peksimedi Kıbrıs'a gönderüb teslîm olduğuna temessük
getürdüb dahi anda binâ olmak emrim olan gemilere taze peksimed bişürüb ihzâr
eyleyesin ve ne vechile cemil tedârük eylediğin yazub bildiresin.
220/335
Musdafa Çavuş'a virildi. Fî 4 Ramazân
Uzuncaova Hasköy kadîsına hüküm ki sâbıkâ Mat Kadîsı olub bi'l-fi‘l
Uzuncaova’da sâkin olan mevlâna Şa‘bân’ın huzûru lâzim olmağın buyurdum ki
vusûl buldukda mezbûru mezkûr çavuşuma Südde-i Sa‘âdet'e irsâl eyleyesin.
221/336
Musdafa Çavuş'a virildi.Fî 10 Ramazân
Şâm beğlerbeğine hüküm ki hâliyâ Şâm Hazinesi'nin ahvâl-i muhtel olub
mukâta‘alar ba‘zı kuvvetlüsün düşüb defterdâr mâl tahsîline kâdir olmayub
beğlerbeğine alıvirmek teklif olundukda hâzine bizden su’âl olunmaz deyû ihmâl
itmekle mâlın tahsîli asir olub ve ba‘zı mikdârlarda küllî mâl olub tahsîl mümkün
olduği istimâ‘ olunmağınseni mâl nâzırı ta‘yîn eyleyüb buyurdum ki vusûl
buldukda min-ba‘d mâla nâzır olub dahi emvâl-ı mîrîden ne mikdâr bakâyâ kalmış
ise her kimlerde mecâl virmeyüb tahsîl itdürüb ve tahsîl asir olan bin mukâta‘adır
virmeyüb ve mukeddemlerden dahi vakı‘ olan bakâyâsın tedârük ile tahsîl idüb
tazyik eylemeyesin ve ne vechile tedârük eyleyüb ve bakâyâdan ne mikdâr mâlı
cem‘ u tahsîl olunduğun yazub bildüresin
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
77
221/337
İbrahim Çavuş'a virildi. Fî 6 Ramazân
Niğboli beğine ve Tırnova ve Lofça kadîlarına hüküm ki hâlâ Tırnova
kadîsına tâbi‘ Küçükçadırlı ve Küçükhisâr beğleri ve Derelü nâm karyelerden ve
Lofça kazâsından Dubrovan nâm karyede on beş haen karacı konub kışda ve
yazda yollar kesüb harâmîlik idüb memleket koyunların ve sığırların alub katl
idüb ve yarar atlara binüb ve Huber ve Doş nâm karyede sâkin olan Mahmûd nâm
kimesne yatakları olduği i‘lâm olunmağın mezkûrların ahvâl-i şer‘le getürilüb
teftîş olunmak emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda mezkuları ihzâr idüb fi'l-
vakı‘ fesâd ü şenâ‘at üzre olub hırsuzluk ve harâmîlik eyledükleri şer‘le sâbit ü
zâhir olursa ve mezkûr Mahmûd yatak ve durakları olduği tecessüs şer‘ sâbit
olursa mecâl virmeyüb mezbûrları habs idüb üzerlerine sübût ve zühur olan fesâd
ü şenâ‘at leri ve sâyir cerîmelerin ne ise yazub sûret-i sicillerin gönderesin bu
bâbda tamâm hak üzre olub bu bahâne ile kendü hâllerinde olanlara dahl ve
tecâvüz üzre olan fesâda mücerred celb ü ahz içün himâyet olunmakdan ve bi'l-
cümle şer‘-ı şerîfe muhâlif kimesneye iş olmakdan hazer idesin.
222/338
Alî Çavuş'a virildi. Fî 5 Ramazân
Kapudân Alî Paşa'ya hüküm ki Cezayir-i Garb beğlerbeği Hasan Südde-i
Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb vilâyeti Cezâyir’e gitmek otuz kıt‘a kadırga
gerekdir olmayınca gitmek mümkün değildir deyû arz eylmiş şimdi otuz pâre
gemi virmek çokdur ne kadar harc ziyâde olursa ol kadar muzâyaka virmek
mukarrerdir heman müşârun-ileyhin mümkün olduği kadar tedârük ve mesâlihi
görülüb beğlerbeğliğine irsâli husûsı umûr-ı mühimmedendir buyurdum ki
vardukda te’hîr itmeyüb müşârun-ileyhin mesalihin görüb emrim mûcebince
beğlerbeğliğine irsâli ve îsâli bâbında envâ‘-ı ikdâm ve ihtimâmın vücûda
getüresin ve Girine beği Musdafa dâme izzühûya mezîd-i inâyet padişahımından
Trablusgarb Beğlerbeğliği sadaka olunmuşdur Cezîre-i Kıbrıs'a alub gitmek emr
olunan gemileri emr-i sâbık üzre Sığla beği Receb dâme izzühû ile irsâl eyleyesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
78
222/339
Pehlevan Hasan Çavuş'a virildi. Fî 4 Ramazân
Kapudân’a hüküm ki mîrî esîrlerden ehl-i sınâyi‘ olanlardan dülger ve
kalafatçı ve urgan bükücü ve sâyir gemilere müte‘allik sena‘at bilenlerin yanlarına
sena‘at bilmeyen esîrlerden birer ikişer esîri şakird nami ile ta‘yîn idüb sanaat
talim itdürmek emr idüb buyurdum ki vusûl budukda bu bâbda mukayyed olub
mîrî esîrlerdem zikr olunan sınâyi‘ bilen esîrlerin yanlarına sâyir esîrlerden birer
ikişer esîr ta‘yîn eyleyüb sanata talim itdürmek ardınca olasın husûsı mezbûr
mühimdir emrim üzre sena‘at bilmeyen esîrleri ehl-i sınâyi‘ yanlarına koşub
Tersâne-i Âmire'me lâzim olan sena‘atları ta‘lim itdürmeyince olmayasın.
223/340
Mehmed Çavuş'a virildi. Fî 7 Ramazân
Midillü ve Sakız beğlerine hüküm ki bundan akdem tereke ile küffâra
giderken girift olan gemilerin re’îslerin teftîş eyleyüb ki gemilerden alub gemiler
ne tahmîl eylemişlerdir ma‘lûm edinüb vukû‘ı üzre arz eylemek içün bir iki def‘a
ahkâm-ı şerîfe yazulub gönderilmiş idi henüz cevâbı gelmeyüb te’hîr olmağa bâ‘is
nedir buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr eylemeyüb zikr olunan re’îslerden su’âl
eyleyüb terike gemilerden almışlardır kimin ma‘rifeti ile bey‘ olunmuşdur yerlü
yerinden görüb vukû‘ı üzre yazub bildüresin.
İzmir kadısına hüküm ki bundan akdem198
223/341
Şehzade kethudâsına virildi.
Lala'ya hüküm ki hâlâ Dubrovnik gemilerinden İzmir'de penbe ve sahtiyan
ve balmûmi mûmlu bir gemi girift oldukda ahid-nâme-i hümâyûn virilmişdir bu
makûle metâ‘ı alub gitmek memnû‘ değildir deyû Dubrovniklü cânibinden cevâb
virüldüği i‘lâm olundi imdi penbe ve sahtiyan ve balmûmi metâ‘ı alub gitmek
emrim yokdur zikr olunan gemiye girift eyleyüb penbesin ve sahtiyan ve bal
mûmun alub der mahzen idüb dahi sâbıkâ cem‘ olunub Südde-i Sa’âdet'üme
198 Hüküm çizilmiş olup, tamam değildir.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
79
göndermek emrim olan mîrî bezi ve kendir kenevir irsâl olunmayub anda ise zikr
olunan gemiye tahmîl olunmak münâsib ise tahmîl itdürüb kifâyet mikdâri hisâr-
erin koşub Midüllü beğine göndermek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda
emrim üzre zikr olunan gemide bulunan eğer penbe ve sahtiyan ve eğer balmûmi
ve gayri metâ‘ıdır gemiden ihrâc eyleyüb der mahzen idüb dahi sâbıkâ cem‘
olunub gönderilmesi emrim olan mîrî bezi ve kendiri henüz irsâl olunmayub
kalmış ise mezkûr gemiye i’timâd olunub tahmîl olunmak münâsib ise tahmîl
itdürüb ve içinde kifâyet mikdârı hisâr-erin koşub Midüllü beğine teslîm idüb
içerüye gönderesin.
224/342
Şehzade kapucilarından Mehmed'e virildi. Fî 14 Receb sene 979
Lala'ya hüküm ki mektûb gönderüb İzmir İskelesi'nde ba’zı kumaş ile bir
Frenk barçası gelüb Dubrovniklünün olduğun bildürüb ammâ Dubrovniklünün
itdüğün i’timâd olmağın anda girift oduğun bildirmişsin vâkı‘â küffâr-ı hâksâr
Dubrovniklü Francalu namına hile ile tecessüsden hâlî değildir buyurdum ki vusûl
buldukda zikr olunan barçayı saluvirmeyüb Menemen Tarhanyat câniblerinde
olan mîrî bezleri hazırlanmış olub gönderilmiş ise mezkûr barçaya kodurub ve
içine müstevfî yeraklu hisâr muhafızlarından koyub Sakız ve Midüllü beğleri ol
etrâfn muhâfazasına birkaç gemi ile varmak üzredir varduklarında mezkûran ile
haberleşüb dahi zikr olunan barçayı anlara koşub boğaz hisârlarından içerüye
koymağa tenbîh eyleyesin bu bâbda ihtimâm idüb gemiyi salıvirmeyüb ve min-
ba‘d Venedüklü ve Francalu namıyla ol yalılara varan gemileri tecessüs idüb
şehirlü olanları bilaemr salıvirmeyüb ammâ ihtimâm idüb koşduğun hisâr-erleri
gemiden çıkub dahi barça ale't-tefa‘ul dârül-harbe gitmelü olmağa tamâm i‘timâd
eyledüğün üzre tedârük eyleyesin.
224/343
Müsellemlerden Ali'ye virildi.Fî 10 Ramazân
Rûm beğlerbeği ve Sivas kadîsına hüküm ki, Sivas sancağında Yörük
tâyifesinden Sâbit nâm kimesne ehl-i fesâd olmağın mukeddemâ Budun'a
sürülmüşken yine gelüb fesâd üzre olduğu arz olunmağın buyurdum ki göresiz
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
80
mezbûr vech-i meşrûh üzre Budun'a sürülmüşken bilâ-emîr geri gelüb fesâd ü
şenâ‘at üzre ise mezbûru sûret-i siciller ile yarar âdemlere koşub Dergâh-ı
Mu‘allâ'ma gönderesiz.
225/344
Mehmed Çavuş'a virildi. Fî 7 Ramazân
İzmir kadîsına hüküm ki bundan akdem nice def‘a ahkâm-ı şerîfe yazılub
mîrîye müte‘allik kendür ve urgan ağaç erişmedin rencber ve gayrı kendir ve
urgan aldırmayasın deyû murâd tenbîh ü te’kîd olunmuş iken evâmîr-i şerîfeye
muhâlif ba‘zı rencber gemilerin anda urgan bey‘ olunub berüye gelüb su’âl
olundukda İzmir'de alındı deyû cevâb virdüklerin i‘lâm olundi imdi emrim üzre
mîrî urgan tamâm olundi rencber ve gayrı urgan virmeğe sebeb nedir mîrî urgan
mühim olub defe‘ât ile tenbîh olunmuş iken emr-i şerîfe muhâlif haraci urgan
virüldüğün rızâ-yı şerîfüm şerîfim yokdur bu bâbda mesul olmuşsundur buyurdum
ki vusûl buldukda bu bâbda mukayyed olub mîrî urgan itmâma erişmedin eğer
rencber gemilere ve eğer gayri ve bi'l-cümle haraci urgan ve kendir bey‘ itdürüb
ol emr-i sabıkım mûcebince mîrîye müte‘allik urganları itmâma erişdürüb ber-
vech-i isti‘câl irsâl eylemek arzınca olasın.
225/345
Alî Çavuş'a virildi. Fî 9 Ramazân
Şâm beğlerbeğine ve defderdârına ve Şâm Emiri Haccın'a hüküm ki hâlâ
Südde-i Sa‘âdet'üme arz-ı hâl sunulub ve Mekke-i Mükerreme yolunda ve Arafat
ve Müzdelife ve Mekke Mükereme’de şer‘-ı şerîfe ve kadîmden ola gelene
muhâlif ba‘zı evzâ‘ ve ef‘âl hâdis olub huccâc-ı güzin ileyhâyı te‘addî ve hacılara
muzâyaka virüldüğü i‘lâm olunmağın sunulan arz-ı hâlin sûret-i aynı ile ihrâc
olunub sana gönderilmişdir imdi bazu husûs içün sâbıkâ dahi ahkâm yazulub
gönderilmiş idi ol o emr-i şerîf alî-mâkân mukarrerdir buyurdum ki vusûl
buldukda sûreti arz-ı halde mestûr olan husûsları görüb dahi şer‘-ı şerîfe ve
kadîmden olagelene muhâlif hâdis olub hucaca ve bi'l-cümle zarar ve te‘addî
olanları def‘ ü ref‘ eyleyüb eğer Şâm-ı şerîfde ve eğer yolda ve eğer Mekke-i
mükerreme'de hacının huzûr haline müte‘allık olan umûrda sa‘y ve ihtimâm
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
81
eyleyüb sâbıkâ gönderilen ahkâm-ı şerîfe mûcebince ref’i lâzim olan husûsları
ref’eyleyesin.
226/346
Yazıldı.
Kethudâsına verildi. Fî 15 Ramazân
Van beğlerbeğine hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb yukaru
cânibe müte‘allik ahbârdan her ne i‘lâm etmiş isen mufassal ma‘lûm şerîfim
olmuşdur buyurdum ki min-ba‘d dahi yukaru cânibden yarar casuslarun eksik
itmeyüb vâkıf olduğun ahbâr-ı sahîhayı i‘lâm ve işardan hâlî olmayasın şöyle
bilesin.
226/347
Hacı Murâd’a virildi. Fî 8 Ramazân
Kapudâna hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb arz eyledüğün üzre
Arnavud Memi re’îs yevmi seksen akçe ve Murâd Re’îs yetmiş akçe ve Kara
Hasan ve Alî re’îs ellişer akçe ve İsa ve diğer Hasan ve Mûsa re’îs kırk beşer akçe
ulûfe ta'yîn olunmuşdur ve rü’esa ve ve azeban husûsı emr-i sâbıkım üzre henüz
teftîş olunmaduğun bildirmişsin imdi rü’esa ahvâli görmek mühimmândandır
buyurdum ki vusûl buldukda vechi görüldüğü zamânda ol husûs tamâm teftîş idüb
cenk yüzünden yelken açub kenara kaçanlari hüsn-i tedârikle ele getürüb habs
idüb ve tob darbzen gemileri deryâya gark olan rüesayı başka başka defter idüb
isim ve resimleriyle yazub bildüresin beğlerbeğliğe müte‘allik olan name-i
hümâyûna hazır olmak içün ahkâm-ı şerîfeye muvâfık mekâtib yazılub çavuşlarla
gönderilüb tenbîh olunduğun ve her takaya ikisin tüfenklü ve biri oklu olmak
münâsib olub ve ziyâde harbe götürmek lâzim olub iki yüz pare kadırganın her
neferine yüz ellişer neferhaya üzre otuz bin yarar cenkci lâzımdır ve tûvâna
yiğitler lâzim olduğun bildirmişsin imdi peksimedi varuli virmek üzre dörder akçe
ile gönüllü peksimedlerin yararların yazasın ve taşrada konulan kadırgalar dahi
içerüye gelüb kürekcileri yazılsa münâsib oldi deyû bildirmişsin anlar içerüye
gelmek hakdan münâsib değildir ammâ evkât-ı tenbîh idesin ki teknelerin
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
82
takaların ber-vech-i le tedârük olanlararına soyukdan zarar gelmeye ve takaların
eksük eylemeyüb aç ve zelil dutmayalar.
227/348
Kalafatcılardan İbrahim'e virildi. Fî 8 Ramazân
Kapudâna hüküm ki hâlâ Tersâne-i Âmire'mde ehl-i sına‘yiden varub iş
işleyenler sabâhdan övleye değin işledikkleri i‘lâmolunmağın tâyife-i mezbûrda
ahşâma değin işlemek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda Tersâne-i
Âmire'mde işlenen ehl-i sına‘yi’ ahşâma dek işledüb olageldiği üzre nafakaların
viresin.
227/349
Sâhib-i Sa‘adete gönderildi. Mehmed kapuci ile gönderildi. Fî 8 Ramazân
Sâbıkâ vezir olan Pertev Paşa'ya hüküm ki deryâda bu def’a vakı‘ olan
muharebede kapudânım Alî dâme ikbâlühû esîr itdüğü bir kâfir kapudânın
müşârun-ileyhden alub ve mukeddema Kaya dâme izzühû olduği geminin
kapudânın dahi alub hıfz itdüğün i‘lâm olundi imdi zikr olunan kâfir kapudânları
müşârun-ileyh kapudânım Alî dâme ikbâlühûya virilmesin emr idüb buyurdum ki
vusûl buldukda zikr olunan iki bin nefer kapudânım her kanda bitevakkuf
getürdüb müşârun-ileyh kapudânım dâme ikbâlühûya teslîm eyleyesin ki mîrî içün
zabt eyleye ve Ağriboz dizdârı dahi mektûb gönderüb donanma ile Ağriboz'a
varıldıkda hisâr üzerinde gezer bir Venedüklü kâfire rast gelüb haber sordukda
Görfuz'da esîr olmuşdum baham virüb halâs olmak üzre didüğün bildirmişsin
mezbûr kâfir dahi bir gemide ise bitevakkuf zuhûra getürüb müşârun-ileyh
kapudânıma teslîm eyleyesin bir dürlü halâs eylemeyesin.
228/350
Yevmü'l-Erbi‘â, fî 7 Ramazân
Kethudâsı Nasuh’a virildi. Fî9Ramazân 979
Yanya beğine hüküm ki Karlıeli beği mektûb gönderüb Karlıeli sancağına
tâbi‘ Anyonad nâm karyede keferesi küffâr-ı hâksâr ile ittifâk ve ittihâd idüb isyân
ve tuğyân üzre oldukların arz itmeğin karye-i mezbûre keferesinin haklarından
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
83
gelmeğin emrim olub bu bâbda müşârun-ileyh mıntıkada hükm-i hümâyûnum
gönderilmişdir buyurdum ki vusûl buldukda karye-i mezbûrede müfsidlerin
asîlerin haklarından gelmek içün kifâyet mikdârı âdem ile seni davet iderse
bitevakkuf kifâyet âdem ile varub hüsn-i ittifâk ile zikr olunan asilerin gereği gibi
haklarından gelmek tamâm dikkat ü ihtimâm idüb ırz ve namusa muhâlif vaz‘
sudûrundan hazer idesin.
228/351
Bu dahi.
Karlıili beğine hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb livâ-i
mezbûreye tâbi‘ Anyonad nâm karye keferesi küffâr-ı hâksâr ile ittihâd idüb isyân
ve tuğyan üzre olub sâyir karyelerden il-eri ihrâc olunub mezkûr karyeye dahi
yedi nefer âdem ile Hasan nâm voyvodan gönderildikde mezbûr karye halkı
cümlesin ittifâk idüb varan âdemlerin cümlesin fitne idüb ve sâyir karyelerin
re‘âyâ sın dahi muttasıl ihtilal idüb mezbûrların haklarından gelesin sâyirleri dahi
isyân itmek mukarrerdir deyû bildirdüğün ecilden zikr olunan İnaslar karyesinin
ahâlisinden fesâd üzre olanları urulub haklarından gelmesin emr idüb buyurdum
ki vusûl buldukda arz eyledüğün gibi mezbûr karye keferesinin isyân ve tuğyânı
vakı‘ ise ve gereği gibi sen haklarından gelmeğe kâdir isen erbâb-ı tîmârdan
âdemlerinden kifâyet mikdârları âdem ile mezbûr karyenin üzerine varub ehl-i
fesâd ü şenâ’at ele getürüb sâyirlerine mûcib-i ibret olmak içün gereği gibi
haklarından gelesin bu bada Yanya beğine dahi hükm-i şerîfüm yazılub lâzim
olursa sana mu‘âvenet itmek emrim olub hükmi sana gönderilmişdir ana göre
basîret üzre olub ırz ve namusa muhâlif vaz‘ sudûrundan bed ve bir küllî fitne ve
fesâd zuhûrundan hazer idesin ve haklarından ne vechile geldüğün arz idesin.
229/352
Alî Çavuş'a virildi.5 Ramazân 979
Kapudâna hüküm ki bundan akdem Topçibaşına hükm-i hümâyûnum
yazulub gemiler erişince lâzim olan topları alet't-te‘accib döküb erişdirmek emrim
olmuş iken mezbûr topçibaşıya kuşluk zamânında karhâneye gelüb övle vaktinde
koyub kidüb ihmâl üzre olduği i‘lâm olunmağın tekrâr mü’ekked hükm-i
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
84
hümâyûnum yazılub tenbîh ü te’kîd olmuşdur buyurdum ki vusûl buldukda bu
bâbda siz dahi bi'z-zât mukayyed olub tophâneye varub gelmekden hâlî olmayub
topçibaşın ve topçiların ikdâm ve ihtimâm eyleyesin ki toplari alet't-te‘accib
döküb erişdirmek arzınca olalar şöyle ki toplar zamânı ile eritmeyüb ihmale sebeb
ile avf oluna siz dahi mes’ul olursuz ana göre sa‘y ve ikdâm eylemekden hâlî
olmayub Tophâne-i Âmire'me varub gelmekden hâlî olmayasın.
229/353
Mezbûr Alî Çavuş'a virildi. Fî't-târîhı'l-mezbûr
Topçibaşıya hüküm ki bundan akdem sana hükm-i hümâyûnum yazulub
Donanma-i Hümâyûn'um gemileri erişince sen dahi lâzim olan tobları erişdirmek
emrim olmuş idi ol emr-i şerîfim alimakan mukarrer olub toplar mu‘accelen
dökülüb vaktin ile erişmek ziyâde mühim ve lâzim olmağın buyurdum ki vusûl
buldukda bu bâbda bi'z-zât mukayyed olub fermân olunan toplari emr-i şerîf
sâbıkım mûcebince alet't-te‘accib erişdürüb avk ve te’hîrden ziyâde hazer
eyleyesin karhânaye kuşluk vaktin varub övle zamânında koyub gitmekle
maslahat ihtimâma erişmez gâfil olmayub giceyi gönderüb katub iki ocak olmak
mı mümkündür üç ocak olmak mı mümkündür ne kadar ocak olmak kâbil ise leyl
ü nehâr sa‘y ve ikdâm eyleyüb fermân olunan toplari erişdirmek arzınca olasın ve
aher ve mestuğ çıra tedârük eyleyüb irsâl eylemek içün Kite kadîsına hüküm
yazılub sana irsâl olunmişdi ol çıra erişince mu‘accelen rencberlerden alub ihzâr
idüb toplari avk ve te’hîr eyleyesin şöyle ki bir def‘a dahi ihmâlin arz oluna su’âl
olursuz.
230/354
Musdafa Çavuş'a virildi. Fî 2 Ramazân 979
Topçibaşıya hüküm ki gönderüb Tophâne-i Âmire'm hizmetine ta‘yîn
olunan Saruhan piyâdeleri husûsun bildirmişsin imdi bundan akdem zikr olunan
piyâde nevrûza değin tophâne hizmetinde olmak emrim olmişdi ol emrim kemâ-
kân mukarrer olmağın tekrâr hüküm virilmişdir ammâ işlenen tobları husûsun
ziyâde ikdâm ve ihtimâm olunmayub ihmâl ve nekasin üzre olunduği istimâ‘
olundi imdi inayet hazreti hak celle ve alâ ile gemiler itmâma erişmesin kârib
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
85
olmuşdur kemâl ikdâm ve ihtimâm üzre dökülüb itmâm erişmek lâzim olmağın
buyurdum ki vardukda bir ân ve bir sâ‘at te’hîr ve arâm itmeyüb giceyi ve
gündüze katub dökülmesi fermân olunan tobları ma‘lûm u ittimam erişdirmek
bâbında ziyâde ikdâm ve hüsn-i ihtimâm üzre olasın.
230/355
Mehmed Kapuci ile sâhib-i sa‘adete gönderildi. Fî 8 Ramazân 979
Yeniçeri Ağası'na hüküm ki bundan akdem sana hüküm irsâl olunub beş
yüz nefer yeniçeri ile hasekiyi hazır idüb emrim olunduği gibi mahall-i me’mûra
gönderesin deyû emrim olmişdi imdi hasekin zikr olunan mikdâri yoldaşlar ile
Silistre câniblerine varmak emrim olmuşdur buyurdum ki vusûl buldukda aslâ
te’hîr ve arâm eylemeyüb emrim üzre hasekiyi yoldaşlarla çıkarub doğri
Silistre'ye varmak tenbîh eyleyesin ve bu bâbda ne cümle tedârük idüb ne gün
gönderdüğün bab-ı saadetime arz eyleyesin.
231/356
Sâhib-i Sa‘adete irsâl olundi. Fî 10 Ramazân
Semendire beğine ve kadîsına hüküm ki bundan akdem Malya cânibinden
size fermân-ı şerîfim irsâl olunub taht-ı yolunda iki yüz kıt‘a gemi binâ olunmak
emrim olmişdi ol emr-i şerîfim mukarrerdir andan gayri ba‘zı umûr-ı mühimmede
istihdâm içün şaykalardan binâ olunmak mühim olmuşdur buyurdum ki vusûl
buldukda gemiler binâsı babında sâdır olan fermân-ı şerîfim size ne gün vâsıl
olnuşdur ve ne gün mübâşeret idüb bu emr-i şerîfim varduği güne değin yine
müneccir olmuşdur mufassal ü meşrûh bâb-ı sa‘adetmâya arz idesin dahi eğer
gemiler ve eğer şaykalar itmâmıi bâbında kemâl-i ikdâmın vücûda getürüb avk ve
te’hîrden hazer idüb ahvâline yine müneccir olmuş ise arz idesin.
231/357
Ahmed Çavuş'a virildi. Fî 9 Ramazân
Belgrad'a varınca kürekci salınan yerlerin kadîlarına ve kürekci
mübâşirlerine hüküm ki ol câniblerin kürekcileri nevrûz-ı mübâreke değin emr
olunan kulların erişdirilmek emrim olmişdi imdi ol emr-i şerîfim mukarrer
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
86
olmağın buyurdum ki vusûl buldukda siz ki kadîlarsız ve kürekci ihrâcına
gönderilen kullarımsın kürekci ihrâcı ve nevrûzdan mukaddem mahal-i ma‘mûre
irsâl ve îsâlin sâyir umûra münâsib itmeyüb nevrûzdan mukaddem fermân olunan
kürekcileri ihrâc idüb mahmiyye-i İstanbul’a getüresin bu husûsun musaratında
dakîka fevt itmeyesin şöyle ki mücerred kendü ayineyi güzden ötri kürekçi gemi
ve eksik gele ihmâliniz sebebiyle avk oluna aslâ ve kat’a özrünüz makbûl
olmayub siz ki kadîlarsız azl idi ile azl olunub ve siz ki mübâşirlersiz
beytülmaldan mutasarrıf olduğunuz ulûfenüz kat’a olunduğundan gayri envâ‘-ı
ikâbla mu‘âteb ü mu‘âkab olmak mukarrerdir ona göre mukayyed olub kürekcileri
nevrûzdan mukaddem İstanbul’a erişdirmekden dakîka fevt itmeyesin mühimmât
din-ü devlete tamâm nihahı musara‘at üzre olasın.
Bir sûreti Alî Çavuş'a virildi Karaman kadîlarına 9 Ramazân
232 /358
Alî Çavuş'a virildi. Fî 9 Ramazân
İçelili beği Abdülğafur'a hüküm ki Kıbrıs mühimmâtı içün vilâyetinde
ihrâc olunan zahîre ve nüzulun teslîmatı muhasebeleri ve terekeleri mühürlenüb
Südde-i Sa‘âdet'üme gelmek emrim olmuşdur buyurdum ki vusûl buldukda ibtida-
i mübâşeret den inhasına gelince kazânızdan ne mikdârın nüzul ve zahîre teslîm
ve kabz olunduğuna ve ne asl kîle alunduğun ve öte bakâyâ ne asl kîle ile ve
gemilere teslîm olunduğun ve ne mikdâr dahi mühürledüğün hesab idüb ve teslîm
olduğuna alduğunuz temessükleri dai aynı ile der kîle idüb mühürleyüb Südde-i
Sa‘âdet'üme gönderesin ve salınan nüzuldan ve zahîreden kimesneden bakâyâ
kalmış zahîre var ise ve öte bakâyâ gönderilmiş olub der-mahzen varsa sen dahi
yazub kânûn üzre muhâsebe yazub temessükat ile Südde-i Sa‘âdet'üme gönderesin
bu babda zinhar te’hîr eylemeyüb emrim varduği gibi muhasebesi yarar su’âl ve
cevâba kâdir âdemin ile gönderesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
87
232/359
Bu dahi.
Bir sûreti Monla Ağa Hâcı Murâd'a virildi. Fî 8 Ramazân
Bu hüküm gönderilmişdi tekrâr yazılub gönderildi.
Mükerrerdir.
Kapudâna hüküm ki mukeddema Körfüs'da esîr olan Karabüyük Ulucun'ın
forsalu mülk gemisi olub ıtlâkı içün sâbıkâ bir Karabüyük mîrî esîrlerden bir
kapudân alub Karabüyük şehid olmağla müyesser olmayub mezbûr Ulucun gemisi
İnebahtı’ya geldikde bir şahıs mezbûr olanı içün karındaşımdır deyû veraset
da‘vâsın itdükde Ulucun gemisiyle kâfirleri mezbûre virülüb ba‘zı mezbûr şahsı
veraset isbat itmekle kâdir olmayub kâfirleri alub mîrî gemilere konulduği istimâ‘
olunmağın buyurdum ki bu bâbda mukayyed olub göresin mezbûr kimesne
merkûm Ulucun karındaşı itdüğüne gitmek muvâcehesinde sâbit itmişdir Ulucun
gemisi ile kâfirlerin mirü içün zabt idesin ve merkûm Ulucun halâs içün mîrî
esîrlerden virilen kapudâna nice olmuşdur ol vechile da‘vâ iden şahısdan ve lâzim
gelenlerden evkat ihtimat ile ta‘yîn idüb zuhûra getürmeğe sa‘y eyleyesin ve
Ağriboz dizdâri dahi mektûb gönderüb Donanma-i Hümâyûn Ağriboz'a
uğradukda kal‘a ovasında gezer bir kâfire rast kılunub Venedüklü keferesinden
olub Körfüsda alınmış idim bahâ virüb halâs olmak üzeresin didiğin bildirmişsin
imdi ol kâfir dahi zuhûra getürmek lâzim olmişdir ihtimâm idüb mezbûr kâfir dahi
her kanda ise buldurub dahi Yenihisâra gönderüb gereği gibi hıfz itdüresin ve
Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından Ferhâd Çavuş'a varub sen alduğun esîrlerden
bir kapudân alub ve Körfus kurbünde Kaya dâme izzühû alduği gemide olan
kapudân dahi alınmış ve bir iki kapudâni sâbıkâ vezirim olan Pertev Paşa dahi
alduği i‘lâm olundi bu husûslari dahi sâye-’i münâsib itmeyüb müşârun-ileyhde
olan kapudânlari taleb idüb alub ve senden Kaya dâme ilmühû alduği gemiden
alınan kapudânlari her kimde ise bitevakkuf alub hıfz idesin bu bâbda ihtimâm
idüb cevaz göstermeyesin.
234/360
Hâcı Murâd'a virildi. Fî 8 Ramazân
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
88
Vezaretden mütekâ‘id Pertev Paşaya hüküm ki bundan akdem Aydın alay
beğine ba‘zı sipâhileri yokladub defter itdürdüğün i‘lâm olundi zikr olunan
yoklama defterleri donanmasundan vakı‘ olan ruus kazâyâ ve kuyud eczâsın bile
gönderilmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr eylemeyüb zikr olunan
alay beğine yokladub defter itdürdüğün yoklama defterlerin donanma hümâyûn
seferinde vakı‘ olan ru‘ûs kazâyâ ve kuyûd eczâsın ale't-te‘accib bir kîseye koyub
mühürleyüb Südde-i Sa‘âdet'üme gönderüb ru‘ûs ve kuyûd eczâsın beyaz
olunmişdi deyû avk olunurmiş beyaz olmişdi ise dahi bulunan eczâsı bir kîseye
koyub mühürleyüb gönderesin.
234/361
Musdafa Çavuş'a virildi. Fî 8 Ramazân
Akgirman beğine hüküm ki bundan akdem Dergâh-ı Mu‘allâm
çavuşlarından Turğud Çavuş ile Leh Kralı'na nâme-i hümâyûn irsâl olunmuş idi ol
cânibe gün varub ve ne gün krala tevcîh eyleyüb ne zamân vâsıl olduği Südde-i
Sa‘âdetimde ma’lum olmak lâzim olmağın buyurdum ki vusûl buldukda mezbûr
çavuşum sana ne gün vâsıl oldu ve Akgirman'dan krala ne gün tevcîh eyledüğün
tevcîh ol cânibe henüz varılmışmıdır nicedir ve ol taraflardan ne haber vardır fikr-
ü tedârikleri nedir ma‘lûm idünüb ale't-te‘accib Südde-i Sa‘âdet'üme bildürüb
dahi mezkûr çavuşum henüz varmamış ise yarar âdemler koşub ber vech-i isti‘câl
irsâl ve îsâl eylemek arzınca olasın.
235/362
Mazhara virildi. Fî 4 Ramazân
Yeniçeri Ağası'na hüküm ki Tersâne-i Âmire'mde binâ olmak fermân
olunan gemileri ale't-te‘accib erişmek mühimmândan olmağın acemî-oğlanların
arasından ne kadar dülgerlik ve kalafatçılık sena‘atın bilür ve sâyir tersâneye
müte‘allik sena‘at bilür oğlan var ise Tersâne-i Âmire'ye gönderüb işletmek emr
idüb buyurdum ki vusûl te’hîr eylemeyüb emrim üzre acemî-oğlanların arasında
eğer dülgerlik ve eğer kalafatçılık ve eğer sâyir tersaneye müte'allik sena‘at bilür
ne kadar acemî-oğlani var ise Tersâne-i Âmire'me gönderesen ki varub anda
işleyüb gemileri mu‘accelen erişdirmek bâbında sa‘y ve ihtimâm oluna ve ne
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
89
kadar acemî-oğlan gönderilürse alilasami defter eyleyüb Südde-i Sa'âdetüm'e
gönderesin ki maslahat itmâma erişdükde hâllü hâllarına göre ri‘âyet oluna.
235/363
Alî Çavuş'a virildi. Fî 9 Ramazân
Niğde beğine hüküm ki bundan akdem sana hüküm gönderilüb Konya
muhâfazasında olasın deyû emri olmişdi imdi ol emr-i şerîfim mukarrerdir
buyurdum ki vusûl buldukda emrim üzre Konya'ya varub vilâyeti mezbûrenin
muhâfazasına envâ‘-ı ikdâm ve ihtimâmın vücûda getüresin ve ehl-i fesâd ü
şenâ‘atden ele getürdüğün üşera dahi sûret-i sicilleri ile bitevakkuf Kıbrıs'a
gönderesin ki anda olan gemilere küreğe konula ve o ne makûlelerin üzerine sâbit
olan mevâddın bir sûret-i sicilin Kıbrıs beğlerbeğine bile gönderüb ve bir sûreti
Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderüb ehli fesâddan kaç nefer kimesne gönderdiğün arz
idesin.
236/364
Kapuci ile sâhib-i sa‘âdete gönderildi. Fî 9 Ramazân
Kapudâna hüküm ki bundan akdem Donanma-i Hümâyûn'umla Körfus’a
varuldukda Karabübüyük'ün bir uluci küffâra esîr olmağla mezbûr Ulucan itkafi
içün Karabüyük mîrî esîrlerden bir kapudân alub ba‘de Karabüyük muharebede
şehid olub ve tutsak olan mezbûr Ulucun bir forsa gemisi kalub Donanma-i
Hümâyûn'a muharebeden bir cenkci İnebahtı'ya geldikde bir şahıs mezbûr Uluci
karındaşımdır deyû veraset da‘vâsın idüb isbata kâdir olmayub Ulucan'ın gemisi
İnebahtı’da alıkonulub forsası mîrî içün alunub gemilere konulduği istimâ‘
olunmağın buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda mukayyed olub göresin istimâ‘
olunduği gibi ise merkûm Ulucun forsasın mîrî içün zabt idüb ve mîrî esîrlerden
merkûm Ulucan'ın istihlası içün Karabüyük alduği kapudân nice olmuşdur
ihtimâm ile teftîş idüb zuhûra getürmeğe sa‘y ve ihtimâm idesin ve bu def‘a
Donanma-i Hümâyûn Ağriboz'a uğradukda kal'a önünde gezen bir kâfire rast
gelinüb Venediklünün Körfus'da esîr olub hâlâ baham virüb halâs olmak üzeresin
didükde Ağriboz dizdârı i‘lâm eyledi imdi bu bâbda dahi ihtimâm idüb mezbûr
kâfiri dahi gitmek ise zuhûra getüresin ve dergahı muallam çavuşlarından Kaya
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
90
varub sen olduğun esîrlerden bir kapudân alub Kaya dâme izzühû dahi Körfuz
kurbunda olduği gemiden çıkarduği kapudâni sâbıkâ vezirim olan Pertev Paşa'ya
virdüğü i‘lâm olundi bu husûslari dahi sâyir umûra münâsib itmeyüb alınan
kapudânlar ne kadar ise ve her kimde ise zuhûra getürüb alub gereği gibi hıfz
idesin ihmâle ve ikbâle cevaz göstermeyesin.
237/365
Bu dahi mezbûr kapuciya virildi.
Kapudâna hüküm ki İstanbul'da ve Galata ve Haslar kazâlarında tutulan
mücrîmlerden şimdiye değin Tersâne-i Âmire'ye ne kadar mücrîmler teslîm
olmuşdur ma‘lûm olmak lâzim olmağın buyurdum ki vusûl buldukda zikr olunan
kazâlardan şimdiye değin tersâneye ne mikdâr mücrîm teslîm olmuşdur arz
eyleyesin ve sûret- sicillerin hıfz eyleyesin ve min-ba‘d dahi İstanbul ve Galata ve
Haslar kazâlarında tutulan mücrîmlerden kadîlar ma‘rifeti ile alub küreğe koşasın
ve arz eylediğin üzre Mısır'da olan vezirim Sinan Paşa'ya mukaddemâ hüküm
gönderilüb ol cânibde ele getürilen mücrîmler İskenderiye'de olan gemilere
küreğe koşulmak fermân olunmuşdur ve İstanbul kadîsına dahi bu def‘a hüküm
gönderilüb mücrîm ele giren ve ehl-i fesâddan subaşına ve gayri akçe
aldurulmayub üzerlerine sâbit olan töhmetlerinin sûret-i sicilleriyle sana teslîm
olunmak fermân olmuşdur sen dahi ana göre mukayyed olub anun gibi küreğe
koşasın.
237/366
Bu dahi.
İstanbul kadîsına hüküm ki mahrûse-i mezbûrede mahbûs olan mücrîmler
ıtlâk olunmayub Tersâne-i Âmire'me küreğe teslîm olunmasın emr idüb buyurdum
ki vusûl buldukda bi'l-fi‘l mahbûslardan olan mücrîmlere husûs içün habs
olunmuşlarsa defter idüb dahi sicillerin esamileri nahş nakl idüb dahi emrim üzre
Tersâne-i Âmire'mde olan gemilere küreğe teslîm idesin ve şimdilerin Tersâne-i
Âmire'me ne mikdâr mücrîm teslîm olunduğun yazb bildüresin ve min-ba‘d dahi
vakı‘ olan mücrîmleri fermân muktezâsınca Tersâne-i Âmire'me teslîm itdüresin
anun gibilerden subaşıya cerîme deyû bir akçe vermeye aldırmayub anun gibi
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
91
mücrîmlerün üzerlerine sâbit olan cerîmen sûret-i sicilleriyle kapudâna teslîm
itdüresin.
238/367
Alî Çavuş'a virildi. Fî 9 Ramazân
Kara Alî oğli Mehmed çavuşa hüküm ki vilâyet-i Karaman’da ihrâc-i
fermân kürekçiler nevrûz-ı mübârekden mukaddem İstanbul’a gelmek lüzum
olmağın kadîlara bu bâbda tekrâr hüküm yazılub sana irsâl olundi buyurdum ki
vusûl ol emr-i şerîfim nefs-i vilâyeti mezbûre kadîlarına alittaaccib götürüb
kadîların ve kürekçi ihrâcına emirle varan kullarımın üzerine durub tamâm dikkat
ü ihtimâm idüb kürekçi nevrûz mübârekde mukaddem İstanbul’a yetişdirmekden
envâ‘-ı ikdâm ve ihtimâmın vücûda getüresin.
238/368
Yevmü'-sebt, 10 Ramazâni'l-mübârek 979 Edirne
İbrahim çavuşa virildi . Fî 9 Ramazân
Edirne kadîsına hüküm ki hâliyâ mahmiyye-i Burusa’dan ihrâci fermân
olunan kürekciyi mu‘accel ihrâc idüb sana emr olunan mahalle gönderilmesin emr
idüb buyurdum ki emrim tevcîhi mahrusa-i mezbûreden ihrâcı fermân olunan
kürekcileri ale't-te‘accib bî-kusûr ihrâc idüb dahi mahall-i ma‘mûre getürüb teslîm
eyleyesin husûsu mezbûr mühimmât umûrdandır sâyir zamânda münâsib
olunmayub zikr olunan kürekcileri ihrâc olunmadın bu cânibe avdet eylemeyesin.
238/369
Mehmed Çavuş'a virildi. Fî Şa‘bân
Erim kadîsına ve nâzır Mümin'e hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb
gönderüb Samsun'da binâ olunmak emrim olan gemilerin cümlesin an-kârib
erişmek üzre ve güherçile mâdem işlenmek arzınca olduğunuz bildirmişsin imdi
gemiler mu‘accelen erişüb vâfir ü müstevfî güherçile işletmek mühimmâtdan
olmağın buyurdum ki vusûl buldukda gereği gibi mukayyed olub binâsı fermân
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
92
olunan kadırgaları ale't-te‘accib erişdürüb güherçilenin tevfîr ü teksîri dahi sa‘y ve
ihtimâm eyleyüb fermân olunan peksimedleri rencber199
239/370
Yevmü's-sebt, fî 13 Ramazâni'l-mubâreke, sene 979, der Edirne
Mezkûr za‘im Mehmed'e virildi. Fî 18 Ramazân sene 979
Yazıldı.
Karaman beğlerbeğine hüküm ki bundan akdem cezîre-i Kıbrıs'dan ihrâc
olunan esîrlerin pençiklerin otuz bin altuna iltizam idüb vazifesin Karaman
zü‘amâsından olan Dârende Mehmed gelüb Cezîre-i mezbûreden mukaddemâ
pençik emânetin bu yigirmi beş bin altuna iltizâm ittikde aher kathüda nâm zaim
dahi kendüsi müteferrika olmak üzre elli bin altun dahi ziyâdesiyle idüb bile şerîk
olub ol zamândan ne zamâna pençik cem‘ idesin hâlâ mezkûrun müteferrikalığı
ma‘lul olunmağın ol ziyâde itdüği aher bin altuni dahi---idecek olub şimdiye
değin kabz eyledüği mâl pençik mezkûrun ellettürmeyesin ve Beyşehri beği olan
Güllüzade Mehmed'in dahi bî-nihâye esîr çıkarub pençiklerin virmeyüb ve ba’zı
esîr çıkarmaların dahi pençiklerin alınmışdır deyû ellerine mühürlü temessük
virüb---pençik resmin zâyi‘ olmasına sebeb olmuşdur bu hükm-i şerîfüm taleb
itmeğin buyurdumki Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından Mehemmed Çavuş
vardukda mezkûr---ele getürdüb bununla yarar idüb şimdiye değin ne mikdâr
pençik cem‘ itmişse yerlü yerinden muarredan defterleri mûcebince teftîş ve
tefahhus eyleyüb her ne denlü pençik resmi cem‘ ve kabz itmişse aslâ te‘allül ve
inâd ittürmeyüb bî-kusûr alivirüb üzerinde bir akçe bâkîsi komayub müşârun-
ileyh sancağın dahi bunun pençik resmin alub temessük virdüğü ne mikdâr esîr
ihrâc itmiş ise tecessüs ve şer‘-ı şerîfe sâbit ü zâhir olan aslâ te‘allül itdürmeyüb
pençikleri bî-kusûr hüküm idüb alıvirüb üzerinde bir akçe bâkî komayub hakların
bî-kusûr tahsîl eyleyüb şer‘-ı şerîfe mugâyir kimesnelerin aldırmasın husûsı
mezbûr mühimdir memâlik-i tahsîl bâbında bî-kusûr dakîka fevt itmeyesin
ba‘de't-tevessül bununla şeraitimi elinde ibka idesin şöyle bilesin.
199 Hüküm tamam değildir. Hükmün devamı defterde 243. sayfada yer almaktadır.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
93
240/371
Yazıldı.
Bu dahi,za‘im mezbûre virildi. Fî't-târîhi'l-mezbûr.
Vilâyet-i Anatoli'da vakı‘ olan kadîlara hüküm ki bundan akdem cezîre-i
Kıbrıs'dan ihrâc olunan esîrlerin pençikleri otuz bir bin altı yüze iltizam idüb
vilâyet-i Karaman zü‘amâsından Dârende---Mehmed zîde kadruhû gelüb cezîre-i
mezbûrede ba‘zı beğlerbeğler ve sancakbeğler ve alay beğleri ve zü‘amâ ve erbâb-
ı tîmârdan ve gayriden nice kimesneler pençiğin virmedi bî-nihâyet esîr geçürüb
iltizama hakk-ı noksân müretteb olmuş deyû ol makûle pençikleri alıvırilmek
bâbında hükm-i hümâyûnum taleb idüb Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından
Mehmed Çavuş'a zîde kadruhû mübâşir olmasın nida itmeğin buyurdum ki hükm-i
şerîfümle vusûl buldukda bu bâbda gereği gibi mukayyed olub müşarün ile
çavuşum ma‘rifeti ile birbirünüz taht-ı kazânuzda evkât-ı vechile hak üzre şer‘le
teftîş ve arz eyleyüb göresin fi'l-vakı‘ eğer beğlerbeğiler ve eğer sancakbeğlerinde
ve eğer alay beğiler ve eğer zü‘amâ ve erbâb-ı tîmârdan ve ayan vileyetin ve
gayride bi'l-cümle her kimin pençik eminlerinin tezkeresüz ne mikdâr esîr zâhir
olursa aslâ te‘allül itdürmeyüb inâd ve kânûn üzre pençiklerin bî-kusûr hüküm
idüb alıvirüb kimesne üzerinde bir akçe bâkîsin komayub emr-i şerîfime mugâyir
bir ferde dahl ve tecâvüz itdürmeyesin husûs-i mezbûru tamâm mukayyed olub
kalanın zâyi‘ ve telef olmasından ihtiyâd idesin.
Yazıldı. Bu dahi bir sûreti vech-i meşrûh üzre Karaman beğlerbeğliğinde
vakı‘ olan kadîlara hükm-i şerîf yazılmışdır
Yazıldı. Bu dahi. Kıbrıs cezîresinde vakı‘ olan kadîlara mufassal mezbûr
üzre yazılmışdır.
Bir sûreti Rodos cezîresinde vakı‘ olan kadîlara yazılmışdır
Yazıldı.Bu dahi.Bir sûreti Vilâyet-i Rûm'da vakı‘ olan kadîlara
yazılmışdır.
Yazıldı.Bu dahi.Bir sûreti Erzurum'da vakı‘ olan kadîlara yazılmışdır.
Yazıldı.Bu dahi.Bir sûreti Vialyet-i Şâm'da olan kadîlara yazılmışdır.
Yazıldı.Bu dahi.Bir sûreti Vilâyet-i Haleb'de olan kadîlara yazılmışdır.
Yazıldı.Bu dahi.Bir sûreti Dulkadir vilâyetinde olan kadîlara yazılmışdır.
Yazıldı.Bu dahi.Bir sûreti Diyârbekir'de olan kadîlara yazıldı.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
94
Yazıldı. Bu dahi.Bir sûreti Van'da olan kadîlara yazıldı.
Gemileriyle irsâl idüb kadırgaları güherçileye zamânı ile erişdirmek
bâbında envâ‘-ı ikdâm ve ihtimâm eyleyesin.200
243/372
Tukat ve Kosun kadîlarına hüküm ki hâlâ bu def‘a deryâya çıkmak emrim
olan Donanma-i Hümâyûn'um mühimmi içün peksimed tedâriki lâzim ve mühim
olmağın taht-ı kazânuzda olan hâslarım terekesinden peksimed tedârük içün201
243/373
Mehmed Çavuş'a virildi. Fî 28 Şa‘bân
Tukat ve Kosun kadîlarına hüküm ki hâlâ bu def‘a deryâya çıkmak emrim
olan Donanma-i Hümâyûn'um mühimmi içün peksimed tedârük lâzim ve mühim
olmağın taht-ı kazânuzda olan haslarım terekesinden peksimed tedârük içün
Malatya cânibinden ahkâm-ı şerîfe yazılub irsâl olmuşdur buyurdum ki vusûl
buldukda te’hir eylemeyüb bu def‘a deryâya çıkacak gemiler mühimmi içün
Malatya tarafından gönderilen ahkâm-ı şerîfeden ne mikdâr peksimed tedârük
itmek emrim olmuş ise ol emr-i şerîf mûcebince taht-ı kazânuzda olan haslarım
terekesinden ol mikdâr peksimedleri pişürdüb vaktin ile erişdirmek bâbında
envâ‘-ı sa‘y ve ikdâmın zuhûra getüresin husûsı ziyâde mühimmândandır
ihmâlden hazer idüb bab-ı ikdâmda dakîka fevt eylemeyesin.
243/374
Sinob kadîsına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Sofi
Musdafa nâm re’îs hayli zamândan berü barça re’îs olub deryâ ilminden haberdar
olmak binâ olunacak gemilerin birine re’îs olmasın yigirmi beş kıt‘a emr olunub
sonradan yigirmi emr olunub ammâ yigirmi beş pâre gemi tedârikinde olduğun
bildirmişsin binâ olunmak emr olunan gemilerin birine itmâm erişdürüb Südde-i
Sa‘âdet'üme gelmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda mezkûra tenbîh
200 Bu kısım 369 numaralı hükmün devamıdır. 201 Hüküm tamam olmayıp, çizilmiştir.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
95
eyleyesin binâ olmak emr olunan gemilerin yerine binâ idüb itmâm erişdürüb
Asitâne-i Sa‘âdet'üme hüküm ki haline göre ri‘âyet oluna.
244/375
Alî çavuşa virildi. Fî 5 Ramazân
Haleb kadîsına hüküm ki mektûb gönderüb hükm-i hümâyûna vârid olub
Venedik'de olan bu cânib tâcirleri esbâb ve emvalleriyle sahîh ve salim
Dubrovniğ'e vâsıl oldukları haberi ma‘lûm oldukdan sonra anda olan Venedik
tâcirlerin salıviresin deyû emr olunub mukaddemâ hükm-i şerîf gönderildükde
Haleb'de olanların isimleri ve esbâblarıdefter olunub Trablus'da olanlardan fark ile
nefer getürdilen lâkin ikinci def‘a gönderilen emr-i şerîf mûcebince kâr u
kisblerinde olmağa icâzet virüldükden sonra ba‘zı tebdîl-i sûretle gezdükleri
istimâ‘ olundukda muhafaza olan defter görülüb üç neferi gitmiş bulunduğundan
ma‘adâ Trablus'dan getürdilen kırk elli neferden ve dört beş nefer âdem ancak
kalub mezkûrların hıfz u hırâsetin lâzim ise bir mahfuz yerde hıfz olunmasın kâr u
kisb bahânesiyle taşrada olmağın cümlesi tebdîl sûretiyle gitmek ihtimâldır deyû
arz eylemişsin imdi zikr olunan Venedik tâcir kesble virilmiştir idi gaybet idenler
kefîllerin buldurulmasın emr idüb buyurdum ki vardukda evkât-ı vechile
mukayyed arz olunduği üzre Venedik tâyifesinden tebdîl sûret ile yazub bildiresin
kefîlleri olmayub gaybet idenleri dahi buldurması lâzim olanları buldurmakda
envâ‘-ı ikdâm ve hüsn-i ihtimâm üzre olasın tâyife-i mezkûrdan evkât-ı vechile
kefîl virlmeyüb ve yahud hıfzları husûsı mukayyed olunmamağa sebeb nedir ne
vechile tedârük idüb ne mikdâr bulunduğun yazub bildüresin bu husûsı emrim
mühimmândır eğer hazır olanlardır ve eğer tagayyür idüb kefîllerin buldurması
lâzim olanlardır buldurub dahi vukû‘ı üzre arz idesin.
245/376
Arzı getüren Hüseyin ve Şahin ağaya virildi. Fî 26 Şa‘bân
Kapudân'a hüküm ki hâlâ Filek sancak beği Mahmûd dâme ızzühû
serhadden on nefer esîr gönderüp anda kadinaya konmak için sana irsâl
olunmuşdur buyurdum ki vusûl buldukda zikrolunan on nefer esîri alup olageldüği
üzere kadinaya koşup istihdâm eyleyesin ve teslîm olunduğuna temessük viresin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
96
245/377
Musdafa Çavuş'a virildi. Fî 5 Ramazân
Livâ-i Silistre kadîlarına hüküm ki Varna kadîsı mektûb gönderüb Varna
İskelesi'nde binâ olunan on beş kıt‘a kadırga kerestesin livâ-i Silistre kadîları
mu‘âvenet itmek içün emr-i şerîf vârid olub emr üzre zikr olunan kazâların
ahâlisine akçe ile araba ve kenevir ve kereste tekellüf olundukda halkının ekseri
biz akıncılarız ve bazıları yağcı ve küreci ve eşkünci yamaklarıyuz deyû te‘allül
idüb fi'l-vakı‘ livâ-i Silistre halkının ekseri böyledir hâne-i avârızından olanlar
nefer olmuşdur ve akıncıları dahi böyle hidmete razı olub ammâ uzak sefere
hidmetleri olmağın işlerine meşgul oldukları nice topcilar gelüb hidmete vardır
deyû teklif itmekle atların ve sipâhilerin almakdan hâlî değildir deyû arz
eylemişsin bu def‘a zamâna münâsib câyiz değildir ekser yağcı ve küreci ekser ve
sâyir çift çubuği ve kudreti olanlardır akçe ile gemi kerestesine ve kendire ve sâyir
levâzımına mu‘âvenet lâzim ve mühim olmuşdur buyurdum ki vardukda siz ki
kadîlarsız taht-ı kazânuzda olan yağcı ve kürecidir ve ekser eşkünci yamağıdır ve
sâyirlerinden çift ve çubukları ve kudretleri olanlardır cümlesine tenbîh eyleyesin
ki sâyir zamâna münâsib itmeyüb bu def‘a iskele-i mezbûr cânib-i Karaman
fermân olunan gemilerin kerestesine ve kendirine ve sâyir levâzımına mu‘âvenet
idüb akçe ile taleb olunan nesneyi ihzâr idüb sâyir re’âyâ ile mahal-i mezbûre
teslîm ideler bu bâbda aslâ bir ferde te‘allül ve niza itdürmeyesin eslemeyenleri
isim ve resimleriyle yazub bildüresin ki kazâlarında emr-i şerîfim ne vechile sâdır
olursa mucibi ile amel oluna ve mâdem ki size emr-i şerîfim gönderilüb ve sa‘y ve
hidmete akınci varmağa emrim olmaya topcilara mücerred celb ü ahz içün
akıncilar bila emr hidmetde teklif itdürmeyesin ve hidmete emr olundukda
akıncilardan topcilara bir akçe ve bir cebe aldırmayub kendülerin hidmete
gönderesin.
246/378
Alî Çavuş'a virildi. Fî 5 Ramazân
Kıbrıs beğlerbeğine hüküm ki cezîre-i mezkûranın âb u havâsı kemâl-i
i‘tidâlde olduği meşhûr olmağın me‘mur u âbadân olması aksây-ı murâd-ı şerîfim
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
97
olmağın Konya Larende Kayseri Niğde kazâlarından ol cânibe temekkün itmek
içün âdem göndermek emrim olub kadîlara hüküm gönderilmişdir anun gibi taht-ı
kazâlarından âdem irsâl eyledüklerinden temekkün itdürmek ve umûma tekalîfden
biri olub üç yıla hareket hukûk u rüsûm olunmayub harb ve harbe kâdir olanlar
yine mahlûl olan gedikler tevcîh olunmak emr idüb buyurdum ki vardukda anun
gibi zikr olunan kazâlardan âdem geldükde münâsib olduği üzre temekkün itdürüb
ol diyârı me‘mur u âbadân itmek bâbında hüsn-i tedârük eyleyüb ol makûle
kimesneler emrim mûcebince umûm tekaliîfden biri olub üç yıla değin hukûk u
rüsûm taleb olunmamak üzre mu‘âf olub içlerinden harb ve harbe kâdir olanlara
mahlûl olan gediklerden gedik tevcîh eyleyüb Südde-i Sa‘âdet'üme arz eyleyesin.
246/379
Mezbûr Alî Çavuş'a virildi. Fî't-târîhi'l-mezbûr.
