trin vong phat trin tai nguyn nc chu a 2007 - adb.org · phuå chûúng 1: toám tùæt caác baáo...

Tri��n vo�ng Pha�t tri��n Ta�i nguy�n n��c � Chu A� 2007

© Toaân böå baãn quyïìn thuöåc

Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ 2007

Xuêët baãn nùm 2007

ISBN 978-981-4136-06-8

Caác quan àiïím àûúåc trònh baây trong cuöën saách naây laâ quan àiïím cuãa caác taác giaã,khöng nhêët thiïët phaãn aãnh quan àiïím vaâ chñnh saách cuãa Ngên haâng Phaát triïín ChêuAÁ hay cuãa Ban Thöëng àöëc caác nûúác thaânh viïn cuãa Ngên haâng, hay cuãa caác chñnhphuã maâ hoå àaåi diïån.

Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ khöng baão àaãm tñnh chñnh xaác cuãa caác dûä liïåu trong taâiliïåu naây vaâ khöng chõu traách nhiïåm vïì bêët kyâ hêåu quaã naâo naãy sinh tûâ viïåc sûã duångcaác dûä liïåu àoá.

Tûâ ngûä “quöëc gia” khöng haâm yá bêët kyâ sûå phaán xeát hay àaánh giaá naâo cuãa taác giaã haycuãa Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ àöëi vúái àõa võ phaáp lyá hay àõa võ khaác cuãa bêët kyâkhu vûåc laänh thöí naâo.

Ca�c t�� vi��t t��t

ADBAPWFAWDODMCGCSGDPHDIIDWAIRWRJICAMDGNGOO&MPPPPPWSAPRCUNESCOUNICEFWDIWHOWPIWSS

Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁDiïîn àaân taâi nguyïn nûúác Chêu AÁ - Thaái Bònh DûúngTriïín voång Phaát triïín Taâi nguyïn nûúác úã Chêu AÁCaác nûúác thaânh viïn àang phaát triïínChñnh phuã, doanh nghiïåp, xaä höåiTöíng saãn phêím quöëc nöåiChó söë phaát triïín nguöìn nhên lûåcChó söë mûác àöå àêìy àuã nûúác sinh hoaåtNguöìn nûúác coá thïí taái sinh nöåi sinhCú quan Húåp taác Quöëc tïë Nhêåt baãnMuåc tiïu Phaát triïín Thiïn niïn kyãTöí chûác phi chñnh phuãVêån haânh vaâ baão tròSûác mua tûúng àûúngCuåc Taâi nguyïn nûúác Phnom PenhCöång hoaâ Nhên dên Trung HoaTöí chûác Giaáo duåc, Khoa hoåc vaâ Vùn hoaá Liïn húåp quöëcQuyä Nhi àöìng Liïn húåp quöëcChó söë phaát triïín thïë giúáiTöí chûác Y tïë Thïë giúáiChó söë ngheâo taâi nguyïn nûúácCung cêëp nûúác vaâ vïå sinh

Mu�c lu�c

iii

Mu�c lu�cLúâi noái àêìu cuãa Diïîn àaân taâi nguyïn nûúác Chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng v

Lúâi noái àêìu cuãa Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ vi

Giúái thiïåu vïì baãn baáo caáo Triïín voång Phaát triïín Taâi nguyïn nûúác Chêu AÁ 2007 viii

Nhûäng hiïíu biïët sêu sùæc múái vïì an ninh taâi nguyïn nûúác úã Chêu AÁ.Asit Biswas

I. Toaân caãnh cöng taác quaãn lyá taâi nguyïn nûúác àang thay àöíi úã Chêu AÁ. 1II. Caác xu hûúáng liïn quan àïën taâi nguyïn nûúác 12III. Quaãn lyá taâi nguyïn nûúác àö thõ 23

IV. Phûúng hûúáng thûåc hiïån 32

Phuå luåc

IDWA Chó söë mûác àöå àêìy àuã nûúác sinh hoaåt 41

Phuå chûúng

Phuå chûúng 1: Toám tùæt caác Baáo caáo quöëc gia 44

Phuå chûúng 2: Danh saách diïîn giaãi caác taâi liïåu thaão luêån 47

Lúâi caãm ún 49

Muc luc ni dung ��a CD ke�m theo

Caác taâi liïåu thaão luêån

I. Khaã nùng tiïëp cêån nguöìn nûúác uöëng vaâ vïå sinh úã Chêu AÁ: Caác chó söë vaâ yá nghôa cuãa chuángBhanoji Rao

II. Caác nguöìn nûúác vaâ viïåc phaát triïín nguöìn nûúác hiïån nay úã Chêu AÁ àang thay àöíi Olli Varis

III. Nhûäng tiïën böå múái àêy trong phaát triïín vaâ quaãn lyá taâi nguyïn nûúác úã caác nûúác àang phaát triïín úã Chêu AÁ Geoff Wright

IV. Caác vêën àïì cung cêëp nûúác vaâ vïå sinh úã Chêu AÁ Arthur McIntosh

V. Quaãn lyá nguöìn taâi nguyïn nûúác möåt caách àöìng böå: Àaánh giaá laåi Asit Biswas

VI. Caác baáo caáo quöëc giaGeoff Bridges1.Bùng-la-àeát2.Cam-pu-chia3.CHND Trung Hoa4.Fi-ji5.ÊËn Àöå6.In-àö-nï-xia7.Ka-zùæc-tan8.Pa-ki-xtan9.Phi-lip-pin10.Xa-moa11.Sri-lan-ca12.Viïåt Nam

VII.Quaãn lyá taâi nguyïn nûúác úã Xinh-ga-poCecilia Tortajada

VIII. Nhêån thûác cuãa xaä höåi vïì taác àöång cuãa caác dûå aán cêëp nûúác úã Cö-löm-böAsit K. Biswas, Ramani Jayatilaka vaâ Cecilia Tortajada

IX. Quaãn lyá taâi nguyïn nûúác úã thaânh phöë Mï-hi-cöCecilia Tortajada

X. Taâi nguyïn nûúác úã Haân Quöëc nùm 2007Nguöìn: Trung têm nghiïn cûáu Taâi nguyïn nûúác vaâ Möi trûúâng, Böå Xêy dûångvaâ Vêån taãi, Haân Quöëc

XI. Kinh nghiïåm cuãa Nhêåt Baãn trong ngaânh cêëp nûúác sau Chiïën tranh thïë giúái lêìn thûá II.Nguöìn: Hiïåp höåi caác cöng trònh nûúác Nhêåt Baãn.

XII. Khung khöí phaáp lyá, cú cêëu taâi chñnh vaâ thïí chïë cuãa hïå thöëng cöëng thaãi cuãa Nhêåt Baãn (taâi liïåu toám tùæt)Nguöìn: Ngên haâng Húåp taác quöëc tïë Nhêåt Baãn

XIII.Caác taâi liïåu vïì kinh nghiïåm töët vaâ caác baâi hoåc àaä àuác kïët.Nguöìn: Ngên haâng Húåp taác quöëc tïë Nhêåt Baãn (JBIC)• Caác baâi hoåc àuác kïët tûâ kinh nghiïåm cuãa JBIC trong viïåc höî trúå sûå phaát

triïín hïå thöëng cöëng nûúác thaãi úã caác nûúác Chêu AÁ.• Xêy dûång hïå thöëng xûã lyá nûúác thaãi úã Bùæc Kinh, Trung Quöëc.• Kïë hoaåch haânh àöång Yamuna - ÊËn Àöå

XIV.Nhûäng kinh nghiïåm töët vaâ caác baâi hoåc àûúåc àuác kïëtNguöìn: Cú quan Húåp taác quöëc tïë Nhêåt Baãn - àaä àûúåc àûa vaâo Thû muåc taâi liïåu tham khaão.

XVI.Diïîn giaãi Thû muåc taâi liïåu tham khaão choån loåcDo Audrey Esteban töíng húåp.


iv

Muc luc ni dung ��a CD ke�m theo (ti��p theo)

L��i no�i � u cua APWF

v

iïîn àaân taâi nguyïn nûúác Chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng (APWF) cöë gùæng khuyïënkhñch caác nöî lûåc vïì quaãn lyá nguöìn taâi nguyïn nûúác vaâ thuác àêíy viïåc löìng

gheáp hiïåu quaã cöng taác quaãn lyá nguöìn taâi nguyïn nûúác vaâo quaá trònh phaát triïínkinh tïë xaä höåi úã khu vûåc Chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng. Baáo caáo Triïín voång Phaáttriïín Taâi nguyïn nûúác úã Chêu AÁ nùm 2007 àaánh dêëu möåt möëc ban àêìu trong tiïënböå cuãa Diïîn àaân. Múái àûúåc thaânh lêåp thaáng 9 nùm 2006, Diïîn àaân taâi nguyïnnûúác Chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng laâ kïët quaã cuãa Tuyïn böë chung cuãa caác Böåtrûúãng taâi nguyïn nûúác khu vûåc Chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng taåi Diïîn àaân vïì taâinguyïn nûúác thïë giúái lêìn thûá tû hoåp taåi Mï-hi-cö saáu thaáng trûúác àoá.

Àaáng chuá yá laâ rêët nhiïìu thöng tin cêìn thiïët cho viïåc quaãn lyá taâi nguyïn nûúác vaâvïå sinh úã Chêu AÁ trong tûúng lai àaä àûúåc têåp húåp, phên tñch vaâ cung cêëp thöngqua baãn baáo caáo rêët kõp thúâi naây. Nhûäng kinh nghiïåm vaâ nhûäng phên tñch naây,cuâng vúái nhûäng khuyïën nghõ coá thïí àûúåc ruát ra tûâ àoá, trûåc tiïëp goáp phêìn vaâo Höåinghõ Thûúång àónh Chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng lêìn thûá nhêët, hoåp thaáng 12 nùm 2007.

Höåi àöìng Quaãn lyá Diïîn àaân taâi nguyïn nûúác Chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng baây toãsûå àaánh giaá sêu sùæc túái Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ vaâ caác cú quan àöëi taác àaätöíng húåp caác vêën àïì liïn quan àïën nguöìn cung cêëp nûúác vaâ vïå sinh cuãa khu vûåcvaâo baãn baáo caáo naây.

Diïîn àaân taâi nguyïn nûúác Chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng chên thaânh hy voång rùçngsûå àoáng goáp naây vaâo viïåc àaáp ûáng caác thaách thûác hiïån taåi vaâ tûúng lai trong lônhvûåc cung cêëp nûúác vaâ vïå sinh seä böí ñch cho nhiïìu töí chûác nhaâ nûúác, tû nhên, phichñnh phuã vaâ cöång àöìng cuäng nhû caác caá nhên quan têm, nhûäng ngûúâi coá chung quanàiïím vïì viïåc mang laåi nguöìn nûúác an toaân vaâ vïå sinh cho moåi ngûúâi úã khu vûåc.

D

L��i no�i � u cua Di��n �a�n ta�i nguy�n n��c Chu A� - Tha�i B�nh D��ng

Giaáo sû Tommy Koh,Àaåi sûá lûu àöång, Xinh-ga-poChuã tõch, Höåi àöìng quaãn lyáDiïîn àaân taâi nguyïn nûúác Chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng

aáo caáo Triïín voång Phaát triïín Taâi nguyïn nûúác Chêu AÁ nùm 2007 laâ sûå àoánggoáp cuãa Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ vaâo viïåc àaánh giaá tûúng lai taâi nguyïn

nûúác úã khu vûåc àöng dên nhêët cuãa thïë giúái. Ngûúâi ta ngaây caâng nhêån thûác àûúåcrùçng taâi nguyïn nûúác coá thïí trúã thaânh möåt vêën àïì gay cêën lúán vïì nguöìn lûåc trïntoaân thïë giúái, tûúng lai xaä höåi, kinh tïë vaâ möi trûúâng cuãa Chêu AÁ coá thïí seä tuyâthuöåc vaâo viïåc nguöìn taâi nguyïn naây àûúåc quaãn lyá möåt caách hiïåu quaã vaâ cöngbùçng nhû thïë naâo trong nhûäng nùm túái.

Baãn Baáo caáo naây nhùçm vaâo caác àöëi tûúång laâ nhûäng nhaâ hoaåch àõnh chñnh saáchvaâ nhûäng ngûúâi quan têm túái viïåc tòm hiïíu sûå phûác taåp vaâ quy mö cuãa caác vêën àïìliïn quan àïën taâi nguyïn nûúác hiïån nay cuäng nhû trong tûúng lai, vaâ caác vêën àïìnaây seä àûúåc giaãi quyïët thaânh cöng thïë naâo trïn phûúng diïån chñnh saách. Muåcàñch chñnh cuãa Baáo caáo laâ nêng cao nhêån thûác vïì caác vêën àïì liïn quan àïën taâinguyïn nûúác vaâ khúi dêåy möåt cuöåc tranh luêån trïn cú súã coá àuã thöng tin vïì àïìtaâi laâm thïë naâo àïí coá thïí quaãn lyá taâi nguyïn nûúác tûúng lai cuãa Chêu AÁ möåt caáchtöët nhêët. Àêy laâ nhûäng vêën àïì quan troång vaâ phûác taåp, vaâ giaãi quyïët kõp thúâi caácvêën àïì àoá coá thïí goáp phêìn àaåt àûúåc caác Muåc tiïu Phaát triïín Thiïn niïn kyã liïnquan túái taâi nguyïn nûúác vaâ hún thïë nûäa.

Baáo caáo naây töíng húåp möåt phaåm vi röång lúán vaâ àa daång caác vêën àïì vaâ thaáchthûác cuãa möåt viïîn caãnh hûúáng vïì tûúng lai, thuöåc nhiïìu lônh vûåc vaâ àa ngaânhtrïn toaân khu vûåc Chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng. Nöíi bêåt laâ caác chuã àïì quan troångàaä tûâng bõ laäng quïn hay àang bõ nhêån thûác khöng àêìy àuã úã hêìu hïët caác nûúáctrong khu vûåc. Möåt trong söë caác vêën àïì naây laâ àoâi hoãi cêëp baách phaãi giaãi quyïëtcaác möëi quan hïå qua laåi cöë hûäu giûäa taâi nguyïn nûúác vaâ caác lônh vûåc liïn quanàïën phaát triïín khaác, nhû nùng lûúång, lûúng thûåc vaâ möi trûúâng. Tûúng lai cuãacaác nûúác Chêu AÁ seä àûúåc quyïët àõnh khöng chó búãi sûå phaát triïín trong möîi lônhvûåc naây maâ coân búãi sûå tûúng taác giûäa caác lônh vûåc àoá vúái nhau. Sûå phaát triïín cuãatêët caã caác lônh vûåc naây seä taác àöång àïën taâi nguyïn nûúác, vaâ ngûúåc laåi, phaát triïíntaâi nguyïn nûúác seä taác àöång túái têët caã caác ngaânh naây. Sûå biïën àöíi ngaây caângnhanh vïì dên söë, vñ duå laân soáng di dên tûâ nöng thön ra thaânh thõ vaâ dên söë ngaâycaâng giaâ laâ möåt lônh vûåc nûäa chûa àûúåc nghiïn cûáu vúái nhûäng taác àöång to lúánàöëi vúái viïåc quaãn lyá taâi nguyïn nûúác. Nhiïìu nûúác àang phaát triïín coá thïí maåohiïím laâm phûúng haåi sûå an toaân vïì nguöìn nûúác cuãa mònh trong mûúâi hay haimûúi nùm túái nïëu nhû vïå sinh chó àûúåc hiïíu vúái nghôa heåp laâ thu gom vaâ vêånchuyïín nûúác thaãi chûa xûã lyá tûâ núi naây àïën núi khaác, do àoá laâm ö nhiïîm nguöìnnûúác ngoåt. Chuáng töi nhêën maånh têìm quan troång cuãa viïåc chuyïín giao kiïën thûácvaâ kinh nghiïåm Nam-Nam trong böëi caãnh Chêu AÁ thöng qua viïåc xaác àõnh vaâphên tñch khaách quan caác kinh nghiïåm töët.

Baãn baáo caáo laåc quan möåt caách thêån troång vïì tûúng lai taâi nguyïn nûúác cuãaChêu AÁ. Baãn baáo caáo chó ra rùçng vúái kiïën thûác, kinh nghiïåm vaâ cöng nghïå hiïåntaåi, caác vêën àïì vïì taâi nguyïn nûúác úã caác nûúác Chêu AÁ àang phaát triïín coá thïí giaãi


vi

BL��i no�i � u cua ADB

quyïët àûúåc. Haån chïë chñnh khöng phaãi laâ tònh traång thiïëu nûúác, mùåc duâ àêy coáthïí laâ vêën àïì úã möåt söë vuâng, maâ laâ caách quaãn lyá khöng thñch húåp.

Baãn Baáo caáo, àûúåc xem laâ taâi liïåu àêìu tiïn trong möåt loaåt caác phên tñch vïì tònhhònh taâi nguyïn nûúác tûúng lai cuãa Chêu AÁ, têåp trung vaâo viïåc quaãn lyá nguöìnnûúác vaâ nûúác thaãi úã àö thõ. Baáo caáo lûu yá rùçng tònh traång cung cêëp nûúác saåch vaânûúác sinh hoaåt vêîn laâ möëi quan ngaåi lúán úã nhiïìu trung têm àö thõ Chêu AÁ. Möëiquan ngaåi coân lúán hún laâ caách quaãn lyá nûúác thaãi chûa àêìy àuã - viïåc thu gom, xûãlyá àuáng vaâ loaåi boã möåt caách an toaân nûúác thaãi. Do sûå thiïëu quan têm naây, caác aohöì úã trong vaâ xung quanh caác trung têm àö thõ thûúâng ö nhiïîm nghiïm troång, taácàöång xêëu àïën sûác khoeã cuãa con ngûúâi vaâ hïå sinh thaái. Tuy nhiïn, àïí caãi thiïåntònh hònh, nhêët thiïët phaãi coá caác dûä liïåu àaáng tin cêåy vïì caác yïëu töë vêåt lyá, cuängnhû xaä höåi, kinh tïë vaâ möi trûúâng, maâ caác dûä liïåu cú súã cho chñnh saách töët naâyhiïån thiïëu úã nhiïìu nûúác. Viïåc giaãi quyïët caác vêën àïì vïì nguöìn nûúác sinh hoaåt vaânûúác thaãi àö thõ àoâi hoãi phaãi coá quyïët têm chñnh trõ cao, yïu cêìu tûâ caác töí chûácxaä höåi dên sûå àïí giaãi quyïët caác vêën àïì, phaãi coá sûå höî trúå àêìy àuã vïì taâi chñnh vaâquaãn lyá vaâ nhûäng cöë gùæng tùng cûúâng nùng lûåc maånh meä úã têët caã caác cêëp.

Baãn Baáo caáo naây laâ sûå phên tñch àöåc lêåp do Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ uyãnhiïåm, vaâ laâ kïët quaã cuãa nöî lûåc têåp thïí cuãa möåt nhoám chuyïn gia xuêët sùæc dûúáisûå chó àaåo cuãa Giaáo sû Asit K.Biswas vaâ àûúåc sûå höî trúå to lúán cuãa öng GeoffreyBridges, öng Arthur McIntosh, Giaáo sû Bhanoji Rao, Giaáo sû Olli Varis, vaâ Tiïën sôGeoffrey Wright, cuâng Ban Cöång àöìng Taâi nguyïn nûúác cuãa Ngên haâng Phaát triïínChêu AÁ. Baáo caáo naây seä giuáp caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách vaâ xaä höåi dên sûåhiïíu roä hún nhiïìu vêën àïì khaác nhau liïn quan àïën taâi nguyïn nûúác, nhùçm xêydûång möåt phûúng phaáp tiïëp cêån chung àïí àaáp ûáng nhûäng thaách thûác lúán.

Cam kïët cuãa Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ àöëi vúái lônh vûåc naây àûúåc thïí hiïåntrong Chûúng trònh taâi trúå cho nguöìn taâi nguyïn nûúác nùm 2006 - 2010 cuãa chuángtöi, trong àoá àêìu tû cho taâi nguyïn nûúác coá thïí seä tùng gêëp àöi vaâ hûúáng vaâo caácchûúng trònh caãi caách cuäng nhû caác chûúng trònh nêng cao nùng lûåc úã caác cöångàöìng nöng thön, caác thaânh phöë vaâ caác lûu vûåc söng; vaâ kïët húåp vúái Chûúng trònhÀöëi taác Taâi trúå Taâi nguyïn nûúác nhùçm huy àöång nguöìn taâi trúå vaâ àêìu tû tûâ caácàöëi taác phaát triïín. Chuáng töi khuyïën khñch caác bïn àöëi taác cuâng chuáng töi thamgia vaâo nöî lûåc cöët yïëu naây.

Ursula Schafer - PreussPhoá Chuã tõch, Phuå traách Quaãn lyá tri thûác vaâ Phaát triïín bïìn vûängNgên haâng Phaát triïín Chêu AÁ

L��i no�i � u cua ADB

vii


viii

aáo caáo Triïín voång Phaát triïín Taâinguyïn nûúác Chêu AÁ (AWDO)

2007 laâ têåp húåp caác thöng tin, dûä liïåu,kinh nghiïåm vaâ giaãi phaáp thûåc cho caácvêën àïì vïì taâi nguyïn nûúác vaâ vïå sinh úãcaác nûúác trong khu vûåc Chêu AÁ - ThaáiBònh Dûúng. Baáo caáo cung cêëp caác dûäliïåu so saánh thuöåc lônh vûåc naây úã möåtsöë nûúác, àûa ra caách nhòn nhêån múái vïìcaác vêën àïì hiïån taåi cuãa lônh vûåc naâytrong möëi quan hïå vúái caác lônh vûåckhaác, vaâ xem xeát nhûäng aãnh hûúãngàöi khi kinh ngaåc vaâ àaáng suy nghô cuãacaác xu hûúáng toaân cêìu hiïån nay àöëi vúáitûúng lai cuãa lônh vûåc naây.

Baãn Baáo caáo bùæt àêìu bùçng möåt töíngquan toaân diïån vïì taâi nguyïn nûúác doAsit Biswas trònh baây giaãi thñch taåi saomöåt söë nûúác, thaânh phöë vaâ vuâng nöngthön trïn thïë giúái thaânh cöng trongviïåc cung cêëp cho ngûúâi dên cuãa mònhnguöìn nûúác saåch vaâ vïå sinh, trong khicaác núi khaác laåi khöng laâm àûúåc nhûvêåy. Caác nûúác àang phaát triïín phaãiàûúng àêìu vúái nhûäng vêën àïì khoá khùnhún nhiïìu so vúái caác nûúác phaát triïín vòtiïën àöå phaát triïín dêìn dêìn úã caác nûúácphaát triïín cho pheáp lônh vûåc naây bùætkõp vaâ coá thïí lêåp kïë hoaåch trûúác khimúã röång, khaác vúái caác nûúác àang phaáttriïín núi maâ tiïën àöå phaát triïín tûúngàöëi nhanh, trong nhiïìu trûúâng húåp bêëtchêëp nhûäng nöî lûåc cuãa caác nhaâ cungcêëp dõch vuå cöng cöång nhùçm àöëi phoávúái caác vêën àïì nhû dên söë vûâa tùng vaâgiaâ ài, nhu cêìu cöng nghiïåp, vêën àïì ö

nhiïîm nguöìn nûúác, vaâ nhu cêìu vïì haåtêìng àöëi vúái viïåc thu gom vaâ xûã lyá chêëtthaãi.

Trïn phaåm vi thïë giúái, tònh hònhcaånh tranh nguöìn nûúác àang tùng lïnàïí àaáp ûáng nhu cêìu ngaây caâng lúán vïìnùng lûúång - kïí caã viïåc saãn xuêët nùnglûúång sinh hoåc - vaâ lûúng thûåc, vaâ àöëivúái baãn thên möi trûúâng laâ vêën àïì sûãduång chñnh àaáng vaâ cöng bùçng taâinguyïn nûúác. ÚÃ caác nûúác Chêu AÁ àangphaát triïín, vêën àïì giaãi quyïët caác nhucêìu naây caâng nghiïm troång hún dothûúâng bõ thiïëu lûúång mûa theo muâa,nûúác mûa phaãi àûúåc tñch trûä àïí coá thïíàuã duâng tûâ muâa naây sang muâa sau.

Tuy nhiïn, Giaáo sû Biswas chó rarùçng “Nïëu nhû xêíy ra möåt cuöåc khuãnghoaãng vïì nguöìn nûúác trong tûúng lai,thò nguyïn nhên cuãa noá seä khöng phaãilaâ tònh traång thiïëu nguöìn nûúác nhûhiïån nay nhiïìu ngûúâi dûå àoaán, maâ vòngûúâi ta vêîn sao nhaäng trong viïåc aápduång caác phûúng phaáp quaãn lyá nûúácthaãi möåt caách húåp lyá. Tiïëp tuåc xuhûúáng hiïån nay seä laâm cho nguöìnnûúác hiïån coá ngaây caâng bõ nhiïîm bêín,vaâ viïåc cung cêëp nûúác saåch ngaây caângtöën keám, viïåc quaãn lyá seä phûác taåp húnvaâ khoá khùn hún. Bùçng viïåc laâm phainhaåt nghiïm troång àõnh nghôa vïì quyïìntiïëp cêån nguöìn nûúác saåch vaâ xem xeátvïå sinh vúái nghôa rêët heåp, caác nûúácàang phaát triïín, kïí caã nhiïìu nûúác úãChêu AÁ, àang laâm nguy haåi tûúng laicuãa mònh trong phaåm vi an toaân taâi

B

Gi��i thi��u v� Ba�o ca�o Tri��n vo�ng Pha�t tri��n Ta�inguy�n n��c Chu A� 2007

nguyïn nûúác”. Trûúác àêy, vêën àïì tùng dên söë

thûúâng khöng àûúåc xem laâ liïn quantrûåc tiïëp àïën viïåc quaãn lyá taâi nguyïnnûúác. Tuy nhiïn, thûåc tïë dên söë taácàöång túái taâi nguyïn nûúác vïì nhu cêìu,mö hònh sûã duång vaâ phûúng thûác quaãnlyá. Tûúng tûå nhû vêåy, taâi nguyïn nûúáctaác àöång trûåc tiïëp túái dên söë vïì sûáckhoeã (vñ duå caác bïånh têåt truyïìn quanguöìn nûúác taác àöång túái tyã lïå tûã vong),vaâ giaán tiïëp thöng qua caác vêën àïì nhûphaát triïín khu vûåc, taåo viïåc laâm vaâ caácvêën àïì liïn quan vïì giúái. Möåt vêën àïìlúán liïn quan maâ hiïån vêîn chûa àûúåccaác nûúác Chêu AÁ xem xeát möåt caách àêìyàuã laâ taác àöång cuãa dên söë ngaây caânggiaâ àöëi vúái caác vêën àïì liïn quan túái taâinguyïn nûúác. Trong voâng 3-4 thêåp kyãtúái, àêy coá thïí laâ möåt vêën àïì chñnhsaách quan troång úã têët caã caác nûúác Chêu AÁ.

