Thema 18: Brainwave18.2 en 18.3

Zenuwstelsel vs HormoonstelselZenuwstelsel• Vervoer via zenuwen• Werkt snel, maar kortdurig

Hormoonstelsel• Hormonen via bloed• Werkt langzaam, maar

langdurig effect

Zenuwstelsel

Centrale zenuwstelsel (CZ):• Grote hersenen• Kleine hersenen• Hersenstam• Ruggenmerg

Perifere zenuwstelsel:• Zenuwen (motorische en sensorische)

Indeling op basis van ligging:

Zenuwen vanuit het ruggenmerg

Werking CZPrikkel

Receptor (zintuig)

impuls via conductor (zenuw)

Centraal zenuwstelsel

impuls via conductor (zenuw)

reactie door effector (spier of klier)

Prikkel = invloed uit de omgeving van een organisme

Impuls = elektrisch signaal

Bouw van een zenuw

Axon (Neuriet) = uitloper die impuls naar cellichaam af geleidtDendriet = uitloper die impuls naar cellichaam toe geleidt

3 soorten zenuwcellen1. Sensorische zenuwcel- Van receptor naar CZ- 1 lange dendriet / 1 korte axon- Cellichaam ligt vlakbij CZ

2. Motorische zenuwcel- Van CZ naar effector- Meerdere korte dendrieten / 1 lange axon- Cellichamen in CZ

3. Schakelcellen- Geleiden binnen het CZ

schakelcel

Motorische zenuwcel

Sensorische zenuwcel

3 soorten zenuwenZenuwcellen liggen bij elkaar in zenuwen. Hier omheen ligt bindweefsel

1. Gevoelszenuw: alleen uitlopers van sensorische zenuwcellen

2. Bewegingszenuw: alleen uitlopers van motorische zenuwcellen

3. Gemengde zenuwen: bevat beide

ImpulsgeleidingImpuls = elektrisch stroompje

• ontstaat als prikkel sterk genoeg is – boven de prikkeldrempel

• impulssterkte is altijd gelijk

• bij sterkere prikkel worden meer impulsen per tijdeenheid doorgegeven - de impulsfrequentie neemt toe

• zenuwcel heeft na ieder impuls een korte herstelperiode nodig; kan dan niet geprikkeld worden = absoluut refractaire periode

• Impulsfrequentie neemt af als bepaalde prikkel lang aanhoudt (gewenning)

Impulsgeleidingmyelineschede

Zenuwcel in rust - lading aan binnenkant celmembraan

Actiefase binnenkant krijgt gedurende korte tijd + lading

Herstelfase celmembraan kan gedurende korte tijd geen impulsen geleiden

Door myelineschede sprongsgewijze impulsgeleiding

Impulsgeleiding

Synaps= contactplaats van zenuwcellen, waar

impulsen chemisch worden doorgegeven

INZOOMEN

Synaps

Rust:• Neurotransmitters in blaasjes opgeslagen

• Ca2+-poort dicht

Synaps

Actiepotentiaal komt aan:• Door depolarisatie membraan (impuls)Ca2+-poort open

• Ca2+ stroomt naar binnen

• Hierdoor smelten neurotransmitter-blaasjes samen met presynaptische membraan

Synaps

• Neurotransmitter komt in synapsspleeten bindt aan receptormoleculen

= exocytose

Synaps

• Membraanpotentiaal hersteld in axon

• Bij voldoende stimulatie receptoren genoeg natriumpoorten open impuls doorgegeven

Neurotransmitters• Stimulerend (exciterend) en remmend (inhiberend)• Bv. Acetylcholine, glutamaat, adrenaline en dopamine• Bv. Serotonine en endorfines• Drugs en veel pijnstillers werken op dit systeem!

Remmend: morfine, alcohol, cannabis

Stimulerend: nicotine, cocaine, XTC

Leidt soms tot gewenning ofverslaving