Niğde beğine Konya ve Larende Kayseri Niğde kadîlarına hüküm ki
bundan akdem gönderilen emr-i şerîfim mûcebince kazânuzda tenbîh ve nida
itdürülüb ihbâr ile cezîre-i Kıbrıs'a sâkin olmağa kimesne murâd idmez deyû
bildirmişsin imdi vilâyet-i mezkûranın âb u havâsı kemâl-i i‘tidâl üzre olduği
meşhûr olmağın me‘mur u âbadân olması aksay-ı murâd-ı şerîfimdir ol cânibe
geçüb varub temekkün itdüklerin üç yıla değin hukûk u rüsûmlari alunmayub ve
mahlûl vakı‘ olan gedikler harb ve harbe kâdir olanlarına tevcîh olunmak
buyurulmuşdur ana göre tenbîh ve nida itdürmek emr idüb buyurdum ki vardukda
her biriniz taht-ı kazânızda vech-i meşrûh üzre sâdır olan emr-i şerîfim tenbîh ve
nida itdürüb dahi ehl-i sınâyi‘den yerlü ve yurtlu olmayub çetedan alakaları
olmayanlardan cezîre-i mezkûreye âdem geçirüb irsâl eyleyesin ki varub anda
sâkin olub umûm tekalîfden mu‘âf olduklarından mâ‘adâ üç yıla değin hukûk u
rüsûm taleb olunmayub içlerinden harb ve harbe kâdir yarar yiğitlere mahlûl olan
gedikleri tevcîh idesin deyû beğlerbeğine hüküm irsâl olunmuşdur siz dahi emrim
mûcebince zikr olunduği üzre ol cânibe müstevfî âdem göndermek bâbında ikdâm
ve ihtimâm eyleyesin ne mikdâr kimesne gönderilürse isimleriyle defter idüb
defterin Südde-i Sa‘âdet'üme gönderesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
98
247/380
Kethudâsıa virildi. Fî 5 Ramazân
Tarsus beği Ahmed Beğe ve Kosun ve Tarsus kadîlarına hüküm ki sen ki
sancakbeğisin Kosun kadîsı ile Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb ve
Tarsus'da sâkin olan Kıl Musdaf'a nâm kimesne telbîs ve tezvîrden hâlî olmayub
müslimânlara zararı olub nice def‘a tenbîh olunub aslâ fitne olmayub şer‘-ı şerîfe
itâ‘at olmaduğundan mâ‘adâ odun? nâyibinin mührin kazdurub telbîs eyledüğün
bildirmişsin imdi buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda bi'z-zât mukayyed olub
fi'l-vakı‘ mezkûr ehl-i tezvîr ü telbîs olub mezbûr mühür kazdurduği sâbit olursa
ele getürüb Kıbrıs'a küreğe gönderüb dahi üzerinde sâbit olan fesâdlerinin sûret-i
sicillerinin bir sûretin Kıbrıs beğlerbeğine ve bir sûretin Südde-i Sa’âdet'üme
gönderesin ki yolda olan harâmîler defterine işâret oluna.
248/381
Tersâne-i Âmirem şakirdlerinden Kara Muhittin'e virildi.Fî 11 Ramazân
Yeniçeri Ağası'na hüküm ki Molova kadîsı Südde-i Sa’âdet'üme mektûb
gönderüb Molova Kal‘ası'nın küffâr-ı hâksârdan bir haber erişdirmek ihtimâli
olub âdeme şiddet ihtiyaçlari olub nöbetci gönderilmek lâzim itdüğün bildirmeğin
buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr eylemeyüb kal‘a -i mezbûre muhâfazasınca bir
mikdâr nöbetçi ta’yîn eyleyüb ber-vech-i isti’câl irsâl eylemek arzınca olasın.
248/382
Selman çavuşa virildi. Fî 4 Ramazân
Kefe beğine hüküm ki bundan akdem Ejderhan seferine gönderilen toplar
ve ve darbzen yuvarlak ve kundak ve kefçe ve barut ve sâyir baş ve yerakdan
Azak'da kalanları topçilarım başı defter eyleyüb ne makûle ve ne mikdârın olduği
ma‘lûm un olub Azak'da hıfz itdürmek içün defterin sûreti ihrâcı olunub sana
gönderildi buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda mukayyed olub defterde mestur
olan toplar bil-fi’l Azak'da ne kadar top olub ve ne makul toplar ve darbzenler
olduği ve ne mikdâr mevcûd barutun vardır tamâm ma’lum idünüb mufassal ü
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
99
meşrûh yazub arz eyleyesin dahi zikr olunan toplari ve sâyir bab yerağı ve baruti
evkât-ı hıfz itdüresin.
248/383
Dubrovnik beğlerine hüküm ki Asitâne-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb
ba’zı haberler bildirmişsiz her ne i‘lâm olunmuş ise mufassal ma‘lûm -u şerîfim
olmuşdur buyurdum ki vardukda yüce Asitâne-i Sa‘âdet'üme olan ubudiyetiniz
muktezâsınca haberiniz eksük etmeyüb vâkıf olduğunuz ahbâr-ı sahîhayı i‘lâm
itmekden hâlî olmayasız.
249/384
Tersâne-i Âmirem şakirdlerinden Mecene virildi. Fî 11 Ramazân
Yeniçeri Ağası'na hüküm ki mektûb gönderüb Sakız'da olan nöbetci yaya
başı küffâr-ı hâksârın iki kıt‘a kalyatası Midüllü etrâfında gezerken rüzgar
muhâlefeti ile karaya urub mülaki olduği ve ol cânibler adet üzre olub levend
gemileri adalar arasında gezerler deyû haber virdüğün arz eylemiş her ne arz
eylemiş isen ma’lum oldi Sakız'a dahi ziyâde yeniçeri gönderilmek emr
olunmuşdi ne maslahat içün gelmişlerdir ol cânibde dahi yeniçeri varmıdır nicedir
Südde-i Sa’âdet'üme i’lam olunmak lâzim olmağın buyurdum ki vardukda Sakız
cânibine gönderilen yeniçerilerden bil-fi’l anda ne mikdâr âdem vardır ve gelüb
kendilerine maslahata gelmişlerdir sahîh haber alub aslı ile Südde-i Sa’âdet'üme
arz ve i‘lâm eyleyesin.
249/385
Evren Çavuş'a virildi. Fî 8 Ramazân
Bergos kadîsına hüküm ki Bergos kadîsına tâbi‘ Sayık nâm karyede sâkin
Mürdüm oğli Alî nâm Münim ve Kemol kimesne evi ve barğı ile İstanbul'a kassab
olmağçün İstanbul'a geçürmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr
eylemeyüb mezbûrun zikr olunan karyeden alakasın kat’a idüb evi ve barğı ile
mahrûse-i İstanbul'a gönderüb kassablığa yazdurasın.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
100
249/386
Alî Çavuş'a virildi. Fî 5 Ramazân
Kapudâne hüküm ki bundan akdem nefsi Çorli'da kassab Veli ve oğli Alî
ehl-i fesâd ü şenâ’at olmağın Çorli kadîsının sûret-i sicilleri ile emr-i şerîfimle
küreğe konulmak içün Çorli subaşısı tecessüs ile irsâl olunmuş idi mezkûr Südde-i
Sa’âdet'üme gelmek lâzim olmağın buyurdum ki vardukda mezkûr kürekden alub
mukayyed ve mahbûs mezkûr çavuşuma teslîm eyleyesin ki Asıtane-i Sa’âdet'üme
getüre.
250/387
Dîvânda Nişancı Beğ hazretlerine virildi.
Bergos kadîsına hüküm ki Vize'de binâ olunan gemiler mühimmi içün
taht-ı kazânızda ağaç ve kereste kesdürüb ihzâr eyleyüb gemiler binâ olunduği
mahalle irsâl eylemek emrim olmiş idi ol emr-i şerîfim alî-mâkân mukarrer olub
re‘âyâ nın ba‘zı yörük ve doğancı olmağla te‘allül eyledikleri i‘lâm olunmağın
buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr eylemeyüb lâzim olan keresteyi ve sâyir ağaci
eğer re‘âyâdır ve eğer yörük ve doğancıdır ve eğer gayridir aslâ te‘allül
itdürmeyüb vâfir ü müstevfî ağaci ve kereste kesdürüb mahal-i ma‘mûre irsâl ve
îsâl eylemek bâbında sa‘y ve ikdâmın zuhûra getüresin kereste ve ağacı husûsı
ziyâde mühimmândandır ihmâl eylemeyüb eğer doğancı ve yörük ve eğer müslim
ve gayridir lâzim olan ağac ve kereste ihzârında istihdâm itdüresin inâd ve
muhâlif iderlerse yazub bildüresin.
251/388
Alî Çavuş'a virildi.Fî 17 Ramazân
Musul beğine ve kadîsına hüküm ki kasaba-i Musul’da sâkin olan Dârende
Mehmed ve yoldaşları yay yeraklar ile münâz‘a-ı kesîrleri vakı‘ olmağla haşa siz
cihâr-ı yâr güzîn rıdvâna'llahu te‘âlâ cem‘iyet iderler deyû isnad eyledikleri
ecilden---olunmak emrim olmuş idi hâlâ vilâyet-i mezbûre ahâlisinden nice
müslimânlar mezkûrelere isnad olunan husûsun hilâf-ı vâkı‘ olub sen hüsn-i
mütedeyyîn kimesnelerdir deyû şehâdet eyledikleri i‘lâm olunmağın girü
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
101
sâkinlerin mukarrer olmak emr idüb buyurdum ki vardukda mezkûrlara ol vechile
kimesneye dahl ve ta‘arruz itdürmeyüb içinden rencîde ü remîde itdürmeyesin.
251/389
Mehmed Çavuş'a virildi. 20 Ramazân sene 979
Ağriboz beğine hüküm ki bundan akdem defe‘ât ile ahkâm yazılub eğer
Ağriboz Kal‘ası'dır ve eğer gayri sancağına tâbi‘ olan kal‘ayi ta‘mîr ve termîm
eyleyüb ve neferlerin evkât-ı zabt eyleyüb hâric pirlere salıvirmeyüb gereği gibi
hıfz u hırâset olmak emrim olmuş idi ol evamir-i şerîfe alî-mâkân mukarrer iken
ol cânibden gelenler kal‘aların ahvâli muhtel olub baş ve yeraklari kusûr ve
noksân üzre olub ve top yerleri islamayub ve kal‘alar meremmete muhtâc olub
belki ba‘zı harâbe müşerref itdüğün heber virdükleri ecilden bu bâbda vakı‘ olan
ihmâlin sebebi ile itâba müstehâk olmişsin imdi kalalar gereği gibi istihkâm üzre
olub meremmete muhtâc olan yerleri ta‘mîr ve termîm eyleyüb ve top yerleri
açılub sandıkları tezhir olunmak ehemmi mühimmândan olmağın buyurdum ki
vusûl buldukda bu bâbda bi'z-zât mukayyed olub sancağına tâbi‘ olub mahuf ve
muhâtara yerlerde olan kılâ‘ ta‘mîr ve termîme muhtâc olan kal‘aları metânet ve
hasânet üzre ta‘mîr ve termîm itdürüb ve top yerlerin açub ve sandıkların tezhîr
idüb ve hisâr-erlerin salıvirmeyüb evkât-ı vechile zabt idüb dahi sancağın tâbi‘
olan alay beği ve mîrî başıları ve zü‘amâ ve erbâb-ı tîmârı ile ma‘mûre name-i
hümâyûnum mûcebince cebe ve cevşen ve cebelülerünüzle ve baş ve
yeraklarunuzla ve bi'l-cümle düşmen yerağı ile müretteb ve mükemmel hâzır ve
âmâde olub etrâf ve cevânibe göz kulak tutub a‘dayı bedrâ taşra çıkmağa
muhtemel olan yerleri görüb gözedüb anun gibi ibâdu'llahu te‘âlâ bir mahale zarar
kasdına çıkdıklarında sancağına tâbi‘ olan cümle sipâhiler ile ve il-eri cem‘iyyet
ile hâzır bulunub mazarat u fesâdlari def’ü ref’ine bezl-i makdûr eyleyüb envâ‘-ı
ikdâm ve ihtimâmın vücûda getüresin kal‘aların ta‘mîri ve sancağın muhâfazası
mühimmândır ihmâl eylemeyüb kemâl-i teyakkuz ve ittibâh üzre olub bâb-ı
ihtimâmda dakîka fevt eylemeyesin ve yüz nefer hisâr-eri müceddedâ
olunageldüği üzre yazub defter eyleyüb zabtı lâzim olub mahûf olan kal‘aya vech-
ü münâsib görüldüği üzre tevzî‘ eyleyesin ve bunlardan mâ‘adâ mahûf olmayan
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
102
kal‘adan lâzim olduği kadar hisâr-erin alub mahûf olan kal‘aya tevzî‘ eyleyesin ve
ne vechile tedârük eylediğin yazub bildiresin.
Bir sûreti Karlıili beğine. Mehmed Çavuş'a virildi. Fî't-târîhi'l-mezbûr.
Bir sûreti İnebahtı beğine. Mezbûr Çavuş'a virildi. Fî't-târîhi'l-mezbûr.
252/390
Kethudâsına virildi. Fî 22 Ramazân
Kefe beğine hüküm ki hâlâ ol cânibde fesâd ü şenâ‘atlari sâbit olan
mücrîmleri ele getürüb anda binâ olmak emrim olan gemilere küreğe komak emr
idüb buyurdum ki vusûl buldukda ol cânibe cerîmeleri ve sâyir fesâd ü şenâ‘atleri
sâbit olan mücrîmlerden eğer mahbûs olanlardır ve eğer gayridir üzerlerinde sübût
cerîmeleri ne ise sicil itdürüb dahi sûret-i sicillerin Südde-i Sa’âdetüm'e gönderüb
ve ne mikdâr mücrîm küreğe konulursa yazub defter eyleyüb defterin bile
gönderesin böyle bilesin.
253/391
Yevmü'l-Hamîs, fî 20 Recebi'l-mürecceb, sene 979, Edirne
Mürdüm oğli Ahmed Çavuş'a virildi. Fî 19 Receb sene 979
Vezir Sinan Paşa'ya hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb vârid olub
Mekke-i mükerreme hizmetinde harâbe müteveccih olan sokakların ta‘mîrine bu
cânibden gönderilmesi lâzim olan tahtalar ve kurşun ve teksîri ve ihşân olunub
nakd kırk elli bin altun dahi lâzim olduğun bildirmişsin dahi her ne demiş isen
mufassal ma’lum şerîfim olmuşdur imdi haram-ı muharremin ta‘mîrin sâbıkâ üç
vech üzre tahmîn ve arz itdükde ba’zı kereste Rûm'dan varmak üzre kırk bin filori
ile vaz‘ kadîm üzre ta‘mîri mümkündür deyû arz itdüğün ecilden vaz‘ kadîm üzre
ta‘mîrine mübâşeret idesin deyû emrim olmişdi lâkin Rûm’dan gönderilecek
ahşab ve levâzım Tersâne-i Âmire'den varmak lâzim olub ve bu def‘a Tersâne-i
Âmire'mde inşâa'llâhu te‘âlâ evvel bahar-ı huceste-âsârda gazâ ve cihâd içün
gönderilmek tazmîmi niyet olunan gemiler binâsına mübâşeret olunub mevcûd
olan kereste ana sarf olunmağla bu def‘a ol cânibe kereste göderilmek mümkün
olmayub haram-ı muharremin ta‘mîri dahi te’hîr olunmak münâsib görülmeyüb
tahmîn-i evvel ki ol diyarda olan taş ve kireç ile alınacak yüz bin filori olur deyû
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
103
arz eyledüğün ol fehm olunmağın buyurdum ki vusûl buldukda tahmîn-i evvel ki
yüz bin filoriyle ve ol diyarda taş ve kireç ile olmak müyesser ise bitevakkuf
ta‘mîrine mübâşeret idüb ve Mısır beğlerinden vech-ü münâsib gördüğün
mu‘temedün-aliyh mütedeyyin müstakim bir sancak beğin husûs-i emin nasb idüb
veyâ su yoli emini münâsib ile anı ta‘yîn heman mübâşeret itdüresin ve kubbeler
ne mikdâr kurşun lâzim ise arz eyleyesin ki irsâl olunaleyli mübârek murâd üzre
cari olub şerhi hubûbât ve makulat her ne idüb vilâyet-i Mısır nizam yüz dutub bu
senenin Şa‘bân-ı evahirinde Mısır Hazinesi'ne gönderilmek üzre olduğun
bildirmişsin Hâzine-i Mısır günden güne gönderilü gelmeğin hâzineyi yine ol
eyyâmda gönderesin ve meşâyihden Bağdâd oğlunun Salsun ve Ömer oğlunun
zimmetlerinde küllî mâl olduğun ve üçi dahi malun olmayub re‘âyâ dan aldukların
dahi telef idüb dükkânlarında olan mâl u iyâl mevcûdlarından alınacak olursa öşri
dahi hâsıl olmaz ve müstehâklarından ibkâ olunursa min-ba‘d alacakları mâl ve
gılâlın telef olmuş mukarrer olduğun bildirmişsin imdi zikr olunan meşayihden
dahi enfa‘ şeyhler varmıdır eğer meşayihleri yararlarına virmeğin der ve eğer
aher tarîkiyle zabt olunmakdır ve eğer üzerlerine kabz-ı mâl içün vech-ü münâsib
görülen kimesneler konulmakdır bi'l-cümle ne vechile evlâ ve enfa‘ vech-ü
münâsib görülürse anunla amel olub beytü'l-mâldan kimesneler üzerinde kalmak
ve telef olmağın münâsib görülmeyüb ve zikr olunan meşâyıhın fitne ve fesâdları
zuhûr idecek vazı‘ dahi almayub bu bâbda tedbir ve tedârük idüb mukâta‘âtı
yararlara zabt itdürüb beytü'l-mâldan nesne zâyi‘ itdürmeyesin deyû husûslardan
ne vechile tedârük itdüğün yazub arz eyleyesin.
254/392
Rıdvan Çavuş'a virildi. Fî 18 Receb sene 979
Kapudâne hüküm ki Livâdya'da olan mîrî yelken bezi gemiler ile
İstanbul'a getürülmesin emr idüb buyurdum ki vardukda emrim üzre zikr olunan
yelken bezin gemilere alub mahrûse-i İstanbul'a getüresin ve İnebahtı kurbünde
gemi binâ olunmak mümkünmidür İstanbul'a varıldukda arz olunub vech
görüldüğü üzre tedârük oluna arz olunmişdi Rûmili yalılarında her ne yerde gemi
binâ olunmak mümkün ise onda icâzet verilmişdir eğer mîrî eğer mîrî cânibinden
ve eğer ve eğer korsan taraflarından İnebahtı'da binâ itmek icâzet taleb idenler
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
104
terğîb idüb icâzet virüb yapdırdasın kaç ve kaç oturak yaptırmak vechi görülürse
ana göre tenbîh idüb anun yapalar.
255/393
Kocaili beğine hüküm ki ve Sa‘îd kethudâya hüküm ki bundan akdem
Sinob'da üç kıt‘a at gemisi içün kereste hazırlanmışdı ol kereste ile üç kıt‘a ve
Tersâne-i Âmire'mde bir iki kıt‘a mavna binâ olunmak lâzim olmuşdur imdi eğer
Sinop'da ve eğer tersanede binâ olunacak mavnalar kürek ile çekilüb ve hem
kıçından ve önünden ve yanlardan toplatmağa kâbil olmasına emr edüp
buyurdum ki var202
255 /394
Mürdüm oğli Ahmed çavuşa virildi. Fî 21 Receb sene 979
Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından Kara Alî oğli Mehmed çavuşa hüküm ki
Sığla terekesi Kıbrıs'a geçürmek içün bundan akdem sana ve İçel beği emr-i
şerîfim gönderilüb tenbîh olunmişdi zikr olunan tereke henüz cezîre-i mezbûraya
geçirilmiş değil ise ikâba müstehâk olmişsiz buyurdum ki vusûl buldukda zikr
olunan Sığla terekesi henüz cezîre-i mezbûraya geçürülmüş değil ise bir ân ve bir
sâ’at te’hîr ü tevakkuf itdürmeyüb ber-vech-i isti’câl Sığla terekesin kaldurub
cezîre-i mezbûraya geçürüb ne mikdâr tereke geçürdüğün Kıbrıs beğlerbeğinden
mu‘accelen temessük alub Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderesin şöyle ki bu def‘a dahi
te’hîrin istimâ‘ oluna mu‘âteb ve mu‘âkıb olmak mukarrerdir ana göre mukayyed
olasın ve ne zamânda geçürdüğün arz cezîre-i mezbûre zahîresi tedârikin sâyir
umûra münâsib itmeyesin.
256/395
Musdafa Çavuş'a virildi. Fî 12 Receb 979
İnebahtı beğine hüküm ki küffâr-ı hâksâr hüdalehüm inşâa'llâhu te‘âlâ âlî
yevmü'l-karar ol câniblerde fesâda ve muhâsaraya kasd eyledüği istimâ‘ olunur
imdi eğer sancağın zü‘amâ ve sipâhileri ve eğer il-erleridir alub harbe u kıtâle ile
dâyimâ cem‘iyet üzre hâzır u müheyyâ idüb küffâr-ı hâksâr çıkacak mahâllere
202 Hüküm tamam değildir.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
105
nâzır olub gereği gibi muhâfazada itmek emr idüb buyurdum i vardukda aslâ
te’hîr ü arâm itmeyüb sancağa müte‘allik olan kal‘a ve memâlikden gereği gibi
hıfz u hırâset olub a‘da tarafından gaflet ile bir mahale zarar erişdirmeyesin şöyle
ki sancağa müte‘allik olan kal‘a ve memâlikden bir mahale küffâr-ı hâksâr
erişdiresin ihmâl gaflet üzre olasın aslâ beyân itdüğün özr ve bahânenin ber-
vechile makbûl olmayub sancağın alınmağla konulmayub hakkından gelmek
mukadderdir ana göre basîret ve ittibâh üzre olub gaflet üzre olmayasın ve
a‘dadan ve ittifâk olduğun ahbâr-ı sahîhayı i‘lâmdan hâlî olmayasın.
Bu dahi bir sûreti Karlıili beğine yazıldı.
256/396
Gazi Çavuş'a virildi.18 Receb sene 979
İstanbul'da Şehremîni'ne hüküm ki mektûb gönderüb mahzen amiremde
bin altı yüz kantar siyah barut ve bin üç yüz yetmiş kantar güherçile mevcûd olub
ve Kağıdhâne kârhânesinde emin üç yüz kantar barut ve şehir karhânesinden emin
yüz elli kantar barut siyah çıkar ve dâyimâ itmâm olunur ve Tersâne-i Âmire her
gün varılub hidmetde hizmetde makdûr olunur deyû arz eylemişsin ve dahi her ne
i‘lâm olunmuş ise ma‘lûm oldi kemâ-kân hedemat-ı hümâyûnum sarf-ı kudret emr
idüb buyurdum ki vardukda emrim üzre tersanede ve sâyir hedemât-ı hümâyûnum
ikdâm ihtimâm üzre olub vilâyet-i Karaman güherçile gelüb teslîm olunmişmidir
yazub bildiresin bâkî kalmış varsa yazub bildüresin mektûb gönderüb getürmeğe
sa‘y idesin.
257/397
Sercilerden Alî'ye virildi. Fî 15 Receb sene 979
Yanboli kadîsına hüküm ki mektûb gönderüb taht-ı kazânızda Tavuslu
nâm karye kurbünde mîrî çayırsaz ile mahlûl olub kadîmden katırlar otlayugelmiş
vilâyet kâtibin bin akçe resm bağlayub karye-i mezbûre mahsûluna halâs itmiş
kadîmden katırlar otlayugelmişdir deyû arz eylemişsin imdi çayı mezkûr mîrî
çayır olmayub kemâ-kân mîrî içün zabt olasın emrim olub buyurdum ki vardukda
emrim üzre çayır mezkûri mîrî tarafından zabt itdürüb oraya dahl itdürmeyesin
emre mugâyir iş olmakdan hazer eyleyesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
106
257/398
Gazi Çavuş'a virildi.18 Receb 979
Rûmili'nde olan Akdeniz yalılarının kadîlarına hüküm ki taht-ı
hükûmetinizde fesâd ü şenâ‘at zuhûr olub haklarından gelmek lâzim olan
mücrîmleri anda siyâset olunmayub muhkem kayd ü bend ile küreğe konulmak
sûret-i sicilleriyle Cezâyir Beğlerbeğisi Kılıç Alî dâme ikbâlühûya veyâ Dergâh-ı
Mu‘allâ'ma gönderesin emr idüb buyurdum ki vardukda anun gibi mücrîmlerden
mahbûslarda varsa emrim üzre kayd ü bend müşârun-ileyhaya veyâ Dergâh-ı
Mu‘allâ'ma gönderesin ve min-ba‘d dahi fesâd ve şeneatlerin sâbit ü zâhir
olanların anda haklarından gelinmeyüb sûret-i sicileriyle Dergâh-ı Mu‘allâ'ma
gönderüb ve zımmîlerin arz idesin küreğe konula.
257/399
Mezbûrun ulûfeci başı Geyvan’a virildi. Fî gurre-i Şa‘bân sene 979
Kıbrıs beğlerbeğine hüküm ki beğlerbeğliğe ilhâk olunan Alaiye sancağı
beği cezîre-i mezbûreye geçüb hidmette bulunmak içün bi'l-defe‘ât mezbûre
ahkâm-ı şerîfe gönderilmişdir hâlâ geçüb anda varduği istimâ‘ olundi imdi
müşârun-ileyh Alaiye sancağı beği henüz anda varmamış ise sancağı alunub anda
Kıbrıs cezîresi mezbûre ağalarından vech-ü münâsib görülen gönüllü ağasının
birine birine tevcîh olasın emr idüb buyurdum ki vardukda müşârun-ileyh emrim
üzre henüz anda varmamış ise sancağa anda ağalarından sancak zabtına kâdir ve
istihdâma kâbil vilâyette gönüllü ağanın birine tevcîh ve arz eyleyesin ve livâ-i
mezbûr sipâhilerin dahi dîvâna istihdâm itdüresin.
258/400
Ahmed Çavuş'a virildi. Fî 17 Şa‘bân
Erdel voyvodasına hüküm ki Temaşvar beğlerbeği mektûb gönderüb Halil
Beğ ve Muharrem tahrîr eyledükleri defter-i hâkânîde mukayyed olan Zaden ve
Güle ve Yanova Lipva sancakları serhadlerinde Erdel'e tâbi‘ olan palangaların---
ve sâyir yamakları tekrâr rüsûm taleb eyledüklerinden memâlik-i mahrûse
re‘âyâsıyuz iki cânibe rüsûm virmek kudretimiz yokdur deyû cevâb virmeğin
gemi ile çete gönderüb ol karyelerden âdem ve esbâb alub gezen sabâha değin
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
107
palangalarına varub re‘âyâ bu makûle zulm ve te‘addîye muhtemel olmayub
perâkende olmaları muhakkakdır deyû sancakbeğleri i‘lâm eylediklerinde
donanmayla mektublar ve çavuşlar gönderilüb İstefan Kral tasarruf eyledüği üslub
üzre tasarruf itmeğe hükm-i şerîfe virilmişdir deyû cavâb virüb lâkin bu cânibe
yazılmış olan re‘âyâya İstefan Kral dahl itmezdi Eğri ve Sakmar ve sâyir harbi
kıl‘adan gelen haydudlar mezkûr palangalara uğradıklarında---olub memâlik-i
mahrûse neferâtı kasabana geldiklerince---haydudlar palangalara kaçub sığunub
necât bulurlar hayin ve ehl-i munad olduklarından gayri palangaların haydudlara
sığınacak yer yer olub fesâddan hâlî değildir deyû i‘lâm eylemiş imdi bundan
akdem hükm-i şerîfe gönderilüb Halil Beğ ve kulum Muharrem tahrîr eyledükleri
vilâyet ve memlekete dahl olunmayub henüz kârib olan palangalara---olunub
gereği gibi tedârük kılunub dahi asıtane-i hümâyûn beyân i‘lâm olunmak emrim
olub müşârun-ileyh Temaşvar beğlerbeğine hükm-i hümâyûnum gönderilüb
defterde mukayyed ve mestur olmayan karyelere berü cânibden dahl ve ta‘arruz
itdükleri haber alınmışdır ol emr-i şerîfime mugâyir ve muhâlif iş olmak ihtimâli
yokdur buyurdum ki vardukda sen dahi evkât-ı vechile mukayyed olub emr-i şerîf
sabıkım muktezâsınca müşârun-ileyha tahrîr eyledükleri vilâyetlerün cânibinden
bir ferdi dahl ve tecâvüz itdürmeyüb karib olan palangalara yarar âdemler bulub
fermân-ı celil üzerime mugâyir kimesneye iş itdürmek bâbında asitânede olan
ubûdiyet ve ihlâsın mûcebince envâ‘-ı mesa‘ı cemîl zuhûra getürile.
258/401
Bu dahi.
Temaşvar beğlerbeğine hüküm ki mektûb gönderüb arz eyledüğün ecilden
Halil Beğ'e Muharrem tahrîr eyledikleri vilâyetin ve memalikine dahl olunmayub
ve sınura zeyl eyledikleri olan palangalar yarar âdemler koyub min-ba‘d
gönderilen hükm-i şerîfe mûcebince amel idesin deyû vilâyet-i Erdel Voyvodasına
mü’ekked hükm-i hümâyûnum gönderilmişdir buyurdum ki vardukda sen dahi
evkât-ı vechile mukayyed olub müşârun-ileyhaya tahrîr itdükleri defter hakanide
mukayyed ü mestûr olan karyelere birer cânibden kimesneye dahl ve tecâvüz
itdürmeyüb hilâf-ı emre iş olmakdan ihzâr idesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
108
259/402
Ahmed Çavuş'a virildi. Fî 19 Receb sene 979
Erzurum beğlerbeğine hüküm ki Erciyes'de işlenen güherçile Trabzon'a
andan Cebehâne-i Âmire'me gönderilmek emrim olub ol bâbda Trabzon beğine
hükm-i şerîfem gönderilmişdir buyurdum ki vardukda göresin anun gibi
Erciyes'den gelen güherçile Trabzon'dan irsâl olunmak lâzim geldükde mu‘âvenet
itmek bâbında dakîka fevt itmeyesin bu husûs mühimdir ana göre tedârük
eyleyesin.
259/403
Temaşvar çavuşlarından Bâlî Çavuş'a virildi. Fî 18 Receb 979
Temaşvar beğlerbeğine hüküm ki mektûb gönderüb ol diyârda keten
olmağla üstübinin husûlî mümkün olmayub kendir ve don yaği ele girmeyüb
umûma karar ahâlîsine hâneden hâneye bir vakı‘ye kendir ve üç hâneden bir
vakı‘ye yağ tevzî‘ olunub yedi yüz kantardan ziyâde kendir iki yüz kantar yağ
tahsîl olunub Temaşvar Kal‘ası'ndadır der-mahzen termîm olmuşdur rencber
gemilerine tahmîl olunub gönderilürse küllî navlun lâzim gelür Belgrad olan mîrî
gemiler termîm olunmasın ve kalayı ahvâlin bildirmişsin ve dahi her ne demiş
isen mufassal ma‘lûm oldi eyle olsa kalay husûsundan ferâgat olunub ammâ don
yağıyla kendiri Balçova İskelesi'ne gönderüb der-mahzen olunmasın emr idüb
tahmîl içün kifâyet mikdâri gemi gönderesin deyû Semendre beğine hükm-i şerîfe
gönderilmişdir buyurdum ki vardukda kalay tedârikinden ferâgat idüb lâkin don
yağıyla kendiri emrim üzre Balçova İskelesi'ne indürüb der-mahzen itdürüb hâzır
u müheyyâ eyleyesin ki getüreler bu husûs ziyâde mühimdir ihmâle ve müsâhele
câyiz değildir ana göre sa‘y ve ikdâmda kusûr komayub envâ‘-ı ikdâm ve hüsn-i
ihtimâm üzre olasın bu vechile tedârük idüb ne mikdâr nesnedir mahzen itdüğün
ve gemiler ne zamândan gelüb erişdüğün yazub bildiresin ve Erdel voyvodası dahi
mektûb gönderüb bir mikdâr kendir tedârük üzre olduğun bildirmişsin ol cânibden
kalayı dahi Balçova İskelesi'ne ale't-tevâlî göndermekden hâlî olmayasın.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
109
260/404
Cizyebaşı Mehmed'e virildi . Fî 21 Receb sene 979
Kastamoni beğine ve Mehmed Çavuş'a hüküm ki Sinob kadîsı Südde-i
Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Sinob'da binâ olunan gemilere üstübi ve zift lâzim
olduğun bildirmeğin buyurdum ki vardukda te’hîr ü terâhî itmeyüb akçe ile
mümkün olduği kadar zift ve üstübi tedârük eyleyüb bir mikdârın anda olan
gemiler içün alıkoyub ma‘adâsın mu‘accelen Sinob'a gönderesin bir vechile
tedârük eyleyesin ki iki taraf bile hakdan olmak lâzim gelmeye.
260/405
Bu dahi.
Sinob kadîsına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Sinob'da
binâsı fermân olunan kadırgalar içün mâh-ı Cemâziye'l-âhir'in on sekizinci
gününde Mehmed Çavuş ahkâm-ı şerîfe ile gelüb on dokuzunci gün ulağla neccâr
ve kalafat ve sâyir levâzım içün Trabzon tarafına gidüb henüz dahi gelüb mezbûr
çavuş gitdüği gün at gemilerine mübâşir olan Hasan Çavuş heman ol gün
mübâşeret idüb iş bu mâh-ı Receb'in sekizinci gününe gelince ki yigirmi gün olur
on beş pâre kadırganın bodostamaları kaldırılub üç aded kadırgaya kuşak örülmek
üzre olub altı kadırganın dahi eygüleri çatılmak üzre olub ve bâkî kalan on bir
kıt‘anın dahi bodostamaları ve okurğaları ve eygü ve döşek ve sâyir hurda
keresteleri ihzâr olunub anlar dahi kurulmak üzre iken Samsun'da beş aded
kadırga yapılmak fermân olunduği istimâ‘ olundi Sinob ile Samsun birbirine kârib
olub küllîyen gemi yapar üstâd ve kalafat ve sâyir levâzım Samsun'dan Trabzon'a
varınca mâ-beynde olub Samsun'da anun gibi gemi binâ olunmak fermân olunmiş
ise Samsun'a gelen üstâdlar gelüb kalyonlar dahi bahâne ile kurtulub niye ol
tarafdan kimesne gelmeyüb şart itdüğümüz gemiler bedas olmak lâzim gelüb ve
Kefe cânibine fermân olunan hükm-i şerîfe deryâ ol virmeğin ile haksuz
gönderilmeyüb ve Amasra'da dahi gemiler binâ olunmak ol tarafdan üstâda mecâl
olmayub ve Samsun'da yapılmak ile Trabzon tarafi mesned olub Sinob'da ancak
neccâr ve kalafatçı cümlesi otuz nefer mikdâri kimesne olub bu kadar kimesne ile
bu mikdâr gemi erişmek baid olub Samsun'da binâ olunacak gemiler Sinob'da
fermân olunan yigirmi beş kıt‘adan ise bunda yigirmi beş kıtanın esbâbıihzâr
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
110
olunub ihsânı vechile zamân-ı ma‘mûre değin biavnillah erişmek muhakkakdır
ammâ bunda binâ olunandan gayrisi iki tarafa bile bedel olmak mukarrer olub ve
Samsun'da gemiler yapılduği takdîrce deryâ ağveri hazerden olub mukaddem
itdürmek müşkül olub ol zamâna değin te’hîr olunursa Sinob gemilerinin
ittihâzından sonra el bir idüb ol gemileri dahi erişdirmek inşa idüb deyû
bildirmişsin imdi Samsun'a kereste kârib olmağın ana binayı fermân olunmuşdur
binâ olunacak beş bab kadırga Sinob'da binâ olandan gayridir anun dahi yapılması
lâzim olmağın buyurdum ki vardukda te’hîr ü terâhî itmeyüb size ta‘yîn olunan
neccârı siz alub anlara münâsib olanı anda istihdâm idüb gayret ve hamiyyet
muktezâsınca Sinob'da binâsı fermân olunan kadırgalari ol vechile te‘allül ve
bahâne itmeyüb zamân-ı ma‘mûre değin erişdirmeğe sa‘y ve ikdâm eyleyesin ve
Trabzon’dan ve Kefe'den neccâr ısmarlanmışdır ol hükm-i şerîfe muvâfık rüzgarla
Kefe cânibine gönderüb neccâr getürdüb istihdâm eyleyesin ve on kıt‘a gemi dahi
yapmağ içün Süleyman Re’îs gönderilmişdir ana dahi lâzim olan husûslarda
mu‘âvenet eyleyesin ve Sinob'da binâ olunan gemilere zift ve üstübi gönderesin
deyû anda gemiler binâsıda olan Kastamoni beğine ve Mehmed Çavuş'a hüküm
gönderilmişdir taleb eyleyüb getürdesin bu husûs ehemm-i umûrdandır sâyire
münâsib itmeyüb bab ikdâm ve ihtimâmda dakîka fevt itmeyesin.
261/406
Gazi Çavuş’a viridi. Fî 18 Receb sene 979
Kocaili beği Arab Ahmed’e hüküm ki mektûb gönderüb ba‘zı levend
re’îsleri kendüler cânibinden yigirmişer oturak kalyatalar binâ itdürmeğe icâzet
talebi ederler deyû bildirmişsin Anatoli ve Rûmili ve Karadeniz yalılarında binâ
itmek isteyenlere icâzet virilmişdir buyurdum ki vardukda ana göre mukayyed
olub anun gibi Anatoli ve Rûmili ve Karadeniz yalılarında binâ itmek
isteyenlerden kimesneye dahl itdürmezler heman emrim üzre binâ itdürmeğe
raiyyet eyleyesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
111
262/407
Mürdüm oğli Ahmed Çavuş'a virildi. Fî 19 Recep sene 979
Tarsus beğine hüküm ki sancağın Kıbrıs Beğlerbeğliğine ilhâk olanların
berü defe‘âtle sana ahkâm-ı şerîfe gönderilüb Kıbrıs'a geçsin deyû emrim olmiş
iken henüz varduğun i‘lâm olundi imdi sen dahi cezîrede iken sancağın Kıbrıs
beğlerbeğliğine ilhâk olunduği haber virülüb berü yakaya geçmemeğin tenbîh
olunmuş iken berü yakaya geçmeğe sebeb nedir bu bâbda envâ‘-ı itâb u ikâba
müstehâk olmuşsun buyurdum ki bu def‘a Dergâh-ı Mu‘allâm çvuşlarından
Ahmed Çavuş vusûl buldukda bir ân tevakkuf itmeyüb sancağın alay beği ve
zü‘amâsıyla ve sipâhileriyle ve cebe ve cevşen ve sâyir âlet-i harbe ve kitale ve
edavat ceng ü cidâl ile mu‘accelen cezîre-i mezbûreye geçüb Kıbrıs beğlerbeğine
vech görüldüği üzre hizmetde bulunasın kendü ve atların ve sipâhilerin atların
heman geçüresin eğer sen ki ve eğer sancağın sipâhilerinin kânûn üzre cebe ve
cevşenleri anda yoklamak olunmuşdur ana göre sipâhilerine tenbîh idüb cezîre-i
mezbûreye müretteb ve mükemmel geçesin şöyle ki bu def‘a dahi te’hîr itdüğün
i‘lâm oluna azille konulmayub mu‘âteb olmak mukarrerdir başın gereği ile ana
göre mukayyed olasın.
Bu dahi.Bir sûreti Sis beğine
262/408
Musdafa Paşa mütevellîsi Geyvan'ın âdemi Kubata virildi. Fî 21 Receb
sene 979
İstanbul kadîsına hüküm ki Dârende Geyvan Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gelüb
müteveffâ Musdafa Paşa'nın evkâf-ı mütevellîsi olub sâbıkâ müteveffâyı mûmâ-
ileyh hâlâ fevt olan Saruca Paşa'nın berâtın müteveffâ Mahmûd Paşa'dan satun
alub vakf itmiş iken hâliyâ müşârun-ileyh Saruca Paşa tarafına müteveffâ mûmâ-
ileyhindir deyû isbat olub ol cânibe hüküm olunduğun bildirdin imdi müşârun-
ileyh Mahmûd Paşa'nın bu vechile mülki olub ve ne tarîkile Musdafa Paşa'ya bey‘
olunub ve tekrârıncadır mütevellîsi getürdüb evkâf-ı vechile teftîş idüb göresin
ber-vechile satun almışsa bu binâ temessükâtı mühürleyüb gönderesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
112
263/409
Yevmü'l-isneyn, fî 22 Receb sene 979
İsa Çavuş’a virildi. sâhibi sa‘âdete îsâl içün ahşâm vaktinde
Yeniçeri Ağası'na hüküm ki mukeddemâ sana hükm-i şerîfem gönderilüb
ferdâ olan nöbetcilerden mâ‘adâ Sakız’a iki yüz nefer yeniçeri gönderesin deyû
emrim olmişdi ol emrim mukarrer buyurdum ki vusûl buldukda bitevakkuf kal‘a -
i mezbûre bir mikdâr zahîreleriyle iki yüz nefer yeniçeri gönderüb ve yigirmi
nefer yarar topçi dahi gönderüb içlerinden topçuluk ilminden mahir yüz bölük
başların yigirmi nefere başbuğ ta‘yîn idüb ve elli kantar barut gönderüb ve
Cebehâne-i Âmire'mden bir mikdâr ok dahi gönderüb topçilara baş olacak bölük
başlarına tenbîh eyleyesin ki Sakız’da olan topçilari imtihan idüb anun gibi
topçuluk ilminden mahir olmayanların gedüklerin yarar müstehâk sancağı beğine
arz itdüresin.
263/410
Ahmed Çavuş'a teslîm olmağçün sâhib-i sa‘âdete irsâl olundi ahşâm
vaktinde.
Yeniçeri Ağası'na hüküm ki mektûb gönderüb binâsı fermân olunan
mavnalara Tersâne-i Âmiremde mübâşeret olunmak üzre olub Kıbrıs esîrlerinden
İslam’a gelmiş bir esîr ol bâbda ehil olmağla Kocaili beği dâme izzühû mezbûre
yapdırmak üzre olub ve mezbûr ol mukayileed riyaset ve ad olunub ve tersanede
mavnalara münâsib eski toplar bulunub ve topçibaşıyla varılub yedi mavnaya
kifâyet idecek toplar bulunduği ve Yalak-âbâd’da binâ olunacak gemilere
mu‘âvenet bir kaç kadîlara dahi emrim lâzim olduği bildirdüğün ecilden zikr
olunan gemilerin kerestesine mu‘âvenet içün İznik ve Yenişehir ve Kite kadîlarına
hükm-i hümâyûnum irsâl olundi buyurdum ki vusûl buldukda bitevakkuf ol emr-i
şerîfime kazâna îsâl itdürüb Yalak-âbâd’da binâ olunacak gemilere kesdirilmesi
emr olunan gemi kerestesine mu‘âvenet itdürüb ol gemiler mu‘accelen itmâma
erişmekden dakîka fevt itmeyüb ve arz eyledüğün emr olunan mavnaları Tersâne-i
Âmire'mde yeni müslimân mimarlığ ile binâ itdürüb inşâ’a'llâh gemiler kemâliyle
itmâm erişdikde ri‘âyet olunacak tenbîh idüb ve müstevfî neccâr aşurub Tersâne-i
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
113
Âmire'mde ziyâde gemi binâ itdürmekden dakîka fevt itmeyüb---ziyâde mecd ü
sa‘y olasın.
264/411
Mahzar'a virildi. Fî 22 Receb sene 979
İstanbul’da Hâssa Harc Emîni’ne hüküm ki Sakız’da barut ile ok ihtiyaç
olmağın elli kantar barut ile on bin ok gönderilmesin emr idüb buyurdum ki
vardukda te’hîr itmeyüb emrim üzre elli kantar barut ve on bin ok ol cânibe
mu‘accel giden gemilere koyub irsâl itmekden ikdâm ve ihtimâm eyleyesin ne
vechile tedârük idüb ne zamândan gönderdüğün yazub bildüresin.
264/412
Mürdüm oğli Ahmed Çavuş'a virildi. Fî 21 Receb sene 979
Trablus beği Muzaffer Paşa'ya hüküm ki bundan akdem sana müte‘addîd
ahkâm-ı şerîfe irsâl olunub cezîre-i Kıbrıs'a irsâl olunan zahîre ol cânibe
geçürmek buyrulmişdi emrim üzre zikr olunan zahîre cezîre-i mezkûraya
geçürdüğün nice oldi ma’lum olmak lâzim ve mühim olmağın buyurdum ki
vardukda zikr olunan zahîre ahvâli nice oldi ta’yîn olunan tamâm ol cânibe
geçürilüb teslîm olunduği eğer dahi tamâm geçürildi ise mu‘accel geçürmek
bâbında envâ‘-ı ikdâm ve hüsn-i ihtimâmın zuhûra getüresin ve sancağın
sipâhilerin alay beğine koşub cezîre-i mezkûre göndermek emrim olmişdi ol
husûs-ı mühimmân umûrdandır mu‘accelen irsâl olunmak gerek idi henüz irsâl
itmedik ise mu‘accelen göndermek arzınca olasın ihmâl ü müsâhele zamânı
değildir eğer zahîre ahvâlidir ve eğer sipâhiler irsâli husûsidir evkât-ı vechile
mukayyed olub ne mikdâr zahîre geçirüb ve alay beği sipâhileri ne günde
gönderdüğün yazub Südde-i Sa’âdet'üme arz eyleyesin bu husûslarda ihmâli ve
tekasiri zâhir olanların aslâ beyân idecek özürleri makbûl olmaz ana göre tedârük
eyleyesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
114
265/413
Gazi Çavuş’a virildi. Fî 18 Receb sene 979
Ferhâd Paşaya hüküm ki Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb Aydın
sancağında kendir cemi içün irsâl olunan Alî’den mâh-ı Receb’in on ikinci güni
gelüb ba’zı kudat ve nâzırın kendir hidmetinde ihmâlleri olduğun bildirmeğin
kadîlara tenbîh olunmak lâzim olduğun ve Yalak-âbâd kadîsı mektûbuna amel
itmeyüb sa‘y lâzımdır deyû arz eyledüğünüz ecilden Yalak-âbâd kadîsı azl olunub
ve kendir emr olunan yerlerin kadîlarına müekked hüküm yazılub Malatya
tarafından dahi mufassal ahkâm yazulub size irsâl olunmişdir buyurdum ki
vardukda te’hîr itmeyüb irsâl olunan ahkâm-ı şerîfeye kadîlara müekked
mektûbunuz ile irsâl eyleyüb tedârük ve ihzârında sa‘y ve ihtimâm eyleyesin ve
Yalak-âbâd câniblerinde binâ olunacak gemiler içün Nuh Çavuş’a İskender
Çavuş'dan alub kendüki iki yüz bin akçemidir yoğsa ma‘adâ dahi akçe irsâl
olunmişmidir ve bi'l-cümle ol câniblerde binası fermân olunan gemilerin mu‘accel
itmâma erişdirilmesinde envâ‘-ı sa‘y ve ikdâm eyleyesin.
265/414
Bu dahi mezbûre virildi. Fî't-târîhi'l-mezbûr.
Vilâyet-i Aydın’da Donanma-i Hümâyûn'um içün kendir fermân olunan
yerlerin kadîlarına hüküm ki kendir husûsı ehem-i umûrdan ekin cem‘ ve
tahsîlinden ihmâle ve müsâhelenüz arz olundi imdi ziyâde itâba müstehâk
olmişsizdir buyurdum ki vardukda bir ân te’hîr ü terâhî itmeyüb her biriniz
evâmîr-i aliye-i sâbıkâ mûcebince fermân olunan mikdâri kendiri ber-vech-i
isti’câl tedârük eyleyüb Tersâne-i Âmire'me irsâl eyleyesin şöyle ki ihmâliniz
sebebi ile vaktin ile gelüb erişmeye azille konulmayub eşedd-i ikâbla mu‘âkıb
olmak mukarrerdir ana göre mukayyed olub bâb-ı ikdâm ve ihtimâmda dakîka
fevt eylemeyesin ve Donanma-i Hümâyûn'a kifâyet idecek mikdârı kendir cem‘ ve
irsâl olunmayınca aherden kimesneye kendir virdürmekden ziyâde hazer eyleyesin
ve siz ki müfettiş ve nâzırlarsız Malya cânibinden irsâl olunan evamir-i
hümâyûnum üzre kendir mühimmâtına akçe virmekde nev‘an ihmâl idüb ol
bahâne ile maslahat avk ve te’hîr oluna ve yalnız---eşedd-i ikâb ile akubet
olunursunuz ve sen ki kendir akçesin bu hükm-i hümâyûnum ol cânibe ne gün
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
115
vusûl bulursa lâzim olan kazâna gönderüb dahi sicillatlarına kayd itdürüb ne gün
kayd olunduğun temessük alub Südde-i Sa’âdet'üme ma‘ân getüresin.
266/415
Sakız’dan haber ile gelen hisâr-erine virildi. Fî 22 Receb sene 979
Kapudân Alî Paşa’ya hüküm ki hâliyâ Sakız kadîsı Dergâh-ı Mu‘allâ'ma
mektûb göderüb Sakız etrâfında fesâd üzre olan küffâr kalyatalarından tereke ve
bu kerece mûmlu bir sandal giderken rast gelinüb sandal bırakdırulub alınub
içinde bulunan zımmîlerden haber sorduklarından küffâr gemisi bizi deryda bulub
aldı dilediklerinden sandalda bulunan terekeleri Sakız'da girift olunduğun bildürüb
mezbûr sandalın re’îsin Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderilüb tereke-i mezbûrlara
virdüği gemi ve virdüği su’âl olundukda mezbûr sandal Betnos keferesinin olub
terekeyi İzmir İskelesi'nde alduğun haber virdi imdi terekeyi mezbûrlara her kim
virmiş ise ele getürilüb habs olunmasın emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda
zikr olunan sandala terekeyi İzmir Emîni virmişdir aher kimesnemi virmişdir
tamâm ihtimâm ile teftîş idüb virin her kim ise sâbit ü zâhir oldukdan sonra
muhkem habs idüb emrim yerine varduğun ve ol vechile emre muhalafet iden kim
itdüğün arz eyleyesin ve hâlâ Sakız’da azeb ağası gitmişdir zikr olunan kâfir
kalyatasınin müslimânların haberin alub mezbûr azeb ağasına varub bir fırkatalar
donanub küffâr gemisini ele getürelüm deyû ihtimâm itdüklerinden anda azeb
ağasına olan kimesne ihmâl idüb mukayyed olmaduği i‘lâm olundi bu husûsa dahi
ihtimâm ile teftîş idüb mezbûr azeb ağasından bu vechile ihmâl olunduği vakı‘ ise
mezbûri habs idüb ağalık vechi gördüğün kimineye tevcîh idüb dahi ol tarafda ne
mikdâr fırkatalar var ise donatdutub ol cevânibi gereği gibi hıfz u hırâset itdüresin
ve hâlâ Sığacık beği olan Murâd dâme izzühû Kıbrıs'a gidecek gemiler ile sana
vâsıl oldukda ol gemilerle lâzim olduği mahalle değin sana varub dahi andan
sonra avdet idüb gelüb sancağın ve ol etrâfın hıfz u hırâset ola deyû emrim
olmişdi imdi ol bâbda dahi mukayyed olub ol câniblerin muhâfazasına konulacak
gemilere Rodos beği Kaya dâme izzühû veyâ aher vech-ü münâsib gördüğün
kimesneyi ol câniblerin muhâfazasına konulacak gemilere serdar nasb idüb adalar
arasının hıfz u hırâseti husûsunda tedârük itdükden sonra kaç gemi konulduği ve
gemiye serdar ta’yîn eyledüğün ve bâkî kalan gemilerle gemilerle ne zamânda
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
116
içerüye gelmek münâsib gördüğün yazub arz idesin ki ol bâbda sonra emrim ne
vechile sâdır olursa mucibi ile amel idesin ve muhâfaza içün gemilere konulacak
Aydın beğine muhkem tenbîh idesin ki sipâhileri gemilerden çıkarmayub
müretteb ve mükemmel olan harb u kıtal ile gemilere koyub hidmeti muhâfaza da
olan nihâyet evvel baharda anlara hidmette teklif olunmayub muhâfazada kalmak
oluna.
267/416
Mahzar'a virildi. Fî 17 Receb sene 979
Drama kadîsına hüküm ki Sakız kadîsı Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb
gönderüb hâlâ Sakız Kal‘ası halkının terekesi muzâyakaları olub Seyfi nâm re’îs
emin ve mu‘temedün-aleyh olduğun bildirmeğin buyurdum ki mezkûr re’îs
gemisiyle taht-ı kazâna vardukda akçesiyle kazâ-i mezbûrdan tereke aldurub dahi
gemisi ne mikdâr tereke alub ve ne kadar tereke tahmîl olunduğun ve ne günde ve
ne zamânda Sakız'a avdet itdüğün hükm-i şerîfenin zahrına kayd eyleyesin ammâ
bu bahâne ile deryâya küffâra tereke virilmekden ziyâde hazer idesin .
268/417
Gazi Çavuş’a viridi. Fî 18 Receb sene 979
Akdeniz Rûmili cânibinde olan yalı beğler ve kadîlara hüküm hâlâ ba’zı
gönüllü re’îsleri yigirmi beş oturak gemi binâ idüb inşâ‘llahu te‘âlâ hucest-âsârda
fi sebilillah gaza ve cihâd içün Donanma-i Hümâyûn'umla bile varmak murâdları
olduği i‘lâm olundi imdi bundan akdem size bu bâbda hüküm gönderilüb gönüllü
re’îslerine on sekiz ve yigirmi oturak gemiler binâsına ruhsat virüb kerestelerine
ve levâzımlarına dahi mukayyed olub gazayı ve gemi binâsı gereği gibi terğîb
idesin deyû emr-i şerîfim gönderilmiş idi ol emr-i şerîfim kemâ-kân mukarrerdir
buyurdum ki vusûl buldukda bitevakkuf taht-ı hükûmetinizde olan pazarlarda ve
kuzzatından ne o ilan olmasın ki gaza içün gemi binâ itmek isteyenleri beyân idüb
gemilerin on yedi ve yigirmi oturakdan eksik itmeyüb ziyâde ideler ve tâyife-i
mezbûrenin peksimet ve zahîrelerin inşâ’a'llâhü'l-e‘azz Donanma-i Hümâyûn'um
mûcebince akçeleri ile virüb ammâ gemilerine ve deryâya tereke virmeyüb ve
gaza ve gemiler binâsı terğîb eyleyüb ziyâde gemiler yapmalarına sa‘y eyleyesin
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
117
gönüllü re’îslerinden anun gibi vaktin ile gelüb uğurdan mebni yoldaşlığa zâhir
olanlar hâssa re’îslerede ilhâk olmak mukarrerdir ana göre tenbîh eyleyüb
ikdâmda dakîka fevt itmayesin.
268/418
Yevmü'-sâlis. Fî 22 Receb sene 979 Yunus çavuşa
Mahzar'a virildi. Fî 22 Receb sene 979
Lapseki ve Kemer kadîlarına hüküm ki Tophâne-i Âmire'm mühimmi içün
iki bin aded çam oduni lâzim olmağın Dergâh-ı Mu‘allâm tophâneleri bölük
başlarından kulum Musdafa ile husûsı mezkûr içün sekiz bin akçe irsâl
olunmuşdur buyurdum ki vardukda bir ân te’hîr ve arâm itmeyüb Tophâne-i
Âmire'm içün iki bin aded çam oduni tedârük idüb mu‘accel mezkûr ile
göndermek bâbında envâ‘-ı ikdâm ve hüsn-i ihtimâm zuhûra getürüb ihmâlden
hazer eyleyesin bu hüküm ne günde vâsıl olub ne vechile tedârük eyleyüb ne
zamânda irsâl eyledüğün yazub bildiresin.
269/419
Topçibaşı'na hüküm ki mektûb gönderüb Cezîre-i Kıbrıs'da her kal‘ada
yüz elli beş topçi olub nöbetci konulmadi ve topçiya muzâyaka vardır deyû
bildirmişsin imdi cezîre-i mezkûrede olan kal‘ana nöbetçi göndermek husûsı
mühimmân umûrdandır yarar topçilardan nöbetci tarîkiyle yetmiş topçi
gönderilmesin emr idüb buyurdum ki vardukda te’hîr ve arâm itmeyüb yarar
topçilardan eline emrim üzre yetmiş nefer topçiyi nöbetci tarîkiyle irsâl
eylemekde sa‘y ve ikdâm eyleyesin eğer topçiya muzâyaka ve araba san‘atında
tahsîl mahâret itmiş yarar kimesnelerden imtihân eyleyüb dahi yazdurasın bu
husûs mühimdir evkât-ı vechile mukayyed olub emrim üzre yetmiş nefer topçi
göndermeyince olmayasın.
269/420
Kethudâsı Alî’ye virildi. Fî 23 Receb sene 979
Humus beği Ahmed Beğe ve kadîlarına hüküm ki senki sancakbeğisin
mektûb gönderüb kadîmden isyân üzre olan Duzari tâyifesinin haklarından
gelmeğe emr-i şerîfe vârid olub asker dahi gelmek üzredir deyû---olmağla ekseri
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
118
perâkende olub serbest tîmârlarda temekkün itmekle ala binâ kutâ‘u't-tarîk idüb
taşrada ele girenlerin haklarından gelinürse yine karyede olan hareket olunmaz
deyû bildirmişsin imdi ehl-i fesâd her kanda olursa ele getürilüb haklarından
gelmeniz gerekdir siz ki kadîlarsız harâm-zâde ve ehl-i fesâd taht-ı kazânuzda
serbest tîmârlarda temekkün idüb buna muvâfık şenâ‘atleri izdiyad bulmak câyiz
değildir buyurdum ki vadukda bu husûsa kemâl-i basîret üzre olub ehl-i fesâd ü
şenâ‘at eğer eğer serbest tîmârda ve eğer evkâfdadır tenbîh ve tecessüs itdürüb
dahi ele getürüb sûret-i sicilleriyle küreğe komak içün yarar âdemler koşub
gönderesin mühürlüyesiz ki yollarda gaybet itdürmekden hazer eyleyeler.