Ngaây nay dû luêån röång raäi thûâa nhêånrùçng khñ hêåu toaân cêìu àang thay àöíi.Àiïìu naây àang gêy ra mûác àöå khöngchùæc chùæn múái cho caác quaá trònh lêåp kïëhoaåch vaâ quaãn lyá taâi nguyïn nûúác búãivò khoá coá thïí quaãn lyá àûúåc caác dûå aánvïì nguöìn nûúác trong khi khöng biïëtàûúåc sûå phên böí lûúång mûa vaâ nhiïåtàöå coá thïí xêíy ra trong tûúng lai nhûthïë naâo. Thêåm chñ chuáng ta khöng thïídûå baáo möåt caách tin tûúãng nhêët àõnhnhûäng thay àöíi trung bònh haâng nùmvïì lûúång mûa vaâ nhiïåt àöå àöëi vúái möåtnûúác naâo àoá, àûâng noái túái caã möåt khuvûåc àïí lêåp kïë hoaåch. Vò vêåy, sûå thayàöíi vïì khñ hêåu coá thïí mang laåi mûác àöåruãi ro vaâ tñnh khöng chùæc chùæn cao maângaânh khoa hoåc taâi nguyïn nûúáckhöng thïí khöng xûã lyá vúái mûác àöå tincêåy nhêët àõnh, ñt nhêët laâ trong thúâi giantrûúác mùæt. Têët caã nhûäng yïëu töë naây laâmcho viïåc lêåp kïë hoaåch vaâ quaãn lyá taâinguyïn nûúác hiïåu quaã trúã nïn vö cuângphûác taåp vaâ khoá khùn trong giai àoaånsau 2025. Nïëu muöën traánh àûúåc nhûängcùng thùèng nghiïm troång vïì taâi nguyïnnûúác trong tûúng lai, àoâi hoãi phaãi coá sûå

quan têm cêëp baách vaâ cêìn phaãi coánhûäng nghiïn cûáu nhanh hún nûäa cuãacaác nhaâ khoa hoåc vïì taâi nguyïn nûúácvaâ caác chuyïn gia khñ hêåu hoåc, nhêët laâúã caác nûúác coá khñ hêåu gioá muâa úã ChêuAÁ.

Trong tûúng lai, vêën àïì vïì taâinguyïn nûúác úã caác nûúác àang phaáttriïín Chêu AÁ coá thïí seä rêët khaác vúáitrûúác àêy. Trong khi kiïën thûác sùén coáluön hûäu ñch, thò viïåc giaãi quyïët caácvêën àïì vïì taâi ngûyïn nûúác trong tûúnglai àoâi hoãi phaãi coá thïm kyä nùng múái,phûúng phaáp tiïëp cêån saáng taåo vaâ tûduy múái. Noá cuäng àoâi hoãi phaãi coáphûúng phaáp tiïëp cêån töíng thïí hún àïícoá thïí phöëi húåp möåt caách thaânh cöngcaác chñnh saách vïì nùng lûúång, lûúngthûåc, möi trûúâng vaâ cöng nghiïåp cuãamöåt quöëc gia, maâ têët caã caác chñnh saáchnaây liïn quan mêåt thiïët túái taâi nguyïnnûúác. Möîi lônh vûåc àïìu taác àöång túái caáclônh vûåc khaác, vaâ ngûúåc laåi, cuäng chõutaác àöång cuãa caác lônh vûåc kia. Chñnhsaách trong caác lônh vûåc naây cuäng chõuaãnh hûúãng búãi caác lûåc bïn ngoaâi nhûsûå chuyïín àöång dên söë, tiïën böå trongcöng nghïå vaâ thöng tin, quaá trònh toaâncêìu hoaá, thûúng maåi tûå do, vaâ caác hoaåtàöång xaä höåi ngaây caâng tùng.

Têët caã caác yïëu töë bïn trong vaâ bïnngoaâi seä laâm cho cöng taác quaãn lyá taâinguyïn nûúác trong tûúng lai úã Chêu AÁphûác taåp hún bao giúâ hïët. Àoá seä laâ möåtthaách thûác ghï gúám, song àoá laâ möåtthaách thûác maâ chuáng ta buöåc phaãi vaâcoá thïí àûúng àêìu búãi vò kiïën thûác, kinhnghiïåm vaâ cöng nghïå giaãi quyïët kõpthúâi caác vêën àïì naây àang coá úã Chêu AÁ,khöng chó úã möåt núi maâ úã caã khu vûåcChêu AÁ noái chung. Chuáng ta cêìn phaãitung ra möåt meã lûúái töíng húåp àïí xaácàõnh vaâ thu lûúåm têët caã caác nöî lûåcthaânh cöng nhùçm nhên röång ra caácvuâng khaác cuãa Chêu AÁ.

Vêën àïì cú baãn cuãa viïåc giaãi quyïëtcaác vêën àïì taâi nguyïn nûúác trong phaåmvi möåt ngaânh vaâ liïn ngaânh laâ cêìn phaãi

Gi��i thi��u v� Ba�o ca�o AWDO 2007

ix


x

coá àuã nùng lûåc úã têët caã caác cêëp, maâthûúâng caác nûúác àang phaát triïín ChêuAÁ chûa coá. Cöng taác tùng cûúâng nùnglûåc phaãi nhêån àûúåc ûu tiïn cao hún tûâcaác cú quan chñnh phuã cuäng nhû tûâ caáccú quan höî trúå bïn ngoaâi. Vêën àïì cuängquan troång laâ caác cú quan höî trúå bïnngoaâi phaãi baão àaãm rùçng caác hoaåtàöång tùng cûúâng nùng lûåc maâ hoå höîtrúå thûåc sûå goáp phêìn caãi thiïån àaáng kïícöng taác quaãn lyá taâi nguyïn nûúác úã caácnûúác àang phaát triïín Chêu AÁ, núi coáàiïìu kiïån khaác vúái caác nûúác àaä cöngnghiïåp hoaá. Hún nûäa, kïët quaã àaåt àûúåcphaãi bïìn vûäng vïì lêu daâi.

Möåt trong nhûäng muåc àñch chñnhcuãa Baáo caáo Triïín voång Phaát triïín Taâinguyïn nûúác Chêu AÁ 2007 laâ têåp trungsûå chuá yá cuãa caác nhaâ laänh àaåo quöëc giavaâ nhûäng ngûúâi ra quyïët àõnh chuã chöëtvaâo sûå cêìn thiïët phaãi tùng cûúâng àêìu tûcho ngaânh taâi nguyïn nûúác nïëu muöënàaåt àûúåc caác Muåc tiïu Phaát triïín Thiïnniïn kyã vaâo nùm 2015. Mùåc duâ möåt söënûúác àaä àaåt àûúåc nhûäng tiïën böå, songnhûäng nûúác khaác cêìn coá caãi thiïånmaånh meä. Caác chó tiïu naây cuãa 12 quöëcgia, caã vïì söë lûúång vaâ chêët lûúång, àaäàûúåc Geoff Bridges minh hoåa. Öng àaätòm ra möåt söë vêën àïì phöí biïën cêìnàûúåc giaãi quyïët nïëu caác nûúác muöën àaåtàûúåc caác chó tiïu naây, göìm caã sûå yïëukeám trong cöng taác quaãn lyá taâi nguyïnnûúác, phñ lùæp àùåt cao caãn trúã ngûúâingheâo úã thaânh thõ tiïëp cêån vúái nguöìnnûúác, giaá nûúác thêëp khöng phaãn aánhàuáng chi phñ thûåc cuãa dõch vuå àïí coáthïí bïìn vûäng; vaâ ngûúâi sûã duång chûanhêån thûác àûúåc giaá trõ “thûåc” vaâ sûå quñhiïëm cuãa taâi nguyïn nûúác.

Giaãi phaáp cho caác vêën àïì naây àûúåchiïíu ngêìm qua sûå mö taã caác vêën àïì àoá.Tuy nhiïn, coá hai nhu cêìu chuã yïëu àïícoá thïí àaåt àûúåc tiïën böå roä rïåt. Thûá nhêëtlaâ thu thêåp caác dûä liïåu vúái chêët lûúångtöët hún vaâ toaân diïån hún, nhêët laâ tûâ caáccú súã cung cêëp nûúác àïí coá thïí xaácàõnh chñnh xaác caác lônh vûåc thûåc sûå coá

vêën àïì. Bridges sûã duång möåt böå dûä liïåuquöëc tïë, mùåc duâ dûåa trïn caác thöng tincuãa nùm 2004, àaä giaãi quyïët àûúåc tònhtraång bêët nhêët vaâ “tñnh laåc quan”thûúâng coá trong caác böå dûä liïåu quöëcgia. Thûá hai laâ thûåc hiïån caác chñnh saáchvaâ luêåt phaáp hiïån coá - viïåc xêy dûångchñnh saách khöng phaãi laâ vêën àïì. Àiïìunaây chó coá thïí xêíy ra khi coá yá thûáctraách nhiïåm vaâ chïë àöå quaãn lyá theo doäichùåt cheä.

Möåt biïån phaáp àaánh giaá tiïën böå aápduång úã caác nûúác noái trïn vaâ 11 nûúáckhaác chiïëm 99% dên söë úã caác nûúácàang phaát triïín cuãa Chêu AÁ laâ chó söëtöíng húåp múái vïì nûúác sinh hoaåt, goåi laâChó söë mûác àöå àêìy àuã nûúác sinh hoaåt(IDWA). Chó söë naây do öng BhanojiRao saáng chïë, göìm trung bònh cuãanùm thaânh töë: khaã nùng tiïëp cêån, khöëilûúång, chêët lûúång, nguöìn nûúác vaâ viïåcsûã duång. Caác thaânh töë riïng leã coá thïíàûúåc sûã duång àïí àõnh hûúáng cho chñnhsaách, cho caác chûúng trònh vaâ àïì rahaânh àöång. Chó söë múái naây giaãi quyïëtàûúåc möåt söë haån chïë cuãa chó söë hiïåntaåi, tûác laâ Chó söë vïì tònh traång thiïëu taâinguyïn nûúác.

Chó söë naây kõp thúâi úã chöî, vaâo giûäathúâi haån thûåc hiïån caác Muåc tiïu Phaáttriïín Thiïn niïn kyã, möåt söë nûúác coá thïímuöën tinh chónh caác chó tiïu vïì taâinguyïn nûúác (vaâ vïå sinh theo Höåi nghõThûúång àónh Johannesburg nùm 2002).Chó söë mûác àöå àêìy àuã nûúác sinh hoaåtcoá thïí àûúåc múã röång tuyâ vaâo khaã nùngsùén coá cuãa dûä liïåu, vñ duå nöìng àöå ö-xyhoaâ tan vaâ chêët lú lûãng coá thïí àûúåc kïëthúåp thaânh möåt chó söë chêët lûúång àïíàûa vaâo Chó söë mûác àöå àêìy àuã nûúácsinh hoaåt cuöëi cuâng. Tûúng tûå nhû vêåy,chó söë coá thïí bao göìm caã thaânh töë vïåsinh nïëu coá ñt nhêët hai hay ba chó söë vïìvïå sinh, khöng chó phaãn aánh khaã nùngcoá àûúåc nhaâ vïå sinh maâ coân caã viïåcthu gom xûã lyá chêët thaãi vaâ nûúác thaãi.Tuy nhiïn, nhû Giaáo sû Rao àaä noáihiïån nay tñnh chñnh xaác vaâ nhêët quaán

Gi��i thi��u v� Ba�o ca�o AWDO 2007

xi

cuãa caác dûä liïåu quöëc gia vêîn laâ trúã ngaåilúán.

Nhûäng vêën àïì liïn ngaânh lúán coáquan hïå túái taâi nguyïn nûúác - nhû dênsöë àang tùng lïn vaâ giaâ ài, quaá trònhchuyïín àöíi kinh tïë xaä höåi úã caác nûúácàang phaát triïín, caác vêën àïì liïn quanàïën nùng lûúång, saãn xuêët lûúng thûåc,möi trûúâng, biïën àöíi khñ hêåu - àûúåcOlli Varis trònh baây chi tiïët. Dên söë tùngcoá nghôa laâ cêìn nhiïìu lûúng thûåc húntrong khi àêët nöng nghiïåp àang bõ thuheåp, àoâi hoãi phaãi nêng cao hiïåu suêëtcuãa viïåc sûã duång àêët àai vaâ nguöìnnûúác. Nûúác keám chêët lûúång hay khanhiïëm laâ möåt trong caác yïëu töë then chöëtdêîn àïën àoái ngheâo. Àöìng thúâi tònhtraång ngheâo àoái laâ möåt yïëu töë àaáng kïígêy ra caác vêën àïì vïì chêët lûúång nûúáctoaân cêìu, nhû naån phaá rûâng khöngkiïím soaát àûúåc. Vò vêåy, àêìu tû cho viïåcgiaãm ngheâo laâ möåt biïån phaáp chñnhsaách quan troång àïí chöëng laåi viïåc tiïëptuåc huyã hoaåi caác nguöìn nûúác vaâ möitrûúâng.

Quan troång laâ 96% viïåc saãn xuêëtnùng lûúång taái sinh hiïån nay laâ tûânguöìn sinh khöëi hay thuyã àiïån. Caã hainguöìn naây àïìu hoaân toaân tuyâ thuöåcvaâo viïåc quaãn lyá caác nguöìn nûúác.Trong lônh vûåc naây, viïåc cuâng nhauquaãn lyá caác con söng vaâ têìng ngêåmnûúác coá yá nghôa quan troång cöët yïëu taåihêìu hïët moåi vuâng Chêu AÁ vò phêìn lúándên söë söëng úã caác lûu vûåc söng traãiröång trïn nhiïìu quöëc gia. Varis nhêånxeát rùçng trong caác nöî lûåc höåi nhêåp khuvûåc, taâi nguyïn nûúác laâ chuã àïì thûúângtùng cûúâng sûå húåp taác nhiïìu hún laâ gêyra xung àöåt.

Tiïën böå trong lônh vûåc phaát triïín vaâquaãn lyá taâi nguyïn nûúác àang àaåt àûúåcbùçng nhiïìu biïån phaáp khaác nhau úã caácnûúác khaác nhau trïn toaân Chêu AÁ.George Wright àaä mö taã nhûäng tiïën böånaây. Öng àaä phaát hiïån ra rùçng coá möåtsöë àùåc àiïím chung trong caác trûúânghúåp quaãn lyá thaânh cöng trong khùæp

khu vûåc, nhû khung khöí thïí chïë maånhvaâ öín àõnh, sûå húåp taác vaâ phöëi húåp cêëpcao giûäa caác cú quan, kïë hoaåch chiïënlûúåc vaâ töíng thïí, sûå tham gia hiïåu quaãcuãa nhûäng ngûúâi coá quyïìn lúåi liïnquan vaâ cuãa cöång àöìng; vaâ nguöìn dûäliïåu vaâ thöng tin àaáng tin cêåy vaâ toaândiïån cuäng nhû caác cöng cuå höî trúå quaátrònh ra quyïët àõnh. Öng àaä cung cêëpnhûäng vñ duå vaâ mö hònh hûäu ñch àïí noitheo.

Caác vêën àïì vïì cung cêëp nûúác àaäàûúåc Arthur McIntosh thaão luêån. Mûácàöå àuã nûúác saåch, möåt nhu cêìu thiïëtyïëu cuãa con ngûúâi, àaä trúã thaânh möåtyïëu töë vö cuâng quan troång. Nhûäng vêënàïì vïì mùåt cung trúã nïn cêëp baách nhêëtlaâ chêët lûúång nûúác vaâ ö nhiïîm, baão töìnnguöìn nûúác, taâi nguyïn nûúác vaâ quaãnlyá mùåt cêìu. Caác giaãi phaáp vïì chêët lûúångnûúác vaâ ö nhiïîm göìm viïåc xûã lyá önhiïîm ngay taåi nguöìn, giaãi quyïët vêënàïì loaåi boã dû chêët rùæn tûâ viïåc xûã lyá úãàö thõ, theo doäi chêët lûúång nûúác, àêìutû cho xûã lyá nûúác thaãi vúái quy mö lúánvaâ xêy dûång sûå cöång taác giûäa chñnhquyïìn àõa phûúng vúái cöång àöìng vaâcaác töí chûác phi chñnh phuã. Viïåc baãotöìn nûúác coá thïí àûúåc caãi thiïån bùçngcaách thu gom vaâ tñch trûä nûúác mûa,khuyïën khñch viïåc tñch trûä nûúác, vaâphuåc höìi yá thûác tön troång vaâ tön thúâ taâinguyïn nûúác nhû àaä tûâng àûúåc caác töngiaáo daânh cho võ trñ thiïng liïng vò àoálaâ àiïìu cöët yïëu cuãa sûå söëng. Viïåc quaãnlyá mùåt cêìu cú baãn laâ àiïìu chónh giaánûúác. Tònh traång giaá nûúác reã maåt rêëtphöí biïën hiïån nay úã khu vûåc Chêu AÁkhöng nhûäng laâm cho hïå thöëng cêëpnûúác bõ xuöëng cêëp, maâ coân keáo daâi vötêån tònh traång bao cêëp khöng cöngbùçng cho ngûúâi giêìu, chûá khöng phaãicho ngûúâi ngheâo. Trong nhiïìu trûúânghúåp, giaãi phaáp laâ chó cêìn thay àöíi nhêånthûác cuãa caác chñnh trõ gia.

Vêën àïì song song töìn taåi laâ kïët nöëingûúâi ngheâo úã thaânh thõ vaâo hïå thöëngnûúác maáy. McIntosh àaä liïåt kï ra nhiïìu


xii

trúã lûåc vaâ àïì xuêët möåt söë phûúng aán àïívûúåt qua caác trúã lûåc àoá, maâ phûúng aántöët nhêët laâ caác cú súã cêëp nûúác cöngcöång hay tû nhên vay vöën àïí giaãi quyïëtphñ lùæp àùåt, cho pheáp ngûúâi ngheâo traãdêìn trong möåt thúâi gian daâi keâm theomöåt khoaãn tiïìn nûúác töëi thiïíu.

Möåt vêën àïì cêëp baách gùæn vúái önhiïîm laâ tònh traång phoáng uïë bûâa baäi úãmöåt söë núi trong khu vûåc, gêy ra sûå lolùæng vïì sûác khoeã vaâ nhên phêím cuãa rêëtnhiïìu ngûúâi, chûa kïí túái taác àöång vïìmöi trûúâng. Caác nöî lûåc töíng thïí vïì vïåsinh do cöång àöìng dêîn àêìu têåp trungvaâo viïåc taåo ra nhu cêìu khöng nhûängàaä giaãi quyïët thaânh cöng tònh traång nhucêìu vïì vïå sinh thêëp, maâ coân mang laåinhiïìu thay àöíi to lúán trong caách ûángxûã cuãa cöång àöìng, do àoá nêng cao sûáckhoeã cho moåi ngûúâi.

Àôa CD Baáo caáo Triïín voång Phaáttriïín Taâi nguyïn nûúác úã Chêu AÁ cuängchûáa möåt lûúång lúán taâi liïåu tham khaãoàaä àûúåc cöng böë, nhêët laâ tûâ Ngên haângPhaát triïín Chêu AÁ, tûâ Asit Biswas vaâ Ce-cilia Tortajada thuöåc Trung têm thïë giúáivïì quaãn lyá taâi nguyïn nûúác coá truå súãtaåi Mï-hi-cö, tûâ Ngên haâng Thïë giúái,Ngên haâng Húåp taác Quöëc tïë Nhêåt Baãn,

vaâ Cú quan Húåp taác Quöëc tïë Nhêåt Baãn.Coá caác baãn toám lûúåc cuãa hún 100 taâiliïåu giúái thiïåu kinh nghiïåm tûâ khùæpkhu vûåc cuäng nhû caác têåp tin video vaâaudio minh hoåa caác kinh nghiïåm töëttrong caác tònh huöëng cuå thïí.

Möåt thöng àiïåp chung maâ nhiïìu taâiliïåu thuöåc Baáo caáo Triïín voång Phaáttriïín Taâi nguyïn nûúác úã Chêu AÁ 2007muöën àûa ra laâ cêìn phaãi tùng cûúânghún nûäa quyïët têm vaâ sûå laänh àaåo cuãacaác caán böå quaãn lyá vaâ quan chûác cêëpcao. Viïåc tòm ra nhûäng ngûúâi hùng haái,nhûäng ngûúâi nhêån thûác àûúåc têìm quantroång cuãa viïåc thûåc hiïån caác caãi caáchtrong quaãn lyá taâi nguyïn nûúác, coá têìmnhòn xa vaâ loâng duäng caãm àïí thuác àêíycaác caãi caách àoá coá leä laâ thaách thûác lúánnhêët. Baáo caáo Triïín voång Phaát triïín Taâinguyïn nûúác úã Chêu AÁ nùm 2007 àûara nhiïìu vñ duå vïì caác caách thûác àïí vûúåtqua caác vêën àïì naây vaâ caác vêën àïì khaácnûäa maâ caác nûúác àang phaát triïín úãChêu AÁ àang gùåp phaãi trong lônh vûåccung cêëp nûúác vaâ vïå sinh. Baáo caáoTriïín voång Phaát triïín Taâi nguyïn nûúácúã Chêu AÁ nùm 2007 laâ möåt phûúngthûác haânh àöång.

heo Lï-ö-na Àú-vanh-xi, nûúác laâsûå söëng cuãa thiïn nhiïn. Nhêån xeát

naây coá thïí bõ coi laâ noái quaá vaâo thïë kyã19, luác sinh thúâi cuãa öng, nhûng gêìnmöåt nûãa thiïn niïn kyã sau, quan àiïímcuãa Lï-ö-na Àú-vanh-xi vïì taâi nguyïnnûúác coá thïí àûúåc xem laâ lúâi tiïn tri.Nûúác ngaây caâng àûúåc nhêån ra laâ nguöìnsöëng cuãa haânh tinh vaâ seä khöng phaãi laâquaá khi cho rùçng nïëu khöng phaát triïíntaâi nguyïn nûúác möåt caách húåp lyá vaâquaãn lyá taâi nguyïn àoá möåt caách hiïåuquaã, thò tûúng lai phaát triïín kinh tïë xaähöåi cuãa caác nûúác àang phaát triïín ChêuAÁ seä bõ haån chïë nghiïm troång, thêåm chñbõ huyã hoaåi. Nhaâ kinh tïë löîi laåc vaâ laâThuã tûúáng ÊËn Àöå, ngaâi ManmohanSingh, àaä nhêån xeát rùçng nïëu muöën duytrò töëc àöå tùng trûúãng kinh tïë cuãa ÊËnÀöå vaâ nïëu toaân thïí dên cuãa àêët nûúácnaây, nhêët laâ ngûúâi ngheâo vaâ ngûúâi dïîbõ töín thûúng, coá thïí chia seã thaânh quaãcuãa töëc àöå tùng trûúãng kinh tïë nhanh,thò phaãi ûu tiïn xem xeát hai vêën àïì vïìnguöìn lûåc: àoá laâ nùng lûúång vaâ nûúác.Ngaâi Thuã tûúáng lûu yá thïm rùçng nïëu

hai vêën àïì naây àûúåc giaãi quyïët thñchàaáng, vaâ nïëu têët caã moåi thaânh viïn cuãaxaä höåi coá thïí tiïëp cêån àêìy àuã túái nùnglûúång vaâ nûúác, thò nhiïìu vêën àïì xaä höåihiïån nay coá thïí àûúåc giaãi quyïët.

Tûâ haâng thiïn kyã nay ngûúâi ta biïëtroä rùçng sûå töìn taåi cuãa con ngûúâi vaâ sûå

1

Nh��ng hi��u bi��t su s��c m��i v� an ninh ta�i nguy�n n��c � Chu A�: I.Toa�n canh c�ng ta�c quan ly� ta�i nguy�n n��c �ang thay ��i � Chu A�

Nh��ng hi��u bi��t su s��c m��i v� an ninh ta�i nguy�n n��c � Chu A�Asit K. Biswas

T

I. Toa�n ca nh cng ta�c qua n ly� ta�inguy�n n��c �ang thay ��i � Ch�u A�

Tre em �ang l�y n��c � Ap-ga-ni-xtan


baão töìn cuãa hïå sinh thaái tuyâ thuöåc vaâoviïåc coá àuã nguöìn nûúác chêët lûúångthñch húåp vaâ àaáng tin cêåy khöng. Ngaytûâ thúâi tiïìn sûã ngûúâi ta cuäng biïët roärùçng lûúng thûåc vaâ saãn xuêët nöngnghiïåp cêìn coá nûúác.

Khi dên söë loaâi ngûúâi phaát triïín, nhucêìu lûúng thûåc cuäng tùng theo, vaâ cuângvúái noá laâ nhu cêìu nûúác àïí saãn xuêëtlûúång lûúng thûåc cêìn thiïët. Möëi quanhïå qua laåi giûäa nûúác vaâ lûúng thûåcluön luön quan troång, nhûng trongnhûäng nùm gêìn àêy, möëi quan hïå gùænboá naây ngaây caâng phûác taåp vò nhûängquan ngaåi vïì xaä höåi vaâ möi trûúâng, sûåphaát triïín cöng nghïå, quaá trònh toaâncêìu hoaá vaâ caách thûác quaãn lyá.

Vúái sûå xuêët hiïån cuãa caách maångcöng nghiïåp, tònh hònh àaä thay àöíimaånh meä. Nhu cêìu cuãa cöng nghiïåp

àöëi vúái nguöìn nûúác tùng lïn àaáng kïí,cuäng nhû nhu cêìu thu gom, xûã lyá vaâloaåi boã nûúác thaãi möåt caách an toaân. Vïìmùåt khöëi lûúång, nhu cêìu vïì nûúác cuãangaânh cöng nghiïåp úã nhiïìu nûúác ChêuAÁ àaä vûúåt qua nhu cêìu nûúác sinh hoaåtvaâ àang tùng vúái töëc àöå nhanh húnnhiïìu, nhêët laâ khi quaá trònh cöngnghiïåp hoaá thûúâng phaãi bùæt àêìu tûâ cúsúã thêëp keám.

Caác vêën àïì möi trûúâng àöëi vúái quaãnlyá taâi nguyïn nûúác àaä trúã nïn quantroång trong nhûäng nùm 1970, khöngphaãi chó úã Chêu AÁ, maâ úã toaân böå phêìncoân laåi cuãa thïë giúái. Têët caã caác hoaåtàöång phaát triïín naây, kïí caã àöëi vúái taâinguyïn nûúác, ngaây caâng phaãi cên nhùæctaác àöång möi trûúâng möåt caách nghiïmtuác vaâ toaân diïån. Nhûäng cên nhùæc naâyphaát triïín rêët maånh trong nhûäng nùm

2

M��t n�ng dn N�-pan �ang b�m n��c

t��i ru��ng

Trong tûúng laigêìn, cêìn coá

nhûäng thay àöíito lúán vïì chñnh

saách trongngaânh taâi

nguyïn nûúác vaânùng lûúång àïícên bùçng sûå sûãduång nûúác vaâ

nùng lûúångtrong nöng

nghiïåp vaâ öínàõnh mûác giaãm

caác khu nûúácngêìm.

Nh��ng hi��u bi��t su s��c m��i v� an ninh ta�i nguy�n n��c � Chu A�: I. Toa�n canh c�ng ta�c quan ly� ta�i nguy�n n��c �ang thay ��i � Chu A�

1980, vaâ hiïån nay àûúåc toaân thïë giúáithûâa nhêån laâ möåt nhu cêìu khöng thïíthiïëu àöëi vúái cöng taác quaãn lyá taâinguyïn nûúác möåt caách hiïåu quaã vaâhúåp lyá.

Vúái quaá trònh cöng nghiïåp hoaá àangdiïîn ra nhanh choáng vaâ nhu cêìu chêëtlûúång cuöåc söëng cao hún, nhu cêìu vïìnùng lûúång cuäng tùng lïn. Trongnhûäng nùm gêìn àêy, nhu cêìu nùnglûúång úã caác nûúác àang phaát triïín ChêuAÁ tùng rêët nhanh vaâ coá veã seä tiïëp tuåcxu hûúáng àoá trong thúâi gian trûúác mùæt.Nhûäng bûúác phaát triïín tûúng àöëi gêìnàêy coá taác àöång lúán túái taâi nguyïnnûúác maâ caác chuyïn gia vïì taâi nguyïnnûúác vaâ nùng lûúång cuäng nhû caác nhaâhoaåch àõnh chñnh saách úã hêìu hïët moåinúi àaä boã qua.

