The cactus - O. Henry

The most notable thing about Time is that it is so purely relative. A large amount of reminiscence is, by common consent, conceded to the drowning man; and it is not past belief that one may review an entire courtship while removing one's gloves.

That is what Trysdale was doing, standing by a table in his bachelor apartments. On the table stood a singular-looking green plant in a red earthen jar. The plant was one of the species of cacti, and was provided with long, tentacular leaves that perpetually swayed with the slightest breeze with a peculiar beckoning motion.

Trysdale's friend, the brother of the bride, stood at a sideboard complaining at being allowed to drink alone. Both men were in evening dress. White favors like stars upon their coats shone through the gloom of the apartment.

As he slowly unbuttoned his gloves, there passed through Trysdale's mind a swift, scarifying retrospect of the last few hours. It seemed that in his nostrils was still the scent of the flowers that had been banked in odorous masses about the church, and in his ears the lowpitched hum of a thousand well-bred voices, the rustle of crisp garments, and, most insistently recurring, the drawling words of the minister irrevocably binding her to another.

>From this last hopeless point of view he still strove, as if it had become a habit of his mind, to reach some conjecture as to why and how he had lost her. Shaken rudely by the uncompromising fact, he had suddenly found himself confronted by a thing he had never before faced --his own innermost, unmitigated, arid unbedecked self. He saw all the garbs of pretence and egoism that he had worn now turn to rags of folly. He shuddered at the thought that to others, before now, the garments of his soul must have appeared sorry and threadbare. Vanity and conceit? These were the joints in his armor. And how free from either she had always been--But why--

As she had slowly moved up the aisle toward the altar he had felt an unworthy, sullen exultation that had served to support him. He had told himself that her paleness was from thoughts of another than the man to whom she was about to give herself. But even that poor consolation had been wrenched from him. For, when he saw that swift,limpid, upward look that she gave the man when he took her hand, he knew himself to be forgotten. Once that same look had been raised to him, and he had gauged its meaning. Indeed, his conceit had crumbled; its last prop was gone. Why had it ended thus? There had been no quarrel between them, nothing--

For the thousandth time he remarshalled in his mind the events of those last few days before the tide had so suddenly turned.

She had always insisted upon placing him upon a pedestal, and he had accepted her homage with royal grandeur. It had been a very sweet incense that she had burned before him; so modest (he told himself); so childlike and worshipful, and (he would once have sworn) so sincere. She had invested him with an almost supernatural number of high attributes and excellencies and talents,

and he had absorbed the oblation as a desert drinks the rain that can coax from it no promise of blossom or fruit.

As Trysdale grimly wrenched apart the seam of his last glove, the crowning instance of his fatuous and tardily mourned egoism came vividly back to him. The scene was the night when he had asked her to come up on his pedestal with him and share his greatness. He could not, now, for the pain of it, allow his mind to dwell upon the memory of her convincing beauty that night--the careless wave of her hair, the tenderness and virginal charm of her looks and words. But they had been enough, and they had brought him to speak. During their conversation she had said:

"And Captain Carruthers tells me that you speak the Spanish language like a native. Why have you hidden this accomplishment from me? Is there anything you do not know?"

Now, Carruthers was an idiot. No doubt he (Trysdale) had been guilty (he sometimes did such things) of airing at the club some old, canting Castilian proverb dug from the hotchpotch at the back of dictionaries. Carruthers, who was one of his incontinent admirers, was the very man to have magnified this exhibition of doubtful erudition.

But, alas! the incense of her admiration had been so sweet and flattering. He allowed the imputation to pass without denial. Without protest, he allowed her to twine about his brow this spurious bay of Spanish scholarship. He let it grace his conquering head, and, among its soft convolutions, he did not feel the prick of the thorn that was to pierce him later.

