tnanin liblu - sil international · tnanin liblu koronad a1 bi laan the summer institute of...
TRANSCRIPT
Tnanin Liblu
Koronad a 1 B i laan
The Summer I n s t i t u t e of L inguis t i cs i n cooperation with
t he Bureau of Publ ic Schools and
the I n s t i t u t e of National Language of
t he Department of Education Manila, Ph i l ipp ines
1965
P R E F A C E
This primer i s designed t o introduce a l l the l e t t e r s of the Bilaan alphabet . It i s divided i n t o t h r e e p a r t s , with each p a r t introducing a se lec ted group of vowels and consonants. The primer i s s e t up t o t each s tudents t o recognize every l e t t e r , t o know i t s sound? and gradual ly t o f e a ~ n t h e p a t t e r n s of vowels and consonants so t h a t they can recognize words a s complete u n i t s .
The l e t t e r s of the alphabet a r e sym- bolized a s fol lows: a, 2 , k, d, 6 , f, 9, h , i, 1, m , n , n+,.g, s , t , u , e , w_, x. ~ h e s e - sym5olF cTose y resFmbTe EheTr counterpar ts i n the National Language, with two ,excep- t i ons . The l e t t e r 6 has t he sound -6 f Spanish e ; t he l e t t e r e i s l i k e t he second vowel of-the English word 'above I . G l o t t a l s top i s symbolized by ' ' i n ' t h e word f i n a l pos i t i on ; i n t e r v o c a l i c a l l y it i s no t sym- bolfzed.because t he re a re now vowel :clus- e r s i n Bilaan.
This primer has been prepared by Norman and Doris Abrams, members of t h e Summer Tns t i t u t e of L inguis t i cso l It i s designed t o t each t h e speakers of Bilaan t o read i n t h e i r own language a s a s t e p toward l i t e r a c y i n t he National Language.
Notes t o t he Teacher
The e n t i r e alphaSet l i s t e d on the f i r s t t w o pages i s f o r t he purpose of fami l ia r iz - ing the s tudents with the appearance and the name of each l e t t e r . These a r e t o be re- viewed two or t h r e e times i n every c l a s s sess ion during the teachihg of the f i r s t s ec t ion of t he primer. They a re t o be in- troduced i n these pages not a s sounds but a s l e t t e r s , and they a r e t o be ca l l ed by t h e i r names(a, ba, ka, da, e t c . ) .
The following pages, introduce l imi ted groups of l e t t e r s taught a s sounds and ca l l ed no t by t h e i r names but by t h e i r sounds. I n the case of some of t he conso- nants t h i s may be d i f f i c u l t , but t he d i f f e - c u l t y can be explained by s t a t i n g t h a t " the sound i s very smali because it has no compa- nion.. The s tuden ts should be taught t o recognized s ing l e sounds a s u n i t s t h a t can stand alone o r be combined with other sounds. A s each sound i s taught t h e s tudents should a l s o l e a r n i t s shape, and they should be ab le t o recognize it i n words containing the sound. D r i l l with blackboard and f l a s h cards i s he lp fu l , and i f the student can be taught t o p r i n t each new l e t t e r it w i l l he lp him t o memorize i t s shape. Ample time shojld be spent i n g e t t i n g the student t o read two and t h r e e sounds together .
la da lak Ian lul
fa la fala
na lak nalak
da lan dalan
a lul alul
a n i ani
l i a1 l i a l
fu ad fuad
File kukd?
Dee a le ,
F i l e ful8 kuk6 dini?
Dee ful; h k 3 Jini.
Dee a l e ,
Fi le k i l i ?
L2 dee ale .
Na knaanla kili,
Na knaanla i u lu kili,
Fi l e fandan?
Dee fandan,
Knaanla fandan.
Fele i nga' fandan.
N6 i dalan ulad?
Di fiindan,
Kanfd ngd i ulad d i fandan.
Nun kifanan?
I ulad land6 kifanan.
Nun dad i-32.
Dee fukal ngd d in i ,
Nun ka19 i n i i ani.
LA fukal i nga' ani.
Land6 kalil dad nga' fukal.
Dee nalaf d i aiul .
Nun m l a f I !ad nga' fukal.
Nun nalaf 1 ng3 nun ka13.
Knaanla nalaf.