N��c va� L��ng th�cNûúác laâ yïëu töë thiïët yïëu àïí saãn xuêët

lûúng thûåc. Khi dên söë Chêu AÁ tùng lïntrong vaâi thêåp kyã túái, seä cêìn saãn xuêëtnguä cöëc nhiïìu hún cho con ngûúâi vaâgia suác. Tûúng tûå nhû vêåy, khi caácnûúác Chêu AÁ tiïëp tuåc àaåt àûúåc tiïën böåkinh tïë, ngaây caâng coá nhiïìu ngûúâi trúãnïn giêìu coá; do àoá nhiïìu ngûúâi coá thïícoá xu hûúáng thay àöíi khêíu phêìn ùn vaâùn thûåc phêím nhiïìu prö-tï-in hún, nhûthõt vaâ sûäa. Àiïìu naây seä laâm tùng thïmnhu cêìu vïì nguöìn nûúác vò chùn nuöigia suác cêìn nhiïìu nûúác hún tröìng cêylûúng thûåc.

Tuy nhiïn, àiïìu naây khöng coá nghôarùçng nhu cêìu vïì nûúác àïí saãn xuêëtlûúång lûúng thûåc thïm naây seä tùng lïnmöåt caách àöìng thúâi, búãi vò khöng coámöëi quan hïå trûåc diïån giûäa nhu cêìu vïìnûúác vaâ saãn xuêët lûúng thûåc. Nùng suêëtcêy tröìng coá thïí àûúåc tùng lïn bùçngnhiïìu caách, kïí caã viïåc sûã duång phênboán vaâ thuöëc trûâ sêu hiïåu quaã hún,giöëng töët hún, vaâ caãi tiïën cöng taác quaãnlyá. Hún nûäa, lûúng thûåc àûúåc saãn xuêëtra khöng phaãi laâ sûå cên nhùæc duy nhêët.Trong thûåc tïë, lûúng thûåc cho ngûúâi

tiïu duâng múái quan troång. Àaáng tiïëc laâúã nhiïìu nûúác Chêu AÁ, tûâ 25 àïën 50%lûúång lûúng thûåc, rau quaã hiïån àûúåcsaãn xuêët laåi khöng àûúåc tiïu thuå búãi vòtònh traång thêët thoaát nghiïm troång úãmöîi khêu saãn xuêët, vêån chuyïín, phênphöëi vaâ lûu kho. Chó cêìn giaãm nhûängthêët thoaát naây cuäng coá thïí tùng nguöìnlûúng thûåc lïn àaáng kïí, maâ khöng cêìnphaãi sûã duång nguöìn nûúác. Tûúng tûånhû vêåy coá nhiïìu yïëu töë taác àöång túáitöíng lûúång lûúng thûåc daânh cho ngûúâitiïu thuå, vaâ nûúác khöng nhêët thiïët laâyïëu töë quan troång nhêët. Nhûäng vêën àïìnaây coá möëi quan hïå qua laåi rêët phûáctaåp vaâ thûúâng úã tûâng àõa àiïím cuå thïí.Vò vêåy, thûúâng rêët nguy hiïím, vaâ rêët dïîgêy mêët phûúng hûúáng nïëu àûa ranhûäng kïët luêån khaái quaát hoaá vïì lûúångnûúác cêìn thïm àïí tùng lûúång lûúngthûåc cho ngûúâi tiïu thuå úã caác nûúácChêu AÁ, maâ khöng coá nhûäng nghiïncûáu töíng húåp hún.

Nöng nghiïåp laâ ngaânh sûã duångnhiïìu nûúác nhêët úã Chêu AÁ. ÚÃ nhiïìunûúác Chêu AÁ, nûúác sûã duång cho nöngnghiïåp chiïëm gêìn 90% töíng lûúångnûúác tiïu thuå. Tuy nhiïn, tyã lïå naâygiaãm liïn tuåc trong nhûäng nùm qua úãChêu AÁ cuäng nhû trïn thïë giúái. Ngûúåc

3

T��i cho cy l��ng th��c � Phi-lip-pin


laåi, nûúác sûã duång trong cöng nghiïåpàang tùng lïn. Tuy nhiïn, vïì con söëtuyïåt àöëi, nûúác sûã duång cho nöngnghiïåp úã hêìu hïët caác nûúác Chêu AÁàang tùng lïn.

Möåt vêën àïì lúán liïn quan àïën viïåcsûã duång nûúác cho nöng nghiïåp laânhiïìu nûúác Chêu AÁ àang theo àuöíichñnh saách khöng àuáng vïì lûúång nûúácvaâ nùng lûúång duâng àïí búm nûúácngêìm. ÚÃ nhiïìu vuâng, hiïån nay nöngdên khöng phaãi traã tiïìn cho lûúångnûúác ngêìm búm lïn àïí tûúái cêy tröìng.Hún nûäa, chi phñ nùng lûúång àïí búmnûúác àûúåc nhiïìu chñnh phuã bao cêëplúán. Vò vêåy, nöng dên thûúâng búmnhiïìu nûúác hún mûác cêìn thiïët àïí töëi ûuhoaá viïåc saãn xuêët lûúng thûåc. Tònhtraång búm quaá mûác naây àang laâm giaãmliïn tuåc mûåc nûúác ngêìm úã nhiïìu têìngngêåm nûúác úã Chêu AÁ. Khi mûåc nûúácngêìm giaãm, cêìn nhiïìu nùng lûúång húnàïí coá thïí búm cuâng möåt lûúång nûúácnhû trûúác àêy. Vò chi phñ nùng lûúångcuãa nöng dên àûúåc trúå cêëp nhiïìu, thiïåthaåi taâi chñnh cuãa nhiïìu cú quan quaãn lyáàiïån nùng tiïëp tuåc leo thang. Àiïìu naâygoáp phêìn vaâo caái voâng luêín quêín laâduâng quaá mûác nguöìn nûúác ngêìm, mûåcnûúác úã caác têìng ngêåm nûúác suy giaãm,thiïåt haåi cuãa caác cú quan quaãn lyá àiïånnùng tùng lïn, vaâ caác taác àöång tiïu cûåcvïì möi trûúâng cuäng tùng (nhû tònhtraång luán àêët), maâ khöng möåt ngaânhnaâo trong àoá coá thïí bïìn vûäng lêu daâi.Vò thïë, trong thúâi gian sùæp túái cêìn phaãicoá nhûäng thay àöíi lúán vïì taâi nguyïnnûúác vaâ nùng lûúång àïí cên bùçng viïåcsûã duång nguöìn nûúác vaâ nùng lûúång vaâöín àõnh mûác suy giaãm nguöìn nûúácngêìm.

Trong tûúng lai, caác chñnh saách liïnngaânh loaåi naây cêìn àûúåc phên tñch cêínthêån, àûúåc hoaåch àõnh vaâ thûåc thi.Tûúng tûå nhû vêåy, caác chñnh saáchthuöåc bêët kyâ ngaânh naâo cuäng phaãi phöëihúåp vúái chñnh saách cuãa caác ngaânh liïnquan. Caách thûác hoaåch àõnh chñnh saách

trûúác àêy vaâ hiïån nay khöng xem xeátàêìy àuã vaâ khöng phöëi húåp vúái chñnhsaách úã caác ngaânh khaác, ngaây seä caângtöën keám, khöng hiïåu quaã, vaâ khöngbïìn vûäng. Àêy seä laâ thaách thûác to lúántrong tûúng lai àöëi vúái caác nûúác àangphaát triïín Chêu AÁ: laâm thïë naâo àïí coáthïí kïët húåp húåp lyá têët caã caác chñnhsaách vïì nguöìn lûåc liïn quan trong caáclônh vûåc taâi nguyïn nûúác, nùng lûúång,lûúng thûåc vaâ möi trûúâng; khung khöíphaáp lyá vaâ àiïìu tiïët cêìn thiïët àïí höî trúåcaác chñnh saách naây vaâ caác cú quan coátraách nhiïåm hoaåch àõnh vaâ thûåc thi caácchñnh saách àoá. Quaá trònh kïët húåp naâytrûúác àêy rêët khoá khùn vaâ coá thïí coânphûác taåp vaâ khoá khùn hún trong tûúnglai. Tuy nhiïn, àêy seä laâ möåt yïu cêìuquan troång vaâ thiïët yïëu trong tûúng laivaâ giúâ àêy phaãi àûúåc chñnh phuã caác

4

B�m n��c phu�c nu� n�ng nghi��p � N�-pan

Möåt thaách thûáclúán àöëi vúái caác

nûúác àang phaáttriïín Chêu AÁ

trong caác lônhvûåc taâi nguyïn

nûúác, nùnglûúång, lûúngthûåc vaâ möi

trûúâng laâ laâmthïë naâo àïí

phöëi húåp haâihoâa têët caã caácchñnh saách vïìtaâi nguyïn coáliïn quan, caác

khuön khöíluêåt lïå vaâ quyàõnh, caác cú

quan chõu traáchnhiïåm hoaåch

àõnh vaâ thihaânh caác chñnh

saách àoá


nûúác, caác cú quan nghiïn cûáu, vaâ giúáihoåc giaã Chêu AÁ quan têm nhiïìu hún.

N��c va� Mi tr��ngTrong nhûäng nùm 1970, nöíi lïn möëi

quan ngaåi vïì chñnh trõ vaâ xaä höåi ngaâycaâng lúán vïì taác àöång cuãa caác chñnhsaách vaâ phûúng thûác phaát triïín vaâ quaãnlyá taâi nguyïn nûúác àöëi vúái möi trûúâng.Tûâ khoaãng nùm 1995, taác àöång cuãa caácchñnh saách quaãn lyá möi trûúâng túái viïåcphaát triïín vaâ quaãn lyá taâi nguyïn nûúácngaây caâng àûúåc quan têm nhiïìu hún.Trong 35 nùm qua, caác chñnh saách vïìtaâi nguyïn nûúác vaâ möi trûúâng àaä taácàöång lêîn nhau dûúái nhiïìu hònh thûácquan troång, àöi khi tñch cûåc, nhûngcuäng coá luác tiïu cûåc. Nhûäng taác àöångtûúng höî naây - vïì mùåt thúâi gian, khönggian vaâ quy mö - thûúâng úã tûâng àõa

àiïím cuå thïí.Trong thúâi gian àêìu cuãa phong traâo

möi trûúâng thïë giúái, muåc tiïu chuã yïëulaâ chêëm dûát têët caã caác loaåi ö nhiïîm. Vñduå, taåi Höåi nghõ cuãa Liïn húåp quöëc vïìMöi trûúâng cho loaâi ngûúâi, töí chûác taåiXtöc-khöm nùm 1972, nhûäng quan ngaåichuã yïëu liïn quan àïën taâi nguyïn nûúácàûúåc àûa ra xem xeát laâ ngùn chùån önhiïîm nûúác vaâ taác àöång cuãa mûa a-xitàöëi vúái rûâng vaâ ao höì. Ngay sau àoá,xêíy ra sûå phaãn ûáng dûä döåi tûâ möåt söëtêìng lúáp xaä höåi àöëi vúái têët caã caác dûå aánhaå têìng quy mö lúán. Trong kyã nguyïn“nhoã laâ àeåp” naây, têët caã caác dûå aán lúánbõ phï phaán maånh, möåt söë dûå aán àoá coáthïí giaãi trònh àûúåc, möåt söë khaác laâhoang àûúâng.

Trong nhûäng nùm 1980 vaâ 1990, caác

5

Nha� ma�y n��c va�h� ch��a n��c �C��ng hoa� Dn chuNhn dn La�o


dûå aán phaát triïín taâi nguyïn nûúác quymö lúán trïn khùæp thïë giúái, vaâ nhêët laâ úãChêu AÁ, bõ caác nhaâ hoaåt àöång xaä höåi,möi trûúâng vaâ caác töí chûác phi chñnhphuã phï phaán kõch liïåt. Coá leä phongtraâo naây àaåt àónh cao vúái nhûäng yá kiïëntranh caäi vïì viïåc xêy dûång möåt söë àêåplúán - àêåp Sarovar vaâ Tehri úã ÊËn Àöå,Arun II úã Nï-pan vaâ àêåp nûúác Nagara úãNhêåt Baãn (chöëng xêm mùån). Nhûängcuöåc tranh caäi naây coá caã taác àöång tñchcûåc vaâ tiïu cûåc túái caác hoaåt àöång phaáttriïín taâi nguyïn nûúác trong tûúng lai.

Vïì mùåt tñch cûåc, nhiïìu cên nhùæc vïìxaä höåi vaâ möi trûúâng chûa àûúåc giaãiquyïët thoãa àaáng trûúác àoá bùæt àêìu àûúåcquan têm nhiïìu hún. Viïåc phên tñch taácàöång möi trûúâng vaâ xaä höåi trúã thaânhtiïu chuêín chûá khöng phaãi laâ ngoaåi lïå.Nhûäng vêën àïì nhû taái àõnh cû khöng tûånguyïån vaâ taác àöång tiïu cûåc vïì möitrûúâng vaâ hïå sinh thaái do caác dûå aán haåtêìng lúán gêy ra àaä trúã thaânh möëi quanngaåi quan troång. Quaã vêåy, aáp lûåc tûâmöåt söë têìng lúáp xaä höåi àaä túái mûácnhûäng yïëu keám naây khöng chó àûúåcquan têm nhiïìu hún, maâ caác nhaâ lêåpkïë hoaåch vaâ caác nhaâ hoaåch àõnh chñnhsaách buöåc phaãi traã lúâi hoå möåt caáchnhanh choáng vaâ àêìy àuã. Kïët quaã laâ

nhiïìu khña caånh khöng àaáng coá, thêåmchñ khöng thêëy trûúác cuãa caác hoaåt àöångphaát triïín àûúåc cên nhùæc àïën núi àïënchöën vaâ caác haânh àöång caãi tiïën àûúåcthûåc hiïån. Nïëu khöng coá sûå phaãn àöëiàöìng loaåt tûâ caác thaânh phêìn xaä höåi,àiïìu naây coá leä àaä khöng xêíy ra, ñt nhêëtlaâ trong khoaãng thúâi gian maâ chuáng töinghiïn cûáu.

Hïå quaã tiïu cûåc cuãa caác cuöåc tranhcaäi naây laâ nhiïìu dûå aán phaát triïín haåtêìng nûúác, leä ra phaãi àûúåc tiïën haânh àïígiaãm ngheâo, taåo viïåc laâm vaâ nêng caoàúâi söëng cuãa nhên dên àaä khöng mêëytiïën triïín. Möåt söë cú quan taâi trúå khönguãng höå caác dûå aán àoá vò nhûäng yá kiïëntranh caäi xung quanh chuáng vaâ caác dûåaán naây thûúâng xuyïn àûúåc giúái truyïìnthöng quöëc tïë vaâ trong nûúác rêët quantêm. Vò möåt söë lyá do khöng àûúåc giaãithñch, caác dûå aán vïì nûúác gêy nhiïìutranh caäi hún caác dûå aán phaát triïínkhaác.

Trong nhûäng nùm gêìn àêy tònh hònhàaä bùæt àêìu àûúåc caãi thiïån, nhêët laâ hiïånnay, giai àoaån sau nùm 2000 khi ngûúâita caâng nhêån thûác àûúåc rùçng phaát triïínhaå têìng phaãi àûúåc ûu tiïn chuá yá úã têëtcaã caác nûúác àang phaát triïín Chêu AÁ.Tuy nhiïn, tûúng tûå nhû vêåy, caác cúcêëu haå têìng naây phaãi àûúåc lêåp kïëhoaåch vaâ quaãn lyá thïë naâo àoá àïí chuángkhaã thi, hiïåu quaã vïì kinh tïë, chêëp nhêånàûúåc vïì mùåt xaä höåi vaâ thên thiïån vúáimöi trûúâng. Khi nhêån thûác cuãa xaä höåithay àöíi vaâ cú súã kiïën thûác àïí lêåp kïëhoaåch vaâ quaãn lyá haå têìng taâi nguyïnnûúác àûúåc nêng cao, giúâ àêy caách laâmcuä coá thïí caãi thiïån möåt caách àaáng kïíbùçng caách töëi àa hoaá caác taác àöång tñchcûåc vïì kinh tïë, xaä höåi vaâ möi trûúâng,giaãm thiïíu caác taác àöång tiïu cûåc, vaâbaão àaãm rùçng ngûúâi dên, nhûäng ngûúâicoá thïí seä phaãi traã giaá cho caác dûå aánnaây (vñ duå nhûäng ngûúâi phaãi taái àõnhcû khöng tûå nguyïån) àûúåc trûåc tiïëp thuåhûúãng lúåi ñch cuãa caác dûå aán àoá. Vúái tûduy àöíi múái naây vaâ kiïën thûác sêu röånghún cuäng nhû àaánh giaá àuáng hún möëi

6

Khu dn c� li� n k� ra�chn��c thai � In-��-n�-xia


liïn kïët giûäa möi trûúâng vaâ phaát triïín,coá veã caác cuöåc thaão luêån chung vïì phaáttriïín taâi nguyïn nûúác vaâ caác vêën àïìmöi trûúâng seä khaách quan hún vaâ ñtphên cûåc hún trong thúâi gian túái.

Trong khi khña caånh naây cuãa caác dûåaán phaát triïín taâi nguyïn nûúác quy mölúán vaâ nhûäng taác àöång möi trûúâng cuãachuáng àûúåc giúái truyïìn thöng vaâ caácnhaâ hoaåch àõnh chñnh saách rêët quantêm, thò möåt vêën àïì möi trûúâng khaác laåibõ quïn laäng möåt caách nheå nhaâng: àoálaâ tònh traång nhiïîm bêín nguöìn nûúác caãxaác àõnh àûúåc vaâ khöng xaác àõnh àûúåcnguöìn göëc ngaây caâng tùng do caác hoaåtàöång sinh hoaåt, cöng nghiïåp vaâ nöngnghiïåp tùng nhanh. Viïåc cung cêëpnûúác saåch nhêån àûúåc sûå quan têm tolúán cuãa caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saáchúã caác nûúác àang phaát triïín Chêu AÁ,nhûng roä raâng chûa coá sûå quan têmàêìy àuã túái viïåc thu gom, xûã lyá vaâ loaåiboã nûúác thaãi. Àaáng tiïëc laâ coá rêët ñt dêëu

hiïåu cho thêëy thaái àöå naây bùæt àêìu thayàöíi.

Tuy nhiïn, tònh traång ö nhiïîm nûúácàang tùng laâ möåt vêën àïì lúán cho hêìuhïët caác nûúác àang phaát triïín úã Chêu AÁ.Nïëu nhêån thûác vaâ thaái àöå hiïån naykhöng thay àöíi maånh meä, thò àêy coáthïí seä trúã thaânh möåt vêën àïì nghiïmtroång vïì taâi nguyïn nûúác trong tûúnglai. Lyá do laâ úã cêëp àöå höå gia àònh, hêìunhû toaân böå lûúång nûúác möîi gia àònhsûã duång cuöëi cuâng àûúåc thaãi ra ngoaâi.Ngay úã nhiïìu trung têm àö thõ, núi maânûúác thaãi àûúåc thu gom qua hïå thöëngcöëng raänh, àûúåc thaãi vaâo caác ao höì,vaâo loâng àêët hay biïín maâ chó àûúåc xûãlyá sú böå, nhiïìu khi khöng xûã lyá. Àiïìunaây coá nghôa laâ vêën àïì ö nhiïîm nûúácàang tùng khöng àûúåc giaãi quyïët: maâchó àún thuêìn laâ chuyïín tûâ núi naâysang núi khaác. Triïët lyá úã àêy coá veã nhû“khuêët mùæt tröng coi!”.

Tònh hònh caâng nghiïm troång vaâphûác taåp hún àöëi vúái nûúác thaãi cöngnghiïåp, maâ vêën àïì naây noái chung vêînchûa àûúåc quan têm thñch àaáng úã hêìuhïët caác nûúác àang phaát triïín Chêu AÁ.Chó vaâi trung têm àö thõ úã Chêu AÁ coácaác nhaâ maáy xûã lyá raác thaãi cêëp hai vaâcêëp ba vêån haânh töët. Nhiïìu nhaâ maáy xûãlyá raác thaãi cêëp möåt khöng hoaåt àöångtrong möåt thúâi gian daâi vò thiïët kïë töìi,quaãn lyá keám vaâ thiïëu sûå quan têmchñnh trõ, vò sûå thúâ ú cuãa cöng chuángvaâ caác lyá do tûúng tûå khaác. Ngay caã khicaác nhaâ maáy naây hoaåt àöång, hêìu hïëtchaåy dûúái cöng suêët thiïët kïë. Raác thaãisinh hoaåt chuã yïëu laâ chêët hûäu cú, vaâchuáng seä loaåi boã trong möåt thúâi gianngùæn. Tuy nhiïn vúái chêët thaãi cöngnghiïåp thò phûác taåp vaâ nghiïm troånghún vò chêët thaãi naây chûáa möåt lûúånglúán chêët baão quaãn coá thïí àöåc haåi àöëivúái con ngûúâi vaâ hïå sinh thaái, vaâ khöngtûå huyã möåt caách dïî daâng.

Vúái sûå phaát triïín nhanh choáng cuãacöng nghiïåp vaâ àö thõ, viïåc loaåi boãnûúác thaãi möåt caách thên thiïån vúái möi

7

Vêën àïì önhiïîm taâinguyïn nûúácngaây caâng tùngtûâ caác hoaåtàöång nöngnghiïåp, cöngnghiïåp vaâ sinhhoaåt laâ möåt vêënàïì lúán àöëi vúáihêìu hïët caácnûúác àang phaáttriïín Chêu AÁ.Nïëu thaái àöå vaâquan niïåmhiïån taåi khöngthay àöíi nhanhchoáng thò vêënàïì taâi nguyïnnûúác seä laâ möåtvêën àïì nghiïmtroång trongtûúng lai� nhi��m n��c thai � Phi-lip-pin


trûúâng úã têët caã caác nûúác àang phaáttriïín Chêu AÁ àang nhanh choáng trúãthaânh vêën àïì xaä höåi vaâ sûác khoeã conngûúâi nghiïm troång. Hún nûäa, vò caácnguöìn nûúác nöíi vaâ nûúác ngêìm gêìn kïìcaác trung têm àö thõ àang ngaây caâng bõö nhiïîm búãi raác thaãi sinh hoaåt vaâ cöngnghiïåp, caác nguöìn nûúác naây cêìn àûúåcxûã lyá úã mûác àöå cao hún trûúác khi coáthïí uöëng àûúåc möåt caách an toaân. Caácqui trònh cêìn thiïët àïí laâm saåch caácnguöìn nûúác bõ ö nhiïîm coá thïí seä caângphûác taåp vaâ töën keám hún, do àoá coá thïíkhöng hêëp dêîn vaâ khaã thi àöëi vúái nhiïìukhu vûåc àö thõ do nhûäng haån chïë vïìkinh tïë, cöng nghïå vaâ quaãn lyá trong vaâithêåp kyã túái.

Búãi vò quaãn lyá nûúác thaãi thûúângàûúåc coi, ñt nhêët trong thûåc tïë, chuã yïëulaâ thu gom sau àoá thaãi ra söng, höì, vaâbiïín lên cêån caác trung têm àö thõ, núimaâ àaä rêët ö nhiïîm röìi. Thaãi nûúác thaãivaâo loâng àêët cuäng laâm nhiïîm bêínnguöìn nûúác ngêìm, möåt nguöìn nûúácuöëng rêët quan troång.

Nhûäng àaánh giaá naây múái chó noái túáicaác nguöìn gêy ö nhiïîm coá thïí xaác àõnhàûúåc tûâ lônh vûåc sinh hoaåt vaâ cöngnghiïåp, khöng àïì cêåp túái caác nguöìngêy ö nhiïîm khöng xaác àõnh àûúåc. Vòviïåc sûã duång hoaá chêët trong nöngnghiïåp úã nhiïìu nûúác Chêu AÁ coân tûúng

àöëi haån chïë, caác nguöìn ö nhiïîm khöngxaác àõnh chûa phaãi laâ möåt nguöìn gêy önhiïîm nghiïm troång. Tuy nhiïn, vòcaâng ngaây ngûúâi ta caâng nhêën maånh túáiviïåc tùng nùng suêët cêy tröìng trïn möåtàún võ diïån tñch àïí tùng thu nhêåp chonöng dên vaâ tùng an toaân lûúng thûåc,trong tûúng lai coá thïí hoaá chêët nöngnghiïåp seä àûúåc duâng ngaây möåt nhiïìuhún. Àiïìu naây seä laâm nghiïm troångthïm tònh hònh chêët lûúång nûúác, vò viïåckiïím soaát vaâ quaãn lyá caác nguöìn gêy önhiïîm khöng xaác àõnh rêët phûác taåp vaâkhoá khùn, nhû àaä thêëy úã caác nûúác phaáttriïín nhêët nhû Nhêåt Baãn vaâ Myä.

Nhû vêåy, úã têìm vô mö, möåt thaáchthûác lúán maâ caác nûúác àang phaát triïín úãChêu AÁ phaãi àûúng àêìu laâ caách thûác vaâqui trònh quaãn lyá nûúác thaãi hiïån nay coáthïí àûúåc caãi thiïån nhanh vaâ hiïåu quaãtúái mûác naâo? Xeát vïì chi phñ cuãa viïåcxêy dûång vaâ hiïåu quaã cuãa caác hïå thöëngvêån haânh vaâ söë lûúång caán böå àûúåc àaâotaåo vaâ coá kinh nghiïåm vêån haânh caác cúsúã àoá - kïí tûâ caán böå quaãn lyá àïën caánböå kyä thuêåt vaâ cöng nhên vêån haânhhiïån àang rêët thiïëu - giaãi quyïët vêën àïìnaây trong tûúng lai gêìn laâ möåt nhiïåmvuå khöíng löì.

Möåt vêën àïì khaác úã têìm vô mö tronglônh vûåc taâi nguyïn nûúác vaâ möi trûúângcoá thïí seä phaát sinh tûâ sûå thûâa nhêånngaây caâng röång raäi khaái niïåm vïì doângchaãy möi trûúâng. Hiïån nay nhiïìu nûúácàaä chêëp nhêån, hay àang trong quaá trònhchêëp nhêån rùçng möi trûúâng laâ ngûúâi sûãduång chñnh àaáng taâi nguyïn nûúác. Àiïìunaây coá nghôa laâ möåt lûúång nûúác nhêëtàõnh chaãy trong söng ngoâi phaãi àûúåcdaânh cho möi trûúâng vaâ hïå sinh thaái.

Rêët coá thïí trong tûúng lai gêìn, nhêånthûác naây seä tùng lïn úã caác nûúác àangphaát triïín Chêu AÁ. Àiïìu àoá seä àùåt rahai vêën àïì, möåt laâ vêën àïì vïì khaái niïåmvaâ möåt laâ vêën àïì thûåc tiïîn. ÚÃ mûác àöåkhaái niïåm, cêìn phaãi tiïën haânh nhiïìunghiïn cûáu vïì laâm thïë naâo àïí coá thïí

8

H� ch��a n��c �C��ng hoa� Nhndn Trung Hoa.

