TOPRAĞIN HİKAYESİTOPRAĞIN HİKAYESİ

 Kara Toprak

Dost Dost Diye Nicesine SarıldımBenim Sadık Yarim Kara TopraktırBeyhude Dolandım Boşa YoruldumBenim Sadık Yarim Kara Topraktır

Nice Güzellere Bağlandım KaldımNe Bir Vefa Gördüm Ne FaydalandımHer Turlu İsteğim Topraktan AldımBenim Sadık Yarim Kara Topraktır

Koyun Verdi Kuzu Verdi Sut VerdiYemek Verdi Ekmek Verdi Et VerdiKazma İle Dövmeyince Kıt VerdiBenim Sadık Yarim Kara Topraktır

Ademden Bu Deme Neslim GetirdiBana Turlu Turlu Meyva YetirdiHer gün Beni Tepesinde GötürdüBenim Sadık Yarim Kara Topraktır

Karnin Yardim Kazma İle Bel İleYüzün Yırttım Tırnak İle El İleYine Beni Karşıladı Gül İle Benim Sadık Yarim Kara Topraktır

İşkence Yaptıkça Bana GülerdiBunda Yalan Yoktur Herkesler GördüBir Çekirdek Verdim Dört Bostan 

VerdiBenim Sadık Yarim Kara Topraktır

Havaya Bakarsam Hava AlırımToprağa Bakarsam Dua AlırımTopraktan Ayrılsam Nerde KalırımBenim Sadık Yarim Kara Topraktır

Dileğin Varsa İste Allah'tanAlmak İçin Uzak Gitme TopraktanCömertlik Toprağa Verilmiş HaktanBenim Sadık Yarim Kara Topraktır

Hakikat Ararsan Açık Bir NoktaAllah Kula Yakın Kul Da Allah'aHakkin Gizli Hazinesi Kara TopraktaBenim Sadık Yarim Kara Topraktır

Bütün Kusurlarımı Toprak GizliyorMerhem Calip Yaralarımı TuzluyorKolun Açmış Yollarımı Gözlüyor

Benim Sadık Yarim Kara Topraktır

Her Kim Ki Olursa Bu Sırr-ı MazharDünyaya Bırakır Ölmez Bir EserGün Gelir Veysel'in Bağrına BasarBenim Sadık Yarim Kara Topraktır

Aşık Veysel Şatıroğlu

Yeryüzünde farklı renklerde toprak bulunmasının nedenleri neler olabilir?

• Toprak oluşmaya başladığında, rengini, fiziksel ve kimyasal özelliklerini genelde altında olan ana kayadan alır.

• Organik maddenin ayrışarak toprağa karışmasıyla renk koyulaşır.

• Toprak içerisinde bulunan maddelerin özelliğine göre değişik renkler alır.

1 cm lik bir toprak oluşumu için ne kadar zaman geçmesi gerekir?

• Yüz yıl ile bin yıl arasında bir zamanın geçmesi gerekmektedir.

• Yerkabuğunu oluşturan taşlar, iklimin ve canlıların etkisiyle parçalanıp, ufalanırlar. Taşların çözülmesinde taşın cinsi de etkili olmaktadır. Taşların çözülmesi fiziksel ve kimyasal yolla iki şekilde gerçekleşir: 

• Fiziksel (Mekanik) Çözülme 

• Kimyasal Çözülme

Fiziksel (Mekanik) Çözülme

• Kaya çatlaklarındaki bitkilerin, köklerini daha derinlere salması sonucunda kayalar parçalanır ve ufalanır. 

• Bu tür çözülme, fiziksel çözülmeyi artırıcı etki yapar. 

• Ayrıca bitki köklerinden salgılanan özsular taşlarda kimyasal çözülmeye neden olur. 

• Fiziksel (Mekanik) Çözülme Taşların fiziksel etkiler sonucunda küçük parçalara ayrılmasına denir. 

• Fiziksel çözülme, taşları oluşturan minerallerin kimyasal yapısında herhangi bir değişikliğe neden olmaz.  