Knaanla dee nalaf
ke 1 l e n lil
n i n k i f
d i n i n d i n i n
l u l e n l u l e n
ka k i f k a k i f
k i lil k i l i l
k i l e n k i l e n
D i n i fnu d i dalan,
Fanak i fnu d i k i l i l da lan ,
Fanak i nga' nun l u l e n d i k i l i l d a l ~ ; : ,
F a ~ k a le d i k i l i l dalan.
Ani fak mgu d i kilil i dalan.
;:zgu i ulad d i kilil i dalan.
Fnati ulad i fak; Fanak i ulad
d i kilil i dalan.
Fak fak
Magu i t o d i n i d l dalan.
L; magu i ng3 d i dalan ani.
Magin i ngl.
bbgu ale d i dalan.
L; nun kudl magu d i dalan.
Magin kudi d i t o mfun.
hagin i kudi d i ngd.
Nun fas i t o mfun kuds.
Fanak i kud; d i dalan.
L; fanak i to nun fas.
Na 1; fanak i ngi magin.
Kan ku f a ~ k ale?
Nun ulad dini d i kilil dalan.
Teen i kud2 i ulad.
I ulad ani nun kifanan.
Teen i ng2 i ulad.
L; teen i ngB i kifanan.
1; teen i t o nun fas i ulad.
ianak i kudl du lik6.
L; l i k d i ngi.
LA l ik8 i to nun fas.
Fnati to fas ulad.
Fnati t o ulad d l kilil dalan.
D6t i teen ngd d i k i l i l dalan?
Teen ngA i fak.
Teen ngd i kudi.
Teen ngA i fas.
Teen ng4 i f nu.
Kan ku l i k d i kudii?
Likb du teen kudA i fak.
Likd du teen kud2 i fas,
Lik6 du teen kudii i to,
Likd du teen kud3 i fnu.
Lik6 du teen kudii i ulad
D6t f n a t i i ulad?
Fnati ulad i kudii,
Fnati ulad i to mfun fas,
Fnati ulad f fnu,
Fnati uli id i fak,
Ean ku fanak i ng i d i k i l i l i dalan?
Fanak du teen nga' i kudii.
Fanak du teen ngii i fak.
Fanak du l i k d nga' i fas.
Fanak du f n a t i nqa' i fnu. cl
Fanak du l i k d ngd i ulad.
To mfun i fnu.
To mfun i fak.
To mfun i fandan.
To mfun i fas.
To mfun i kudd.
z I-'. W I-. = a n
Y. Y. Y I-. Q A A *
f3.J 02 CP C 0 * e x = c QJ - e r a - rC I-'. I-'*
cz P a CD
I-. 0 c
3 + u2 0 3 C
- CL Q t3 8, I3
rn 'g , --m * 3 m c.
a s C DJ
- 4 0 CDa 3
Y. 3
Sudd i dad t o kalon atP.
Magu i dad t o nun sudil d i t i l
d i falami gum$.
Kel a le d i falami gumne'.
Nimdla falami a ta f d i gumn8 at3.
D6t nimdla ataf?
Kalon nimdla ataf.
Nimdla falami a ta f kalon.
kalon
falami , lulen
gumne' nim6la
ditd - lulen
sudd nimo'la ataf
d i t3 magu di t3
falami sudG kalon
kalon
Hun dee fnu dini. Dini gumd fnu.
Hlunu f nu dini. Dee fnu mlunu dini.
Fukal ulu fnu mlunu. Mlunu fnu nun
kifanan. Dee kifanan fukal. L;
fukal ulu mlunu fnu.
Dee gum6 f nu mlunu. i 6 l . satu gmn6
fnu. Kalon 1; satu. Nun gumn6 fnu
mlunu d i kalon saf 6d 661.
€61 gumn6 fnu mlunu. Dee knaanla
d i 661. Knaanla malnak k i l i .
Knaanla malnak nalaf na malnak fak.
NB gumn6 fak knaanla? Fak d i td
saf 6d 6Q, d i kalon saf 6d 661.
Gumn6 fak d i kalon saf6d 661.
Nun malnak nslzk dini ,
F i l e malpk m l a f dini?
Nun fukzl t o dini . F i l e fukal t o dini?
F i l e mlunu fnu d i kalon saf6d 661?
F i l e malnak fak d i saf6d 661.
N 1 i gumnP mlunu fnu?
D i 661.
NS i satu gumnz mlunu fnu?
D i kalon saf6d 661.