270/421
Yazıldı.
Arz getüren sipâhi Hacı Mahmûd’a virildi.Fî 28 Receb
Haleb deftardarına hüküm ki hâlâ Basra beğlerbeğine mektûb gönderüb
anda beş kıt‘a kalyata binâsı içün Birecik cânibinden gönderilen kereste vâsıl olub
lâkin beş kıt‘a kalyataya kifâyet idecek kereste çekmeyüb yüz döşek ve elli üç
aded neferine ve iki yüz otuz dokuz aded bellût tahtası ve elli aded vürdinar ve on
kızak ve elli feleng ve iki bin aded elvah ve arol ve iki yüz elli aded gönder ve iki
kantar halebi peksiri noksân üzre gelmeğin ve Basra'da olan kadîm kalyatalar
mühimmâtına dahi bin yüz aded tahtasın ve iki yüz aded çubuk çam ve elli aded
tomruk çınar ve altı yüz aded doldurma ve iki yüz döşek ve iki yüz aded hebal ve
iki yüz aded pıraçol meremmet içün lâzim olduğun bildirmeğin buyurdum ki
vusûl buldukda tevakkuf itmeyüb zikr olunan mikdâri gemi kerestesin mu‘accelen
kesdürüb bitevakkuf üslub sâbıkâ üzre evvel irsâl ve îsâlde dakîka fevt itmeyüb ne
zamânda gönderdüğün yazub arz idesin ve sâbıkâ gönderilen kereste eksik
varmağa sebeb nedir kimin ile gönderilmiş idi yazub bildüresin.
270/422
Yazıldı.
Van beğlerbeğine hüküm ki Basra beğlerbeği mektûb gönderüb ol cânibde
binâsı fermân olunan gemiler mühimmâtı içün iki bin kantar kurşun lâzim
olduğun arz itmeğin bu bâbda Hakkari hâkimi Zeynel Beğ dâme ilmühûya hükm-i
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
119
hümâyûnum yazılub irsâl olundi buyurdum ki vusûl buldukda ol hükm-i
hümâyûnum müşârun-ileyhe îsâl idüb haberleşüb ne vechile mümkün ise bin
kantar kurşun tedârük idüb geçende gönderilen kurşun ne vechile irsâl olunmuş
ise buni dahi ol üslub üzre ol cânibe irsâl ve îsâl itdüresin ve bahâsın ol cânibde
olan mukâta‘atdan virdüresin.
271/423
Vilâyet-i Rûmili kadîlarına hüküm ki ferzend-i erc-mend oğlum Murâd
tâle bekâhü lalası Ferruh dâme ilmühû Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb
matbah-ı âmiremçün her sene beş bin koyun irsâl olunagelüb lâkin ba’zı yollarda
ve ba’zı ol câniblerde malun olmağla muzâyaka olduğun arz eyledi imdi müşârun-
ileyh tarafından koyun sormağa varan kimesneler her sene olageldüği üzre rızâ ile
bey‘ idenlerden alub göndermek istedülerinde dahl olunmak emr idüb buyurdum
ki vardukda taht-ı kazânuzda rızâ ile bey‘ idenlerden beş bin erşed koyun aldırub
irsâl eyleyesin.
271/424
Bâlî Çavuş'a virildi. Fî 18 Receb sene 979
Semendire beğine ve kadîsına hüküm ki Temaşvar beğlerbeğine hükm-i
şerîfe gönderilüb tedârük eyledüği don yağıyla kendiri Balçova İskelesi'ne
indürüb der mahzen idüb Belgrad’dan gemiler erişdükde hazır buluna deyû emrim
olub ol bâbda hüküm gönderilmişdir buyurdum ki vrdukda sen dahi gemiler
tedârikinde envâ‘-ı ikdâm ve ihtimâm üzre olub anun gibi mîrî gemiler erişmek
mümkün değil ise rencber gemileri tedârük eyleyüb isti’câl üzre göndermek
arzınca olasın bı husûs umûr-ı mühimmedendir ihmâl ü mesâhilden kaçınasın ne
vechile tedârük olunduğun yazub bildiresin.
271/425
Mahzar'a virildi. Fî 18 Receb sene 979
Yeniçeri Ağası'na hüküm ki Biga beği olan Ahmed mektûb gönderüb
kendü mübâşeret iyle Kemer'de binâ olunacak kadırgaların kerestesi ihzârına
ta’yîn olunan on iki kadîlık kifâyet itmeyüb İvrindi ve Bergama kadîları dahi
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
120
hasm olunmak lâzımdır ve neccâra ziyâde muzâyaka vardır Molova ve Midüllü ve
Sakız kadîlarından neccâr ve kalafatçı getürdmek lâzımdır deyû arz itmeğin bu
bâbda zikr olunan kadîlara ahkâm-ı şerîfe yazılub sana gönderildi buyurdum ki
vusûl buldukda bitevakkuf bir fırkata donadub çavuş namıyla i’timâd eyledüğün
bir mukaddem ve müstakim kimesneyi ahkâm ile gönderüb zikr olunan
kazâlardan neccâr ve kalafatçılari ihrâc itdürüb mu‘accelen Biga beğine teslîm
itdüresin ve gönderilecek kimesneye muhkem tenbîh eyleyesin ki bu bahâne
re‘âyâ dan celb ü ahz itmeyüb ziyâde neccâr ihrâcına ihtimâm eyleye.
272/426
Sâhib-i sa‘âdete gönderildi. Fî 17 Receb sene 979
Geliboli kadîsına ve eminine hüküm ki Kemer’de mücedded binâsı fermân
olunan on kıt‘a kadırgaların mu‘accelen itmâma erişmesin husûsı ehemm-i
mühimmândan olmağın sen ki eminsin bi'z-zât üzerine varub lâzim olan mesâlihi
görmek ve sen ki kadîsın dâyimâ anda durmak içün nâyibin göndermek emr idüb
buyurdum ki vardukda sen ki kadîsın emrim mûcebince zikr olunan gemilerin
üzerine yarar nâyibin gönderüb ve sen ki eminsin bi'z-zât varub lâzim olan
mesâlihi görüb mu‘accelen itmâmı bâbında envâ‘-ı sa‘y ve ikdâm eyleyesin ne
vechile tedârük olduğun yazub bildiresin.
272/427
Diyârbekir beğlerbeğin kapu kethudâsı Davud'a virildi.Fi18 Receb
Kulb sancağı beğine hüküm ki geçen senede ol diyârda olan ba’zı
sancaklardan Kıbrıs mühimmi içün piyâde ihrâc olunmak emrim olub piyâdelerin
ihrâc olunmayan sancaklardan avarız virmek emrim olub bundan akdem ol bâbda
ahkâm gönderilmişken sen ki sancağından ancak yigirmi nefer piyâde ihrâc
olunmağla avarız virilmedüği i‘lâm olundi imdi bu bâbda mukaddemâ gönderilen
emrim mukarrerdir buyurdum ki vusûl buldukda ol bâbda emr-i sâbıkâ muhâlif
yigirmi nefer piyâde gönderildi deyû bir ferde te‘allül itdürmeyüb ol yigirmi nefer
piyâde irsâlinde mu‘âvenet olmayanların avarızların aldurasın aslâ bir ferde inâd
ve muhâlifet itdürmeyesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
121
272/428
Bu dahi mezbûre virildi.
Diyârbekir Beğlerbeğine hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderdüğün
arzın noksânca gelib sancağı beğine emr-i şerîfe gönderilüb sancağından Kıbrıs
mühimmi içün gönderdüği yigirmi nefer piyâde mu‘âvenet itmeyüb sancağı
re‘âyâ sından avarız ihrâci itmek emrim olmuşdur buyurdum ki ol emr-i şerîfim
müşârun-ileyh îsâl idüb sancağı re‘âyâsının avarızını alasın inâd ve muhâlifet
itdürmeyesin.
273/429
Siyami oğullarından İdris’e virildi.Fi16 Receb sene 979
Varna kadîsına ve Alî Çavuş'a hüküm ki sen ki çavuşsun mektûb gönderüb
anda binâ olunmak emr olunan gemilerin kerestesin dökülüb mübâşeret
olunduğun ammâ neccâr bulunmayub tersâneden yarar neccâr ve kalafatçı ve
burgucu göndermek lâzim olduğun ve kendir tevzî‘ olunub gelmek üzre olub
ammâ büküci bulunmayub yarar büküciler lâzim olduğun bildirmişsin imdi
gönderilen halifelerle dahi on nefer ehl-i neccâr bulunursa her gemiye birer ikişer
ehl-i neccâr virilüb sâyir neccâr kîser tutub ağaci yontmağda ehil olunacak
halifeler ihyata anların üzerlerine varub dolaşub göstermekle ve bilmediklerin
talim itmekle mesâlihin itmâmı müyesserdir buyurdum ki vusûl buldukda aslâ özr
ve bahâne itmeyüb ve sâyir zamâna münâsib eylemeyüb vech-i meşrûh üzre
tedârük idüb inâyet hak celle ve alâ ile gemiler itmâma erişdirilmekde dakîka fevt
itmeyesin ve cem‘ itdüğünüz kendirden vâfir ü müstevfî urganlar bükdüresin
nihâyet kendirin münteheyelere bükdürüb yollamaları anda olan mazmana
bükdüresin bilmeyenlere dahi anda olan mazmana talim itdürüb müstevfî urgan
bükdürüresin ve urgani yaz ve güze getürüb ihtimâmda dakîka fevt itmeyüb özr ve
bahâne eylemeyesin.
273/430
Mezbûr kadının âdemi Ferhâd'a virildi. Fî 10 Receb sene 979
Tırnovi kazâsından müfrez olan Potliç ve Şistovi kadîlarına hüküm ki
Tırnovi kadîsı mektûb gönderüb kadîlıklarunuz kazâ-i mezbûrdan ta‘yîne müfrez
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
122
olmağla kendüye gönderilen ahkâmda ta‘yîn olunan gemi kerestesin ve levâzımı
ihrâcında müstakilen bize emir gelmedi deyû ihmâl ve mesâlih eyledükleri i‘lâm
eyledi imdi buyurdum ki vusûl buldukda aslâ tevakkuf itmeyüb mezbûre
gönderilen ahkâm gemilerin kerestesinden ve levâzımından ne kadarnına ihrâc
olunmak fermân olunmiş ise cümlenüz taht-ı kazânuzdan sana mu‘accel tedârük
ve ihrâc idüb mahal-i ma‘mûre eyledüb teslîm idesin şöyleki min-ba‘d ihmâlin
i‘lâm oluna azille konulmayub envâ‘-ı ikabla mu‘âteb olmanuz mukarrerdir ana
göre küllî basîret üzre olub itmâm ve ikdâmda dakîka fevt itmeyesin.
274/431
Pehlevan Hasan Çavuş'a virildi. Sâhib-i sa‘âdete gönderildi.
Kapudâne hüküm ki şehid olan Kara Hoca'nın karındaşı bir Girit gemisi ile
bulunub cenk iderken furtına Manya cânibine düşüb Malta kâfirleri tutub Girit
kâfirlerine bey‘ idüb oni halâs içün Kara Hoca tutduği Görfus baylosi virilecek
karındaşı ve Avlonyalu Hamdi ve---emîni halâs olmak mümkün midir deyû
mezbûr Kara Hoca Südde-i Sa'âdet'üme arz eylemiş idi hâlâ Ahmed halâs olub
Piri ve müslimân Alî Re’îs hayatta olub karındaşıyla anlari ve ba'zı müslimânlari
mezbûr baylos halasa kâdir deyû i‘lâm olunur bu husûsı siz nice bilürsüz ve
mezbûr kâfiri Avlonya’da kalmak söylemeğin evladır içerüye getürülmek eylemi
olur buyurdum ki vardukda bu bâbda mukayyed olub göresin bu husûs nice
ma‘lûm undur ve tedâriki ne vechile evladır arz idesin ve arz eyledüğün üzre
Memi Re’îs ve Kara Hoca karındaşı İbrahim Ayamavra'da olan bir kalyata
Preveze'de olan hâssa kadırga ile içerüye gelmek içün hüküm irsâl olundi
ulaşdurub kalelerin tenbîh ve terğîb eyleyesin.
274/432
Sâhib-i sa‘âdete gönderildi. Fî 25 Receb sene 979. Kara Hoca kuladır.
Memi Re’îse hüküm ki ve şehîd olan Kara Hoca'nın karındaşı İbrahim'in
içerü gelmek lâzim olmağın Cenevizlünün Ayamavra'da bir kalyatası ve
Preveze'de Alî Re’îs'in bir kadırgası alub zikr olunan iki kıt‘a mümekkin tutmak
içün Karali ve Yanya ve Ayamavra kazası kadîlarına hükm-i hümâyûnum irsâl
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
123
olundi buyurdum ki vusûl buldukda tevakkuf itmeyüb mişarün ileyh İbrahim ile
haberleşüb ikiniz maan ol gemileri alub fırsat ile rüzgar muvîfık oldukda
bitevakkuf içerü gelesin inşâa'llahu te‘âla inâyet-i âlîde mazarat olub ri‘âyet
olunmanuz mukarrerdir ana göre tevakkuf itmeyüb gelesiz ve Kara Hoca tutduği
ve Görfus baylosun esîrlerine Avlonya beğine emânet koyasın.203
275/433
Memi Re’îs'e hüküm ki senin ve şehîd olan Kara Hoca'nın karındaşı
İbrahim'in içeri gelmeniz lâzim olmağın Cenevüzlünün Ayamavra’da bir kalyatası
ve Preveze'de Alî Re’îs'in bir kadırgası olub zikr olunan iki kıt‘a gemiyi
mükemmel donatmak içün Karlıili ve Yanya beğlerine ve Ayamavra ve Yanya
kadîlarına hüküm gönderildi buyurdum ki vusûl buldukda tevakkuf itmeyüb
müşârun-ileyh İbrahim ile haberleşüb ikiniz ma‘ân o gemileri alub fırsat ile rüzgar
muvâfık oldukda bitevakkuf içeri gelesin inşâa'llâhu te‘âla inâyet âlîde mazarat
olub ri‘âyet olunmanuz mukarrerdir ana göre tevakkuf itmeyüb gelesin ve Kara
Hoca tutduği Görfus baylosun Avlonya Kal‘ası'nda muhkem hıfz idesin bu bâbda
Avlonya beğine hüküm gönderilüb şehid olan Kara Hoca'nın karındaşı Abdulkâdir
ve bu def‘a Donanma-i Hümâyûn'da iken küffâra giriftâr olan müslimân Alî ve
Piri nâm re’îslerin küffârdan halâs olmaları husûsı mezbûr balyos ile şöyleşüb
mezbûr balyoz kendü içün anlari ve ba‘zı müslimânlari virmeğe razı olursa arz
olunmak emrim olmuşdur sen tevakkuf itmeyüb ol gemileri esîrler ile ve gayri
mümekkin olduği üzre donatdurub içerü gelesin.
275/434
Rûmili Çavuş'larından Mehmed Çavuş'a virildi. Fî 25 sene 979
Samakov'dan Ahyolu kazâsına gelince vakı‘ olan kadîlara hüküm ki
Samakov'da demür hidmetinde olan Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından Koyun
çavuşun Asitâne-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb yüz kıt‘a kadırgaya kifâyet
idecek demür alati işledüb hâzır u müheyyâ eyledüğün şiddet-i şitadan mazayaka
olduğun bildirdi öyle olsa bu husûs ziyâde mühim ve lâzim olduği ecilden
mu‘accelen irsâl tahmîline olunmak içün çavuş mezkûra hüküm gönderilmişdir
203 Hüküm çizilmiştir.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
124
zikr olunan kadırgalar mühimmâtı Samakov’da her kangınızın taht-ı kazâsına
gelüb vâsıl olursa bir ân te’hîr ü terâhî itmeyüb isti‘câl üzre kifâyet mikdâri araba
ve kızak ihrâc idüb bir birinize irsâl ve îsâl eylemek emr idüb buyurdum ki
vardukda bu bâbda ikdâm ve ihtimâm üzre olub anun gibi Samakov’da kadırgalar
mühimmi içün demür alatı her kangınızın taht-ı kazâsına vâsıl olursa bir ân te’hîr
ve arâm itmeyüb mu‘accel kifâyet mikdâri araba ve kızak ihrâc itdürüb dahi zikr
olunan esbâbıtahmîl itdürüb isti‘câl üzre bir birinize irsâl ve îsâl eylemekde envâ‘-
ı sa‘y ve ikdâm eyleyesin bu husûs umûr-ı mühimmedendir sâyir zamâna münâsib
olunub ihmâl ü mesâhile mahalli değildir eğer havâss-ı hümâyûnum ve eğer
vüzera ve sâyir evkâf ve emlâk re‘âyâlarıdır ve eğer mu‘âfiyet da‘vâsı idenlerdir
bi'l-cümle mühim bir ferde te‘allül itdürmeyüb mu‘accelen fermân olunduği üzre
kifâyet mikdâri araba ihrâcında ve kızak tedârikinde bezl-i makdûr idüb ihmâl ve
tekasülden gâyetle ihtiyâd eyleyesin sonra beyân olunacak özr makbûl olmak
ihtimâli yokdur ana göre mukayyed olasın her birinizin taht-ı kazâsına ne mikdâr
sana gelüb vâsıl olub ne günde geldüğün ve ne zamânda aher kadîlığa
ulaşdurulduğun mufassal ü meşrûh yazub i‘lâm eyleyesin ve araba ihrâcında ahz u
celbden hazer idüb dahi araba ihrâcında terâhi idenleri mufassal ü meşrûh arz
idesin.
276/435
Rûmili çavuşlarından Mehmed'e virildi.
Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından Samakov'da demür hizmetinde olan
Koyun çavuşa hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb geönderüb Tersâne-i Âmire
mühimâtıçün fermân olunan iki yüz kantar broşnak demüri ve üç yüz kıt‘a bilekü
demüri ve üç yüz kıt‘a lenger ve ba‘zı kaynak demürleri işledükden sonra beş yüz
kıt‘a lenger ve yüz kadırgaya kifâyet ider birkaç nevi ekseri işlettirilmek içün
filori irsâl olunub işlediği gönderilse deyû emr olunub lâkin arabacılar ihtiyâr ile
yola koşub birbirine ulaşdurulmak içün kadîlara hükm-i şerîfe lâzımdır deyû arz
itmeğin kadîlıkdan kadîlığa araba ve kızak ihrâc idüb zikr olunan mühimmât
mu‘accelen gelüb ulaşdırmak lâzim olunur buyurdum ki vardukda emrim
mûcebince te’hîr ve arâm itmeyüb zikr olunan mühimmât irsâli içün kadîlıkdan
kadîlığa araba ve kızak ihrâc itdürüb hazır olan demürleriyle mümkün idüb
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
125
mu‘accelen irsâl eylemekde ziyâde ikdâm ve hüsni ihtimâm üzre olub bab-ı
tedârikde dakîka fevt itmeyüb ihmâl ü müsâheleden ziyâde ihzâr idesin.
277/436
Ferec Çavuş'a virildi. Fî 26 Cemazilahir sene 979
Ağriboz beğine hüküm ki hâliyâ sancağına tâbi‘ olan neferâtı yoklanub pîr
ve sağîr olanların yerlerine hidmete kâdir yarar kimesneler yazılmasın emr idüb
buyurdum ki varıncak aslâ te’hîr itmeyüb livâ-i mezbûrda vakı‘ olan kal‘anın
neferâtı kimesneye i‘timâd itmeyüb bi'z-zât yoklayub göresin anun gibi piri veyâ
sağir olub hizmete kudretleri yok kimesneler bulunursa o makûlelerin yerlerine
harb ve harbe kâdir yarar olanları yazub hizmetlerine kefîl eyleyesin ve her
kal‘ada ne mikdâr piri ve sağir bulunub ihrâc olunduğun ve yerlerine ne makûle
kimesneler yazılduğun defter idüb Südde-i Sa‘âdet'üme bildüresin ammâ bu
bahâne ile kimesnede ahz u celb olunmağla himâyet olunub emr-i şerîfe mualif iş
olmakdan muhkem hazer eyleyesin sonra istimâ‘ olundukda özrün makbûl olmaz
ana göre mukayyed olasın.
277/437
Gazze Beğinin kethudâsına virildi. Fî 14 Receb
Sinan Paşa'ya hüküm ki hâliyâ Yemen beğlerbeği Behrâm dâme ikbâlühû
Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb vilâyet-i Yemen’in benderleri hıfzı içün üç
kıt‘a kalyata lâzim olmağın Galata re’islerinden Bâlî Re’is ile defter gönderüb ve
vilâyet-i mezbûrenin deryâsı ziyâde şablık olduğundan kadırganın kullanması asîr
olub dahi ve levâzımı dahi kadırga hâricinden az olub kullanmağa kâbil masrafı
cüz’îsi olduğundan evvel ve enfa gönderilüb kalyatalarunlevâzımı Tersâne-i
Âmire'mden mezbûre teslîm oluna mahrûse-i Mısır'a havâle olunursa te’hîr
olunub nice zamân mürûr itmek lâzim gelür deyû arz eyledi imdi taleb olunan
mikdâri kalyatalarun levâzımi mahmiyye-i Mısır'dan tedârük olunmasın emr idüb
buyurdum ki varıcak emrim üzre bu bâbda gereği gibi mukayyed olub Süveyş ve
gayri iskelelerde olan rencber tâyifesinden defter mûcebince zikr olunan
kalyatalarun mühimmâtın zikr bahâlarıyla alub irsâl ve îsâl eyleyesin bu husûs
ehemm-i mühimândandır ihmâl ü mesâhil olunmayub envâ‘-ı ikdâm ve ihtimâmın
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
126
zuhûra getüresin ne vechile tedârük olundi ve ne mikdâr alub gönderildüğn
Südde-i Sa‘âdet'üme bildüresin.
278/438
Yazıldı.
Ahyoli kadîsına hüküm ki mektûb gönderüb Vize kazâsında binâsı fermân
olunan gemilerden feragat olunub taht-ı kazândan binâsı emr olunduğun ve dahi
andan mâ‘adâ gemilere müte‘allik her ne ki i‘lâm eylemiş isen ma‘lûm oldi imdi
bundan akdem Vize kadîsı binâsı müyesser değildir deyû arz itmekle taht-ı
kazândan binâsı emr olunmişdi sonra Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından İskender
Çavuş binâ olunacak mümkündür deyû arz itmekle gerü Vize kazâsında binâ
itdürmek mukarrer olub mü’ekked ahkâm yazulub gönderilmişdir buyurdum ki
vardukda zikr olunan gemilerün birine on kıt‘a geminin kerestesin kesdürüb evvel
bahardan hazır idesin sâyir binâsı fermân olunan gemilerün ber-vech-i musâra‘at
itmâma erişmesin bâbında envâ‘-ı ikdâm ve hüsn-i ihtimâmın vücûda getüresin
ihmâl ü tekâsîlden ziyâde hazer eyleyesin ne vechile tedârük üzre olub ahvâle yine
müncer olduğun bildüresin.
278/439
Kıbrıs'da olan bölük ağasına hüküm ki anda senin ile olan bölük halkı
re‘âyânın ve oğlanlarının ve kızlarının bazısın basub sâbıkâ Lefkoşa fethinde
esîrim olub kaçurmişdiki204
278/440
Musdafa Çavuş'a virildi.Fî 13 Şa‘bân
Cezâyir beğlerbeğine hüküm ki ba‘zı mahlûl tîmârlari elü hükümlüler ve
ma‘zûl olanlar taleb eyledükde tezkerelüdür deyû virilmedüği istimâ‘ olundi
buyurdum ki vardukda beğlerbeğliğe müte‘allik olan yerlerden eğer tezkerelüdür
ve eğer gayrıdır mahlûl vakı‘ olan tîmârlari eli emürlü olanlara ve sâyir
204 Hüküm tamam olmayıp, çizilmiştir.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
127
müstehâklara tevcîh eyleyüb tezkerelerin viresin ve mahlûl husûsunda ihtimâm
idüb salih olanlarun tîmârlari mahlûldur deyû virdirilmeye.
279/441
Ferhâd Paşa'ya ve Yeniçeri Ağası'na hüküm ki Tersâne-i Âmire emîni
Südde-i Sa‘âdet'üme defter gönderüb kazâ-i İznikmid’de on kıt‘a ve kazâ-i Yalak-
âbâd’da beş kıt‘a kadırga ağaçlari kesdürmek içün hüküm göndermek Yalak-
âbâd’da Muhib çavuş ve İznikmid’de olan çavuş birer re’îsin ve halife göndermek
üzredir bundan akdem Özi suyuna irsâl olunan Alî re’îsin gelüb bile olan üç kıt‘a
kalyataları Akgirman sancağın alıkoduğun ve kendir ve iç yaği ve demür ve
peksiri muttasıl rencber elinden muhazene ma‘mureye küllî esbâb alınmışdır ve
Gerine ve Baf beğlerine yüz kırk birer nefer esîrlerine sekiz yüz yedi akçesi ve
altışar aylık peksimedleri virüldükden sonra yigirmi beşer nefer alatci dahi taleb
eylediler zarûri on beşer alatci akçesi ve yerleri deyû bildirmişler Muhib çavudan
gelen kereste ağacı geçen sene kıt‘a itdürmek emr olunandır hâliyâ kesilmesi emr
olunan dahi yonulmak lâzim değildir heman kesdirilüb balye itdürmek Akgirman
beği alıkoduği kalyatalarun biri kalub ikisi getürmek ve esbâb getüren rencberlere
hazıri virmek emr idüb buyurdum ki vardukda emrim mûcebince bu def‘a Muhib
Çavuş göndermek emr olunan keresteyi yondurmak lâzim değildir heman
mu‘accelen kesdürüb baliye itdürüb ve Akgirman beği alıkoduği kalyatalarunbiri
alıkonulub iki kıt‘ası getürmek içün mezkûr Alî Re’îs'e irsâl eyleyesin anun yerine
ol diyârda şayka yapdırmak emrim olmuşdur ve mahzene esbâb getüren rencber
tâyifesine205
279/442
Yazıldı.
Belgrad nâzırının âdemleri İbrahim’e virildi. Fî 9 Şa‘bân
Varna kadîsına hüküm ki Temaşvar beğlerbeğine hüküm gönderilüb anda
mevcûd olan baruti Ruscuk kadîsına ulaşdurmak içün ve Ruscuk kadîsı dahi sana
ulaşdurmak emrim olmuşdur buyurdum ki zikr olunan zikr olunan baruti Ruscuk
kadîsı dizdâri sana îsâl eylediklerinde muhkem hıfz idüb ve bekledüb ne mikdâr
205 Hüküm tamam olmayıp, çizişmiştir.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
128
baruti vâsıl olsuğun bitevakkuf arz idesin ki sonra ne mahale irsâl olunmak emrim
olursa irsâl eyleyesin.
280/443
Belgrad nâzırının âdemin İbrahim’e virildi. Fî 9 Şa‘bân sene 979
Ruscuk kadîsına ve dizdârına hüküm ki Temaşvar beğlerbeğine emr-i
şerîfim gönderilüb anda mevcûd olan baruti foçilara koyub Ruscuk'a ulaşdurmak
emrim olmuşdur imdi buyurdum ki emr olunan baruti müşârun-ileyh size
ulaşdurdukda siz dahi ateşden muhkem saklayub i‘timâd itdüğünüz yarar
âdemlerinuzla mevlâna Varna kadîsına ulaşdırub barut size ne günde vâsıl olub
Varna kadîsına ne günden ulaşdurduğunuzi yazub bildüresin.
280/444
Mektûbla gelen Anadoli çavuşlarından Mehmed'e virildi. Fî 15 Receb sene
979
Anadoli beğlerbeğine hüküm ki mektûb gönderüb sâbıkâ Kütahya
sancağından gayri sancaklardan gelen re‘âyâ nın şikâyetin beğlerbeği olanlar
istimâ‘ itmen deyû emr-i şerîf sâdır olunmağın beğlerden ve aher sancakdan olan
alay beği ve zü‘amâdan şikâyet idenlerin da‘vâlari görülmemekle fakirler
muzdarib oldukların bildirmişsin imdi her sancak beği kendü şer‘le lâzim
gelenlerin sancağında salb u siyâsetine me‘murdur ve serbest tîmârların cürm ü
cinâyeti ve resm-i arûsânesi ve kul ve câriye müjdegânesi sâhib-i arzındır aher
sancaklarda olan kan da‘vâsının tarafından dahl olunmaz ve beğlerbeğlikde olan
beğlerinden alay beğlerinden ve zü‘amâ ve sipâhiden sana varub şikâyet iden
fukarânın ve garibin mukaddemâ sâdır olan emr-i şerîfim mukarrerdir da‘vâların
istimâ‘ idüb hısemalı topraklarından kânûna muhâlif aher toprakdan çıkartmayub
da‘vâlari topraklarında şer‘le görilüb hak müstehâkına vâsıl olmak içün toprak
kadîlarına mektûbun virüb sancak beğlerden ve zü‘amâ ve gayriden meclis-i şer’e
varmağa inâd idüb muhâlifet idenler kimler ise isim ve resimleriyle yazılub arz
olunmaların emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda emr-i sâbıkâ üzre amel idüb
beğlerbeğliğinde olan beğlere ve zü‘amâ ve alay beğlere ve kapum kullarına ve
erbâb-ı tîmâra kimesneye zulm itdürmeyüb mektûbun mûcebince meclis-i şer‘a
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
129
varmayub şer‘-ı şerîfe itâ‘at itmeyenleri isim ve resimleriyle yazub arz eyleyesin
sonra emr-i şerîfim ne vechile sâdır olursa bu vechile amel eyleyesin.
281/445
Yazıldı.
Mahzara virildi Fî 18 Receb sene 979
Yeniçeri Ağası'na hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâm yeniçerilerinden iken
bölüğe ilhâk olunub ve tîmâra çıkanların ellerinde olan mîrî tüfenkler alınub
Cebehâne-i Âmire'm içün zabt olunmasın emr idüb buyurdum ki vardukda bu
husûsa evkât-ı vechile mukayyed olub anun gibi yeniçeri kullarımdan bölük ve
tîmâr inâyet olanların ellerinde olan mîrî tüfenkleri emr-i şerîfe mûcebince cebe
hâney-i amirem içün zabt ve kabz itdüresin mahrume-i İstanbul’da Sarachâne
başında sâkin olub Dergâh-ı Mu‘allâ'm yeniçeri bölüğünden çıkan Behrâm’ın dahi
elinde olan mîrî tüfenk alınub zabt oluna.
281/446
Yazıldı.
Ferhâd Paşa'ya ve Yeniçeri Ağası'na hüküm ki Mısır İskendireye’sinde
olan gemilerden gayri Sinob ve Amasra ve Kefken Geliboli ve Kemer’de ve
Ahyoli ve Varna ve Samsun ve Tersâne-i Âmire'de ve Kıbrıs'dan gelen ve
kapudân bile gelib kadırgalarla cümle yüz doksan altı kıt‘a olur şimdiki zikr
olunan kadırgalar kifâyet ider sâyir mühimmât ancak tedârük olunur bunlardan
ma‘adâ ebnası fermân olunan gemilerin keresteleri kesdirilüb münâsib olan
mahâllerde yığdırulub hâzır u müheyyâ olub vaktiyle Tersâne-i Âmire'me
gönderilmesin emr idüb buyurdum ki vardukda zikr olunan gemilere lâzim olanı
her ne ise mu‘accelen yetişdürüb dahi bunlardan mâ‘adâsın kerestelerin kesdirüb
münâsib olan mahellere yığdurub hâzır u müheyyâ itdürmek emrim olmuşdur
hazır oldukda gemiler gönderilüb Tersâne-i Âmire'me getürdüle bu husûslar
mühimdir ana göre bab-ı ikdâmda dakîka fevt itmeyesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
130
282/447
Yazıldı.
Musdafa Çavuş'a virildi.Fî 13 Şa‘bân
Cezâyir beğlerbeğine hüküm ki Donanma-i Hümâyûn gemilerine asker ve
sipâh konulmalu oldukda her bir mangaya kaç nefer kimesne konulmak vech
görilür ma‘lûm olmak lâzim olmağın buyurdum ki vardukda anun gibi her
mangaya üç nefer kimesne takdîr olunduği takdîrce iki tüfenklü bir neferi okla
olmak mı münâsibdir yoğsa biri tüfenklü ve biri okla ve biri harbelü olmak mı
münâsibdir ve'l-hâsıl iki yüz pare gemiye ne mikdâr cenkci lâzim olursa hisab
takdîr idüb bildiresin haber virmeğe bırakdıkdan sonradan ihzâr tenbîh vech-i
münâsib gördüğün bu bâbda vech görüldüği üzre beğlerbeğliğe müte’allik olan
beğlere muhkem tenbîh idüb ve düşmen yerağıyla kendülerin ve esbâbların hazır
eyleyesin.
282/448
Hasan Çavuş'a virildi. Fî gurre-i Şa‘bân sene 979
Avlonya mukâta‘atı teftîşin Draç kadîsına ve nâzır Mahmûd’a hüküm ki
kal‘a -i Draç ta‘mîrine gönderilen Hasan Çavuş elinde olan emr-i şerîf mûcebince
ta‘mîr içün lâzim olan akçe teftîş ve nâzırdan taleb olundukda ve bir muhkem
maslahat avk ve te’hîr oldi deyû bildirmeğin mu‘accelen lâzim olan akçeyi virmek
içün Malya tarafından size hükm-i şerîfe gönderilmişdir buyurdum ki vardukda
te’hîr ü terâhî itmeyüb müşârun-ileyh kal‘a -i mezkûra ta‘mîri içün akçe taleb
eyledükde maliye cânibinden virilen hükm-i şerîfümde ta’yîn olunduği mikdâr
virüb avk eylemesin bu husûs-u umûr-ı mühimmedendir ana göre ihmâliniz
sebebiyle kal‘anın ta‘mîri avk ve te’hîre kalub dahi zarar müretteb ola sizden
bilünüb hakkınızdan geldirülür.
282/449
Kethudâsı Behrâm'a virildi. Fî 7 Şa‘bân 979
Budun beğlerbeğine hüküm ki Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb
Cemâziye'lahır'in yigirminci gününe değin küffâr-ı hâksâr taraflarından istimâ‘
olunmadi sulh u salâha ri‘âyetleri olmayub memâlik-i mahrûsede vakı‘ olan
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
131
varoşlar ve karyeler ahâlisine havf virüb ve kimin dutub alub gidüb habs düb küllî
virgüler alub buldukları müslimânlari şehid ve giriftâr idüb te‘addîden hâlî
değildir deyû bildirmişsin imdi mâ-beyninde vakı‘ olan ahd ve amana mugâyir
vaz‘ sâdır olmaya bu tarîkden dahi sulh u salâhamuhâlif vaz‘ sudûrundan
sakınasın.
283/450
Yevmü'l-isneyn, fî 28 Receb sene 979
Sâhib-i sa‘âdete gönderildi. Fî 11 Receb
Akgirman beğine hüküm ki anda olan üç pare geminin birisi anda kalub iki
kıtası baş ve yerağı ile gönderilmesin emr idüb buyurdum ki vardukda zikr olunan
gemilerin iki kıtası baş ve yerağı ve sâyir alât ve esbâbı ile gönderüb bir kıtasın
alıkonulub ve andan ma‘adâ dahi bir mikdâr şayka tedârük idüb mahuf ve
muhatara olan mahâlleri hıfz u hırâset idüb a‘dadan memlekete zarar
erişdirmekden hazer eyleyesin ammâ gönderilen palan gemilerin alât ve
esbabından ne alıkonulub mükemmel gönderesin ve ne mikdâr alât ve esbâbla
gönderildiğin defter idüb geldikde ana göre taleb oluna.
283/451
Güle beğin kehüdası Ferhâd’a virildi. Fî gurre-i Receb sene 979
İskenderiye ve Dukakin beğlerine hüküm ki mektûb gönderüb Dukakin
sancağında Karacadağ nâhiyesinde tâbi‘ Kotor nâm harbi kal‘anın civârında vakı‘
olan havâss-ı ı hümâyûndan Garblan nâm karye halkı mezkûr harbi kal‘a ile
müttefik olub etrâf ve cevânibinden aldıkları zâd ü zevâdı kalayı mezbûraeye
virüb ve kal‘a altında gâretler busu kurub dil aldıklarında mezkûr karye ahâlisi
bab ve yerağıyla yolların bağlanub cenk idüb dillerin elinden alub gerüye koruyub
gâretleri mecrûh idüb ve memâlik-i mahrûseden Mahine nâm karye gâret idüb
küllî fesâda yüz tutmuşlardır deyû arz itdüğünüz ecilden buyurdum ki vusûl
buldukda bu bâbda tamâm mukayyed oub anun gibi karyeyi mezbûre ahâlisinden
bâ‘is fitne ve fesâd olanların yolların bekledüb hüsn-i tedbir ve tedârikle ele
getürüb müfsid vilâyet oldukları şer‘le sâbit oldukdan sonra muktezâsı şer‘-ı şerîf
üzre lâzim geleni icrâ idüb yerine koyub emr-i şerîfime mugâyir kimesne iş
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
132
itdürmeyesin ammâ bu husûsa tamâm mukayyed olub gaflet ile kendü halinde
olan re‘âyâ ya dahl ve ta‘arruz olunub ahz u celb olunmakdan küllî ihtiyâd üzre
olasın.
284/452
Çavuş kâtibine virildi. Fî 8 Receb
Erdel voyvodasına hüküm ki vilâyet-i Erdel voyvodalığı tebdîl olundukda
Südde-i Sa’âdet'üm çavuşlarından baş içün on bin akçe ve Dîvân-ı Hümâyûn
kâtibleri içün üç bin akçe virilmek adet-i kadîme olub hâlâ vilâyet-i mezbûre
voyvodalığı sana inâyet olunmağın buyurdum ki vardukda müşârun-ileyh çavuş
başımın ve Dîvân-ı Hümâyûnum kâtiblerinin ta’yîn olunan adetlerin müşârun-
ileyh çavuşa teslîm ve irsâl eyleyesin.
284/453
Sâhib-i sa‘âdete gönderildi. Fî 17 Receb sene 979
Geliboli emînine hüküm ki hâliyâ Yeniçeri Ağası ve Said Re’îs mektûb
gönderüb ol cânibde binâsı fermân olunan gemilerin ağacın Kemer'den getürmek
içün top gemisin ve ba’zı ve mesâmîr taleb itdüğün bildirdiler imdi bundan akdem
yeniden fermân olunan on pare gemi Kemer'de binâ oluna deyû emrim olub Biga
beği Ahmed Beğ mübâşir ta’yîn olub ve sâbıkâ emr olunan beş pare geminin dahi
dört kıtasının ağacı Kemer'de mevcûd olmağın rencber gemileriyle Geliboli'ya
gelecek kabilse anda değilse olduği Kemer'de binâ oluna deyû emrim olmişdi ol
emrim kemâ-kân mukarrer olub bu bâbda bir mikdâr mesâmîr ve sâyir levâzımdan
gönderesin deyû müşârun-ileyhaya hüküm gönderilmişdir buyurdum ki vardukda
emr-i sâbıkâ mûcebince sâbıkâ fermân olunan gemi ağaçlar berü yakaya
geçürmek kâbilse berü yakalara değilse yine Kemer'de binâ itdürüb ve mesâmîre
dahi ihtiyaç olmağın mahmiyye-i mezbûrede bulunan huddat tâyifesine mümkün
olduği kadar mesamir eriştürüb sarf eyleyesin ve sâyir anda tedâriki mümekkin
olan alât ve esbâbi anda tedârük eyleyesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
133
285/454
Yevmü'-sâlis, fî 9 Receb sene 979
Temaşvar Beğlerbeğin kethudâsı Ömer’e virildi. Fî 10 Receb sene 979
Temaşvar Beğlerbeğine hüküm ki mektûb gönderüb darül harbden
memâlik-i mahrûse zararı kasdına gelen haydûdlar Güle ve Yanova sancaklarının
mâ-beynlerinde olan Tamoşenik nâm varoşun yanında nehr-i Akkiriş'den ubûr
iderler mahalli mezbûrede palanga yapmak münâsibdir vilâyet ve mukâta‘a
enfadır ve Güle'den bir mikdâr nefer ihrâc olunmağla muhâfazası mümkündür
deyû bildirmişsin buyurdum ki arz eyledüğün üzre mahal-i mezbûrede palanga
binâ olunmak mümkün ve vilâyetine enfa ve evla ise tarîkiyle bir palanga binâ
itdürüb arz eyledüğün üzre hıfzına kifâyet mikdârı neferâtı Güle Kal‘ası'ndan
ihrâc itdürüb hıfz u hırâset itdüresin.
285/455
Erzurum beğlerbeğine hüküm ki sâbıkâ Diyârbekir’de hâzine defterdârı
Musdafa Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb kazâ-i Harburt hasları re‘âyâ sına
cem‘ kesîr gelüb sancak beği ve hâslar emîni olan Seyyid Mehmed nâm dâme
izzühûya206
285/456
Yazıldı.
Mesâcid-i Hüdâvendigâr evkâfın mütevellîsinden zikr olunan arz getüren
Aydın nâm kimesneye virildi. Fî 2 Şa‘bân sene 979
Urla kadîsına hüküm ki mütevellî Abdu'lcebbâr mektûb gönderüb
tasarrufunda olan tevliyetin evkâfından Urla kazâsında olan vakf kurâya
sâkinlerinin vakf mâlların bâc ve bennâk içün virdükleri akçeler küllîya cevânibe
tâze gelmiş bulunub mâlların akçe gönderülürse kıyi kesilmiş akçeler kestürüb
hâlâ dahi bir kimesnenin elinde küllî kesilmiş akçe bulunub meblâğ şer‘ ihzâr
olunub su’âl olundukda Süleyman nâm kimesneden alduğuni ikrâr idüb sicil
olunmuşdur akçe anun gibi elinde kesilmiş akçe bulunub yakın kimesnelerün
haklarından gelinmek bâbında hükm-i şerîfüm rızâ itmeğin göresin anun gibi akçe
206 Hüküm tamam olmayıp, çizilmiştir.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
134
kırpub tezvîr idenleri şer‘le sâbit olanların sûret-i sicillerin Dergâh-ı Mu‘allâ'ma
gönderüb kendülerin küreğe koyub kaç nefer kimesne küreğe virülüb ve ne
makûle kimesneler itdüğün yazub bildirisin şöyle bilesin.
286/457
Yazıldı.
Alî Çavuş'a virildi Fî 6 Şa‘bân sene 979
İçelili beğine hüküm ki İçelili sancağında olan Silifke Kal‘ası'nın limanda
olan gemilere cendan faydası olmayub Akliman nâm mahalde bir kal’a binâ
olunmak murâd olunub mahâli mezbûrun üzerine varub görüb ne vechile binâsı
mümkündür tahmîn idüb ve resm idüb Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderesin deyû sana
emr-i şerîfim gönderilmiş idi ol emrim kemâ-kân mukarrerdir buyurdum ki vusûl
buldukda bu bâbda emr-i sâbıkâ ile amel idüb liman mezbûr üzerinde suya kârib
ve gemiler binâsıa ve kal‘adan top ile limanı korumak kâbil olacağın bir kal‘a
resm idüb ve ne mikdâr ile ta‘mîri mümkün olduğun tahmîn idüb arz idesin.
286/458
Erzurum beğlerbeğine hüküm ki sâbıkâ Diyârbekir’de hâzine defterdârı
Musdafa dâme ulüvvuhû Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb kazâ-i Harburt
hasları re‘âyâ sından cem‘ kesîr gelüb sancakbeğin ve haslar emini olan Seyyid
Mehmed dâme izzühû sene-i atîde mîrîye râcî olan galle ve penbe mahsûlune
narh-ı rûzîden ziyâde ikişer bahâsın ve dahi ziyâde bahâ alub cebren sicil itdürüb
zulm ve hayf ider deyû şekvâ eyleyüb ve müşârun-ileyh emîne gelüb mezkûrlar
her husûsda cevâb virüb şer‘a ve kânûna müğayir bir ferde zulm ve te‘addî
olduğuna razı değil em3in da‘vâ hak idenleriyle murâfa‘a şer‘-ı kavîm olmakdan
kaçmayub defe‘âtle re‘âyâ tâyifesine bu ahvâle işrab olumuşken kanaat itmeyüb
tâyife-i re‘âyâ nizaları mahallinde ve Amid mahkemesinde görülmesi lâzim olan
mahkemede görülmesine rızâ göstermeyüb şirret eyledüklerin arz eylemişsin imdi
husûsı mezkûrun teftîş mukaddemâ sana emr olunmiş olmağın zikr olunan havâss-
ı hümâyûnun re‘âyâsı zimmetlerinde şer‘le sâbit ve müseccil olan mâl-ı mîrî bî-
kusûr tahsîl olunub Hâzine-i Âmire içün zabt ve kabz olunmasın emr idüb
buyurdum ki vardukda aslâ te’hîr ü terâhî itmeyüb havâss-ı mezkûra re‘âyâsından
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
135
her kimin zimmetinde sâbit ve müseccil olmiş mâl-ı mîrî ne mikdâr ise bî-kusûr
cem‘ u tahsîl itdürüb Hâzine-i Âmire'me teslîm itdürmek husûsunda envâ‘-ı sa‘y
ve ihtimâmın vücûda getüresin.
287/459
Bir sûreti Diyârbekir defterdârına yazılan Harburt sancağında vakı‘ olan
havâss-ı hümâyûn re‘âyâsının defterinde sâbit ve müseccel omiş mâl-ı mîrînin bî-
kusûr cem‘ u tahsîl itdürülüb Hazine-i Amid'e teslîm itdürmek husûsunda
Erzurum beğlerbeği Alî'ye hükm-i şerîfem gönderilmişdir buyurdum ki müşârun-
ileyh zikr olunan mâl-ı mîrîyi bî-kusûr tahsîl idüb irsâl eyledükde kabz idüb
Hızâne-i Âmîre'm içün zabt eyleyesin ne mikdâr sana teslîm olunursa ayni ile
defterde işâret itdüresin.
287/460
Voyvodanın âdemine virildi. Fî 3 Receb sene 979
Vilâyet-i Buğdan'a varınca yol üzerindevakı‘ olan kadîlara hüküm ki
vilâyet-i mezkûreden Buğdan voyvodasının ba’zı âdemlerı Asitâne-i Sa‘âdet'üme
gelüb giderken yollarda ulak rast geldüke bargirine dahl olunmamak bâbında
hüküm taleb itdükleri ecilden buyurdum ki Buğdan voyvodasının âdemleri Südde-
i Sa’âdet'üme ve berüden ol cânibe giderken her kangınız taht-ı kazâsına dahl
olursa bindükleri bargirlerine kimesne dahl ve ta‘arruz itdürmeyüb ulaka dahl
itdürmeyüb ulak dahi aldırmayub rencîde itdürmeyesin ammâ bindükleri at
olmayub bargir olan at alub gitmek ve bargirin olan almak yanlarınca gayri âdem
olmağa emrim yokdur fermân-ı celîl-i kadrime mugâyir iş olmakdan sakınasın.
288/461
Hasan kethudâya virildi. Fî 19 Cemâziye'l-ahır sene 979
Vezir Sinan Paşa'ya hüküm ki Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb
diyâr-ı Mısır'ın harab yerleri ta‘mîrine ihtimâm olunub geçen Rebî‘u'l-ahır'ın on
yedisinde buğdayın erdebi kırk pâreye arpanın yigirmi sekiz tedenni idüb yigirmi
yıldan berü ve su basmadık yerleri hâlâ su basub inşâ’a'llâh zirâ‘at olunmadık yer
kalınmaz meğer re‘âyâsı perâkende olan yerleri ve tohuma kudreti olmayan kalan
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
136
yerleri kal‘a deyû i‘lâm idüb ve vilâyet-i Yemen emn ü âmân üzre olub Mutahhar
dahi itâ‘at u inkıyâd üzre olduğuna mektûblar ve feth-i Yemen'de sancak ve dirlik
virilenlerin arzlarıyla Mısır çavuşlarından Alî ile deryâdan berü gönderüb rüzgar
muhâlefetüyle Habeş'e mezbûr çavuşun yedi nefer yoldaşıyla çıkdi ol diyâr fetret
üzre olmağın müfsidin a‘rabı üç yoldaşın katl kendüyü dört yoldaşıyla soyub
kağıdların ihrâk idüb üryan salıvirüb bundan akdem Mısır'a gelündükde dört yüz
altmış nefer âdem yüz on iki re‘s at yigirmi bin nakd filori gemisiyle Yemen'e
gönderüldüği sâbıkâ arz olmişdi hâlâ Hind denizinin mevsimi geçüb min-ba‘d
gönderilürse mevsime değin tevakkuf lazımdur hâzine ve asker gönderilmek
fermân olunursa inşâa'llâh gelecek mevsimde gönderilür Yemen’in mahsûli ol
cânibe mahsus olan askere kafidir nöbetçi tarîkiyle kalan Mısır kullarının
mevâcibi içün hâzine lâzımdır deyû bildirmişsin Yemen ve Mısır'a müte‘allik her
ne ki denilmiş ise mufassal ma‘lûm-ı şerîfim olmişdir imdi tohuma kudreti
olmayan re‘âyâ tâyifesi gelüb tohum taleb iderlerse kadîmden verilü geldüği üzre
mir-i cânibinden virilmek ve Yemen'de nöbetci tarîkiyle kalan Mısır kulları
mevâcibleriyçün bir mikdâr hâzine gönderilmek emr idüb buyurdum ki vardukda
mahrûse-i Mısır'da anun gibi tohuma kâdir olmıyanlara adet-i kadîme üzre mir-i
tarafından tohum virüb ve vilâyet-i Yemen'e müte‘allik olan husûslarda envâ‘-ı
ikdâm ve hüsn-i ihtimâm üzre olub eğer anda olan Mısır kullarının mevâcibi içün
hazine göndermekdir ve eğer gayri ahvâldür bi'l-cümle levâzım ve mühimmâtdır
tedbir ve tedâriki bâbında dakîka fevt itmeyüb dâyimâ ol cânibe göz kulak
tutmakdan hâlî olmıyasın.
289/462
Kasım Çavuş'a virildi. Fî 23 Cemâziye'l-ahır sene 979
Kıbrıs'daki olan bölük ağasına hüküm ki anda senin ile olan bölük halkı
re‘âyâsın ve oğullarının ve kızlarının ba‘zısın basub sâbıkâ Lefkoşa fethinde
esîrim olub kaçurmişdiki ve bu şühud-ı zûr---çeküb alub ve gayri vechile dahi
re‘âyâ basub şer‘-ı kavîme muhâlif vaz‘dan hâlî olmadıkları istimâ‘ olunmağın bu
makûle da‘vâ istimâ‘ olunmayub men olunmağçün Kıbrıs beğlerbeğine ve
kadîsına hüküm gönderilmişdir imdi tâyife-i mezbûrenin re‘âyâ ya te‘addîsinin
âdem zabt ve ihtimâmındandır buyurdum ki vusûl buldukda anda seninle olan
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
137
bölüğün tâyifesin muhkem zabt idüb emre ve şer‘-ı şerîfeye muhâlif ol vechile
re‘âyâ ya ve ehl-i re‘âyâya ve ehl-i iyallerine yabuşdurub zulm ve te‘addî
itdürmeyesin cezîre-i mezbûre beğlerbeğine vech-ü münâsib gördüğü üzre kal‘aya
ve cezîrenin hıfz u hırâsetinde olub kul tâyifesi dâyimâ baş ve yerakalarında
mükemmel olub muhâfaza hidmetinde olmayanların evkat eyleyesin te‘addîlerin
re‘âyâ ya ve te‘addî idenleri muhâfazada ta‘yîn oldukaları hidmetde olmayub
kendü hâllerinde olanları ism ve resimleriyle arz idesin.
289/463
Musdafa Çavuş'a virildi. Fî 15 Receb sene 979
Dimetoka ve Hasköy kadîlarına hüküm ki hâliyâ Midye ve Varna'da
müceddeda binâsı fermân olunan gemiler içün dülger lâzim olmağın taht-ı
kazânuzda ok dutar dülger ihrâc olunub nısfi Midye ve bir mikdâr Ahyoli ve nısfi
ve Varna’ya göndermesin emr idüb buyurdum ki vardukda te’hîr ü terâhi itmeyüb
taht-ı kazânuzda gereği gibi mukayyed olub zikr olunan gemiler binâsı yarar ok
kullanur dülgerleri emrim mûcebince ihrâc idüb mu‘accelen emr olunan mahalle
irsâl eyleyesin bu husûs mühimmân umûrdandır bu vechile tedârük idüb ihmâl ü
müsâheleden hazer eyleyesin bu hüküm ne gün vâsıl olub ne vechile tedârük idüb
ne mikdâr dülger ihrâc idüb ne zamânda gönderildüğün yazub bildiresin.
Vilâyet-i Cezâyir sancakbeğleri ve ağâları ve sâyir a‘yân-ı kullarıma
hüküm ki vilâyet207
290/464
Mezbûr kapucibaşın kâhyasına virildiiFi 4 Şa‘bân sene 979
Köstendil beği Mehmed dâme izzühûya hüküm ki Yanık'da olan paşa
sancağı sipâhileri yoklayub Rûmili beğlerbeğisi yanına varmaları lâzim ve mühim
olmağın buyurdum ki vardukda te’hîr itmeyüb emrim üzre Yanık'da olan paşa
sancağı sipâhilerin yoklayub dahi beğlerbeğin yanına gönderesin ki varub vech-ü
münâsib gördüği üzre hidmetde bulunalar.
207 Numarasız olan bu hüküm tamam olmayıp, çizilmiştir.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
138
290/465
Bağdâd Beğlerbeğine kethudâsına virildi. Fî gurre-i Şa‘bân sene 979
Bağdâd değlerbeğine ve defterdârına hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma
mektûb gönderüb sâbıkâ Basra Beğlerbeğine arzı mûcebince Cezâyir kullarının
yetmiş sekiz Receb'in gurresinde yetmiş dokuz Cemâziye'l-ahırenin gâyetine
gelince bir yıllık mevâcibler içün taleb eyledüği on dokuz yük akçeye Bağdâd
hazinesinden viresin deyû fermân olunub lâkin Bağdâd hazinesinde ba‘zı
masraflar vakı‘ olmağın ve henüz tereke satılmayub satılması zamânı dahi
mukayyed olub ve zikr olunan neferâtın her nefer ne altmış akçe nakid ve dört yüz
yetmiş akçelik ecnasın virilü gelüb bu takdîrce emr olunan mevâciblerinin dokuz
yük akçelik girü ecnâsın virmek lâzim olduğun bildürdüğün ecilden buyurdum ki
vusûl buldukda tevakkuf itmeyüb arz olunduği üzre emr olunan mevâcibin dokuz
yük akçeliğin ecnasın virüb vakti ile ulaşdurub neferlerine muzâyaka
çekdirmeyesin Basra beğlerbeğiyle haberleşüb gemiler taleb idüb bitevakkuf irsâl
idesin ve ne vechile tedârük ve irsâl itdükleri arz idesin.
291/466
Bu dahi.
Basra Beğlerbeğine hüküm ki sâbıkâ olan Basra Beğlerbeği Dergâh-ı
Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb Basra ve Cezâyir kûli mevâcibin içün nakd akçe
taleb itmeğin Bağdâd hazinesinden on dokuz yük akçe virmek emrim olmişdi hâlâ
Bağdâd beğlerbeği ve defterdârı Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb geçen
senede olan Bağdâd hazinesinesi Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderilüb ve barut ve
ba‘zı masrafa sarf olunub ve mukâta‘at gallalı henüz füruht olunmayub nakde
muzâyaka olduğun ve ol diyâr kullarının mevâcibinden bir mikdâri ecnasın ve bir
mikdârı nakd virülügeldüği i‘lâm eyledikleri ecilden Bağdâd’dan mevâcibi içün
virilmesi fermân olunan on dokuz yük nakdiyenin dokuz yüki ecnâsın virmek
emrim olub müşârun-ileyhaya hüküm gönderilmişdir buyurdum ki vusûl buldukda
bitevakkuf Bağdâd beğlerbeği ve defterdârıyla haberleşüb dahi vech-ü münâsib
gördüğünüz mahalden kul mevâcibi içün ecnasın almağa gemiler gönderüb zikr
olunan neferâtın mevâcibi içün dokuz yük akçelik ecnasın sâyirden nakd alub
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
139
getürdüb mu‘accel kulun mevâcibine virüb muzâyaka çekdürmeyesin ve ne
vechile tedârük itdükleri yazub bildüresin.
291/467
Yevmü'l-Hamîs. Fî 5 Şa‘bâni'l-mu‘azzam, sene 979
Menteşe beğine hüküm ki hâlâ Rodos beği Kaya dâme ilmühû ile adalar
muhâfazası içün taşrada alıkonulan gemilere cenkci lâzim olmağın sancağın
sipâhileri ile bi'z-zât zikr olunan gemilere girüb muhâfazada olmak emr idüb
buyurdum ki vusûl buldukda bir ân tevakkuf itmeyüb müşârun-ileyha Rodos beği
ile haberleşüb dahi vech gördükleri mahalde sancağın sipâhileriyle gemilere girüb
hidmet-i muhâfazada olasın ammâ ihtimâm idüb sipâhileriyle yerağsız komayub
müretteb ve mümekkin düşmen yerağıyla koyub tîmârlari beş binden aşağı olanlar
birer tüfenk ve birer ok ve yayla ola ve sen dahi âdemlerinle müretteb ve
mümekkin cebe ve cevşen ve sâyir âlet-i harb ve kıtâl ve edavât ceng ü cidâl ile
girüb yerakın ve tedârikin kimesneleri gemiye koyub ihtimâmda dakîka fevt
itmeyesin ve emrim sana ne günde varub ve ne günde gemilere girdüğün yazub
bildüresin te’hîrden hazer idesin.