Fiziksel çözünmeye etki eden faktörler nelerdir?

• Soğuma ve ısınma(donma-çözünme)• Tuz çatlatması• Buz çatlatması

Fiziksel parçalanma en fazla dünyada 

nerelerde görülür?Günlük ve yıllık sıcaklık farklarının yüksek 

olduğu yerlerdeKurak ve yarı kurak yerlerdeYüksek dağlarda

Kimyasal Çözülme

• Kimyasal reaksiyonlar suya ihtiyaç duyduğunda ve sıcaklık reaksiyonu hızlandırdığından, sıcak ve nemli bölgelerde yaygın olan çözülme şeklidir. Kaya tuzu, kalker gibi taşlar suda kolayca erirler. 

• Taşlar, kimyasal yolla parçalanıp ufalanırken kimyasal bileşimleri de değişir. 

• UYARI : Kimyasal çözülme, ekvatoral, okyanus ve muson iklim bölgelerinde belirgindir. 

Kimyasal çözülmeye etki eden faktörler 

nelerdir?SuSıcaklıkKarbonik asitBiyolojik asitli sular

Kimyasal ufalanma en fazla nerelerde 

görülür?

Nemli ve ılıman bölgelerde görülür

Sıcak yada soğuk kayaçlar üzerinde nasıl etkili olmaktadır? 

• Gündüz, güneşlenme ve ısınmanın etkisiyle taşları oluşturan minerallerin hacimleri genişler. 

• Gece, sıcaklık düşünce minerallerin hacimleri yeniden küçülür. 

• Bu hacim değişikliği taşların parçalanmasına neden olur. 

Biyolojik çözülmeye etki eden faktörler nelerdir?Bitki köklerinin büyümesiBitkilerin özsularıHayvan artıkları

Türkiye’de fiziksel ve kimyasal parçalanma en fazla hangi bölgelerimizde vardır?Fiziksel parçalanma:Doğu Anadolu daKimyasal Parçalanma: Doğu Karadeniz bölümüve Akdeniz bölgesinde

TOPRAK

Yer küresinin yüzeyini ince bir tabaka

halinde kaplayan, kayaların ve organik

maddelerin değişik ayrışma ürünlerinin

karışımından meydana gelen,

içerisinde ve üzerinde geniş bir canlılar

alemi barındıran, bitkilere durak yeri ve

besin kaynağı olan, belli oranlarda su ve

hava içeren üç boyutlu canlı bir varlıktır.

Toprak oluşumunu etkileyen faktörler

nelerdir?Taşların özellikleri (Anakaya)

Yer şekilleri

Bitki örtüsü

İklim faktörü

Zaman faktörü

Biyolojik faktör

İnsan faktörü

Organik Madde %5Organik Madde %5

İdeal Bir Tarım Toprağının Fiziksel Bileşimi

Katı Kısım %50Katı Kısım %50(Mineral madde, Humus, (Mineral madde, Humus, Toprak Canlıları)Toprak Canlıları)Gözenek %50Gözenek %50

(Sıvı ve Gaz Faz)(Sıvı ve Gaz Faz)

İnorganik Madde% 45

Hava%25

Su%25

Toprak Oluş Faktörleri

OrmanOrganizma (Bitkiler, Hayvanlar ve Diğer Canlılar)

İklim (Yağış, Sıcaklık, Rüzgar)

Topoğrafya (Yükseklik, Eğim, Yöney)

Zaman

Ana Materyal (Kayalar, Mineraller, Org.Mat.)

A-Katmanı: En üstte,güneşlenme su ve rüzgarın etkisi ile iyice ayrışmış ve organik maddelerce zengindir. (Humus) Bitki artıklarının ayrıştığı katmandır.

Ekim işleri ortalama 40 cm kalınlıkta bu katta yapılır.

B-Katmanı:A katın da bulunan kireç,tuz ve kil gibi maddeler yağmur suları ile yıkanarak alt kata taşınırlar.B katın da birikir. Bu kat birikme katıdır.