Nhiïìu nûúácàaä cöng

nhêån hoùåcàang trong

quaá trònhcöng nhêånmöi trûúâng

cuäng laâ möåtnguöìn sûã

duång chñnhàaáng taâi

nguyïn nûúác


ûúác tñnh möåt caách àaáng tin cêåy doângchaãy möi trûúâng cuãa caác con söng úãcaác nûúác Chêu AÁ, rêët khaác nhau vïìàiïìu kiïån khñ hêåu, àiïìu kiïån vêåt lyá, hïåsinh thaái vaâ caác yïu cêìu xaä höåi liïnquan khaác. Laâm thïë naâo àïí coá thïí ûúáctñnh möåt caách àaáng tin cêåy caác doângchaãy àoá, cuãa caã caác con söng vônh cûãuvaâ caác con söng taåm thúâi. Trong nhûängnùm gêìn àêy tiïën böå àaáng kïí àaä àaåtàûúåc trong viïåc ûúác tñnh caác doâng chaãymöi trûúâng, song coân phaãi laâm rêëtnhiïìu nûäa àïí cöång àöìng khoa hoåc coáthïí nhêët trñ vïì möåt phûúng phaáp àaángtin cêåy vaâ khöng gêy tranh caäi.

Trïn cêëp àöå thûåc haânh, nguöìn nûúácnhiïìu söng Chêu AÁ àaä àûúåc phên böíhïët, vaâ trong möåt söë trûúâng húåp, phênböí quaá mûác, nhêët laâ trong muâa khö vaâthúâi kyâ xaãy ra haån haán. Trong nhûängàiïìu kiïån nhû vêåy, viïåc phên böí laåinguöìn nûúác cho möi trûúâng coá nghôa laâphaãi cùæt giaãm möåt phêìn àaä phên böícho sinh hoaåt, cöng nghiïåp vaâ nöngnghiïåp. Vïì mùåt xaä höåi vaâ chñnh trõ,khöng dïî cùæt giaãm nguöìn àaä phên böícho nhûäng ngûúâi sûã duång hiïån taåi àïíchuyïín sang cho möi trûúâng. Hún nûäa,vúái caác doâng söng coá chung biïn giúáiquöëc gia, cuäng nhû giûäa caác bangthuöåc caác quöëc gia liïn bang nhû ÊËnÀöå vaâ Pa-kit-xtan, viïåc naây seä laâm phaátsinh nhiïìu vêën àïì phaáp lyá, nhêët laâtrong trûúâng húåp àaä coá caác hiïåp àõnhliïn quöëc gia hoùåc trong nöåi böå möåtnûúác vïì viïåc phên böí nguöìn nûúác chocaác bïn khaác nhau. Trong böëi caãnhthûúâng mêët hai chuåc nùm hay hún àïíàaâm phaán caác hiïåp àõnh phên böínguöìn nûúác trïn caác con söng xuyïnbiïn giúái quöëc gia, hay giûäa caác bangcuãa möåt nûúác, thò viïåc thûåc hiïån khaáiniïåm caác doâng chaãy möi trûúâng seäkhöng dïî daâng úã nhiïìu nûúác Chêu AÁ.

Cuöëi cuâng, taác àöång cuãa möi trûúâng,nhêët laâ qua caác trêån thiïn tai, àöëi vúáihaå têìng nguöìn nûúác vaâ vïå sinh, khöngthïí boã qua àûúåc. Haå têìng phaãi àûúåc

thiïët kïë caâng vûäng caâng töët àïí chöëngchoåi àûúåc vúái luä luåt, àöång àêët vaâ caácthiïn tai khaác, Soáng thêìn úã tónh A-chïcuãa In-àö-nï-xia nùm 2004 laâ möåt vñ duåàiïín hònh. (Xem höåp 1)

N��c va� N�ng l��ngKhi nhu cêìu nùng lûúång cuãa caác

nûúác Chêu AÁ tùng lïn maånh meä, nhucêìu vïì nûúác cho ngaânh nùng lûúång coáthïí cuäng buâng nöí theo, möåt thûåc tïë maâcaác nhaâ lêåp kïë hoaåch vïì taâi nguyïnnûúác vaâ nùng lûúång hêìu nhû boã qua.Saãn xuêët àiïån qui mö lúán dûát khoaát àoâihoãi phaãi coá nûúác. Khöng coá nûúác, thòkhöng coá thuyã àiïån, möåt nguöìn àiïånnùng quan troång àöëi vúái nhiïìu nûúác úãChêu AÁ. Tûúng tûå nhû vêåy, saãn xuêëtnhiïåt àiïån tûâ than àaá, dêìu lûãa hay khñtûå nhiïn àoâi hoãi möåt lûúång nûúác laâmmaát rêët lúán. Nùng lûúång haåt nhên coâncêìn nhiïìu nûúác laâm maát hún.

Nïëu nhiïìu nûúác Chêu AÁ muöën duytrò maäi maäi töëc àöå tùng trûúãng lûúångàiïån tiïu thuå haâng nùm úã nûác 5 - 8%nùm hiïån nay, nhû ngûúâi ta hiïån mongàúåi, thò nhu cêìu nûúác cho ngaânh nùnglûúång phaãi àûúåc àaánh giaá cêín thêån, vaâsau àoá àûa vaâo chñnh saách taâi nguyïn

9

Hp 1: Thi�n tai va� ta�c �ng cu a chu�ng ��i v��i vi�c cungc��p n��c va� v� sinh - Kinh nghi�m v�� vu so�ng th��n � In-�-n�-xia

Vu� so�ng th n ti��p theo m��t tr�n ��ng ��t l��n nga�y 26 tha�ng 12n�m 2004 ngoa�i kh�i In-��-n�-xia, gi��t ha�i r�t nhi� u ng��i s��ng � b��bi��n t�nh A-ch� va� m��t ph n cua t�nh B��c Su-ma-t�-ra. H�� th��ngcung c�p n��c vu�ng n�ng th�n (gi��ng khoan va� b�m tay) b� t��n th�tn��ng n� . Ca�c nha� ma�y n��c � ca�c �� th� t�nh A-ch� cu�ng b� thi��t ha�inghi�m tro�ng. T��ng s�� thi��t ha�i trong nga�nh na�y ��c t�nh l�n ��n29.7 ty �� la My� (276,4 ty Ru-pi), trong �o� 96 ph n tr�m thu��c l�nhv��c c�p n��c va� s�� co�n la�i thu��c l�nh v��c v�� sinh. H�� th��ng v�� sinh�� th� �t b� thi��t ha�i h�n, v� h u h��t s� du�ng h�� x� t�� hoa�i ma� kh�ngco� � u t� va�o h�� th��ng c��ng thai. ��i v��i vi��c c�p n��c, hai ph n bas�� thi��t ha�i r�i va�o ca�c nha� cung c�p qui m� nho va� t� nhn, s�� co�nla�i thu��c ca�c nha� ma�y n��c.

Ngu� n: BAPPENAS va� C��ng �� ng ta�i tr�� qu��c t��, 2005, In-��-n�-xia: �a�nh gia� s� b�� v� thi��t ha�i va� chi ph� - Vu� thi�n tai nga�y 26 tha�ng 12 n�m 2004. http://www.adb.org/media/Arti-cle/2005/6618_tsunami_impact_Indonesia/Aceh_Joint_Government_Donor_Damage_Assessment.pdf


nûúác quöëc gia. ÚÃ nhûäng nûúác nhûPhaáp, ngaânh sûã duång nhiïìu nûúác nhêëtlaâ ngaânh saãn xuêët àiïån, chûá khöng phaãilaâ nöng nghiïåp.

Mùåc duâ nhu cêìu vïì nûúác cuãa ngaânhsaãn xuêët àiïån àang tùng, tyã lïå tùng coáthïí vêîn úã mûác tûúng tûå hoùåc thêåm chñtùng nhanh hún trong vaâi thêåp kyã túái,nhûng chûa möåt nûúác àang phaát triïínnaâo úã Chêu AÁ àaánh giaá möåt caáchnghiïm tuác nhu cêìu vïì nûúác hiïån nayvaâ tûúng lai cuãa ngaânh nùng lûúång.Hún nûäa, giaã sûã phaãi àaáp ûáng nhu cêìuvïì nûúác naây, thò taác àöång cuãa noá àöëivúái viïåc phên böí nguöìn nûúác cho caácûáng duång khaác hiïån nay laâ gò, vaâ caã taácàöång túái hïå sinh thaái? Chùæc chùæn nhucêìu nûúác cho ngaânh nùng lûúång seätùng maånh trong tûúng lai, ngay caãtrong trûúâng húåp caác hïå thöëng saãn xuêëtvaâ phên phöëi nùng lûúång hiïån nay trúãnïn hiïåu quaã hún trong nhûäng nùm túái.

Hún nûäa, hiïån nay viïåc saãn xuêët cêytröìng laâm nhiïn liïåu sinh hoåc àang rêëtphaát triïín. Nïëu àûúåc saãn xuêët möåt caáchcoá hiïåu quaã, nhiïn liïåu sinh hoåc coá thïígoáp phêìn caãi thiïån an toaân nùng lûúångcho möåt söë nûúác, tuy nhiïn khöng thïítraánh khoãi möåt söë chi phñ xaä höåi vaâ

kinh tïë. Noá cuäng seä coá taác àöång lúán túáinhiïìu nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïnkhaác vïì mûác àöå sùén coá vaâ mö hònh sûãduång caác nguöìn àoá, nhêët laâ àêët vaânûúác.

Viïåc saãn xuêët nhiïn liïåu sinh hoåc úãChêu AÁ seä ngaây caâng cêìn nhiïìu nûúácnïëu nhû ngaânh naây phaát triïín nhû dûåkiïën. Do viïåc sûã duång hoaá chêët trongnöng nghiïåp nhû phên boán vaâ thuöëctrûâ sêu tùng lïn àïí tùng nùng suêët caácloaåi cêy tröìng cho nhiïn liïåu sinh hoåc,caác vuâng nûúác xung quanh caác hïåthöëng saãn xuêët naây coá thïí seä ö nhiïîmkhöng xaác àõnh àûúåc cao hún. Do àoá,viïåc saãn xuêët vaâ xûã lyá caác cêy tröìngcho nhiïn liïåu sinh hoåc seä mang theonhûäng taác àöång keâm theo vïì khöëilûúång vaâ chêët lûúång nûúác. Chûâng naâocaác vêën àïì naây àûúåc xem xeát kyä vïì caáckhña caånh xaä höåi, kinh tïë vaâ möitrûúâng, vaâ caác biïån phaáp sûãa chûäathñch húåp àûúåc aáp duång úã nhûäng núivaâ vaâo thúâi àiïím cêìn thiïët, thò nhûängvêën àïì nïu trïn vêîn trong khaã nùngkiïím soaát àûúåc. Tuy nhiïn, cho túái nay,thûåc sûå chûa nûúác naâo phên tñch möåtcaách cêín thêån caác taác àöång àöëi vúáinguöìn nûúác, àêët àai vaâ xaä höåi cuãa viïåcmúã röång saãn xuêët nhiïn liïåu sinh hoåc,vaâ àïí tûâ àoá coá thïí coá caác quyïët saáchthñch húåp. Àêy laâ caác vêën àïì quantroång cêìn àûúåc caác nhaâ hoaåch àõnhchñnh saách têìm quöëc gia phên tñch kyätrong tûúng lai àïí giuáp hoå àûa ra àûúåccaác chñnh saách àöìng böå vïì nùng lûúång,àêët àai, nguöìn nûúác, möi trûúâng vaâgiaãm ngheâo.

Ngoaâi ra, chñnh vò ngaânh nùng lûúångàoâi hoãi nhiïìu nûúác àïí hoaåt àöång,ngaânh nûúác cuäng laâ möåt ngûúâi sûã duångnùng lûúång quan troång tûúng tûå àïí coáthïí hoaåt àöång àûúåc. ÚÃ hêìu hïët caácnûúác Chêu AÁ, nhu cêìu nùng lûúång àïíbúm nûúác hiïån àaä rêët lúán. Vò caác nhaâ

10

��p thuy �i��n �In-��-n�-xia


maáy nûúác vaâ nhaâ maáy xûã lyá nûúác thaãiseä tùng theo cêëp söë nhên trong nhûängnùm túái, nùng lûúång cêìn thiïët àïí vêånhaânh vaâ baão dûúäng chuáng cuäng seä tùngtheo tûúng ûáng. Nhû vêåy, trong tûúnglai ngaânh nûúác vaâ ngaânh nùng lûúång seäquan hïå vúái nhau chùåt cheä hún hiïånnay. Àiïìu naây àoâi hoãi caâng phaãi phöëihúåp vaâ liïn kïët caác chñnh saách vïì quaãnlyá hai ngaânh naây chùåt cheä hún nûäatrong tûúng lai.

Hún nûäa, vúái viïåc giaãm chi phñ khûãmùån trong nhûäng nùm gêìn àêy, nûúácbiïín seä trúã thaânh möåt nguöìn quantroång àïí tùng nguöìn cung cêëp nûúác.Cöng nghïå maâng moãng coá veã seä àûúåcduâng nhiïìu hún trong tûúng lai àïí xûãlyá nûúác thaãi. Bùçng caách xûã duång maângmoãng thïë hïå múái vaâ caách quaãn lyá töëthún, chi phñ loåc mùån nûúác biïín trongthêåp kyã qua àaä giaãm ba lêìn. Vúái chi phñkhûã mùån hay khûã nhiïîm hiïån nay(khoaãng 0,45 - 0,60 àö la Myä möåt meátkhöëi nûúác) bùçng phûúng phaáp loåcngûúåc, kyä thuêåt naây àaä trúã nïn hiïåuquaã vïì chi phñ cho nhiïìu nûúác trongcaác àiïìu kiïån vaâ hoaân caãnh àùåc biïåt (vñduå, caác àaão quöëc nhû Xinh-ga-po). Chiphñ tinh chïë nûúác lúå hiïån nay coân thêëphún: 0,20 - 0,35 àö la Myä möåt meát khöëi,tuyâ vaâo nöìng àöå muöëi. Nhûäng àöåt phaávïì cöng nghïå múái àêy àang mang laåicaác lûåa choån múái cho viïåc giaãi quyïëtvêën àïì khöëi lûúång vaâ chêët lûúång nûúác,song cuäng coá nhiïìu taác àöång phuå, nhêëtlaâ trong viïåc quaãn lyá nùng lûúång vaâcöng nghïå, maâ noá cêìn àûúåc àaánh giaácêín thêån trûúác khi sûã duång thaânh cöngvaâ röång raäi trïn cú súã bïìn vûäng úã ChêuAÁ.

Vò vêåy, àiïìu ngaây caâng quan troångàöëi vúái caác nhaâ lêåp kïë hoaåch vaâ caácnhaâ hoaåch àõnh chñnh saách laâ phaãiàöìng thúâi cên nhùæc caác chñnh saách vïìtaâi nguyïn nûúác vaâ nùng lûúång, nhêët laâ

möëi quan hïå cöång sinh cuãa chuáng:ngaânh naây taác àöång lïn vaâ chõu taácàöång cuãa ngaânh kia. Möëi liïn kïët naâychó coá thïí tùng cûúâng trong tûúng lai.Viïåc xêy dûång chñnh saách trong möåtngaânh maâ khöng cên nhùæc möëi liïn kïëtvaâ lïå thuöåc lêîn nhau naây coá thïí ngaâycaâng phaãn taác duång, nhêët laâ vïì mùåt xaähöåi, kinh tïë vaâ möi trûúâng.

Bûác tranh àang thay àöíi nhanhchoáng úã Chêu AÁ coá nghôa laâ caách thûácvaâ qui trònh quaãn lyá taâi nguyïn nûúácàang vêëp phaãi nhûäng thaách thûác liïnngaânh phûác taåp tûâ caác ngaânh khaác, vaâloaåi thaách thûác naây hiïëm khi thêëy trongtoaân böå lõch sûã loaâi ngûúâi. Àöëi phoáthaânh cöng vaâ kõp thúâi nhûäng thaáchthûác naây àoâi hoãi phaãi coá phûúng phaáptiïëp cêån vaâ giaãi phaáp múái, saáng taåo.Kinh nghiïåm quaá khûá vaâ caách laâm hiïåntaåi laâ khöng àuã.

11

Ki��m tra nha� ma�y x� ly� n��c thai �� ng Giao thu��c tha�nh ph�� ng S�n ,C��ng hoa� Nhn dn Trung Hoa

Khi nhu cêìunùng lûúångcuãa caác nûúácChêu AÁ tùnglïn maånh meä,nhu cêìu vïìnûúác chongaânh nùnglûúång baogöìm caã tiïíungaânh nhiïnliïåu sinh hoåccoá thïí cuäng seätùng theo


höng nhû trûúác àêy, nïëu chó xemxeát caác xu hûúáng hiïån taåi vïì taâi

nguyïn nûúác àïí baão àaãm sûå quaãn lyáhiïåu quaã nguöìn nûúác úã Chêu AÁ trongtûúng lai laâ khöng àuã. Viïåc ngaây caângtrúã nïn thiïët yïëu laâ phaãi xaác àõnh caácxu hûúáng hiïån taåi vaâ xu hûúáng coá thïíxêíy ra trong tûúng lai úã caác ngaânh khaáccoá taác àöång maånh möåt caách trûåc tiïëphay giaán tiïëp túái cöng taác quaãn lyá taâinguyïn nûúác. Nhiïåm vuå naây khöngàún giaãn vò phêìn lúán Chêu AÁ àangtrong quaá trònh chuyïín àöíi kinh tïë xaä

höåi röång lúán, maâ quaá trònh naây àanggiaãi phoáng caác lûåc lûúång coá thïí coá taácàöång to lúán túái taâi nguyïn nûúác. Möåt söëlûåc lûúång naây àaä àûúåc nhêån biïët nhûngthûúâng khöng lûúång hoaá àûúåc, trongkhi caác lûåc lûúång khaác vêîn chûa xaácàõnh àûúåc. Hún nûäa, caác nûúác Chêu AÁkhöng àöìng nhêët vïì phaát triïín kinh tïëxaä höåi, hay khöng àöìng nhêët trong caácyïëu töë khaác maâ noá coá thïí taác àöång túáiquaá trònh phaát triïín. Vò vêåy khöng thïíàûa ra möåt bûác tranh chung vïì caác xuhûúáng liïn quan àïën taâi nguyïn nûúác úãChêu AÁ àïí coá thïí aáp duång chung chotoaân böå khu vûåc naây. Vêën àïì naây caângtrúã lïn phûác taåp hún khi taác àöång tiïìmtaâng cuãa quaá trònh toaân cêìu hoaá,thûúng maåi tûå do, cuöåc caách maångtruyïìn thöng vaâ thöng tin, vaâ cuöåc sùntòm nùng lûúång, lûúng thûåc, möi trûúângvaâ an ninh nguöìn nûúác àûúåc tñnh túái.Têët caã caác yïëu töë naây seä aãnh hûúãng túáikhöëi lûúång vaâ chêët lûúång nûúác quanhiïìu caách.

Mùåc duâ caác àiïìu kiïån vaâ tònh hònh úãChêu AÁ khaác nhau, nhûng vêîn coá thïíxem xeát töíng quan möåt söë lûåc lûúångàang chuyïín àöíi bao quaát nhêët coá thïítaác àöång túái caách thûác vaâ qui trònhquaãn lyá nûúác úã chêu luåc naây. Trong söëcaác lûåc lûúång àang chuyïín àöíi laâ vêënàïì dên söë, biïën àöíi khñ hêåu vaâ cöngnghïå àûúåc thaão luêån trong muåc naây.

12

K

Khu nha� �� chu��tven s�ng � Ma-ni-la

II. Ca�c xu h��ng li�n quan��n ta�i nguy�n n��c

Nh��ng hi��u bi��t su s��c m��i v� an ninh ta�i nguy�n n��c � Chu A�: II. Ca�c xu h��ng li�n quan ��n ta�i nguy�n n��c

S� bi��n ��i d�n s�Hiïån nay Chêu AÁ chiïëm khoaãng 60%

dên söë toaân thïë giúái, vaâ khoaãng gêìn2/3 tyã lïå tùng dên söë thïë giúái. Dên söëChêu AÁ dûå tñnh seä tùng thïm gêìn 500triïåu ngûúâi trong 10 nùm túái, vaâ thûåc sûåtoaân böå dên söë tùng naây seä úã caác àöthõ.

Nam AÁ laâ möåt trong caác khu àöngdên nhêët thïë giúái vaâ laâ núi coá tyã lïångûúâi ngheâo cao nhêët thïë giúái. Mùåc duâtyã lïå tùng dên söë úã möåt söë nûúác nhûBùng-gla-àeát vaâ ÊËn Àöå àaä giaãm, nhûngúã Nï-pan vaâ Pa-kit-xtan thò khönggiaãm.

Àöng Nam AÁ thûa dên hún Nam AÁ,nhûng cuäng coá nhûäng vuâng rêët àöngdên, nhêët laâ Gia-va, möåt phêìn cuãa Phi-lip-pin, vaâ caác lûu vûåc söng nhû söngHöìng, söng Mï-köng, Chao Phray-a vaâI-ra-oa-dy. Trong voâng 80 nùm, tûâ 1970àïën 2050, dên söë úã khu vûåc naây ûúáctñnh tùng lïn 3 lêìn. Söë liïåu cho thêëykhu vûåc Nam AÁ tùng 3,4 lêìn, vaâ úãTrung Quöëc tùng 2 lêìn.

Dên söë àöng vaâ àang tùng gêy aáplûåc ngaây caâng lúán túái caác nguöìn taâinguyïn nhû àêët vaâ nûúác. Tuy nhiïnmöëi quan hïå giûäa quy mö dên söë vaânhu cêìu vïì caác nguöìn taâi nguyïnkhöng àún giaãn. Lõch sûã cho thêëy,nhûäng thay àöíi kinh tïë xaä höåi vaâ caácyïëu töë nhû sûå phaát triïín cuãa cöng nghïåvaâ cöng taác quaãn lyá töët hún coá taácàöång túái caác aáp lûåc vïì nguöìn taâinguyïn. Mö hònh naây coá veã seä tiïëp tuåctrong nhiïìu thêåp kyã túái.

Trûúác àêy, sûå tùng dên söë thûúângàûúåc xem laâ yïëu töë ngoaåi sinh àöëi vúáiviïåc quaãn lyá nguöìn nûúác. Àiïìu naây laâkhöng àuáng. Dên söë taác àöång túáinguöìn nûúác vïì nhu cêìu, mö hònh sûãduång vaâ caách thûác quaãn lyá nûúác.Tûúng tûå nhû vêåy, taâi nguyïn nûúác taácàöång trûåc tiïëp túái dên söë vïì sûác khoeã(vñ duå, caác bïånh truyïìn theo nguöìn

nûúác taác àöång túái tyã lïå tûã vong), vaâ taácàöång giaán tiïëp thöng qua nhûäng vêën àïìnhû phaát triïín vuâng, taåo viïåc laâm vaâcaác vêën àïì liïn quan vïì giúái. Höåp 2cho thêëy nguöìn cung cêëp nûúác àangàûúåc caãi thiïån àaä nêng cao sûác khoeãcuãa ngûúâi dên Nhêåt baãn thïë naâo.

Trong vêën àïì biïën àöång dên söë, àöthõ hoaá vaâ dên söë àang giaâ ài laâ hai vêënàïì coá thïí ngaây caâng taác àöång túái taâinguyïn nûúác. Caác vêën àïì naây cêìn àùåcbiïåt quan têm.

13

Hp 2: S� m� rng pham vi bao phu cu a d�ch vu v�� n��cva� s� ca i thi�n s��c khoe ng��i d�n thng qua vi�c pha�ttri��n d�ch vu cung c��p n��c cng cng quy m nho � Nh�tBa n.

Tr��c Chi��n tranh th�� gi��i l n th�� II, ca�c c�ng tr�nh v� n��c��c coi la� ha� t ng c� s� va� ch� co� � trung tm ca�c �� th� Nh�t Ban.Tuy nhi�n, pha�m vi bao phu cua d�ch vu� v� n��c � tr�n toa�n qu��c�a� t�ng nhanh trong th��i gian sau chi��n tranh va� hi��n nay �a�t t��i97% di��n t�ch ca n��c. K��t qua na�y chu y��u nh�� s�� pha�t tri��nnhanh cho�ng cua ca�c c� s� c�p n��c trong nh��ng n�m 1960 va�1970, chu y��u nh��m va�o nh��ng n�i tr��c �o� ch�a co� d�ch vu�. C�ngvi��c na�y ��c �am ��ng b�i ca�c c� s� c�p n��c phu�c vu� khoang5.000 dn tr� xu��ng va� ta�i ca�c vu�ng v�n �� s��c khoe cua ng��i dn�ang la� v�n �� c�p ba�ch. N�m 1952, ch�nh phu trung ��ng xyd��ng m��t h�� th��ng tr�� c�p �� pha�t tri��n va� h�� tr�� ca�c d�ch vu� cungc�p n��c c�ng c��ng quy m� nho.

Nh� minh ho�a trong s� �� d��i �y, s�� ca�c vu� bu�ng pha�t d�chb��nh li�n quan ��n ngu� n n��c t�ng ��t bi��n, nh�t la� t�� gi��a nh��ngn�m 1970. �i� u na�y cho th�y r��ng vi��c pha�t tri��n ma�ng l��i d�ch vu�n��c �o�ng vai tro� quan tro�ng trong vi��c cai thi��n s��c khoe ng��idn.

Söë tr

ûúâng

húåp

bïån

h tê

åt do

nguö

ìn nû

úác g

êy ra

(x1,

000)

Mûác

àöå

bao

phuã

cuãa

hïå th

öëng

cêëp

nûúác

(%)

Ngu� n: Hi��p h��i ca�c c�ng tr�nh n��c Nh�t Ban: Pha�c thao h�� th�ng c�p n��c n�m2001, nga�y 30-8-2001


� th� hoa�Trïn phûúng diïån toaân cêìu, dên söë

àö thõ vaâ nöng thön hiïån tûúng àöëi cênbùçng. Tuy nhiïn, Chêu AÁ chêåm húnChêu Myä La tinh vïì àö thõ hoaá. Vò vêåy,caác nûúác Chêu AÁ coá thïí seä thêëy möåtquaá trònh àö thõ hoaá röång hún trong 2- 3 thêåp kyã túái. Trong khi dên söë nöngthön úã Chêu AÁ dûå kiïën coá thïí gêìn nhûöín àõnh tûâ nay àïën nùm 2025, dên söëàö thõ coá thïí seä tùng 60%. Sûå thay àöíimêåt àöå dên söë úã Nam, Àöng Nam AÁ vaâCöång hoaâ Nhên dên Trung Hoa tûâ nùm1970 àïën 2025 àûúåc minh hoåa tronghònh söë 1.

Quaá trònh àö thõ hoaá öì aåt chûa tûângthêëy trong toaân böå lõch sûã Chêu AÁ, seä laâcaác loaåi thaách thûác múái liïn quan àïëntaâi nguyïn nûúác maâ têët caã caác quöëc giaseä phaãi àöëi phoá. Nhûäng thaách thûác naâycoá thïí khöng giöëng nhûäng thaách thûácàûúåc dûå kiïën. Chuáng coá thïí hoaân toaânkhaác vïì àùåc tñnh, vaâ thêåm chñ khaácthûúâng. Vñ duå, trong nhûäng nùm gêìnàêy, ngûúâi ta chuá troång nhiïìu túái caácvêën àïì vïì nguöìn nûúác vaâ nûúác thaãi úãcaác siïu àö thõ maâ theo àõnh nghôa cuãaLiïn húåp quöëc laâ coá söë dên tûâ 10 triïåutrúã lïn.

Trong khi caác siïu àö thõ Chêu AÁngöën phêìn lúán nguöìn lûåc vaâ sûå quantêm quöëc gia, thò chuáng chó chiïëm3,7% dên söë thïë giúái vaâo nùm 2000. Tyãlïå naây dûå kiïën seä tùng lïn 4.7% vaâonùm 2015. Tyã lïå dên söë söëng úã nhûängthaânh phöë lúán tiïëp theo, tûâ 5 àïën 10triïåu ngûúâi, coân nhoã hún: 2,8 % nùm2000, vaâ tùng lïn 3,7% nùm 2015.

