TRAJTIMI SILVIKULTUR I

PYJEVE

Hani i Elezit dhe Kaçanik

2018

Çka është Silvikultura

• Silvikultura është arti dhe shkenca e kontrollit të krijimit, rritjes, përbërjes dhe cilësisë së bimësisë pyjore për gamën e plotë të objektivave të burimeve pyjore.

• Silvultura e suksesshme varet nga përcaktimi i qartë i objektivave të menaxhimit.

• Silvikultura shpesh ngatërrohet me menaxhimin e pyjeve vetëm për prodhim të lëndës drusore.

• Silvikultura përdoret për të menaxhuar pyjet edhe për kafshë të egra, ujë, rekreacion, peizazh, boiodiversitet apo përdorime të tjera pyjore.

Sistemet silvikulturore

• Sistemi silvikulturor është një program i

planifikuar i trajtimeve silvikulturore të

dizajnuara për të arritur objektivat në grumbujt

specifikë pyjor për të përmbushur objektivat e

planifikuara.

Qëllimi i aplikimit të Trajtimeve

silvikulturore

• Qëllimi i përgjithshëm i silvikulturës është që pjesa më e madhe e hapësirës që e kemi në dispozicion të jetë e mbuluar me bimë të dobishme.

• "Bimët e dobishme" shpesh përfshijnë lloje drusore, por gjithnjë e më po i përfshinë barojat dhe bimësinë tjetër pyjore.

• Silvultura përpiqet të sigurojë që struktura dinamike e grumbullit pyjor të plotësojë kërkesat dhe nevojat e pronarit të tokës.

Objektivat e trajnimit

• Njohje bazike me terminologjinë për sistemet silvikulturore dhe kuptimi i përgjithshëm i objektivave dhe kompleksitetit të sistemeve silvikulturore.

• Të nxiten pronarët e pyjeve private dhe përfituesit nga procesi i MPP për aplikimin sistemeve silvikulturore specifike duke përdorur njohuritë dhe praktikat tradicionale dhe shkencore me qëllim të arritjes së objektivave në menaxhimin e pronës apo parcelës së përfituar pyjore.

Fazat e zhvillimit të pyjeveEtapat e

grumbullit

Faza e

zhvillimit të

grumbullit

Punimet që

kryhen

Mosha kur që duhet për tu bërë ndërhyrjet

Trungishta

(Regjenerim

farore)

Pyllëzime Cungishta

(prejardhje

Llastarore)

Rinisë Filizëri Kujdesimi për

filizëri

Gëmushë Çlirime Deri 10 vjeç 12-15 vjeç Deri 5 vjeç

Lëmishte Pastrime 11-20 vjeç 16-20 vjeç 8-10 vjeç

Imshtajë e re Pastrime 21-40 vjeç 16,-20 vjeç 11-20(30) vjeç

Pjekurisë Imshtajë e

moçme

Rrallim i tipit

të parë

21-40 vjeç 21-40 vjeç 11-20)30) vjeç

Trungishtë e

re

Rrallim i tipit

të dytë

41-80(100)

vjeç

41-80 vjeç 21-30 vjeç

Trungishtë e

mesme

Rrallim i tipit

të dytë

41-80(100

vjeç

41-80 vjeç 41-50 vjeç

dhe mund të

punohet për

konvertim në

trungishtë

Pleqërisë Trungishtë e

moqme

Shfrytëzim

Burimi: Stacioni i pyjeve 1985 «Projektimi dhe zbatimi i punimeve pyjore»

marrë nga Manual i Rrallimeve – Manual për Trajnerët e pyjeve komunal

Pse trajtim silvikulturor të pyjeve?

• Pylltaria si fushë studimi ka lindur, si rezultat i shfrytëzimit të pakufizuar të grumbujve natyrorë pyjor e që përfundimisht çonte në mungesë të madhe të lëndës së drurit

• Me kalimin e kohës pylltarët i krahasuan rezultatet e aktiviteteve në grumbujt pyjorë

• Në vend prerje paraqiteshin lloje që rigjeneroheshim në mënyra të caktuara, dhe duke përdorur metoda të caktuara, fillimisht në mjedise specifike u përkujdesën : mbjelljen, mbirjen dhe rritjen e drurëve të rinj.

• Duke u bazuar në këtë njohuri themelore të Pylltarisë, filluan të eksperimentonin me modele të ndryshme të prerjes, duke lënë pemë uniforme të lashta në dendësi të ndryshme dhe hapje të vogla të madhësive dhe formave të ndryshme .