C-Katmanı:En alt katta çözünmenin başladığı kattır. Ana kayaya ait iri parçalar vardır. Ayrışma katmanıdır.

Ana kaya: En altta bulunur .Ana kayanın bulunduğu kat

Ana kaya faktörü:Ana kaya neye denir?Ayrışarak toprağı oluşturan ve toprağın altında yer alan materyale ana kaya denir.Toprağın rengi,besin maddeleri, geçirimlilik özellikleri ana kayaya bağlıdır.

İklim faktörü:

Fiziksel ve kimyasal olarak kayaların

ayrışması

güneşlenme (sıcaklık) ve

neme (su) bağlıdır.

Sıcaklık, kimyasal olayların hızını ve topraktaki maddeleri

ayrışmasını kontrol eder.

Yağış, toprak içinde bulunan çözünebilir maddeleri çözer.

Bunları üst katlardan yıkayarak alt katlara taşır.

Sonuç olarak sıcaklık ve yağış, hem toprağın oluşum

sürecin de hem de oluştuktan sonra etkili olur.

Karadeniz ikliminin etkili

olduğu Karadeniz

bölgesi topraklarında

yıkanma kuvvetlidir.

Derin topraklardır.

Koyu renklidir.

Organik madde yönünden

zengindir.

• Akdeniz iklim bölgelerinde genellikle kalkerler üzerinde oluşan TERRA ROSSA’lar

• bünyelerindeki demirin oksitlenmesinden dolayı kırmızı renklidir.

• Organik madde bakımından fazla zengin değildir.

• Karasal iklimin etkili olduğu İç, Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgesin kimyasal çözünme olayları yetersizdir.

Güneydoğu AnadoluGüneydoğu Anadolu İç Anadoluİç Anadolu

Doğu AnadoluDoğu Anadolu

• Yıllık yağışın az olduğu (300mm) yerlerde kurak topraklar oluşmuştur.

• Bu topraklarda yıkanma çok zayıftır.

Birikim zonu yüzeye çok yakındır. Verimsiz topraklardır.

• Karasal iklimin bir başka türü Erzurum-Kars plâtolarında görülür.

• Burada da kurak mevsim olmadığı için yağış yeterli fakat sıcaklık yeterli değildir.

Bu nedenle kimyasal ayrışma olmamaktadır ve bitki artıkları toprağın üstünde birikmektedir.Buralarda siyah renkli topraklar oluşmuştur.

ÇERNEZYOM

Yer şekilleri faktörü:Yer şekillerinin toprak oluşumuna etkileri eğim yükseltive bakı olarak olmaktadır.Eğim: Toprak içindeki suyun hareketini etkiler.Eğimli yerlerde toprak örtüsünün tutunması zordur .Eğerbitki örtüsünden yoksunsa böyle yerler de erozyonlatoprak süpürülür ve çoraklaşır.Eğimli yerlerden aşınantoprak düz yerlerde birikir.

olayıdır.

TOPRAĞIN;

TOPRAĞIN;

veve

TAŞINMASI

TAŞINMASI

AŞINMASIAŞINMASI,,

BİRİKMESİ

Erozyon ;Bitki örtüsünün olmaması veya tahrip edilmesi nedeniyle ,yağmur, su ve rüzgâr etkisiyle;

Yer şekilleri faktörü:Yükselti:Yükselti le sıcaklık ters orantılıdır ve yağış da

belirli bir yükseltiye kadar artar. Bunlarda bitki örtüsünü etkiler bitki örtüsü de toprak oluşumunu etkiler

• Bakı:Kuzeye bakan yamaçlar daha nemli ve daha derin güneye bakan yamaçlar da toprak nemi az bitki örtüsü ise zayıf ve topraklar da incedir.

Bitkilerin toprak üzerindeki etkileri nasıl olur?