Ngûúåc laåi, caác trung têm àö thõ coá söëdên tûâ 500,000 trúã xuöëng chiïëm 24,8%töíng dên söë thïë giúái nùm 2000 (gêëpgêìn 7 lêìn söë siïu àö thõ) vaâ dûå kiïëntùng lïn 27% vaâo nùm 2015. Nhûängtrung têm naây chó nhêån àûúåc sûå quantêm nhoã beá tûâ caác cú quan quöëc gia vaâquöëc tïë cuäng nhû tûâ caác chuyïn gia vïìnûúác vaâ phaát triïín taâi nguyïn nûúác.Tuy nhiïn, tyã lïå tùng dên söë trung bònhhaâng nùm cuãa caác trung têm naây dûåkiïën tùng tûâ 23,2% trong giai àoaån1975-2000 (tyã lïå tùng tûúng ûáng cuãa caácsiïu àö thõ laâ 5% hay ñt hún möåt phêìntû), lïn 28,2% trong giai àoaån 2000 -2015, so vúái 7,5% cuãa caác siïu àö thõ.Hònh söë 2 cho thêëy phêìn lúán caác thaânhphöë úã In-àö-nï-xia vaâ ÊËn Àöå coá söë dêntöëi àa laâ 500.000 ngûúâi, trong khi úãTrung Quöëc, caác thaânh phöë vúái 500.000ngûúâi hay ñt hún thuöåc loaåi thûá hai sovúái caác thaânh phöë coá söë dên tûâ 500.000àïën 1 triïåu ngûúâi. Vò vêåy, viïåc giaãiquyïët caác vêën àïì vïì nûúác vaâ nûúác thaãicho caác thaânh phöë naây trong tûúng laiñt nhêët cêìn àûúåc quan têm nhû vúái caácsiïu àö thõ, nïëu nhû khöng phaãi laâ

14

Giai quy��t v�n �� cungc�p n��c ma�y cho ca�c

khu nha� �� chu��t.

Quaá trònh àöthõ hoaá öì aåt úãChêu AÁ - àùåc

biïåt laâ vúái caáctrung têm àö

thõ nhoã(<500.000

ngûúâi) seä laâ caácloaåi thaách thûácmúái liïn quan

àïën taâi nguyïnnûúác vaâ nûúácthaãi maâ têët caã

caác quöëc gia seäphaãi àöëi phoá

Trung Quöëc

Nam AÁ

Àöng Nam AÁ

Thïë giúái

H�nh 1: M�t � d�n s� mt mt s� vu�ngCh�u A� va� tr�n th�� gi��i(S�� ng��i tr�n 1 cy s�� vu�ng)


nhiïìu hún. Caác vêën àïì vïì nûúác cuãa caácthaânh phöë naây coá thïí khoá khùn húnnhiïìu so vúái caác siïu àö thõ, vò caácthaânh phöë nhoã naây khöng coá àuã nguöìntaâi chñnh vaâ quyïìn lûåc chñnh trõ cuängnhû nùng lûåc kyä thuêåt vaâ quaãn lyá àöëiphoá vúái möåt töëc àöå àö thõ hoaá nhanhhún nhiïìu. Mùåc duâ caác thaânh phöë nhoãcoá söë dên gêëp 6,7 lêìn caác siïu àö thõ -vaâ töëc àöå tùng dên söë coá thïí cao húncaác siïu àö thõ 4 lêìn, nhûng àiïìu laåluâng laâ caác thaânh phöë nhoã naây laåi ñtàûúåc caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saáchquöëc gia vaâ quöëc tïë chuá yá. Nïëu chñnhsaách vaâ troång têm hiïån taåi khöng thayàöíi möåt caách cú baãn, caác trung têm àöthõ nhoã coá thïí trúã thaânh caác “nhaâ tuâ”tûúng lai. Höåp 3 minh hoåa kinh nghiïåmcuãa Haân Quöëc trong viïåc giaãi quyïët vêënàïì bêët cên àöëi trong viïåc cung cêëpnûúác àïí laâm lúåi cho nhûäng vuâng cùngthùèng vïì nguöìn nûúác.

Möåt vêën àïì nûäa àaáng chuá yá laâ sûåkhaác nhau trong caác quaá trònh àö thõhoaá giûäa caác siïu àö thõ cuãa caác nûúácphaát triïín vaâ caác nûúác àang phaát triïín.Caác thaânh phöë nhû Luên-àön, Niu-oocphaát triïín dêìn dêìn trong gêìn möåt trùmnùm. Quaá trònh phaát triïín tûâ tûâ naâygiuáp caác thaânh phöë àoá phaát triïín möåtcaách hûäu hiïåu haå têìng nûúác vaâ nûúácthaãi vaâ caác dõch vuå quaãn lyá haå têìng àoá.Ngûúåc laåi, töëc àöå phaát triïín cuãa caácsiïu àö thõ Chêu AÁ nhû Àaác-ca, Gia-caác-ta hay Ka-ra-chi trong mêëy thêåp kyãgêìn àêy thûåc sûå laâ buâng nöí (hònh 3).Têët yïëu caác thaânh phöë naây thêëy khoá coáthïí chaåy nhanh hún, thêåm chñ coá thïíàûáng nguyïn taåi chöî. Hêìu hïët caácthaânh phöë naây khöng coá khaã nùng àöëiphoá vúái töëc àöå buâng nöí.

ÚÃ mûác àöå nhêët àõnh, nhiïìu trong söëcaác siïu àö thõ naây cung cêëp àûúåcnguöìn nûúác cho dên cuãa mònh, nhêët laâúã caác khu dên cû àûúåc duy trò tûúngàöëi töët. Tuy nhiïn, trong nhiïìu trûúânghúåp, nûúác cung cêëp khöng thïí uöëngngay àûúåc nïëu khöng xûã lyá thïm. Hún

nûäa, caác siïu àö thõ phöë naây ngaây caângàuöëi sûác trong viïåc thu gom, xûã lyá vaâloaåi boã nûúác thaãi möåt caách an toaân chomöi trûúâng.

Nûúác thaãi coá thïí àûúåc thu gom tûâcaác khu vûåc cuãa caác thaânh phöë naây,nhûng thûúâng laåi thaãi ra caác söng höìlên cêån hay ra biïín maâ khöng hïì àûúåcxûã lyá, hoùåc chó xûã lyá rêët sú saâi. Vò sûå

15

H�nh 2: Quy m ca�c thu � va� ca�c trung t�m � th�

In-àö-nï-xi-a

ÊËn Àöå

Trung Quöëc

Söë dên cuãa nhûäng thaânh phöë

Trïn 5 triïåu

1 - 5 triïåu

0,5 - 1 triïåu

0 - 0,5 triïåu

Ngu� n ADB va� Li�n minh ca�c tha�nh ph��: Ca�c tha�nh ph�� va� nha� �� chu��t, 2006 �� th� ho�a va� B� nv��ng � Chu A�. Nghi�n c��u �i��n h�nh kinh nghi��m t��t

Hp 3: X�y d�ng ca�c h� thng c��p n��c �a vu�ng v��i ca�cnha� ma�y c��p n��c m� rng

Ha�n Qu��c �ang xy d��ng ca�c c� s� c�p n��c di��n r��ng, g� m cah�� th��ng �i� u ch�nh ma�ng l��i c�p n��c theo vu�ng �� s� du�ng ngu� nn��c hi��u qua h�n, va� ca�c h�� th��ng ma�ng l��i c�p n��c t�ch h��ptheo vu�ng �� nng cao hi��u qua cua vi��c quan ly� ca�c c� s� c�pn��c. H�� th��ng c�p n��c di��n r��ng la� m��t c� s� cung c�p n��c lo�ccho �t nh�t hai c��ng �� ng � ��a ph��ng n�i h�� th��ng c�p n��c hoa�t��ng ke�m. H�� th��ng c�p n��c di��n r��ng cung c�p l��ng n��c l��ncho nhi� u qu�n/huy��n va� bao �am ngu� n cung c�p n��c b� n v��ngcho ca�c qu�n/huy��n na�y. H�n n��a, no� co�n go�p ph n giai quy��t t�nhtra�ng kh�ng cn ��i v� ngu� n n��c gi��a ca�c qu�n/huy��n.

Chu tr��ng c� ban cua h�� th��ng c�p n��c di��n r��ng ��c hoa�nt�t n�m 2003, chia ca n��c tha�nh 12 vu�ng tr�n c� s� khoang ca�ch t��inha� ma�y n��c va� ��u n��i v��i h�� th��ng c�p n��c. Ca�c ��p n��c �ach��c n�ng ��c l�p tha�nh k�� hoa�ch va� xy d��ng � ca�c vu�ng kha�cnhau tr�n m��t s�� con s�ng, va� m��t s�� p kha�c �a� ��c l�p k��hoa�ch xy d��ng trong t��ng lai.

Th�ng qua nh��ng n�� l��c na�y, ca�c vu�ng thi��u n��c co� th�� ccung c�p nhi� u n��c h�n, go�p ph n giai quy��t t�nh tra�ng m�t cn ��iv� ngu� n cung c�p gi��a ca�c vu�ng va� cung c�p ngu� n n��c ��n ��nh,ngay ca trong tr��ng h��p kh�n c�p nh� ha�n ha�n.

Ngu� n: Ngu� n n��c � Ha�n Qu��c, 2007, B�� Xy d��ng va� V�n tai, Ha�n Qu��c.


bêët cêín vêîn tiïëp tuåc diïîn ra naây, nhûängnúi chûáa nûúác úã trong vaâ gêìn nhiïìutrung têm àö thõ caác nûúác àang phaáttriïín Chêu AÁ hiïån nay bõ ö nhiïîm nùång,gêy ra caác hêåu quaã nghiïm troång vïìmöi trûúâng vaâ sûác khoeã. Ngaây caâng coáveã rùçng nïëu xaãy ra khuãng hoaãng nûúáctrong tûúng lai, àoá khöng phaãi laâ vòtònh traång thiïëu nûúác thûåc sûå nhû nhiïìungûúâi hiïån nay phoãng àoaán, maâ laâ vòngaây nay ngûúâi ta vêîn sao nhaäng viïåcaáp duång caác phûúng phaáp quaãn lyánûúác thaãi thñch húåp. Tiïëp tuåc xu hûúánghiïån nay seä laâm cho nguöìn nûúác hiïåncoá ngaây caâng nhiïîm bêín, vaâ laâm choviïåc cung cêëp nûúác saåch ngaây caâng töënkeám hún, àöìng thúâi viïåc quaãn lyá ngaâycaâng phûác taåp vaâ khoá khùn hún.

Möåt khaác biïåt lúán nûäa trong quaãn lyátaâi nguyïn nûúác giûäa caác nûúác phaáttriïín vaâ caác nûúác àang phaát triïín laâ khicaác trung têm àö thõ caác nûúác phaáttriïín múã röång, kinh tïë cuãa caác trungtêm àoá cuäng phaát triïín. Vò vêåy, caáctrung têm àö thõ naây coá thïí coá nguöìntaâi chñnh àïí quaãn lyá nûúác vaâ nûúác thaãiàö thõ möåt caách hiïåu quaã.

Vñ duå Nhêåt Baãn coá thïí àêìu tû rêëtnhiïìu vaâo viïåc baão töìn haå têìng cú súãnûúác àö thõ sau nùm 1950 búãi vò thúâigian àoá kinh tïë Nhêåt Baãn phaát triïín

nhanh choáng. Sûå phaát triïín haå têìngröång lúán nhû vêåy vaâ sûå caãi thiïån maånhmeä caách thûác quaãn lyá coá nghôa laâ thêëtthoaát nûúác úã caác siïu àö thõ nhû Tö-ky-ö coá thïí giaãm tûâ mûác 90% trong thúâigian ngay sau chiïën tranh xuöëng coâncoá 8% hiïån nay, möåt trong nhûäng möhònh töët nhêët thïë giúái. Tûúng tûå nhûvêåy, caác thaânh phöë nhû Tö-ky-ö coá thïíàêìu tû rêët nhiïìu àïí kiïím soaát tònh traånguáng ngêåp àö thõ, vaâ viïåc naây coá thïí àaärêët khoá khùn nïëu kinh tïë Nhêåt Baãnkhöng tùng trûúãng maånh trong thúâi kyâàoá.

Ngûúåc laåi, töëc àöå vaâ mûác àöå àö thõhoaá úã caác nûúác àang phaát triïín Chêu AÁthûúâng vûúåt xa khaã nùng cuãa chñnhquyïìn trung ûúng vaâ àõa phûúng trongviïåc lêåp kïë hoaåch vaâ quaãn lyá töët quaátrònh chuyïín àöíi dên söë, nhû cung cêëpnûúác saåch vaâ caác dõch vuå quaãn lyá nûúácthaãi möåt caách hiïåu quaã, cöng bùçng vaâbïìn vûäng.

Taác àöång cuãa quaá trònh àö thõ hoaákhöng àûúåc quaãn lyá àïën núi àïën chöënnaây biïíu hiïån úã mûác àöå ö nhiïîmkhöng khñ, àêët vaâ tiïëng öìn trêìm troång,maâ tònh traång ö nhiïîm naây àang vaâ seätiïëp tuåc taác àöång lúán túái sûác khoeã conngûúâi vaâ chêët lûúång cuöåc söëng cuãa dên

16

C�ng vi�n ven s�ngta�i la�ch D�� Chu,

C��ng hoa� Nhn dnTrung Hoa.

DÊN

SÖ

TR

IÏåU

NG

ÛÚ

ÂI

Tö-ky-ö

Mam-baiÀùæc-ca

Ka-ra-chi

Gia-caác-ta

Thûúång Haãi

Bùng-cöëc

H�nh 3: M��c t�ng d�n s� � mt s� si�u �th� tai Ch�u A�


àö thõ, àöìng thúâi dêîn àïën nhûäng chiphñ lúán àöëi vúái caác nïìn kinh tïë núi naây.

Möåt vêën àïì liïn quan àïën àö thõ hoaákhaác laâ sûå tùng trûúãng chiïìu cao àöåtngöåt vaâ nhanh choáng, nhêët laâ taåi caáctrung têm buön baán, sau nhiïìu thêåp kyã,thêåm chñ haâng thïë kyã chuã yïëu phaáttriïín theo chiïìu ngang. Àiïìu naây têëtyïëu goáp phêìn gêy ra sûå tùng àöåt biïënvïì mêåt àöå dên söë úã caác vuâng naây, keáotheo nhu cêìu cao vïì nûúác vaâ nùnglûúång, cuäng nhû taåo ra lûúång chêët thaãilúán (nûúác thaãi vaâ chêët thaãi rùæn) trïnmöåt àún võ diïån tñch. Caác trung têm àöthõ khöng coá khaã nùng àöëi phoá möåtcaách hûäu hiïåu vúái caác nhu cêìu vïì nûúácvaâ dõch vuå xûã lyá nûúác thaãi diïîn ra hêìunhû àöìng thúâi naây. Vêën àïì trúã nïnphûác taåp hún búãi dõch vuå cêëp nûúác vaâxûã lyá nûúác thaãi khöng haâi loâng rêët phöíbiïën, thiïëu kïë hoaåch lêu daâi, thiïëunùng lûåc quaãn lyá vaâ kyä thuêåt, thiïëu vöënàêìu tû vaâ tònh traång tham nhuäng nùångnïì.

Tuy nhiïn, cuäng coá dêëu hiïåu khaãquan. Vñ duå, úã Cöång hoaâ Nhên dên

Trung Hoa, têìm quan troång cuãa viïåccêëp nûúác saåch vaâ quaãn lyá töët hún nûúácthaãi bùæt àêìu àûúåc quan têm nhiïìu hún.Vò kinh tïë Trung Quöëc tùng maånh trongnhûäng nùm gêìn àêy, nhaâ nûúác coá thïícoá nguöìn taâi chñnh àïí cung cêëp caácdõch vuå vïì nûúác vaâ xûã lyá nûúác thaãi töëtcho dên thaânh phöë. Giaá dõch vuå tùnglïn àïí buâ àùæp chi phñ vaâ thêåm chñ coânlaâm giaãm mûác sûã duång trong cöngnghiïåp nhû àûúåc minh hoåa trong Höåp4. Caác vêën àïì vïì nûúác vaâ nûúác thaãi àaätrúã thaânh ûu tiïn cuãa caác nhaâ hoaåchàõnh chñnh saách quöëc gia, vuâng, khuvûåc vaâ àõa phûúng nhiïìu nûúác. Coá veãcaác nûúác nhû Cöång hoaâ Nhên dênTrung Hoa seä àaåt àûúåc nhûäng tiïën böåto lúán trong viïåc quaãn lyá taâi nguyïnnûúác trong mêëy thêåp kyã túái.

17

Hp 4: Ca i ca�ch gia� d�ch vu � Cng hoa� Nh�n d�nTrung Hoa

�� C��ng hoa� Nhn dn Trung Hoa, t�� u n�m 1998 gia� n��csinh hoa�t �a� t�ng 126% � Tr��ng Gia Kh�u va� 92% � �a�i Li�n.Vi��c t�ng gia� n��c co� ve ��c ng��i dn ch�p nh�n va� kha n�ngchi tra cua dn co� ve kh�ng tha�nh v�n �� , m��c du� � Tr��ng GiaKh�u ca�c gia ��nh ��c xa�c nh�n thu��c di��n nghe�o, m��i n�m ��cnh�n ti� n m��t hai l n, nhi� u n�t la� t��ng ��ng m��c ti�u thu� 5 kh��in��c m��t tha�ng.

Tuy nhi�n, n��c ti�u thu� ngoa�i mu�c ��ch sinh hoa�t ro� ra�ngthu��c di��n t�ng gia�. �� a�i Li�n va� Tr��ng Gia Kh�u, n�i k�� t�� un�m 1998 gia� n��c phi sinh hoa�t t�ng t��i 110 - 150% va� 180 -190% t��ng ��ng v��i m��i n�i, ca�c ��n v� c�ng nghi��p �a� giam m��cti�u thu� n��c trung b�nh la� 30%, �i� u �o� ch��ng to �� nha�y cam v� gia� r�t cao. L��ng ti�u thu� cua m��t ��n v� c�ng nghi��p l��n �Tr��ng Gia Kh�u giam t��i 45%.

Ngu� n: Ngn ha�ng Pha�t tri��n Chu A�, 2002. Nghi�n c��u �a�nh gia� ta�c ��ng ��i v��i ca�c d��a�n c�p n��c va� v�� sinh � m��t s�� n��c tha�nh vi�n �ang pha�t tri��n. (IES REG 2002-17). Ma-ni-la. Trang web: http://www.adb.org/Documents/IES/Water/ies_reg_2002_17.pdf

L��p ��t �� ng h� �o n��c � nho�m dn c� A-li-ta�p-ta�p, Ma-ni-la


D�n s� �ang gia� �iMöåt yïëu töë lúán hiïån vêîn chûa àûúåc

cên nhùæc àêìy àuã úã caác nûúác Chêu AÁ laâtaác àöång cuãa dên söë ngaây caâng giaâ àöëivúái caác vêën àïì liïn quan àïën taâinguyïn nûúác. Cú cêëu tuöíi cuãa dên söëtoaân cêìu, kïí caã úã Chêu AÁ, àang thayàöíi nhanh choáng. Vñ duå, söë ngûúâi caotuöíi (tûâ 65 trúã lïn) laâ 131 triïåu nùm1950. Söë naây tùng lïn 480 triïåu nùm2006, vaâ ûúác tñnh seä lïn àïën 1.465 triïåuvaâo nùm 2050.

Vêën àïì dên söë ngaây caâng giaâ vêînchûa àûúåc chuá yá àêìy àuã úã Chêu AÁ, trûâNhêåt Baãn. Tuy nhiïn, àêy coá veã seä laâmöåt vêën àïì chñnh saách quan troång úãhêìu hïët caác nûúác Chêu AÁ trong voâng 3-4 thêåp kyã túái. Nhûäng nûúác nhû Cöånghoaâ Nhên dên Trung Hoa hiïån coánhiïìu cú höåi vïì dên söë àïí coá thïí cúcêëu laåi caác hoaåt àöång phaát triïín kinh tïëcuãa mònh trong voâng 2 - 3 thêåp kyã túái,vúái lûåc lûúång lao àöång àûúåc àaâo taåo,coá kinh nghiïåm vaâ hùng haái. Tuy

nhiïn, sau nùm 2010, söë ngûúâi cao tuöíiseä bùæt àêìu tùng nhanh, túái mûác vaâonùm 2030, Trung Quöëc seä coá nhiïìungûúâi cao tuöíi hún Myä hiïån nay.

Söë ngûúâi giaâ ngaây caâng tùng cuäng seätrúã thaânh möåt vêën àïì quan troång cuãacaác nûúác Nam AÁ (kïí caã ÊËn Àöå) vaâÀöng Nam AÁ. Tònh traång dên söë liïntuåc giaâ ài úã Àöng AÁ (trûâ Cöång hoaâNhên dên Trung Hoa) vaâ Nam AÁ (trûâÊËn Àöå) vaâ hai nûúác àöng dên nhêët(Trung Quöëc vaâ ÊËn Àöå) àûúåc minh hoaåtrong Hònh 4. Vêën àïì dên söë ngaây caânggiaâ seä laâ möåt vêën àïì phûác taåp caác nûúácChêu AÁ phaãi giaãi quyïët. Noá seä coá taácàöång lúán vïì kinh tïë xaä höåi, vaâ seä taácàöång túái taâi nguyïn nûúác möåt caách trûåctiïëp vaâ giaán tiïëp.

Möëi quan hïå giûäa viïåc quaãn lyá taâinguyïn nûúác vaâ dên söë ngaây caâng giaâhiïån vêîn chûa hïì àûúåc nghiïn cûáu,khöng chó úã Chêu AÁ, maâ trïn toaân thïëgiúái. Coá veã hai vêën àïì naây seä taác àöånglêîn nhau bùçng nhiïìu caách, trong àoá

18

Ngh� ng�i khi �i l�yn��c, Ap-ga-ni-xtan


möåt vaâi caách coá thïí àûúåc thaão luêånnhû caác giai thoaåi.

Thûá nhêët, trong böëi caãnh cuãa caácvuâng nöng thön vaâ baán thaânh thõ cuãanhiïìu nûúác àang phaát triïín Chêu AÁ, vaâtrong hoaân caãnh khöng coá hïå thöëngcêëp nûúác vaâ xûã lyá nûúác thaãi úã caác höågia àònh, ngûúâi dên buöåc phaãi sûã duångàêët vaâ nhûäng núi chûáa nûúác cöng cöångàïí baão àaãm vïå sinh. Àöëi vúái ngûúâi caotuöíi, viïåc vïå sinh haâng ngaây trúã thaânhnöîi vêët vaã, nhêët laâ khi ài laåi khoá khùn,hay khi àau yïëu. Vúái nhûäng tiïën böå vïìy tïë, giaáo duåc vaâ dinh dûúäng, tuöíi thoåcon ngûúâi ngaây caâng daâi hún. Viïåcthiïëu nûúác sinh hoaåt vaâ caác phûúngtiïån thu gom nûúác thaãi taåi nhaâ seä laâgaánh nùång àùåc biïåt cho dên söë ngaâyàang giaâ hún.

Thûá hai, khi ngûúâi giaâ nghó hûu,kiïën thûác, kinh nghiïåm seä bõ mêët ài. ÚÃàêët nûúác nhû Nhêåt Baãn, rêët nhiïìungûúâi coá kiïën thûác vaâ kinh nghiïåm úãngaânh nûúác seä nghó hûu trong 5 - 10nùm túái. Trònh àöå kiïën thûác vaâ kinhnghiïåm chung cuãa ngaânh nûúác coá thïíàöåt ngöåt suy giaãm, vaâ khöng thïí thaythïë ngay búãi lúáp caán böå treã hún múáiàûúåc tuyïín duång. Àêy àaä àûúåc xaácàõnh laâ möåt vêën àïì nghiïm troång úãNhêåt Baãn.

Thûá ba, ngûúâi treã thûúâng chuyïínàïën caác thaânh phöë àïí tòm kiïëm cuöåcsöëng töët hún. Vò vêåy tyã lïå ngûúâi treã úãnöng thön tiïëp tuåc giaãm, keâm theo laâsûå giaãm suát vïì caác hoaåt àöång kinh tïë,xaä höåi vaâ vùn hoaá. Àiïìu naây seä àêíynhanh quaá trònh tan vúä cuãa mö hònhgia àònh nhiïìu thïë hïå. Hêåu quaã laâ sûåhöî trúå gia àònh daânh cho caác thïë hïångûúâi cao tuöíi trûúác àêy seä suy giaãmnhanh choáng, do àoá goáp phêìn laâmtùng caác vêën àïì kinh tïë xaä höåi, laâm nïëpsöëng cuãa ngûúâi cao tuöíi ngaây caâng xêëuài, aáp lûåc xaä höåi àöëi vúái nhûäng thaânhviïn trong gia àònh chuyïín ra vuâng àöthõ caâng nùång nïì hún.

Cuöëi cuâng, thûåc sûå laâ chûa coá cöngtrònh nghiïn cûáu naâo vïì nhu cêìu nûúáccuãa ngûúâi giaâ vaâ möëi quan hïå qua laåigiûäa ngûúâi giaâ vúái nûúác vïì khña caånhkinh tïë, xaä höåi, vùn hoaá. Khöng möåt töíchûác naâo úã Chêu AÁ tiïën haânh nghiïncûáu nghiïm tuác caác vêën àïì naây, nhûängvêën àïì cêìn phaãi àûúåc nghiïn cûáu kyälûúäng trong tûúng lai.

19

B�m n��c � Tha�nh��, C��ng hoa� Nhndn Trung Hoa

Söë ngûúâi 65 tuöíitrúã lïn (triïåu ngûúâi)

ÀN AÁ

ÊËn Àöå

Nam AÁ

Trung Quöëc

Àöng AÁ

Ghi chu�: Nam A� tr�� n �� va� ��ng A� tr�� Trung Qu��cNgu� n: Vari, O. 2007, Ngu� n n��c va� pha�t tri��n � Chu A� �ang thay ��i

H�nh 4: S� ng��i cao tu�i �ang t�ng l�n � ch�u A�


S� bi��n ��i kh� h�uNgaây nay, dû luêån röång raäi thûâa

nhêån rùçng khñ hêåu toaân cêìu àang thayàöíi. Àiïìu naây laâm gia tùng tònh traångkhöng chùæc chùæn cho quaá trònh lêåp kïëhoaåch vaâ quaãn lyá nguöìn nûúác búãi vòkhoá coá thïí quaãn lyá caác dûå aán nûúác möåtcaách hiïåu quaã khi khöng coá thöng tinthñch húåp vïì sûå phên böí lûúång mûa vaâmö hònh nhiïåt àöå coá thïí xêíy ra trongtûúng lai. Vúái trònh àöå kiïën thûác hiïånnay, thêåm chñ khöng thïí dûå baáo vúái bêëtkyâ mûác àöå àaáng tin cêåy naâo vïì sûå thayàöíi trung bònh haâng nùm cuãa lûúångmûa vaâ nhiïåt àöå cho möåt nûúác, noái gòtúái tûâng vuâng cuå thïí àïí phuåc vuå muåcàñch lêåp kïë hoaåch. Hún nûäa, àïí phuåcvuå cho viïåc lêåp kïë hoaåch vaâ quaãn lyánûúác, sûå thay àöíi trung bònh haâng nùmvïì lûúång mûa vaâ nhiïåt àöå trïn möåtnûúác, hay möåt vuâng röång, ngay nhû coáthïí dûå baáo möåt caách tûúng àöëi àaáng tincêåy, coá thïí chó sûã duång àûúåc rêët ñt. Tiïëcrùçng giúâ àêy vêîn chûa thïí dûå baáo àûúåcnhûäng thay àöíi vô mö vïì caác thöng söëkhñ hêåu trong tûúng lai.