Sistemi i prerjeve Rrah

• Sistemi i «Prerjes Rrah", nënkupton prerjen e të gjithë

Drurëve në një sipërfaqe të caktuar pyjore

• Ky sistem silvikulturor sanksionohet me Ligjin e pyjeve

2003/3 por është sistem silvikulturor që tradicionalisht

aplikohet në Kosovë veçmas në pyjet me pronësi private

• Përparësi e këtij sistemi silvikulturor është krijimi i

grumbullit të ri pyjor uniform njëmoshorë në vitet e

para me rritje rekorde të biomasës drunore

Rrallimet

Kuptimi i rrallimeve

• Për të aplikuar praktika të mira të rrallimeve,

është e rëndësishme që:

1. të kuptoni se si do të zhvillohet një trung me

kalimin e kohës pa ndonjë ndërhyrje; dhe

2. të parashikoni disa nga proceset që veprojnë

kur dy pemë janë konkurrente.

Rrallimet

• Rrallimet ndahen në 3 grupe kryesore:

1. Rrallim i ultë (Rrallim nga poshtë) – largohen kryesisht trungjet mga pjesa e poshtme e grumbullit

2. Rrallim i lartë (Rrallim nga lartë), me këtë metodë largohen trungjet nga shtresa e sipërme e grumbullit

3. Rrallim i kombinuar kjo metodë përfaqëson kombinimin e dy metodave të mësipërme

Rrallimet

• Rregulla të përgjithshme:

Lartësia e kurorës së trungjeve të ardhmërisë duhet të përfshijë 50% të lartësisë së trungut

Në kushte ideale mjedisore dhe te grumbujt me rritje të fuqishme rrallimet e para rekomandohet të aplikohen 3-4 vite pas përkujdesjes së lëmishtes ndërsa kur kushtet mjedisore janë të pa volitshme rrallimet rekomandohet të Aplikohen pas 5-7 viteve pas përkujdesjes së Lëmishtes.

Intensiteti i Rrallimeve

• Intensiteti i ultë – nga grumbulli largohen deri

në 15% të masës drunore

• Intensiteti mesatarë - nga grumbulli largohen

deri në 15 – 25 % të masës drunore

• Intensiteti i lartë - nga grumbulli largohen mbi

25 % të masës drunore

Përfitimet nga Rrallimet

• Rritja e tolerancës së presionit mjedisor – Fuqia e drurit rritet përmes uljes së konkurrencës

• Rritja e diversitetit bimor –krijohen hapësira në mbulesën pyjore duke lejuar dritën të arrijë në katet e poshtme dhe të stimulojë rritjen e barojave dhe te bimësisë tjetër

• Përmirësim i Habitatit të egër-rritja e numrit të llojeve bimore në katet e poshtme krijon burim të psur ushqimi dhe strehë për faunën e egër

• Ulet rreziku nga zjarret –hapësirat e gjëra ndërmjet trungjeve mund të ngadalësojnë përhapjen e zjarreve eventuale pyjore – zjarret do të jenë sipërfaqësore dhe nuk do të arrijnë tek kurorat e drurëve

• Përmirësojnë vlerat estetike të grumbullit

Sistemet silvikulturale dhe trajtimet

• Trajtimi i fokusuar ne “Pyllin privat” dhe në «Pyllin në Menaxhim të përbashkët» është mjaft heterogjen për shkak të shumë faktorëve si:Shume funksione – shume përdorime

Shume objektiva – shume qëllime për një sipërfaqe

Shume lloje – dëshira për me shume se një lloji

Shume-strukturor – me shume se një kat te drurëve, klasa te ndryshme diametrike & fokusi i menaxhimit (përfshire mbulesën e territorit)

Shume fleksibilitet –i përshtatshëm ndaj nevojave & kërkesave te ndryshme

I nënshtruar ndaj rregullativës ligjore

Klasifikimi i trungjeve

• Para fillimit të trajtimit të grumbujve pyjore

duhet paraprakisht të bëhet klasifikimi i

trungjeve për nga:

- Forma

- Dimensionet

- Pozicionit të kurorës në krahasim me trungjet

fqinje

- Kualitetit të kërcellit

Nr Klasifikimi I trungjeve Simboli Përshkrimi

1 Dominues D Kurora është më lartë se shtresa (kati) i përgjithshëm i Grumbullit,

ekspozohet direkt në diell me të gjitha degët. Trungjet kanë kurora të

zhvilluara mirë. Diametri i trungjeve rëndom është ndër ata me

dimensione më të mëdha në grumbullin pyjor

2 Bashkë-dominues Bd (C) Kurora është brenda dhe ndihmon për të formuar shtresën (katin) e

sipërme të grumbullit ,kryesisht degët e sipërme u ekspozohen dritës së

diellit drejtpërdrejtë. Trungjet kanë kurora të zhvilluara mirë, me

dimensione mesatare me degë anësore. Diametri i trungjeve bën pjesë

në diametrat e mëdhenj të trungjeve në grumbull

3 Nën-dominues ND (Sd) Kurora shtrihet në pjesën e poshtme të shtresës (katit), rezeve të diellit

dhe vetëm pjesërisht iu ekspozohet të drejt për drejta të diellit . Kurorat

janë te dimensioneve të vogla si në diametër ashtu edhe në lartësi.