• Kökleri ve gövdeleri ile toprağa tutunarak aşınmalara karşı korur

• Toprağa organik madde sağlayarak besin maddesi verir

• Gelişen bitki kökleri ana kayaları parçalayarak toprağın derinleşmesini sağlar HUMUSHUMUS

Canlıların Etkisi

Toprak oluşumuna yardımcı olan canlılar hangileridir?

Bakteriler,mantarlar,solucanlar,çeşitli eklem bacaklılar,köstebek,tarla faresi.İnsanların toprak oluşumu üzerin de ne gibi etkileri vardır?• Toprağı çeşitli tarım araçları ile işleyerek • Toprakta çeşitli bitkiler yetiştirerek• Toprağa çeşitli gübreler vererek• Toprağı sulayarak• Mevcut bitki örtüsünü tahrip ederek• Çıplak yerleri ağaçlandırarak• Yol.tünel,kanal,baraj gibi yapılarla yamacın doğal

dengesini bozarak Buna benzer olumlu yada olumsuz yönde etkileri

olur.

Zamanın Etkisi – Kadınları Beklemek gibidir.Çok uzun Sürer…

Ama Sonunda Toprak oluşur.Beklenende Gelir Ama Sonunda Toprak oluşur.Beklenende Gelir

• 1949 Toprak Sınıflandırma Sistemi diyebileceğimiz bu sınıflandırma sisteminde topraklar;

• zonal,

• azonal ve

• intrazonal olmak üzere üç kategoriye ayrılmıştır.

• Toprakların dünya ölçüsünde sınıflandırılmasında birlik sağlanması ve eski toprak sınıflandırma sisteminde bazı toprakların sınıflandırılmasında güçlük çekilmesi nedeniyle 1975 yılında son şekli verilen Toprak Taksonomisi geliştirilmiştir. Bu sınıflandırma sisteminde ana toprak sınıfları Latince kelimelerden alınmıştır.

YENİ TOPRAK SINIFLANDIRMASINDA ORDO (TAKIM)

(TOPRAK SINIFLAMADA EN YÜKSEK KATEGORİ)• ENTİSOL – Doğal genetik horizonu

olmayan yada horizonları başlangıç halinde olan toprak. (yeni oluşan sığ toprak)aşınma ve birikme devam eder

• VERTİSOL – Dönen toprak

• İNCEPTİSOL – Dağların eğimli eteklerindeki sığ topraklar

YENİ TOPRAK SINIFLANDIRMASI

• ARİDİSOL – Kurak yerlerde oluşan alca renkli kireçli toprak ( Çöl, Kırmızı Çöl gibi)

• MOLLİSOL – Yumuşak toprak. (Çernozyom, Kestane, Kahverengi, Rendzina içine alır)

• SPODOSOL – Aşırı yıkanan toprak. ( Karadeniz Bölgesi)

YENİ TOPRAK SINIFLANDIRMASI

• ALFİSOL – Sıcak iklimlerde oluşan al renkli demir ve kil içeren toprak. (Gri kahverengi podsolik, kireçsiz – kahverengi topraklar)

• ULTİSOL – Hümid bölge toprakları

• OKSİSOL – Tropik ve subtropik bölge toprakları ( Latosoller ve taban suyu lateritleri)

• HİSTOSOL – Bol miktarda taze ve kısmen ayrışmış organik madde içeren topraklar.

Ç e r n o z y o m l a r

K a h v e r e n g i v e k e s t a n er e n k l i b o z k ı r t o p r a k l a r ı

Ç ö l t o p r a k l a r ı

T u n d r a t o p r a k l a r ı

P o d z o l t o p r a k l a r

K a h v e r e n g i O r m a nt o p r a k l a r ı

K ı r m ı z ı t o p r a k l a r

L a t e r i t l e r

Z o n a l t o p r a k l a r

K a l s i m o r f i k t o p r a k l a r

H i d r o m o r f i k t o p r a k l a r

H a l o m o r f i k t o p r a k l a r

i n t r a z o n a l T o p r a k l a r

R e g o s e l l e r

L i t o s o l l e r

K o l ü v y a l T o p r a k l a r

M o r e n l e r ( B u z u l t a ş l a r )

L ö s l e r

A l ü v y a l t o p r a k l a r

A z o n a l t o p r a k l a r

T o p r a k t i p l e r i

ZONAL TOPRAKLAR

• Herhangi bir bölgede etkili olan iklim ve bitki örtüsü şartlarına göre oluşmuş ve normal profil (A, B,C horizonları) özelliğine sahip topraklardır.