Àiïìu cêìn thiïët cho viïåc quaãn lyá nûúácmöåt caách hiïåu quaã vaâ lêu daâi khöngphaãi laâ caác thöng tin khñ hêåu trung bònhhaâng nùm maâ laâ nhûäng biïën àöíi trongcaác nùm. Àún giaãn laâ trònh àöå kiïënthûác hiïån nay chûa àuã àïí àûa ra caác

dûå baáo nhû vêåy.Têët nhiïn àêy laâ möåt vêën àïì toaân

cêìu chûá khöng chó riïng cuãa Chêu AÁ.Tuy nhiïn, vêën àïì coân phûác taåp húncho caác nûúác Chêu AÁ khñ hêåu gioá muâa,núi maâ phêìn lúán lûúång mûa haâng nùmdiïîn ra trong voâng 60 àïën 100 giúâ, mùåcduâ khöng phaãi laâ trong möåt thúâi gianliïn tuåc. Khoá coá thïí dûå baáo mö hònhlûúång mûa naây coá thïí thay àöíi thïë naâotrong söë giúâ ñt oãi vúái lûúång mûa haângnùm lúán nhû vêåy, vaâ lûúång nûúác mûanaây phaãi àûúåc tñch trûä húåp lyá àïí duângcho nhiïìu muåc àñch trong suöët caã nùm,vaâ nhiïìu nùm, nhêët laâ trong thúâi gianxêíy ra haån haán keáo daâi.

Hiïån nay moåi ngûúâi nhêët trñ rùçng sûåbiïën àöíi khñ hêåu coá thïí seä tùng thïmtêìn suêët caác hiïån tûúång thiïn tainghiïm troång nhû haån haán vaâ luä luåt.Nïëu vêåy, haå têìng cú súã vaâ caách thûácquaãn lyá nguöìn nûúác trong tûúng laiphaãi rêët vûäng chùæc vaâ linh hoaåt. Vïì mùåtkyä thuêåt vaâ kinh tïë, viïåc tùng cûúângsûác maånh vaâ tñnh linh hoaåt naây khöngdïî daâng nïëu khöng tùng cûúâng trònhàöå kiïën thûác hiïån nay cuãa chuáng ta.Àiïìu naây coá veã chûa xêíy ra trongmûúâi hay thêåm chñ hai mûúi nùm túái vòsûå phûác taåp cuãa caác quy trònh khñ hêåumaâ chuáng ta chûa hiïíu àêìy àuã. Xêydûång tñnh linh hoaåt vaâ sûác maånh trongviïåc thiïët kïë, thi cöng vaâ duy tu cú súãhaå têìng nûúác cuäng àoâi hoãi chi phñ taâichñnh cao hún, maâ àiïìu naây coá thïí gêythïm cùng thùèng cho möåt söë nûúác.

Vò vêåy, sûå thay àöíi khñ hêåu coá thïí seämang laåi ruãi ro vaâ mûác àöå khöng chùæcchùæn cao hún maâ ngaânh nûúác khöngthïí xûã lyá möåt caách tûå tin, ñt nhêët laâtrong thúâi gian ngùæn haån. Nïëu cûá chorùçng caác biïën àöång khñ hêåu laâ “bònhthûúâng” vúái nhûäng thay àöíi mö hònhkhñ hêåu coá thïí dûå baáo àûúåc seä laâm choviïåc lêåp kïë hoaåch vaâ quaãn lyá taâinguyïn nûúác möåt caách hûäu hiïåu giaiàoaån sau 2025 caâng phûác taåp vaâ khoákhùn hún nhiïìu. Khña caånh naây cêìn

20

��p n��c si�u l��n haygo�i la� ��p n��c FVR �

mi� n trung Lu-zon ��ccung c�� b��ng tu�i ca�t

Sûå biïën àöíi khñhêåu coá thïí seätùng thïm têìnsuêët caác hiïån

tûúång thiïn tainghiïm troångnhû haån haán

vaâ luä luåt. Nïëuvêåy, haå têìng cú

súã vaâ caáchthûác quaãn lyánguöìn nûúác

phaãi rêët vûängchùæc vaâ linh

hoaåt. Viïåc tùngcûúâng sûác

maånh vaâ tñnhlinh hoaåt naây

khöng dïî daângnïëu khöngtùng cûúâng

trònh àöå kiïënthûác hiïån naycuãa chuáng ta


àûúåc quan têm khêín cêëp vaâ àoâi hoãi caácchuyïn gia chuyïn ngaânh nûúác, caácchuyïn gia khñ hêåu hoåc, nhêët laâ úã caácnûúác Chêu AÁ khñ hêåu gioá muâa, phaãiàêíy maånh cöng taác nghiïn cûáu, nïëumuöën traánh àûúåc nhûäng cùng thùèngnghiïm troång vïì taâi nguyïn nûúác trongtûúng lai.

Cng ngh�Cuäng nhû thay àöíi khñ hêåu, sûå phaát

triïín cöng nghïå coá thïí mang laåi nhûängyïëu töë khöng chùæc chùæn khaác trongcaách thûác vaâ qui trònh quaãn lyá nûúác.Tuy nhiïn, khaác vúái biïën àöíi khñ hêåu,nhûäng phaát triïín cöng nghïå coá thïí seämang laåi nhûäng àiïìu ngaåc nhiïn tñchcûåc trong nhiïìu mùåt cuãa cöng taác phaáttriïín vaâ quaãn lyá nûúác.

Cuöåc caách maång thöng tin vaâ truyïìnthöng àaä coá taác àöång cú baãn túái taâinguyïn nûúác. Viïåc quaãn lyá vaâ phêntñch nhûäng dûä liïåu liïn quan àïën nûúácàaä trúã thaânh caác qui trònh àún giaãn húnrêët nhiïìu vaâ hiïåu quaã kinh tïë cao húnbao giúâ hïët trong lõch sûã loaâi ngûúâi.Viïåc lûu giûä, truy cêåp vaâ trao àöíi thöngtin àûúåc caãi thiïån maånh meä trongnhûäng nùm gêìn àêy. Viïåc chuyïín giaokiïën thûác Nam - Nam, múái ra àúâi caáchàêy 25 nùm, àaä trûúãng thaânh nhúânhûäng caãi tiïën phi thûúâng trong quaãnlyá thöng tin vaâ chi phñ giaãm nhû vuäbaäo. Trong tûúng lai, nhûäng phaát triïínnaây coá thïí tiïën xa hún nûäa.

Möåt lônh vûåc khaác seä coá taác àöånglúán àïën mö hònh sûã duång nûúác laâ tiïënböå trong cöng nghïå sinh hoåc. Nhûängtiïën böå naây seä goáp phêìn vaâo viïåc phaáttriïín caác giöëng cêy tröìng coá sûác àïìkhaáng sêu bïånh vaâ chõu haån, cuäng nhûcaác loaåi cêy coá thïí tröìng úã núi chêëtlûúång nûúác thêëp, nhû nûúác mùån. Kïëtquaã cuãa nhûäng phaát triïín naây coá thïí laâcêy tröìng phaát triïín vúái lûúång nûúác ñthún, vaâ vúái caã nûúác chêët lûúång thêëp.

Cöng nghïå sinh hoåc coá thïí höî trúåbùçng nhiïìu caách. Vñ duå, möåt giöëng luáa

múái àang àûúåc thûã nghiïåm coá thïí söëng3-4 tuêìn dûúái nûúác. Möîi nùm, haângtrùm ngaân têën luáa giöëng bõ mêët úã ChêuAÁ do bõ ngêåp uáng lêu ngaây. Caác loaåigiöëng múái naây coá thïí chõu àûúåc hêìuhïët caác loaåi uáng luåt.

Tûúng tûå nhû vêåy, cöng nghïå sinhhoåc cuäng àaåt àûúåc nhûäng tiïën böånhanh choáng trong lônh vûåc xûã lyá nûúácthaãi. Rêët coá thïí seä coá nhûäng tiïën böå lúánhún vaâ caác bûúác àöåt phaá trong caác lônhvûåc naây trong mêëy thêåp kyã túái. Nhûängyïëu töë naây coá thïí taác àöång sêu sùæc àïënchêët lûúång cöng taác quaãn lyá taâi nguyïnnûúác, hiïån àaä trúã thaânh vêën àïì rêëtnghiïm troång úã hêìu hïët caác nûúác àangphaát triïín úã Chêu AÁ.

Möåt lônh vûåc khaác àaåt àûúåc nhûängtiïën böå àaáng kïí trong thêåp kyã qua laâcöng nghïå maâng loåc. Vúái thïë hïå maângloåc múái vaâ caách thûác quaãn lyá àûúåc caãitiïën, trong thêåp kyã qua, chi phñ loåcnûúác àaä giaãm tûâ 1,50 àö la xuöëngchûâng 0.50 àö la möåt meát khöëi. Vò

21

Trong möåtChêu AÁ àangthay àöíi nhanhchoáng, nhûängvêën àïì vïì taâinguyïn nûúáccuãa ngaây maikhöng thïí xaácàõnh àûúåc,àûâng noái laâgiaãi quyïëtàûúåc, bùçngkiïën thûác cuãangaây höm nayvaâ kinhnghiïåm cuãangaây höm qua.Cêìn phaãi coá tûduy múái hoaântoaân àïí xaácàõnh vaâ giaãiquyïët caác vêënàïì vïì cêëpnûúác vaâ caácvêën àïì liïnquan cuãatûúng lai

Bao d��ng ma�y x� ly� n��c � Ma-ni-la


phêìn lúán dên söë Chêu AÁ söëng caách búâbiïín trong phaåm võ 100 km, viïåc cungcêëp nûúác saåch cho nhu cêìu sinh hoaåt,thûúng nghiïåp vaâ cöng nghiïåp khöngcoân bõ haån chïë.

Ngaânh nûúác noái chung chûa thêëyhïët àûúåc taác àöång cuãa nhûäng tiïën böåcöng nghïå, maâ nhûäng tiïën böå naây coáthïí seä taác àöång lúán túái mö hònh sûãduång nûúác vaâ nhu cêìu nûúác. Tuynhiïn, ngay khi coá cöng nghïå múái vaâhiïåu quaã vïì chi phñ, cêìn phaãi xêy dûångnùng lûåc quaãn lyá cuãa nhaâ nûúác àöëi vúáicaác cöng nghïå àoá möåt caách thñch húåp.Mùåc duâ ngûúâi ta àaä noái rêët nhiïìu vïìvêën àïì naây, nhûng úã hêìu hïët caác nûúácChêu AÁ, viïåc tùng cûúâng nùng lûåc quaãnlyá caác nguöìn taâi nguyïn nûúác trongnhûäng nùm sùæp túái vêîn chûa àûúåc quantêm àêìy àuã. Trong böëi caãnh Chêu AÁàang thay àöíi nhanh choáng, cêìn phaãinhêån thêëy rùçng, caác vêën àïì vïì taâinguyïn nûúác cuãa ngaây mai khöng thïíàûúåc nhêån biïët, àûâng noái túái giaãi quyïët,bùçng kiïën thûác cuãa ngaây höm nay vaâkinh nghiïåm cuãa ngaây höm qua. Cêìn

phaãi coá tû duy múái àïí nhêån biïët vaâ giaãiquyïët caác vêën àïì vïì taâi nguyïn nûúác,àiïìu àoá àoâi hoãi phaãi coá sûå quan têm tolúán vaâ àêìu tû hún nûäa cho cöng taáctùng cûúâng nùng lûåc.

Têët caã caác xu hûúáng hiïån taåi vaâ coáthïí caã tûúng lai àïìu cho thêëy rùçng seäcoá nhiïìu cú höåi to lúán àïí giaãi quyïëtcaác vêën àïì taâi nguyïn nûúác trongtûúng lai úã têët caã caác nûúác Chêu AÁ.Àöìng thúâi cuäng seä xuêët hiïån nhûänghaån chïë múái phaãi vûúåt qua. Cú höåi vaâhaån chïë coá thïí khaác nhau giûäa caácnûúác, thêåm chñ trong möåt nûúác. Tûúngtûå nhû vêåy, caác giaãi phaáp coá thïí àuángcho tûâng núi cuå thïí, nhû àûúåc minhhoåa trong Höåp söë 5. Nhûäng nûúác ChêuAÁ têåp trung tòm toâi vaâ thûåc hiïån caác giaãiphaáp cho caác vêën àïì taâi nguyïn nûúácmaâ hoå coá thïí gùåp phaãi trong tûúng laiseä àaåt àûúåc nhûäng tiïën böå àaáng kïítrong cöng taác quaãn lyá taâi nguyïnnûúác. Nûúác seä khöng coân laâ trúã lûåc àöëivúái viïåc thuác àêíy phaát triïín kinh tïë vaâgiaãm ngheâo cuãa nhûäng nûúác naây.

22

Hp 5: Nh��ng gia i pha�p v�� ta�i nguy�n n��c � mt s� n�i tai Cng hoa� Nh�n d�nTrung Hoa.

� �� B��c Kinh, m��t khu nha� � 30.000 me�t vu�ng co� h�� th��ng ta�i sinh n��c m�a �a� ��c xyd��ng �� giai quy��t v�n �� thi��u n��c

� �� tha�nh ph�� c�ng nghi��p ph�a Nam Thm Quy��n, ca�c quan ch��c �a� ��a ra ca�c bi��n pha�ps� du�ng n��c bi��n �� xa nha� v�� sinh va� giai quy��t na�n � nhi��m n��c.

� Ch�nh phu �ang xy d��ng m��t d�� a�n phn lu� ng si�u l��n t�� b��c t��i nam �� a n��c t��s�ng D��ng T� l�n s�ng Hoa�ng Ha� �ang b� he�p la�i �� giai quy��t v�n �� ha�n ha�n � ph�ab��c va� lu� lu�t � ph�a nam.

� �� tha�nh ph�� i nu�i Korla, n�i b� ba�o ca�t bao phu khoang 40 nga�y m��i n�m, thu��c t�nh TnC��ng, ch�nh quy� n ��a ph��ng �a� l��p ��t m��t h�� th��ng t��i n��c th�m th�u c�p n��c choh�n 3.000 hec-ta cy l�u ni�n �� giai quy��t v�n �� sa ma�c hoa�.

Ngu� n: Ngn ha�ng Pha�t tri��n Chu A�. D�� thao ca�c v�n �� ta�i nguy�n n��c tr�n pha�m vi qu��c qia.

Nh��ng hi��u bi��t su s��c m��i v� an ninh ta�i nguy�n n��c � Chu A�: III. Quan ly� ta�i nguy�n n��c �� th�

ûúác coá nhiïìu cöng duång vaâ viïåcquaãn lyá noá sao cho hiïåu quaã liïn

quan àïën möåt loaåt vêën àïì, bao göìmhêìu hïët caác khu vûåc phaát triïín vaâ caácngaânh. Do vêåy, khöng thïí goái goån moåikhña caånh liïn quan àïën quaãn lyá taâinguyïn nûúác trong möåt baãn baáo caáoAWDO. Thïm vaâo àoá, nhû àaä àïì cêåp úãtrïn, Chêu AÁ laâ möåt chêu luåc khöngàöìng nhêët vaâ nhiïìu vêën àïì àûúåc ûutiïn quan têm úã nûúác naây laåi khöngàûúåc nûúác khaác chuá troång. Vò vêåy,troång têm cuãa baáo caáo AWDO söë àêìutiïn naây laâ vêën àïì quaãn lyá nûúác àö thõ.Nguyïn nhên laâ do têët caã caác nûúácChêu AÁ àïìu ûu tiïn haâng àêìu cho viïåcsûã duång nûúác trong sinh hoaåt. Vúái töëcàöå àö thõ hoaá àang gia tùng cuãa chêuluåc, viïåc quaãn lyá toaân böå chu kyâ lûuchuyïín sinh thaái cuãa nûúác vuâng àö thõàaä dêìn trúã thaânh möåt vêën àïì àûúåc ûutiïn. Thïm vaâo àoá, quaãn lyá nûúác àö thõhiïån àang chiïëm möåt phêìn àaáng kïítrong danh muåc cho vay núå cuãa Ngênhaâng Phaát triïín Chêu AÁ (ADB) daânhcho ngaânh taâi nguyïn nûúác. Caác vêën àïìliïn quan khaác, kïí caã quaãn lyá nûúácnöng thön, seä àûúåc àïì cêåp trong baáocaáo AWDO nhûäng söë tiïëp theo.

Quaãn lyá taâi nguyïn nûúác àö thõ baogöìm ba dõch vuå nïìn taãng coá liïn quanmêåt thiïët vúái nhau. Trûúác tiïn laâ viïåccung cêëp cho caác höå tiïu duâng nûúác

saåch, coá thïí uöëng ngay maâ khöng cêìnqua xûã lyá gò thïm. Thûá hai laâ viïåc thuhöìi nûúác thaãi sinh hoaåt vaâ cöng nghiïåpàïí xûã lyá vaâ loaåi boã an toaân vaâ khöngaãnh hûúãng àïën möi trûúâng. Thûá ba laâviïåc lûu thoaát hiïåu quaã nûúác ngêåpàoång do uáng luåt, àùåc biïåt laâ trong muâamûa. Thöng thûúâng chó coá dõch vuå àêìutiïn, cung cêëp nûúác sinh hoaåt, laâ àûúåcchuá troång, coân hai dõch vuå kia chûaàûúåc quan têm àuáng mûác. Thïm vaâoàoá, ngay caã vúái dõch vuå àêìu, ngûúâi tathûúâng chó quan têm àïën söë lûúångnûúác cung cêëp maâ sao nhaäng vêën àïìquaãn lyá chêët lûúång.

23

N

III. Qua n ly� ta�i nguy�nn��c � th�

C�u be� na�y �angth��ng th��c n��csa�ch l�y tr��c ti��p t��vo�i n��c c�ng c��ng� Phn�m P�nh,Cam-pu-chia.


Têìm quan troång cuãa viïåc cung cêëpnûúác saåch vaâ quaãn lyá nûúác thaãi àaäàûúåc dû luêån quöëc tïë quan têm sauHöåi nghõ vïì taâi nguyïn nûúác do Liïnhúåp quöëc töí chûác taåi Mar del Plata, AÁc-hen-ti-na thaáng 3 nùm 1977. Àêy laâ höåinghõ cêëp cao àêìu tiïn vaâ duy nhêët vïìtaâi nguyïn nûúác àaä tûâng àûúåc töí chûác.Trong höåi nghõ naây, thêåp kyã 80 cuãa thïëkyã trûúác àûúåc àïì nghõ laâ Thêåp kyã quöëctïë vïì cung cêëp nûúác vaâ vïå sinh, vúáimuåc tiïu àêìy tham voång laâ àïën cuöëinùm 1990 phaãi cung cêëp àûúåc nûúácsaåch vaâ dõch vuå vïå sinh cho moåi cûdên. Àïì aán naây sau àoá àaä àûúåc Àaåi höåiàöìng Liïn húåp quöëc nhêët trñ thöng qua.

Nay nhòn laåi, àïì aán naây mùåc duâ chûaàaåt àûúåc muåc tiïu àïì ra nhûng vêînàûúåc àaánh giaá laâ thaânh cöng àaáng kïí.Nhúâ sûå truyïìn baá röång raäi yá tûúãng cúbaãn cuãa noá maâ haâng trùm triïåu ngûúâiàaä nhanh choáng àûúåc duâng nûúác saåchvaâ dõch vuå vïå sinh, leä ra trong àiïìukiïån bònh thûúâng chûa thïí coá àûúåc.

Tiïëp àoá, Muåc tiïu Phaát triïín Thiïnniïn kyã (MDG) àaä bao göìm möåt phêìnmuåc tiïu cuãa àïì aán thêåp kyã cung cêëp

nûúác vaâ vïå sinh. Möåt trong nhûäng muåctiïu àoá laâ trong thúâi gian tûâ 1990 àïën2015 phaãi giaãm söë lûúång ngûúâi chûaàûúåc duâng nûúác saåch xuöëng möåt nûãa.Muåc tiïu nêng cêëp àiïìu kiïån vïå sinhkhöng àûúåc àûa vaâo MDG. Höåi nghõthûúång àónh Johannesburg nùm 2002àïì xuêët möåt muåc tiïu vïì dõch vuå vïåsinh tûúng ûáng, àoá laâ giaãm möåt nûãa söëngûúâi chûa àûúåc cung cêëp dõch vuå vïåsinh trong giai àoaån 1990-2015.

Caác töí chûác quöëc gia vaâ quöëc tïëhiïån àang khaá chuá troång àïën viïåc hoaânthaânh caác muåc tiïu do MDG àïì ra vïìcêëp nûúác saåch vaâ cuãa höåi nghõ Johan-nesburg vïì àaãm baão vïå sinh. Tuynhiïn, trong phêìn lúán nhûäng thaão luêånquöëc tïë nhûäng nùm gêìn àêy, troång têmchuã yïëu laâ àaåt àûúåc nhûäng muåc tiïuthiïn vïì söë lûúång; coân tiïu chñ thûåc sûåvaâ yá tûúãng chuã àaåo cuãa hai vêën àïì trïnñt àûúåc baân túái.

Khi yá tûúãng Thêåp kyã quöëc tïë vïìcung cêëp nûúác vaâ vïå sinh lêìn àêìu tiïnàûúåc àûa ra, muåc tiïu laâ moåi ngûúâi dênphaãi àûúåc cung cêëp nûúác saåch coá thïíuöëng àûúåc maâ khöng cêìn qua thïm xûãlyá. Tûúng tûå nhû thïë, muåc tiïu àaãmbaão vïå sinh, ñt nhêët laâ úã vuâng àö thõ,nhùæm túái viïåc nûúác thaãi sinh hoaåt seäàûúåc thu höìi vaâ xûã lyá thñch húåp àïí coáthïí loaåi boã möåt caách an toaân, khöngnguy haåi àïën möi trûúâng.

Trong nhûäng nùm tiïëp theo, yá tûúãngchuã àaåo àùçng sau nhûäng muåc tiïu naâybõ laäng quïn, vaâ troång têm chuyïín sangviïåc hoaân thaânh caác muåc tiïu thiïn vïìsöë lûúång. Vñ duå nhû vêën àïì chêët lûúångnûúác cung cêëp cho caác höå dên thaânhphöë chó àûúåc àïì cêåp möåt caách haån chïë.Troång têm baân luêån chuã yïëu laâ viïåccung cêëp àuã möåt khöëi lûúång nhêët àõnhnûúác sinh hoaåt maâ khöng cêìn biïët chêëtlûúång coá àuã saåch àïí uöëng hay khöng.Do vêåy, úã nhiïìu trung têm àö thõ ChêuAÁ, möîi höå gia àònh hoùåc möîi khu têåpthïí àoáng vai troâ möåt traåm cêëp nûúác thunhoã. Nûúác coá chêët lûúång nhiïìu loaåiàûúåc thu vaâ trûä trong caác bïí chûáa

24

K�nh n��c thai ��th� � Tha�i Lan


ngêìm, röìi búm lïn caác bïí phña trïn.Nûúác naây sau àoá àûúåc xûã lyá, coá khiàún giaãn chó qua maâng loåc, trûúác khiduâng. Trong khi caác traåm chñnh chó cêëpnûúác giaán àoaån (2 àïën 4 giúâ möîi ngaây),caác traåm nhoã úã höå tiïu duâng chuyïínchïë àöå cêëp nûúác 24/24, sau àoá tûå xûã lyárêët töën keám. Àêy chùæc chùæn khöng phaãilaâ yá tûúãng cuãa àïì aán thêåp kyã cung cêëpnûúác sinh hoaåt vaâ àaãm baão vïå sinh.

Tònh traång khöng bònh thûúâng naâycuäng xaãy ra vúái caã muåc tiïu àaãm baãovïå sinh. Hiïån thúâi, nûúác thaãi coá thïíàûúåc thu höìi tûâ caác vuâng àö thõ, nhûnggêìn nhû khöng àûúåc xûã lyá, hay chó xûãlyá phêìn naâo trûúác khi thaãi ra söng, höìhay biïín. Do vêåy, ö nhiïîm möi trûúângvaâ nhûäng vêën àïì vïì sûác khoeã chó taåmthúâi chuyïín tûâ vuâng àö thõ, núi nûúácthaãi phaát sinh, sang möåt àõa àiïím khaác,núi söë ngûúâi bõ aãnh hûúãng ñt hún. Doviïåc chuyïín vuâng naây maâ söng, höì vaâbiïín quanh caác khu àö thõ thuöåc caácnûúác àang phaát triïín Chêu AÁ hiïån àangbõ ö nhiïîm nghiïm troång. Àiïìu naây àaävaâ àang aãnh hûúãng rêët tiïu cûåc túái sûáckhoeã, xaä höåi, kinh tïë vaâ möi trûúâng.Nïëu tònh traång naây khöng àûúåc caãithiïån, trong voâng möåt hoùåc hai thêåp kyãnûäa, caác nûúác àang phaát triïín Chêu AÁcoá khaã nùng phaãi àöëi mùåt vúái möåt cuöåckhuãng hoaãng vïì quaãn lyá chêët lûúångnûúác nghiïm troång chûa tûâng coá tronglõch sûã. Vò vêåy, vêën àïì cûåc kyâ cêëp thiïëtlaâ caác cú súã xûã lyá nûúác thaãi phaãi àûúåcxêy dûång trïn diïån röång vaâ àûúåc baãotrò thñch húåp àïí coá thïí giaãi quyïët kõpthúâi vêën àïì ö nhiïîm nûúác.

Do lêåp trûúâng thiïëu chùåt cheä vïìcung cêëp nûúác saåch vaâ thiïëu quan têmàïën àiïìu kiïån vïå sinh, caác quöëc giaàang phaát triïín, trong àoá coá nhiïìunûúác Chêu AÁ, àang laâm nguy haåi tûúnglai cuãa chñnh mònh trong viïåc àaãm baãoan toaân taâi nguyïn nûúác. Nhûäng tûtûúãng trïn, kïí caã tñnh chêët cuãa caáccuöåc àaâm phaán quöëc tïë vïì chñnh saáchquaãn lyá taâi nguyïn nûúác, cêìn phaãi àûúåcsûãa àöíi àaáng kïí.

Hiïån traång khu vûåc Chêu AÁ cuängtûúng tûå nhû cuãa caác nûúác àang phaáttriïín coân laåi. Nghiïn cûáu do Trung têmThïë giúái Thûá ba vïì quaãn lyá taâi nguyïnnûúác tiïën haânh taåi Mï-hi-cö theo yïucêìu cuãa Ngên haâng Phaát triïín Liïn Myächo thêëy nïëu àaánh giaá tiïu chuêín àaãmbaão vïå sinh chó dûåa trïn viïåc xûã lyáthñch àaáng nûúác thaãi, thò àïën nùm 1990,chó coá 11% dên söë Chêu Myä La tinhàûúåc àaáp ûáng nhu cêìu. Chêu AÁ hiïån taåichûa coá nghiïn cûáu naâo tûúng tûå,nhûng con söë ûúác tñnh àöëi vúái caácnûúác àang phaát triïín Chêu AÁ coá khaãnùng cuäng tûúng àûúng nhû Myä Latinh. Nïëu duâng chiïën lûúåc tûúng tûå nhûMDG nhùçm àïì ra muåc tiïu vïì quaãn lyánûúác thaãi, thò caác nûúác àang phaát triïínChêu AÁ phaãi àaáp ûáng àûúåc nhu cêìu xûãlyá nûúác thaãi cho khoaãng 50 àïën 60%dên söë vaâo nùm 2015, tùng chûâng gêëpböën lêìn so vúái mûác àöå hiïån nay. Tuyàêy laâ möåt nhiïåm vuå khöng dïî daâng,nhûng noá phaãi laâ caái àñch thûåc sûå cêìnhûúáng túái cho Chêu AÁ.