How glad, how shy, how tremulous she was! How she fluttered like a snared bird when he laid his mightiness at her feet! He could have sworn, and he could swear now, that unmistakable consent was in her eyes, but, coyly, she would give him no direct answer. "I will send you my answer to-morrow," she said; and he, the indulgent, confidentvictor, smilingly granted the delay. The next day he waited, impatient, in his rooms for the word. At noon her groom came to the door and left the strange cactus in the red earthen jar. There was no note, no message, merely a tag upon the plant bearing a barbarous foreign or botanical name. He waited until night, but her answer did not come. His large pride and hurt vanity kept him from seeking her. Two evenings later they met at a dinner. Their greetings were conventional, but she looked at him, breathless, wondering, eager. He was courteous, adamant, waiting her explanation. With womanly swiftness she took her cue from his manner, and turned to snow and ice. Thus, and wider from this on, they had drifted apart. Where was his fault? Who had been to blame? Humbled now, he sought the answer amid the ruins of his self-conceit. If--

The voice of the other man in the room, querulously intruding upon his thoughts, aroused him.

"I say, Trysdale, what the deuce is the matter with you? You look unhappy as if you yourself had been married instead of having acted merely as an accomplice. Look at me, another accessory, come two thousand miles on a garlicky, cockroachy banana steamer all the way from South America to connive at the sacrifice--please to observe howlightly my guilt rests upon my shoulders. Only little sister I had, too, and now she's gone. Come now! take something to ease your conscience."

"I don't drink just now, thanks," said Trysdale.

"Your brandy," resumed the other, coming over and joining him, "is abominable. Run down to see me some time at Punta Redonda, and try some of our stuff that old Garcia smuggles in. It's worth the, trip. Hallo! here's an old acquaintance. Wherever did you rake up this cactus, Trysdale?"

"A present," said Trysdale, "from a friend. Know the species?"

"Very well. It's a tropical concern. See hundreds of 'em around Punta every day. Here's the name on this tag tied to it. Know any Spanish, Trysdale?"

"No," said Trysdale, with the bitter wraith of a smile--"Is it Spanish?"

"Yes. The natives imagine the leaves are reaching out and beckoning to you. They call it by this name--Ventomarme. Name means in English, 'Come and take me.'"

**********************

Bản dịch của Diệp Minh Tâm. Điều quý nhất của Thời Gian là nó chỉ thuần tương đối. Theo sự nhất trí chung, phần lớn những hồi tưởng được dành cho người rơi xuống nước đang thì thụp; và ta không quá lời là con người có thể duyệt lại toàn bộ cuộc tình khi họ đang cởi đôi găng tay ra.

Đấy là việc Trysdale đang làm, khi anh đừng bên chiếc bàn trong căn phòng độc thân anh thuê. Trên mặt bàn là một cây xanh trồng trong một chiếc lọ bằng đất nung đỏ. Cây này là một loài xương rồng, với những chiếc lá dài thong, liên tục đong đưa theo ngọn gió nhẹ nhất trong cử chỉ lạ lùng dường như ra dấu hiệu gì đấy.

Anh bạn của Trysdale, anh trai của cô dâu, đứng kế bên cái tủ bát đĩa, đang phàn nàn vì phải uống rượu một mình. Cả hai đang mặc bộ quần áo dự lễ.

Trong khi Trysdale đang chậm rãi cởi những cúc găng tay, đầu óc anh nhanh chóng và đau xót hồi tưởng lại những giờ vừa trôi qua. Dường như khứu giác của anh vẫn đượm mùi hương từ những lẵng hoa xếp dày đặc trong nhà thờ, và trong tai anh vẫn còn vang tiếng rầm rì của hàng nghìn giọng hát, tiếng xào xạc của trang phục dòn cứng và, dai dẳng một cách cố chấp nhất, những lời ê a của vị mục sư đang buộc đời cô vào người khác mà không ai gỡ ra được.