D6t i knaanla saf6d 661?
Satu knaanla malnak fak.
Satu knaanla malnak nalaf.
Malnak k i l i satu knaanla.
fa1 mon
i t o
da l e
m lok
s de'
m gal
ka nen
lam
sase'
f almon
i t o
dale
mlok
sd2
mgal
kanen
l a rn
s a d
lam
mgal
falmon
i t o
ml ok
a td
dale
kanen
sd6
Falmon
I t 0
Sase'
Kanen
Atd
Mlok
Lam
Sde'
Mgal
Dale
At3 gumn6 sd8. At3 gumn6 dee sdG,
d i t 3 d i lam kalon atd. Sas* i sd6
d i to. Knaanla f e l e i t o , S a d
nimo'la.
Nun satu ulu dee sd6 at3. Sas6 ulu
dee sd6 atu: Ku magu kanen, dee
magin. Magin a l e kanen. Magin dee
sd6, na knaanla f e l e i to .
Mgal ulu dee sd6 magu. Mgal
fukal kifanan at3. Dee falmon.
Dee sd6 magin kanen. Magin
a l e kanen, na sas6 nimdla.
S q i n i t o mlok i t o . 1410k i t o d i lam
kalon 2.13. Di td gumn6 u l u i sd*.
DitG dee sd6 .
F i l e i t o magin mlok? S a t u d a l e magu
d i lam kalon. Saf6d 661 gumnB i t o
f u k a l . I malnak t o magin d i t o mlok.
Mgal i t o f u k a l .
Ku nun sd6 f n a t i i t o , kaki f i t o fukal.
To fukal sa i mgal. Magin kanen mlok,
du mgal kanen.
Kel ale d i alul .
Falami ka13 ani.
Falmon fele.
Satu t o ani mgal.
Knaanla nalaf ,
Fnati sde'.
Mlok ale d i t L
Kanfe i t o fake
Ale nun sud3.
Nlok i mgal t o d i t d d i lam 661.
d i lam kalon
d i kilil dalan
Ani u l u sdd. D6t falmon?
Falmon ataf
Falmon falami kalil
Falmon Pele
36t kakif mgal t o ani? Kakif nalaf
Ani dad t o magu d i dalan nun dad lulen,
Satu nun sudu'. Satu nun kakif. Ta kel
a le d i 661. Fanak a le ditii, na nimdla
falami alul. Dad t o mgal nimdla
falami alul saf6d 661, Na lulen d i
alul dad lulen. Na u l u k i alul d l 661.
Na magu ale magin d l alul d i 661.
may6
f anday
l a g i
1 i bun
blawen
mwe'
salu
fye
we" mwe'
may6
May6
Fanday
Lag i
Li bun
Blawen
he'
Salu
F Y ~
nw6
knayd
gwd
Nun t o falami k e l d in i , Nun falami
gumn6 d in i . Libun na l a g i salu d i kanen.
Land6 t o l a may6 kanen. Kanen sa fanday.
Fanday t o d i blawen. Kanen nfun fye blawen.
Nimoan dad k i f a n blawen.
May$ dad t o k i f a n blawen. Lagi na
l i b u n nays k i f a n blawen. Salu a l e d i kanen
na mw6 a le k i f a n blawen.
Fye t o fanday ay6. Fanday kanen d i
blawen. Dee t o may6 kanen. May6 dad t o
k i f a n blawen. Salu l i bun na l a g i d i fanday
aye M mw6 a le k i f a n blawen.
salu l i bun
lag i
f anday gumn6
blawen
blawen
k i f a n
Salu a le d i gum6 fanday.
Mw6 a le i dad k i f a n blawen.
Fye i t o fanday.
Dee t o may6 k i f a n blawen.
Nun t o sa lu d i h l a n na teenan i kala.
Na manan, "Nangyu fagaf i tukay ayem ka13
aye, du falmon dun." Na ta man i ngd l ag i ,
"Tirnto rnfun ka l i l an i ? " Narnan i to, "Do
ay6. Do rnfun ka13 ay6."
Na t a nw6 i t o kal3 aye. Ta l b falrno
tukay ayern dun. Na t a i d magaf i dad ngd
a n i dun.