Viïåc àaåt àûúåc muåc tiïu noái trïn coânàaáng giaá úã chöî: àêìu tû cho ngaânh quaãnlyá taâi nguyïn nûúác àöìng nghôa vúái àêìutû cho têët caã caác muåc tiïu cuãa MDG,chûá khöng chó riïng muåc tiïu söë 10 vaâmuåc tiïu vïì àaãm baão vïå sinh cuãa höåinghõ Johannesburg. Viïåc cung cêëp nûúácàuã tiïu chuêín vïå sinh seä nhanh choángcaãi thiïån sûác khoeã cuãa ngûúâi dên, giuáphoå coá thïm thúâi gian àïí hoåc têåp haynêng cao mûác söëng vúái bûäa ùn no vaâàuã chêët hún, cuäng nhû duy trò möåt löëisöëng laânh maånh hún. Àiïìu kiïån vïå sinhàûúåc caãi thiïån giuáp ngûúâi ngheâo traánhkhoãi nhûäng nguy cú vïì sûác khoeã vaâaãnh hûúãng cuãa tònh traång xuöëng cêëpmöi trûúâng tûå nhiïn cuäng nhû xaä höåi.Rêët dïî thêëy rùçng 1 àö la àêìu tû chongaânh quaãn lyá taâi nguyïn nûúác seä biïënthaânh lúåi ñch tûúng àûúng vúái 6 àö la.Tuy nhiïn, àa phêìn nhûäng ûúác tñnh vaâdûå baáo vïì lúåi ñch do caác dûå aán cêëpnûúác vaâ vïå sinh mang laåi chó boá heåp úãmöåt tiïu chñ thöng thûúâng nhêët - caãithiïån vïì sûác khoeã.

25

Tûúng laitrong lônh vûåccung cêëp dõchvuå taâi nguyïnnûúác cuãanhiïìu quöëcgia àang phaáttriïín seä trúãnïn bêëp bïnhtrong voângmöåt hoùåc haithêåp kyã túáinïëu viïåc àaãmbaão vïå sinhchó giúái haån úãmûác thu höìivaâ lûu chuyïínnûúác thaãichûa qua xûãlyá sang möåtvuâng khaác vaâdo àoá lêy önhiïîm sang caãcaác nguöìnnûúác saåch.


Ti��p c�n n��c sachKhöng ai coá thïí phuã nhêån rùçng têët

caã moåi ngûúâi àïìu cêìn àûúåc cung cêëpnûúác saåch coá thïí uöëng àûúåc vaâ nûúácthaãi phaãi àûúåc xûã lyá thñch àaáng. Viïåcngûúâi dên thiïëu möåt hoùåc caã hai dõchvuå naây seä gêy töín thêët vïì xaä höåi, kinhtïë vaâ möi trûúâng cuäng nhû nïìn kinh tïëquöëc gia noái chung. Vêën àïì chñnh úãàêy khöng phaãi laâ nhu cêìu sûã duångdõch vuå, vöën àaä àûúåc toaân thïë giúái thûâanhêån, maâ laâ laâm thïë naâo àïí coá thïícung ûáng cho têët caã moåi ngûúâi möåtcaách hiïåu quaã, cöng bùçng vaâ kõp thúâi.

ÚÃ nhiïìu nûúác àang phaát triïín ChêuAÁ, bao göìm hêìu hïët caác nûúác Nam AÁ,cú chïë phöí biïën laâ cêëp nûúác giaán àoaån.Tuy nhiïn, cú chïë naây keáo theo nhiïìuvêën àïì àûúåc biïët àïën röång raäi, vñ duånhû nûúác cung cêëp bõ ö nhiïîm, laängphñ xaãy ra úã têët caã cêëp àöå, thiïëu àûúângdêîn nûúác coá kñch thûúác àuã lúán (àöìngnghôa vúái viïåc chi phñ àêìu tû tùng cao)àïí coá thïí cêëp nûúác kõp thúâi, thiïëu àöìnghöì ào àaáng tin cêåy, tònh traång thamnhuäng traân lan, vaâ tònh traång mïåt moãicuãa dên ngheâo àö thõ khi ngaây ngaâyphaãi lo kiïëm cho àuã nûúác duâng.

ÚÃ hêìu hïët caác trung têm àö thõ lúán

Chêu AÁ, nhêët laâ nhûäng khu vûåc coá dênsöë tûâ möåt triïåu trúã lïn, viïåc cung cêëpliïn tuåc nûúác sinh hoaåt laâ àiïìu kiïån bùætbuöåc töëi thiïíu. Lyá do thöng thûúâng àûara àïí biïån minh cho viïåc nûúác chóàûúåc cung cêëp giaán àoaån laâ khöng àuãnûúác àïí cêëp liïn tuåc. Àaánh giaá sú böåcuäng àuã thêëy lyá do naây hoaân toaân thiïëucú súã khoa hoåc, thûåc tïë cuäng nhû kinhtïë. Chùèng haån nhû, nïëu nûúác àûúåc cêëpgiaán àoaån thò trong thúâi gian ngùæn nûúácàûúåc búm, hêìu hïët ngûúâi duâng àaä lêëyàuã nûúác, trûä trong bïí chûáa gia àònh àïícoá thïí chu cêëp liïn tuåc cho nhu cêìuhaâng ngaây. Nïëu nhû nûúác àûúåc cêëpliïn tuåc, thò lûúång nûúác tiïu thuå cuãa caáchöå gia àònh vêîn chó xêëp xó nhû vêåy, coáàiïìu hoå seä duâng daân traãi cho caã ngaây.Thïm vaâo àoá, úã nhiïìu àö thõ Chêu AÁ,trïn 50% lûúång nûúác àûúåc búm vaâo hïåthöëng khöng túái àûúåc ngûúâi tiïu duângdo roâ ró vaâ quaãn lyá keám. Ngoaâi ra, caáckhu vûåc àö thõ nhû Maleá hiïån nay àangcêëp nûúác theo chïë àöå liïn tuåc vúái möîihöå tiïu thuå trung bònh dûúái 10m3 nûúácmöåt thaáng. Trong khi àoá, caác àö thõChêu AÁ khaác coá lûúång nûúác cêëp chotiïu duâng nhiïìu gêëp hai, ba lêìn con söënaây maâ vêîn phaân naân rùçng hoå khöngcoá àuã nûúác àïí àaãm baão chïë àöå cêëpliïn tuåc!

Lyá do chñnh cuãa tònh traång khoá chêëpnhêån àûúåc naây laâ sai lïåch trong quaãn lyátrïn diïån röång caác traåm cêëp nûúác, dêîntúái viïåc caác cú súã naây vêån haânh rêëtthiïëu chuyïn nghiïåp. Àiïìu àoá dêîn túáitònh traång tham nhuäng gia tùng vaângûúâi dên chaán naãn vaâ trúã nïn thúâ ú,quen dêìn vúái viïåc phaãi chêëp nhêån mûácdõch vuå yïëu keám do caác cú súã naâycung cêëp.

��nh gia� n��cCoá nhiïìu lyá do dêîn àïën tònh traång

khoá chêëp nhêån nöíi hiïån nay. Coá leänguyïn nhên phöí biïën nhêët laâ tû tûúãngcho rùçng nûúác laâ möåt daång phuác lúåi xaähöåi vaâ do àoá cêìn phaãi àûúåc cung cêëpmiïîn phñ hay àûúåc bao cêëp phêìn lúán.

26

��ng ��ng d�nn��c m��i cho m��th�� gia ��nh nghe�o

� Vi��t Nam

Nguyïn nhênchuã yïëu cuãa

tònh traång yïëukeám traân lan

hiïån nay chñnhlaâ sai lïåch

trong quaãn lyácaác cú súã cêëp

nûúác trïn diïånröång, dêîn àïënviïåc caác cú súãnaây vêån haânh

möåt caách thiïëuchuyïn nghiïåp.


Tuy nhiïn, caác nghiïn cûáu hiïån naycho thêëy nïëu thiïëu chñnh saách àõnh giaánûúác àuáng mûác, tònh traång laäng phñ vaâhoaåt àöång thiïëu hiïåu quaã cuäng nhûchêët lûúång dõch vuå yïëu keám giaânh chocaã têìng lúáp giêìu vaâ ngheâo seä coân tiïëpdiïîn. Viïåc caác traåm cêëp nûúác thiïëunguöìn thu do cú chïë àõnh giaá khöngtöët seä dêîn túái hïå thöëng dêîn nûúác khöngàûúåc baão dûúäng tûã tïë, thiïëu vöën àêìu tûàïí nêng cêëp cöng nghïå, nêng cao khaãnùng quaãn lyá vaâ cung ûáng, múã röångmaång lûúái vaâ àaãm baão xûã lyá thñch ûángnûúác thaãi. Roä raâng laâ caái thúâi maâ nûúácsinh hoaåt àûúåc cung cêëp lêu daâi chomoåi cû dên möåt caách miïîn phñ hay vúáigiaá trúå cêëp rêët thêëp àaä qua röìi.

Àiïìu cêìn thiïët bêy giúâ chñnh laâ hïåquaã cuãa viïåc thay thïë hïå thöëng yïëukeám hiïån taåi bùçng möåt hïå thöëng hiïåuquaã hún. Möåt hïå thöëng maâ ngûúâi duângtraã tiïìn cho dõch vuå hoå sûã duång, ngûúâingheâo khöng coá khaã nùng seä àûúåc trúåcêëp, caác cú súã cung ûáng nûúác vaâ xûã lyánûúác thaãi möåt caách hiïåu quaã vaâ coátraách nhiïåm, chi phñ cung cêëp dõch vuåhoaân toaân do ngûúâi duâng àaãm nhiïåm,coân caác nguöìn quyä cöng seä àïí giaânhcho nhûäng muåc tiïu cöng ñch khaác.

Têët nhiïn àiïìu naây khöng coá nghôalaâ hiïån taåi chuáng ta àaä coá giaãi phaáp àêìyàuã vïì àõnh giaá nûúác àöëi vúái nhiïìu àöëitûúång ngûúâi duâng vaâ muåc àñch sûã duångnûúác khaác nhau. Chuáng ta cêìn nïu ravaâ coá cêu traã lúâi cho möåt söë cêu hoãikhoá. Vñ duå nhû, laâm thïë naâo àïí àaãmbaão rùçng ngûúâi ngheâo àûúåc cêëp àuãnûúác vaâ dõch vuå vïå sinh vúái giaá phaãichùng, trong khi nhûäng ngûúâi giaâu seäkhöng àûúåc hûúãng mûác giaá trúå cêëp?Laâm thïë naâo, do ai, vaâ thöng quanhûäng caách thûác naâo àïí coá thïí quaãn lyácaác dõch vuå trïn vaâ àaáp ûáng àöìng thúâivaâ öín àõnh caác muåc tiïu nhû chêëtlûúång dõch vuå àaáng tin cêåy, hiïåu quaãkinh tïë cao, sùén coá vúái moåi ngûúâiduâng, vaâ mang laåi giaá trõ phuác lúåi xaähöåi töëi àa? Chuáng ta cêìn mö hònh chñnhsaách töí chûác vaâ cú chïë quaãn lyá naâo àïí

coá thïí caãi thiïån àaáng kïí chêët lûúångcung ûáng hiïån taåi? Laâm thïë naâo àïí têëtcaã nhûäng yïu cêìu trïn àûúåc thoaã maännhanh choáng vaâ hiïåu quaã, maâ phûúngthûác thûåc hiïån phaãi àûúåc cöång àöìngnoái chung chêëp nhêån caã vïì phûúngdiïån chñnh trõ vaâ xaä höåi? Nhûäng cêu hoãinaây vaâ rêët nhiïìu vêën àïì tûúng tûå cêìnphaãi àûúåc àùåt ra vaâ tòm lúâi giaãi búãi têëtcaã caác cú súã cêëp thoaát nûúác, duâ nhaânûúác hay tû nhên, cuäng nhû caác cúquan quaãn lyá cuãa chñnh phuã coá liïnquan.

Àiïìu àang ngaây caâng trúã nïn roä raânglaâ seä khöng coá möåt giaãi phaáp “töët nhêët”chung cho têët caã caác nûúác Chêu AÁ.Àiïìu cêìn laâm laâ phaãi tòm ra möåt nhoámmö hònh “hoaåt àöång hiïåu quaã” tûâ caáctrung têm àö thõ Chêu AÁ àaä àaåt àûúåctiïën böå àaáng kïí trong viïåc cung cêëpnûúác saåch vaâ quaãn lyá nûúác thaãi nhûängnùm gêìn àêy. Nïëu coá àûúåc nhûäng möhònh nhû vêåy, keâm theo viïåc àaánh giaátiïu chuêín möi trûúâng thñch ûáng àïínhûäng mö hònh àoá coá thïí vêån haânh, thòcaác àö thõ Chêu AÁ àang cêìn möåt möhònh töët coá thïí choån ra mêîu thñch ûánghúåp nhêët. Mêîu àûúåc choån sau àoá cêìn

27

Ca�c �� ng h� �on��c “t��ng” � Manilacho phe�p h�� gia��nh � ca�c khu ��chu��t du�ng n��c v��ic� ch�� tra ti� n theoho�a ��n ti�u thu�

Khöng thïí tiïëptuåc tû tûúãnglêu nay laâcung cêëp nûúácsinh hoaåt cêìnthiïët túái moåingûúâi dênmiïîn phñ hoùåcvúái giaá trúå cêëprêët thêëp.


àûúåc caãi tiïën cho phuâ húåp vúái caác àiïìukiïån cuå thïí cuãa àõa phûúng.

H�p ta�c nha� n��c va� t� nh�nThaão luêån vïì khaã nùng tham gia cuãa

khu vûåc tû nhên vaâo lônh vûåc quaãn lyánûúác sinh hoaåt vaâ nûúác thaãi thûúâng trúãnïn quyïët liïåt vúái quan àiïím khöngkhoan nhûúång tûâ caã hai phe uãng höå vaâphaãn àöëi. Vêën àïì naây àaä àûúåc tranh caäirêët söi nöíi taåi caác Diïîn àaân Taâi nguyïnnûúác Thïë giúái lêìn thûá 2 taåi La - Haynùm 2000 vaâ lêìn thûá 3 taåi Nhêåt Baãnnùm 2003. Phe chöëng àöëi viïåc khu vûåctû nhên tham gia lêåp luêån maånh meä vaâlùåp ài lùåp laåi rùçng àõnh giaá nûúác chñnhlaâ “chòa khoaá” cuãa viïåc chuyïín giaomöåt dõch vuå cöng ñch thiïët yïëu sangcho khu vûåc tû nhên, núi seä kiïëm àûúåclúåi nhuêån khöng chñnh àaáng trïn àêìudên ngheâo. Taåi diïîn àaân La-Hay, nhiïìungûúâi cho rùçng möåt söë ñt töí húåp àaquöëc gia seä “nùæm quyïìn kiïím soaát”dõch vuå liïn quan túái taâi nguyïn nûúáctaåi caác àö thõ trïn thïë giúái. Caác cöng tynaây seä phaát triïín röång vaâ trúã nïn quyïìnlûåc túái mûác maâ caác cú quan quaãn lyácuãa chñnh phuã seä khöng coân khaã nùngkiïím soaát.

Túái nùm 2003, taåi diïîn àaân Taâinguyïn nûúác thïë giúái lêìn 3, chiïìuhûúáng tranh luêån àaä thay àöíi. Trongkhi taåi thúâi àiïím nùm 2000, möåt nhoámnhoã caác töí húåp àa quöëc gia àaä vûúncaánh tay cuãa mònh ra rêët nhanh choáng,thò chó chûa àêìy ba nùm sau, chñnhnhûäng cöng ty naây àang phaãi thu nhoãphaåm vi cuãa mònh laåi. Dûúái aáp lûåc cuãanhûäng moán núå lúán, nhûäng khoaãn löîàaáng kïí taåi caác àõa baân kinh doanh vaâgiaá cöí phiïëu giaãm maånh, phêìn lúánbuöåc phaãi cùæt giaãm kïët hoaåch múã röångsang caác nûúác àang phaát triïín.

Troång têm tranh luêån hiïån àang dêìnchuyïín theo chiïìu hûúáng tñch cûåc hún,chuá troång vaâo caác muåc tiïu theo àõnhhûúáng xaä höåi: cung cêëp nûúác saåch vaâxûã lyá nûúác thaãi röång raäi vaâ cöng bùçngvúái chi phñ phaãi chùng vaâ coá tñnh kinh

tïë. Phûúng tiïån àïí àaåt àiïìu àoá - nhû aiseä cung cêëp dõch vuå, vaâ cung cêëp thïënaâo - trúã nïn ñt quan troång hún, miïînlaâ àaåt àûúåc muåc tiïu àïì ra.

Vïì phûúng diïån naây, nhûäng àaâmphaán trûúác àêy àïìu ài chïåch khoãi vêënàïì chñnh. Hiïån taåi, chó coá khoaãng 5-7%(caác söë liïåu dûå tñnh thiïëu thöëng nhêët)dên söë toaân thïë giúái àang hûúãng dõchvuå cêëp thoaát nûúác tûâ khu vûåc tû nhên.Do vêåy, duâ trong bêët kyâ hoaân caãnhnaâo, cuäng khoá coá thïí àaåt àûúåc tó lïå15% dên söë toaân cêìu seä àûúåc phuåc vuåcuãa khu vûåc tû nhên vaâo nùm 2025. Dovêåy, nïëu ñt nhêët 85% dên söë toaân cêìuvêîn tiïëp tuåc hûúãng caác dõch vuå naây tûâchñnh phuã, thò troång têm thaão luêån chuãyïëu seä phaãi laâ laâm thïë naâo àïí caãi thiïånàaáng kïí caác dõch vuå do nhaâ nûúác cungcêëp trong nhûäng nùm túái.

Cêìn chuá yá rùçng hai trong söë nhûängnhaâ cung cêëp dõch vuå nûúác hiïåu quaãnhêët, Xinh-ga- po vaâ Tö-ky-ö, laâ quöëcdoanh. Traái laåi, möåt vaâi nhaâ cung cêëphoaåt àöång keám hiïåu quaã nhêët úã caácnûúác àang phaát triïín Chêu AÁ laåi laâ tûnhên. Ngoaâi ra, hoaåt àöång cuãa khu vûåctû nhên khöng phaãi luác naâo cuäng töëthún nhaâ nûúác. Möåt söë àõa baân giao chotû nhên quaãn lyá àaä thaânh cöng, nhûngmöåt söë khaác thò laåi khöng. Ngay caã kïëtquaã trong nöåi böå möåt nûúác cuäng khöngàöìng àïìu (vñ duå úã Ma-röëc, àõa baân dotû nhên quaãn lyá taåi Ca-sa-blan-ca àûúåccoi laâ thaânh cöng, coân úã Ra-bat thòkhöng), vaâ àöi khi, thêåm chñ trongcuâng möåt khu vûåc àö thõ lúán (khu vûåctû nhên quaãn lyá chó hiïåu quaã vúái möåtnûãa thaânh phöë Ma-ni-la, coân nûãa kia thòkhöng), hoùåc thiïëu öín àõnh lêu daâi(möåt khu vûåc do tû nhên quaãn lyá úãBuï-nöët Ai-reát chó hoaåt àöång hiïåu quaãtrong thúâi gian àêìu).

Coá hai yïëu töë múái àaáng lûu yá. Trûúáchïët laâ sûå ra àúâi cuãa caác cöng ty tû nhênmúái úã Chêu AÁ nhûng àaä tñch luyä àuãkinh nghiïåm, khaã nùng kyä thuêåt vaâ taâichñnh àïí coá thïí àaãm nhêån viïåc quaãn lyácaác àõa baân chuyïín nhûúång trong nöåi

28

böå chêu luåc vaâ sau àoá, coá thïí vûún rangoaâi khu vûåc. Trong lônh vûåc cungcêëp àiïån nùng, möåt cöng ty Xinh-ga-pohiïån àang quaãn lyá dõch vuå cung cêëp taåiXñt-ni. Coá khaã nùng caác cöng ty tû nhênvaâ caác liïn doanh nhaâ nûúác-tû nhên úãcaác nûúác Chêu AÁ, àùåc biïåt laâ ÊËn Àöå,Phi-lñp-pin vaâ Xinh-ga-po, seä hoaåt àöångngaây caâng maånh hún trong thêåp kyã túái.

Yïëu töë thûá hai laâ xu hûúáng thuïnhên lûåc bïn ngoaâi cho nhûäng hoaåtàöång vaâ dõch vuå cuå thïí maâ khu vûåc tûnhên àõa phûúng coá thïí laâm töët húnnhaâ nûúác. Àiïìu naây coá thïí thûåc hiïåntrong möåt söë lônh vûåc nhû cöng nghïåthöng tin, kiïím tra àöìng höì ào vaâ thuphñ, phaát hiïån vaâ sûãa chûäa roâ ró, quaãnlyá phûúng tiïån v.v... Caác cú quan chñnhphuã nhû Ban quaãn lyá dõch vuå cöngcöång Xinh-ga-po vaâ Ban Cêëp thoaátnûúác quöëc gia Sri-Lan-ka àaä thûåc hiïånthuï ngoaâi vaâ àaåt àûúåc nhûäng kïët quaãhai bïn cuâng coá lúåi.

Trong tûúng lai, viïåc cêìn thiïët laâtùng cûúâng húåp taác giûäa khu vûåc nhaânûúác, tû nhên vaâ cöång àöìng xaä höåi àïícoá thïí tòm ra möåt giaãi phaáp töët, àûúåctêët caã caác bïn chêëp thuêån, cho vuâng àöthõ coá liïn quan. Muåc tiïu chñnh seä laâcung cêëp liïn tuåc nûúác saåch vaâ xûã lyáthñch àaáng nûúác thaãi cho moåi ngûúâidên möåt caách hiïåu quaã, cöng bùçng vaâkõp thúâi. Viïåc quyïët àõnh nïn laâm thïënaâo vaâ giao cho ai laâ quyïìn tûå chuã cuãaàö thõ, traánh can thiïåp bïn ngoaâi hayaãnh hûúãng cuãa nhûäng àõnh kiïën baãothuã.

Qua n ly� n��c tha iNhòn chung, vêën àïì quaãn lyá nûúác

thaãi úã caác nûúác àang phaát triïín Chêu AÁñt àûúåc ûu tiïn quan têm hún nhiïìu sovúái cung ûáng nûúác sinh hoaåt. Thïmvaâo àoá, úã hêìu hïët caác núi coá chuá yá túáiquaãn lyá nûúác thaãi, troång têm chuã yïëu laâthu höìi nûúác thaãi tûâ caác khu àö thõ àïíloaåi boã úã möåt núi khaác maâ chó xûã lyá súsaâi hoùåc thêåm chñ khöng hïì qua xûã lyá.Nïëu lûúång nûúác cung cêëp túái àö thõ

ngaây möåt tùng nhûng cöng àoaån thuhöìi, xûã lyá vaâ loaåi boã nûúác thaãi laåikhöng àûúåc phaát triïín tûúng ûáng thòchêët lûúång nûúác noái chung seä xuöëngcêëp möåt caách roä rïåt.

Möåt khoá khùn lúán maâ caác nûúácChêu AÁ àang phaãi àöëi mùåt laâ quaãn lyánûúác thaãi úã caác khu öí chuöåt vaâ ngoaåi vithaânh phöë. ÚÃ nhûäng núi khöng coá nhaâvïå sinh caá nhên hay cöng cöång, viïåcphoáng uïë bûâa baäi dêîn túái nhûäng vêënàïì vïì sûác khoeã, xaä höåi vaâ möi trûúâng.Noá coân haå thêëp phêím giaá cuãa conngûúâi, nhêët laâ àöëi vúái phuå nûä, ngûúâicao tuöíi vaâ ngûúâi bïånh. Mùåc duâ viïåckiïím soaát tònh traång phoáng uïë bûâa baäi

úã nhûäng khu vûåc trïn àang ngaây caângàûúåc chuá troång, nhûng vêîn coân rêëtnhiïìu vêën àïì cêìn giaãi quyïët, bao göìmkhöng chó viïåc múã röång vaâ duy trò lêudaâi hïå thöëng nhaâ xñ àuã tiïu chuêín vïåsinh, maâ coân caã quy trònh thu höìi vaâloaåi boã nûúác thaãi sinh hoaåt. Viïåc chóàún thuêìn xêy dûång nhaâ vïå sinh, vöënàaä àûúåc caãi thiïån vïì cú baãn, laâ chûaàuã; noá phaãi àûúåc coi laâ möåt böå phêånkhöng thïí taách rúâi trong chñnh saáchquaãn lyá nûúác thaãi hiïån haânh. Àêy laâlônh vûåc maâ cêìn coá caãi tiïën àaáng kïí úãcaác nûúác àang phaát triïín Chêu AÁ.

Ca i tao cng tr�nh c��p n��c va�n��c tha i � th�

Möåt phêìn lúán nöåi dung thaão luêån

29

Ki��m tra l�ul��ng n��c �qu�n Simao, t�nhVn Nam, C��nghoa� nhn dnTrung Hoa.



trong nhûäng thêåp niïn gêìn àêy laâ viïåcxêy dûång vaâ vêån haânh haå têìng cú súãmúái phuåc vuå cho cêëp nûúác vaâ xûã lyánûúác thaãi. Roä raâng laâ vúái töëc àöå àö thõhoaá nhanh choáng, caác nûúác Chêu AÁcêìn àêíy maånh hún nûäa quaá trònh xêydûång vaâ baão trò caác cöng trònh múái.

Tuy nhiïn, coân möåt vêën àïì cêëp thiïëtnûäa maâ têët caã caác nhaâ laâm chñnh saách úãChêu AÁ phaãi chuá yá. Àoá laâ caãi taåo vaânêng cêëp caác cöng trònh cêëp nûúác vaânûúác thaãi àaä xêy dûång trûúác àêy. Möåtsöë cöng trònh coá tuöíi thoå trïn 50 nùm,khöng nhûäng àaä hïët giaá trõ kinh tïë maâcoân quaá nhoã àïí coá thïí àaáp ûáng mêåt àöådên söë gia tùng vaâ nhu cêìu sûã duångnûúác bònh quên ngaây caâng lúán.

Ngay caã úã Nhêåt Baãn, nhiïìu cöngtrònh cêëp thoaát nûúác àûúåc xêy dûång tûânhûäng thêåp kyã 50 vaâ 60 cuãa thïë kyãtrûúác cêìn phaãi àûúåc nhanh choáng thiïëtkïë laåi vaâ xêy múái nhùçm àaáp ûáng àûúåccaác tiïu chuêín xêy dûång hiïån thúâi vaâcaác yïu cêìu vïì thiïët kïë vaâ quy hoaåch.Àêìu tû vaâo haå têìng cêëp thoaát nûúác múáiúã Nhêåt Baãn bùæt àêìu giaãm sau nùm2000, vaâ hiïån con söë àoá coân thêëp húnso vúái söë lûúång cêìn cho viïåc caãi taåo laåi.Nïëu xu hûúáng naây tiïëp tuåc, ngaây caângcoá nhiïìu cöng trònh àang cêìn thay thïënhûng chûa àûúåc caãi taåo laåi. Hêåu quaãlaâ chuáng seä bõ boã mùåc cho xuöëng cêëpvaâ nhû vêåy, chi phñ sûãa chûäa trongtûúng seä cao hún nhiïìu, àöìng thúâi coáthïí gêy töín haåi vïì xaä höåi vaâ möi trûúângcuãa caác khu vûåc coá liïn quan.

