toponimia de silleda iii (dornelas, escuadro, fiestras, grava)

TOPONIMIA DO CONCELLO DE SILLEDA III

Parroquias e aldeas

por Laura Fernández SuárezBeatriz González Fernández

(Curso 2011-12)

A partir do artigo Toponimia do Concello de Silleda, de Nicandro Ares Vázquez (Lucensia, nº 17)

Dornelas, Escuadro, Fiestras, Grava

10.- DORNELAS10.- DORNELAS

10. Dornelas (San Martiño)10. Dornelas (San Martiño)

Este topónimo é un diminutivo de Este topónimo é un diminutivo de dornadorna, que en portugués é unha , que en portugués é unha cuba onde se esmaga a uva e unha cuba onde se esmaga a uva e unha arqueta para levala ao lagar. En arqueta para levala ao lagar. En galego chámase así unha barquiña.galego chámase así unha barquiña.

O topónimo O topónimo DornelasDornelas podería podería aludir a arquetas funerarias aludir a arquetas funerarias prerromanas.prerromanas.

10. Dornelas (San Martiño)10. Dornelas (San Martiño)

Lugares de Dornelas:Lugares de Dornelas:

• BascuasBascuas:: parece o parece o patronímico de patronímico de Velascus/VascusVelascus/Vascus..

• PortiñoPortiño:: é un diminutivo de é un diminutivo de portusportus ‘porto, paso dun río ‘porto, paso dun río ou dunha montaña’ou dunha montaña’

11.- ESCUADRO11.- ESCUADRO

11. Escuadro (San Salvador)11. Escuadro (San Salvador)

A denominación de A denominación de EscuadroEscuadro, máis ca indicar un terreo de , máis ca indicar un terreo de forma rectangular, podería quizais proceder de forma rectangular, podería quizais proceder de ex quadroex quadro e e aludir a unha participación.aludir a unha participación.

11. Escuadro (San Salvador)11. Escuadro (San Salvador)Lugares de Escuadro:Lugares de Escuadro:

• BalántigaBalántiga:: o sufixo átono o sufixo átono -ica > iga-ica > iga, , usado no latín vulgar, engadido aquí a un usado no latín vulgar, engadido aquí a un nome persoal que sería nome persoal que sería BallantiusBallantius formado sobre formado sobre ballans, -antisballans, -antis ‘danzante’, ‘danzante’, participio do verbo participio do verbo ballareballare ‘bailar’, ‘bailar’, enraizado no grego enraizado no grego pálleinpállein ‘saltar’. ‘saltar’.

• BarreiroBarreiro:: foi foi barrarius-a-umbarrarius-a-um no baixo no baixo latín, indicando un sitio onde abundaría o latín, indicando un sitio onde abundaría o barro ou un oficio de quen traballaba no barro ou un oficio de quen traballaba no barro.barro.

• BusteloBustelo:: é un diminutivo do baixo latín é un diminutivo do baixo latín bustumbustum ‘pasteiro ou estábulo de bois’. ‘pasteiro ou estábulo de bois’.


• CascaxideCascaxide:: traduce a traduce a Casa KagitiCasa Kagiti, onde , onde KagitusKagitus foi nome foi nome persoal visigótico.persoal visigótico.

• Cima de VilaCima de Vila:: é un sintagma é un sintagma

composto da voz greco-latinacomposto da voz greco-latina

cymacyma ‘cume’ e ‘cume’ e villa villa ‘vila’.‘vila’.• CumbraosCumbraos:: parece un étnico parece un étnico

ConimbrianusConimbrianus, natural de , natural de

Coímbra, antigo nome bitemáticoCoímbra, antigo nome bitemático

Conim-brigaConim-briga de orixe celta. de orixe celta.


Lugares de Escuadro:Lugares de Escuadro:

• FérvedaFérveda:: debe proceder do latín debe proceder do latín fervidafervida, adxectivo derivado , adxectivo derivado de de ferverefervere ‘ferver’, que se converteu en nome persoal ‘ferver’, que se converteu en nome persoal FervidaFervida, , quizais aludindo ao temperamento fogoso e apaixoado dunha quizais aludindo ao temperamento fogoso e apaixoado dunha muller; aínda que tamén puido ser unha muller; aínda que tamén puido ser unha (Villa) Fervida(Villa) Fervida, é , é decir, vila ou herdade propia dun decir, vila ou herdade propia dun Fervidus.Fervidus. Dáse ademais no Dáse ademais no lugar a coincidencia xeolóxica dunha lugar a coincidencia xeolóxica dunha fervenzafervenza ‘cachón, ‘cachón, catarata’catarata’

• OuteiroOuteiro:: é unha evolución de é unha evolución de altariumaltarium ou ou auctariumauctarium, palabras , palabras usadas en documentos medievais para indicar un terreo alto ou usadas en documentos medievais para indicar un terreo alto ou elevado.elevado.

• ParedesParedes:: provén do plural de provén do plural de paries -etisparies -etis ‘parede, muro’. ‘parede, muro’. Adóitase usar este topónimo para antigas construcións Adóitase usar este topónimo para antigas construcións derruídas.derruídas.