292/468
Kandıra kadîsına ve Nuh Çavuş'a hüküm ki sen ki çavuşsun Südde-i
Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Kefken'de binâ olunan hâssa kadırgalar ahvâlin
bildürüb ve mühim on kıt‘a kadırga dahi Sakarya'da binâ olmak husûsun i‘lâm
eylemişsin anlarun binâsından feragat olunmuşdur ammâ ağaç kesdirülüb
Kefken'e ta‘yîn olunan anda İznikmid’de ta‘yîn olunan İznikmid’de indirmek emr
idüb buyurdum ki vardukda te’hîr ve arâm itmeyüb Kefken’de binâsı fermân
olunan beş kıt‘a kadırgaların mu‘accelen itmâma erişmesin husûsunda ziyâde
ikdâm ve hüsn-i ihtimâm üzre olub ihmâl ve tekasilden hazer eyleyesin ve emr
olunan on kıt‘a kadırganın ağaçlari kesdirülüb hâzır u müheyyâ olub dahi
Kefken'de ta‘yîn olunan Kefken'e İznikmid'de ta‘yîn olunan İznikmid'de indirilüb
andan Tersâne-i Âmire'me irsâl olunmakdan dahi bezl-i makdûr eyleyüb say‘da
kusûr komayasın ve sene-i mazide salınan ağaçdan ne mikdâr bâkîye kalmış ise
ayni ile yazılmışdır ferâmûş olmamişdir ol dahi İznikmid'e indirmek lâzımdır gafil
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
140
olmayub ol bâbda dahi sarf-ı kadri eyleyesin bu hüküm ne gün vâsıl olub ne
vechile tedârük olunduğun yazub bildiresin.
292/469
Saruhan muharriri kâtiblerinden Ahmed’e virildi. Fî 26 Receb
Anatoli beğlerbeğine hüküm ki Saruhan sancağında vakı‘ olan zü‘amâ ve
sipâhilerin bedelleri tevcîh olunmak içün ve vilâyet kâtibine yaftalari virilmek emr
idüb buyudum ki vardukda livâ-i mezkûrda ze‘âmet ve tîmâr tasarruf idenlerin
defter-i cedîdden bedelleri tevcîh olunmak içün yaftaların viresin.
293/470
Siyami Hacı Mahmûd’a virildi. Fî 28 Receb sene 979
Şâm beğlerbeğine hüküm ki bundan akdem hüküm gönderilüb Şâm
yeniçerilerinden Haleb Hazinesi'nde istihdâmda olanların gedikleri mahlûl
oldukda ahere virilmeyüb girü anda mülazemet üzre olan il emirlülere tevcîh
olunmak emrim olmişdi girü ol emr-i şerîfim kemâ-kân mukarrerdir buyurdum ki
vardukda göresin anun gibi Haleb'de Hazîne-i Âmire'mde istihdâm olunan
yeniçerilerin ve bölükbaşlarının gedikleri mahlûl vakı‘ olub mülazemet üzre olan
il emirlülere Haleb defderdârı tevcîh eyleyüb tereke virdükde kayd itdürüb
gediklerin tasarruf itdüresin anun gibilerün gediklerin emrime mugâyir ahere
virdürmeyesin.
293/471
Hasan Çavuş'la Mahmûd’a virildi. Fî 28 Receb sene 979
Sinob kadîsına hüküm ki Sinob'da binâsı fermân olunan kadırgalarun
mühimmâtı içün Trabzon ve Batım sancaklarından üstâd neccâr ve kalafatcı
gelmesi lâzim olmişdir deyû bildirmişsin imdi ol bâbda zikr olunan sancaklarda
vakı‘ olan kadîlara hüküm irsâl olunmişdir buyurdum ki ol cânibden gemi yapar
usta neccâr ve kalafatcılar gelüb vâsıl oldukda gemiler dikkat ü ihtimâm ile
mübâşeret idüb zikr olunan kadırgaların itmâmı bâbında bezl-i makdûr idüb
melhuz olan zamândan dahi mukaddem erişdirildikde sa‘y beliğ eyleyesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
141
293/472
Bu dahi
Trabzon ve Batım sancaklarında vakı‘ olan kadîlara hüküm ki Sinob kadîsı
mektûb gönderüb Sinob'da binâsı fermân olunan gemiler mühimmâtı içün taht-ı
kazânuzdan üstâd neccâr ve kalafatcı lâzim ve mühim olduğun bildirmeğin imdi
bu husûs mühimmân umûrdandır buyurdum ki vardukda her biriniz taht-ı
kazânuzdan kifâyet mikdâri üstâd neccâr ve kalafatcı tedârük eyleyüb dahi ber-
vech-i isti‘câl yarar âdemlere koşub Sinob'a irsâl eyleyesin ki fermân olunan
kadırgaların vakti ile itmâma erişdirilüb ihmâliniz sebebiyle avk ve te’hîr olunmak
ihtimâli olmayub bab-ı ikdâm ve ihtimâmda dakîka fevt ile eylemeye.
294/473
Yazıldı.
Ahmed Çavuş'a virildi. Fî 5 Şa‘bân sene 979
Hersek beğine hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma tereke gönderüb
mukaddemâ Hersek sancağında müslimânların evlerin ve câm‘i ihrâk idüb
esbâbların gâret iden küffâr kalyatalarına Kerdli'den Maloni’den Yelid ve karyeyi
Hisâr’dan papa Fenakor ve Bayaralı ve Papahcı ve karye-i Ayakurun’dan
Noraçkoylu ve oğli Hobaç ve Köykusi Solaç ve diğer Köykos kral ve karyeyi
Taman’dan Papasri ve Hocamosari ve Haso ve karye-i Armana'dan Paparali ve
karye-i Ahruna'dan Mehvalaric, Köykusi ve Domkolij ve karye-i İsva’dan
Savosoros karye-i Nire’den Balaure’îs ve Yayamcalic ve Payalar Meşvo oğli ve
Naki Molova’dan Ahzernarsokova nâm zımmîler klağuzluk idüb ol müretteb
fesâda sebeb olmişlardır bildirmişsin imdi buyurdum ki zikr olunan toprakların
kadîları ile bu husûsı hak üzre teftîş idüb göresin fi'l-vakı‘ kazâyâ arz eyledüğün
gibi zikr olunan zımmîler küffâr kalyatalarına kılağuzluk idüb ol vechile fesâd
itdükleri sâbit olursa bu vechile fesâdleri sicile kayd olundukdan sonra üzerlerine
sâbit olanların siyâset idüb şer‘le sâbit olmayub sâbıkâsı olanları sabıkda olan
töhmetlerinin sûret-i sicilleriyle Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderesin ki küreğe
konulalar.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
142
294/474
Hasan Çavuş'a virildi. Fî 10 Şa‘bân 979
Mizistre kadîsına hüküm ki Mizistre beği olan Alî dâme izzühû Dergâh-ı
Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb Sardunya dizdârı olan Ahmed Manya asileri ile
yekdildir deyû sâbıkâ Mizistre beği olan Diyar Alî arz idüb dizdârlığı ahere tevcîh
olunub kendü dahi evvel sancağa berü şikâyetcileri hâlî olmayub ve Manya
asileriyle sahîh mu‘amalesin olub mezkûr dâyimâ nehib ve gâreti mezkûrun
müşaveresiyle mübâşeret iderler deyû arzeylemiş imdi buyurdum ki vusûl
buldukda bi'z-zât mezbûr Ahmed'in ahvâlin teftîş idüb hak üzre göresin müşârun-
ileyh arz eylediğin gibi midir nicedir üzerine anun fesâd ü şenâ‘at ı sâbit ü zâhir
olursa habs idüb fesâd ü şenâ‘atin sûret-i sicillerin Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderüb
vakı‘ halin olan ve meşrûh yazub bildüresin.
295/475
Kapu kethudâsına virildi. Fî 5
Lala’ya hüküm ki Cezîre-i Midüllü re‘âyâ sından bazıları Südde-i
Sa’âdet'üme gelüb ol cânibden ba’zı mülazimler cezîre-i mezbûre re‘âyâsına tuz
tarh idüb akçelerin alub tuz virmeyüb envâ‘-ı zulm ve te‘addî iderler deyû şekvâ
ve tezallüm eylediler imdi eyyâm-ı adâlet fercamda bir ferde zulm ve te‘addî
olduğuna rızâ-yı şerîfüm şerîfim yokdur buyurdum ki dâyimâ mukayyed olub emn
u amale bir ferde zulm ve te‘addî itdürmeyüb hilâf-ı şer’e ve kânûn re‘âyâdan
aldıkları akçelerin girü ashâbına alıvirüb zulm ve te‘addîsi sâbit ü zâhir olanların
haklarından gelesin ki sâyirlerine mûcib-i ibret ola Midüllü ve Rodos beğlerine
yazulub hüküm sana gönderildi ulaşdırasın.
295/476
Yevmü'-sebt, fî 5 Şa‘bân, sene 979. Mektûbla gelen Mehmed Çavuş'a
virildi. Fî 29 Receb sene 979
Vezir Ahmed Paşa'ya hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb bu
def‘a kâfirin cem‘iyet ile donanması görünmeyüb ve zarar kasdına gelmeyüb
Körfuz’da kadîmden yürüyü geldikleri yerlerde birden ve ikiden gezüb ve kal‘a -i
Sumud’un nöbetcileri ve mustahfızları kal‘a -i mezbûrenin meremmeti fermân
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
143
olunduğun istimâ‘ itmekle kapuların ve kal‘aların destimaliyesi kâbil olan yerlerin
bi‘avnihi te‘âlâ kâbil yerakların nakl itdürüb amalden kalmışların yire dahl idüb
Delvine ve Avlonya hisârlarına gelüb ve Ağriboz’dan yaya varınca kal‘anın
neferâtı ve sipâhiler bâb-ı muhâfazada mukayyed olmak içün çavuşlar gönderilüb
ve yoklayub kal‘anın neferâtı ve yerağı defterleri gönderilüb ve Delvine beği ve
kadîsının arzları mûcebince ta‘mîri lâzim olan Delvine Kal‘ası'nın ta‘mîrine iki
yüz bin akçe nakdi olunmişdir deyû bildirmişsin ve Rûmili beğlerbeğini dâmet
me‘âlîyehû dahi Sumud Kal‘ası'nın ahvâli vechi meşrûh üzre olduğun ve Yanya
ve Delvine beğleri re‘âyâ ile mezbûr kalanın bi'l-tamâm meremmetine müteahhed
oldukların bildirmekle her ne vechile mümkün ve müyesser ise beher hal kal‘a -i
mezbûreye mu‘accelen bi'l-tamâm itdürüb ale'l-fa‘al a‘dâ ve isyânu'nâs içine girüb
ta‘mîr itdürmekden hazer üzre olasın deyû emr-i şerîfim gönderilmişdir buyurdum
ki vusûl buldukda mezbûr kal‘anın biltamam meremmeti ve yeraklarının nakli
husûsun sen dahi muhkem tenbîh idüb ve sen dahi yanında olan kapum halkı ile
Selanik’de oturub yalılar cânibine dâyimâ nâzır ve hazır olub bab-ı muhâfazada
dakîka fevt itmeyesin nehar zamânlarında küffâr-ı hâksâr gemilerinin hareketi
beketleri olmamak ihmâli değildir ana göre mukayyed olub yalılarda yarar gözci
ve çavuşlar koyub muhâfazada envâ‘-ı dahl ve ihtimâmın vücûda getüresin.
296/477
Karasu Yenicesi kadîsına hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb
gönderüb Mehmedlü nâm karye halkının husûsunda Kozluca ve Malferid nâm
karyeler ahâlisi ile mülâki olan da‘vâları içün emr-i şerîf mûcebince meclis-i şer‘a
da‘vet olundıklarınca itâ‘at şer‘-ı şerîfe itdüklerin bildirmişsin imdi buyurdum ki
vusûl buldukda ol vechile emr-i şerîfim mûcebince meclis-i şer’a gelmeyüb inâd
ve muhâlefet üzre olanları nâhiye subaşısı ile söyleşüb her ne vechile mümkünse
hüsn-i tedbir ile ele getürüb cürm ü cinâyetlerinin sûret-i sicilleriyle Dergâh-ı
Mu‘allâ'ma kayd ü bendle gönderesin ki küreğe koşub sâyirlere mûcib-i ibret ola
ammâ hak üzre olub kendü halinde ve şer‘-ı şerîfe itâ‘at ve inkıyâdında olanlara
dahl ve ta‘arruz eylemeyesin hakkı sarihce tâbi‘ olasın.208
208 Hüküm çizilmiştir.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
144
296/478
Rencberlerden Alî’ye virildi. Fî 22 Şa‘bân
Çorli kadîsına ve Çorli subaşısına hüküm ki Çorli'dan kasab Veli oğli
Osmân gice ile müslimânların evlerini ve dükkânlarıni açub evlerine ve
dükkânlarına girüb esbâbların sirka idüb ve dâyimâ âlet-i harble gezüb fesâd ü
şenâ‘at üzre olub ve nice müslimânlar meclis-i şer‘a varub yaramazlıklarına
şehâdet idüb ve mezbûrlar bi'l-fi’l mahbûs olduği i‘lâm olunmağın buyurdum ki
vusûl buldukda tevakkuf itmeyüb fesâd ü şenâ‘atden üzerlerine sâbit olan
mevâddın sûret-i sicilleriyle mezbûrları mu‘accelen kapudânım Kılıç Alî dâme
ikbâlühû küreğe konulmak içün teslîm idüb teslîm itdüğüne ve müşârun-ileyhden
temessük alub Dergâh-ı Mu‘allâ'ma getüresin.
297/479
Davud kethudâya virildi. Fî 2 Şa‘bân sene 979
Diyârbekir beğlerbeğine hüküm ki bundan akdem hükm-i şerîfe
gönderilüb beğlerbeğilükde tecessüs şer‘ salb u siyâsete müstehâk olanları ve
fesâd ü şenâ‘at in sâbit ü zâhir olan mücrîmleri ve şirret ve şekâvet ile mahtûr
olub şer‘ ile te’dîb lâzim olanları Kıbrıs'da olan gemilere küreğe gönderesin deyû
emrim olmişdi ol emr-i şerîfim kemâ-kân mukarrerdir buyurdum ki vusûl
buldukda te’hîr itmeyüb dâyimâ bu husûsa mukayyed olub zikr olanların bi'l-fi‘l
beğlerbeğilükden ele getirülüb mahbûs olanları ve hüsn-i te’kîd ele getürilen eğer
şer‘le salb u siyâsete müstehâk olanlardır ve eğer sâyir fesâd ü şenâ‘at i sâbit ü
zâhir olan mücrîmlerdir ve şirret ve şekâvetiyle meşhûr olub te‘dîb lâzim
olanlardır---sûret-i sicillerin tafsîl itdürüb yarar adenmlere koşub mukayyed ve
mahbûs Kıbrıs beğlerbeğliğine irsâl idüb ve bile koşub gönderdiğin kimesnelere
muhkem tenbîh eyleyesin ki münâzele ve mürâhelede gaflet üzre olmayub gaybet
itdürmekden hazer eyleyüb ve müşârun-ileyh bi'l-tamâm teslîm itdüklerin
mühürlü temessük alub getürüb sana teslîm eyleyeler ve mûmâ-ileyh ne mikdâr
mücrîmler teslîm olunduğun mufassal ü meşrûh defter idüb mühürlü defterinle
ihtiyaten Südde-i Sa‘âdet'üme arz itmekden hâlî olmayasın ve bu bâbda ne vechile
tedârük eyledüğün yazub bildiresin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
145
297/480
Kasım Paşa hazretlerinin kethudâsına virildi. Fî 5 Şa‘bân
Rodos beğine ve Feruh'a hüküm ki Delvine sipâhilerinden ahâlî-i vilâyet
talebiyle mukaddemâ Rodos'a sürgün olan Can nâm kimesnenin cezîreden ıtlâk
olunmasın emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda mezbûr Can'ı Cezîre-i
Rodos'dan berü yakaya geçürüb tenbîh eyleyesin ki min-ba‘d kendü halinde olub
kimesneye zulm ve te‘addî eylemeye. Bu hüküm Yakub halîfe ricasıyla olmuşdur
ru’usda mukayyeddir.
298/481
Çırnovi kadîsına Eflâk voyvodası emrim üzre beş yüz kantar don yağın
Ruscuk İskelesi'ne irsâl eyledüğün bildirmeğin buyurdum ki vusûl buldukda
tevakkuf itmeyüb zikr olunan beş yüz kantar don yağın mu‘accel Varna kadîsına
irsâl ve îsâl ve müşârun-ileyh voyvodadan kendir dahi gelmek üzredir vâsıl
oldukda anı dahi Varna kadîsına irsâl ve îsâl idüb ne mikdârına kabz idüb ve girü
teslîm itdüğün temessükleri alub Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderesin.
298/482
Ahmed Çavuş'a virildi. Fî 7 Şa‘bân sene 979
Koyun çavuşa hüküm ki emr-i şerîfimle gemiler mühimmâtıçün kesdürüb
gönderdüğün ekserinin başları müdevver olmaduği âdem ihtimâmından olmağın
buyurdum ki vusûl buldukda min-ba‘d kesdürüb irsâl ideceğin ekserleri müdevver
ve makbûl kesdürüb ihmâl idüb ekseri gayri makbûl ekseri göndermeyesin Ahyoli
câniblerinden binâsı fermân olunan yigirmi iki kıt‘a gemiler içün ekseri
gönderilmek emrim olmişdi henüz iki bab kadırga ekseri gönderilmiş ma‘adâsın
dahi mu‘accelen göndermek bâbında sa‘y eyleyesin şöyle ki emr olunan ekserleri
bi'l-mu‘accel bî-kusûr erişdirmeyesin özrün makbûl olmaz başın gitmek
mukarrerdir ana göre tedârük eyleyesin ve eğer Ahyoli ve Varna’ya ve sâyir lâzim
olub irsâl emrim olan mahalle irsâl olunan mesamiri ve âleti ne târîh ve ne mikdâr
gönderildüğün irsâline defterin kadıya imza itdürüb maan gönderesin ve bir
sûretin dahi Südde-i Sa‘âdet'üme irsâl eyleyesin mütekâ‘id Hüsrev Beğe ve Sofya
ve Filibe bir kıt‘a hüküm yazılmışsdır îsâl içün sana irsâl olmişdir îsâl idesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
146
298/483
Turgud Çavuş'a virildi.
Varna kadîsına hüküm ki Eflâk voyvodası Aleksandır voyvoda Eflâk
câniblerinden satun alduği beş yüz kantar don yağın Ruscuk kadîsına ve Ruscuk
kadîsı dahi sana teslîm itmek emrim olmişdir buyurdum ki vusûl buldukda
merdaneyi müşârun-ileyhden zikr olunan yağı alub kabz idüb ne mikdâr yağı
alduğun mezbûrdan temessük alub kabz eyledüğün arz eyleyesin.
299/484
İskender Çavuş'a virildi. Fî 7 Şa‘bân sene 979
Vize beğine hüküm ki sana defe‘âtle ahkâm gönderilüb Vize kadîsına
mübâşeretinle fermân olunan beş kıt‘a kadırga ve bir kıt‘a baştardanın mu‘accelen
itmâmı mühim olmağın ve ihzârı fermân olunan on pare gemi kerestesi dahi
mu‘accelen gönderilmek lâzim olmağın buyurdum ki vusûl buldukda ahka-ı
sâbıkâ üzre eğer gemiler itmâmıdır ve eğer fermân olunan gemiler kerestesinin
kesdirilmesidir gice ve gündüz mukayyed olub her ne mahalde mümkün ise
kesdürüb hâzır u müheyyâ idesin ki zamânıyla Tersâne-i Âmire'me irsâl oluna bu
zamânı sâyir zamâna münâsib itmeyüb var kuvvet pazuya getürüb bab-ı
ihtimâmda dakîka fevt itmeyesin Ahyoli câniblerinde binâ olunacak gemiler
ziyâde olmağın neccâr ve kalafatcı ve burguci ne ziyâde gönderesin deyû Vize ve
Pınarhisâr kadîlarına ahkâm gönderilmişdi zikr olunan tâyife nâmına ırgad
göndermişler mu‘accelen evamir-i sâbıkâ mûcebince neccâr ve kalafatcı ve
burguci gönderesin deyû tekrâr müekked hüküm gönderilmişdir ol bâbda binâsı
dahi mukayyed olub emr-i şerîfim mûcebince mu‘accelen zikr olunan tâyifeyi
göndermek husûsunda ikdâm ve ihtimâm eyleyeysin ve anda gönderilecek on pâre
gemi ağacının ikisi mavna olmak fermân olunmişdir ana göre mahzenden çap alub
on gemi ağacının iki kıt‘a mavnaya kifâyet ideceğin dahi kesdürüb ikdâm ve
ihtimâmda dakîka fevt itmeyüb bu husûsı tedârük ve arz idesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
147
299/485
İskender Çavuş'a virildi. Fî 7 Şa‘bân sene 979
Vize ve Pınarhisâr kadîlarına hüküm ki Ahyoli kadîsı mektûb gönderüb
hâliyâ Süzeboli'da binâ olunan kadırgalara neccâr ve kalafatcı lâzim olub Vize
kadîsına tâbi‘ Midye nâm kasabada ve etrâfında olan karyelerde yetmiş seksen
nefer yarar üstâd olub müretteb ve kadırgalar binâsı anlardan getürdilüb halîfe ve
burguci ta‘yîn olunur ki bu beş neccâr nâmına cem‘ itdükleri ırgadlardan birkaç
nefer ırgad gönderilüb eğer Vize kazâsında olan yetmiş seksen nefer yarar neccâr
ve kalafatcı tâyifesinin tasnifi ihrâc olunub Süzeboli'ya gönderilürse vakti ile
kadırgalar itmâma erişdirilür deyû imdi bundan akdem size üç def‘a hüküm irsâl
olunub yanınızda binâ olunan kadırgalar beş kıt‘adır Ahyoli cânibinde binâ olunan
yigirmi beş binâ kıt‘adır ol takdîrce ol cânibe eğer neccâr ve eğer kalafatcı ve
burguci ziyâde gönderilmek gerekdir neccâr seksen olduği takdîrce otuz neferin
alıkoyub ahâlî neferin ve burguci elli nefer ise on neferin alıkoyub kırk neferin ve
kalafatcı ve kırk nefer ise beş on neferin alıkoyub otuz neferin ol cânibe
gönderesin deyû emrim olmişdi ol emrim kemâ-kân mukarrerdir buyurdum ki
vardukda evamir-i sâbıkâ üzre emr olunan eğer neccâr ve kalafatcı ve burguci
gönderilmemeğe sebeb nedir ve bu makûle yarar kimesneler ve erlerinin neccâr ve
kalafatcı ve burguci nâmına ırgad gönderilmeğe bâ‘is nedir şöyle ki ol gemiler
vaktin ile itmâma erişmeye sizden bilürüz bir ân ve bir sâ‘at te’hîr ve arâm
itmeyüb emrim üzre kazâyı müşârun-ileyh arz itdüği üstâdlardan eğer neccâr ve
kalafatcı ve burgucidir ihrâc idüb mahalli ma‘mûre gönderüb dahi gönderilenleri
ale'l-esâmî defter idüb mûmâ-ileyh Ahyoli kadîsının iktizâsıyla Südde-i
Sa‘âdet'üme gönderesin gayri dürlü eylemeyesi.
300/486
Mahzara virildi. Fî 6 Şa‘bân
Yeniçeri Ağası'na hüküm ki Tophâne-i Âmire'mde kadîmden ve yeniden
dökülen topların kundakları dahi yapdırılmak lâzim olmağın buyurdum ki vusûl
buldukda tersâne emîni getürdüb dahi zikr olunan topların kundaklarına lâzim
olan âhen kerestesin Samakov'dan getürdülen âhen kerestesinden tedârük ettirüp
top kundakların dahi itmâma erişdirmekden dakîka fevt itmeyesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
148
301/487
Yevmü'l-Ahad, fî 18 Zı'l-hıcce sene 978
Akşehir ve Yalvaç kadîlarına hüküm ki sen ki Akşehir kadîsısın Südde-i
Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb nefs-i Yalvaç'da Hacı nâm kimesnenin seferde iken
nefs-i Yalvaç’dan Hızır'ın Mehmed nâm kimesne çavuş Memi ve dîvâne
Abdulgani ve Hasan ve Hüseyin ve Davud ve Abdi ve Dîvâne Turgud ve sûhte
Şemseddin ve Talib ve yigirmi sekiz nefer sûhteler ile gice ile evin basub yirgirmi
beş bin akçelik rızkın nehb ü gâret itdüklerinden gayri Hovandpaşa nâm kızıni
cebren alub kendü gitdüklerin husûsu emr-i şerîf mûcebince Yalvaç kadîsı nâyib
ile şer‘le görülmeğe mübâşeret olundukda zikr olunan levendler ve sûhteler gayb
idüb asıl serdâr olan mezkûr Hızır ihzâr olunub mezkûrlar ile merkûm Hacı’nın
evini basub rızkın nehbet ve gâret itdüklerinden gayri Hovandpaşa nâm kızıni
cebren alub gidüb sonra varub bari kızı vir deyû taleb eyledüklerinden mezbûre
bende yokdur deyû inkar idüb sonra mezkûreyi kendü ve andan çıkarub teslîm
eyledüği sâbit oldukdan sonra mezkûr Hızır dahi mezbûreyi kendü evinden
çıkarub teslîm eyledüğün---ikrâr idüb ikrârı sicil olundukdan sonra mezkûr
Hızır’ın keyfiyet ahvâli a‘yân-ı memleketden su’âl olundukda mezkûr Hızır
Hüseyin oltayi etrâfımızdan olan bilâd ve karyelerde ve mahâllerde âdemler
alınmakdan soyulmakdan âsûde olduk hırsûz ve ehl-i fesâd u re’îs eşkıya
didüklerin bildürdüğün ecilden buyurdum ki vardukda göresin arz olunduği gibi
ise mezkûr Hızır siyâset itdürüb emr-i şerîfim yerine varduğun yazub bildiresin ve
ol gaybet idenleri yataklarına ve duraklarına ve akvâm u akrabasına küfelâsına ve
bi'l-cümle dahi şer‘le buldurması lâzim olanlara buldurub getürdüb emr-i sâbıkâ
mûcebince şer‘le getürdüb emr-i sâbıkâ mûcebince şer‘le teftîş idüb ba‘de's-sübût
şer‘le müteveccih olan esbâb ve akçesin hüküm idüb alıvirdükden sonra ehl-i
fesâd sipâhi ise habs idüb arz eyleyesin değilse ol bâbda emr-i şerîfim kavîm her
ne ise icrâ idüb kimesne hılâf-ı şer‘-ı şerîfe iş itdürmeyesin.
302/488
Yazıldı.
Sofya ve Şehirköy kadîsına hüküm ki Şehirköy kazâsında Baryamalık nâm
karyede Nigü nâm zımmînin evi basılub mezbûr zımmî ve avratın katl olunub
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
149
mâlları ve esbâbları gâret olunduği husûsunda nefs-i Sofya’da mütemekkin solak
Muslihiddin dimekle ma‘rûf Hasan nâm sipâhi ve Ömer nâm karındaşı olmağın
mezbûr ele getirülüb husûsu mezbûr Südde-i Sa‘âdet'üme kendüden su’âl
olundukda yoldaşlarından karyeyi Boyatilo’da Nikola nâm zımmî iken nefer
zımmîyi katl idüb ve karyeyi Goso yanında Niko nâm zımmî ve karyeyi Lozna’da
sâkin Yivan ve İlya ve Asoniko nâm zımmîler ve karyeyi Malomadanitçü ve
Malkoçoyan ve diğer Maloda İlya ve İstogo ve karyeyi Yana’da Nikolo nâm
zımmîler ve nefs-i Sofya'da İmaret mahallesinde yeniçeri Mûsa ve yeniçeri
İbrahim ve Bâlî ve Pervane ve arabacı Hasan ve sipâhi Osmân ve Şeridar
mahallesinde Osmân ve neferlerde sağir oğli oğli Piri ve Sakındılu mahallesinde
yeniçeri İskender ve kendü karındaşı Hasan kimesneleriyle ittifâk idüb Nico nâm
zımmînin evini basub yigirmi beş bin nakd akçesin ve üç gümüş kad? ve üç
gümüş boğmaların alub hesab olundi baka iki bin akçe değdi? sonra Sofya
Voyvodası beni tutub dört bin akçe alub elüme hüccet virüb ıtlâk eyledi deyû ikrâr
ve ve itiraf itmeğin zikr olunan serakanın dahi ele getürmesin emr idüb buyurdum
ki vardukda mezbûrları ele getürüb gaybet iderlerse şer‘le buldurmasın lâzim
olanlara buldurub getürdüb bir def‘a şer‘le dahl olmayub üzerlerinde on beş bin
mürûr Osmâni husûsları ber-mûceb-i şer‘-ı kavîm teftîş töhmet-i sâbıkâlari
müseccel arif-i ma‘rûf ile göresin kadîya arz olunduği gibi ise bâde's-sübût sipâhi
olani habs idüb eyleyesin olmayani ol bâbda üzerine şer‘le her ne ki lâzim gelürse
icrâ eyleyüb yerine koyub hilâf-ı şer‘-ı şerîfe kimesne iş itdürmeye ve mezbûr
Ömer dahi habsle müşârun-ileyha konulmuşdur anun dahi hakkında şer‘le her ne
lâzim gelürse icrâ eylemeyesin hak üzre olub tezvîrden ve telbîsden şühûd-ı
zûrdan hazer eyleyesin inâd ideni silküb eslemeyeni ve muhtâc arz olanı arz
idesin.
303/489
Sofya kadîsına hüküm ki Ömer nâm harâmînin karındaşı ve şerîki olan
Hasan nâm harâmîyi Şehirköy emini olan Musdafa tutub habs itmiş iken akçesin
alub habsden ıtlâk eyledüği Südde-i Sa‘âdet'imde istimâ‘ olunmağın buyurdum ki
vardukda göresin arz olunduği gibi alub mezbûri habs itmeğin akçesin alub ıtlâk
itdüği vakı‘ ise getürdüb sâbit ü zâhir olan mezbûri Musdafa dahi mezbûrdan
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
150
davayı idenleri berâber idüb bir def‘a şer‘le fasl olunmayub üzerinden on beş bin
mürûr Osmân husûsları ber-mûceb şer‘-ı kavîm töhmet-i sâbıkâsı müseccelse arif-
i ma‘rûfsa teftîş idüb göresin göresin arz olunduği gibi ise ba‘de's-sübût sipâhi ise
habs arz eyleyesin değilse ol bâbda emr-i şer‘-ı kavîm ne ise ihrâc idüb hilâf-ı
şer‘-ı şerîfe kimesne iş itdürmeyesin.
303/490
Haleb kadîsına hüküm ki Kıbrıs re‘âyâ sından ba‘zı zımmîler âdem
gönderüb bunlar ticaret içün mahmiyye-i Haleb’e varub cezîre-i mezbûre
muhâsara olduğun mezkûrlar anda habs olunub ve oğulları ve kızları ve avratları
esîr olub Haleb'e kendüler ıtlâk olunmak bâbında icâzet-i hümâyûnum rica
itmeğin buyurdum ki vusûl buldukda göresin mezkûrlar Kıbrıs re‘âyâsından olub
ticaret içün mahmiyye-i mezbûraya varub cezîre-i mezbûre muhâsara olunmağın
anda habs olunmuşlar ise girü cezîre-i mezbûreye varub sâkin olmak şartıyla ıtlâk
idüb ve ehl-ü iyâllerin ne yerde bulunursa idüb alub yerlü yerine varmak
işitdiklerinde hilâf-ı şer‘ ve kânûna kimesneyi dahl ve ta‘arruz itdürmeyesin.
304/491
Yazıldı.
Hasan Çavuş'a virildi. Fî 10 Zı'l-hıcce
Mihaliç ve Marmara ve Edincik kadîlarına hüküm ki siz ki Marmara ve
Edincik kadîlarısız mektûb gönderüb sene 977 Donanma-i Hümâyûn içün ihrâc-ı
fermân olunan yetmiş dört nefer ellinci akçesinden ma‘adâ sâbıkâ Marmara kadîsı
Mevlâna Hüsam ile nâyibi Mehmed karyeden almak ile altmış yetmiş bin
akçemiz almışlardır deyû kazâ-i mezbûre re‘âyâ sı Dergâh-ı Mu‘allâ'ma arz-ı hâl
itdükleri ecilden Dergâh-ı Mu‘allâ'm çavuşlarından Hasan Çavuş mübâşeretiyle
şer‘le görülmesi fermân olunub kazâ-i mezbûr re‘âyâsı mutasarrıf olub bir yere
cemi mütemekkin olmayub dört yerde temekküd meclis olunub görüldükde
yigirmi iki bab karye halkı mûmâ-ileyh Hüsam'dan yigirmi sekiz bin beş yüz akçe
ve nâyib Mehmed’den dört bin yedi yüz doksan akcemiz aldı deyû da‘vâ idüb
mezkûrlar kadî ve nâyibden su’âl olundukda inkarla cevâb virüb re‘âyâ dahi
şahidimiz yokdur ve yemin dahi virmez ahvâlimiz Asitâne-i Sa‘âdet'üme arz
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
151
olunub deyû cevâb virdüklerin bildirmişsin ve sen ki Edincik kadîsına müttekar
bir mektûb dahi gönderüb ve mezbûr Hüsam dahi Asitâne-i Sa‘âdetüme gelüb
Papasorki ve Papayani veled ve Ramu ve Aleks veled Nikola ve karye-i
Avlonya’dan şeytan Aleksi ve karye-i Bulgar'dan Ardonedliçe nâm zımmîler
yoluna gelüb bir hırsuz ve harâmî ketan sakalli deyüb envâ‘-ı hakaret ve ihânet
idüb ve dâyimâ kadîlar ve müstevlîlere bir nesne isnâd idüb şikâyet idüb ve kadî
ma‘zûl itdürmekle---kendi deyû memlektden yedi sekiz bin akçe cem‘ idenler
deyû i‘lâm eylemeğin buyurdum ki vusûl buldukda bu husûsa bi'z-zât mukayyed
olub tarafeynin ahvâlin evkât-ı vechile hak üzre ber-mûceb şer‘-ı şerîf teftîş
eyleyüb göresin kazâyâ arz olunduği gibi olub mezbûr zımmîlerin ol vechile fesâd
ü şenâ‘atleri şirret ve şekâvetleri sâbit ü zâhir olursa mezbûr çavuşa teslîm
eyleyesin ki küreğe konula mezkûrlardan ma‘adâ taht-ı kazânuzda şirret ve
şenâ‘atiyle ma’ruf kimesneler var ise anlari dahi görüb fesâd ü şenâ‘atleri şer‘le
sâbit ü zâhir oldukdan sonra yanınızda sübût bulan murâdı aynı mufassal ü
meşrûh yazub sicil idüb sûret-i sicilleriyle müşârun-ileyh çavuşa teslîm eyleyesin
ki mezkûrları küreğe virüb sûret-i sicillerin Südde-i Sa‘âdet'üme getürüb îsâl
eyleye ammâ hüsn-i teftîş tamâm hak üzre olub a‘da tarafına meyil ve mehayâdan
ve ahz-u celb ile mücrîmleri himâyet olunub kendü hâllerinde olanlara dahl
olunmakdan ziyâde hazer idesin.
305/492
Yazıldı
Alî kethudâya virildi.
Trabzon keği Ömer Beğe hüküm ki hâlâ Vilâyet-i Rûm’da ba‘zı sûhte ve
ehl-i fesâd ü şenâ‘at bir yere cem‘iyet ve fesâd ü şenâ‘at eyleyüb ol cevâbinin
muhâfazası mühimmândan olmağın sancağın sipâhileri ile Rûm muhâfazasında
olmak emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr eylemeyüb sancağa müte‘allik
alay beği ve zü‘amâ ve erbâb-ı tîmârı ile cebe ve cevşen ve cebelüleri âlet-i harb u
kıtâl ve edavât-ı ceng ü cidâl ve bi'l-cümle düşmen yerağı ile hazır u amâde ve sen
dahi cebe ve cevşen ve cebelülerün baş ve yerağınla hâzır u müheyyâ olub vilâyet-
i Rûm’da bir münâsib mahalde cemiyyet ile oturub muhâfazada olasın anun gibi
zuhûr iden ehl-i fesâdı ele getürmekden ve mu‘âvenet lâzim olursa Rûm'da vakı‘
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
152
olan kal‘a dizdârlardan taleb olunub dahi ehl-i fesâdı ele getürüb toprak kadîları
ma‘rifeti ile husamâ müvacehesinde bir def‘a şer‘le dahl olmayub on beş bin
tereke olunmayan husûsları muktezâ-ı şer‘-ı şerîf üzre görüb fesâd ü şenâ‘at in
sâbit olanlardan sipâhi olanları habs eyleyüb ahvâllerin mufassal yazub bildiresin
sipâhi olmayanlar bâbında şer‘le lâzim geleni icrâ idüb yerine koyub şer‘-ı şerîfe
muhâlif kimesneye iş itdürmeyüb vilâyet ve memleketin gereği gibi hıfz u hırâset
eyleyüb kimesneye zulm ve te‘addî olmakdan ve bu bahâne ile ahz-u celb olunub
ehl-i fesâda himâyet olmakdan ve re‘âyâ vü berâyânın ve müfît ve mecâyâlîm ve
sâyir makûlât kısmı alunub ve te‘addî olunmakdan ziyâde hazer eyleyesin.
306/493
Yevmü'l-isneyn, fî 17 Zı'l-hıcce, sene 978
Kethudâsına virildi. Fî't-târîhi'l-mezbûr.
Erzurum beğlerbeğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb bu
serhad re‘âyâsı emn ü emân üzre olub ve yukarudan gelen casus haberin i‘lâm
eylemişsin ol bâbda her ne denilmiş ise ale'l-vechi't-tafsîl Pâye-i Serîr-i Âlem-
masîrüm'e arz ve takrîr olunub ılm-i şerîf âlem şümûl hüsrevânem mûhit u şâmil
olmuşdur imdi yukaru cânibden gaflet câyiz değildir buyurdum ki vusûl buldukda
yukaru cânibe dâyimâ yarar casuslar gönderüb ahvâl ve edvarin tenbîh ve tecessüs
eyleyüb vâkıf olduğun ahbâr-ı sahîhayı ve ale't-tevâli i‘lâmdan hâlî olmayub ve
serhâd ahvâlin vechile tedârük eyleyüb vilâyet ve memleketden emn ü emân ve
re‘âyâ vü berâyânın refakatinde ve itminânı bâbında mecd ü say‘ olub mâ-
beyninde vakı‘ olan avf u ahdî kemâ yenbaği ri‘âyet eyleyüb mâdem ki ol
cânibden ahde muhâlif bir vaz‘ sâdır eylemeye bu cânibden ahd-u amâna ve
müstebak-u peymân mugâyir vaz‘ sudûrundan ziyâde ihtiraz üzre olasın.
306/494
Kethudâsına virildi.
Budun beğlerbeğine hüküm ki mektûb gönderüb Semundurna beği olan
İskender sana mektûb gönderüb yayabaşılara kânûnlari üzre yigirmi altışar bin
ze'âmet virülüb müşârun-ileyhin oğli Mehmed dahi yayabaşı olub yigirmi bin
ze'âmet emr olunduğun ve mezkûrlardır deyû yigirmi altı bin yetişdirmek husûsı
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
153
arz eylemişsin imdi mukaddemâ Südde-i Sa‘âdet'üme Budun yeniçerileri defter
oldukda Dergâh-ı Mu‘allâm yeniçerileri bölükbaşılarından ba'zı kimesne
yayabaşılık sadaka olunmiş idi anlar kapu yayabaşları kıyas üzre altışar bin akçe
ile fermân olunmışlardır ammâ sonradan Budun yeniçerileri bölükbaşılıkdan
yayabaşı olanlar Şâm yayabaşıları kıyas olunub yigirmi beş bin akçe ze'âmet
virilmek emr olunmağın buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda sâbıkâ sudûr olan
fermân hümâyûn mûcebince amel eyleyüb kânûnlarından ziyâde tîmâr tevcîh
idesin.
307/495
Arzı getüren kimesneye virildi.17 Zı'l-hıcce 978
İznikmid kadîsına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'e mektûb gönderüb Sapanca
Dağı'nda yevmi dört akçe ile vech-i iştirak koruci olan Ahmed içün mîrî kereste
husûsunda mu‘âveneti olmayub mesafe baidde sâkin olub hazır bulunmaz deyû
koruculuk Hasan bin Abdullah'a arz eylemişsin imdi mezbûr Ahmed hâssa-i
hümâyûnum lâzim olan suğrak mühimmi içün söğüd ağacı korucisidir buyudum
ki vusûl buldukda mezbûre muhkem tenbîh eyleyesin ki kemâ-kân hidmetde olub
andan ma‘adâ kömür hâsıl olacak söğüdi ve gemi ağacı içün lâzim olanları dahi
kurudub mîrî koruya kimesneye dahl itdürmeyüb evkât-ı vechile koruyub himâyet
eyleye ammâ bu bahâne ile kori olmayan mubâh dağlari koruyub re‘âyâya teaccil
eylemekden ve ahz-ü celb eylemekle mîrî koruyi kesdürüb zarar eylemkeden
ziyâde hazer üzre ola.
307/496
Yazıldı.
Erdoğdi kethudâya virildi.18 Zı'l-hıcce sene 978
Vezir Sinan Paşa'ya hüküm ki Mısır muhâfazasıçün irsâl olunan sipâhi
oğlanlarım ve silâhdârım ve yeniçeri kullarımdan bi'l-fi'l anda mevcûd olub
mevâcibleri virilmek lâzim olanlar esâm3isiyle yoklanub mevâcibleri virülüb dahi
Yemen'den gelen yeniçeri kullarımla silâhdârlar zümresine ağasıyla icâzet virülüb
yoklama defteri mühürlenüb Südde-i Sa‘âdet'üme göndermesin emr idüb
buyurdum ki vusûl buldukda anda mevcûd olan sipâhi oğlanları ile silâhdârları ve
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
154
Yemen'den gelen yeniçeriyi yoklayub mevcûd iken mevâciblerini virüb dahi
Yemen'den gelen yeniçeriyle silâhdâr kullarıma icâzet viresin ki ağalarıyla Südde-
i Sa‘âdet'üme avdet ideler ve bi'l-fi'l Mısır'da kaç sipâhi oğlanı mevcûd olduğun
ve silâhdârlar ile yeniçeri kullarıma icâzet virüldüği zamânda oldukları mevâcib
kangı iki mevâcibi itdüğün mufassal defter idüb bir sûretin Südde-i Sa‘âdet'üme
gönderüb ve ne zamânda Südde-i Sa'âdetüm'e muracaat itdüklerin yazub
bildiresin.
308/497
Danişmendlerden Ahmed’e virildi.21 Zı'l-hıcce sene 978
Burusa kadîsına Kütahya kadîsına hüküm ki hâliyâ Süleyman Paşa
Medresesi müderisi olan Mevlâna İshak Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb
evkâf-ı mezbûre mütevellî olan Abdulcelil’in öbür senenin üç yüz yigirmi bir akçe
beliyyat tecessüsül şer‘-ı şerîfe sâbit ü zâhir olduği mukeddema arz olundukda
sipâhi oğlanlarından Latif mübâşeret i ile emlaki bey‘ itdürüb tahsîl olunmasıçün
emr-i itabet olundukda habs olunub mezbûre teslîm olundukda bir tarîkle firâr
idüb Südde-i Sa‘âdet'üme varub husûsı mezbûri yerlü yerinden getürmek içün
hüküm getürüb iki ay te’hîr olunub gördürmek murâdı olmayub mahza te'allül
itdüğün tekrâr arz itdükde tahsîl itdüresin deyû tekrâr fermân gönderilüb emr
mûcebince mübâşir mezbûre teslîm olunub yigirmi dokuz bin ve seksen akçe
tahsîl itdirilüb altı bin iki yüz yigirmi bir akçe yağı kaldıkda tekrâr firâr idüb bab-ı
saadet maya varub Kütahya kadîsı olan mevlâna Muslihiddin mütevellî mezbûrla
hukûk sayıkası olub Kite kazâsından Sefer ve lâkin mütevellîye zulm itdi deyû arz
itdükden sonra muhasebesi şer'le görülmeğin bir tarîkiyle kendüsi görmeğe
hüküm ihrâc idüb kadî mezbûr sâbıkâ Kütahya kadîsı iken Memi elinden mezbûr
Abdulcelil’ehüküm gönderüb Yenişehir'e gelüb teftîş itmedin tevliyet arz idüb
alıvirmişdir bu ibka olunursa vech-i adet-i kadîmesi üzre arza cevâb idüb vakf
harab olmak mukarrerdir eğer şer'le görilüb hüküm olunduğuna i’timâd olunursa
mütevellî mezbûrdan karındaş çelebiden meblağ mezbûri tahsîl itdüresin deyû
hüküm inâyet oluna i’timâd olunmayub muhasebesi tekrâr görülmek buyrulsa
Burusa kadîsına inâyet oluna deyû arz itmeğin mezbûrun muhasebeleri tekrâr
yerlü yerinden görülmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda mütevellî
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
155
mezbûrun muhâsebelerine muktezây-ı şer-ı kavîm üzre müfredâtiyle yerlü
yerinden görüb zimmet mâl ve vakfdan sana zuhûr iderse vakf içün bî-kusûr
alıvirüb dahi defterden imzalayasın.
309/498
Yazıldı.
Beğin âdemine virildi. Fî 21 Zı'l-hıcce sene 978
Musul beğine ve kadîsına hüküm ki hâliyâ nefs-i Musul’da ba‘zı mesâcid
kurbünda meyhâneler olub müslimânlara hamr bey‘ idüb fısk u fücûrdan hâlî
olmadıkları istimâ‘ olunmağın buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda tamâm
mukayyed olub min-ba‘d mesâcid kurbünde meyhâne itdürmeyüb ve
müslimânlara aslâ ve kat‘a hamr bey‘ itdürmeyüb i'lân fıskından ziyâde hazer
idüb emr-i şerîfime muhâlif vaz‘ olmakdan gereği giib ihtiyâd ve ictinâb eyleyesin
husûsı mezbûr mühimmândandır evkât-ı vechile mukayyed olub bab-ı ikdâm ve
ihtimâmda dakîka fevt itmeyesin.
309/499
Alay beği âdemi Mahmûd’a virildi. Fî 21 Zı'l-hıcce sene 978
Canik alay beği’ne hüküm ki mevlâna Samsun kadîsı mektûb gönderüb
Canik muhâfazasıçün yigirmi nefer sipâhi ile Canik alay beği ta‘yîn olunmişdir
mûmâ-ileyh tenbîh eyleyesin ki hıfz u hırâset üzre olub ve ne vechile olduğun
yazub bildiresin deyû sâbıkâ fermân olunmağın sancakbeği Sivas’da cem‘iyet
idüb Of câniblerinde hak hizmetin üze olub ve erbâb-ı tîmâr sefer tedâriki içün
cem‘iyyetden dağılub evlerine gelüb gemi deryâların gemisünün ile sefere
müteveccih olub giderler iken tekrâr emr-i şerîf vârid muhâfazaya kâdir ehl-i
vukûf ile muhâfaza hidmetinde olasın deyû fermân olunmağın sunun içün dutub
yigirmi nefer sipâhi ile ber-mûceb emr hıfz u hırâset bezl-i makdûr eyledüğün
bildirmiş imdi Canik beği Donanma-i Hümâyûn'a varmayub evvel cevânibin
muhâfazasıçün sipâhileriyle alıkonılub gönderilmişdir buyurdum ki vusûl
buldukda mezbûrlar ol cânibe varduklarında muhâfazası lâzim olan yerlerin görüb
dahi müşârun-ileyh söyleşüb ana göre birer âdem ta‘yîn eyleyüb gereği gibi
muhâfaza hidmetde olub kimesneye zarar u güzend erişdirmekden hazer eyleyeler
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
156
anun gibi ehl-i fesâda zuhûr idüb müşârun-ileyh bâbında olan sipâhiler kifâyet
eylemezler ise il-eri mu‘âvenetiyle sen dahi mümekkin olduği üzre mu‘âvenet
eyleyüb ehl-i fesâdın mazarratların def’ü ref’ü eylemeğe sa‘y idüb ve ne vechile
tedârük olunduğun yazub bildiresin.
310/500
Hüküm Musdafa’ya virldi.
Varna ve Ahyoli kadîlarına hüküm ki taht-ı kazânuzda binâsı fermân
olunan gemiler itmâma erişüb lâkin nefer ihtiyacı olmağla gönderilmedüği i’lam
olundi imdi bundan akdem hüküm gönderilüb taht-ı kazânuzda seney-i atîde
kürekçi ihrâc olunmak üzre kifâyet mikdârı kürekci ihrâc eyleyesin deyû emrim
olunmuş idi ol emir mûcebince tekmil idüb donadub gönderilmesin emr idüb
buyurdum ki vusûl buldukda aslâ te’hîr ü terâhî ve bir dürlü dahi eylemeyüb emr-i
şerîfim üzre mu‘accelen taht-ı kazânuzdan kürekci ihrâc idüb kifâyet mikdârı
nefer bulunmaz ise kefere ve levend tâyifesinden tekmil idüb gemileri donadub
ber-vech-i isti’cal mahal-i ma‘mûre irsâl eyleyesin ki Donanma-i Hümâyûn'um
arefe güni Tersâne-i Âmire'mden deryâya çıkub sefer-i hümâyûna tevcîh
eylemişdir eğlemeyüb anda mülaki olub vech-ü münâsib görüldüği üzre hidmetde
bulunalar husûsı mezbûr ziyâde mühimmândır sâyir zamâna münâsib eylemeyüb
var kuvveti pazuya getürüb sa‘y ve ikdâm ve dikkat ü ihtimâm dakîka fevt
eylemeyesin şöyle ki ihmâlünüz sebebiyle avf ve te’hîr olunub donanmayı
hümâyûna gelüb erişmeyeler ol bâbda beyân olunacak mezkûr aslâ makbûl
olmayub azl ile konulmayub mu‘âkıb olmanuz mukarrerdir ana göre mukayyed
olasın ve kefere ve levend tâyifesinin bu cânibe geldüklerinde icâzetleri virülür
ana göre tenbîh eyleyesin.
Varna ve Ahyoli’ya varınca Musdafa çavuş adına bir ulak hükmi dahi
yazıldı.
311/501
Hasan Çavuş'un âdemi Hüseyin’e virildi.
Aydın Sancağı kadîlarına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'im çavuşlarından
Hasan Çavuş mektûb gönderüb kazâ-i mezbûrda mâl-ı mîrî tahsîli içün âdem
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
157
koyub tahsîl üzre iken sûhte tâyifesi Nurullah subaşı ve Selîm Şeref ve bir kızıni
katl idüb ve tahsîl olunan altmış üç bin yedi yüz akçeyi gâret idüb ve ba‘zı
âdemlerin mecrûh idüb küllî esbâbları gâret eyleyüb te‘addî eylediklerin
bildirmeğin buyurdum ki vusûl buldukda fesâd eyleyen sûhte her kankınızın taht-ı
kazâsunda bulunursa üzerine il-eri ve hisâr-eri ile varub şer‘-ı şerîfe da’va eyleyüb
itâ‘at eylemezlerse muhârebe eyleyüb ele getürüb dahi ahvâllerini hak
muvâcehesinde muktezâyı şer‘-ı şerîfe üzre bir def‘a şer‘le fasl olunmayub on beş
bin tereke olmayan husûslarına hak üzre teftîş eyleyüb göresin ve kazıyye arz
olunduği gibi olub vech-i meşrûh üzre te‘addî eyleyen kimler itdüği sâbit olursa
emval mîrîye bî-kusûr tahsîl eyleyüb sâyir sübût bulan hukûk i ihsaniye
alıvirdükden sonra ehl-i fesâd sipâhileri habs idüb arz eyleyesin ki değilse şer‘le
lâzim geleni icrâ idüb yerine koyub şer‘-ı şerîfe muhâlif kimesne iş itdürmeyesin
ve ne vechile tedârük eyleyüb ne kadar mâl-ı mîrî tahsîl olunub sâyir hukûkdan
kimlerse alıvirüb sâyir fesâd ü şenâ‘at den ne ise sübût bulduği üzre yazub mûceb
arz eyleyesin ammâ bu bâbda tamâm hak üzre olub bu bahâne ile kendü hâllerinde
olanlara mecd celb ü ahz içün dahl olunub ehl-i fesâda himâyet olunmakdan ve
hilâf-ı vâkı‘ kazıyye arz eylemekden hazer eyleyüb câdde-i hakdan udûl u inhirâf
eylemeyesin.
311/502
Kethdasına virildi.18 Zı'l-hıcce sene 978
Bağdâd beğlerbeğine hüküm ki İmadiye Hâkimi mektûb gönderüb Musul
amili olan Carullah oğli Mehmed'in zimmetinde emval-ı mîrî olub edâ
eylemeyesin evler binâ eyleyüb mâl-ı mîrîyi telef eyleyüb isrâf eyledüğün
bildirmeğin buyurdum ki göresin kazıyye arz olunduği gibi olub zimmetinde
emval-ı mîrî varsa emlâk ve sebt defter idüb kazıyye olan mâl-ı tahsîl eyleyüb
alub dahi mezkûri kayd u bend eyleyüb zimmetinde ne kadar ziyâde bâkî
kalduğun yazub bildiresin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
158
312/503
Ahmed Çavuş'a virildi.22 Zı'l-hıcce sene 978
Mevlâna Cizre kadîsına hüküm ki Dârendegan Şeyh Hammâd ve karındaşı
oğli şeyh Cafer Südde-i Sa‘âdet'üme arz-ı hâl idüb mûmâ-ileyh Hammâd vilâyet-i
Cizre’nin Şeyhü'l Arab iken düstur-ı mükerrem Sinan Paşa edema'llahu te‘âla
iclâlehü ile Yemen seferine bile gidüb birine müşârun-ileyh Cafer'in karındaşı
Süleyman Şeyhü'l-arab olub mezkûr Süleyman’i dahi asi urban katl idüb bu anun
yerine bu Şeyhül Arab oldukda Gulam nâm ecnebi ile bunun Şeyhü'l-arablığın
elinde olduğundan ma‘adâ bunun ve mezkûr İsacemlerin ve karındaşı
Süleyman’ın elli bin altunluk deve ve koyun sığır ve câmûş ve galle ve sâyir
esbâbların gasb idüb alub te‘addî eyledüğün bildürüb şer‘le görülmesiçün hakem
taleb itmeğin Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından Ahmed Çavuş mübâşir ta‘yîn
idüb buyurdum ki vardukda bundan bir def‘a şer‘le dahl fasl olmiş olmayub on
beş bin nırk olunmiş da‘vâsı değilse ihsâr-ı hak kılub evkât-ı vechile hak üzre
teftîş idüb göresin kazıyye arz olunduği gibi olub şer‘le sâbit ü zâhir olursa mîrîye
dini ve alakası varsa alakası biltamam kat’a olunub mâl-ı mîrîye kabz olundukdan
sonra tecessüs şer‘-ı şerîfe müteveccih olub hukûk i bâde's-sübût ashâbına hüküm
idüb bî-kusûr alıviresin hilâf-ı şer‘-ı kavîm kimesne te‘allül ve nizâ‘ itdürmeyesin
tezvîr ü telbîs ve şühud-ı zûrdan hazer idüb kazâyâda medhâl olmayanı dahl
itdürmeyesin tamâm hak üzre olub kat’a niza ve fasl husûsunda eyleyesin.
313/504
Muhâfazada kalan---virildi. Fî 7 Zı'l-hıcce sene 978
Rûm beğlerbeğine hüküm ki mevlâna Samsun kadîsı mektûb gönderüb
Canik sancağı muhâfazasıçün yigirmi nefer sipâhi ile Canik alay beği Mehmed
ta‘yîn olmuşdur mûmâ-ileyh tenbîh idesin ki hıfz u hırâset üzre olub ve ne vechile
olduğun yazub bildiresin deyû fermân olunmağın sancağın Sivas’da cem‘iyet idüb
Bozok câniblerinde hak hidmet üzre olub erbâb-ı tîmâr sefer tedâriki içün
cem‘iyetden dağılub evlerine gelüb gemi deryâdan ve gemi müşârun-ileyh alay
beği ile sefere mütevecih olub giderler iken emre vâsıl olub muhâfazaya kâdir ehl-
i vukûf ile muhâfaza hidmetinde olasın deyû fermân olunmağın mûmâ-ileyh alay
beği yigirmi nefer sipâhi ile dutub ber-mûceb emr-i şerîf hıfz-u hırasetinde bezl-i
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
159
makdûr eyledüklerin bildirmişsin imdi buyurdum ki mezbûrlar ol cânibe
varduklarında muhâfazası lâzim olan yerleri görüb dahi müşârun-ileyhle söyleşüb
ana göre tedbir âdem ta‘yîn eyleyüb muhâfaza hidmetinde olub kimesne zarar
zarar u güzend erişdirmekden hazer idüb müşârun-ileyh yanında olan sipâhileriyle
kifâyet eylemez ise il-eri mu‘âveneti ile sen dahi mümkün olduği üzre mu‘âvenet
eyleyüb ehl-i fesâdın mazaratın def’ü ref’i eylemeğe sa‘y eyleyesin ve ne vechile
tedârük olunduğun yazub bildiresin.
313/505
Mevlâna Kayseri kadîsına hüküm ki, bundan akdem Kayseri Kal‘ası209
313/506
Yazıldı.