Diametri i trungjeve bën pjesë në grupin e diametrave të vegjël në

Grumbull por jo domosdoshmëritë të jetë në grupin e diametrave më të

vegjël.

4 I nënshtruar I (Su ) Kurora shtrihet nën shtresën (katin) kryesor të grumbullit dhe është e

mbuluar nga degët e trungjeve më të larta dhe fare pak apo aspak nuk u

ekspozohet rrezeve të diellit. Kurora është e vogël, shpesh e njëanshme,

e sheshtë dhe e rrallë. Diametri i pemës është ndër më të vegjlit në

Grumbull.

5 Ujk U (W) Trung dominues me formë jashtëzakonisht të dobët që mund të rritet

dhe të dëmtojë trungjet fqinjë.

6 Fshikull F (Wh) Trungje të hollë që zgjaten deri në shtresën (katin) kryesor por që mund

të dëmtojë trungjet fqinje.

7 Të vdekur apo para vdekjes V (D) Trungje të sëmurë , që kanë vdekur ose po vdesin, duke përfshirë

trungjet e përkulura.

Sistemi silvikulturor selektiv (me

përzgjedhje)

• Bëhet prerja vetëm e Trungjeve të përzgjedhura brenda një zone pylli madhe.

• Trungjet vlerësohen sipas pozicionit dhe kontributit e në strukturën e dëshiruar të grumbullit pyjorë shumëmosharë

• Rigjenerimi ndodh nën hijen e pjesshme të drurëve më të zhvilluar, dhe drurët e rinj janë të detyruar të zhvillohen një mjedis pa dritë të drejtë për drejtë

Klasifikimi i Trungjeve në një

grumbull

Legjenda: Do-Dominues; C-Bashkë dominues; Sd-Nën dominues; Su- I nënshtruar

Wh - Fshikull; W – Ujk dhe D -Të vdekur apo para vdekjes

Grumbull pyjor o trajtuar me sistemin silvikulturor:Rrallime me përzgjedhje Llanishtë Kaçanik

Foto e bërë në vitin 2013

Biomasë drunore e përfituar nga Rrallimet

me sistem përzgjedhës – Llanishtë Kaçanik

2013

Sistemi silvikulturor - ricungim në

Breza (Shirita)• Ky sistem (metode) mundëson

krijimin e grumbullit pyjor shume

mosharë brenda një ngastre, me

shirita njëmoshor dhe njëkatësh.

• Krijon parakushte për regjenerim

vegjetativë nga: lastarët dhe rrënjët.

Kjo metodë është e zbatueshme dhe e

efektshme për të gjitha llojet drunore

prezentë në grumbullit pyjor .

• Grumbulli i ri pyjor i krijuar me

zbatimin e kësaj metode e zëvendëson

plotësisht grumbullin e vjetër.

• Brenda çdo brezi mbeten një numër i

caktuar i amësoreve (Standardeve)

Skemë intervenimi e prerja me Breza

(Shirita)- konvertim nga cungishtë e

thjeshtë në cungishtë me standarde

Shënjimi i drurëve për prerje

Sistemi silvikulturor - ricungim në Breza

(Shirita)

• Avantazhet:

Nuk ka nevojë për shënim të drurëve specifik, por duhet krijuar vetëm kufirin e brezit (shiritit)

Masa drunore më lehtë largohet nga vendpunimi

Ka kosto më të ultë të zhvillimit të aktiviteteve krahasuar me sistemet e tjera silvikulturore

E gjithë sipërfaqja ekspozohet në mënyrë të njëtrajtshme rrezeve të diellit duke u ofruar gjithë cungjeve mundësi të barabartë për rigjenerim

Sistemi silvikulturor - ricungim me Çeltira

• Sistemi silvikulturor - prerje me Çeltira, konsiston në përzgjedhjen e grupeve të trungjeve në sipërfaqe të caktuar.

• Karakteristikat- Karakterizohet me riprodhim

natyror të shpërndare mirë- Favorizohet rigjenerimi specieve

tolerante në hije- Niveli i dritës mund të kontrollohet

përmes madhësisë së çeltirave - Është më estetik se sistemet e

prerjeve rrah- Krijon strukturë të grumbullit

pyjori të pabarabartë

Aplikimi i sisitemit silvikulturor –

Ricungim me Çeltira te pronari Ali Syla

– Bokëshiq Klinë foto nga viti 2015

Ju falem nderit për vëmendje