• A PenadaugaA Penadauga:: conxunta a voz conxunta a voz pennapenna: voz primitiva, quizais : voz primitiva, quizais da familia de da familia de pinnapinna ‘amea’; con ‘amea’; con aquaaqua ‘agua’, quizais ‘agua’, quizais referíndose a unha pena con coviñas que albergan auga.referíndose a unha pena con coviñas que albergan auga.

• Porto VelloPorto Vello:: foi un foi un portus vetulus/veclusportus vetulus/veclus..• RañadoiroRañadoiro:: débese vencellar débese vencellar con raña, voz de orixe con raña, voz de orixe prerromana, indicando que prerromana, indicando que podería ser un terreo corroído podería ser un terreo corroído polas augas e pola erosión.polas augas e pola erosión.• SarSar:: parece homónimo do parece homónimo do río río SarSar. Pero, secadra, . Pero, secadra, poderíase relacionar co poderíase relacionar co xentilicio xentilicio SaresSares ou ou SariusSarius..


Lugares de Escuadro:Lugares de Escuadro:

• SenraSenra:: procede dunha voz prerromana, probablemente céltica, procede dunha voz prerromana, probablemente céltica, *sénera*sénera, equivalente a , equivalente a senarasenara ‘seara’, terra de sementeira ‘seara’, terra de sementeira reservada ao señor, que debía ser cultivada polos vasalos.reservada ao señor, que debía ser cultivada polos vasalos.

• SesteloSestelo:: parece diminutivo do persoal parece diminutivo do persoal SextusSextus, co sufixo , co sufixo -ellus-ellus do latín vulgar, diverxente de do latín vulgar, diverxente de SextullusSextullus e de e de Sextillus.Sextillus.

• SoldecasaSoldecasa:: forma latina, co nome persoal forma latina, co nome persoal Soldus Soldus en xenitivo, en xenitivo, que sería o propietario dunha casa, que sería o propietario dunha casa, Soldi casaSoldi casa ‘casa de Soldo’, ‘casa de Soldo’, sendo sendo SoldusSoldus unha abreviación de unha abreviación de solidussolidus, coma , coma calduscaldus é é síncopa de síncopa de caliduscalidus..

• EspiniñosEspiniños:: diminutivo de diminutivo de spinusspinus ‘espiño’, foi tamén nome ‘espiño’, foi tamén nome persoal persoal Spinus.Spinus.

• RibasRibas:: é plural derivado de é plural derivado de riparipa ‘ribeira, ribazo’. ‘ribeira, ribazo’.


• A SomozaA Somoza:: procedería do latín procedería do latín summasumma > > ‘soma’ co sufixo ‘soma’ co sufixo -ucea-ucea, indicando a parte , indicando a parte máis alta de algo.máis alta de algo.

• SueiroSueiro:: corresponde ao persoal corresponde ao persoal SuerisSueris, , variante de variante de SuariusSuarius ‘rancheiro’. ‘rancheiro’.

• TorrónTorrón:: aínda que se usa, ténse agora por aínda que se usa, ténse agora por alteración incorrecta de alteración incorrecta de terrónterrón, derivado , derivado de de terraterra; pero pode entrar en conta tamén ; pero pode entrar en conta tamén o antropónimo primitivo o antropónimo primitivo TurroniusTurronius..

• VilarVilar:: traduce como substantivo o que en traduce como substantivo o que en latín foi adxectivo latín foi adxectivo villaris-arevillaris-are, aludindo , aludindo ao recanto dunha vila.ao recanto dunha vila.

12.- FIESTRAS12.- FIESTRAS

12. Fiestras (San Martiño)12. Fiestras (San Martiño)

Un plural do latín Un plural do latín

fenestrafenestra ‘fiestra, ventá’, ‘fiestra, ventá’, poderíase ver na orixe poderíase ver na orixe deste topónimo deste topónimo parroquial e dun lugar da parroquial e dun lugar da freguesía. Pero máis freguesía. Pero máis probable e queprobable e que FiestrasFiestras fose patronímico do fose patronímico do persoal persoal FenestraFenestra..

12. Fiestras (San Martiño)12. Fiestras (San Martiño)

Lugares de Fiestras:Lugares de Fiestras:

• AragonzaAragonza:: corresponde ao visigótico corresponde ao visigótico Aragundia.Aragundia.• BarciaBarcia:: perpetúa a voz perpetúa a voz VárzenaVárzena medieval, que é moito máis medieval, que é moito máis

antiga, posto que parece de orixe celta, antiga, posto que parece de orixe celta, *barcina*barcina ‘campo que ‘campo que se inunda e cultiva’.se inunda e cultiva’.

• CostoiaCostoia:: traduce a traduce a custodiacustodia ‘garda, conservación, prisión’. ‘garda, conservación, prisión’.• MarilMaril:: probablemente ten orixe no nome persoal probablemente ten orixe no nome persoal *Marillus*Marillus, ,

diminutivo de diminutivo de MariusMarius, dado que consta o feminino , dado que consta o feminino MarillaMarilla. . Sería a vila daquel posuidor primitivo.Sería a vila daquel posuidor primitivo.