Mezkûr Miraleme virildi.28 Zı'l-hıcce 978
Çorum Miralemi olan Alî'ye hüküm ki hâlâ Çorum muhâfazası
mühimmândan olmağın livâ-i sipâhilerinden Donanma-i Hümâyûn'uma varmayub
kalan sipâhilerden elli altı nefer sipâhiyle livâ-i mezbûrda bir münâsib mahalde
cem‘iyet ile oturub muhâfazada olmak emr idüb buyurdum ki vardukda zikr
olunan sipâhiler ile bila te’hîr emrim üzre bir münâsib mahalde cem‘iyet eyleyüb
mahfuf ve muhatara olan derbendlerde ve gayride sipâhilerden bir yarar
kimesneyi başbuğ ta‘yîn eyleyüb ol mahâlleri evkât-ı vechile hıfz u hırâset itdürüb
kimesneye zarar u güzend erişdürmeyüb anun gibi bir yerde ehl-i fesâd zuhûr idüb
fesâda mübâşeret iderlerse fesâd ü şenâ‘at leri ziyâde olmayasın mukaddemden
ahvâllerin tedârük eyleyüb mazarratların def‘ü ref‘ eylemek bâbında envâ‘-ı
mesâ‘î-i cemîlen vücûda getürüb bir ferde zarar ve gezend erişdirmekden ziyâde
hazer eyleyüb bâb-ı muhâfazada dakîka fevt eylemeyesin şöyle ki muhâfazada
lâzim olan mevazı‘ evkât-ı hıfz eyleyüb ve yahud ehl-i fesâd zuhûr idüb
mukaddemden ahvâllerin tedârük eylemeyüb ba‘is olmak ihtimâli ola beyân
olunan özrün makbûl olmak ihtimâli olmayub envâ‘-ı itâb u ikâba müstehâk
olursun ana göre basîret üzre olub muhâfazada ihtimâm eyleysin ve bunlardan
209 Hüküm tamam olmayıp, çizilmiştir.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
160
ma‘adâ Donanma-i Hümâyûn'a varmayub bezli virülü dahi muhâfaza hidmetinde
ikdâm eyleyüb te‘allül itdürmeyesin.
315/507
Yazıldı.
Mezkûr Bâlî çavuşa virildi.27 Zı'l-hıcce sene 978
Kırkkilise müsellemleri beğine hüküm ki ikinci nöbetlüsünden elli nefer
müsellem kapun hizmetine ta‘yîn idüb buyurdum ki Südde-i Sa‘âdet'im
çavuşlarından Bâlî Çavuş varıncak zikr olunan müsellemlerin ikinci nöbetlüsi
aher hidmete me‘mur değillerse ikinci nöbetlüsünden elli nefer müsellem olagelen
adet ve kânûn üzre çeribaşları ve altı aylık zâd ü zevâda ile mu‘accelen ihrâc idüb
müşârun-ileyh çavuşumla mahall-i ma‘mûre gönderesin ki kapun hidmetinde
olalar husûsı mezbûr mühimmândandır geç vaya eksük göndermekden hazer
eyleyesin.
315/508
Mevlâna Ereğli kadîsına hüküm ki ba‘zı mesâlih-i mîrî içün bir kalyata ile
Kara Musdafa oğli irsâl olunmişdi Ereğli'ye varub demür bırakub sulanmak
itdüğünde ol cânibin keferesi ele münâsib oturub birkaç nefer kimesneyi mecrûh
idüb fesâd ü şenâ‘at eyledükleri i‘lâm olundi imdi mezkûrlar ol vechile fesâd ü
şenâ‘at itdükleri vakı‘ ise küreğe emr idüb buyurdum ki vardukda mezkûrlar ele
getürüb dahi bu husûsı evkât-ı vechile hak üzre teftîş ve tefahhus kılub göresin
şöyle ki arz olunduği üzre ol vechile fesâd idenler her kim kimler ise şer‘le sâbit ü
zâhir ola küreğe konulmak içün çavuşa teslîm idüb sûret-i sicilleriyle andan
ma‘adâ dahi ol cânibde hırsuz harâmi ve ehl-i fesâd yatak ve şerîk olur yatak ile
meşhûr ve müte‘arif kimseler dahi varsa anları dahi küreğe virüb ne makûle
mâllar sâbit ü zâhir olur sicil idüb sûretin mezkûra teslîm idesin ammâ bu bahâne
ile kendü halinde olanlara dahl ve ta‘arruz ve ehl-i fesâd tasarruflarda olmağla
himâyet olmakdan ziyâde hazer eyleyesin mübâşeret idenler her kimler ise
isimleri ile ma‘lûm olmak lâzim olmişdir buyurdum ki vusûl buldukda bu husûsı
evkât-ı vechile tenbîh ve tecessüs itdürüb göresin zikr olunan kalyatalar ile ol
cânibe varanlara vech-i meşrûh üzre ol münâsib öşürüb nice kimesneyi mecrûh
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
161
idüb ve andan gayri fesâd ü şenâ‘at idenler kimler itdüğü tamâm ma‘lûm idünüb
ahsen-i vechile ele getürüb mezbûr çavuşuma teslîm idesiz ki anda varan gemiye
küreğe koya fesâd ü şenâ‘at leri müseccel idüb sûret-i sicilleriyle ve isimleriyle
müşârun-ileyh çavuşuma teslîm idesin bu husûs basîret üzre olub ehl-i fesâdlari
kaçurmayub ele getürmekden ziyâde ihtimâm üzre olasın aslâ özrün makbûl
değildir bilmiş olasın.
316/509
Padişah kâtibinin âdemi Ahmed’e virildi.23 Zı'l-hıcce sene 978
Mora beğine hüküm ki Muton azebleri ağasına hüküm ki hâliyâ Muton
azebleri hidmetlerin edâ itmeyüb hâric yerde gezüb kendü ahvâllerinde oldukları
istimâ‘ olundi imdi anlar hidmetlerinde müdavemet itmeleri lâzımdır buyurdum
ki vusûl buldukda mezbûrları muhkem tenbîh eyleyesin ki hidmetlerinde ihmâl ü
müsâhele itmeyüb hâricde gezmeyeler anun gibi emre muhâlif idüb inâd idenler
yazub gedüklerin ahere arz eyleyesin ammâ bu bahâne ile bî-günâh olub
hidmetlerinde olanlar hilâf-ı vâkı‘ arz olunmakdan ihtiyâd eyleyesin.
316/510
Yeni Musul beğinin kethudâsı Pervane’'e virildi. Fî 23 Zı'l-hıcce sene 978
Diyârbekir beğlerbeğine Diyârbekir defterdârına hüküm ki yeni Musul
beği olan Yusuf mektûb gönderüb bundan akdem vilâyet-i Van'a tâbi‘ Muş ve
Bidlis nâhiyelerinde havâss-ı hümâyûnumdan iken noksânıçün virilen haslarına
bedel livâ-i Musul'da vakı‘ olan Tayiş tâyifesi virilmesin rica itdüğü ecilden
tevcîh idesin deyû vilâyet kâtibine hüküm virilmeğin zikr olunan haslar girü
havâss-ı hümâyûna ilhâk olunmasın emr idüb buyurdum ki emrim mûcebince zikr
olunan nâhiyelerde mukaddemâ müşârun-ileyhin noksânıçün virilen hasları girü
havâss-ı hümâyûna ilhâk eyleyüb kemâ-kân has içün zabt u tasarruf itdürüb
deftere dahi ol vechile kayd u işâret itdüresin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
162
316/511
Tob arabacılarına kırk dört bölükde üç akçeli Ferhâd’a virildi. Fî 28 Zı'l-
hıcce 978
Siroz ve Drama kadîlarına hüküm ki Baro Musdafa dimekle ma‘rûf
kimesne nefs-i Bizüri'de sâkin olan has tob arabacılarından birine nacağla urub
mecrûh idüb küreğe konulmuş iken bir tarîkle halâs olub gelüp girü tâyifey-i
mezbûreden Musdafa nâm arabacıya dahi urub katl idüb Selanik'e varub anda
dutulub Siroz'a gönderilüb bi'l-fi‘l anda habs olub lâkin mezbûr şerrinden havf
idüb hakkından gelinmesin emr-i şerîf olmağa şehâdet ide didüklerin istimâ‘
olunmağın buyurdum ki vardukda mezbûri hisabi olanlar idüb yemin iderse şer‘le
buldurması lâzim olanlara buldurub getürdüb sipâhi ise habs idüb arz idesin
değilse şer‘le lâzım geleni idesin.
317/512
Nişancı beğin âdemi Mehmed'e virildi. Fî 27 Zı'l-hıcce sene 978
Hüdavendigar sancağı beğine Pazarcuk ve Gölpazaru kadîlarına hüküm ki
hâliyâ Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb bi'l-fi‘l Asitâne-i Sa‘âdet'ümde
nişâncım olan iftihârü'l-ümerâ-i ve'l-ekâbir Mehmed dâme ilmühunun âdemi
bundan akdem hüküm vârid olan Eskişehir kazâsına tâbi‘ Söki nâm mevzide
Mihallü tâyifesiyle olan nizâ‘ları görmek fermân olundukda emrim üzre mahalli--
-üzerine varılub ihzâr-u huzamâ kılunub şer‘le teftîş ve tefahhus olunub Mihallilü
kullarından Sarı Musdafa meclis-i şer‘a gelüb emr-i şerîfede mesdûr olan
Mehmed ve Gaybi muvâcehelerinde mevzi-i mezbûrda merkûman Mehmed ve
Gaybi çift getürüb zirâ‘at mübâşeret eylediklerinden bana zabt itdürme dedi anun
söziyle yoldaşım kapun kethudâsı oğli Malkoç ve hizmetkarı Mûsa bile
üzerelerine varub âlet-i harble mezbûr kaçub ve Gaybiyi tutub habs idüb
dülbendin boğazuna takub bir çınar ağacına asdukda dülbend kırulub andan bir ib
takub---basub andan çıkarub Kasım’ın yanına eylenüb birkaçı---dahi kapu virdik
deyû ikrâr itdükden sonra mezbûr çınarı Musdafa'nın yoldaşları Malkoç ve Mûsa
gaybet itdürüb ve emr-i şerîfde kayd olunan Hüsam ve Hacı’nın üzerlerine şer‘le
nesne sâbit olmayub vafur ve mariz olub Kara Hızır ve Kasım şer‘-ı şerîfe da’vet
olundukda itâ‘at şer‘ itmeyüb ve bundan akdem mevzi‘-i mezbûr aher sipâhilere
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
163
tîmâr virüldükde mezbûr Mihalilü haberin zabt itdürüb envâ‘-ı te‘addî eyledikerin
Hisâr ve Eserin nâm kurâyalar ahâlisinden mu‘temedün-aleyh müslimânlar
şehâdet eylediklerin arz eylemişsin imdi mezkûr Sarı Musdafa’yı ve ol gaybet
iden yoldaşları Malkoç ve Mûsa fesâda muharrek olub şer‘-ı şerîfe da’vet
olundukda itâ‘at şer‘-ı kavîm itmeyen Hızır ve Kâsım ele getürilüb küreğe
konulmak emr idüb buyurdum ki varıncak emrim üzre mezkûrları her kanda ise
ele getürüb gaybet idenleri ne bağ ve topraklarına ve akvam ve akrabasına bi'l-
cümle şer‘le buldurması lâzim olanlara teklif idüb buldurub kaydu bend ile yarar
âdemlere koşub Südde-i Sa‘âdet'üme götüresin küreğe konula ammâ koşub
gönderdiğin âdemlere muhkem tenbîh ü te’kîd eyleyesin ki yolda getürürken
gaflet ile gaybet itdirmekden hazer eyleyeler.
318/513
Kethudâsına virildi.
Temaşvar beğlerbeğine hüküm ki hâliyâ Südde-i Saadet'ime mektûb
gönderüb Erdel'e tâbi‘ Toyran Dağı’nda keşiş sûretinde zımmî peyda olub Radol
voyvodanın oğliyim babam yerin taleb iderim dimekle havâss-ı hümâyûndan bir
kenize ile bir zımmî yanına varub ba‘zı kenizeler ma‘rifetiyle mezbûr keşiş
yanına elli mikdâr edem cem‘ olub atlu sekiz piyâdeye dört guruş ulûfeci ta‘yîn
idüb nicesin izlal itmek üzre iken def’i içün âdem gönderildükde Kolokovite nâm
karye gezen varub haber virmekle perâkende olub fitne gezenleri ma‘lûm olmadı
lâkin cem‘iyet lerinden Şemlik kenizi ve Kadraniç ve doğancı ve Karadraniç ve
Kolokovite kenizi ele girüb habs olundukların ve keşiş mezkûre yazılmağa
varanların ve meşveret idenlerin haklarından gelinmez ise tekrâr cem‘iyet
itmeleri mukarrerdir deyû arz eylediğin ecilden zikr olunan üç nefer zımmîleri
siyâset olmak emr idüb buyurdum ki vardukda emrim mûcebince mahbûs olan
mezkûrun üç nefer zımmîlerin haklarından gelüb dahi Radol voyvoda oğli deyû
fesâda mübâşeret iden mezkûr keşişin gereği gibi teftîş ve tecessüs itdürüb hüsn-i
tedbir ve tedârikle ele getürüb asker vardukdan sonra münhezim olub firâr
eyleyüb yerlü yerine varanları her kimlerse fesâda bile avfları sâbit oldukdan
sonra ol asileri dahi ele getürüb sûret-i sicilleri ile gemiye gönderesin ammâ hüsn-
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
164
i teftîşin tamâm hak üzre olub bu bahâne ile kendü hâllerinde olanlara dahl ve
tecâvüz olmakdan hazer eyleyesin.
319/514
Karahisâr-ı Şarki Mîralemi’ye hüküm ki hâliyâ Karahisâr-ı Şarki sancağın
muhâfazası210
319/515
Bayram kethudâya tâbi‘ çavuşa virildi.
Vezir Sinan Paşa’ya hüküm ki mektûb gönderüb evkâf-ı mezbûrdan
Süveyş'de tahmîl olunan vâkıf gemilerin hâliyâ vardukda---olan tüccardan öşr
olunub te‘addî olmağla vakf-ı mezbûrun gemilerine eğer tüccar tâyifesindir ve
eğer gayrilerdir kimesne girmeyüb mahsûl evkâf ol sebebden noksân müretteb
olub bendler ile olan evkâf-ı mezbûre gemilerinden Cidde'ye ma‘mur benderinde
öşr olunagelmiş değil hâlâ alınub ta‘yîn olunduğun bildürüb ol bâbda hüküm rica
itmeğin buyurdum ki vusûl buldukda bu husûsu göresin fi'l-vakı‘ ol makûle vâkıf
gemilerden şimdilerin nesne alınagelmiş değilse kadîmden ol vilâyete cari
olunagelen işret kânûna muhâlif kimesne iş itdüresin.
319/516
Siroz ve Drama ve Timürhisâr voyvodasına hüküm ki Baro Musadafa
dimekle ma‘rûf kimesne nefsi Siroz'da sâkin olan has arabacılarından birine
nacağla urub mecrûh idüb küreğe koşulmağın bir tarîkle halâs olub gelüb girü
tâyifeyi mezbûradan Musdafa nâm arabaciyi dahi urub fevt idüb kaçub Selaniğ’e
varub Selanik’de tutub Siroz'a gönderilüb bi'l-fi‘l anda habs olub iken mezbûr
şerrinden havf idüb hakkından gelinmesine emr-i şerîf olmağım şehâdet itmeğe
cüret iden mezkûrları Südde-i Sa‘âdet'üme istimâ‘ olunmağın buyurdum ki
vardukda mezbûri habsde ise ihkâr idüb gaybet itmiş ise şer‘le buldurması lâzim
olanlar buldurub getürdüb dahi bir def‘a fasl olunmayub üzerinden on beş bin
mürûr itmiş değilse ber-mûceb-i şer‘-ı kavîm teftîş idüb göresin kazıyye arz
olunduği gibi ise ol bâbda emr-i şer‘-ı ba‘de's-sübût mezbûr sipâhi ise habs idüb
210 Tamam olmayıp, çizilmiştir.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
165
sûret-i sicilleriyle vukû‘ı üzre arz eyleyesin değilse ol bâbda emr-i şer kavîm ne
ise icrâ idüb şer‘le hakkından gelüb hilâf-ı şer‘-ı şerîfe kimesne iş itdürmeyesin
ammâ hak üzre olub tezvîr ü telbîsden şühûd-ı zûrdan hazer idüb kasabada
müdhil olmayani dahl itdürmeyesin.
320/517
Rodos beğine ve kadîsına hüküm ki kal‘a -i Rodos'da sâkin Nebî nâm
kimesne Anatolu'na kendü maslahatına gidüb yolunda müslimânların ulağım deyû
davarların alub ulak sûretine girdüği istimâ‘ olunub buyurdum ki vardukda
mezbûri alıvirüb teftîş iderse şer‘le buldurmasın lâzim olanlara mezbûrun
getürdüb dahi sebt idüb göresin fi'l-vakı‘ virüldükde mühim olur maslahat içün
irsâl olunmiş olmayub kendü kendüye ol vechile olagelen itmişse hükmü sâbit
olursa yarar âdemlere koşub küreğe gönderesin.
320/518
Sultân Murâd hazretlerine hüküm ki Kütahya piyâdeleri beği Dergâh-ı
Mu‘allâ'ma âdem gönderüb livâ-i mezkûrun yazılu piyâdelerinden Kulu kazâsına
tâbi‘ Ovacık nâm karyede danişmend çiftliği piyâdelerinden olub Mağnisa
kazâsında Gümilcine nâm karyede sâkin olan Mehmed ve Musdafa ve Süleyman
nâm piyâdeler yamaklarıyla kadîm piyâdeler olub hâlâ defter-i cedîde dahi piyâde
kayd olunub eday-ı hidmetde idegelinmişler iken hâliyâ aher cemâ‘at içinde
yayaları ismine muvâfık isim bulmağla hîn-i tahrîrde getürileni Sultân imâreti
dimekle ma'rûf imâretin vakfına ra‘iyyet yazdurub ellerine sûret defter olmağla
biz vakıf re‘âyâsı olduk deyû hizmetine gelmeyüb bu sebeb mesâlih-i mîrî avf ve
te’hîr olduğun i‘lâm eyledi imdi piyâde mukaddemdir buyurdum ki livâ-i mezkûr
yayabaşlarından mezkûr Ovacık yayabaşısı olan sultân yayabaşısı vardukda
göresin şöyleki mezkûrlar livâ-i mezkûrun kadîm piyâdelerinden olub Mısır
defter-i cedîde piyâde kayd olunub evkâf-ı mezbûrenin kadîm yazılu
ra‘iyetlerinden ve raiyeti oğlanlarından değil iken mecd hidmetinden kaçub
kendüleri vech-i meşrûh üzre vakfına ra‘iyyet kayd itdürmüşlerse câyiz değildir
iken---girü piyâde defteri muktezâsınca vakı‘ olan hidmetlerin bî-kusûr edâ
itdürüb emr-i şerîfime mugâyir kimesneye te‘allül ve teraği itdürmeyesin itmek
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
166
isteyenleri seğidüb inâd idenleri ve muhtâc arz olanları yazub Südde-i
Sa‘âdet'üme gönderesin.
321/519
Hâssadan saraçlar Mehmed'e virildi. Fî 27 Zı'l-hıcce 978
Mevlâna Edirne kadîsına Çorli kadîsına hüküm ki ev açub fesâd
idenlerden semerci Karagöz ve burguci Hacı ve Kara Torlak nâm yedi nefer
hırsuz mahrusa-i Edirne'de tutulub habs olunub ve beş nefer gurbet tâyifesi dahi
nefs-i Çorli'da habs olduği istimâ‘ olunmağın zikr olunan hırsuzlar kayd ü bend ile
Südde-i Sa‘âdet'üme gönderilmesin emr idüb buyurdum ki vardukda mezbûrları
muhkem kayd ü bend idüb yarar âdemlere koşub Südde-i Sa‘âdet'üme gönderesin
küreğe konula ammâ koşulub gönderildüğün âdemlere muhkem tenbîh eyleyesin
ki yolda ve izde gaflet itdürmekden ziyâde hazer eyleyesin.
321/520
Ahmed Çavuş'a virildi 17 Zi'l-ka‘de
Avlonya sancağında vakı‘ olan kadîlara ve azeb ağaları ve kal‘a
dizdârlarına hüküm ki livâ-i mezkûr Bayezid dâme ızzühûnun kaymakamı
İbrahim kethudâ mektûb gönderüb sancak beğine müfevvez olan iki gedik ve iki
sâyir cihetden azl ve nasb hâliyâ kadîlar dizdârları azab ağaları ellerinde olmağla
ahâlî ve üdeba kendüye iltifat itmeyüb muvâfık isyânları olanlar üzerinedir deyû
bildirdi imdi sancak beğine tefevvüz olan mesâlihi girü ve kaymakamı neferatla
görülmek emr idüb buyurdum ki vardukda sancak beğine tefevvüz olan husûsları
girü ve emr-i şerîfim mûcebince kaymakamı olan mezkûr İbrahim kethudâ
ma‘rifetiyle görüb ittifâk ve ittihâd üzre hıfz u hırâset vilâyet ü zabt ü siyaneti
ra‘iyyet bâbında bezl-i makdûr eyleyüb lâzim vaz‘ olan müşârun-ileyh Südde-i
Sa‘âdet'üme arz ve i‘lâm eyleyesin.
322/521
Yevmü'-sebt, fî gurre-i Muharremi'l-harâm sene 979
Eflâk’a voyvodasına hüküm ki mektûb gönderüb Erdel'e müte‘allik ba‘zı
ihbar-ı i‘lâm eylemişsin ol bâbda her ne demiş isen tafsilü pâye-i serîr-i a‘lâya arz
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
167
olunub ma‘lûm -ı şerîfem oldişdir imdi ol tarafın ahvâli köhne ise ma‘lûm olmak
mühimmândan olmağın buyurdum ki vardukda bu bâbda mukayyed olub yarar
âdemlerin gönderüb Erdel'e müte‘allik beğlerin fikr-ü tedârikleri ve sâyir
ahvâlleri ne ise aslı ile ma‘lûm idünüb vukû‘ı üzre vakf olduğun ahbâr-ı sahîheyi
i‘lâmdan hâlî olmayub ve kal‘anın emlâka dahil---tedârük ve irsâl eylemek
arzınca olasın.
322/522
Şehremînine virildi.27 Zı'l-hıcce
Haslar kadîsına hüküm ki hâlâ Kağıdhâne'de ihdâs olan baruthâne suyun
ba‘zı kimesneler bostanlara ve bağçelere sabdırub gayri yerlere icrâ itdürmekle
baruthâne değirmenlerine zarar müretteb olduği i‘lâm olunmağın buyurdum ki
vardukda bu bâbda mukayyed olub zikr olunan bağ ve bağçe makûle bağçelerdir
ne zamândan birer adet olmişlardır fi'l-vakı‘ zararlari varmıdır nicedir aslı ile
ma‘lûm idünüb vukû‘ı üzre arz eyleyüb dahi baruthâneye müte‘allık su yolunun
bağ ve bağçelere ve eğer çaylara ve gayrilere icrâ eylemek kimesneyi komayub
baruthânelere şer‘le zarar müretteb olacak husûsları men u def‘ eylesin memnû‘
olmayub inâd ve muhâlif iderlerse isim ve resimleriyle yazub bildüresin.
322/523
Filorine ve Cumapazarı kadîlarına hüküm ki sen ki Cumapazarı kadîsısız
mektûb gönderüb Cumapazarı kazâsına tâbi‘ Karanik ve Döğenlü ve Oslar
Timürciler nâm karye halkı vezirim Mehmed Paşa edema'llahu te‘âla iclalühunun
voyvodası olan Behrâm meclis-i şer‘ emr-i şerîfim mûcebince ihzâr idüb yekde
ikişer def‘a ev başına beşer akçe toklu alub ve tağsir zamânında emini hınta? yüz
öşr ve ziyâde kesüb ve altışar akçe resm-i duhan on ikişer akçe alub ve ber vechî
habs ile cerîme alub te‘addî ider didikleri husûsı teftîş içün davet olundukda Ali
hoca ve Koldakaranik iki karındaşları Hızır ve Emir ve Delü Musdafa Tuvarlak ve
Canib nâm kimesneler halkı İbrahim ve Hacı ile cem‘ idüb önlerine düşüb halkı
mahkemeye getürüb ve voyvoda ile ahd-u afv meclis olunub her karyeden ikişer
kimesne gelüb voyvoda ile husûsunda eylesün denildikde eşkıyâ bir yerden
mücrîm idüb Ali hoza ve Karanik ve Karabik ve Yusuf bin Calis ve Yedihan ve
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
168
Süleyman ve Ragib oğli Turgud ve veledi ve Cafer bin Veled ve Yusuf bin
Musdafa ve Davut ve Musdafa bin Mehmed ve Emir Şah ve iki oğli ve Koçak ve
Hüdavirdi ve kurâya mezbûrenin ba‘zı levendleri voyvodası ve âdemleri Ahmed
ve Mehmed ve Osmân taş ile ve nacağ ile muhkem döğüb men olunmasa ehil
eylemek mukarrer idi deyû ve etrâfda olan karye halkı yarar olanlarına şehâdet
eyledikerin bildirimişsin ol bâbda her ne demiş isen ma‘lûm oldi imdi buyurdum
ki Mehmed çavuşa vardukda bu husûsı hak üzre evkât-ı vechile teftîş eyleyüb
göresin kazâyâ arz olunduği gibi olub vech-i meşrûh üzre mahkeme basub
voyvoda ve âdemlerin döğüb---şer‘-ı şerîf eylediklerin sâbit olursa üzerlerine
sübût bulan fesâd ü şenâ‘at leri her ne ise vukû‘ı üzre sâbit-i sicil itdürüb dahi
mezbûrları habs eyleyüb sûret-i sicilleri ile yarar âdemlere koşub Südde-i
Sa‘âdet'üme gönderesin.
323/524
Kethudâsına virildi.
Diyârbekir beğlerbeğine Amid ve Mardin kadîlarına hüküm ki sen ki
beğlerbeğisin mektûb gönderüb bundan akdem Budun beğlerbeğisi iken fevt olan
Alî Beğin Diyârbekir'de vakı‘ olan evkâfına sâbıkâ ve hâlâ mütevellî olan Mûsa
ve Hüsrev'in muhasebeleri görülüb arz olunmak fermanım olmağın mezbûr Mûsa
teştiş olundukda vakı‘ olan makbuzatından zimmetinde yüz yigirmi beş bin altı
yüz yigirmi akçe zâhir olub edâsıyçün habs olunmuş hâlâ gönderilen emr-i şerîfim
mûcebince siz ki kadîlarsız Kâdir kul nâm çavuşa mübâşeret i ile mezkûr Mûsa
mütevellî olduği zamânın vakfı âyid olan mahsûlünden vakı‘ olan husûsı ve
mesarifi teftîş olunub görüldükde yerinde idemeyüb zimmetinde doksan yedi bin
yüz doksan dört akçe ve iki bin sekiz yüz otuz sekiz kîle buğday ve bin yedi yüz
otuz yedi kîle arpa sübût ve zâhir itdürüb muhâsebesine mühim olmali kayd
olunduğundan sonra gayb idüb bulunmaduğun bildirmişsin imdi mezbûri ilhâk
eyleyene ele buldurmak emr idüb buyurdum ki vardukda mezbûri ilhâk eyleyen
kimlerdir ile anlara buldurub dahi sâbıkâ gönderilen emri şerîfim mûcebince
sûret-i sicilleri üzerlerinde sübût bulan mâlın defterleriyle Südde-i Sa‘âdet'üme
göndermiye olmayasın.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
169
324/525
Erdoğdi kethudâya virildi.27 Zı'l-hıcce sene 978
Vezir Sinan Paşa’ya hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb
sâbıkâ garbiya kaşifliğinde olub hâliyâ sancağa itabet olunan Cem‘ dâme
ızzühûnun üzerine ümerâyı Mısır'dan Hamza dâme izzühû bir mikdâr mâl ziyâde
idüb kaşifliğine talib oldurmasına re‘âyâ zimmetinde olan mâla zirâ‘at itdüğü
terekeleri mâ-beynibde zâyi‘ ve telef olmağın deyû hukûkı müslimin edâ
olundukdan sonra zirâ‘at itdüği terekesinden ve kendü mâlından on beş bin altun
virmek üzerine uhdesinde olan mukâta‘asına kabûl itmeğin yine üzerine mukarrer
olmağın zikr olunan on beş bin altundan sekiz bin altunluk buğday ve bakla
kendü terekesine anbâr-ı hâssaya teslîm idüb ma‘adâsına sefer asîr olmağın sâyir
beğlere virüldüği üzerine yüz elli kadar deve ve ikinüz karye bahâların ve
salyanelerin zimmetine mahsub olub husûsı mezkûr içün hükm-i hümâyûnum
virilmesin bildirmişsin buyurdum ki vardukda göresin fi'l-vakı‘ Kıbrıs cânibinden
akçesi virilmeyüb ol mikdâr nesne zimmetine mahsub olmiş ise vech-ü münâsib
görüldüği üzerine amel eyleyüb olageldiğine muhâlif iş eylemesin.
324/526
Yazıldı.
Yevmü'l-Ahâd, fi 3 Muharemi'l-haram sene 979
Halid beğin âdemi Ömer’e virildi. Fî 3 Muharremi'l-harâm
Diyârbekir defterdârına hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb
Çapakcur beği Halid dâme izzühû gelüb dokuz yüz yetmiş ikide yörük
mukâta‘asın oğli İsmail ve karındaşı Alî ile iltizâm idüb zarar mâla kendü kefîl
olub sekiz bin akçe terakkî tîmârına şart idüb terakkîsi karındaşı Ömer'e olmasın
rica idüb anda hazinede olan mukâta‘at defterine nazar olundukda Siverek
mukâta‘ası sâbıkâ olan iltizâm ile mezbûre teklif olundukda ziyâde ile alub zabt
itdüği ba‘zı mukâta‘ata taleb eyledüği on beş bin terakkîsin sâbıkâ rica itdükde
Siverek mukâta‘alarıyla Bozulus mukâta‘asına on beş kere yüz bin ve altmış bin
akçe üç bin olunmişdir tîmârına sekiz bin terakkî olmak üzre kabûl ile deyû
defterdâr sâbıkâ zamânında teklif olundukda oğli ve karındaşıyla ve kendü zarar
ne ise kefîl olmak üzre kabûl itdüği mukayyed bulunmağın zikr olunan sekiz bin
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
170
terakkîsi karındaşına virilmesin rica eyledüğün bildirmişsin imdi buyurdum ki
vardukda bu husûsı sıhhat ile yerlü yerinden evkât-ı vechile göresin mûmâ-ileyh
Halid dâme izzühû on bir kere yüz bin ve altmış bin akçe ziyâde eyledüği kangı
mukâta‘alardır ve ol mikdâr iltizamından mukaddem ol mukâta‘anın her biri kaç
kere yüz bin idi sıhhat üzre Dergâh-ı Mu‘allâ'ma arz eylesin.
325/527
Yazıldı.
Kethudâsına virildi
Vilâyet-i Diyârbekir kadîlarına hüküm ki taht-ı kazânızda fesâd ü şenâ‘at
olub fitne naks oldukda kan da‘vâsı Amid Kadîsı mahzarında istimâ‘
olunmağiçün emr-ü irâd olmişdir deyû kadıyı mezbûr hazır olmayınca cürm
husamâsı şer‘le görülmeyüb avk ve te’hîr olunub ehl-i fesâd ü şenâ‘at bu sebeb ile
nevan ruhsat bulub fesâda mahal olmaduği i‘lâm olunmağın imdi buyurdum ki her
biriniz taht-ı kazânızda gereği gibi mukayyed olub anun gibi eğer kan husûsidir ve
eğer gayri şer‘le görülecek da‘vâ ve nizâ‘dır madam ki Dergâh-ı Mu‘allâ'mdan
müstakillen emrim ile kadî dahi ta‘yîn olunmiş olmaya her biriniz müstakilen
şer‘-ı şerîf üzre fasl da‘vâ u kat‘ husasu idüb ehl-i fesâda ruhsat virilmekden hazer
idesin.
325/528
Yazıldı.
Bağdâd beğlerbeğisine hüküm ki hâlâ Musul sancağı Şehrizol
beğlerbeğiliğine ilhâk olunmak emr olmağın buyurdum ki vusûl icmâl ve Musul
defterlerin bir kîseye koyub mühürleyüb Şehrizol beğlerbeğine irsâl eyleyesin.
325/529
Yazıldı.
Şehrizol beğlerbeğisine hüküm ki hâlâ Musul sancağı Şehrüzol'a ilhâk
olunub icmâl ve Musul defterleri bir kîseye koyub mühürleyüb sana göndermek
için Bağdâd beğlerbeğine hüküm yazılub gönderilmişdir buyurdum ki vusûl
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
171
buldukda livâ-i mezbûrun icmâl ve Musul defterlerin taleb olub sâyir defter ile
hıfz eyleyesin.
326/530
Vezir Ahmed Paşa hazretlerine hüküm ki Görice dizdârı mektûb gönderüb
kal‘a -i mezbûre erenlerinden Metin bin Mehmed ve Hüdavirdi bin Mehmed ve
İsa Bâlî Bin Mûsa ve Mehmed’in dâyimâ şaka üzre olub gedikleri virildüğün
tezvîre sâkin olub her biri bahâne ile mukarrer itdürüb hâliyâ gediklerin anların
şirret-i havfından kimesne kabûl itmeyüb mîrî hidmet düşdükde aslâ mukayyed
olmayub her vechile sözine muhâlefet eyledüklern ve gereği gibi haklarından
gelinmesin lâzim olmişdir deyû arz eyledüği ecilden zikr olunan hisâr-erlerinin
ahvâli görülmesin emr idüb buyurdum ki vardukda emrim mûcebince kal‘a-i
mezkûra erenlerinden mezbûrun kimesnelerin ahvâllerini tefahhüs itdürüb göresin
filvakı‘ arz olunduği üzre fesâd ü şenâ‘at üzre oldukları sahîh ise tedâriklerin
görüb vakı‘ hâlî Südde-i Sa‘âdet'üme arz idesin
326/531
Doğancılar kâtibine virildi.
Burusa kadîsına hüküm ki bundan akdem Gökbuze kurbünde maktul
bulunan Abdi nâm doğancının katillerinin ba’zı ele getirülüb şer‘le haklarından
gelünüb yoldaşlarından bir iki neferi hâlâ Burusa'da tutulan kimesne Cabbar ile
ele geldikleri maktulun mezbûr bargiri ellerinde bulunduği i‘lâm olunmağın
buyurdum ki vusûl buldukda mezbûr doğancı katl eyleyenlerden olanlar kimlerdir
ve kaç neferdir dahi yoldaşları varmıdır yoldaşları kimlerdir mezbûrlardan teftîş
eyleyüb dahi yoldaşları var ise nerede oldukların ma’lum idünüb anları dahi ele
getürüb habs eyleyüb ahvâllerin sübût olduği üzre yazub vukû‘ı ile i‘lâm
eyleyesin ve mezkûr bargiri doğancıyı teslîm eyleyesin.
327/532
Semendre beğine Lofca kadîsına hüküm ki sen ki sancakbeğisin Südde-i
Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb emr-i şerîf vârid olub Semendre ve Lofça
kazâlarında yuvarlak yonar müsellem köyleri olub İskenderiye'de dökülmek emr
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
172
olunan şaykalara yuvarlak lâzim olmağın müstevfî ustad gönderilmek buyrulub
Semendre sancağında ol makûle karye olmayub İncik kazâsında ve Ervarin nâm
karye sabıkda ol vechile mu‘âf iken hayalinden ra‘iyyet kayd olunub ref‘ olunmiş
bulunub olanca ustalarının gemi fitil ve gemi---itmişler deyû arz eylemişsin imdi
seney-i evvel karyey-i ahâlisi yuvalak yonmağ içün olageldüği üzre mu‘âf
koymak içün sen ki muharrer vilâyetin defter-i cedîde kayd eyleyüb dahi sen ki
Semendre beğisin Lofca kadîsısın birkaç levend İskenderiye irsâl eyleyesin ki
varub anda hidmet lazımelerin evvel eyleyeler ne vechile tedârük idüb kaç nöbet
irsâl eyleyüb hidmetde buldukların yazub Südde-i Sa‘âdet'üme arz eyleyesin.
327/533
Erdoğdi kethudâya virildi.
Mehmed Çavuş'a hüküm ki Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb sâbıkâ
gönderilen hükm-i hümâyûnum mûcebince kendir ve üstübi tedârük eyleyüb
cümlesinüz otuz altı kantar ve altmış lodra kendir ve yüz kırk yedi kantar ve
seksen üç lodra üstübi irsâl eylediğin bildirmişsin ol bâbda dahi her ne demiş isen
ma’lum oldi imdi zikr olunan kendir ve üstübi gelüb vâsıl oldi buyurdum ki vusûl
buldukda min-ba‘d üstübi ve kendir husûsı mukayyed olmayasın.
327/534
Bu dahi
Sâbıkâ Mısır beğlerbeğisi olan İskender Paşa'ya hüküm ki hâlâ mahmiyye-
i Mısır eyaleti vezaret ile Vezir Sinan Paşa edâma te‘âlâ iclâlehü tevcîh olunub
müşârun-ileyh varub erişince kemâ-kân muhâfaza hidmetinde olmak
mühimmândan olmağın buyurdum ki müşârun-ileyh varub mahmiyye-i Mısır'a
vâsıl olmaların kemâ-kân muhâfaza hidmetinde olub mahmiyye-i Mısır'i hâlî
koymayasın.
328/535
Yevmü'l-isneyn, fî 4 Muharremi'l-harâm sene 979
İznikmid kadîsına hüküm ki hâlâ ferzend ile ahire oğlum Sultân Murâd
validesi tarafından mahmiyye-i Üsküdar'da binâ olunan cami mühimmi içün
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
173
kaygan taş lâzim ve mühim olmağın beşyüz zirâ‘ mikdârı kaygan akçeler ile
kesdirülüb varan at gemisine tahmîl itdürülmek içün binayı mezbûr emin Musdafa
itdükde cânibinden akçe ile âdem gönderilmişdir buyurdum ki vusûl buldukda
te’hîr eylemeyüb zikr olunan binâ mühimmi içün fermân olunan mikdârı zirâ‘
akçe ile kesdürüb varan at gemisine tahmîl itdürüb ber-vech-i isti‘câl binaya irsâl
eylemek bâbında enava-i ikdâm ve ihtimâm eyleyesin husûsı mezbûr mühimdir
ihmâlden hazer eyleyesin mezbûr kaygan irsâl olunub her zirâ‘ kaç akçeye olduği
mufassal yazub arz eyleyesin ki ana göre geldikde taleb oluna.
328/536
Kubad Çavuş'a virildi. Fî 20 Zı'l-hıcce 978
Edirne kadîsına hüküm ki Südde-i Sa'âdet'üme mektûb gönderüb
mukaddemâ kemendciler yatağı olub Sabancı Paşa oğli Süleyman ile ahz olunan
Kasım Paşa'ya Mehmed erbâb-ı tîmârdan olub mahrûse-i Edirne'de siyâset
olunmak içün arz olunmiş idi eseri zâhir olunmağın hisabı tekrâr arz olunmasın
taleb eyledikleri bildirmişsin imdi buyurdum ki vusûl buldukda bu husûsı göresin
fi'l-vakı‘ mezbûr kimesne ehl-i fesâd olduği sâbit olursa mahal virmeyüb
mahallinde icrâ-i şerîfe eyleyüb emrim yerine varduğun yazub bildiresin.
328/537
Tersâne emînine virildi
Silivri kadîsına hüküm ki bundan akdem firâr eyleyen mîrî esîrlerden
bazısı Silivri'de tutulub ele girdükleri i‘lâm olmağın buyurdum ki vusûl buldukda
zikr olunan mîrî esîrleri yarar âdemler ile Südde-i Sa‘âdet'üme gönderesin ve kaç
nefer olduğun yazub bildiresin ve koşub gönderdüğün kimesnelere tenbîh
eyleyesin ki evkât-ı hıfz eyleyüb gaybet itdürmekden hazer ideler.
329/538
Beğin sancağ kethudâsı Hacı Süleyman kethudâya virildi.
Andan alınub Musdafa nâm kimesneye virildi. Fî 14 Muharrem
Hüdavendigar beğine ve Kütahya, Atranos, Eğrigöz, Domaniç kadîlarına
hüküm ki hâlâ Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Eğrigöz kazâsına tâbi‘ Bük
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
174
nâm karyeden Abdullah ve Dükrek nâm karyeden Bedirşah nâm harâmî başları
etrâfından nice eşkıyâ başları cem‘ idüb yollar kesüb ve evler basub
müslimânların mâlların gâret idüb ve nice kimesneyi katl idüb beğlerbeği ve
sabcakbeğleri sefer-i hümâyûnum olmağla ve def‘ mümkün olmayub nice def‘a
üzerlerine varıldıkda sonra fesâda mübâşeret idüb el virmeyüb---bulub hâlâ
cem‘iyet leri dağılmazsa küllî ihtilal ve fesâda müveddel olması mukarrerdir deyû
bildirmişsin imdi buyurdum ki vusûl buldukda siz ki kadîlarsız sancak beği
âdemlerinle il-eri ile cem‘iyet idüb ittifâkla üzerlerine varub el virmeyüb ceng ü
cidâle mübâşeret iderler ise her ne tarîkle mümkünse olursa beher hâlâ cem‘iyet
lerse dağıdub ele gelen ehl-i fesâdların da‘vâ-yı hak iderler ise husamâlarıyla
berâber idüb ve def‘î şer‘î fasl olmayub üzerlerine olan---husûsları şer‘le teftîş
idüb göresin üzerlerine şer‘le sâbit olan---alıvirüb ehl-i fesâda mübâşir ise husûs
idesin değilse lâzim geleni edâ idesin ve ne makûle fesâdları olub ne vechile
tedârük olduğun arz idesin.
329/539
Yazıldı.
Kethudâsına virildi.Fî 28 Zı'l-hıcce sene 978
Rûmili beğlerbeğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb
gönderilen emr-i şerîfim mûcebince Görice sipâhileri Delvine muhâfazasında
Bihlişte Avlonya muhâfazasında olub sâyiri dahi Delvine'ye varmağla Ahmed
çavuş giriftâr olub Avlonya sipâhileri bir anda olmak lâzim olmişken tekrâr
gönderilen emr-i şerîf mûcebince Delvine'ye varub anların yarar Avlonya
muhâfazası içün âdem lâzim olmağın Serfice sipâhilerine Avlonya muhâfazasına
varmak içün âdem gönderildüğün ve küffâr-ı hâksâr birkaç pâre gemi ile koyun
zahîre getürüb Körfus'da olan Donanma-i Hümâyûn'umda karin Nova üzerine
gelmesin tedârikinde olub Köstendil sancağı beği sipâhileriylemi olur vech-ü
münâsib görüldüği üzre asker göndermek üzre olasın deyû Mahmûd Çavuş ile
emr-i şerîfim gönderilüb her tarafa göz kulak tutub anun gibi mu‘âvenet lâzim
oldukda kifâyet mikdâri asker irsâl olunur deyû arz eylemişsin imdi küffâr-ı
hâksâr tarafından gaflet câyiz değildir buyurdum ki vusûl buldukda dâyimâ
tayakkuz ve ittibâh üzre olub eğer Venediklünün donanmalari ahvâlidir ve eğer
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
175
isyân üzre olan Arnavud tâyifesinin ve gayri keferenin fikr-ü fasid ve hayal-i
kasdlarıdır tetebb‘u ve tecessüs eyleyüb fırsat el virüb mahal iktiza itdüğüne göre
her kangı cânibde bir hareket naşayeste olursa asker göndermeklemi olur iktizâ
iderse bi'z-zât varmağlamı olur her ne vechile ve münâsib görülürse tedârük
eyleyüb adanın def’ü ref’inde ve memâlik-i mahrûseden bir mahal zarur ve
güzend erişdirmek bâbında ve eğer fehm-ü teshiri fermân olunan Namru ve Ölgü
nâm harbi kal‘aların istihlasında envâ‘-ı mesâ‘î-i cemîlen vücûda getüresin ve
vakf olduğun ahbâr-ı sahîha ile lazımu'l-arz olan---arz ve i‘lâmdan hâlî olmayasın.
330/540
Hüdavendigar sancağı beği subaşısı Ca‘fer'e virildi
Hüdavendigar sancağı beğine livâ-i mezbûr kadîlarına hüküm ki hâliyâ
kethudân Südd-i Saadet'ime mektûb gönderüb livâ-i mezbûrda ba‘zı nevâhîde ve
karada re‘âyâ elinde tüfenk olub yeniçeri tarzında seyr ve şikar adına dağlarda
gezüb nice fesâd fehm olunur deyû bildirmişsin bu bâbda hüküm taleb idüb
azeben tâyifesinden ba‘zı ehl-i fesâd olub dâyimâ yollara inüb nice dürlü fesâda
cüret eyleyüb da‘vâ-yı hak idenler şer‘-ı şerîfe davet eylediklerinde itâ‘at şer‘-ı
şerîf eylemeyüb üzerlerine âdem gönderildikde âlât-ı harble karşu gelüb cenk
eyleyüb nice def‘a telef nefs olduği Südde-i Sa‘âdet'imde istimâ‘ olundi imdi
bundan akdem her tarafa levend tâyifesinde bulunan tüfengin cem‘ idüb Südde-i
Sa‘âdet'üme irsâl eyleyesin deyû nice def‘a mü’ekked ahkâm-ı şerîfe irsâl
olunmuşdur---Südde-i Sa‘âdet'üme bir tüfenk çekilmeyüb girü emr-i şerîfim taleb
itmeğe sebeb nedir buyurdum ki vardukda livâ-i mezbûrda vakı‘ olan şehirlerde
ve kuzayada ve kurâda sipâhiden ve yeniçerilerinden fesâd-ı levend tâyifesinde ve
şehirlü ve re‘âyâdan her kimde tüfenk bulunursa elinde alub cem‘ eyleyüb kaç
aded ise defter idüb ve ne makûle kimesneler elinde bulduği her ne zamândan
berü isti‘mal ider itdüğün dahi mufassal ü meşrûh yazub Südde-i Sa‘âdet'üme
irsâl eyleyesin min-ba‘d Südde-i Sa‘âdet'im kullarından ve sipâhiden gayri
şehirlüden ve re‘âyâ dan levend tâyifesi tüfenk kullandıkları Südde-i Sa‘âdet'imde
istimâ‘ olunursa siz ki ihmâlinizden ve bu husûs makul? idünüb âdem
ihtimâmınızdan mühim olunur müstehak itâb u ikâb olursuz ana göre tedârük
eyleyüb emr-i şerîfime mugâyir kimesne mu‘âvenetiyle cem‘iyet idüb üzerlerine
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
176
varub kıtale mübâşeret iderlerse her ne tarîkle olursa tedârük eyleyüb ele getürüb
da‘vâ-yı hak ider var ise husemalarıyla berâber idüb ol bâbda dahi şer‘le lâzim
geleni icrâ eyleyesin.
331/541
Yazıldı.
Tırhala sancağı kadîlarına hüküm ki taht-ı kazânızda cürümleri sâbit olub
müseccel mahbûs mücrîmleri yarar âdemlere koşub Südde-i Sa‘âdet'im
çavuşlarından Alî Çavuş zîde kadrühû ile gemi gönderilmesin emr idüb buyurdum
ki vusûl buldukda anun gibi taht-ı kazânızda ceramesi sâdır olub tesbit sicil
olunub habs olunmuş mücrîmler varsa henüz ne kadar kimesneler olub ve her
biriniz ceremeye itdüğün mufassal ü meşrûh yazub defter eyleyüb sûret-i
sicillerinin bir sûretin Südde-i Sa‘âdet'üme gönderüb ve bir sûreti ile mezbûrları
anda Donanma-i Hümâyûn'um vardukda Vezirim Pertev Paşa edâma'llahu
iclâlehuya tesim eyleyesin.
331/542
Yazıldı
Rûmili yalılarında vakı‘ olan kadîlarına hüküm ki hâlâ taht-ı kazânuzda
ba‘zı ehl-i fesâd ü şenâ‘at bulunub tecessüs şer‘-ı şerîf salb u siyâsete müstehak
olan mücrîmler küreğe virmek emr idüb buyurdum ki vardukda her biriniz bi'z-zât
taht-ı kazânızda mukayyed olub hâlâ ve fesâd ü şenâ‘at le gelüb şer‘le salb u
siyâsete müstehak olan mücrîmler elde olan ve bir tarîkiyle gaybet idüb ve yahud
halâs olundi ele getürüb dahi cürm-ü günahları ne ise mükeddemâ müseccel
olanları ve müseccel olmayanları sicil itdürüb dahi kendüleri gemilerine teslîm
idüb sûret-i sicillerin Südde-i Sa‘âdet'üme gönderesin ammâ bu bahâne ile ahz-u
celb içün ve eğer siz ve eğer mübâşirleriniz ahz-u celb idüb bî-günâh olanlara
dahl ve tecâvüz idüb ve cürmi olanlar himâyet olunmakdan hazer idesin ve sonra
ma‘lûm oldukda azille konulmayub muakıb olursuz ana göre hak üzre olasın.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
177
332/543
Yazıldı.
İstanbul kadîsına hüküm ki hâlâ mahrûse-i mezbûrede ba‘zı dükkânlarda
cemaşuy avratlar peyda olub ba’zı levendlerde ol sebeb ile dükkânlarına varub
gelüb gelüb nice fesâda bâ’is olduği istimâ‘ olunmağın min-ba‘d ol ehl-i cemaşuy
avratlar dükkânlarda olmağın ref olmak emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda
aslâ te’hîr ve teraği itmeyüb mahrûse-i mezbûrede vakı‘ olan eğer selatin ve eğer
sâyir evkâf amire-i mütevellîleri ihdar idüb her birine gereği gibi tenbîh ü te’kîd
eyleyesin anun gibi vâkıflarında cemaşuy avratlar varsa aslâ te’hîr itmeyüb ihrâc
idüb ve min-ba‘d avratlara dükkân virmeyüb ol vechile cemaşuyluğun ve sen dahi
tenbîhden sonra dâyimâ yoklanub görüb anun gibi emre mugâyir anun gibi
dükkânda cemaşuyi avrat göresin hakkından gelüb ve ba‘de't-tenbîh anun gibilere
dükkân viren kangı mütevellî olursa arz eyleyesin ve bu hükm-i şerîfüm sicil
mahsusa kayd itdürüb hâliyâ ve min-ba‘d mazmunu hümâyûni ile amel eyleyüb
hâlâ fitneye cevaz göstermeyesin ve bu husûs yoklanub görülür şöyle ki ba‘de'l-
yevm bir dükkânda cemaşuy avrat buluna özri makbûl olmaz ana göre mukayyed
olub emr-i şerîfimin icrâsında mukayyed olub dakîka fevt itmeyesin.
332/544
Yazıldı.
Vize ve Kırkkilise ve Çorli ve Ahyoli kadîlarına hüküm ki hâliyâ taht-ı
kazânızda sipâhi ve yeniçeri kullarımdan gayri bir ferd tüfenk konulmayub gereği
gibi tenbîh ü te’kîd olunmasın emr idüb buyurdum ki vardukda bu bâbda her
biriniz taht-ı kazânızda bi'z-zât gereği gibi mukayyed olub muhkem tenbîh ü
te’kîd eyleyesin ki sipâhi ve yeniçerinden gayri bir ferd tüfenk konulmayub emr-i
şerîfime mugâyir iş olmakdan ziyâde hazer ile ba‘de'l-tenbîh işlemeyüb girü emr-i
şerîfime mugâyir tüfenk atarlarsa isimleri ve resimleriyle yazub Südde-i
Sa‘âdet'üme gönderesin ve kaç aded tüfenk gönderildüğün yazub bildiresin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
178
333/545
Yazıldı.
Evren Çavuş'a virildi.22
Sol gürebadan Gılman'a hüküm ki hâlâ etrâfda ba‘zı ehl-i fesâd ü şenâ‘at
zuhûr eyleyüb---yerlü olub ehl-i vukûf olduğun i‘lâm olmağın zikr olunan ehl-i
fesâdı ele getürmek içün Südde-i Sa‘âdet'im çavuşlarından Evren Çavuş irsâl
olunmişdir buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda sen dahi gereği gibi mukayyed
olub zikr olunan ehl-i fesâdı ele getürmekde mezkûr çavuşuma mu‘âvenet
eyleyüb ehl-i fesâd ü şenâ‘at ele getürmeğe envâ‘-ı sa‘y ve ikdâm eyleyesin
te‘allül ve bahâne eylemekden hazer eyleyesin.
333/546
Yazıldı.
Alî kethudâya virildi.
Diyârbekir defderdârına hüküm ki Van beğlerbeğisi Hüsrev Südde-i
Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Van'ın ve Erciş hisârı toprakdan olmağın iç yüzden
ve taşdan karkir duvar yapılub toprak duvar mâ-beyninde kalmak üzre
mukaddemâ arz olundukda yapıması fermân olunub on kere yüz bin akçe virilmiş
idi ümerânın ve kul tâyifesinin ve re‘âyâ nın mu‘âveneti ile taşrası ve hisâr nicesi
karkir yapılub iç yüzi kalub ve mîrî akçeden dörtyüz elli sekiz bin sekiz yüz kırk
üç akçe sarf olunub beş yüz kırk bir bin yüz elli yedi akçe kalub emr-i şerîf
mûcebince Hızâne-i Diyârbekir'e teslîm olunmiş idi hâlâ iç yüzde kalan toprak
duvar hıni fetihde isti‘mal üzre ta‘mîr olmağla bir yer yıkılub kar ve yağmur
suyundan küllî zarar olub bu hal üzre kalursa her kaç termîme mübalağa harcı
lâzim gelür iç yüzi dahi karkir yapılmak lâzim itdüğün bildirmeğin zikr olunan
akçeyi müşârun-ileyhe irsâl eylemek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda
emrim üzre sâbıkâ kal‘a ta‘mîrinden kalub hâzine Diyârbekir'e teslîm olunan beş
yüz kırk bir bin yüz elli yedi akçeyi girü ve müşârun-ileyh tarafından âdemleri
katub taleb eyledikerinde teslîm eyleyesin ki kal‘a -i mezbûrenin iç yüzin dahi
karkir binâ ile istihkâm üzre binâ eyleye.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
179
334/547
Yazıldı.
Kethudâsına virildi.---
Van beğlerbeğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb arz
eylemişsin imdi Diyârbekir defterdârına hükm-i hümâyûnum yazılub sâbıkâ kal‘a
ta‘mîrinden kaç kalub Diyârbekir Hazinesi'ne irsâl ve teslîm olunan beş yüz kırk
bir bin yüz elli yedi akçeye sana göndermek emrim olmuşdur ammâ sâbıkâ sana
ol mikdâr akçe gönderilüb terakkîler ve hilkatler ve sâyir binaya mübâşir olan
ümereya hilkatler gönderilmekden murâd kal‘anın iç yüzin ve taş karkir binâ ile
istihkâm üzre binâ eylemek idi kal‘anın iç yüzin karkir eylemeyüb harâbe komağa
sebeb nedir bu bâbda ikaba müstehak olmuşsundur heman zikr olunan akçe içün
mu‘accelen âdemler gönderüb getürdüb iç yüzin dahi karkir binâ eylemek emr
idüb buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr eylemeyüb zikr olunan akçe içün yarar
âdemlerin gönderüb müşârun-ileyhden taleb eyleyüb alub dahi iç kal‘asın dahi
karkir binâ ile metin ve hasin binâ itdürmeğe sa‘y eyleyüb metanet ve istihkâmına
ber-vech- ile ihtimâm eyleyesin mürûr zamân ve güzur müyesser olan ile---olmak
ihtimâli olmaya ammâ itlâf ü isrâfdan hazer eyleyüb bab ikdâmda dakîka fevt
eylemeyesin.
334/548
Mezbûrun oğluna virildi.
Dîvân-ı Hümâyûn'um kâtiblerinden Meramı Mehmed'e hüküm ki Südde-i
Sa‘âdet'üme âdem gönderüb vilâyet tahrîrine ta‘yîn olunan kâtib sâbıkâ Kara
Kadî ile tahrîr olunan yerlerin defterlerine dahl eyledüğün bildirmişsin imdi
sâbıkâ Kara Kadî tahrîr eyleyüb beyaz eyledüği defterlere dahl ve tecâvüz
olunmağa emrim yokdur buyurdum ki vusûl buldukda sâbıkâ kadî mezbûr ile
tahrîr eyleyüb beyaz olunan defterlere dahl ve tecâvüz me‘mur olduğun hizmeti
görüb itmâma erişdiresin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
180
335/549
Yevmü'l-Ahad, Fî 10 Muharremi'l-harâm sene 979
Erdoğdi kethudâya virildi. Fî't-târîhi'l-mezbûr.