Như thể do thói quen của đầu óc anh, từ phía nhìn hoàn toàn vô vọng này, anh vẫn cố gắng hết mức để lý giải tại sao và làm thế nào anh đã mất cô. Bị một thực tế không thể dung hoà giáng cho anh một cú thô bạo, anh bất ngờ đối diện với điều mà từ xưa tời giờ anh chưa bao giờ giáp mặt - cái Bản Ngã sâu thẳm, nguyên sơ và giản đơn của anh. Anh đã thấy mọi lớp nhung y của tần trò giả vờ và kiêu kỳ mà anh đã mặc giờ biến thành rẻ rách của tình ngông cuồng. Anh rùng mình với ý nghĩ rằng, từ trước đến giờ, trong con mắt của thiên hạ trang phục của anh hẳn có vẻ nghèo nàn và tả tơi. Tính phù phiếm cùng tật hay dối gạt! Đấy là những điểm yếu của anh. Và riêng cô thì không bao giờ như thế. Nhưng tạo sao…

Khi cô đi chậm rãi giữa hai hàng ghế dẫn đến bục làm lễ, anh cảm thấy một nỗi đắc thắng thấp hèn, chán ngán vốn thường nâng đỡ anh. Anh đã tự nhủ là vẻ nhợt nhạt của cô là do cô dành ý nghĩ cho một người nào khác chứ không phải cho người cô sẽ trao cuộc đời. Nhưng ngay điều an ủi tệ hại này cũng cũng không giữ được lâu. Vì lẽ, khi anh thấy cô thoáng ngước nhìn lên, một ánh mắt trong sáng dành cho người đã đoạt được cô, tự anh biết rằng mình đã bị quên lãng… Có một lần, cô đã gửi lên anh cùng ánh mắt như thế, và anh đã cố thăm dò ý nghĩa của ánh mắt này. Thật ra, sự lừa dối của anh đã vỡ vụn, mọi chống đỡ đều không còn. Thế thì tại sao cuộc tình lại chấm dứt? Không có bất hoà giữa hai người, không có gì cả.

Cả nghìn lần anh đã duyệt lại trong tâm trí anh sự việc xảy ra trong những ngày cuối cùng trước khi mọi chuyện đếu bị đảo lộn.

Cô luôn khăng khăng muốn tung anh lên mây xanh, và anh đã chấp nhận việc này với tất cả huy hoàng. Hương hoa cô dâng lên thật ngọt ngào; thật khiêm tốn (anh tự nhủ như thế), đầy tính trẻ con và đầy vẻ tôn thờ, và thật thành khẩn (có lần anh đoan chắc như thế). Cô đã gán ghép cho anh, đến mức gần như siêu nhiên, mọi đức tính và mọi xuất chúng và mọi tài năng. Rồi anh đã hấp thụ việc hiến dâng của cô như thể cây cối sa mạc thu lấy những giọt mưa mà không chắc sẽ nở hoa kết trái.

Trysdale hồi tưởng lại rõ ràng một đỉnh cao về tính tự kiêu của anh - đầy ngu xuẩn, nhưng hối tiếc thì đã muộn…

Đấy là vào một buổi tối khi anh mời cô lên mây xanh để chia sẻ sự vĩ đại của mình. Giờ thi anh quá đau đớn nên không muốn nhớ lại nhiều về vẻ đẹp đầy thuyết phục của cô tối hôm ấy – mái tóc lượn sóng buông thả, mãnh lực lôi cuốn dịu dàng và trinh nguyên của những tia nhìn và lời nói của cô. Trong khi truyện trò với nhau, cô nói: 

- Và Thuyền trưởng Carrruthers đã cho em biết là anh nói tiếng Tây Ban Nha như người bản xứ. Tại sao anh giấu em một tài năng như thế? Có việc gì mà anh không biết không?

Thật ra Carrthers là một anh dốt đặc. Chắc chắn là anh (Trysdale) đã mang tội (đôi lúc anh như thế) thốt lên trong câu lạc bộ của anh một câu châm ngôn nào đấy bằng tiếng Tây Ban Nha mà anh moi từ các thứ hổ lốn trên bìa sau các quyển từ điển. Carruthers, vốn là một trong những người ngưỡng mộ anh hết mình, đã phóng đại và phô trương cho một bộ óc thông thái đáng nghi ngờ.

Nhưng hỡi ôi! Hương hoa từ lòng ngưỡng mộ của cô đã trở nên quá ngọt và quá bốc!! Anh để cho lời gán ghép lan truyền mà không đính chính. Không phản đối gì cả, anh đã cho phép cô choàng quanh vầng trán anh chiếc vương miện giả hiệu về nền uyên bác Tây Ban Nha. Anh đã để chiếc vòng miện xoắn xít mềm dịu tô điểm cho cái đầu thích chinh phục của anh, mà không cảm thấy có những gai nhọn đang châm chích và sau này sẽ xuyên thủng cả anh.