Timto magaf d i safed gumns?
tukay ayem
ngd l i b u n
DCt i agaf la? fak
kudd
Timto mfun. i ka13 aye?
tukay l i b u n
t o sa lu d i dalan.
kmad6w Kmad6w
9e Ge
agu b u
sag i ng Sag i ng
baweh Baweh
kmad'ew kakad6w kakad6wla
bawehgu baweham bawehan
I Tukay Ngd Libun
Satu du i tukay ngd l i b u n mag'af d i
dungan i gumn6. Salu d66 i ayem na l i k d
kanen. Na kmadkw i tukay ngii l i b u n du l i k 6
d i ayem. Na mnan, "E, y8 , sase baweh ayern.
La may6 agu i ayem aye." Na t i kmadhw na
kmad6w.
Ta k e l y6an na manan, "D6t an i? Kan ku
kmad6w ge?" Man i tukay ngd l i b u n ay6 d i
kane y h n , "Hagaf agu d i dungan i gum6 na
sa lu d66 i s a d baweh ayen. I I
Man i y6, "Nang ge kmad6w. Lii sasd /
ayem ay6. Fye i ayem. E, an i sajingan,
Knaanam saging an i na nang ge kmadew, du
sas6 baweham ku kmad6w." Na t a fanak kmadiiw
i tukay ng i l i b u n ay6. Ta knaanan saging
ay6, na t a 12 l i k6an d i ayen ay6. Na t a 16
nagaf d i dungan gumns.
T i m t o kmadbw d i dungan gumne?
~ i i t i man .i takay l i b u n d i kane ye?
QBt - sass ayem duqgan gumn6.
fye ayem dungan gumns.
Q6 t man yiian?
"Nang ge magaf d i dungan gumn6."
"Nangam knaan i saging. I I
"wang ge l i k d . Fye i ayem. 1 1
t ua
yaan
lwe
kalabaw
gat 11
t ah may e
mule
Tua
Yaan
Lwe
Kalahw
Gatd
Tah Ma ye
~ u l e
Nabe
T lu
kalabaw
kalabawla
kalabawgu
kalabawtni
kalabawla kalabawan
kalabawam
Gamo
I Kalabaw
I tua l a g i na yaanan nun lwe kalabawla.
Satu d66, na satu l b d66. Man tua l a g i d i
yaanan, "NB gumn6 satu kalabawta?" Na man
yaanan d i kanen , "Ta lagd teen satu
kalabawta aye." Man i tua l a g i an i d i
yaanan, "Gatu ge ge d i t u d i 661, na gatLi 1 I agu do d i tah, maye kalabaw. Na man yaanan,
"Hae. I I
Gatd tua l i bun an i d i 661, na nun lwe
l i b u n dB6 d i 661, na manan d i lwe l i b u n dk6,
"Teenyu kalabawmi d in i?" Na manla "Li. Land6 teenmi kalabaw dini . " Na mu16 i tua
l ibun. I tua l a g i gat3 d i tah maye kalabaw,
na i d teenan dun d i td . Kule tua l a g i an i
teenan kalabawan nebe t l u dad ngd. Ma manan
d i dad ngd ani, "NB gumw6yu kalabawgu aii?"
"Teenni kalabawam an i d i t d d i saf6d gumn6
fanday," man t l u dad ngd ani. Man tua l a g i
d i dale, "Fye gamo dad ngi," na nwean
kalabawan a n i naben mule.
NB gusalum?
Gat3 agu d i tah
Nun tanaam d i t l i ? Hae, nun tana'gu d i t l i d i
tah, na 18 nun ta rd ma'.
Maye agu saging d i t 3
d i tah, d i tan2 m;i.
Na magin agu.
Hae, magin ge. Nabegu
saging, na learn nabe.
Maye a l e saging d i t d d i tah.
b y e a l e saging d i . t a rd rid.
Dale mabe saging.
Timto magu d i dungan gum&?
Do sa d i n l .
Kan ku salum d i dungan gumne?
Fl ikdgu i sd8.
kant o
m 2
santulen
falimak
samsong
magul
bong
tan2
Kant s
Md
Santulen
Falimak
Sansong
Map1
Bong
Tans
stulen song
samtulen sansong
santulen samsong
santulenla gusamsong
Samsong
Nun dad tua t o t l u ng i la . / . Lwe l i b u n
na satu lag i . Kanto may6 ngdla .. . a n i l a g i mw8
yaan, du t a teenan i fye baweh l ibun. Ta
man l a g i an i d i ~ 6 a n na d i maan, "MwB agu
yaan. Ani l i b u n nw8gu. Do may6 d i kanen na
kanen may6 d i do." Na man i dad tua, "Hae,
fye ay6, td. Fye l i b u n ani."