ZONAL TOPRAKLAR

Laterit Topraklar: Dönenceler arasındaki

sıcak-nemli iklim

bölgesinin toprağıdır.

Rengi kiremit kırmızısıdır.

Bitki örtüsü gür olmasına

rağmen aşırı yıkanma ve

humusun büyük bir

kısmının tüketilmesinden

dolayı bu topraklar

humus bakımından fakirdir

ZONAL TOPRAKLAR

Kırmızı Topraklar (Terra-rossa)

• Akdeniz iklim bölgesinde kalkerler üzerinde oluşan topraklardır.

• Bünyesinde demir oksit oranı fazla olduğundan renkleri kırmızıdır.

ZONAL TOPRAKLAR

Kahverengi Orman Toprakları• Nemli orta kuşağın

yayvan yapraklı orman sahasında oluşan topraklardır.

• Humus bakımından zengindir.

ZONAL TOPRAKLAR

Podzol Topraklar• Soğuk nemli

bölgelerin iğne yapraklı orman sahasında oluşan topraklardır.

• Yıkanma fazla olduğundan mineral bakımından fakirdir.

ZONAL TOPRAKLAR

Tundra Toprakları• Tundra iklim

bölgesinin topraklarıdır.

• Kışın donmuş olan toprak, yazın çözülerek bataklık halini alır.

• Tarıma elverişli değildir.

ZONAL TOPRAKLAR

Çöl Toprakları• Çöllerde oluşan

topraklardır. • Yağış azlığı ve

şiddetli buharlaşma nedeniyle kireç,toprak yüzeyinde birikerek sert bir tabaka meydana getirir.

ZONAL TOPRAKLAR

Kahverengi ve Kestane Renkli Bozkır Toprakları

• Orta kuşağın yarı • kurak alanlarında

bozkırların görüldüğü yerlerde oluşan topraklardır.

• Yağış azlığı nedeniyle kireç daha derine taşınamayıp A horizonunun alt kısmında birikmiştir.

ZONAL TOPRAKLAR

Çernezyom Topraklar (Kara topraklar)

• Karasal iklimin yarı nemli sahalarında, çayır bitki örtüsü altında oluşan topraklardır.

• Yerli topraklar içinde en verimli topraklar. Fakat soğuk alanlarda olduğu için yeterince yararlanılamaz.(Türkiye’de Erzurum Kars-Platosunda bulunur.)

İNTRAZONAL TOPRAKLAR

• Bu toprakların oluşumunda topoğrafya ve ana materyal etkilidir.

• Bu nedenle topraktaki bütün horizonlar gelişmemiş olup toprak genellikle A, C horizonludur.

İNTRAZONAL TOPRAKLAR

Halomorfik Topraklar• Bu topraklar kurak ve yarı

kurak bölgelerde, suyla eriyik haldeki çeşitli tuz ve karbonatların suyun buharlaşmasıyla toprağın yüzeyinde veya çeşitli derinlikler de birikmesiyle oluşmaktadır.

• Bunlar "tuzlu topraklar' ve "tuzlu-sodik (alkali) topraklar" olarak iki gruba ayrılırlar.

İNTRAZONAL TOPRAKLAR

Hidromorfik Topraklar• Bataklık

alanlarında veya taban suyu seviyesinin yüksek olduğu sahalarda oluşan topraklardır.

İNTRAZONAL TOPRAKLAR

Kalsimorfik Topraklar• Yumuşak kireç taşı

ve killi kireç taşı (marn) depoları üzerinde oluşan topraklardır.