12. Fiestras (San Martiño)12. Fiestras (San Martiño)Lugares de Fiestras:Lugares de Fiestras:

• MerínMerín:: responde ao xenitivo do antropónimo responde ao xenitivo do antropónimo MerinusMerinus..• RecimilRecimil:: tamén foi xenitivo tamén foi xenitivo do nome persoal visigótico do nome persoal visigótico e bitemático e bitemático Rece-mirusRece-mirus..• SamartiñoSamartiño:: é unha haploloxía é unha haploloxía de de Sanctus MartinusSanctus Martinus, o de Tours, o de Tours (s. IV) ou o de Dumio en (s. IV) ou o de Dumio en Braga (s. VI), que tiñan nomeBraga (s. VI), que tiñan nome teofórico, derivado de teofórico, derivado de MarsMars ‘Marte’. ‘Marte’.• San AntonioSan Antonio:: foi foi Sanctus AnthoniusSanctus Anthonius,, nome greco-latino derivado de nome greco-latino derivado de anthos anthos ‘flor’, ‘flor’, coma antoloxía ‘florilexio’.coma antoloxía ‘florilexio’.

13.- GRAVA13.- GRAVA

13. Grava (Santa Mariña)13. Grava (Santa Mariña)

A etimoloxía do nome A etimoloxía do nome poderíase buscar nunha voz poderíase buscar nunha voz medieval de orixe céltica da medieval de orixe céltica da que provén que provén gravagrava en en castelán e galego co castelán e galego co significado de area grosa, significado de area grosa, pedra miúda, coa que se pedra miúda, coa que se afirman os camiños. Pero afirman os camiños. Pero tamén puido coincidir co tamén puido coincidir co persoal persoal Glabra Glabra ‘calvo’.‘calvo’.

13. Grava (Santa Mariña)13. Grava (Santa Mariña)Lugares de Grava:Lugares de Grava:

• ArcosArcos:: aínda que parece un plural do apelativo latino aínda que parece un plural do apelativo latino arcusarcus ‘arco’, podería ser nome pre-latino.‘arco’, podería ser nome pre-latino.

• BarreiroBarreiro:: foi foi barrarius-a-umbarrarius-a-um no baixo latín, indicando un no baixo latín, indicando un sitio onde abundaría o barro sitio onde abundaría o barro ou un oficio de quen ou un oficio de quen traballaba no barro.traballaba no barro.• EirexeEirexe:: concorda co xenitivo concorda co xenitivo ecclesiaeecclesiae (locus) ‘lugar da igrexa’. (locus) ‘lugar da igrexa’.• ErvixeErvixe:: prolonga na evolución o prolonga na evolución o xenitivo do antropónimo xenitivo do antropónimo visigótico visigótico ErvigiusErvigius..

13. Grava (Santa Mariña)13. Grava (Santa Mariña)

Lugares de Grava:Lugares de Grava:

• FontaoFontao:: traduce o latín traduce o latín fontanus, a, umfontanus, a, um, adxectivo referido a , adxectivo referido a fonsfons ‘fonte’, que se converteu no cognomen persoal ‘fonte’, que se converteu no cognomen persoal Fontanus.Fontanus.

• OuteiroOuteiro:: é unha evolución de é unha evolución de altariumaltarium ou ou auctariumauctarium, palabras , palabras usadas en documentos medievais para indicar un terreo alto ou usadas en documentos medievais para indicar un terreo alto ou elevado.elevado.

• PedrouzoPedrouzo:: contén o sufixo contén o sufixo -uceus-uceus, vencellado a petra, , vencellado a petra, indicando que se trata dunha pena de gran dimensión.indicando que se trata dunha pena de gran dimensión.

• PenaltaPenalta:: débese descompoñer en débese descompoñer en penna altapenna alta..• PenizaPeniza:: alude a alude a pennaspennas ‘penas’, co sufixo - ‘penas’, co sufixo -icea/iciaicea/icia, ,

denotando materia en abundancia.denotando materia en abundancia.

13. Grava (Santa Mariña)13. Grava (Santa Mariña)Lugares de Grava:Lugares de Grava:

• Santa MariñaSanta Mariña:: foi unha mártir foi unha mártir reivindicada pola Igrexa de reivindicada pola Igrexa de Ourense, que levaba o nome Ourense, que levaba o nome MarinaMarina, derivando de , derivando de maremare ‘mar’, ‘mar’, coma o masculino coma o masculino MarinusMarinus• O SoutoO Souto:: foi foi saltussaltus en latín, que en latín, que significou ‘salto, desfiladerio, significou ‘salto, desfiladerio, pasteiro con bosque’. pasteiro con bosque’. SaltusSaltus foi foi tamén nome persoal.tamén nome persoal.• VilarVilar:: traduce como substantivo traduce como substantivo o que en latín foi adxectivo o que en latín foi adxectivo villaris-arevillaris-are, aludindo ao recanto , aludindo ao recanto

dunha vila.dunha vila.

toponimia de silleda iii (dornelas, escuadro, fiestras, grava)

Documents