Cô thật là tươi vụ, thẹn thùng và dè dặt làm sao ấy! Cô đã vùng vẫy như con chim bị đánh bẫy khi anh đem mọi thứ trọng đại của anh đặt dưới chân cô. Anh đã có thể đoan chắc, và giờ anh vẫn đoan chắc mà không nhầm lẫn, rằng cô đã chấp nhận anh. Chỉ có điều cô không thể trả lời

trực tiếp cho anh, vì cô còn e thẹn. Cô bảo: “Ngày mai em sẽ gửi anh câu trả lời”, và anh, kẻ chiến thắng buông thả, tự tin, đã mỉm cười ban cho cô quyền được trễ hạn.

Ngày kế, anh nóng nảy trông chờ câu trả lời của cô. Đến trưa, cậu nài ngựa của cô đến gõ cửa phòng anh, rồi để lại cây xương rồng lạ lùng trong chiếc bình đất nung đỏ. Không hề có tờ thư hoặc lời nhắn, chỉ có tấm thẻ cột vào cây xương rồng mang một danh từ ngoại ngữ man di hoặc là một tên thực vật. Anh đã chờ cho đến tối, nhưng vẫn không nhận được câu trả lời của cô. Tự ái to phồng và tính phù phiếm bị thương tổn khiến anh không muốn đến tìm cô. Hai ngày sau, họ gặp lại nhau trong một bữa ăn tối. Họ chào hỏi nhau theo cách bình thường, nhưng cô nhìn anh, ngừng thở, băn khoăn, giận dữ. Anh lịch sự khăng khăng chờ nghe cô giải thích. Với tính nhạy cảm của phụ nữ, cô đoán ra ý anh, rồi trở nên lạnh lùng như băng tuyết. Từ ngày ấy, họ rời xa nhau dần. Anh đã có lỗi chỗ nào? Lỗi thuộc về ai? Giờ trở nên khiêm tốn, anh tìm kiếm câu trả lời giữa những hoang tàn của việc tự thổi phồng. Nếu…

Tiếng nói củ người thanh niên kia tọc mạch chen vào luồng hồi tưởng: 

- Này, Trysdale, có chuyện gì vậy? Cậu có vẻ đau khổ cứ như chính cậu là chú rể thay vì chỉ đóng vai làm đồng loã. Nhìn tớ đây này, một món phụ tùng khác, đã đi hai nghìn dặm suốt từ Nam Mỹ trên một con tàu đầy tỏi và gián để nhắm mắt làm ngơ sự hy sinh – hãy nhìn xem tội lỗi tớ chất nhẹ thế nào trên hai vai! Tớ chỉ có một đứa em gái, và giờ nó đã đi. Này, uống tí gì đi để xoa dịu lương tâm của cậu. 

- Tớ không muốn uống gì trong lúc này, cảm ơn.

Anh bạn đi đến gần anh, tiếp tục: 

- Rượu cô-nhắc của cậu tồi quá. Ngày nào đấy chạy xuống Punta Redonda gặp tớ, thử mấy thứ ông già Garcia mang lậu vào. Chuyến đi đáng công lắm. A này! Gặp lại cố nhân ở đây! Cậu đào đâu ra cây xương rồng này thế, Trysdale?

- Món quà từ một người bạn. Có biết loài cây này không?

- Biết rõ lắm chứ. Nó thuộc miền nhiệt đới. Có hàng trăm mọc quanh Punta. Tên nó ghi trên cái thẻ đây này. Có biết một chữ Tây ban Nha nào không, Trysdale?

Trysdale đáp, với bóng ma cay đắng của một nụ cười: 

- Không. Đấy là tên Tây Ban Nha à?

- Đúng thế. Dân bản xứ mường tượng là những chiếc lá của nó vươn dài để ra hiệu cho ta. Họ gọi nó bởi tên này - Ventomarme. Tên có nghĩa là : HÃY ĐẾN MANG TÔI ĐI !