• Kireç yönünden zengindir.

• İki grupta incelenirler:

İNTRAZONAL TOPRAKLAR

1.Vertisoller• Eski göl

tabanlarındaki killi ve kireçli depolar üzerinde

oluşan

topraklardır.

• Toprak killi olduğu için kurak mevsimde çatlar ve bu çatlaklara üst kısımdan sürekli toprak dökülür.

• Yağışlı mevsimde ise toprak su ile doygun hale geldiği için şişerek çatlaklardan dökülen toprak tekrar yukarı itilir ve adeta yerinde döner. Bunun için bunlara dönen toprak anlamına gelen "vertisol "ismi verilmiştir.

İNTRAZONAL TOPRAKLAR

2. Rendzinalar• Yumuşak kireç taşları

üzerinde oluşan bu topraklar, genellikle koyu renkli olup alt kısmında kireç birikimi mevcuttur.

RENDZİNARENDZİNA

SODYUMLU TOPRAKSODYUMLU TOPRAK

RENDZİNARENDZİNA VERTİSOLVERTİSOL

Azonal topraklar

• Dış kuvvetler tarafından taşınan malzemelerden oluşan topraklardır.

• Bu toprakların horizonları yoktur.

Azonal topraklar

Alüvyal Topraklar• Akarsuların

taşıyıp biriktirdikleri malzemelerden oluşan topraklardır.

• Verimli olan bu topraklar her türlü ürün için oldukça elverişlidir.

Azonal topraklar

Kolüvyal Topraklar• Dağlık sahalarda eğimli

yamaçlar boyunca ufalanan malzemenin dağ eteklerinde birikmesi ile oluşan topraklardır.

• Özellikle bitki örtüsünden yoksun yamaçlarda çözülen malzeme, yağmur ve sel suları tarafından taşınarak etekte biriktirilir.

• Yamaçlarda aşınma devamlı olursa, ince malzemeler sürekli taşındığından geriye sadece malzeme kalır ve bu iri malzemenin hakim olduğu taşlı (litosol) topraklar meydana gelir.

Azonal topraklar

Regosoller• Volkanlardan çıkan

kum boyutundaki malzeme ve akarsuların biriktirdiği depolar veya yamaç eteklerindeki kumlu kolüvyal depolar üzerinde oluşan topraklardır.

Regosoller

Azonal topraklar

Lösler• Rüzgarların taşıyıp

biriktirdiği malzemelerden oluşan topraklardır.

LÖS TOPRAKLARI

Azonal topraklar

Morenler• Buzulların taşıyıp

biriktirdiği malzemelerden oluşan topraklardır.

MOREN

MOREN

Türkiye neden toprak çeşitliliği yönünden zengin bir ülkedir?• Farklı iklim tiplerinin olması• Yeryüzü şekillerinin küçük alanlar içinde

değişiklik göstermesi• Yükseklik bakımından farklı yörelerin

bulunması• Farklı yörelerde farklı taş yapılarının

bulunması• Çok farklı bitki türlerinin görülmesi

Lütfen, aşağıdaki harita üzerinde dünyanın hangi bölgesinde hangi tür toprak oluştuğunu belirtin

• A U O M

• S V A

SONSON

• ALFİSOL – Sıcak iklimlerde oluşan al renkli demir ve kil içeren toprak. (Gri kahverengi podsolik, kireçsiz – kahverengi topraklar)• ULTİSOL – Hümid bölge toprakları

• SPODOSOL – Aşırı yıkanan toprak. ( Karadeniz Bölgesi)

• OKSİSOL – Tropik ve subtropik bölge toprakları ( Latosoller ve taban suyu lateritleri)

• VERTİSOL – Dönen toprak• MOLLİSOL – Yumuşak toprak. (Çernozyom, Kestane, Kahverengi, Rendzina içine alır)• ARİDİSOL – Kurak yerlerde oluşan alca renkli kireçli toprak ( Çöl, Kırmızı Çöl gibi)

İzlediğiniz için teşekkür ederim