Vezir Sinan Paşa'ya hüküm ki sâbıkâ Mısır beğlerbeği olan İskender dâme
ikbâlühû Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb sâbıkâ Asitâne-i Sa‘âdet'ümden
gönderilen emri şerîfim mûcebince Arafat suyi yoli mühimmâtıçün Mısır
Hazinesi'nden virilmesi fermân olunan altmış bin altundan üç bin filori Asitâne-i
Sa‘âdet'ümden virüb âdemine teslîm olunub ve on yedi bin altun Emir Hac Murâd
dâme izzühû ile gönderilüb ve Cidde mahsûlundan mevcûd olan yedi bin altun
dahi yigirmi bini yetiştirilüb ma‘lûm olunmağçün henüz eminine mektûb irsâl
olunmuş idi zikr olunan altun bu zamâna değin tekmil olunub vâsıl olmiş
bilünürdi sene-i sabıkda Şâm şerîfi Emir Hacet'e virilmek içün irsâl olunan altı
yüz yigirmi erdeb bakla anda lâzim olmayub anda kalmağın deruhde olunub
bahânesi su yoli içün zabt olunması işâret olunmuş idi ve Mısır cânibinden irsâl
olunan yedi bin erdeb buğdaydan şimdilerin ol cânibde ne mikdâr buğday vâsıl
olmuş ise bey‘ olmayub bahâsı teslîm oluna deyû bildirilmiş idi bu vechile altmış
bin altundan ziyâde olur şimdiki halde binayı mezbûr içün altuna zaruret olmak
ihtimâli ile Dergâh-ı Mu‘allâ'm çavuşlarından Hasan Çavuş ile beş bin altun dahi
irsâl olundi vardukda bu vechile göresin altmış binden ziyâde olan altuni Kabe-i
Şerîfe'nin Harâm-ı Muharrem mühimmâtıyçün sarf idesin deyû işâret olunmuş
zikr olunan altmış bin altundan Sefer Çavuş yedinden üç bin altun ve Emir Hac
Murâd dâme izzühû elinden on yedi bin altun ve Cidde mahsûlundan on bin altun
alınub bâkîyesin mevsimde virürüz deyû cevâb virdiler ve beytül mahsûlünden
dahi bin dokuz yüz yetmiş dört altun ve mezbûr bakla bahâsından yedi yüz yetmiş
dört altunsa on beş bab ve Hasan Çavuş yedinden beş bin altun kabz olunmuşdur
ki cümle kırk dört bin yedi yüz kırk sekiz altun ile on beş bin bab olur bu
cümleden mahrûse-i Mısır'dan bu cânibe gönderilen taşcıların ve demürcilerin
altışar aylık ücretleri içün Mısır'da üç bin altun virilüb ve Mekke-i Mükerreme'de
su yolunda işlenen taşcıların ve demürcilerin ve sâyir işcilerin ücretlerine ve
kömür ve odun bahâsına ve gayri ve levâzımına mâh-ı Cemaziye'l-ahırına değin
on altı bin yedi yüz yigirmi altun sarf olunmuşdur meblağ mezbûrdan yigirmi beş
bin yigirmi sekiz altun mevcûd kalub bender mahsûlunden üç bin altun dahi
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
181
olunduği takdîrce yigirmi sekiz bin yigirmi sekiz altun olur sene-i aherine değin
yigirmi binden ziyâdece kalur olduği kalacak senede iki ay ancak vefa ider
mahsubun üzre olan taşın kesilmesi itmâma kârib olmuşdur iken taşın tamâm
kesildikden sonra karizin istihkâm üzre binâ ile navlunlari sorilub üsti eritilmek
lâzımdır mahza zikr olunan altmış bin filoriyse olur deyû batnı cevâb olmuşdi ki
altmış binden ziyâde olan ile Harâm-ı Muharrem ta‘mîr oluna eğer Mısır
hazinesinden mâl gönderilmeğe imkan yoğsa Hacı Şerîf'den mukaddem dergah-ı
mualladan Hazine-i Âmire'den ve Şâm ve Haleb hazinelerinden huccâc ile dahi
mâl gönderile şöyle ki te’hîr olunub arz olunmaya ve ol câniblerden mâl gelinceye
değin Cidde'nin gelecek mevsim mahsûlundan mümekkin olduği kadar mâl
virilmesine Cidde Emîni'ne emr-i şerîfe gönderilmeye seney-i atiyenin ikinci
gününden sonra su yoluna sarf idecek---yokdur ve ziyâde mâl geldiği takdîrce su
yoli itmâma erişdikden sonra zayid kalan mâlın barçası zâyi‘ olmayub yine
hazineye varur eğer aher masraf ile olması mümekkin ola yedi mahsûlun olunmaz
idi mâl-ı mîrînin zayid harcı olunduğuna rızâmız yokdur itmâma kârib olmuş bir
maslahatdır beher hale tekmil lâzımdır ve bi'l-cümle bu husûsun itmâmına sa‘y
mühimdir şöyle ki mâl ve mülki virmeyüb muzâyaka çekdirilmeye inşâ’a'llâhü'l-
e‘azz eğlenmeyüb en kârib haber ile itmâmı müyesser olur ve zikr olunan yükle ve
Cidde'ye vâsıl olub kayb itdüklerinde dört yüz seksen erdeb çıkub yüz kırk bin
urubin getüren Hasan Çavuş Cidde Kal‘ası dizdârı ve Cidde nâyibi ma‘rifeti ile
Cidde'de bey‘ idüb ve kırk iki erdebin Mekke-i Mükerreme'ye getürüb Mekke
kadîsı ma‘rifetiyle satub mezkûr baklanın masarıf lazımasından gayri bahâsından
mezkûr yedi yüz yetmiş dört altun ile on beş bab kabz olundi andan ma‘adâ üç
yüz bir erdeb bakla Cidde'de kalub ol dahi Mekke-i Mükerreme'ye getürdilen bi'l-
fi’l su yolunda istihdâm olunan beş deve ve altı baş öküz ve dokuz merkeb gayri
içün sarf olunmak üzredir iş tamâm oluncaya değin zikr olunan yigirmi ras
davarın ayarına belki kifâyet eylemeye ve irsâl olunan yedi bin erdeb buğdaydan
Musdafa Çavuş ile altı bin erdeb gelüb Cidde'ye vâsıl olub zikr olunan altı bin
urubdab Mekke ve Medîne haslarına ve gayriye sipariş olunduği üzre haber ceraya
virülüb bâkî kalan müşteri dahi az olduği ecilden deruhte olunmasında tevakkuf
olundi inşâ‘llahu te‘âlâ çavuş bey‘ itdükden sonra akçesin su yoluna alınub kabz
olunur deyû i‘lâm eylemiş imdi min-ba‘d eğer su yoli mühimmâtına ve eğer
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
182
Haram-ı Şerîf ta‘mîrine lâzim ve mühim olan eğer akçedir ve eğer ihsândır ve
eğer gayridir her ne ise vaktin ile tedârük olunub göndermek mühimmândan
olmağın buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda dahi gereği gibi bi'z-zât
mukayyed olub eğer su yoli mühimmâtına ve eğer Harâm-ı Şerîfe ta‘mîrine eğer
akçedir ve eğer aheridir ve eğer gayri levâzımdır her ne ise vaktin ile tedârük
eyleyüb irsâl eylemek bâbında envâ‘-ı mesâ‘î-i cemîlen vücûda getüresin ve su
yoli ve Harâm-ı Şerîf ahvâli ne vechile tedârük eyleyüb nice olduği asıl hakikatı
ile ma’lum idünüb mufassal ü meşrûh vukû‘ı üzre yazub Südde-i Saadet'ime
bildiresin ve müşârun-ileyh İskender dâme izzühû mektûb gönderüb İskenderiye
mukâta‘a mültezim olan ağaların iltizamı beş yüz kişide olub mukâta‘anın
tasyifinden ziyâdesi---hâsıl olursa beş yüz beş kişi tamâm olunmak üzre
olunduğun i‘lâm itdi siz dahi bu bâbda mukayyed olub ve---bahânesiyle
mukâta‘aya füruhtlar? itdürmeyüb müşârun-ileyh haklaşduği üzre iltizâmı
mûcebince kasdu'l-yevm hisabı üzre haklaşdurub füruhtlar? itdürmekden ihtiyâd
eyleyüb gaflet eylemeyesin ve mukâta‘aya kemâ-kân zabt itdüresin.
338
Haleb defderdârına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb211
338/550
Yazıldı.
Kethudâsına virildi.
Budun beğlerbeğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Beç
Kralı tarafına gönderilen casusların gelüb kral oğlunun mürd olduği varınca vezir-
i paye olan---anda bulunub küllî raiyetler eyleyüb Erdel beğlerine ve re‘âyâ sına
isti‘maletler ve ahid-nâmeler virüb beğin Erdel'e geldikde küllî hâzine bulub
küllîya krala zabt eyleyecek Kemaşferiştak dimekle ma‘rûf kâfir bir kaç Erdel
beğleriyle bir olub beğin ve ana tâbi‘ birkaç beğlerin katl eylemişlerdir bi'l-fi‘l
vilâyetin ihtilal üzre olub re‘âyâ ve ümerâ cabiliyeti oldukların ve Beç Kralı Erdel
vilâyetin zabt eylemek tedârikinde olub köprüler binâ eylemek mübâşeret Tori
kürekçi nâm kulunun katlin bahâne idünüb hareket üzre olduğun ve kral oğlunun
211 Numarasız olan bu hüküm tamam olmayıp, mükerrerdir kaydı yer almaktadır.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
183
mürd olduğun bir anda ziyâdedir sana henüz haber olduğun bildirmişsin imdi
Erdel'e gönderilen çavuş ile sana ahkâm-ı şerîfe gönderildiğinden ma‘adâ tekrâr
kethudâna müstakbel ahkâm-ı şerîfe virülüb âdemiyle irsâl olunmuşdur vâsıl
olmamışmıdır eyle olsa buyurdum ki vusûl buldukda sen dahi bu bâbda mukayyed
olub küffâr-ı hâksârın ol vechile hareketleri olduği mukarrer ise sen dahi Budun'a
tâbi‘ olan ümerâ ve zü‘amâ ve sâyir erbâb-ı tîmâr ve neferât ile baş ve yerağınız
ile hazır ve küffâr taraflarına nâzır olub anun gibi küffâr tarafından bir hareket
olursa ne cânibe tevcîh eylediklerin mu‘accel Asitâne-i Sa‘âdet'üme i‘lâm eyleyüb
dahi vech-ü münâsib görüldüği üzre fırsat el virüb mahal iktiza itdüğüne göre
mazarat ve fesâdlar def‘ ü ref‘inde envâ‘-ı mesâ‘î-i cemîlen vücûda getüresin ve
küffâr-ı hâksârın hayl ve hüddeasından gaflet câyiz değidir yarar casuslar
gönderüb ahvâl ve edvarin ve sâyir fesâd kasd ve hayale kasdları ne ise tenbîh
eyleyüb vâkıf olduğun ahbâr-ı sahîhayı i‘lâmdan hâlî olmayasın.
339/551
Ilıca kadîsına hüküm ki Levnada nâm karye halkı Südde-i Sa‘âdet'üme
arz-ı hâl sunub Hürrem nâm kimesne içün şirret ve şekâvet ile mütearif olub
re‘âyâ nın kızların çeküb ve zulm ve te‘addî eyleyüb ve defe‘ât ile ba‘zı töhmet
sâbit olub müseccel olduğun ve bu bâbda ellerinde fetvâları olduğun bildürüb
teftîş olunmasın taleb eylemeğin buyurdum ki vusûl buldukda mezbûri ele getürüb
husamâsıyla berâber eyleyüb bir def‘a şer‘le sorulub fasl olmayub on beş bin
tereke olmayan husûsların ber-mûceb şer‘-ı şerîfe evkât-ı vechile hak üzre teftîş
eyleyüb göresin kazâyâ arz olunduği gibi olub fesâd ü şenâ‘at tecessüs şer‘-ı şerîf
sâbit olursa ashâb-ı hukûka şer‘le hakların biltamam alıvirdükde sonra üzerine
sübût bulan fesâd ü şenâ‘at ın sûret-i sicilleri ile mukayyed ve mahbûs Südde-i
Sa‘âdet'üme gönderesin ki küreğe konula.
339/552
Yazıldı.
Ahmed Çavuş'a virildi.17 Muharrem
Erhos kadîsına hüküm ki Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb Erhos
Kal‘ası deryâya üç bin mil karib olub yedi yüz aded bedeli olub neferleri şire-i
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
184
kalil olmağın kal‘anın hıfzına kudretleri yokdur deyû otuz nefer dahi ilhâk
olunmasın arz eylemişsin imdi zikr olunan kal‘ayı hisâr-erleri ve anda olan
müslimânlar ile ve il-eri ile hıfz eylemek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda
kal‘a -i mezbûre mevcûd olan hisâr-erleri ile ve ol cânibde olan müslimânlar ile ve
il-eri ile gereği gibi hıfz u hırâset itdürüb gaflet ile zarar erişdirmekden hazer
eyleyesin.
340/553
Yazıldı.
Kastomoni kadîsına hüküm ki Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb
Kazâ-i Kastomoni’den Murâd nâm kimesne içün kallâb olub kalıb akçe altun
kesdüği ber-vech-i adul ve ikrârı ile sâbit olub sicil olundukda küreğe gönderilüb
hâlâ bir tarîk ile halâs olub kemâ-kân kalıb akçe altun kesüb men olunmaduğun
bildirmişsin imdi mezbûri ele getürüb yarar hisâr-erleri ile Südde-i Sa’âdet'üme
emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda mezbûri ele getürüb yarar hisâr-erleri ile ve
nâm kimesnenin yarar kefîllerin alub mezbûri kayd ü bend ile teslîm eyleyüb
tenbîh eyleyesin ki doğri Südde-i Sa’âdet'üme getürüb teslîm eyleye şöyle ki
akçesin alub itlâf eyleye mezbûri gönderesin ki anun yerine küreğe gönderile ve
mezbûrun elinde bulunan kalay alatı ile ve sûret-i sicil ile gönderesin.
340/554
Sâhib-i sa‘âdetin bölükbaşına virildi.
Geliboli kadîsına hüküm ki hâlâ Geliboli'da olan neccârlar Südde-i
Sa‘âdet'üme arz-ı hâl sunub ba‘zı mir-i hüdemâta ve su yoli hizmetlerine sorulub
hidmet üzre müdavimler iken Geliboli tersanesinde olan zımmîlerden ba‘zı
kalafatcı ve ba‘zı neccâr nâmına kendü karında olub avarız---vakı‘ oldukda anlar
ile ma‘an çeküb te‘allül eylediklerin bildirdiler imdi Tersâne-i Âmire'mde neccâr
bâbında muzâyaka olmağın eğer Geliboli'da olan neccârlardır ve eğer tersânede
olanlardır cümlesin defter eyleyüb dahi ber-vech-i isti‘câl tersâne amiremde
işlemek içün İstanbul'a gönderilmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr
eylemeyüb zikr olunan neccârlar gemi cümlesin defter eyleyüb dahi lâzim olan
alat ve esbâblarıile ber-vech-i isti‘câl yarar âdemlerine koşub defter ile Südde-i
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
185
Sa‘âdet'ine gönderesin ki gelüb Tersâne-i Âmire'mde ücretleri ile işleyeler husûsı
mezbûr mühimdir ihmâlden hazer eyleyesin.
341/555
Yazıldı.
Gazze beğin kethudâsı Kara Musdafa'ya virildi.
Şâm Beğlerbeğine hüküm ki Şâm kadîsına hüküm ki sen ki beğlerbeğisin
Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb Şecâ‘i Çavuş nâm kimesnenin evine giren
harâmîlerden dört neferi Mehmed nâm kimesne ile gaybet idüb şerîklerinden
Hasan ve diğer Mehmed ve Atlasci ve Abdul‘aziz karındaşı ile yatağ ve durakları
İbrahim nâm ma‘zul zaimin odasi olub her kice cem‘iyet iniz andadır didüklerinde
sipâhın yoklayub ol gice Kıbrıs nâmına çıkub gidüb mezkûrdan şahıslar
Cemaleddin nâm kimesnenin bağçesinde bir nice yerlerinde mecrûh maktul
bulunmağla mezkûr İbrahim’in ardınca âdem varub yanında ki hidmetkarı tutulub
su’âl olundukda çıkdukları gice mezkûr bağçede toplanuruz deyû Atlasci
Ahmed'den gayrisin ve Ruhamali Abaci ve bir yahud ve katıri öldürüb suya
bırakdıkların ve Zeyneddin nâm kimesne ile bir haber idenin evin açdıkların ve
otuz kırk nefer yoldaşları olduğun haber virmeğin habs olunub hucâc çıkduği gice
üç nefer haramzade ile zindan dolub gaybet itdükleri ve mezbûr İbrahim ma‘zul
sipâhi nâmına olmağla keyfiyet ahvâli görülüb hakkından gelinmeğe cüret
olunmayub kal‘ada alıkoyulub hakkında ayan a‘yân-ı vilâyetden iylüğüne şehâdet
ider kimesne olmayub babası ve kendüsi men‘ ü fesâd ve harâmzâde ve ehl-i
şekâvet ve yatağ ve durağ olduklarından gayri haliden bu makûle kabahat ile
sürgün gelüb kalbazanlık ile dahi meşhûr ve mütearif olub ve gice ile ba’zı
günlerde evler açılub irtesi gelüb mezkûri müntena? idüb töhmet isnâd
eylediklerinde gice ile olmağın isbata imkan olmayub mahallesi halkından ve
sâyirden kefîl olur kimesne olmayub dâyimâ fesâd ve şekâvetden hâlî değildir
deyû yerlü yerinden teftîş olunub ve yahud tanış kimesne gönderilmek ricasına arz
eylemişsin imdi sen ki beğlerbeğisin bu arz itdüğün husûsları kadî ma‘rifeti ile
görmüş isen niçün bu bâbda kadının arz olmaya eğer kadî ma‘rifeti ile görmedinse
bunun gibi muazzam ahvâli kadî ma‘rifeti olmadın görülüb arz olunmağa bâ’is
nedir ve ol ele gelen hizmetkârı gaybet itdürmeğe sebeb nedir kim gaybet
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
186
itdürmüşdür niçün gaybet itdürenlere buldurulmak teklif olunmamışdır çünki
hizmetkârı ele gelüb bu vecihle haber virdi mezbûr İbrahim ile murâfa‘ şer‘-ı şerîf
idüb ahvâli şer‘le yine müncer olursa arz olunmak gerek idi bundan akdem
mezkûr dahi arz-ıhal gönderüb üzerine şer‘le nesne sâbit olmayub müdde yok
iken hılâf-ı şer‘-ı habs olunduği arz itdükde sen ki kadîsın sana refakat Mevlâna
Kursa hükm-i şerîf gönderilmiş idi hâlâ niksa cemiyyet olunub mezkûrun ahvâli
şer‘le görülmek emr idüb buyurdum ki vardukda mezkûr İbrahim'e isnad olunan
husûsların muvâcehesinde bir def‘a şer‘le sorulub fasl olmuş olmayub ve on beş
bin mürûr etmeyen ahvâlin tamâm hak üzre şe’ile teftîş idüb göresin şöyle ki
isnad olunan eğer katldir ve eğer yatağ olduğidir tecessüs ül şer‘-ı şerîf üzerine
sâbit olursa sâbit olan ahvâlin sicil idüb Südde-i Sa‘âdet'üme arz eyleyesin sonra
emrim ne vechile olursa mûceb i ile amel oluna ammâ tamâm hak üzre olub ehl-i
arz sözle hılâf-ı şer‘-ı ve gayri vakı‘ nesne arz olunmakdan ihtiyâd oluna.
343/556
Yazıldı.
Hersek ve Klis vilâyetlerin tahrîr iden Musdafa'ya hüküm ki Ferhâd Beğ
mektûb gönderüb ellerinde emri olanlara ikrâzdan ricâ olunmişdi eğer cümlesine
kifâyet ider ikrâz yokdur lâkin kârib---semtleri hâlî bir yer iken yigirmi otuz
yıldan perâkende olan re‘âyâ yerlü yerine gelüb husûsan Tuna yalısı semtlerinde
ve aher kimesne yetişüb vilâyetin mufassal ma‘mûr u abâdân olmak üzre anlardan
dahi tevcîh olunmak kabildir beledi emirleri dahi kal‘a Vıranagoriç sebeb ile
ziyâde sunulmişdir deyû arz eylemişsin imdi ol mahâller dahi tahrîr olunmasın
emr idüb buyurdum ki vardukda zikr olunan mahâlleri dahi tahrîr husûsa virilen
mufassal hükm-i hümâyûnum mûcebince tahrîr eyleyüb itmâma erişdiresin.
343/557
Yazıldı.
Erdoğdi kethudâya virildi.
Vezir Sinan Paşa'ya hüküm ki vilâyetin Yemen mühimmi içün beğlerbeğin
Behrâm dâme ikbâkühû ile sene 977 Ramazân'ında Mısır kullarından nöbetci tarifi
ile yigirmi dört nefer ve Yemen'e mukarrer gönüllü iki yüz elli üç nefer ve altı yüz
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
187
elli dört nefer dahi kul karındaşı ki cümle dokuz yüz otuzi âdem olursa 978
Rebî‘u'l-âhır' da Südde-i Sa‘âdetimden üç yüz yigirmi yedi nefer kul karındaşı ve
elli sekiz nefer Mısır mustahfızları kal‘a kethudâsıyla ki cümle üç yüz seksen beş
nefer olursa mezbûr Cemâziye'levvel senesinde dört yüz elli nefer Mısır'da yazılan
Yemen gönüllüleri ve Südde-i Sa‘âdet'imden varan yüz yetmiş üç nefer
müteferrika ve çavuş gönüllüler ki cümle beş yüz yetmiş dokuz nefer olur sene-i
mezbûre Şa‘bân’ında Eyüb dâme izzühû ile yüz on dört nefer Mısır gönüllüsi ve
kırk dört tüfenki ve kırk nefer Çerâkise ve beği yazılan yüz elli Yemen gönüllüsü
ki cümle üç yüz kırk sekiz nefer olur ve İbrim beği Mehmed dâme izzühû dahi
sene-i mezbûre Ramazân ında Mısır müteferrikalarından ve gönüllülerinden on üç
nefer kul ve sene-i mezbûrada Zi'l-ka‘de sinde olan Südde-i Sa‘âdet'im
çavuşlarından Alî Çavuş ile on beş nefer Mısır gönüllüsü ve otuz nefer beği
yazılan Yemen gönüllülerinden ki cümle kırk beş nefer ki cümle iki bin üç yüz bir
nefer âdem olur irsâl olunduğun bildirmişsin ol bâbda her ne ki denilmiş ise
mufassal ma’lum şerîfim olmuşdur imdi vilâyet Yemen ahvâlinin tedâriki
mühimmândan olmağın buyurdum ki vusûl buldukda min-ba‘d mümekkin olduği
üzre vilâyet mezbûre muhâfazası ve sâyir mühimmâtı içün eğer kuldur ve eğer
mevâcibdir mahmiyye-i Mısır'a varub vusûl müyesser oldukdan sonra vech-ü
münâsib gördüğün üzre tedârük eyleyüb ale't-tevâlî irsâl eyleyüb ol cânibe gereği
gibi takviye muavenesinden hâlî olmayub envâ‘-ı mesâ‘î-i cemîlen vücûda
getüresin.
344/558
Terciman İbrim beğine virildi.Fî 13 Muharremi'l-harâm sene 979
Vezir Sinan Paşa'ya hüküm ki Venedik’in Asitâne-i Sa‘âdet'ümde olan
baylosi arz-ı hâl gönderüb memâlik-i mahrûsemde ticaret üzre bulunub alıkonulan
tâcirlerinin halâs husûsun i‘lâm idüb ol cevânibde alıkoyulan tâyife-i tüccar dahi
salıvirülüb esbâb ve emvâline dahl ve ta‘arruz kılınmayub emîn ve sâlim
memâlik-i mahrûsem serhaddine vâsıl olub yolda ve izde bir ferdin mâlına ve
canına ve zarar u güzend erişmeğin müteahhed ve mutazammen olub ol bâbda
istid‘â-ı inâyet eyledüği ecilden ol cevânibde olan tâcirlere memleket ve
vilâyetlerine varmak bi'l-cümle murâd idindükleri yerlere gitmeğe icâzet-i
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
188
hümâyûnum erzânî kılınmışdır buyurdum ki vardukda bu husûsa evkât-ı vechile
mukayyed olub ol cevânibde girift olunan tâcirleri umûma salıvirüb dahi tenbîh
eyleyesin ki memlaketlerine gitmek isteyenleri kimesne mâni‘ ve ferahim
olmayub girü memâlik-i mahrûsemde kemâ-kân ticaret üzre olmayanların murâd
ide niyetlere dahi dahl ve tecâvüz olunmayub esbâb ve emvaline min-ba‘d bir
ferdi ta‘arruz itdürmeyüb---bir vechile rencîde ve remîde itdürmeyesin ki her biri
murâd idündüği üzre ticaretlerinde ve kendü hâllerinde olalar memâlik ol cânibin
ticaretden Venedik câniblerinin olan tüccar mikdâr Venedüklü tâcirlerden emr-i
şerîfim mûcebince ne mikdâr kimesne icâzet virmesin ne vechile tedârük
olunduğun mufassal ü meşrûh yazub Südde-i Sa‘âdet'üme arz eyleyesin.
345/559
Yazıldı.
Bergos kadîsına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb
Mahmiye-i Kostantiniyye nevâhîsinde olan mîrî çayırların otluği taşınmak içün
Çorli kadîlığından ihrâc olunagelen arabaların yazılması sene 978 Zilhiccenin
sekizinci gününde Çorli kadîsı ile bu kullarına fermân olunmağın ber-mûceb emr-i
mübin şerîfimin olunan Musdafa ve Hüseyin nâm saraclar ile mübâşeret
olundukda sâbıkâ Çorli kadîsı ve müderrisi ve re‘âyâ sının ittifâkı ile arabayı üç
nöbet idüb büyük sabana malik olan kimesneler her yıllık ve yarım sabana malik
olub dört beş öküze kâdir olan iki yılda ve fakirül hal olub iki öküz ya üç öküz
kâdir olub üç yılda bir araba ile hidmet-i mezbûraya getürmek mukarrer olub bu
makûle üzre üç nöbet olduğun re‘âyâdan---mu‘tamed alâye kimesneler haber
virdüklerin bildirmişsin imdi bu husûsa vech-i meşrûh üzre mu‘accel ne kayd
olunub min-ba‘d buldurub üzre amel olunmasın emr idüb buyurdum ki vardukda
emrim muktezâsınca re‘âyâ ya min-ba‘d vech-i mesdûr üzre istihdâm eyleyüb
emr-i şerîfime mugâyir kimesneye te‘allül ve terahi itdürmeyesin.
345/560
Yazıldı.
Mezbûr kadî efendiye virildi. Fî gurre-i Sefer sene 979 Kastamoni
kadîsına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb taht-ı kazânda
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
189
Sarıkavak nâm karyede imam olan Sefer'in karyesi halkından Murâd bin Üveys
Receb ve Nebi ve Hızır Muharrem ve İsmail ve Şa‘bân ve gayri kimesne mezbûr
imam subaşilar yanına varub dâyimâ gammazlık ve telbîs da‘vâ idüb şâhid-zôr
olmakdan hâlî olmayub gelen kadîlarınca def’i men idüb memnû‘olmaz
hakkından bu def‘a gelinmezse perâkende olmak mukarrerdir deyû şekvâ
eyledüklerin arz eylemişsin imdi buyurdum ki vardukda mezkûr imam Sefer'in
ahvâlin evkât-ı vechile hak üzre teftîş ve tefahhüs idüb göresin arz itdüğün
mezbûr kimesne olmayub yaramaz olub vech-i meşrûh üzre müslimânlara zarar u
ziyânı olduği şer‘le sâbit ü zâhir olursa vukû‘ı üzre sicile kayd idüb dahi kendüye
kay-u bend ile yarar âdemlere koşub sûret-i siciller ile Südde-i Sa’âdet'üme irsâl
eyleyesin koşub gönderdüğün âdemlere tenbîh eyleyesin ki evkât-ı hıfz idüb gaflet
ile gaybet itdürmekden ziyâde hazer eyleyeler ve hebsin teftîşin hak sarîhe tâbi‘
olub hilâf-ı şer‘-ı şerîfe kimesneye zulm ve te‘addîden hazer eyleyesin.
346/561
Yazıldı.
İznik kadîsına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb İznik'e
tâbi‘ Gürli nâhiyesinin halkı sana varub sâbıkâ İznikmid dağlarında tüfenk ile ve
saksun? ile şikâr olunmasın deyû emr-i şerîfim gönderilmesin men olunub ammâ
mezbûrlar halka töhmet olub dağları şimdiden koruni gelmeyüb hâlâ ehl-i örf
rencîde eylediklerin ve bağlarında hâsıl olan üzümi ve şikâyetlerin ve mevizin
evkâf-ı sultâni toprağlarında vakı‘ olan çeltüğün ve kök ekinlerin karacanur ve
yağorca ve sâyir hayvânât akil eyleyüb zarar u ziyân eylediklerin bildürüb
kadîmden alınageldiği üzre girü olmak bâbında isti‘can eylediklerin arz
eylemişsin imdi anun gibi zarar u ziyân eyleyen hayvanatı okla ve yay ile urulmak
emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda göresin kazâyâ arz olunduği gibi ise anun
gibi zarar u ziyân eyleyen hayvânâtı okla ve yay ile şikâr itdürüb zararların def‘ ü
ref‘ eyleyesin ammâ bu bahâne ile tüfenk ile şaka eylemek emrim yokdur tüfenk
ile dağlarda kimesne gezdürmeyüb şikâr itdürmeyesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
190
346/562
Yazıldı.
Gazze beğinin kethudâsına virildi.
Şâm beğlerbeğine defterdârına hüküm ki sen ki beğlerbeğisin Südde-i
Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Pınarbaşı Kal‘ası'nda olan hisâr-erenleri ulûfeleri
diğer yerden salınmayub muzâyaka ve zaruret çekdiklerin i‘lâm eylemişsin imdi
buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda mukayyed olub zikr olunan kal’a
neferlerine vakı‘ olan ulûfelerin diğer yerlerden salub mevâcibleri husûsunda
muzâyaka ve zaruret çekdirmeyesin.
347/563
Yazıldı.
Ahmed Çavuş'a virildi.Fî 20 Muharrem sene 979
Şâm beğlerbeğine ve defterdârına hüküm ki Kansu dâme izzühû Südde-i
Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb mecid hıfz u hırâset içün Gerekşübek sancağı
inâyet olunub lâkin livâ-i mezbûrada tereke ve sâyir makulatı bulunmayub
âsîlerden gayri re‘âyâ sı olmayub anlar dahi dağlar başında---zirâ‘at idüb zâd ü
zevâda kılınandan livâ-i mezbûrada emre durmağa kudretleri olmaduğın ve isyân
üzre olanlar ehl-i vatan değildir ki havf ile sâkin olalar sâbıkâ Kubad'a Aclun
sancağı ile virilmekle Aclun re‘âyâ sı zahîre getürmekle hıfz eylemişdir ve
muğârece a‘rabı Nasrullah ve Na‘îm oğullarıyla oda ve timiz bâ‘is hucâcdan
ziyâde kereler aldıklarıyçün idi otuz beş yıldan berü huccâcın hidmetinde olub
onar on ikişer filori kirayı kababil a‘rabı istimâlet ile her yıl birer ikişer işfe
itdürüb birer yükde on on ikişer filori menâzil beşer altışar filori atub geçen sene
mîr hâcı olub hucâci rızâ ve şükran üzre olmişlardır bu sene mübârekede ve ahere
dek tedârük eyleyüb her nireye giderken her tarafa azl haberi varmağla perâkende
oldilar--- kimesne varmadı ve hak kirasi beşer filori olan menzile on beşer olub
bir târîhde yokdur kira olmamişdir ve livâ-i Aclun dört bin tasarrufumda olub
Hızâne-i Şâm'a teslîm olunan akçe livâ-i mezbûr mahsûlundan virülüb ancak iki
yüz üç yüz filori hâsıl olmuşdur Aclun ve Gerekşübek sancakları birükdirülüb
sadaka olunursa ve Aclun livâsı beğin oğli Mehmed'in tîmârı ze‘âmete
yetişdürülmek fermân olunursa ve Hızâne-i Âmîre'me on bin sekiz altun sayemiz
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
191
olub Mezirib menzilinden Batan menziline değin hucâca harâmîsinden ve
gayriden zarar u ziyân erişürse senden tenbîh deyû eyledi imdi müşârun-ileyh
sâbıkâ Aclun sancağı sadaka olundukda beş bin filori Hızâne-i Şâm'a virmeğe
ta‘ahhüd eylemiş idi zikr olunan mikdârı filori Hızâne-i Şâm'a teslîm
olunmişmidir nicedir Südde-i Sa‘âdetimde ma‘lûm olmak lâzim olmağın imdi
kafile-i hucâcın istâm-i ahvâli ehemi mühimmândan buyurdum ki vusûl buldukda
vech-i meşrûh üzre sâbıkâ ta‘ahhüd olduği üzre ol mikdâr altuni Hızâne-i Şâm'a
teslîm eylemişmidir nicedir ba‘de's-sübût teslîm eyledi bâkî kalmışmıdır kalduği
takdîrce ba‘de's-sübût kalmışdır ve şart eyledüği üzre hidmetin uhdesinden
gelmeğe kadirse aslı ile tamâm ma‘lûm idünüb vukû‘ı üzre mufassal ü meşrûh
yazub Südde-i Sa‘âdet'üme bildüresin ana göre emr-i şerîfim ne vechile sâdır
olursa mûceb iyle amel idesin.
348/564
Yazıldı.
Ahmed Çavuş'a virildi.
Gerekşübek beği Kansu Beğe hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb
gönderüb arz eylemişsin imdi sancağına sevk eylemekden murâd-ı hümâyûnum ol
cevâbın ehl-i fesâd ü şenâ‘at erdiler? üzre olub hıfz u hırâset mühimmândan olub
---ve Şehamettin ve Hasan tedârikle i‘timâd hümâyûnum olmağın livâ-i mezbûr
sana emrim olmuş idi bu def‘a gönderilen mektûbun ahvâli içün Şâm beğlerbeği
Ahmed dâme ikbâlühû ve Hızâne-i Şâm defterdârı Hüsrev dâme ilmühû hükm-i
hümâyûnum yazılub gönderilmişdir buyurdum ki vusûl buldukda sâbıkâ
gönderilen emr-i şerîfim mûcebince livâ-i mezbûrun muhâfazasında mecd ü
merdâne olub ehl-i fesâd ü şenâ‘atden ol cevâbın tazahhur ve bâkî eylemek sa‘y
ve ihtimâmın zuhûra getürüb dahi müşârun-ileyh ile haberleşüb gönderilen hükm-
i hümâyûnum mûcebince lazımül arz olan ahvâlin Asitâne-i Sa‘âdet'üme arz
itdüresin ki sonra emr-i şerîfim ne vechile sudûr idüb mucibi ile amel olasın.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
192
349/565
Yazıldı.
Gazze Beğin kethüasına virildi.
Nablus beğine hüküm ki Gazze beği Rıdvan dame ilmuhu Südde-i
Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Nablus sancağında mücedded fermân olunan kal‘a
-i Mısır yoli ve Şâm üzerinde ve azeban ağzında olmağın azeban fesâd ü şenâ‘at
in eksük olmayub kal‘a -i mezbûrada olan beşlülerün arkasından inmeyüb kah
kızağa ve kah araban yol bağladuği mehâller üzerlerine eşkar itmeğin mahallinde
gündüz ve ba‘zı mahalde gice ile bivakt kal‘ada taşra çıkmağa lâzim gelüb ve gice
ile kal‘aya açılmak ve âdem girüb çıkmak hılâf-ı kânûn olmağla vakı‘ olan hidmet
içün gice ile asker girüb çıkmağa icâzet taleb eylemişsin imdi kal‘a gice ile açılub
âdem girüb çıkmak münâsib değildir buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda
gereği gibi mukayyed olub ve dizdâra dahi muhkem tenbîh ü te’kîd eyleyesin ki
kemâl itminan ve tayakkuz üzre olub anun gibi gâyet mühim ve lâzim oldukda
evvela muhkem yoklayub---düşmen olub ve kal‘aya zarar itmek ihtimâli olmaz ise
ol zamânda asker çıkub görmek içün kal‘a kapusun ile açub ammâ kapuda yarar
âdemler ile hazır olub asker çıkınca ve girince kabuyi evkât-ı hıfz eyleyüb gaflet
ile düşmenden zarar erişmek ihtimâli olmaya sonra netîcesi sana âyid olur ana
göre mukayyed olasın.
349/566
Evren Çavuş'a virildi.
Ferecik kadîsına ve Evren Çavuş'a hüküm ki hâlâ taht-ı kazânda üç bin yüz
seksen altı akçe yazar Yavres nâm diğer Yahyacık nâm karye doğancı tîmârı olub
mahsûl-i mîrî içün zabt olunub lâkin küllî mahsûli hâsıl olub Hızâne-i Âmîre'mde
cüz’î mahsûl teslîm olunduği i‘lâm olunmağın zikr olunan karyede sana sâbıkâda
ne mikdâr mahsûl alınmışdır kimler cem‘ eylemişdir aslı ile yerlü yerinden görüb
eğer gılal mahsûlidir ve eğer resm-i çift ve sâyir rüsûmdan ne mikdârına alınub
kimler cem‘ eylemişdir müfredâtla defterlerin getürdüb aslı ile yerlü yerinden
evkat-ı vechile teftîş eyleyüb sıhhat ile ma‘lûm idünüb vukû‘ı üzre yazub
bildüresin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
193
350/567
Yazıldı.
Kethudâsına virildi. Fî 17 Muharrem sene 979
Safed beğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb re‘âyâ
tâyifesinden ba‘zı tüfenk isti‘mal idüb ele geldikde sipâhi ve zaim âdemi yüz
deyû taallul eyleyüb ve ba‘zı zü‘amâ ve erbâb-ı tîmâr ve gayri re‘âyâ ya tüfenk
bey‘ eylediklerin bildirmişsin imdi buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda
mukayyed olub Südde-i Sa‘âdet'üme ve Şâm yeniçerilerinden ve tüfenk isti‘mal
ider sipâhi ve zü‘amâdan gayri re‘âyâya tüfenk isti‘mal itdürmeyüb her kimde
emrime muhâlif tüfenk bulunursa mîrî içün alub kabz eyleyüb sipâhiye tâbi‘
kimesnelerdir didüklerine amel eylemeyüb inâd ve muhâlefet iderlerse isim ve
resimleri ile yazub bildüresin.
350/568
Yazıldı.
Kıbrus defterdârına hüküm ki hâlâ Cezîre-i Kıbrıs'da der-mahzen olan
kalyata taşından beş yüz kantar kalyata taşı gönderilmesin emr idüb buyurdum ki
vusûl buldukda zikr olunan kalyata taşından varan beş yüz kantar mikdâri kalyata
taşın gemiye tahmîl itdürüb yarar âdemlerine ber-vech-i isti‘câl Südde-i
Sa‘âdet'üme irsâl eyleyesin ve ne mikdâr kalyata taşın bahâsı takdîr olduğun
yazub bildüresin.
350/569
Klis beği Ferhâd Beğe hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb
Bosna'nın ocak erlerinden Bahtiyar'ın karındaşı küffâra esîr olub halâs müyesser
olmayub bir esîr tedârük olunub gönderülüb halâs olmasın bildrmişsin imdi ol
cânibde tutulan esîrlerden birini virüb halâs eylemek emr idüb buyurdum ki vusûl
buldukda mezbûr içün ol cânibde tutulan esîrlerin münâsib gördüğün üzre ol
cânibe irsâl eyleyüb ıtlâki bâbında sa‘y eyleyesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
194
351/570
Yazıldı.
Rûmili beğlerbeğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb
sâbıkâ gönderilen hükm-i hümâyûnum mûcebince İskenderiye Sancağında 5999
tîmâr müteveffâ Alî bin Mehmed tahvilinden Ahmed kethudâya tevcîh olundukda
diğer Alî mütevaffânın bir karyelerin ibrâz eyleyüb ve fâtiha‘d vakı‘dir deyû
tîmârı üzerine mukarrer itdürdüğü husûsı görüb kaydları sûreti ihrâc olunub irsâl
olunduğun ve tîmâr mezbûr defter atikinde gerçi İskenderiye sancağında imiş iken
sonra vilâyet müceddedâ tahrîr olundukda Prezrin sancağına tâbi‘ yazılmağla
mezkûr diğer Alî ikinci senedir Kıbrıs seferinde olub gaybet itdi denildi gayri
vakı‘dir---Nahcevan seferindesin mukaddem duhûl itmişdir deyû ehl-i vukûf
haber virmekle merkûm diğer kalenin ihsâr-ı vîrânları görülüb sıhhat ile ma‘lûm
olmağ kâbilinden olmaduğun bildirmişsin imdi ol diğer Alî hilâf-ı vâkı‘ gelüb size
fevt olmadım fevt oldi didikleri benim deyû telbîs ile dahi husûsı niçün tetfiş
olunub cizyebaşlarından ve yoldaşlarından ve yerlüsünden ve ehl-i vukûfdan
ma‘lûm olmaya buyurdum ki vusûl buldukda mezkûrun beher-hal ahvâlin teftîş
eyleyüb sıhhat ile ûbûri---aslı ile ma‘lûm idünüb dahi müteveffânın kaydına işâret
ve mezkûri berâtı ile Südde-i Sa’âdet'üme göndermek bâbında envâ‘-ı ikdâmın
zuhûra getüresin.
351/571
Yazıldı.
Hasan Çavuş'a virildi. Fî 24 Muharrem sene 979
Klis beğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb hâlâ Beç
Kralı'na tâbi‘ olan Engros kâfirlerinden bu serhadde vakı‘ olanlar sûreta barışıklık
bâ‘in idüb düştüği serhad gazileri ile muhârebeden hâlî olmayub mümkün oldukça
madara olunub ba‘zı---tuttukları getürüldükde salıvirüb ammâ bu cânibden
tutulanları salıvirmeyüb sûret hâlî olmayub ve bekliyenler rast geldikde muhkem
ceng ü cidâl olduğun bildirmişsin imdi buyurdum ki vusûl buldukda ol cevânibi
muhkem bekledüb anun gibi sınurda bulunan ehl-i fesâdlara mecâl virmeyüb
tamâm hakkından gelmeğe sa‘y eyleyesin ve mümkün olduği sulh u salâha
müte‘allik umûra ri‘âyet eyleyesin ammâ berü cabinin sınurlarda fesâd içün gelen
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
195
maksadlara mecâl virmeyüb ele getürüb hakkından gelmek bâbında envâ‘-ı sa‘y
ve ikdâm eyleyesin.
352/572
Yazıldı.
Musul beğine ve kadîsına hüküm ki bundan akdem Musul'da sâkin olub
sürülen Basra yerlerine icâzet virilen seyyid Mehmed ve seyyîd Asker ve seyyid
Gaib ve seyyid Kasım Musul'da olmayub Diyârbekir'de ve yahud Hasankeyf'de
olmasın emr idüb buyurdum ki mezbûrların emrim üzre alakaların Musul'dan
kat’a itdürüb Diyârbekir'e ve yahud Hasankeyf'de kanda sâkin olmak ihtiyar
iderlerse anda varub sâkin Musul'da koyasın.
353/573
Yazıldı.
Şumni ve Hazergrad kadîsına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'im çavuşlarından
Kasım Çavuş'a hüküm ki sen ki kadîsın Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb
voyvoda ve nâyibleri re‘âyâya te‘addî eyledüği sâbıkâ i‘lâm olunmağın teftîş ve
arz olunmak içün hükm-i hümâyûnum gönderüldüğün voyvoda ve nâyibler ve iş
erlerinin mezalimi mümkün olduği üzre def‘ ü ref‘ olunur lâkin ba‘zı eşkıyâyı
vech-i katl nefs eyleyüb maktülün vârisleri fakir olmağla bazen inkardan ve
ba‘zen ikrâr ile bin beşyüz akçeye sulh eyleyüb din ve kısasdan feragat eylemekle
şer‘le kısâs olunmayub eşkıyâ gitdikçe baş kaldurub katl nefsden ictinâb
eylemeyüb ve buda ihrâcı cerîmelerin olmağla ihtimâm eylemezler deyû
bildirmişsin imdi buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda muakeyyed olub anun
gibi katl-i nüfus ve harâmîlik ile meşhûr olan ehli fesâdı ele getürüb dahi
ahvâllerinden bir def‘a şer‘le sorolub fasl olmayub on beş bin tereke olmayan
husûsların husamâ muvâcehesinde ber-mûceb şer‘-ı şerîf evkât-ı vechile hak üzre
teftîş eyleyüb göresin arz olunduği gibi olub katl nüfus ve harâmîlik ve
hırsuzlukları sâbit olanlardan sipâhi olmayanları mahallinde şer‘le lâzim geleni
ihrâc itdürüb sipâhi olanların ahvâllerin yazub bildiresin ve bunlardan ma‘adâ ehl-
i vukûf mütedeyyin müslimânlar yaramazlıklarına şehâdet itdükleri kimesneleri
dahi ele getürüb yarar âdemler ile mezbûr Kasım Çavuş'un alub üzerlerine sâbit
olan fesâdların sûret-i sicilleri ile Südde-i Sa‘âdet'üme gönderesin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
196
354/574
Ankara beğinin âdemi Ummut'a virildi.13 Muharrem sene 979
Mevlâna Beypazarı kadîsına hüküm ki Ankara beği piyâdeleri beği
Pervane Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Ankara sancağı piyâdelerinden
bazısına yayabaşları ve müstahdemleri hidmete teklif itdükde nöbet bizüm
değildir fevt olan yamaklarımız gider deyû telbîs şahidler getürüb sınai
piyâdelerinin nöbeti içün müteveffânın idi deyû sicilat itdürüb bu sebeb ile
nöbetlü piyâdele idare hidmet itmeyüb---avf ve te’hîr olduğun i‘lâm eyledi imdi
piyâdeler hidmetin ehemmi mühimmândandır vech-i meşrûh üzre avf ve te’hîr
olmağdır aslâ emr-i şerîfim yokdur buyurdum ki vardukda göresin arz olunduği
gibi ise anın gibi piyâde tayfasından nöbeti gelenlere edây-ı hidmet itdürüb aslâ
te‘allül ve terâhi itdürmeyesin eslemeyüb temerrüd ve inâd idenleri isimleriyle
yazub Südde-i Sa‘âdet'üme arz eyleyesin.
354/575
Abdulkadir Çavuş'un âdemi Hızır'a virildi. Fî 13 Muharrem sene 979
Kangırı beğine Çerkeş ve Kangırı kadîsına hüküm ki hâlâ Musdafa nâm
kimesne İsa ve Mûsa ve Osmân nâm kimesneleriyle karye-i Orman'da sâkin olub
fevt olan Kadri Çavuş'un Rukiye nâm hâtûnun Bayezid nâm sağir oğlanları ve
hebsini elinden çeküb alub aher karyeye iledüb İsa nâm kimesne nikah da‘vâsın
idüb emr-i şerîfe mütevâri men‘ile mezbûr Bayezid'i ve Hüseyin olan Hasan nâm
kimesne taleb itdükde itâ‘at eyledüği Südde-i Sa‘âdet'üme istimâ‘ olamağın
buyurdum ki vardukda ihzâr eyleyüb gaybet iderlerse şer‘le buldurması lâzim
olanlara buldurub getürdüb bir def‘a şer‘le fasl olunmayub üzerinden on beş bin
mürûr itmiş değilse ber-mûceb-i şer‘-ı kavîm teftîş idüb göresin kazâyâ arz
olunduği gibi bâde's-sübût bu fesâd iden sipâhi ise habs idüb arz eyleyesin değilse
ol bâbda muktezâyı şer‘-ı kavîmle amel idüb şer‘le lâzim geleni icrâ idüb hialf-ı
şer‘-ı şerîfe kimesneye iş itdürmeyesin tezvîr ü telbîsden şühûd-ı zûrdan hazer
idüb kaziyyede medhal olmayanı dahl itdürmeyesin inâd ideni segidüb eslemeyeni
ve mehtac arz olanı yazub bildiresin.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
197
4.2. Hükümlerin Özeti
179 / 266
Cezayir-i Garb beylerbeyliğinin Ahmed Paşa'ya tevcih edildiği,
memleketin korunması, halkın emniyet ve refahının sağlanması hakkında.
180 / 267
Gümüş kazası ulema ve ayanı tarafından sunulan arz-ı hâle binaen fesad ve
zulmü bildirilen Amil oğlu Mirza'nın tutulup gönderilmesi hakkında.
181/268
Tunus'ta, babalarından ve atalarından kendilerine intikal etmiş olan
birtakım kimselerin, ellerindeki ve tasarruflarındaki zaviyelere hiç kimsenin
müdahale etmemesi, daha önce nasıl tasarruf sahibi oldularsa, bundan sonra da
öylece tasarruf sahibi olacaklarına dair.
183/269
Emîr Ahmed'in Cezayir-i Garb beylerbeyliğine idareci olarak atandığı, bu
vesileyle halkın huzur ve refahının temin edilmesi, memleketin düşman
saldırılarından korunmasına dair.
184/270
Tire'de Kestane Dağı'nda Dâru'l-kur'a evkafına ait olan kestanelikten ağaç
kestirilmemesi ve bu hükmün diğer yerler için düşünülmemesi hakkında.
184/271
Pertev Paşa'nın haslarındaki sebze ne suretle hüccet olunmuşsa
üzerlerindeki akçenin tahsil edilmesi hakkında.
185/272
Vezir Pertev Paşa'ya tekaüd olunan üç köyün mahsulâtının o tarihten
itibaren Pertev Paşa'nın zabt ve tasarruf etmesi hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
198
185/273
Malatya'da şehirlinin hayvanları var iken ulağa beygir lazım olunca yolcu
hayvanlarının alındığı işitildiğinden şehirliye ait hayvanlar var iken yolculara
ilişilmemesi hakkında.
186/274
Ağriboz beyinin memleketin korunması hususunda daha dikkatli
davranmasına dair.
187/275
Keşan'ın Çiftlik köyünden olup İstanbul'da mahbus iken kurtulan Sefer'in
kefaletle ile bırakılması, tüfenk defterini göndermesi ve harp için yazılması
emredilen gönüllülerin tehiri caiz olmadığından acele toplayıp beraberinde
getirmesi hakkında.
187/276
Tekfurköyü ahâlisi, naibleri Hüseyin'in zulmünden şikayet ettiklerinden ve
yerli naib istihdamı memnu olduğundan teftiş edilerek icabının yapılması
hakkında.
188/277
Divan-ı Mısır'da kapıcılık hizmetinde olan Musa ve Yusuf isimli şahısların
divana arzuhale gelen fukarayı rencide ettikleri bildirildiğinden arz olunduğu gibi
ise mezalime son verdirip tekrar şikâyete meydan verilmemesi hakkında.
188/278
Mısır'da iltizam ettiği mal-ı mîrîyi vermeden ölen Mehmet'in bütün
mallarını hala aynı hizmette bulunan kardeşi Ahmet'in aldığı bildirildiğinden bu
durumun tahkik edilip bildirilmesi hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
199
189/279
Bayram ile beraber bazı kimselerin Kızılbaş olup, Kızılbaş ayini ile bazı
muamelelerde bulundukları hakkındaki duruma cevap olup teftiş edilip arz
olunduğu gibi ise sicil suretleri ile mahfuzen gönderilmeleri hakkında.
189/280
Alaşehir'in Küçükşeyhlü köyünden Ece oğlu Ahmet'in bir münâzaadan
dolayı şer'e davet olunca şeriata ve şeriatı ihdas edene ağır küfürler ettiği sabit
olması nedeniyle müftülükçe katline fetva verildiği Kütahya kadîsı Muslihiddin'in
işarına atfen, kazasker tarafından bildirilmekle fetva ile amel olunması ve
bildirilmesi hakkında.
190/281
Bozcaada kalesindeki hisar gediklerinin çocuklara, malul ve düşkün
ihtiyarlara verildiği haber alındığından, öyle ise gedikleri onlardan alınıp yararlara
tevcih edilmesine dair.
190/282
Vezir Musdafa Paşa tarafından arz edildiği üzere, kendisinin bina eylediği
köprüden sancak beyine bac-ı ubur yazılmış değil iken köprüden geçen ulus
taifesinin her hanesinden altışar akçe vesaire aldırıp teaddi eylediği
bildirildiğinden, eğer öyle ise bundan böyle bir şey aldırılmaması ve muhalefet
edenlerin bildirilmesi.
191/283
Edirne'de at pazarında at satarken subaşı tarafından yakalanan tatarların
Südde-i Sa‘âdet'e gönderilmesi.
191/284
Ağriboz beyinin, donatılıp kendisine gönderilen yirmi kıta kadırgayı da
yanına alıp, düşman tarafından gemilere bir zarar erişmemesine çalışması ve
sancağın zabtını itimat ettiği kimselere bırakması.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
200
191/285
İlbasan beyi mektup gönderip, gönüllü reislerden Murad'ın Venedik
gemilerinden bir gemiyi Venedik'e gider iken tutup hizmette bulunduğundan,
gemisine dahl olunmamak ricasında bulunduğundan, reayaya teaddisi olmaması,
emre muhalif davranılmaması hakkında.
192/286
Silistre beyinin daha öncede emr olunduğu üzere sancak askerini toplayıp
kendiside cebe ve cevşenlileri ile hazırlanıp hizmet düşen yere varması ve Vidin
alay beyine hüküm yazılıp hizmet düşerse sipahileri ile yanına varması
emredildiğinden lazım olunca yanına çağırmasına dair.
192/287
Semendire beyi; evvelki emre uygun olarak Semendire alay beyi bir
miktar sipahi ile Kilis'e gönderilmiş midir ve ne zaman yola çıkmıştır bildirmesine
dair.
193/288
Vulçitrin beyi, sancağından alay beyini, züema ve erbab-ı tımarını
kanunname mucibince hazırlayıp kendiside cebe cevşenlileri ile hazırlanıp bir
yerde toplu bulunması ve hizmet lazım gelen yere varması.
193/289
Alacahisar beyi, evvelce de emredildiği üzere sancağının alay beyi ve
zuama ve erbab-ı tımarı ile acele Növe'ye varıp sancağı düşman taarruzuna maruz
olan Hersek beyinin münasip gördüğü surette hizmette bulunması hakkında.
193/290
Kastamonu kazasının Ortaperamlu köyünde Hacı Nasrullah adlı birinin
ihdas eylediği zaviyenin şakiler yatağı olduğu bildirildiğinden bizzat tetkik edilip
neticesinin bildirilmesi.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
201
194/291
Ayasofya Cami'sinin duvarı ve kemerleri arasında, bazı kimselerin ihdas
ettikleri hela ve oda gibi camiye zarar veren hadisatı gösterdiği lüzuma binaen
kaldırmak için mahalline gidilmesi ve muhalefet edenleri bildirilmesi hakkında.
195/292
Düşmanın Mora'ya taarruz fikrinde olduğu haber verildiği ve Mora
sipahileri Mizistre muhafazasında olup Tırhala beyide henüz gelmediğinden asker
sıkıntısı olduğu ve sipahleri ile Mora'ya acele yetişmesi için Tırhala beyine tekrar
emir yazıldığına ve düşmana terike verdiği cihetle tutulup hakkından gelinmesi
emredilen Zülfikar'ın Mora nazırı Mehmet çavuş yanında olduğu işitildiğinden
ondan isteyip emrin yerine getirilmesine dair.
195/293
Tırhala beyinin, sancak askeri ile Mora muhafazasına gitmesi emredildiği
halde henüz gitmediği bildirildiğinden ve düşmanın Mora'ya taarruz ihtimali
olduğundan, altmış sipahi ile çeribaşısını Tırhala muhafazasında bırakıp, kendisi
diğer sipahiler ile acele Mora'ya gitmesine dair.
196/294
Ağriboz beyinin kendisine Vidin sancağı tevcih edildiğinden acele gidip
Boğdan tarafına bir hareket olursa Silistre beyi Hamza ile birlikte hareket etmesi.
196/295
Ohri beyinin bildirdiğine göre isyan ve şakavet halinde bulunan livanın
aşağı nahiyesinde olan bazı köyler ahâlisine, itaat etmeleri için istimalet verilmesi
ve muhalefetleri halinde haklarından gelinmesi, fakat itaat edenlere ilişilmemesi.
197/296
Anadolu beylerbeyi; daha önceki Donanma-i Hümâyûn muharebesinden
sonra İnebahtı'ya ve Edirne'ye gelip yoklanan sipahilerin defteri gönderildiğinden
bahisle defterde yazılanlardan başka kendisine gelenlerin nerede gemiye binip
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
202
nerede çıktığını tahkik ederek muharebede bulundukları anlaşılanların tımarlarını
bir deftere yazıp göndermesi ve verilecek emre göre muamele yapması.
198/297
Vulistin kazasında beş köyün isyan edip peksimet için buğdayları
olmadıkları ve kürekçi vermediklerini Delvine beyi bildirdiğinden, donanma ile o
tarafa varınca isyanları sabit olursa baş müfsitlerinin hakkından gelinip
diğerlerinin küreğe konulması hakkında.
198/298
Vezir Sinan Paşa'nın adamları Südde-i Sa‘âdet'e gelib geri gitmeleri için
Anadolu beylerbeyinin bir kalyata ile adamları irsal eylemesine dair.
198/299
Ağriboz'da bazı rahiplerin düşman ile muameleleri olup düşmana haber
verdikleri cihetle bu durumun ortadan kaldırılması lüzumunu Ağriboz beyi
yazdığından kendisinin fikrini ve manastırın metaneti silahı olup olmadığının
bildirilmesi.
199/300
Maden işine vakıf olduğunu söyleyen zaim Osman Gologoviçe köyü
yakınında top maden bulup işletmek için havas-ı hümâyûndan ve sancak
haslarından bazı köylerin tayin edilmesini istediğinden deruhde ettiği vechi ile
madeni ihya edip işletmek için mezkur köyler ahâlisini istihdam edecek olduğu
eminler ve sancak beyleri ve sairenin mani olmaması ve lazım olursa imeceye
müracaatla işin bitirilmesine çalışılması hakkında.
200/301
Bosna sancağına tabi Kamangrad yakınında Gologoviçe nam mahalde
maden hizmetine tayin olunan köyler halkının ihmal etmelerine müsaade
edilmeyip madenin ihyasına çalışılması hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
203
200/302
Bosna sancağına tabi Kamangrad civarında ihya edilecek demir madenine
çalışmak üzere sancaklarından gidecek madencilere mani olunmaması.
201/303
Koçanya Dağları muhafızları olan martalozlar serdarı zaim Mustafa gelip
eskiden beri muavenetle mükellef olan derbend köylerinin mukayyed
olmadıklarını ve martalozların hizmete gelmediklerini bildirdiğinden, hizmet
etmeyen martalozların küreğe konulmak üzere gönderilmesi ve derbend köylerine
eskisi gibi muavenet ettirilmesi, karşı çıkan köy olursa isminin bildirilmesi.
201/304
Boğazhisarlarında yakalanan arpa ve buğday yüklü iki geminin satış
olunması emr edilerek akçasını mîrî için zapt ettirilmesi hakkında.