Kanto man i lagi d i dale, "Gatd i t o d i dad tua i l i b u n i fangu knay6 nw6, santulen i t o . I t Na manla, "Hae. " Na gat3 a l e d i
gurnn6 l i b u n aye, na ta dB6 i maan na i y6an. Na santulenla. Na may6 i dad tua i l i b u n t l u falimak, na lwe kudd, na satu kalabaw. Kanto fnge santulenla, ta mule i y e na i md lagi.
Na nw6 i m i i lagi i t l u falimak na lwe kudd, na satu kalabaw, na faben a l e d i dale. Kanto a le samsong. Fnatila i dad sd6 na- nirndla knaan. Na dee dad t o gatl i d i t l i d i
samsong. Kakella ditli d i sqmsong, magul a le falimak. T l u bong falimak na lwe tukay falimak magul ale. Kanto maye i l i b u n d i
kdee dad t o dk6, t i kmadkw. Na man yean na maan d u n , "Ngdgu l i b u n , nang ge kmadkw. Kdee
l i b u n d i tah i tan2 an i mwd yaan." Na t a i d kmad6w i l i b u n ani. Na song i l a g i na i fye
baweh l i b u n ani. Kanto fnge i songla na
kmaan i dad to, na mu18 ale.
Gatd i dad t o d i samsong. D6t i nimdla d i
samsong?
Maye a l e dee dad t o dB6.
Sarntulen a le sansong
Dale mabe dad f a l i m k d i gusansong.
Magul ale.
Fye baweh i l i b u n sansong.
Fye baweh i gumn6 gusamsong.
Timto kmadhw?
I fye baweh l i b t n mnsong.
Lwe Dad Ngd
Nun lwe tukay ngd magu d i dalan. Maye a le fak
d i tan&
Na kantola mule, t a 11 teenla maye dalanla mul6.
Kmadew lwe dad ngd an i du t a 13 teenla dalanla
mule.
Nun t o tmand t a nayen ale. Na manan, "Kan ku
kmadkw gamo?" Na manla, "Ta 11 teenmi dalan
mule. Na t a nabe i t o a l e d i t d d i y&la.
Kayela kane yela, fanak kakad6wla.
I Bong Falimak
I tua l a g i na yaanan lwe ngdla. Ta man
i tua l a g i ay6 d i yaanan, "May6 agu me bonj falirnak du knay6gu bnagul." "Hael', man
yaanan. "Fsaluta lwe dad ngdta an i l a g i
d i t i d i tah d i gum6 satu mdla, du mw6 bong
fal imak d i kanen." Man i tua l a g i na yaanan
d i clad ngdla an i ; "Gat6 garno d i t d tah d i
gumnil satu mriyu du santulenyu fye faben do
bong falinakan. 11 11 Hae, md," man i dad ngd.
Na tmand dad ngd an i gat3 d i tah d i gumn6
satu mdla. Kantola k e l d i td , 12 d66, l o yaanan mn6 dk6 d i gumn6. "N6 gumn6 satu
mii?" man dad ng i ay6. Na manan dale, "Mlok." Na l e l a man, "Ku tamule mlok, may6 gami s tu len kanen. Maye' mdmi m w G bong
falimakan. " Man satu yela an i d i dale,
"Hae. Nun t l u fal imak satu mdyu. Satu
bong na lwe tukay." Na fayen d i dad ng i an i
dad falimak. Na bnagulla t l u fa l imak-ani .
Na kantola a l e bnagul, aye too la knaye
bnagul i bong.
I Na kanto mul l satu m3la mlok, t a teenan i lwe dad ngd ay6 na manan dale, "DBt naguyu?" Na manla d i kanen, "May6 mi3 nwi! bong f a l i m k a r . Fsalun gami d i n i du
samtulen gee Bnagulmi i bong falimakam, too
fye falimak ani." Na l6an bnagul bong
falimak d i dad nga. Fngela s tu len M manan
d i dad ng i ani, "Gamo mabe i bong fal imak
a n i ditu' ku rndyu. " Magul a l e trnana' mull.
Kakella d i t i i d i gumn6 na bnagul mAla bong
falimak nabela ani. Na manan dale, "E dad
ngi, bong f t e falimak ani."