201/305
Kite kadîsının, Tophâne-i Âmire ihtiyacı için reayaya beş bin çeki çam
odunu kesdirip rencber gemileri ile tophaneye göndermesi, odun bedelini şimdiye
kadar verile gelen yerlerden vermesine dair.
202/306
Muton'da olan at gemilerinin tamir ve kalafata muhtaç ise hemen yapılıp
bildirilmesi.
202/307
Erzurum beylerbeyinin; Ergani beyi mektup gönderip Ergani kalesi
dizdarının kale ile ilgilenmediği ve oğullarının şirret ve şakavet üzere olup vakıf
köylerine teaddide bulundukları, hisar erlerinin mevacibini aldıklarını
bildirdiğinden, sabit olacak hukuku sahiplerine verildikten sonra, merkumun
oradan alakasını kesip taallukatı ile beraber sürülmek üzere Trablus beyi
Muzaffer'e göndermesi.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
204
203/308
Fesad ve şenaat üzere olup bir fitne ihdas etmek üzere olduğunu Baf
gönüllüleri ağası Mehmed'in işarına atfen bildirdiği Propavla nam hristiyanın
hakikaten Venedikli ile fesad çıkarması ihtmali varsa, beraber tutulup siyaset
edilmesi, ancak bu bahane ile kendi halinde olanlara ilişilmemesi hakkında.
203 /309
Arnavud kafirlerinin korkusundan iki kıta darbzen konulan Yolca
kalesinin düşmana dayanır kale olmadığı bildirildiğinden, darbzenlerinin alınıp
başka kaleye konulması, Semud Kalesi gibi olmaktan kaçınılmasına olunmasına
dair.
204/310
Sinop'da yapılmaya başlanan ve Süleyman reis tarafından yaptırılan
gemilerde çalıştırılan Bafra ve Samsun reayasının kürekçileri avf olunmak hususu
mümkün olmadığı ve gemileri ikmale çalışması.
204/311
Bostan Çavuşun, ilkbaharda gaza ve cihad içün çıkarılacak donanmaya
Kaz Dağı, Karaburun'da ve Balcılar'da harbe kadir silah kullanmaya mahir sekiz
yüz mümkün ise dahi ziyade yarar yiğitler yazıp, on nefere bir bölükbaşı ve
cümlesine bir serdar tayin edip, nevruzdan sonra Dergâh-ı Mu'allâ'ya göndermesi
hakkında.
205 /312
Akkirman'daki üç kalyatadan ikisinin İstanbul'a gönderilip birinin orada
kalması emredilmiş ise de oraların sığ olmasından dolayı kalyatalar düşman
kayıklarına karşı işe yaramadıkları cihetle hurda kayıklar yapılması lazım olduğu
işitildiğinden, hassa erlerinden Sarı Ali'ye veya başkasını gönderip kullanmak
kabilse iki kalyata bırakmasını değilse hurda kayıklar yaptırarak o tarafları
muhafaza etmesini tembih eylemesi.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
205
205/313
Akkirman'da ki üç kalyatadan ikisinin İstanbul'a gönderilmesi bildirilmişse
de o tarafta düşmanın kayıklar ve şaykalarla faaliyete bulunduğu ve sığ olması
dolayısı ile kalyataların işe yaramadığı işitildiğinden mümkünse ufaklarından
ikisini alıkoyup kullanmak, değilse hepsini gönderip ve üç hurda kayık yaptırıp
muhafazaya bakmak için bir reis gönderildiğine dair.
206/314
Selanik kadîsının bildirdiğine göre Selanik mahzenlerinden Hızır reis
gemisi ile gönderilen dört üz altmış kantar ve dokuz lodre kükürdü, gelince alıp
navlununu vermesi hakkında.
206/315
Düşmanın Körfus'da ki donanmasından başka kırk kadırgayı Manya
asilerine gönderdiği ve orada askere çok ihtiyaç olduğundan hakkındaki, tayin
edilen iki yüz yeniçeri ve üç yüz ulufecinin varıp varmadığı, her kalede ne kadar
muhafız bulunduğunun bildirilmesi ve yardıma memur Tırhala beyi Bayezid'e
haber gönderilip düşmanın tecavüzüne mani olması hakkında.
207/316
Mora beyi, Muton kalesindeki top vs. tamiri için ihtiyaç olunan
malzemelerin varıp varmadığını sorulması ve yeni siparişlerin gönderilmesi için
kaptana ve topçu başına ahkâm yazıldığını beyan ederek eski ve yeni
gönderilenlerle tamir ve noksanı ikmal etmesi ve muhafazaya itina eylemesi
hakkında.
208/317
Mora beyi arzına binaen, daha önce gemiler ile ne kadar eşya verilip
verilmediği, henüz gönderilmemişse sipariş olunanlara beraber acele gönderilmesi
hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
206
209/318
Mora beyi Mehmed mektup ile bildirdiği üzere, lazım olan top yuvarlağı,
fitil otu ve sair levazımı tedarik edilip gönderilmesi hakkında.
210/319
Üç yüzden fazla reis ve iki bin üç yüz seksen beş nefer azeb olduğu, ancak
üç yüz seksen beş neferin başka hizmetlerde olduğu, gemi azeblerinin ikmali için
yedi yüz yirmi nefere ihtiyaç olduğundan, gerekli önlemlerin alınarak her bölüğün
on kişi yapılarak noksanın telafi edilmesi, gelmeyenlerle hizmette ihmali olanların
gediklerini başkalarına verilmesi hakkında.
211/320
Mora beyinin bildirdiğine göre, sancağında düşman ile ittifak halinde olan
reayanın haklarından gelinerek, isyanları açık olanların Anatoli'da olan hassa
gemilerine küreğe konulması, fesada teşebbüs eden önderlerin hapsedilmesi ve
yaptıklarından haber verilmesi ve muhafaza tedbirlerinin alınması hakkında.
212/321
Mizistre sancağına tabi Kalamata nam kasaba ile ilgili olup tamam
değildir.
213/322
Kefe beyinin, daha öncede emredildiği üzere livadan yirmi kadırga
kerestesi ihzar edip bildirmesi ve İstanbul'un zahireye ihtiyacı olduğundan,
zahirenin temin edilerek defterleri ile birlikte göndermesi hakkında.
214/323
Gümilcine'den ihzar olunan urganları Yeniada'da yapılan gemilere
ulaştırmak için yola çıkarılacak arabalar her kazaya gelince hemen çift tedarik
edilerek diğer kazaya gönderilmesi ve dönecek boş arabaların da o tarzda
Gümilcine kadîsına iadesi hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
207
214/324
Yeniada'da yapılan gemilere urgan lazım olduğu bildirildiğinden İstanbul'a
gönderilmek üzere Gümilcine'de büktürülen urganları üstübi ile sarıp ve arabalara
yükleyip kazadan kazaya Yeniada'ya ulaştırılmak üzere civarındaki kadıya
göndermesi ve irsal tarihinin bildirmesi hakkında.
215/325
Kili'de bazı keşişler mektublarla tutulup İstanbul'a gönderilmiş ve bazı
kimselerin tebdili suretle dârü'l-harbe mektuplar götürecekleri işitilmiş
olduğundan Eflak, Boğdan ve Leh taraflarına kimsenin salıverilmemesi ve o
tarafa gitmek üzere oldukları işitilecek kimseleri kefalete bağlayıp isim ve
resimleri ile bildirilmesi, İstanbul'un zahireye ihtiyacı olduğundan gemilerle fazla
zahire göndermeğe çalışılması. (Suretleri Rusçuk ve İshakçı ve İbrail kadîlarına)
216/326
Eflak'ta tutulup İstanbul'a gönderilen bazı keşişlerin ifadelerine göre
Selanik kilisesinde patrik olan Yasef'in cemaati toplayarak bi'l-müşavere Leh ve
Moskov taraflarına bazı kağıtlar yazıp Melaharlu papa Gregoryu'ya verdiği
anlaşıldığından mezkur papazların kağıtlarla beraber tutulup ve müşaverede
bulunan diğerlerininde yakalanıp İstanbul'a gönderilmesi hakkında.
216/327
Silistre beyinin, sancağının zaim ve sipahilerini harp silahları ile hazırlayıp
nereye emredilirse hemen hareket etmesi hakkında.
217/328
Çırnova Kadîsı'nın, Tameşvardan Balçık iskelesine gelecek barutu
kendisine teslim için Semendire Beyine ve kadîsına emir verildiğinden, barut
gelince temessükleri ile alıp arabalar ile Varna kadîsına göndermesi.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
208
217/329
Tameşvardan Ruscuk iskelesine gelecek barutun Varna'ya gönderilmesi
emr olunduğundan usulüne uygu kabz edilip, orada yapılan gemiler orada iseler
onlara, değilse rencber gemilerle İstanbul'a gönderilmesi.
218/330
Temaşvar beylerbeyinin, Temaşvar'da hazır olan barutu Pançova
iskelesine gönderip, oradan Ruscuk kadîsına gönderilmek için Semendire Beyine
miktarını bildirmesi ve barut tedarikinde çok gayretli olunması hakkında.
218/331
Semendire beyine ve kadîsına hüküm ki, Temaşvar caniblerinden
gönderilen bir miktar ıslanmış barutun, topçulara kurutturulup hıfz olunması ve
Temaşvar'dan Pançova iskelesine gelecek barutunda mîrî gemilerle Ruscuk
iskelesine gönderilip, Çırnova kadîsına teslim olunması hakkında.
219/332
İzmir'de tutulan Dubrovnik gemisine mîrî bezi yüklemekle beraber Tire'de
büktürülmekte olan urganları da yükleyip, düşman gemilerinden zarar gelmemesi
için gaflet üzre olunmaması.
219/333
Tire'de yapılması ferman olunan urganlardan hazırlandığı bildirilen
kısmının Dubrovnik'ten alınmış bir gemiye yüklenmesi için Midüllü ve Sakız
beğlerine hüküm gönderildiğinden, gemi o tarafa gelince yükleyip miktarının
bildirilmesi hakkında.
220/334
Mehmed Çavuş; emir mucibince Kıbrıs'a iki Karamürsel gemisi ile tereke
gönderdiği ve donanma mühimmi için ihzar olunan peksimedin dört bin kantarı
sarf edilmediği bildirildiğinden, peksimeti Kıbrıs'a göndermesi ve orada yapılacak
gemiler için taze peksimet pişirilmesine dair.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
209
220/335
Sabıka Mat Kadîsı olub bilfiil Uzuncaova'da sakin olan Mevlana Şaban'ın
çavuş ile İstanbul'a gönderilmesi hakkında.
221/336
Şam beylerbeyinin, Şam hazinesinin ahvali muhtel olup mal tahsili kabil
olmadığı ve beyliğin hazine işine müdahaleden çekindikleri işitildiğinden kendisi
mala nazır olup bakayayı tahsil ettirmesi ve malumat vermesi hakkında.
221/337
Tırnova ve Lofça kazalarının bazı karyelerinde hırsızlık ve şakavet
yapanlar ve bunlara yataklık ettiği bildirilen Mahmud'un tutulup ve teftiş edip
cürümleri sabit olursa hapsederek bildirilmesi hakkında.
222/338
Kaptan Ali Paşa'nın, Cezayir-i Garb beylerbeyi Hasan mektup gönderip
Cezayir'e gitmek için otuz kadar kadırgaya ihtiyaç olduğunu bildirdiğinden
bahisle o miktar çok olduğundan mümkün olduğu kadar tedarik edip
müşarünileyh beylerbeyliğine göndermeğe çalışması ve Gerine beyi Mustafa'ya
Trablusgarp Beylerbeyliği tevcih edildiği ve Kıbrıs'a gitmesi emir olunan gemileri
Sığla beyi Recep ile göndermesi.
222/339
Mîrî esirlerden dülger, kalafatçı, urgan, bükücü gibi gemilere müteallik
sanat bilenlerin yanlarına şakirt olarak birer ikişer esir verilip tersaneye lazım
sanatları talim ettirilmesine dair.
223/340
Midilli ve Sakız beyleri; tereke ile düşmana giderken tutulan gemilerin
reislerinin teftiş edilip tereke kimlerden ve nerelerden aldıklarının öğrenilmesi
hakkındaki emirler mucebince muamele yaparak neticesini bildirmeleri.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
210
223/341
İzmir'de tutulan Dubrovnik gemisinin tutulması ahidnameye mugayirdir
diye itiraz edildiğini bildirmişsede, eski emir mucibince yükü ambara boşaltması
ve orada toplanan mîrî bezini ve kendiri gemiye yükletilip Midilli beyine
gönderilmesi hakkında.
224/342
İzmir iskelesine bazı kumaş ile bir Frenk parçası gelip Dubrovnikliye ait
olduğunu bildirildiğinden dolayı, gemiye salıvermeyip, Menemen ve Tarhanyat,
caniblerinde hazırlanmış olan mîrî bezleri yükletip, Sakız ve Midüllü beylerinin
gemilerine katıp boğaz hisarlarından içeri göndermesi ve Venedikli, Françeli
adıyla o taraflara gelecek gemilerin salıverilmemesi hakkında.
224/343
Sivas sancağında Yörük taifesinden Sabit nam kimesnenin Budun'a
sürülmüşken yine gelip fesad üzere olduğundan mezburun Dergâh-ı Mu‘alla'ya
gönderilmesi.
225/344
İzmir Kadîsı; mîrî ye müte‘allık kendir, urgan tamamlandıkça başkasına
kendir ve urgan aldırmaması hususunda defalarca hükümler gönderilmişken, bazı
rencber gemilerin İzmir'den urgan getirdikleri haber verildiğinden, emre aykırı
davranılmaması, iş tamamlanıncaya kadar dışarıya urgan ve kendir sattırmaması
hakkında.
225/345
Mekke yolunda, Arafat ve Müzdelife ve Mekke'de şer‘ ve kadimden ola
gelene muhalif bazı olaylar olduğu bildirildiğinden, bu gibi işlerin ortadan
kaldırılarak, hacıların güven ve huzurunun sağlanması hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
211
226/346
Van beylerbeyinin, yukarı canibden yarar casusları eksik itmeyerek sahih
haberleri edinmesi hakkında.
226/347
Kaptana hüküm; bazı reislere tahsis edilen ulufelere ve reis ve azeb
hususunun henüz teftiş olunamadığına ve iki yüz kagırga, otuz bin cenkci
lüzumuna binaen reislerin ahvalinin görülmesi mühim olduğundan harp esnasında
kenara kaçanları tutup hapsetmesi ve onların ve harpte gemileri batan reislerin
ayrı ayrı defterlerini yapıp göndermesi ve kadırgalara para ile gönüllü cenkçi
yazması ve dışarıdaki kadırgaları kürekçi yazılması için içeri alması münasip
olmayıp nafaka ve mangalarını tam olarak zarurette kalmamalarını mezkûr
kadırgaların reislerine tenbih eylemesi hakkındadır.
227/348
Tersane-i Amire'de sanat ehli olanlardan iş işleyenler sabahtan öğleye
değin çalıştıkları haber alındığından, akşama dek çalıştırıp olageldiği üzere ikişer
akçe nafakalarını verilmesi hakkında.
227/349
Sabıka Vezir Sinan Paşa'nın; deniz muharebesinde Kaptan Ali Paşa
tarafından esir edilen bir hristiyan kaptan ile evvelce Kaya tarafından alınan gemi
kaptanının yanında oldukları haber alındığından ikisinide Kaptan Paşa'ya teslim
etmesi ve Eğriboz dizdarının bildirdiğine göre Körfus'da esir edilerek oraya
getirilen ve bahasını verip halas olmak üzere olduğunu söyleyen bir Venedikli'yi
buldurup gönderilmesi hakkında.
228/350
Karlıeli beyinin bildirdiğine göre düşmanla ittifak edip isyan halinde olan
Anyonad köyü hristiyanlarının hakkından gelinmesi için hüküm gönderildiğinden
Yanya beyinden yardım ister ise kafi kuvvetle varıp birlikte hareket etmesi
hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
212
228/351
Karlıeli beyinin bildirdiğine göre düşmanla ittifak ederek isyan halinde
olan, üzerlerine gönderdiği Hüseyin nam voyvodası ile yedi adamını öldüren
Anyonad köyü hristiyanlarının üzerine kâfi kuvvetle varıp haklarından gelmesi ve
lüzumu halinde muavenet için Yanya beyine emir yazılıp kendisine gönderildiği.
229/352
Yapılmakta olan gemiler için top döküp hazırlamak için görevlendirilen
topçu başının işe devamsızlığı ve ihmali haber alınarak emri verildiğinden bizzat
kendisi de tophaneye giderek topların eriştirilmesi.
229/353
Daha öncede emredildiği donanma gemileri erişinceye kadar toplarının
hazırlanması ve çıra gelince hemen alıp kullanılması hakkında.
230/354
Tophane hizmetine tayin olunan Saruhan piyadelerinin Nevruz'a kadar
hizmette kalmaları emr edildiğinden, top yapımında ikdam edilmediği
işitildiğinden gece gündüz çalışarak yakında bitecek gemilere lazım topların
eriştirilmesi hususunda.
230/355
Hazırlanması daha önce emredilen beş yüz yeniçeri ile hasekiyi, Silistre'ye
gönderilmesi ve hareket tarihinin bildirilmesi.
231/356
Semendire beyine ve kadîsı; sancak dâhilinde yapılması evvelce emredilen
iki yüz kıta gemiden başka bazı mühim işlerde kullanılmak için şaykalar dahi
yapılmasına ve emrin ne vakit gelip ne vakit işe başladığının ve şu anda ki
vaziyetin ne olduğunun bildirilmeleri hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
213
231/357
Belgrad'a varınca kürekçi salınan yerlerin kadîları ve kürekçi
mübaşirlerinin, daha önce de emredildiği üzere kürekçilerin nevruzdan evvel
İstanbul'a eriştirilmesi için çok çalışılması, gecikme vuku bulursa kadîların azl ve
mübaşirlerin ulufeden mahrum bırakılacağında dair.
232 /358
Kıbrıs mühimmatı için İçelili'nden ihraç olunan zahire ve nüzulün
teslimatı muhasebeleri ve terekelerinin mühürlenip gönderilmesi, bakiyesinin
defterlerinin ve temessüklerinin gönderilmesi hakkında.
232/359
Körfus'da esir olan Uluc'un gemisi ve saire hakkında. Mükerrer diye
çizilmiştir.
234/360
Vezaretten mütekaid Pertev Paşa'nın, daha önce Aydın alay beyine
yaptırdığı sipahi yoklaması defterini ve donanma seferindeki ruus ve kayıtları
acele Südde-i Sa‘âdet'e göndermesi hakkında.
234/361
Akkirman beyi; Leh Kralına Dergâh-ı Mu‘allâ çavuşlarından Turgud
Çavuş ile gönderilmiş olan name-i hümâyûn, oraya ne gün gelip ne gün kral
tarafına gittiğini ve henüz gelmemiş ise bulunduğu yere dair haber olup
olmadığını bildirmesi hakkında.
235/362
Yeniçeri Ağası'nın, tersanede yapılacak gemilerin acele bitirilmesi için
dülgerlik ve kalafatçılık gibi tersaneye müteallik sanatlar bilen bütün acemi
oğlanlarını tersaneye gönderip defterinin vermesi hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
214
235/363
Niğde beyinin; daha önce emredildiği üzere Konya'ya varıp vilayetin
muhafazasına çalışması, tuttuğu mücrimleri küreğe konulmak üzere Kıbrıs
gönderip malumat vermesine dair.
236/364
Karabüyük'ün düşmana esir olan bir ulucundan kalıp İnebahtı'da bırakılan
ve merkumu kurtarmak için alınan bir mîrî esiri kaptanın şehit olduktan sonra ne
olduğunu tahkik edip buldurması ve donanma Ağriboz'da kale üstünde görülen
Körfus'da esir edilmiş bir hristiyan buldurup ve Pertev Paşa nezdinde olduğu
bildirilen iki esir kaptanı alıp hepsini muhafaza altına aldırması hakkında.
237/365
İstanbul, Galata ve Haslar kazalarında tutulan mücrimlerden şimdiye kadar
tersaneye teslim edilenlerin mikdarını bildirilmesi, bundan böyle oralarda tutulan
mücrimleri kadîlar marifeti ile muhtesiplerden alınıp küreğe konulması,
İstanbul'da tutulan mücrimlerin kendisine teslimi için İstanbul kadîsına ve
Mısır'dakilerin İskenderiye gemilerinde küreğe konulması için Mısır'daki Sinan
Paşa'ya hükümler gönderildiği ve Kapudan'a teslim olunduğundan mukayyed
olunması hakkında.
237/366
İstanbul kadîsının, İstanbul'da mahpus olan mücrimlerin defterlerini
yaptırıp sicilleri ile birlikte tersaneye küreğe vermesi ve miktarını bildirmesi,
bundan sonra gelecek mücrimleri de subaşına cerime aldırmadan Kapudan'a
teslim etmesine dair.
238/367
Karaman vilayetinde ihracı ferman olunan kürekçilerin Nevruz'dan evvel
İstanbul'a gelmeleri lüzumuna binaen kadîlara tekrar yazılıp kendisine gönderilen
hükümleri acele kadîlara verip ve bu hususa memur olanlar üzerine durup
vaktinde yetiştirilmesine çalışılması.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
215
238/368
Edirne kadîsı; Bursa'dan ihracı ferman olunan kürekcileri muaccel ihrac
mahalline teslim etmesi ve zikr olunan kürekcileri ihrac etmeden bu canibe avdet
etmemesi hakkında.
238/369
Erim kadîsına ve Nazır Mümin'e gemilerin acele yapılması ile ilgili
yazılan hüküm tamam değildir.
239/370
Kıbrıs'dan ihrâc olunan esirlerin pençikleri iltizam eden şahısda üzerindeki
malın tahsili vs. hakkında .
240/371
Anadolu vilayetinde olan kadîların; Kıbrıs adasında ihraç olunan esirlerin
penciklerin iltizam eden Karaman züemasından Mehmet bazı beylerbeyi ve
sancak beyi ve sairenin pencik vermeden bir çok esir geçirerek iltizama noksan
verdiklerini şikayet ettiğinden mübaşir Mehmet çavuş gelince her kimin pencik
vermeden esir çıkardığı sabit olursa resminin tamamen mültezime verdirilmesi.
(Suretleri Karaman ve Rum ve Arz-ı rum ve Şam ve Halep ve Dülkadir ve
Diyarbekir ve Van vilayetleri ile Kıbrıs ve Rodos adalarındaki kadîlara
yazılmıştır.)
243/372
Tokat ve Kosun kadîlarına hüküm; donanma peksimeti için olan 373
numaralı hükmün mükerrer bir kısmıdır.
243/373
Tokat ve Kosun kadîlarının; donanma için havâss-ı hümâyûn terekesinden
peksimet pişirtip vaktinde eriştirmeğe çalışmaları.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
216
243/374
Sinop kadîsının; denizciliğe vakıf ve bir parça reis olan sofi Mustafa'nın
orada yapılmakta olan yirmi beş gemiden birine reis yapılması hakkındaki arzına
cevap olup haline göre riayet edilmek için gemilerden birini tamamlatıp İstanbul'a
getirmesini tembih eylemesi hakkında.
244/375
Halep kadîsının; Venedik'de olan bu taraf tacirlerinin Dubrovnik'e
gönderildikleri haber alınınca salıverilmeleri emredilen oradaki Venedik
tacirlerinin ikinci bir emirle çalışmalarına müsaade edildikten sonra bir miktarının
tebdil kıyafetle tagayyür etiklerine ve muhafaza altında bulundurulmazlarsa
hepsinin gitmesi muhtemel olduğuna dair işarına cevaben tagayyür edenlerin
kefillerine yoksa lazım gelenlere buldurup miktarını bildirmesi.
245/376
Kaptan'ın, Filek sancakbeyi Mahmud'un serhattan gönderdiği on esiri alıp,
istihdam eylemesi ve teslim olduğuna dair temessük vermesi.
245/377
Silistre livası kadîları; Varna'da on beş kerestesine yardım emri üzerine
ahâliye parası ile araba, kenevir ve kereste teklif olununca, çoğunluğu akıncı,
yağcı, küreci ve eşkinci yamaklarıyız diyerek karşı çıktıklarından dolayı, bu
seferki hizmette sair zamanlar gibi istisna olmadığını ihtar ederek, taallül
edenlerin isimlerinin bildirilmesi ve akıcıların emir olmadıkça hizmet teklif
ettirilmemesi hakkında.
246/378
Kıbrıs'ın imarı için orada temekkün etmek için Konya, Larende, Kayseri,
Niğde kazalarından adamlar gönderilmesi için kadîlara hükümler
gönderildiğinden, gelecek olanlara umum tekalifden biri olmak ve üç yıla değin
hukuk ve rüsum taleb olunmamak üzere iskan edilip, içlerinde harbe kadir
olanlara mahlul gedikler tevcih edilmesi hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
217
246/379
Niğde beyi, Konya, Larende, Kayseri, Niğde kadîları; yapılan ilan üzerine
Kıbrıs'da sakin olmağa kimsenin istemediği bildirilmesine karşılık, gidecek
olanlara umum tekalifden ve üç yıla değin hukuk ve rüsum vermekten muaf
olamaları, harbe kadir olanlara gedikler tevcih edilmesi için beylerbeyliğe emir
verildiğini ilan edip, adam gönderilmeye çalışılması ve defterlerinin irsali
hakkında.
247/380
Tezvirden hali olmayan ve Kasım naibin mührünü kazdırıp sahtekârlık
ettiği bildirilen Tarsuslu Mustafa'nın cürümleri sabit olursa Kıbrıs'a küreğe
gönderilmesi.
248/381
Molova kadîsının talebine binaen, Yeniçeri Ağası'nın Molova kalesinin
düşmana karşı muhafazası için bir miktar nöbetçi tayin edip acele göndermesi
hakkında.
248/382
Kefe beyinin, Ejderhan seferine gönderilen top ve ona müteallık silah ve
malzemeden orada kalanlar hakkında topçubaşı tarafından verilen defterin sureti
gönderildiğinden, mevcut olup olmadığını ve miktarını öğrenip bildirmesi, iyi
muhafaza ettirmesi hakkında.
248/383
Dubrovnik beylerinin, ubudiyetleri muktezanca vakıf oldukları haberleri
eksik etmeyip bildirmeleri hakkında.
249/384
Sakız'da nöbetci yaya başının bildirdiğine göre iki düşman kalyatası
Midilli'de karaya vurup mülaki olduğu, adalar arasında levend gemileri
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
218
dolaştığından, Sakız'a gönderilen yeniçerilerden kaçı mevcuttur sağlıklı bir
şekilde öğrenilmesi hakkında.
249/385
Bergos kadîsının, Mürdüm oğlu Ali'yi kasab yazılmak üzere evi ve barkı
ile İstanbul'a göndermesi hakkında.
249/386
Çorlu halkından olup fesadlıklarından dolayı küreğe gönderilmiş olan
kasab Veli ve oğlunun kürekden alınıp Südde-i Sa‘âdet'e gönderilmesi hakkında.
250/387
Bergos kadîsı, Vize'de yapılan gemiler için kazadan ağaç ve kereste
ihzarında yörük ve doğancılardan bazılarının taallül ettiklerini bildirdiğinden,
kimsenin taallülüne müsaade edilmemesi, kereste işinde herkesin çalıştırılması ve
muhalefet edenleri bildirmesi hakkında.
251/388
Musul'da sakin olan Mehmed ve yoldaşlarına isnad edilen meselenin
doğru olmadığına vilayet ahâlisinden çoğu şahadet eyledikleri cihetle mekanlarına
iade edildiklerine dair.
251/389
Ağriboz beyinin; Ağriboz kalelerini tamir etmek ve neferlerini dışarı
bırakmayıp gereği gibi koruması hususundaki emirlere rağmen kalelerin
durumunun ahvalinin muhtel olduğu bildirildiğinden bizzat bu işlerle ilgilenmesi
ve sancak askerini hazırlayıp, düşmandan zarar görecek yerlerin muhafazasını
temin etmesi ve yeniden yüz nefer hisar eri yazıp lazım olan yerlere dağıtması
hakkında. (Suretleri Karlıeli ve İnebahtı beylerine)
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
219
252/390
Kefe beyinin; Kefe taraflarında hapisde ve hapis dışında bulunan suçluları,
yapılacak gemilere küreğe koyup sicil suretlerinin göndermesi hakkında.
253/391
Vezir Sinan Paşa'ya hüküm yazılarak; üç türlü tahmin yapıldığından
bahisle tersaneden gönderilmesi gereken kerestenin donanma inşası dolayısı ile
gönderilemeyeceği ve Haram-ı Muharrem'in tamîrî nin tehire münasip
görülmediği cihetle ilk tahmin mucibince yüz bin flori sarfı ve orada olan taş ve
kireç istimali ile tamire başlayıp Mısır sancakbeylerinden birini veya su yolu
eminini emin nasb eylemesi, kubbelere gereken kurşunu bildirmesi, bazı
meşayihlerin zimmetindeki mîrî malların tahsili hakkında.
254/392
Kaptanın, Livadya'de olan mîrî yelken bezi İstanbul'a göndermesi ve
İnebahtı yakınında gemi yapılması hakkında.
255/393
Kocaeli beyi ve Said kethüdanın Sinop'ta üç gemi için kereste
hazırlanması ve mavna bina olunması hakkında olup tamam değildir.
255 /394
Sığla terekesini Kıbrıs'a geçirmek için verilen emrin hemen icrası ile
geçirilen tereke için temessük gönderilmesi hakkında.
256/395
İnebahtı beyi; düşmanın İnebahtı taraflarına taarruz kasdında olduğu
işitildiğinden, sancağının zaim ve sipahilerini ve il erlerini toplayıp sancağın
muhafazasının temin edilmesi, gaflet ederse sancağı alınacağından başka
hakkından gelineceğine dair.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
220
256/396
İstanbul şehremîninin, Karaman vilayetinden güherçile gelip gelmediği
hakkında malumat verip kalan var ise getirtmeğe çalışmasına dair.
257/397
Tavuslu karyesi kurbünde mîrî çayıra vilayet kâtibi bin akçe resm
bağladığı bildirildiğinden, oranın mîrî için zabt edilip kimseye dahl ettirilmemesi
hakkında.
257/398
Fesatlıklarından dolayı haklarından gelmek lazım olan mücrimleri küreğe
konulmak üzere Cezayir Beylerbeyi Kılıç Ali veya Dergâh-ı Mu'allâ'ya
gönderilmesi.
257/399
Kıbrıs beylerbeyliğine ilhak olunan Alaiye sancağı beyi Kıbrıs'a geçip
hizmette bulunması emredildiği halde oraya varmadığı işitildiğinden henüz oraya
varmamış ise sancağı alınıp gönüllü ağalardan münasib birine verilmesi.
258/400
Erdel taraflarında sınıra yakın yarar adamlar koyup muhafazanın temin
edilmesi hakkında.
258/401
Tameşvar beylerbeyinin bildirdiği üzere Halil Bey ve Muharrem
tarafından tahrir edilen yerlere dahl olunmamak ve sınıra yakın yerlere yarar
adamlar konulmak için Erdel voyvodasına müekked hüküm gönderildiğinden
kendisinin de öte tarafa dahl ve tecavüz edilmesine mani olması hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
221
259/402
Erzurum beylerbeyinin, Erciyes'te işlene güherçilenin Trabzon yolu ile
Cebehâne-i Âmire'ye gönderilmesi mukarrer olduğundan Erciyes'ten güherçile
geldikçe Trabzon'a sevkine yardım etmesine dair.
259/403
Tameşvar beylerbeyi, ev başına yağ ile kendirin Balçık iskelesine
götürülmesi, Semendire beyinin göndereceği kendirin de Balçık iskelesine sevki
hakkında.
260/404
Kastamoni beyinin, yapılan gemiler için üstübi ve zift para ile tedarik edip
Sinop'a göndermesi ve bir miktarda oradaki gemiler için alıkoyması hakkında.
260/405
Samsun ve Sinop'da yapılacak gemiler ve lazım olan ustaların oraya
gelince kullanılması, Süleyman reise yardım edilmesi hakkında.
261/406
Anadolu, Rumeli ve Karadeniz yalılarında kalyata bina etmek isteyenlere
icazet verildiğinden, gemi bina etmek isteyenlere dahl olunmaması.
262/407
Tarsus beyi Kıbrıs'da iken sancağı beylerbeyliğe ilhak olunup, beri yakaya
geçmemesi tembih olunmuşken, beri yakaya geçmesi dolayısıyla, Ahmed çavuşun
vusulünde hemen sancak alay beyi, zaim ve sipahileriyle beraber Kıbrıs'a
beylerbeyinin münasip gördüğü hizmette bulunması hakkında.
262/408
Musdafa Paşanın evkaf-ı mütevellisi olan Geyvan gelip Musdafa Paşa'nın
Mahmud Paşa'dan satın alıp vakfettiği vakıf aleyhine hüküm olunduğu
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
222
bildirildiğinden, bahsedilen yerin kimden kime satıldığını teftiş edilip neticesinin
bildirilmesi, satış temessükatının gönderilmesi hakkında.
263/409
Sakız'a yeniçeri topçu ve barut gönderilmesi ve Sakız'da olan topçuların
imtihan edilip, topçuluk ilminde mahir olmayanların gediklerin yararlara
verilmesi.
263/410
Yalakabad'da yapılacak gemilerin acele tamamlanması hakkında.
264/411
İstanbul Hâssa Harc Emîni'nin, Sakız'a acele elli kantar barut ile on bin ok
gönderip bildirmesine dair
264/412
Trablus beyi Mustafa Paşa'nın, Kıbrıs adasına zahire geçirmesi ve sancak
sipahilerini alay beyine koşup göndermesi için verilen emirler üzerine ne yaptığını
bildirmesi, henüz gönderilmemiş şeyler var ise acele sevki hakkında.
265/413
Aydın sancağından kendir toplanması hususunda bazı kadî ve nazırların
ihmali olduğu, Yalakabad kadîsının gönderilen mektuba göre amel etmediğinden
azl edildiği ve gemilerin süratle tamamlanması için çalışılmasına dair
265/414
Aydın vilayetinde, donanma için kendir toplanması ferman olunan yerlerin
kadîlarının, kendiri acele toplayıp tersaneye göndermeleri, ve donanmaya kendir
toplanmadıkça kimseye kendir verdirmemeleri, bu konuda ihmalleri olursa
şiddetle mesul olacakları vs hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
223
266/415
Kapudan Ali Paşa'nın, bir düşman kalyatasınden tereke yüklü bir sandalın
tutulduğunu ve içindekilerin ifadesine göre terekenin İzmir'den yüklendiğini Sakız
kadîsı bildiridiğinden, terekeyi vereni buldurup hapsetmesi, düşman kalyatasıni
takip için bir fırkate donatılması hususunda Rodos Azab Ağası'nın ihmali doğru
ise hapsedip ağalığı başkasına vermesi, Sığacık beyi Murad'ın Kıbrıs'a götüreceği
gemiler işine mukayyed olup, tahsis edilecek gemilere Rodos beyi Kaya veya
başka birini serdar tayin edip geri kalan gemilerle ne vakit içeri gireceğini
bildirmesi hakkında.
267/416
Sakız kalesi halkının tereke almak üzere gönderilen Seyfi reisin ne kadar
tereke aldığını ve Sakız'a ne vakit döndüğünü hükmün zahrına kaydedilmesi
hakkında.
268/417
Bazı gönüllü reislerin gemi yapmaya istekli olduklarından, on ve yirmi
oturaktan az olmamak üzere gemi yapılıp sefere iştirak edilmesi, yapılacak
gemilerin kereste ve levazımına yardım edilmesi hakkında.
268/418
Tophâne-i Âmire için çam odunu lazım olduğundan, sekiz bin akçe irsal
olunduğu, gerekenin acele tedarik edilip bildirilmesi hakkında.
269/419
Kıbrıs'da topçuya ihtiyaç olduğundan, uygun kimselerin imtihan edilerek
açığın kapatılması hakkında.
269/420
Eskiden isyan üzere olan ve cezalandırılmaları hususunda emir gelmiştir
şayiası ile etrafa dağılıp şakavete başlayan taifenin haklarından gelinemediğinden,
takip edilenlerin nerede bulunursa tutulup küreğe gönderilmesi.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
224
270/421
Basra beylerbeyi mektup gönderip orada yapılacak beş kalyata için
Birecik'den gönderilen kerestenin noksan olduğundan bahisle, kereste vesairesin
nevi ve miktarını bildirilmesi.
270/422
Van beylerbeyinin, Basra beylerbeyinin gösterdiği lüzum üzerine yapılan
gemiler için iki bin kantar kurşun tedarik ve irsal etmesi için Hakkari beyi
Zeynel'e yazılan hükmü müşarün ileyhe göndermesi ve kurşun bedelini oradaki
mukataalardan verdirmesine dair.
271/423
Şehzade Murad'ın matbahı için her sene olduğu gibi rıza ve bedel ile beş
bin koyun alınmasına müsaade edilmesi hakkında.
271/424
Tameşvar beylerbeyi tarafından Balçık iskelesine indirilecek don yağını
nakil için mîrî gemileri ve mümkün olmazsa rencber gemilerin gönderilmesi
hakkında.
271/425
Kemer'de yapılacak kadırganın kerestesini ihzara memur edilen on iki
kadîlık kafi gelmeyeceğinden İvrindi ve Bergama kadîlarının da ilave olunmasını,
Molova, Midilli ve Sakız'dan usta ihrac edilmesi hakkında.
272/426
Kemer'de yapılacak on kadırganın çabuk bitirilmesi için, inşaat yerinde
devamlı bulunmak üzere Gelibolu kadîsı tarafından bir naip gönderilmesi ve
eminin bizzat gitmesi hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
225
272/427
Kulb sancağı taraflarındaki sancaklardan Kıbrıs işi için piyade ihracı ve
piyade çıkamayan sancakların avarız vermesi emredilmişken sancağından ancak
yirmi nefer piyade gönderilip avarız verilmediği bildirildiğinden, o piyadelerin
irsalinde muaveneti olmayanların avarızlarını aldırması hakkında.
272/428
Samako'da hazırlanıp kışın şiddetinden gönderilemeyen demir
malzemenin, kazadan kazaya acele naklettirilmesi ve her kazaya gelip gitme
tarihlerinin bildirmesi.
273/429
Varna'da yapılacak gemiler için usta lazım olduğu bildirildiğinden, on
neccar bulunursa her gemiye birer ikişer verilmesi, gemilerin tamamlanması
hakkında.
273/430
Kadîlıkları Tırnovi'den ayrıldığından gemi kerestesi ve levazımı hakkında
kendilerine müstakil emir gelmedi diye ihmal davranan kadîlıkların, Tırnovi'ye
ne ihracı emredilmişse birlikte temin ile mükellef oldukları, aksi halde
cezalandırılacakları hakkında.
274/431
Kapudan'ın, Şehit Kara Hoca hayatta iken tuttuğu Görfus balyosu ile
düşmana esir düşen kardeşinin ve bazı müslümanların mübadelesi hakkındaki
malumat ve Memi Reis ile Kara Hoca'nın kardeşi İbrahim'e içeri gelmeleri için
yazılan hükmü ulaştırıp gelmelerini tenbih etmesi hakkında.
274/432
Memi Reis'in, kendisi ile Kara Hoca kardeşi İbrahim'in içeri gelmeleri
hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
226
275/433
Memi Reis'in, kendisi ve şehid olan Kara Hocanın karındaşı İbrahim'in
içeri gelmeleri lazım olduğundan İbrahim ile haberleşip, bazı müslümanların
mübadelesinin temini hakkında.
275/434
Samakov'dan, kışın şiddetinden dolayı araba müzayakası dolayısı ile
gönderilemeyen demir malzemenin, işletilip hazırlanması hususunda gerekenin
yapılması.
276/435
Samakov'da demir hizmetinde olan Koyun Çavuşun, tersane ve kadırgalar
için yaptırdığı demir malzemeyi kış şartlarında, rıza ile araba bulunamadığından
dolayı, kazadan kazaya nakl için kadîlara hükümler yazıldığından o suretle acele
göndermesi.
277/436
Eğriboz beyinin, sancağında olan kale neferlerini bizzat yoklayıp işe
yaramayan ihtiyar ve küçüklerin yerlerine harbe kadir olanları tayin etmesi, ihraç
ve tayin edilenleri defter edip bildirmesi.
277/437
Sinan Paşa'nın, Yemen benderlerininn muhafazası için üç kaltayaya lüzum
görüldüğünden, Yemen beylerbeyi Behram'a yazıp malzemesinin gönderilmesini
istediğinden, gönderdiği defterde yazılan levazımı Mısır'ın Süveyş ve başka
iskelelerinde olan rencber taifesinden değer bahası ile alıp göndermesi ve
miktarının bildirmesi hakkında.
278/438
Ahyolu kadîsının, yapılacak gemiler hakkındaki işarına cevap olup Vize'de
binası ferman olunan gemilerin kendi kazasında yapılması evvelce emredilmişse
de orada yapılabilecekleri anlaşılarak tekrar Vize'ye hüküm gönderildiği ve o
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
227
gemilerin yerine on gemilik kereste kestirip bahara hazır etmesi ve yapılmakta
olan diğer gemileri bitirmeğe çalışıp iş hakkında malumat vermesi.
278/439
Kıbrıs'da olan bölük ağasına hüküm yazılmış olup çizilmiş ve tamam
değildir.
278/440
Cezayir beylerbeyinin, bazı mahlûl tımarların müstehaklara tevcih
edilmesi hususunda.
279/441
İznikmid ve Yaalakabad' da yapılan gemilerin kerestelerine ve sair gemi
işlerine dair olup mükerrerdir diye çizilmiştir.
279/442
Varna Kadîsının, Temaşvar'dan Ruscuk'a ve oradan kendisine
gönderilecek barutu emredilecek yere göndermek üzere muhafaza etmesi
hakkında.
280/443
Ruscuk kadîsı ve dizdarının, Temaşvar beylerbeyinden oraya gönderilecek
barutu Varna kadîsına ulaştırılması ve tarihinin bildirilmesi hakkında.
280/444
Kütahya sancağından gayrı sancakların reayasının şikayetlerini
beylerbeylerin dinlememesi emredilmesinden dolayı fukaranın davaları
görülmediğinden, muzdarip oldukları, şikayete konu olanların davalarının toprak
kadîlarına yazılıp gönderilmesi hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
228
281/445
Dergâh-ı Mu‘allâ yeniçerilerinden iken bölüğe ilhâk olunan ve tımara
çıkanların ellerinde olan mîrî tüfenkler alınıb Cebehâne-i Âmire için zabt
olunması hakkında.
281/446
Kadırgaların mühimmatının acele tamamlanıp tersaneye getirilmesi ve
bina olunacak diğer gemilerin kerestelerinin kestirilip münasib yerlere
yığdırılması ve hazır olduğunda gemiler gönderilerek tersaneye getirilmesi
hakkında.
282/447
Cezayir beylerbeyinin, iki yüz pare gemiden mürekkep donanmaya
konulmasını münasip gördüğü cenkci miktarını hesap ve beher manganın kaç
neferden ve ne çeşit silahlardan olması lazım geldiğini tayin edip bildirmesi,
beylerbeyliğine tabi beylerin sipahileri ve harp silahları ile hazırlanmalarını
tembih etmesi hakkında.
282/448
Draç kalesi tamîrî ne gönderilen Hasan Çavuş, tamir akçesinin müfettiş ve
nazır tarafından verilmediğini bildirdiğinden, maliye tarafından bu defa
gönderilen hükm-i şerîfümde miktarı tayin olunan parayı acele verilip, işin tehire
edilmemesi hakkında.
282/449
Budun beylerbeyinin, düşman tarafından bir hareket işitilmediği, o taraftan
ahde mugayir bir durum olmadıkça sulha muhalif hareketten sakınılması
hakkında.
283/450
Akgirman'da olan gemilerden ikisinin gönderilmesi ve bazı bölgelerin
düşmandan korunması hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
229
283/451
Dukakin sancağında casusluk ve fesad yapanların tutulup icabının
yapılması, fakat kendi halinde olanlara ilişilmemesi.
284/452
Erdel vilayeti voyvodalığının kendisine inayet olunmasına binaen adet
veçhile Südde-i Sa‘âdet çavuş başına on bin ve Divan-ı Hümâyûn kâtiplerine üç
bin akçe göndermesi.
284/453
Geliboli'da binası ferman olunan gemilerin kerestesi Geliboli'ya geçirmek
mümkünse gemilerin binası orada, değilse Kemer'de yapılması hakkında.
285/454
Memlekete zarar kasdı ile gelen haydutların Güle ve Yanova sancaklarının
arasında olan Akkiriş nehrini geçtikleri yerde imece usulü ile bir palanga
yaptırması ve hıfzına kifayet miktarı neferatın Güle kalesinden gönderilmesi
hakkında.
285/455
Erzurum beylerbeyine yazılmış olup tamam değildir ve çizilmiştir.
285/456
Urla kadîsına hüküm ki, Urla'daki vakıf köylerin ahâlisinden elinde etrafı
kesilmiş akçe bulunanların ve kesenlerin küreğe konulup sicil suretlerinin
gönderilmesi hakkında.
286/457
Silifke kalesinin limandaki gemilere faidesi olmadığından, Akliman' da
limanın korunmasına kabil bir yerde bir kale resm ederek masrafının bildirilmesi.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
230
286/458
Harput sancağı beyi ve haslar emini olan Seyyid Mehmed'in zulmünden
şikayet edenlerin şirretlik ettiklerinden, mezkur reaya zimmetinde mal-ı mîrînin
tamamen tahsil ve zabt edilmesi hakkında.
287/459
Havas-ı hümâyûn reayasının zimmetlerinde ki mal-ı mîrî yi toplatıp Amid
hazinesine teslim ettirmesi için Erzurum beylerbeyi Ali'ye hüküm yazıldığından,
göndereceği mal-ı mîrî nin kabz ve zabt edilmesi hakkında.
287/460
Boğdan voyvodasının bazı adamları İstanbul'a gelip giderken bindikleri
beygirlere kimsenin müdahele etmemesi hakkında.
288/461
Vezir Sinan Paşa'nın, Mısır'ın imarı hususundaki ihtimama, Yemen'de
nöbetçi tariki ile kalan Mısır askerinin mevacibi için hazineye lüzum olduğuna
dair işarına cevap olup tohum tedarikine kudreti olamayan reayanın eskiden verile
geldiği üzere tohum verilmesi ve Yemen'deki Mısır askerinin mevacibi için hazine
gönderilmesi hakkında.
289/462
Kıbrıs'taki bölük halkının reayayı ve çocuklarını esirim iken kaçmışımdır
diye yalancı şahit ikame ile aldıkları ve şer‘a muhalif durumda bulundukları
işitilerek böyle davaların istima edilmemesi için beylerbeyi ve kadıya hükümler
gönderildiğinden, bölük taifesini zapt edilip reayaya zulüm yapılmaması ve
zulmedenlerle, muhafaza hizmetini iyi görmeyenlerin isimlerin bildirilmesi
289/463
Dimetoka ve Hasköy kadîlarının, Midye ve Varna'da yapılacak gemiler
için dülger ihraç edip Midye, Ahyolu ve Varna'ya göndermeleri hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
231
290/464
Köstendil beyi Mehmet'in, Yanık'da olan paşa sancağı sipahilerini
yoklayıp Rumeli beylerbeyinin yanına göndermesi.
290/465
Cezair kullarının bir mevacibi olup Bağdat Hazinesi'nden verilmesi
emredilen on dokuz yük akçenin dokuz yükünün verilip ve Basra beylerbeyi'nden
gemi isteyip vaktinde ulaştırılması hakkında.
291/466
Basra ve Cezayir kulları mevacibinin Bağdat Hazinesi'nden verilmesi
hususunda, gerekli haberleşmenin yapılarak gemiler gönderilmesi.
291/467
Menteşe beyinin, adalar muhafazası için taşrada alıkonulan gemilere bizzat
girip tarihlerini bildirmesi.
292/468
Kefken'de yapılmakta olan beş kadırganın itmamına, Sakarya'da
yapılmasından vazgeçilen on kadırganın ağaçları kestirilip Kefken ve İznikmid'e
indirilip tersaneye gönderilmeye çalışılması, önceki sene salınan ağaç bakiyesinin
İznikmid'e indirilmesi hakkında.
292/469
Saruhan sancağında zeamet ve tımar tasarruf edenlerin defter-i cedidden
bedelleri tevcih olunmak için yaftalarının verilmesi hakkında.
293/470
Şam yeniçerilerinden Haleb Hazinesinde istihdamda olanların gedikleri
mahlûl olunca, mülazemet üzre olan il emirlilerine tevcih olunması ve gediklerin
kayd olunarak tasarruf ettirilmesi.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
232
293/471
Sinob'da yapılacak kadırgalar için Trabzon ve Batım sancaklarından üstad
neccar ve kalafatcı gelmesi lazım olduğundan, zikr olunan sancakların kadîlarına
hüküm gönderildiği ve kadırgaların düşünülen zamandan da önce tamamlanması.
293/472
Trabzon ve Batım sancaklarındaki kadîların, Sinob'da yapılacak gemiler
için kazalarından üstad neccar ve kalafatcı göndermeleri hakkında.
294/473
Hersek sancağında müslümanların ev ve camilerini yakan, mallarını garet
eden, düşman kalyatalarıne kılavuzluk ettikleri bildirilen hristiyanların toprak
kadîlarına teftiş ettirip cürümleri sabit olanların siyaset ettirilmesi ve yalnız eski
töhmeti olanların küreğe konulmak üzere gönderilmesi.
294/474
Manya asileri ile yekdil olduğu bildirilen ve Sardunya dizdarlığından
çıkarılan Ahmet'in Manyalılarla münasebeti baki olup hakkındaki şikayetler
edildiğini Mizistre beyi Ali arz ettiğinden, ahvalinin bizzat teftiş edilip fesadı
sabit olursa hapsedilerek sicil suretinin gönderilmesi.
295/475
Midilli reayasından bazıları gelip, bazı mültezimlerin reayaya tuz tarh edip
parasını aldıkları halde tuz vermediklerinden şikayet ettikleri cihetle, reayaya
zulmedenlerin haklarından gelinmesi ve yolsuz aldıkları paraların geri verilmesi
hakkında.
295/476
Sumud kalesi tamamlanması, Vezir Ahmed Paşa'nın yalılar cânibine
devamlı bakması hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
233
296/477
Karasu Yenicesi kadîsına hüküm ki, Mehmedlü köyü halkının davaları ile
ilgili olarak suçları sabit olanların ibret olsun diye küreğe konulmak üzere
gönderilmesi, kendi halinde olanlara ilişilmemesine dair.
296/478
Hırsızlık ve çeşitli sebeplerden dolayı hapsedildiği bildirilen Çorlulu kasap
Veli oğlu Osman'nın küreğe konulmak üzere Kaptan Kılıç Ali Paşa'ya
gönderilmeleri hakkında.
297/479
Siyâsete müstehak olanları ve fesadlıkları zahir olan mücrimlerin küreğe
konulmak üzere Kıbrıs'a, defterinin ise Südde-i Sa‘âdet'e gönderilmesi hakkında.
297/480
Delvine sipahilerinden ahâlinin talebiyle daha önce Rodos'a sürgün olan
Can'ın cezireden itlak olunması emr edilerek, Can'ı Rodos'dan beri yakaya geçirip,
kimseye zulm ve teaddi eylememesinin temini hakkında.
298/481
Rusçuk kalesine gönderilen beş yüz kantar don yağını acele ve gelecek
kendiri de Varna kadîsına göndermesi.
298/482
Koyun Çavuşun, gemiler için kestirip gönderdiği çivilerin başları yuvarlak
olmadığından ihtimam gösterip istenilen tarzda kestirmesi ve Ahyolu tarafında
yapılacak gemilere lazım olan çivilerin kalanını acele göndermesi, ihtimamsızlık
gösterirse başının gitmesi mukarrer olduğu hakkında.
298/483
Varna kadîsının, Eflak voyvodası Aleksandır tarafından satın alınan don
yağını Ruscuk'dan kendisine gönderilince kabz eylediğini bildirmesi hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
234
299/484
Vize beyinin, Vize'de yapılacak kadırga ve baştardanın tamamlanması,
tersaneye kereste hazırlaması konularında ihtimam göstermesi.
299/485
Süzeboli'da yapılan kadırgalar için istenilen neccar ve kalafatçıların
gönderilmesi hakkında.
300/486
Tophâne-i Âmire'de kadimden ve yeniden dökülen topların kundaklarının
yaptırılması, topların kundaklarına lazım olan kerestenin Samakov'dan getirilen
keresteden tedarik edilip top kundaklarının tamamlanması.
301/487
Yalvaçlı Hacı'nın seferde iken evini basıp malını alan ve kızını götüren
Hızır arkadaşlarının hakkındaki tatbikatta elde edilen ve evinde Hacı' nın kızı
bulunan Hızır'ın yaptıklarına memleket ayanının şahadet ettiğini Akşehir kadîsı
bildirdiğinden merkumun siyaset edilmesi ve arkadaşlarının buldurulup icabının
yapılması hakkında.
302/488
Şehirköyü ahâlisinden Nigü adlı bir hristiyanın evini basıp merkum ve
karısını katl ve malını garet etmekle sipahi Hasan ve kardeşinin hakkında ne lazım
gelirse yapılması hakkında.
303/489
Ömer nam haraminin karındaşı ve şeriki olan Hasan nam haraminin,
Şehirköy emini olan Musdafa tutub habs etmişken akçesini alıp habsden ıtlak
eylediği işitildiğinden, vaki ise Mustafa'ya buldurup icabının yapılması.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
235
303/490
Kıbrıslı bazı adamlar Haleb'de bulundukları sırada Kıbrıs muhasara
edilmekle, kendileri haps kadın ve çocukları esir edildiği doğru ise, Kıbrıs'da
sakin olmak şartı ile ıtlak edilmeleri, ailelerini birlikte götürmeleri hakkında.
304/491
Sabık Marmara kadîsı Hüsam ile naibi Mehmed'in donanma için ihraç
olunan akçeden hayli para aldıkları şikâyetiyle, bu konunun teftiş edilerek
gerekenin yapılması hakkında.
305/492
Trabzon beyi Ömer Bey'in bazı suhte ve müfsidlerin toplandığı Rum
vilayetinin muhafazasına memur edildiğinden, fesad çıkaranları tutup icabının
yapılması.
306/493
Erzurum beylerbeyinin, yukarı canib hakkında daima casuslarla haber
alarak, emniyet ve refahının teminine çalışılması hakkında.
306/494
Semundurna beyi olan İskender mektubuna binaen, yayabaşı olan oğlu
Mehmed'e yirmişer bin akçe zeamat verilmesi hakkında.
307/495
Sapanca Dağı'nda korucu olan Ahmed'in mîrî koruyu koruması hakkında.
307/496
Vezir Sinan Paşa'nın, Mısır'daki sipahi oğlanları ve silahtar ve yeniçerileri
kullarına mevacibleri verilip, defterinin gönderilmesi, Yemen'den gelen yeniçeri
ve silahtarlar ağalarına İstanbul'a avdet için izin verilmesi, Mısır'da ne kadar
sipahi oğlanı mevcut olduğunu ve izin verilenlerin hangi ay mevacib aldıklarının
bildirilmesi.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
236
308/497
Süleyman Paşa Medresesi müderrisi mektup gönderip eski zimmetinden
dolayı hakkında hayli muamele geçmiş olan mütevelli Abdulcelil'in Kütahya
kadîsı Muslihiddin tarafından himaye edilip tekrar mütevelliliğe istihsal
olunduğundan bahisle muhasebesinin tekrar görülerek zimmetinde vakıf malı
çıkarsa tahsil edilmesi hakkında.
309/498
Musul'da bazı mescitler yakınında bulunduğu işitilen meyhanelerin
kaldırılması ve müslümanlara şarap sattırılmaması hak.
309/499
Canik alay beyi, emir mucibince yirmi sipahi ile o tarafın muhafazasına
baktığından Samsun'a dair kadîsından gelen mektuptan bahisle Canik beyi
donanma seferinde alıkonulup sipahileri ile beraber o canibin muhafazasına
memur edildiğinden ehl-i fesâd türeyip beyin yanındaki sipahi kifayet etmezse
kendisinin il eri ile muavenette bulunmasına dair.
310/500
Varna ve Ahyolu kadîlarının, ikmal edildikleri bildirilen gemilere kazadan
kürekçiler ihraç edip ve kifayet etmezse kefere ve levent taifesinden tamamlayıp
denize çıkan Donanma-i Hümâyûn'a iltihak için acele göndermeleri hakkında.
311/501
Mal-ı mîrî tahsili için gönderilen adamlara taarruz ederek bazıların cerh ve
katl eden suhte taifesi hangi kazada bulunursa, tutulup sabit olacak cürümlerine
göre tecziyeleri ve emvalin geri alınması hakkında.
311/502
Bağdad beylerbeyi; zimmetinde mir-î mal olan Mehmed'in durumunun
teftiş edilmesi, zimmetinde mal çıkarsa tahsili ve bildirilmesi hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
237
312/503
Cizre vilayeti Şeyhü'l Arab'ı Yemen seferinde iken Gulam adlı ecnebinin
Şeyhü'l Arablığı ve çeşitli malları gasb ettiği vaki ise merkumun mîrî ile
alakasının kesilmesi, sabit olan hukukun sahiplerine verilmesi hakkında.
313/504
Sefere müteveccih iken yirmi sipahi ile Canik sancağı muhafazasına
memur edilen Canik alay beyinin, sipahiler muhafazaya kafi gelmezse il-eri ile
muavenette bulunması hakkında.
313/505
Kayseri kalesi hakkında hüküm olup, tamam olmayıp çizilmiştir.
313/506
Çorum miralemi olan Ali'nin, Donanma-i Hümâyûna varmayan liva
sipahileri ile münasip bir yerde bulunarak, livanın müfsidlerden korunması ve
donanmaya gitmeyip bedel verenleri de muhafaza içinde kullanması hakkında.
315/507
Kırkkilise müsellemleri beyinin, elli nefer müsellemin kapı hizmetine
tayin edildiğinden, müsellemlerin başka hizmete mamur değillerse, elli
müsellemin Bali çavuşla ihrac edilmesi hakkında.
315/508
Bazı mîrî maslahat için gönderilen Kara Musdafa Ereğli limanına gelince
bazı hristiyanların taşa tutarak birkaç neferi yaraladıkları bildirildiğinden, teftiş
edilerek fesadı sabit olanların küreğe konulması için çavuşa teslim edilmesi
hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
238
316/509
Mora beyi ve Muton azabları ağasının, dışarıda gezip hizmet yapmadıkları
işitilen Muton azaplarına sıkı tembih yapmaları, muhalefet edenlerin gedikleri
başkalarına verilmek üzere bildirmeleri hakkında.
316/510
Yeni Musul beyi Yusuf mektup gönderip Van'ın Muş ve Bitlis
nahiyelerindeki havâss-ı hümâyûndan kendisine verilen haslara bedel Musul'daki
Tayiş taifesine verilmesini rica ettiğinden mezkur hasların tekrar havâss-ı
hümâyûna ilhak edilmesi hakkında.
316/511
Siroz'daki has top arabacılarında birini yaralayan ve kürekte iken bir
suretle kurtulup bir diğerini öldüren Baro Mustafa'nın tutulup ahvalinin teftiş
edilmesi.
317/512
Nişancı Mehmed Bey'in adam ile gelen emri şerif mucibince Eskişehir
kazasına tabi Sökü nam mevzi hakkında Mihallü taifesi ile olan nizalarının teftişi
neticesinde, Mehmet ve Gaybi'ye tecavüzde bulundukları bildirilen Mihallüden
Sarı Mustafa ile yoldaşları küreğe konulmak üzere mahfuzen gönderilmesi.
318/513
Erdel'e tabi Toyran dağında keşiş kıyafetinde bir hristiyan Radol
voyvodasının oğluyum yerini isterim diye ortaya çıkıp etrafına topladığı
adamlardan ulufeli askerler yazdığı işitilerek üzerlerine gidilince cemiyetleri
dağılıp içlerinden ancak üç kişinin tutulabildiği hakkındaki işarına cevaben
tutulanların siyaset edilmeleri ve keşiş ile arkadaşlarının da tutulup bildirilmesi
hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
239
319/514
Karahisarı-ı Şarki sancağının muhafazasına ile ilgili olup, tamam olmayıp
çizilmiştir.
319/515
Süveyş'den yükle giden vakıf gemilerindeki tüccardan Cidde'de öşür
alınmasından dolayı tüccar vesaire mal vermediği, şimdiye kadar bir şey
alınmamış ise kanuna muhalif iş yaptırılmaması hakkında.
319/516
Çeşitli suçları işleyen Bora Musdafa'nın şerrinden şahadet eden
olmadığından, merkumun teftiş edilerek neticesinin bildirilmesi hakkında.
320/517
Rodos kalesinde sakin Nebi'nin, kendi işi için Anadolu vilayetine giderken
ulağım diye halkın davarlarını aldığı hususunun teftiş edilmesi, suçu sabit olursa
küreğe gönderilmesi hakkında.
320/518
Kulu'ya tabi Ovacık köyü piyadelerinin defterde piyade olarak kayıtlı
oldukları halde, kendilerini Sultan İmareti Vakfı'na raiyyet yazdırıp, vakıf
reayasıyız diye hizmete gelmediklerinden, buna itibar edilmeyip yine piyade
hizmetinde kullanılmaları.
321/519
Edirne ve Çorlu'da tutulan yedi hırsızla Gurbet tayifesinden beş kişinin
küreğe konulmak için gönderilmesi.
321/520
Avlonya sancağının hıfz ve hıraseti sağlanmasına dair.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
240
322/521
Eflak voyvodasınının, Erdel'e bağlı beylerin ahvali hakkında malumat
vermesine dair.
322/522
Kâğıthane'de ihdas olunan baruthane suyunu bazı kimselerin bahçelerine
çevirip baruthane değirmenlerine zarar verdikleri işitildiğinden o bahçeler
hakkında malumat verilmesi ve yapılan zararın önlenmesi.
322/523
Cumapazarı kadîsının bildirdiğine göre kazaya tabi bazı köyler ahâlisinin
Vezir Mehmed Paşa voyvodası Behram'dan şikayet etmeleri üzerine, her iki
tarafın mahkemeye celb edilince, voyvoda ve adamlarını taş ve bıçakla döven bazı
kimseler hakkında tahkikat yaparak cürümleri sabit olanların sicil suretleri ile
beraber gönderilmesi.
323/524
Budun beylerbeyi iken ölen Ali Bey'in Diyarbakır'daki evkaf mütevellisi
olan Musa'yı ilhak edeni buldurup zimmetinde olan defter ile beraber
gönderilmesi.
324/525
Vezir Sinan Paşa, sancak tevcih edilen Cem'in uhdesindeki mukataadan
olan borcuna Cem'in sefer dolayısı ile verdiği bahalar ile salyanesinin mahsup
edilmesi hakkında.
324/526
Diyarbakir Defterdarı'nın, Çapakcur beyi Halid gelip 972 de kardeşi ve
oğlu ile birlikte bazı mukataaları ziyade ile iltizam ederken teklif edilen sekiz bin
terakkinin kardeşine verilmesini istediğine ve ifadesinin kayda uygun olduğuna
dair işarına cevaben, ziyade edilen mukataaların hangileri ve eski bebelerinin ne
olduğunun sıhhatle bildirilmesi hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
241
325/527
Kazalarda öldürülenlerin kan davaları Amid kadîsı huzurunda görülmek
için emir vardır diye o kadînın huzura talikle teehhüre uğratılmasında fesadın
arttığı bildirildiğinden bahisle her kadînın her neviden davayı müstakil görmesi
hakkında.
325/528
Musul sancağı Şehrizol beylerbeyiliğine ilhak olunduğundan icmal ve
mufassal defterlerinin Şehrizol beylerbeyine gönderilmesi hakkında.
325/528
Musul Sancağı Şehrüzol'a ilhak olunduğundan gönderilmiş olan icmal ve
Musul defterlerinin hıfz edilmesi hakkında.
326/530
Görice kalesi erenlerinden bazılarının fesad üzere olduğundan, bunların
ahvallerinin teftiş edilerek gerekenin yapılmasına.
326/531
Gökbuze kurbünde maktul bulunan Abdi nam doğancının katil ve
yoldaşlarının tutulup haps olunması hakkında.
327/532
İskenderiye'de dökülecek şaykalar işin yuvarlak yonucu müsellemlerden
nöbetle ustalar gönderilmesi ve malumat verilmesi hakkında.
327/533
Mehmed Çavuş'un gönderdiği kendir ve üstübi ulaştığına dair.
327/534
Mısır eyaletinin Vezir Sinan Paşa'ya tevcih edildiğinden, Sinan Paşa
gelinceye kadar İskender Paşa'nın muhafaza hizmetinde kalması hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
242
328/535
Sultan Murad'ın validesi tarafından yaptırılan camisi için kaygan taş
kesdirilip, fiyatının bildirilmesi.
328/536
Edine kadîsının, evvelce kemendciler yatağı olarak tutulan ve hasımlarının
ricası üzerine Edirne'de siyaseti arz olunan tımar sahiplerinden Kasımpaşalı
Mehmed'in cürmü sabit olursa mahallinde icray-ı şer edip bildirmesi
328/537
Silivri'de tutuldukları bildirilen firari bazı mîrî esirlerin mahfuzen Südde-i
Sa‘âdet'e gönderilmesi ve miktarının bildirilmesi.
329/538
Eğrigöz kazasının Bük ve Dükrek köylerinden Abdullah ve Bedirşah adlı
harâmî başılar beylerbeyi ve sancak beylerinin seferde olmalarından istifade
ederek şakavet yaptıkları, üzerlerine varılınca karşı koyduklarından, üzerlerine
varılıp ve gerekenin yapılması.
329/539
Delvine ve Avlonya'nın muhafazası, isyan üzere olan Arnavutların
durumlarının araştırılması ve fethi emredilen Ölgün ve Bar kalelerinin alınmasına
çalışılması hakkında.
330/540
Hüdevendigar sancağında, reayadan bir kısmında tüfenk bulunduğu ve
fesad olduğundan, sipahi ve yeniçerilerden gayrı kimde tüfenk bulunursa
müsadere edilerek adedini ve kimler tarafından ne vakitten beri kullanıldığının
bildirilmesi ve daha sonra reaya elinde tüfenk bulunursa kendilerinin mesul
tutulacağı hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
243
331/541
Tırhala sancağı kazalarında cürümleri sabit ve müseccel olan mahbusların,
donanma oraya gelince küreğe konulmak üzere Pertev Paşa'ya teslim edilmesi ve
defterlerinin bir suretinin gönderilmesi hakkında.
331/542
Rumili yalıları kazalarında siyasete müstahak olanların küreğe
gönderilmek üzere gemilere ve sicillerinin Südde-i Sa‘âdet'e gönderilmesi.
332/543
İstanbul'da bazı dükkânlarda camesuy kadınların peyda olduğu, fesad
çıkardıkları işitildiğinden, dükkânlarda bulundurulmamaları ve evkaf
mütevellilerinin böylelerine dükkân vermemeleri hakkında.
332/544
Vize, Kırkkilise, Çorli ve Ahyoli kazalarında yeniçeriler dışında kimseye
tüfenk kullandırılmaması ve aykırı davrananların bildirilmesi.
333/545
Bazı müfsidlerin ele getirilmesi hususunda Evren Çavuşa muavenet
gösterilmesi ve bu konuda hassasiyet gösterilmesi.
333/546
Van'ın ve Erciş hisarının iç yüzünün kargir olması konusunda gerekenin
yapılması.
334/547
Van beylerbeyinin, kale tamîrî konusunda gerekenin yapılması, israftan
kaçınılması hakkında.
334/548
Sabık katib Kara kadî ile tahrir olunan yerlerin defterlerine dahl
edilmemesi ve mamur eden hizmetin tamamlanması.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
244
335/549
Arafat su yoli mühimmatı ve Haram-ı Şerîfe tamîrîne lazım gelen ne varsa
tedariki vs hakkında.
338
Haleb defterdarına yazılmış mükerrer hüküm.
338/550
Beç kralı tarafına gidip gelen casusların söylediklerine göre Erdel'in ihtilal
üzere bulunduğu ve Beç kralının Erdel'i zabt eylemek tedarikinde olduğundan,
askeri hazırlığın yapılması, gerekenin yapılması hakkında.
339/551
Levnada köyü halkının şirret ve şakavetinden şikâyet ettikleri Hürrem'in
ahvalinin teftiş edilip, şenaati sabit olursa küreğe konulmak üzere sicil sureti ile
gönderilmesi.
339/552
Erhos kadîsının az olan kale neferlerinin muhafazaya kudretleri
olmadığından otuz nefer daha ilavesi hakkındaki arzına cevaben o tarafta olan
müslümanlar ve il erleri ile muhafaza etmesine dair.
340/553
Kastamonu kadîsının, kalpazanlıktan küreğe gönderilmişken bir suretle
kurtulup yine kalpazanlık yaptığını bildirdiği Murad nam kimesneyi nezdinde
bulunacak alet ve sicil sureti ile göndermesi hakkında.
340/554
Geliboli'da bulunan neccarların ücretle Tersâne-i Âmire'de çalıştırılmak
üzere aletleri ile birlikte gönderilmesi hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
245
341/555
Bazı haramilere yatakçılık yapan ve birçok cürümler işleyen Halepli
İbrahim'in kadî tarafından hasımları muvacehesinde ahvalinin teftiş olunması
hakkında.
343/556
Hersek ve Kilis vilayetlerini tahrir iden Musdafa'nın, mufassal hükm-i
hümâyûn mucibince bahsedilen mahallerin tahriri hususunda.
343/557
Vezir Sinan Paşa'ya hüküm ki, Mısır'dan ve İstanbul'dan Yemen'e
gönderilen kul, gönüllü vesair sınıftan askerlerin mevacibinin tedariki ve irsali
hususunda gayret edilmesine dair.
344/558
Vezir Sinan Paşa'ya hüküm ki, Venedik tacirlerinin serbest bırakılması
mukabilinde Venedik memalikinde alıkonulan tacirlerimizin serbest bırakılacağını
Venedik balyosu taahhüd ettiğinden, tutulmuş olanların serbest bırakılması
hususunda.
345/559
İstanbul civarındaki mîrî çayırların otlarını taşımak için Çorli'da
kararlaştırıldığı biçimde sapan ve öküz sahiplerinin hizmet etmeleri hakkında.
345/560
Kastomonu kadîsının bildirdiğine göre halk tarafından gammazlık ve yalan
şahitliğinden şikâyet edilen Sarıkavak köyü imamı Sefer'in ahvalini teftiş edip
mazarratı sabit olursa sicil sureti ile mahfuzen gönderilmesi.
346/561
İznik kadîsının bildirdiğine göre İznikmid dağlarında avlanmaktan dolayı
yabani hayvanların mahsullerine zarar verdiklerini söyleyerek eskisi gibi
avlanmalarına müsaade isteyen Gürli nahiyesi halkının yabani hayvanları ok ve
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
246
yay ile avlamaları ve bu bahane ile dağlarda kimseyi tüfekle gezdirilmemesi
hakkında.
346/562
Pınarbaşı kalesindeki hisar erenlerinin ulufesi hakkında beylerbeyinin
işarına cevaben, kale neferleri ulufelerini değerli yerlerden salıp mevacibleri
hususunda müzayaka çektirilmemesine dair.
347/563
Gerekşübek sancağı tevcih edilen Kansu mektup gönderip livanın terike ve
sair mahsulatı ve asilerden gayrı reayası bulunmadığı cihetle ümeranın oturmağa
kudretleri olmadığı, Aclun ve Gerekşübek sancakları birleştirilip kendisine tevcih
olunur ve Aclun alay beyi olan oğlu Mehmed'in tımarı zeamete çıkarılır ise hacılar
zarardan korunacağını arz ettiğinden deruhde edeceği hizmetin ifasına gücü
varmıdır ve evvelce Aclun sancağı tevcihinde Şam hazinesine vermeği taahhüt
ettiği beş bin floriyi teslim etmiş midir öğrenip bildirmesi hakkında.
348/564
Gerekşübek beyi Kansu Bey'in, Şam beylerbeyi Ahmed ve Şam defterdarı
Hüsrev ile haberleşip arzı lazım olan ahvali bildirmesi ve sancağının
muhafazasına çalışması.
349/565
Mısır ve Şam yolu üzerindeki kalenin muhafazasına dair.
349/566
Yahyacık köyünün mahsulü çok olduğu halde Haziney-i Âmire'ye az
teslim edildiğinden, geçen sene ne alındığını ve kimlerin topladığının bildirilmesi
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
247
350/567
Safed Beyine hüküm ki, reayadan bazılarında tüfenk bulunduğu, zaim ve
sipahilerden bazılarının tüfenk sattıklarından, yeniçeri ve tüfenk kulanan sipahi ve
zaimlerden başka kimde tüfenk bulunursa müsadere edilmesi hakkında.
350/568
Kıbrıs'da ambarda bulunan kalyata taşının İstanbul'a gönderilip, ne baha
takdir olunduğunun bildirilmesi.
350/569
Bosna'nın ocak erlerinden Bahtiyar'ın oradaki esirleden biri ile mübadele
edilmesi hakkında.
351/570
İskenderiye sancağının tımar tevcihi konusunda ahvalin teftiş edilip, bu
konuda bahsi geçen kişinin mezkûrun beratı ile İstanbul'a gönderilmesi hakkında.
351/571
Beç kralına tabi Engros kâfirlerinin serhad askeri ile muharebeden ve
fesâddan hali olmadıklarından, fesad etmek için sınırdan geçenleri tutup
haklarından gelinmesi.
352/572
Evvelce sürülüp sonra yerlerine iade edilenlerin, Musul'dan alakalarının
kesilip Diyarbekir ve Hasankeyf'den hangisini isterlerse oraya gönderilmelerine
dair.
353/573
Adam öldüren bazı kimselerin, ahvalinin teftiş edilip, sipahi olmayanların
cezasını verilmesi ve sipahi olanları yazılması, yaramazlıklarına şahadet edilen
diğer kimselerinde Kasım Çavuş'a teslim edilerek Südde-i Sa‘âdet'e
gönderilmeleri hakkında.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
248
354/574
Ankara piyadelerinden nöbeti gelenlerin hizmete sevk edilmesi ve
muhalefet edenlerin bildirilmesi.
354/575
Orman köyünden Mustafa ve refikleri, Bayezid adlı küçük bir çocuğu
vasisi elinden alıp başka yere götürdüğünden, merkumların buldurulup meselenin
teftişi ve icabının yapılması.
4.3. Tamamı Arapça Olan Hükümlerin Tercüme Kayıtları
179 / 266
Cuma Günü 29 Şevval
Bu, bizim ferman-ı şerifimiz ve yüce emrimizdir -bütün doğuda ve batıda
geçerli olmaya devam etsin. Bu fermanı, Cezayir çöllerindeki ilim adamlarına,
eşrafa, saygın kişilere, şeyhlere ve insanların ileri gelenlerine; oradaki bütün halka
(reaya ve beraya) gönderdik. Onlara (gönderilen) bildiri (ilâm) şunu içermektedir
ki: Cezayir ülkesi ve buna bağlı olan yerler, bizim koruduğumuz (öz) ülkemizin
bir parçasıdır. Saltanatın gözü ve dikkati ebediyyen oranın intizamı ve halkının
korunması üzerindedir. Hazreti Padişahımızın tek ve yüce isteği, oradaki
halkımızın adil devletimizin idaresinde güven içerisinde, rahat, huzurlu, sevinçli,
canlarından emin, her şeyleri zabtu rabt altına alınmış olmalarıdır. (Ülkelerinin)
sınırları sağlam bir şekilde korumaya alınmış, kaleleri emniyet ve güvence ile
korunmuş olmasıdır. Gönüllerinin ve dillerinin, yüce devletimizin ilelebed payidar
olması için salih dualarla dolu olmalarıdır. Bu durumda, bu yüce yerlerin ve
bölgelerin idaresi için, kahraman, disiplinli, oldukça azimli, işlerinde düzenli ve
akıllı olduğundan Emirü'l-ümera Ahmed'i –ikbali devam etsin- atadık. Bu
bölgelerin kontrol altına alınmasını, korunmasını, buralara özen gösterilmesini,
ülkenin muhafazasını ve halkın korunmasını; bütün halkın her türlü sıkıntı ve
musibetten korunmasını; yüce dinin emirlerinin ihyasını ve Hazreti Peygamberin
koyduğu kanunları uygulanmasını ona tevdi ettik ki, bu mübarek topraklardaki
Müslüman ahali ve insanlığın en hayırlısı olan ümmet, tam bir güvence, en güzel
bir adalet içerisinde, yüce hilafetimiz zamanında saltanatımızın koruması altında;
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
249
sağlarından ve sollarında (ülkenin her tarafından) koruma altına alınmış, tam bir
huzur, refah ve rahatlık içerisinde güvenli ve huzurlu olsunlar. Onlar için hiçbir
korku ve üzüntü olmasın.
181/268
Cumartesi Günü 29 Şevval sene 979
Bu, bizim ferman-ı şerifimiz ve yüce emrimizdir –Allah’ın yardımıyla
geçerli ve itaat edilir olmaya devam etsin. Bu fermanı, ileri gelenlerin ve ayanın
medarı iftiharı olan, Tunus Komutanı, Emirü’l-ümera Kapdan Ali Paşa’nın –ikbali
devam etsin- yerine geçen Ramazan’a –şerefi daha da artsın-; O’ndan sonra orada
komutan olacak her kese gönderdik. Onlara şunu bildirdik ki: İyi halli ve ileri
gelenlerin övüncü ve faziletli kişilerin yöneldiği kişi ve orada (Tunus’ta) yerleşik
olan eş-Şeyh Umûr b. Abdülkadir es-Sosivî, eş-Şeyh Muhammed el-Ğırbânî ve
eş-Şeyh el-Fâsî haklarındaki şefkat ve merhamet dolu emrimiz çıkmıştır. Emrimiz
şöyledir: Valilerimizden, hâkimlerimizden, komutanlarımızdan, emirü’l-
ümeralarımızdan ve diğer elinde hüküm ve ferman olan hiçbir kimse, bunların
babalarından ve atalarından kendilerine intikal etmiş olan, ellerindeki ve
tasarruflarındaki zaviyelere müdahale etmeyeler. Daha önce nasıl tasarruf sahibi
idilerse, bundan sonra da öylece tasarruf sahibi olalar ve hiç kimse bu konuda
müdahale etmeye. Bunlardan her biri, bizim idaremizde himaye altına alınmış,
korunmuş, müreffeh, hükümetimiz altında ve adaletimiz gölgesinde güven
içerisinde olup en mübarek yer ve topraklarda, en şerefli zaman ve saatlerde, gece
gündüz, akşam sabah bize duacı olsunlar. Selamlar. Hamd tek olan Allah’a, selam
kendisinden sonra peygamber olmayan kişiye olsun.
Bir sureti: Kayrevan komutanı “eş-Şeyh Seyyid Ahmed el-Birudî” diye yazılsın.
Bir sureti: Cezayir Arap Beylerbeyine; Batı Cezayir şehirlerinden Rika’da –Allah
orasını afet ve musibetten korusun ve orasını güvenli kılsın- yerleşik olan eşraf ve
ileri gelenlerinden biri ki, onlardan her biri tekâlif-i şakka'dan (vergilerden) muaf
olsunlar.
Bir sureti: Adı geçen ve Kayrevan'da yerleşik olan Komutan Ramazan eş-Şeyh
Sa‘îdî Muhammed el-Ğırbânî’ye.
Bir sureti: Adı geçen ve Kayrevan'da yerleşik olan Ramazan eş-Şeyh Abbas'a.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
250
183/269
Bu, bizim ferman-ı şerifimiz ve yüce emrimizdir –Allah'ın yardımıyla
geçerli ve itaat edilir olmaya devam etsin. Bu fermanı, Emîrî (lakaplı), yüce ve en
büyük ikramı hak etmiş, Allah'ın yardımını fazlasıyla elde etmiş, zamanında
vilayetinin idarecisi olan Emîr Ahmed'e –ikbali devam etsin- gönderdik. Onlara
şunu bildirdik ki: Yüce devletimizin hizmetçilerinden ve değerli komutanlarından
Emîrü’l-ümerâ Ahmed –İkbali payidar olsun- hakkında saltanatımızın büyük
lütfunu çıkarıp, saltanatımızın güzel malumatını izhar edip kendisini Batı Cezayir
ve ona bağlı yerlere komutan olarak atadık. Dinine ve diyanetine oldukça itina
gösterdiğinden, kahraman, disiplinli, oldukça azimli, isabetli kararlar alarak
işlerinde düzenli ve oldukça tedbirli olduğundan bu bölgelerin idaresini ona tevdi
ettik. Bu apaçık dinin emirlerinin yerine getirilmesini, yüce dinin isminin ihya
edilmesini, halkın ve memleketin kontrol altına alınmasını, ülkenin korunmasını,
sizinle en güzel bir şekilde ittifak içerisinde olmasını, güzel geçinmesini, sevgiyle
yaklaşmasını ona emrettik ki, diliniz (görüşünüz) bir; dinin, namusun, korunması
konusunda ve dinin emirlerini uygulamada hayatınız (gidişatınız) bir olsun. Sizin
güzelce olan birliğinizden ve ittifakınızdan kahramanlık doğar; Sizin bu şükre
layık gayretinizden ülkede emniyet, güvence, refah ve halkın gönlünde huzur
meydana gelir. Şüphesiz bizim şanlı ve yüce saltanatımızın dikkatleri de, bu
memlekette, bir başından diğer başına kadar, şefkat ve merhametin, güzel ahlakın
yaygınlaşması konusuna; halkın, ileri gelenlerinin, sıradan kişilerin en üst
tabakadakinden en alt tabakadakine kadar herkesin üzerine yöneliktir. Zira Hazreti
sultanın en çok arzuladığı şey bu değerli memleketin ve halkının huzur ve refah
içerisinde, alçak düşmanların saldırılarına karşı koruma altına alınmış, gece
gündüz devam ettiği sürece adaletimizin gölgesi altında, dilleri ve gönülleri
kıyamet saatine kadar devletimizin bekası, saltanatımızın devamı için duacı
olmalarıdır. Hamd tek olan Allah'a, salât kendisinden sonra peygamber olmayan
kişiye olsun.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
251
BEŞİNCİ BÖLÜM5. METNİN TIPKIBASIMI
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
429
SONUÇ
Osmanlı Devleti merkezî teşkilatında, bu günkü Bakanlar Kurulu
vazifelerini icra eden makam Divân-ı Hümâyûn'dur. Devletin siyasî, idarî, askerî
ve malî işlerinin görüşülmesi yanında, her türlü dâva ve şikayetlerin halledildiği
padişah adına hüküm veren üst düzey karar organıdır. Osmanlı Divânı'ndan çıkan
kararların birer suretlerinin bir araya getirilmesiyle oluşturulan defterlere
Mühimme Defterleri adı verilmiştir.
Tarih araştırmalarında arşiv vesikalarının önemi şüphesiz büyüktür. Bu
açıdan bakıldığında Mühimme Defterleri Osmanlı tarihinin siyasî ve içtimaî
durumunu anlamak bakımından ilk sırada müracaat edilen kayıtlar arasında yer
almaktadır. Üzerinde en çok durulan, modern tarih araştırmalarında oldukça
erken tarihlerde farkedilen temel kaynaklar olarak karşımıza çıkmaktadır.
Mühimme Defterleri'nin bu özelliği tez konusu seçiminde belirleyici bir unsur
olmuştur.
Çalışmamızda; Osmanlı Devleti'nin merkez teşkilatında üst düzey karar
organı olan Divân-ı Hümâyûn'a ait ferman suretlerini ihtiva eden Mühimme
Defterleri içerisinde 10 numaralı Mühimme Defteri'nin transkripsiyon ve
değerlendirmesi yer almaktadır. II. Selim dönemine ait olan defter; bu dönemin
siyasi, ekonomik ve sosyal olayları hakkında fikir sahibi olmayı sağlamasının
yanında, XVI yüzyılın son yıllarına da ışık tutmaktadır.
İncelediğimiz defter, özellikle Osmanlı denizcilik tarihi ile uğraşanlar
için önemli bilgiler sunmaktadır. Zira İnebahtı Savaşı (1571) sonrası büyük bir
kısmı yok edilen Osmanlı donanmasının yeniden inşa edilmesi süreci ayrıntılı
bir şekilde yer almaktadır. Donanmada kullanılan gemiler, donanma mürettebatı,
Osmanlı tersaneleri gibi konulara ışık tutacak nitelikte pek çok hüküm defterde
bulunmaktadır. Bunun yanı sıra XVI. yüzyıldan itibaren etkisini hissettirmeye
başlayan ve giderek artan eşkıyalık olayları ile ilgili olarak önemli bilgilere yer
verilmiştir. Ayrıca dönemin sosyal olayları, devlet görevlileri ile halk arasındaki
münasebetler, merkez-taşra ilişkiler hakkında da fikir sahibi olmamız
mümkündür.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
430
KAYNAKLAR
3 Numaralı Mühimme Defteri, Başbakanlık Devlet Arşivlere Genel Müdürlüğü
Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Ankara 1993
6 Numaralı Mühimme Defteri, Başbakanlık Devlet Arşivlere Genel Müdürlüğü
Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Ankara 1995
44 Numaralı Mühimme Defteri, Hazırlayan M.Ali Ünal, İzmir 1995
90 Numaralı Mühimme Defteri, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1993
H.951–952 Tarihli ve E–12321 Numaralı Mühimme Defteri, Topkapı Sarayı
Arşivi, Hzr, Halil Sahillioğlu, İstanbul 2002
AHISHALI, Recep, "Divan-ı Hümâyûn Teşkilatı", Osmanlılar, c. 6, Ankara 1999,
s. 25–40
ARSLAN, Hüseyin, 16.yy. Osmanlı Toplumunda Yönetim, Nüfus, İskân, Göç ve
Sürgün, İstanbul 2001
ATICI, M.Ali, 61 Numaralı Mühimme Defteri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi,
İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1998
Başbakanlık Arşiv Rehberi, TC Başbakanlık Devlet Arşivleri (BOA)Genel
Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, İstanbul 2000
BAYSUN, M.Cavit, "Lepanto", İA, c.VII, s.32–45
BOSTAN, İdris, Osmanlı Bahriye Teşkilâtı: XVII. Yüzyılda Tersâne-i Âmire,
Ankara 1992
__________, Beylikten İmparatorluğa Osmanlı Denizciliği, İstanbul 2006
__________, "İnebahtı Deniz Savaşı", DİA, c.XXII, s.287–289
BOSTANCI, Muharrem, 19 Numaralı Mühimme Defteri, Basılmamış Yüksek
Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
İstanbul 2002
BRAUDEL, Fernand, (çev. Mehmet Ali Kılıçbay), Akdeniz ve AkdenizDünyası,
İstanbul 1990, c.I-II
ÇELİK, Sıtkı, 21 Numaralı Mühimme Defteri, (Tahlil-Metin), İstanbul
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1997
DARKOT, Besim, "Kıbrıs", İA, c. VI, s. 672–676
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
431
DAVİD, Geza, "The Mühimme Defteri as a Source for Ottoman-Habsburg
Rivalry in Sixteenth Century", Archivum Ottomanicum, sayı 20,
2002, s.167–209
DÜNDAR, Recep, "Kıbrıs’ın Fethi", Türkler, c. IX, s. 667–678
EFDAL, Ali, "Doğu Akdeniz’in Anahtarı Kıbrıs Adası", Doğu Batı, sayı 34,s.89-
113
EMECEN, Feridun, "Kuruluştan Küçük Kaynarcaya", Osmanlı Devleti Tarihi
(Editör Ekmeleddin İhsanoğlu, c.1
__________, "Osmanlı Divanının Ana Defter Serileri: Ahkâm-ı Mirî, Ahkâm-ı
Kuyûd-ı Mühimme ve Ahkâm-ı Şikâyet" Türkiye Araştırmaları
Literatür Dergisi, c.3,sayı 5,İstanbul 2005, s.107–139
ERTAŞ, Recep Burhan, 60 Numaralı Mühimme Defteri (s. 105–208, hüküm 258–
491, tarih 993–94/1585–86), Tahlil-Metin, İstanbul Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1997.
FAROQHİ, Suraiya, "Mühimme Defteleri", The Encyclopaedia of
İslam, New Edition, 1993, c.VII, s.470–472
GÖKBİLGİN, M. Tayyib, Osmanlı Paleografya ve Diplomatik İlmi, İstanbul
1992
İLGÜREL, Mücteba, "Osmanlılarda Eşkıyalık Hareketleri", DİA, c.XI, s.466–469
__________, "Zirveden Dönüş: II. Selim'den III. Mehmed'e", Türkler, c.XI, s.
643–666
İNALCIK, Halil, "Osmanlı Dönemi Kapitülasyonların Karakter ve Mahiyeti",
DİA, c.22, s.245–252
__________, Osmanlı İmparatorluğu: Klâsik Çağ (1300–1600) İstanbul 2003
__________, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, c.I,
İstanbul 2000
__________, "Osmanlı-Rus Rekabetinin Menşei ve Don-Volga Kanalı
Teşebbüsü", Belleten, C.XII, sayı 46, s.349–398
İPŞİRLİ, Mehmet, "XVI. Asrın İkinci Yarısında Kürek Cezası İle İlgili
Hükümler", Tarih Enstitüsü Dergisi, sayı 12, İstanbul 1982, 202-
248
JORGA, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, c.III, İstanbul 2005
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
432
KARAMAN, Hasan, 38 Numaralı Mühimme Defteri, (Tahlil-Metin), İstanbul
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1997
KAZICI, Ziya, İslam Müesseseleri Tarihi, İstanbul 1996
KIEL, Machiel, "İnebahtı", DİA, c.XXII, s.285–287
KILIÇ, Dündar Ali, Osmanlı’da Devlet Protokolü ve Törenler İmparatorluk Seremonisi, İstanbul 2004
KÜTÜKOĞLU, Mübahat S. "Mühimme Defterlerindeki Muâmele Kayıdları
Üzerine", Tarih Boyunca Paleografya ve Diplomatik Semineri 30
Nisan–2 Mayıs 1986, İstanbul 1988, s.95–112
__________, Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), İstanbul 1998, s. 100–116,
MORDTMANN, J. H., "Sakız Adası", İA, c. 10, s. 94–97
MUMCU, Ahmet Hukuksal ve Siyasal Karar Organı Olarak Divân-ı Hümâyûn,
Ankara 1976
ORHONLU, Cengiz, Osmanlı İmparatorluğu’nun Güney Siyaseti Habeş Eyaleti,
1996 Ankara
ÖZATA, Mustafa, 38 Numaralı Mühimme Defteri, (101-322 Sayfaları Arası Tahlil
ve Metin), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
1997
PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, c.I,
İstanbul 1993
SERTOĞLU, Mithat, Muhteva Bakımından Baş Başvekâlet Arşivi, Ankara 1955
SIRMA, İhsan Süreyya, "Yemen’in Jeo-politik Durumu ve Osmanlı Devletine
Katılması", Tarih Enstitüsü Dergisi, sayı XII, s.427–444
SOUSEK, S., "İnebahtı Savaşı(1571) Hakkında Bazı Mülahazalar", Tarih
Enstitüsü Dergisi, sayı 4-5, 1974, s. 35-48
ŞAHİN, İlhan, EMECEN,Feridun, II.Bayezid Dönemine Ait 906 / 1501 Tarihli
Ahkâm Defteri, İstanbul 1994
TEMELKURAN, Tevfik, "Divan-ı Hümayun Mühimme Kalemi", Tarih Enstitüsü
Dergisi, sayı 6, İstanbul 1975, s. 129–169
TURAN, Şerafettin, "Selim II. Sarı Selim (1566–1574)", İA, c.X, s. 434–441
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilatı,
Ankara 1988
__________, Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Ankara 1988
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
433
ÜLKER, Hikmet, Sultanın Emir Defteri (51 Numaralı Mühimme Defteri),İstanbul
2003
YAVUZ, Hulusi, "XVI. Asırda Osmanlı Vilayeti", Yeni Türkiye, sayı 44, Mart-
Nisan 2002, s.92–130
YILDIZ, Cevat, 60 Numaralı Mühimme Defteri, Basılmamış YüksekLisans Tezi,
İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1998
YILDIZ, Hasan, 49 Numaralı Mühimme Defteri, (Tahlil-Metin), İstanbul
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1996
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
434
EK -1: NEŞREDİLEN VEYA TEZ OLARAK HAZIRLANAN MÜHİMME
DEFTERLERİ212
1. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Tarafından Yayımlanan Mühimme Defterler
3 Numaralı Mühimme Defteri 966–968/1558–1560, Tıpkıbasım, Başbakanlık
Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire
Başkanlığı, Ankara 1993.
3 Numaralı Mühimme Defteri 966–968/1558–1560, Özet ve Transkripsiyon,
Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi
Daire Başkanlığı, Ankara 1993
5 Numaralı Mühimme Defteri 973/1565–1566, Tıpkıbasım, Başbakanlık Devlet
Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı,
Ankara 1994.
5 Numaralı Mühimme Defteri 973/1565–1566, Özet ve İndeks, Başbakanlık Devlet
Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı,
Ankara1994.
6 Numaralı Mühimme Defteri 972/1564–1565, Tıpkıbasım, Başbakanlık Devlet
Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı,
Ankara 1995.
6 Numaralı Mühimme Defteri 972/1564–1565, Özet, Transkripsiyon ve İndeks, c. I,
Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi
Daire Başkanlığı, Ankara 1995.
6Numaralı Mühimme Defteri 972/1564–1565, Özet, Transkripsiyon ve İndeks, c. II
Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi
Daire Başkanlığı, Ankara 1995.
7Numaralı Mühimme Defteri 975–976/1567–1569, Tıpkıbasım, c. I, Ankara:
Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi
Daire Başkanlığı, Ankara1997.
212 Yapılan çalışmaların toplu kayıtları için bakınız. Feridun Emecen, "Osmanlı
Divanının Ana Defter Serileri: Ahkâm-ı Mirî, Ahkâm-ı Kuyûd-ı
Mühimme ve Ahkâm-ıŞikâyet" Türkiye Araştırmaları Literatür
Dergisi, c.3,sayı 5,İstanbul 2005, s.136
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
435
7 Numaralı Mühimme Defteri 975–976/1567-i\56\9, Tıpkıbasım, c. II, Başbakanlık
Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire
Başkanlığı, Ankara1997.
7 Numaralı Mühimme Defteri 975–976/1567–1569, Özet, Transkripsiyon ve İndeks,
c. I, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi
Daire Başkanlığı, Ankara 1999.
7 Numaralı Mühimme Defteri 975-97611567-1569, Özet, Transkripsiyon ve İndeks,
c.I, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi
Daire Başkanlığı, Ankara 1999.
12 Numaralı Mühimme Defteri 978–979/1570–1572, Tıpkıbasım, Başbakanlık
Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire
Başkanlığı, Ankara1996.
12 Numaralı Mühimme Defteri 978–979/1570–1572, Özet, Transkripsiyon ve
İndeks, c.I, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü
Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Ankara1996.
12 Numaralı Mühimme Defteri 978–979/1570–1572, Özet, Transkripsiyon ve
Indeks, c. II, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü
Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Ankara1996.
82 Numaralı Mühimme Defteri 1026–1027/1617–1618, Özet, Transkripsiyon, Indeks
ve Tıpkıbasım, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü
Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Ankara2000
83 Numaralı Mühimme Defteri 1036–1037/1626-1628, Özet, Transkripsiyon,
Indeks ve Tıpkıbasım, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel
Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Ankara 2001
85 Numaralı Mühimme Defteri, Özet, Transkripsiyon, İndeks ve Tıpkıbasım,
Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi
Daire Başkanlığı, Ankara 2002
2.Başbakanlık Arşivi Dışında Yayımlananlar
H.951–952 Tarihli ve E–12321 Numaralı Mühimme Defteri, Topkapı Sarayı
Arşivi, Hzr, Halil Sahillioğlu, İstanbul 2002
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
436
44 Numaralı Mühimme Defteri, Hzr. M.Ali Ünal, İzmir 1995
51 Numaralı Mühimme Defteri (Sultan'n Emir Defteri), Hzr. Hikmet Ülker,
İstanbul 2003
3.Yüksek Lisans Tezi Olarak Hazırlanmış Mühimme Defterleri
ATICI, M. Ali, 61 Numaralı Mühimme Defteri, (Tahlil-Metin), İstanbul: İstanbul
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1997.
BOSTANCI, Muharrem, 19 Numaralı Mühimme Defteri, İstanbul Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2002
BIYIK, Ömer, 124 Numaralı Mühimme Defteri, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, İzmir 2001.
ÇELİK, Sıtkı, 21 Numaralı Mühimme Defteri, (Tahlil-Metin), İstanbul Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1997
DEMİRSOY M. Hanefi, 109 Numaralı Mühimme Defteri'nin Transkripsiyonu ve
Değerlendirilmesi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
İzmir 2001.
ERTAŞ, Recep Burhan, 60 Numaralı Mühimme Defteri (s. 105-208, hüküm 258-
491, tarih 993–94/1585–86), Tahlil-Metin, İstanbul Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1997.
GENÇ, Yusuf İhsan, 113 Numaralı ve 1113-1 ] 15/1701 -1703, Tarihli Mühimme
Defteri, Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Uzmanlık Tezi, İstanbul
1987.
GÖK, Eren Bahri, 89 Numaralı Mühimme Defteri, Marmara Üniversitesi Türkiyat
Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2003.
GÖKBUNAR, Bekir, 105 Numaralı Mühimme Defteri (Özet-Transkripsiyon),
Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya 1996.
GÜLTEPE, Necati, H. 1106-1107 Tarihli Mühimme Defterine (107 Numaralı)
Göre Devlet Kararları, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, İstanbul 1992.
GÜNAY, Musa, 55 Numaralı Mühimme Defteri, (Tahlil-Metin), Ondokuz Mayıs
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun 1996
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
437
KAHVECİ, Gülay, 29 Numaralı Mühimme Defteri, İstanbul Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1998
KANDIRA, Durmuş, 84 Numaralı Mühimme Defteri (Tahlil-Metin),İstanbul
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1995.
KAR, Serdar, 63 Numaralı Mühimme Defteri, Marmara Üniversitesi Türkiyat
Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2002.
KARABABA, Meltem, 50 Numaralı Mühimme Defteri, (991–993/1583–1585),
Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul
2004
KARACA, Mustafa, 68 Numaralı Mühimme Defteri (Tasnif-Transkripsiyon),
Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2000.
KARAMAN, Hasan, 38 Numaralı Mühimme Defteri, (Tahlil-Metin), İstanbul
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1997
KILIÇ, Mustafa, 107 numaralı Mühimme Defteri, Marmara Üniversitesi Türkiyat
Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 1996.
KÜLBİLGE, İlker, 141 numaralı Mühimme Defteri, Ege Üniversitesi Sosyal
BilimlerEnstitüsü, İzmir 2002.
KÜRŞAT, Kazım Yücel, 18 Numaralı Mühimme Defteri, (Tahlil-Metin), İstanbul
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1996
OSMANOĞLU, Selçuk, 92 Numaralı Mühimme Defteri, Marmara Üniversitesi
Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2004.
ÖZATA, Mustafa, 38 Numaralı Mühimme Defteri, (101–322 Sayfaları Arası
Tahlil ve Metin), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
İstanbul 1997
SÜT, Neşat, 83 Numaralı Mühimme Defteri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Elazığ 2000.
YILDIZ, Cevat, 80 Numaralı Mühimme Defteri (s.209-314, hüküm 492-942,
tarih 993-94/1585-86), İstanbul Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
1998
YAŞAROĞLU, Abid, 888 Numaralı Mühimme Defteri (1a-260a), Tahlil ve
Transkripsiyon, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Koğuşlar,
İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1995
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
438
YILDIZ, Hasan, 49 Numaralı Mühimme Defteri, (Tahlil-Metin), İstanbul
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1996
4. Hazırlanmış Mühimme Zeyilleri
BİNGÖL, Harun, 5 Numaralı Mühimme Defteri'nin Transkripsiyonu ve
Değerlendirmesi (Mühimme Zeyli Kataloğundaki), Ege
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2002
ŞAHİN, Dilek, 8 numaralı Mühimme Zeyline Göre (481-1121 hkm.) XVIII.
Yüzyılda/ Anadolu'da Celali Hareketleri, İstanbul Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2003
ŞAHİN, Mehmet, Kuyucu Murad Paşa'nin Celali Defteri Mühimmesi (8 Numaralı
1-480 hkm) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2002.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
439
A
Abdulkadir Çavuş, 196Aclun, 190, 191Ağriboz, 47, 51, 56, 58, 82, 87, 89, 101, 125,
143, kal‘ası, 47, 100Ahmed Paşa-vezir, 142, 171Ahyoli, 123, 126, 129, 137, 145, 146, 156,
177Akgirman, 64, 65, 88, 87, 127, 131Akkiriş, 133Akşehir, 148Alacahisâr, 54, 60Alaiye, 106Alaşehir, 50Aleksandır, 146Amasra, 109, 129Amasya, 43Amid, 134, 135, 168, 169, 170 Anatoli, 57, 58, 69, 93, 110, 128, 139, 140,
165 Ankara, 196Arafat, 80, 180Arboniç, 46Arnavud, 63, 81, 175Asitâne-i Sa‘âdet, 51, 72, 95, 99, 123, 135,
150, 151, 162, 180, 183, 187, 191Aspos kal‘ası, 47Atranos, 173Avlonya, 52, 121, 122, 130, 143, 151, 166,
174Ayamavra, 122Ayasofya, 54Aydın, 88, 114, 116, 132, 156Azak, 98
B
Baf, 62, 127Bafra, 63Bağdâd, 102, 138, 157, 170Balcılar, 63Balçık İskelesi, 73Balçova İskelesi, 108, 119Bâlî Re’is, 125Balyabadra, 61, Banyaluka, 59barut, 73, 74, 98, 99, 105, 112, 113, 127,
128, 138, 167Basra, 118, 138, 194Batum, 141Beç Kralı, 182, 194Belgrad, 85, 108, 118, 128Bergama, 119
Bergos, 99, 100, 188Beypazarı, 196
Beyşehri, 92Birecik, 118Bidlis, 161Biga, 119, 132Bihlişte, 174Bosna, 58, 59, 60, 193Bostan Çavuş, 63, 64Bozcaada, 50Bozok, 158Bozulus, 169Budun, 73, 74, 79, 80, 130, 152, 168, 182Buğdan, 56, 71, 134, 135Burusa, 91, 154, 171
C
Cafer Çavuş, 43Canik, 155, 158Cebehâne-i Âmire, 108, 112, 129Ceneviz, 122Cezâyir, 42, 44, 77, 106, 126, 130, 137, 138Cidde, 164, 179, 180,181, emîni, 180, 181
kal‘ası, 180Cizre, 158Cumapazarı, 167
Ç
Çerâkise, 186Çerkeş, 196Çırnovi, 73, 74, 145Çorli, 100, 144, 166, 177, 188Çorum, 159
D
Delvine, 57, 63, 143, 145, 174, kal‘ası, 142Dimetoka, 137Diyârbekir, 93, 120, 121, 132, 133, 134,
135, 144, 161, 168, 169, 170, 178, 179, 195, hazinesi, 178, 179
Domaniç, 173Donanma-i Hümâyûn, 52, 57, 64, 68, 76, 84,
87, 89, 94, 114, 116, 123, 130, 150, 155, 156, 159, 160, 174, 176,
Draç, 130Drama, 116, 162, 164Dubrovine, 59Dubrovnik, 75, 78, 79, 95, 98, 99Dukakin, 131Dulkadir, 93
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
440
E
Edincik, 150Edirne, 51, 57, 60, 73, 91, 101, 166, 173Eflâk, 71, 72, 145, 166Eğri, 106Eğrigöz, 173Ejderhan, 98Emir Hac Murâd, 179Engros, 194Erciş, 178Erciyes, 108Erdel, 106, 107, 132, 163, 166, 167, 182,
183Ereğli, 160Ergani, 61, kal‘ası, 61Erhos, 183, kal‘ası, 183Erim, 91Erzurum, 51, 61, 93, 108, 133, 134, 135, 152Eskişehir, 162Evren Çavuş, 99, 177, 191Ezmiyan, 58
F
Ferecik, 192Ferhâd Beğ, 186, 193Ferhâd Çavuş, 87Ferhâd Paşa, 114, 127, 129 Filek, 95Filibe, 145Filorine, 167Francalu, 79
G
Galata, 90, 125Gazze, 124, 184, 190, 192Geliboli, 120, 129, 132, 184, Gerekşübek, 190, 191Girine, 77127Girit, 47, 121Gökbuze, 171Gölpazaru, 162Göncipazar, 48Görfus, 65, 82, 87, 121, 122Görice, 171, 174Güle, 106, 131, 133, kal‘ası, 133Gümilcine, 70, 71, 165Gürle, 188
H
Habeş, 136Hakkâri, 118Haleb, 93, 95, 118, 139, 140, 150, 180, 182,
defderdârı, 139
Halil Beğ, 106, 107Harâm-ı Muharrem, 180, 181Haram-ı Şerîf, 182Harburt, 133, 134, 135Hasankeyf, 195Hasköy, 76, 137Haslar, 90, 167Hâssa Harc Emîni, 65, 113Hazergrad, 195Hâzine-i Âmire, 134, 135, 140, 180, 181,
190, 191, 192Hersek, 54, 141, 186Hırsova, 48Hüdavendigar, 162, 173, 175Humus, 117
I
Ilıca, 183
İ
İçel, 86, 104, 134İlbasan, 52İmadiye, 157İnebahtı, 57, 86, 89, 102, 104İskender Bey-Semundurna Beyi,152İskender Çavuş, 113, 125, 145, 146İskender Paşa- sabık Mısır
beylerbeyi–172İskenderiye, 90, 129, 131, 171, 181, 194İsmail Çavuş, 48İstanbul, 47, 54, 65, 70, 71,74, 85, 86, 89,
91, 99, 103, 105, 111, 112, 129, 177, 184İvraca, 46İvrindi, 119İzmir, 75, 78, 79, 80, 114, 115, emîni, 114,
iskelesi, 115, İznik, 112, 189İznikmid, 127, 139, 153, 172, 188, 189İzvornik, 60
K
Kabe-i Şerîf, 180Kâğıdhane, 167Kalamata, 69Kamangrad, 58, 59, 60Kandıra, 139Kangırı, 196Kapudân, 43, 57, 60, 64, 68, 78, 81, 82, 83,
87, 89, 90, 95, 100, 103, 114, 122, 143Kara Kadî, 179Karaburun, 63Karaca Ali -Eğriboz Beyi, 51Karadeniz yalıları, 110Karahisâr-ı Şarki, 164
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
441
Karaman, 86, 91, 92, 93, 96, 105Karasu Yenicesi, 143Karlı-ili, 82, 83, 102, 105, 122Kasım Çavuş, 136, 195Kasım Paşa, 144, 173Kastamoni, 54, 109, 184, 188Kavala, 68Kayseri, 97, 158, kal‘ası, 158Kaz Dağı, 64Kefe, 70, 98, 102, 109, 110Kefken,129, 139Kemer, 117, 119, 129, 132Kestane Dağı, 45Kıbrıs, 62, 76, 77, 86, 89, 91, 92, 93, 96, 97,
98, 104, 106, 110, 111, 112, 115, 117, 119, 120, 126, 129, 136, 144, 150, 168, 185, 193
Kılıç Alî, 105, 143, Ali Paşa, 77, 115Kırkkilise, 47, 160, 177Kızılbaş, 50Kili, 71Kite, 61, 84, 112, 154Klis, 53, 186, 193, 194Kocaeli, 104, 110, 112Koçaniye, 60Konya, 89, 97Kostantiniyye, 188Kosun, 93, 94, 97Koyulhisâr, 49Kozluca, 143Köstendil, 137, 174Kulu, 165Kuruta, 59Küçükçadırlı, 76Küçükhisâr, 76Kütahya, 50, 128, 154, 165, 173
L
Lala, 50, 78, 79, 142Lapseki, 117Larende, 96, 97Lefkoşa, 126, 136Leh, 71, 72, 88Lipva, 106Livâdya, 103Lofça, 46, 59, 77, 171, 172
M
Mağnisa, 165Mahmûd Çavuş, 174Mahmûd Paşa, 111Malatya, 46, 94, 114Malazgird, 51Malta, 122Malya, 50, 85, 114, 129
Manya, 66, 69, 70, 122, 142, kal‘ası, 66Mardin, 168Marmara, 150Mat, 76Medîne, 181Mehmed Paşa- vezir- 167Mekke, 80, 102, 180, 181Menemen, 79Menteşe, 139Mısır, 48, 49, 58, 90, 103, 125, 129, 135,
136, 153, 154, 165, 169, 172, 179, 180,181, 187, 186, 191, 192, hazinesi, 103, 179
Midüllü, 75, 78, 79, 99, 120, 141Midye, 137, 147Mihaliç, 150Mîralem, 163Mizistre, 55, 69, 142Molova, 98, 120, 140, kal‘ası, 98Mora, 55, 61, 65, 66, 67, 68, 69, 161Moskov, 72Mustafa Paşa, 51, 111Musul, 100, 155, 157, 161, 170, 195Muş, 161Mutahhar, 136Muton, 61, 66, 67, 161, kalası, 66, 67Müzdelife, 80
N
Nablus, 192Nahcıvan, 193Niğboli, 46, 77Niğde, 89, 97Nişancı, 99, 161Nova, 54, 174Nuh Çavuş, 113, 139
O
Ohri, 56, 65
Ö
Özi, 127
P
Pançova İskelesi, 74Pazarcuk, 162Pertev Paşa, 46, 82, 87, 88, 89, 176Pınarbaşı kal‘ası, 190Pınarhisâr, 147Prekin, 60Preveze, 121, 122
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
442
R
Rodos, 68, 93, 115, 139, 141, 145, 165Rûmili, 103, 106, 109, 116, 118, 123, 137,
142, 174, 176, 194Ruscuk, 73, 74, 127, 128, 144, 145, iskelesi,
145
S
Sabancı Paşa, 173Safed, 192Said Re’îs, 132Sakarya, 139Sakız, 68, 75, 78, 79, 99, 112, 113, 115, 116,
120Sakmar, 106Samakov, 123, 124, 147Samsun, 91, 109, 110, 129, 155, 158Sanacık, 68Sapanca Dağı, 153Saruhan, 84, 140Sardunya, 142Sefer Çavuş, 179Selanik, 65, 72, 142, 161, 164, iskelesi, 65,
kilisesi, 72Semendire, 53, 60, 73, 74, 85, 108, 119, 171,
172Semundurna, 152, Sığacık, 115Sığla, 77, 104Silifke kal‘ası, 134Silistre, 52, 56, 73, 85, 96Silivri, 173Sinan Paşa, 49, 58, 90, 102, 125, 135, 153,
158, 164, 169, 172, 180, 186, 187Sinan Çavuş, 71Sinob, 63, 94, 104, 109, 110, 129, 140, 141Siroz, 162, 164Sis, 111Sivas, 79, 155, 158Siverek, 169Sofya, 145, 148, 149Sultân Murâd- şehzade-165, 172Sumud, 142, kal‘ası, 63, 142Südde-i Sa‘âdet, 43, 45, 47, 48, 49, 50, 51,
52,53, 54, 57, 58, 61, 62, 63, 64, 65, 66, 68, 71, 72, 75, 76, 77, 78, 80, 86, 88, 89, 91, 94, 96, 97, 98, 99, 100, 102, 109, 113, 114, 115, 116, 119, 122, 124, 125, 127, 130, 132, 133, 134, 135, 139, 142, 144,145, 147, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 154, 156, 158, 160, 163, 164, 166, 166, 168, 169, 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 179, 180, 182, 183, 184, 185, 186, 187, 188, 189, 190, 191, 192, 193, 194, 195, 196
Süleyman Paşa Medresesi, 154Süleymân Re’îs, 63, 110Süveyş, 125, 163Süzeboli, 146
Ş
Şâh Mehmed, 50Şâm, 76, 80, 93, 140, 152, 179, 185, 189,
190, 191, 192, 193 emiri Haccın, 80, hazinesi, 76, 191
Şecâ‘i Çavuş, 184Şehirköy, 148, 149Şehrizol, 170Şeyh Nureddin, 49Şumni, 195
T
Tarhanyat, 79Tarsus, 97, 111Tasiye, 58Tekfurköyü, 48Temaşvar, 73, 74, 106, 107, 119, 128, 133,
163, kal‘ası, 108Tersâne-i Âmire, 69, 78, 82, 88, 90, 98, 99,
102, 104, 105, 112, 114, 124, 125, 127, 129, 139, 146, 156, 184, 185
Tırhala, 55, 66, 175Tırnova, 77, 121tîmâr, 50, 53, 54, 57, 59, 83, 93, 101, 118,
126, 127, 128, 129, 139, 140, 151, 153, 155, 158, 163, 169, 173, 183, 190, 192, 193, 194
Timürhisâr, 164Tire, 45, 75Tirebova, 58Tophâne-i Âmire, 61, 84, 117, 147Trablus, 62, 94, 112, Trablusgarb, 77Trabzon, 108, 109, 110, 141, 151Tukat, 94Tuna yalısı, 186Tunus, 43Turgud Çavuş, 88
U
ulus tâyifesi, 51Urla, 133Uzuncaova, 76
Ü
Üsküdar, 172
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
443
V
Van, 81, 94, 118, 161, 178, 179Varna, 73, 95, 121, 127, 128, 129, 137, 145,
146, 156, iskelesi, 95Venedik, 52, 95, 187, Venedüklü, 79, 82, 87,
89, 174, 188Vılçıtrın, 53Vidin, 52, 56Vilâyet-i Rûm'da, 93, 151Vize, 100, 126, 146, 147, 177Vulistin, 57
Y
Yalakabad, 112, 114, 127Yalvaç, 148Yanboli, 105Yanık, 137
Yanova, 106, 133Yanya, 82, 83, 122, 142Yemen, 125, 136, 153, 154, 158, 186, 187Yeniada, 70, 71Yeniçeri Ağası, 85, 88, 98, 99, 112, 119,
127, 128, 129, 131, 147Yenihisâr, 87Yenişehir, 112, 154Yolca kal‘ası, 63Yörük, 79
Z
Zaden, 106zâviye, 54ze‘âmet, 140, 190Zeynel Beğ, 118Zülküf Nebî, 62
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com
444
ÖZGEÇMİŞ
1979 yılında İspir'de doğdu. İlköğrenimini İspir'de, ortaöğrenimini ise
Bursa ve İspir'de yaptı. 1996 yılında Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi
Tarih Bölümü'nde lisans öğrenimine başladı ve 2000 yılında aynı bölümden
mezun oldu. Aynı yıl Milli Eğitim Bakanlığı'nda görev alarak, Oltu (Erzurum)
Ayvalı İlköğretim Okulu'nda öğretmenliğe başladı. 2001–2005 yılları arasında
İspir Lisesi'nde Tarih Öğretmeni olarak görev yaptı. 2005 yılında İspir Anadolu
Lisesi'nde çalıştı. MEB müdür yardımcılığı sınavını kazanarak aynı yıl İspir Halk
Eğitim Merkezi ve ASO Müdürlüğü'ne müdür yardımcısı olarak atandı. Halen bu
görevini sürdürmektedir. Akademik çalışma olarak; 2003 yılında Atatürk
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi
yüksek lisans programını kazanarak 1 yıl süreyle İngilizce Hazırlık Programı'na
devam etti. Ardından yüksek lisans derslerini başarıyla tamamlayarak tez
çalışmasına başladı. Evli ve İngilizce bilmektedir.
This document was created by the trial version of Print2PDF. !
Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!
Purchase Print2PDF at http://www.software602.com