Trong khi Nhêåt Baãn bùæt àêìu thûåc sûåbùæt tay vaâo caãi taåo nhûäng cöng trònhcuä, àa phêìn caác nûúác Chêu AÁ khaác coânchûa bùæt àêìu. Trïn thûåc tïë, rêët ñt quöëcgia àïì ra àûúåc nhûäng kïë hoaåch thûåc thinhùçm tön taåo laåi haå têìng cuä caã theokhu vûåc àõa lyá lêîn tuöíi thoå cöng trònh.Thêåm chñ hêìu hïët caác nûúác coân chûaàaánh giaá àûúåc mûác àöå nghiïm troångcuãa vêën àïì cuäng nhû viïåc hoå cêìn loaåihònh vöën àêìu tû vaâ nhûäng kyä nùngquaãn lyá, kyä thuêåt naâo àïí coá thïí caãi taåomöåt caách hiïåu quaã vaâ kõp thúâi. Àêy laâ

lônh vûåc àaáng àûúåc têët caã caác nûúácChêu AÁ quan têm hún nûäa trong tûúnglai.

Ch� s� m��c � ��y �u n��csinh hoat (IDWA) cho Ch�u A�

Chó söë phaát triïín nguöìn nhên lûåc(HDI) hiïån nay laâ chó söë àûúåc toaân thïëgiúái cöng nhêån àïí àaánh giaá mûác phaáttriïín chung cuãa möîi quöëc. Noá kïët húåpba chó söë àaánh giaá vïì sûác khoeã, giaáoduåc vaâ thu nhêåp bònh quên àêìu ngûúâi.Noá cho pheáp àaánh giaá nhûäng yïëu töëcêìn hoaân thiïån úã cêëp quöëc gia àöëi vúáiba nhên töë quan troång trong phaát triïínnguöìn nhên lûåc.

Thaânh cöng cuãa HDI àaä khñch lïå nöîlûåc phaát triïín möåt chó söë àaánh giaá mûácàöå àêìy àuã nûúác sinh hoaåt (IDWA). Chósöë naây àaä àûúåc aáp duång cho 23 nûúácthaânh viïn àang phaát triïín (DMC) cuãaADB vúái dên söë töíng cöång laâ 3.4 tóngûúâi (con söë ûúác tñnh nùm 2004),chiïëm gêìn 99% töíng dên söë cuãa têët caã44 nûúác àang phaát triïín thaânh viïn(xem Phuå luåc). Tuy nhiïn söë liïåu vïì 21nûúác thaânh viïn àang phaát triïín khaácthu thêåp tûâ caác nguöìn quöëc giavaâ/hoùåc quöëc tïë coân chûa àuã àïí coá thïíphaát triïín IDWA möåt caách toaân diïån.

Cêìn lûu yá rùçng caác giaá trõ cuãa IDWAnïu trong Phuå luåc chó laâ ûúác tñnh sú böå.Chûâng naâo coá thïm söë liïåu liïn quanàïën taâi nguyïn nûúác, àöìng thúâi chêëtlûúång vaâ àöå tin cêåy cuãa söë liïåu àûúåcnêng cao, thò IDWA seä trúã nïn hoaânthiïån hún. Hún nûäa, theo thúâi gian, cúsúã kyä thuêåt vaâ trñ tuïå cuãa chó söë seä caângàûúåc nêng cêëp nhúâ nhûäng tiïën böå múáivïì phûúng phaáp luêån. Thöng tin chitiïët vïì caách tñnh IDWA coá thïí tra cûáutrong CD-ROM gûãi keâm theo baáo caáoAWDO 2007.

IDWA coá böën thaânh phêìn quantroång: ûúác tñnh bònh quên àêìu ngûúâi vïìcaác nguöìn nûúác saåch nöåi sinh coá thïí taáisûã duång, mûác àöå sùén coá cuãa dõch vuå,khaã nùng mua nûúác, vaâ nhu cêìu sûãduång nûúác trïn bònh quên àêìu ngûúâi

30


àöëi vúái khu vûåc dên cû. Ngoaâi caác yïëutöë naây, coân coá chó söë àaánh giaá giaán tiïëpchêët lûúång nûúác sinh hoaåt. Sûå àaánh giaágiaán tiïëp naây laâ do thiïëu dûä liïåu àaángtin cêåy vïì chêët lûúång nûúác cuãa hêìu hïëtcaác nûúác thaânh viïn àang phaát triïín.Chó söë àaánh giaá giaán tiïëp chêët lûúångnûúác sinh hoaåt laâ tó lïå tûã vong do tiïuchaãy trïn 100,000 dên söë trong nùm2000.

Cêìn lûu yá rùçng IDWA phiïn baãnhiïån taåi chûa phaãi laâ chó söë àaáng tincêåy cho viïåc xïëp haång caác nûúác vïì khaãnùng cung cêëp lêu daâi nûúác sinh hoaåtsaåch. Do vêåy khöng nïn duâng chó söënaây àïí so saánh giûäa caác nûúác.

Tuy vêåy, phiïn baãn IDWA hiïån taåicoá khaã nùng àaánh giaá tònh hònh chungúã phaåm vi quöëc gia töët hún nhiïìu sovúái caác chó söë chó dûåa trïn söë liïåu vïìmûác àöå sùén coá cuãa dõch vuå. Trïn thûåctïë, möîi yïëu töë trong nùm thaânh phêìnkïí trïn àïìu coá thïí phaãn aánh möåt thöngtin coá ñch naâo àoá, tuyâ theo tònh hònh cuåthïí cuãa tûâng nûúác. IDWA coá thïí àûúåcduâng nhû möåt cöng cuå àaánh giaá, giaámsaát vaâ so saánh tûúng quan, höî trúå chocaác chñnh saách, chûúng trònh vaâ dûå aánphaát triïín. Vúái caác nhaâ laâm chñnh saáchquöëc gia vaâ caác töí chûác höî trúå nûúácngoaâi, noá coân coá thïí laâ cöng cuå giuáphoaåch àõnh àêìu tû vaâ caãi tiïën coá hiïåuquaã dõch vuå nûúác sinh hoaåt sao cho giaátrõ cuãa chó söë coá thïí nêng cao lïn mûáctöëi àa 100 àiïím.

IDWA coân coá thïí giuáp caác nûúác têåptrung vaâo muåc àñch gia tùng giaá trõ cuãamöåt hoùåc möåt vaâi chó söë thaânh phêìn.Chùèng haån nhû Pa-pua Niu-Ghi-nï coáàuã nguöìn nûúác saåch, nhûng laåi khöngàuã khaã nùng cung cêëp nûúác, vaâ do àoá,cêìn ûu tiïn cho vêën àïì naây. Tûúng tûåvêåy, Ma-lai-xi-a tuy coá ûu thïë hún sovúái Haân Quöëc vïì nguöìn nûúác vaâ mûácàöå sùén coá cuãa dõch vuå, nhûng HaânQuöëc laåi coá àuã nùng lûåc múã röång mûácàöå sùén coá ngay caã trong tònh traång chûacoá àuã nguöìn nûúác. Giaá trõ töíng thïí cuãa

IDWA cuãa ÊËn Àöå vaâ Trung Quöëc tuygêìn nhû giöëng hïåt, nhûng laåi coá khaácbiïåt roä rïåt úã möåt vaâi chó söë thaânh phêìn.Têìm quan troång cuãa mûác àöå sûã duångnûúác tûúng àöëi cao cuãa ÊËn Àöå bõ haånchïë, àùåc biïåt laâ do tònh traång chêëtlûúång nûúác cung cêëp coân thêëp. Höåp 6giaãi thñch taåi sao dõch vuå nûúác sinhhoaåt cuãa Xinh-ga-po coá chêët lûúång rêëtcao mùåc duâ nûúác naây khöng coá àuãnguöìn nûúác nöåi sinh.

Hiïån taåi, IDWA chó boá heåp úã phaåmvi nûúác sinh hoaåt; quaãn lyá nûúác thaãichûa àûúåc tñnh vaâo. Vïì lyá thuyïët,IDWA coá thïí àûúåc múã röång àïí baogöìm caã quaãn lyá nûúác thaãi nïëu coá thïmdûä liïåu vïì ñt nhêët hai chó söë böí sung.Hai chó söë naây coá thïí laâ mûác àöå sùén coácaác cú súã vïå sinh vaâ mûác àöå thu höìi,xûã lyá vaâ loaåi boã nûúác thaãi. Thêåt khöngmay laâ dûä liïåu daång naây hiïån chûa töìntaåi úã quy mö quöëc gia. Cuäng coá thïítñnh àïën viïåc phaát triïín möåt chó söë töínghúåp riïng cho quaãn lyá nûúác thaãi chûângnaâo söë liïåu vïì chêët lûúång nûúác sinhhoaåt úã caác nûúác thaânh viïn àang phaáttriïín àêìy àuã hún.

31

Hp 6: Tha�nh cng �a�ng k�� cu a Xinh-ga-po

M��c du�ng kh�ng �u ngu� n n��c n��i sinh (142 m3 tr�n b�nhqun � u ng��i trong n�m 2004, theo Ch� s�� Pha�t tri��n th�� gi��i2006), Xinh-ga-po �a� th��c hi��n r�t hi��u qua vi��c cung c�p n��csinh hoa�t ch�t l��ng cao cho ng��i dn. Ngoa�i ngu� n n��c nh�pngoa�i, qu��c gia na�y �a� kh�ng ch� th��c hi��n vi��c kh� m��n ma� quantro�ng h�n ca la� ta�o ra ��c loa�i n��c co� ch�t l��ng t��t, go�i la�NEWater (N��c M��i) nh�� tinh lo�c t�� n��c thai ta�i s� du�ng.

�� Xinh-ga-po, n��c ��c c�p li�n tu�c va� ng��i ta co� th�� u��ngth�!ng n��c l�y t�� vo�i. Qu��c gia na�y �a�t 100 �i��m cho 4 ch� s��tha�nh ph n cua IDWA (m��c �� s�"n co�, kha n�ng mua, m��c �� s�du�ng va� ch�t l��ng). Tuy nhi�n, do ch� s�� v� ngu� n n��c n��i sinhch� �a�t 42 �i��m, IDWA t��ng h��p t�� 5 tha�nh ph n ch� �a�t 88 �i��m,th�p h�n so v��i Malaixia va� Ha�n Qu��c (co� s�� i��m t��ng ��ng la� 92va� 90).

N��u kh�ng t�nh ch� s�� tha�nh ph n v� ngu� n n��c, IDWA cuaMalaixia va� Ha�n Qu��c la� 94 va� 97, th�p h�n so v��i m��c 100 �i��mcua Xinh-ga-po. S�� ch�nh l��ch na�y la� kho� tra�nh khoi ��i v��i b�t ky�ch� s�� t��ng h��p na�o va� la� nguy�n nhn ta�i sao IDWA ch� s� du�ngm��t s�� l��ng nho (5) ca�c ch� s�� tha�nh ph n quan tro�ng.


32

höng töìn taåi möåt giaãi phaáp chungduy nhêët cho viïåc àaãm baão an

toaân taâi nguyïn nûúác trong tûúng laicho têët caã caác nûúác thaânh viïn àangphaát triïín Chêu AÁ. Do àiïìu kiïån tûånhiïn, khñ tûúång, xaä höåi, kinh tïë, möitrûúâng vaâ töí chûác khaác biïåt vaâ coân docaác nûúác hay thêåm chñ caác vuâng thuöåccuâng möåt nûúác àang úã nhiïìu giai àoaånphaát triïín khaác nhau, nïn khöng thïí coámöåt giaãi phaáp chung cho têët caã. Chùènghaån nhû khu vûåc Caác àaão Thaái BònhDûúng, do diïån tñch laänh thöí nhoã vaânguöìn nûúác nöåi sinh thiïëu öín àõnh,phaãi àöëi mùåt vúái nhûäng khoá khùn vïì taâinguyïn nûúác tûúng àöëi khaác so vúái caácquöëc gia lúán hún, vaâ hoå àaä phaát triïínmöåt kïë hoaåch haânh àöång riïng cuãa khuvûåc (xem Höåp 7). Thïm vaâo àoá, do caácyïëu töë quöëc gia, khu vûåc vaâ toaân cêìuaãnh hûúãng àïën taâi nguyïn nûúác thayàöíi rêët nhanh choáng, cêìn phaãi tñnh caãyïëu töë thúâi gian trong giaãi phaáp: möåtgiaãi phaáp thñch húåp cho 10 nùm trûúácàêy coá thïí khöng coân thñch húåp sau 10nùm nûäa. Àiïìu àoá coá nghôa laâ caácchñnh saách vïì taâi nguyïn nûúác phaãiàûúåc cêåp nhêåt àõnh kyâ àïí phaãn aánhàuáng nhûäng yïu cêìu cêëp thúâi vaâ trongtûúng lai gêìn.

Trïn cú súã àaánh giaá hiïån thúâi vïìnguöìn nûúác, nhu cêìu duâng nûúác dûåkiïën trong tûúng lai, khaã nùng cöngnghïå, kiïën thûác vaâ kinh nghiïåm, chuángtöi coá thïí tûå tin dûå àoaán rùçng caác nûúácthaânh viïn àang phaát triïín Chêu AÁ seäkhöng phaãi lo súå vïì khaã nùng khuãnghoaãng trong tûúng lai do thiïëu nguöìnnûúác. Àoá laâ kïët luêån maâ ADB àaä àûa ratûâ 10 nùm trûúác vaâ hiïån khöng coá lyá dogò phaãi thay àöíi. Àiïìu quan troång laâcêìn hiïíu rùçng, nïëu boã qua nhûäng caãnhbaáo trïn lyá thuyïët vïì nguy cú àe doaåkhuãng hoaãng toaân cêìu vïì nûúác vaâ xungàöåt maånh meä do tònh traång thiïëu nûúácgia tùng, thò thûåc tïë laâ Chêu AÁ hiïån coáàuã hiïíu biïët, kinh nghiïåm vaâ khaã nùngcöng nghïå àïí giaãi quyïët moåi vêën àïì vïìtaâi nguyïn nûúác àang töìn taåi vaâ seä naãysinh. Tuy nhiïn, möåt vaâi nûúác thaânhviïn àang phaát triïín Chêu AÁ seä khoákhùn hún trong viïåc baão àaãm an toaântaâi nguyïn nûúác so vúái caác nûúác khaác.Àiïìu naây duâ sao vêîn laâ möåt thûåc tïëchung, khöng chó àuáng vúái ngaânh taâinguyïn nûúác, maâ coân cho têët caã caáclônh vûåc liïn quan àïën phaát triïín úãnhûäng nûúác naây.

Nïëu nhû nûúác thaânh viïn àang phaáttriïín Chêu AÁ naâo phaãi àöëi mùåt vúáikhuãng hoaãng taâi nguyïn nûúác trong

Nïëu nhû coá caácnûúác thaânh

viïn àang phaáttriïín Chêu AÁnaâo phaãi àöëi

mùåt vúái khuãnghoaãng vïì taâi

nguyïn nûúáctrong tûúng lai,nguyïn nhên seä

khöng phaãi laâdo thiïëu nûúác,maâ do cú chïë

quaãn lyá taâinguyïn nûúác

yïëu keám hoùåckhöng thñch

húåp, trong àoácoá caã caác yïëu

töë vïì thûåc tiïînquaãn lyá, cú cêëu

töí chûác vaâhoaân caãnh

chñnh trõ xaä höåi.

KIV. Ph��ng h��ng th�c hi�n

tûúng lai, nguyïn nhên seä khöng phaãilaâ do thiïëu nûúác, maâ laâ do cú chïë quaãnlyá nûúác yïëu keám hoùåc khöng phuâ húåp,caã trïn thûåc tiïîn quaãn lyá, cú cêëu töíchûác vaâ hoaân caãnh chñnh trõ xaä höåi maâhiïån taåi vöën àang cêìn phaãi àiïìu chónhrêët nhiïìu. Keáo daâi tònh traång hiïån nayseä chó laâm chêåm tiïën àöå nêng cêëp dõchvuå taâi nguyïn nûúác úã caác nûúác thaânhviïn àang phaát triïín Chêu AÁ. Xeát caã tólïå tùng dên söë dûå kiïën, xu hûúáng àöthõ hoaá àang tiïëp diïîn vaâ mûác tùngtrûúãng cuãa caác hoaåt àöång kinh tïë, àiïìunaây coân coá nghôa laâ ñt nhêët trong lônhvûåc taâi nguyïn nûúác, chó riïng àïí duytrò àûúåc nhõp àöå hiïån taåi cuäng àoâi hoãichuáng ta phaãi tiïën nhanh hún. Àêykhöng thïí laâ möåt giaãi phaáp maâ chuángta mong muöën hay coá thïí chêëp nhêån.

Cêìn coá nhûäng thay àöíi cú baãn vaâàaáng kïí vïì cung caách quaãn lyá taâinguyïn nûúác úã hêìu hïët caác nûúác thaânhviïn àang phaát triïín Chêu AÁ. Àaä coánhiïìu trûúâng húåp thaânh cöng trongviïåc caãi thiïån àaáng kïí khaã nùng quaãnlyá taâi nguyïn nûúác trong chêu luåc.Chùèng haån nhû Xinh-ga-po trong 30nùm qua àaä àaåt àûúåc nhûäng tiïën böåvûúåt bêåc vïì quaãn lyá nûúác dêîn túái quöëcgia naây hiïån nay àang coá hïå thöëngcung cêëp nûúác, xûã lyá nûúác thaãi vaâ hïåthöëng àûúâng öëng noái chung laâ möåttrong nhûäng hïå thöëng töët (nïëu khöngnoái laâ töët nhêët) trïn toaân thïë giúái.Trong giai àoaån àoá, Ban quaãn lyá Dõchvuå cöng cöång cuãa Xinh-ga-po àaä chiïëmàûúåc loâng tin cuãa dên chuáng nhúâ chêëtlûúång dõch vuå cao vaâ öín àõnh. Phêìn lúánnhûäng biïën chuyïín naây àaä àûúåc hoaânthaânh trong voâng khoaãng 20 nùm.

Tûúng tûå nhû vêåy, Cuåc Taâi nguyïnnûúác Phnöm Pïnh àaä tòm caách giaãm tó lïånûúác khöng quaãn lyá àûúåc tûâ khoaãng90% nùm 1993 xuöëng coân khoaãng 8%hiïån nay, duâ hoaân caãnh chñnh trõ, kinhtïë vaâ xaä höåi coá nhiïìu trúã ngaåi. Cuåc hiïånnay cêëp nûúác sinh hoaåt saåch theo chïëàöå liïn tuåc vaâ hoaåt àöång hoaân toaân àöåc

lêåp, tûå trõ vaâ tûå hoaåch toaán kinh doanh.Cuåc hoaân toaân khöng thuï ngoaâi tûâ khuvûåc tû nhên vaâ trong voâng 10 nùm àaächûáng minh àûúåc thaânh quaã gò coá thïíàaåt àûúåc nïëu coá möåt böå maáy laänh àaåotöët, àûúåc hêåu thuêîn chñnh trõ vaâ coá thïígiuáp caãi töí hoaân toaân cú chïë quaãn lyá.

Àïí caãi tiïën hoaåt àöång cuãa ngaânh taâinguyïn nûúác, àiïìu quan troång laâ phaãinghiïn cûáu kyä àïí tòm ra nhûäng baâi hoåcthaânh cöng tûâ khùæp chêu luåc vïì nhiïìuphûúng diïån nhû cêëp nûúác, xûã lyá nûúácthaãi, thuyã lúåi vaâ phaát triïín thuyã àiïån.Nhûäng thaânh cöng naây cêìn phaãi àûúåcxem xeát àöåc lêåp búãi caác chuyïn giagioãi vaâ nhiïìu kinh nghiïåm vïì taâinguyïn nûúác nhùçm àaánh giaá àöå xaácthûåc, tiïìm nùng lêu daâi vaâ khaã nùng aáp

Nh��ng hi��u bi��t su s��c m��i v� an ninh ta�i nguy�n n��c � Chu A�: IV. Ph��ng h��ng th��c hi��n

33

Hp 7: T�nh kha�c bi�t cu a khu v�c Ca�c �a o Tha�i B�nhD��ng

Kha n�ng quan ly� ta�i nguy�n n��c cua ca�c qu��c gia thu��c khuv��c �ao Tha�i B�nh D��ng b� ha�n ch�� b�i di��n t�ch nho, ngu� n n��cthi��u ��n ��nh va� phu� thu��c nhi� u va�o �i� u ki��n t�� nhi�n, cu�ng nh�ngu� n nhn l��c va� ta�i ch�nh ha�n he�p. Di��n �a�n t� v�n khu v��c v� Ta�inguy�n n��c � ca�c qu��c �ao nho, m��t b��c chu�n b� cho Di��n �a�nTa�i nguy�n n��c Th�� gi��i l n th�� 3 ta�i Ky-�-t� n�m 2003, �a� phnloa�i nh��ng tha�ch th��c trong vi��c quan ly� lu da�i ca�c ngu� n n��c ta�inguy�n � khu v��c Ca�c �ao Tha�i B�nh D��ng theo ba chu �� l��n, baog� m:

1. Ca�c qu��c �ao nho co� ngu� n n��c thi��u ��n ��nh do di��n t�ch nho;thi��u �i��m l�u tr�� n��c t�� nhi�n, b� ca�nh tranh b�i nhu c u s�du�ng ��t; va� d�� b� anh h��ng b�i thi�n tai va� m�i tr��ng, nh�ha�n ha�n, gio� l��c va� � nhi��m �� th�.

2. Ca�c nha� cung c�p d�ch vu� n��c b� ha�n ch�� a�ng k�� v� kha n�ngduy tr� ��n ��nh d�ch vu� c�p n��c va� x� ly� n��c thai do thi��u canhn l��c l�n ta�i l��c, d�n t��i kho� kh�n v� ngu� n nhn l��c �u kinhnghi��m va� v��n � u t�, cu�ng nh� kha n�ng thu h� i v��n.

3. H�� th��ng quan ly� ta�i nguy�n n��c tr� n�n r�t ph��c ta�p do c� ch��ch�nh tr� xa� h��i va� v�n hoa� ri�ng bi��t, co� li�n quan ��n c��ng�� ng truy� n th��ng cu�ng nh� ca�c t�p tu�c, quy� n l��i va� l��i �chtrong b�� t��c va� gi��a ca�c b�� t��c cua ca�c �ao.

T�t ca nh��ng v�n �� na�y �a� ��c ba�n ��n trong qua� tr�nh pha�ttri��n K�� hoa�ch Ha�nh ��ng khu v��c Tha�i B�nh D��ng v� Quan ly� Ta�inguy�n n��c B� n v��ng (Pacific RAP). ��c s�� ung h�� cua 18 n��c,trong �o� co� 16 n��c � c�p �� nguy�n thu qu��c gia, Pacific RAPkh�ng ch� �� ra ��c ��ng l��i th��ng nh�t va� co� s�� ph��i h��p �� ngb�� ma� co�n thu�c ��y �a�ng k�� vai tro� quan tro�ng cua quan ly� ta�inguy�n n��c trong ca�c ch��ng tr�nh ngh� s�� cua qu��c gia va� khuv��c.

Ngu� n: Di��n �a�n Ta�i nguy�n n��c th�� gi��i l n th�� t�, M�hic�, 2006. Ta�i li��u khu v��c: ChuA�-Tha�i B�nh D��ng - Ca�c hoa�t ��ng ��a ph��ng ti��n t��i s�� thay ��i toa�n c uhttp://www.worldwaterforum4.org.mx/uploads/TBL_DOCS_107_35.pdf


34

duång cho caác khu vûåc khaác trong chêuluåc. Möåt àiïìu quan troång nûäa laâ cêìnphên tñch kyä möi trûúâng taåo ra nhûängthaânh cöng àoá àïí lyá giaãi àûúåc taåi saovaâ laâm thïë naâo àïí àaåt àûúåc möåt tiïën böåàaáng kïí nhû vêåy trong khi hêìu hïët caáctrung têm àö thõ khaác cuãa Chêu AÁkhöng thïí laâm nöíi. Chuáng ta cêìn tòmhiïíu nhûäng yïëu töë gò àoáng vai troâ chuãlûåc trong viïåc thuác àêíy tiïën trònh thûåchiïån vaâ dêîn túái thaânh cöng.

Möåt têåp húåp caác mö hònh thaânhcöng cuãa Chêu AÁ laâ rêët cêìn thiïët àöëi vúáiviïåc chuyïín giao kiïën thûác vaâ kinhnghiïåm giûäa caác nûúác úã phña Nam, vöëncuâng chung àùåc àiïím khñ hêåu gioá muâa.Lyá do chñnh taåi sao viïåc aáp duång caácmö hònh Chêu Êu vaâ Bùæc Myä thûúângkhöng thaânh cöng úã Chêu AÁ khöng chóúã sûå khaác biïåt vïì àiïìu kiïån khñ hêåu, maâcoân do khaác biïåt vïì xaä höåi, kinh tïë vaâmöi trûúâng cuäng nhû cú cêëu töí chûác vaâphaáp lyá. Do vêåy, nhûäng mö hònh thaânhcöng tûâ caác vuâng coá khñ hêåu gioá muâa úãChêu AÁ seä dïî aáp duång cho caác nûúácthaânh viïn àang phaát triïín khaác trongchêu luåc hún laâ nhûäng mö hònh saocheáp tûâ Chêu Êu vaâ Bùæc Myä. Tuynhiïn, chó nïn aáp duång nhûäng mö hònhnaây sau khi àaä caãi biïën cho thñch húåpvúái hoaân caãnh cuå thïí cuãa àõa phûúng.

Trong böëi caãnh vaâ quan àiïím chungnïu trïn, chuáng töi seä àûa ra möåt söëkiïën nghõ coá thïí giuáp ñch cho hêìu hïëtcaác nûúác thaânh viïn àang phaát triïínChêu AÁ tòm ra giaãi phaáp àaãm baão antoaân taâi nguyïn nûúác. Tuy nhiïn, cêìnchuá yá rùçng têìm quan troång vaâ mûác àöåûu tiïn cuãa möîi vêën àïì seä khaác nhaugiûäa caác nûúác.

Ca i thi�n m��c � s��n co� va��a�ng tin c�y cu a d�� li�u

Möåt khoá khùn chuã yïëu trong quaá trònhsoaån thaão AWDO 2007 laâ tònh traång thiïëusöë liïåu vïì têët caã moåi phûúng diïån liïnquan àïën taâi nguyïn nûúác úã caác nûúácthaânh viïn àang phaát triïín Chêu AÁ. Ngay

caã khi coá dûä liïåu, cuäng khöng coá gò àaãmbaão mûác àöå àaáng tin cêåy cuãa chuáng. Vêënàïì caâng trúã nïn phûác taåp hún do sûå thiïëunhêët quaán giûäa caác nguöìn dûä liïåu quöëcgia, sûå khaác biïåt söë liïåu vïì cuâng möåtnhoám thöng söë thu thêåp tûâ nhiïìu nguöìn,vaâ/hoùåc sûå chïnh lïåch roä rïåt trong nhiïìutrûúâng húåp giûäa caác cú súã dûä liïåu cuãaquöëc gia vaâ quöëc tïë.

Noái chung, hiïån traång thöng tin vïìtaâi nguyïn nûúác úã caác nûúác thaânh viïnàang phaát triïín Chêu AÁ laâ dûä liïåu vïì söëlûúång thò nhiïìu, töët vaâ bao truâm möåtkhoaãng thúâi gian daâi hún so vúái dûä liïåuvïì chêët lûúång. Thöng tin vïì mûác àöå vaâtiïën triïín cuãa viïåc taái sinh nûúác, nïëucoá, thò cuäng rêët haån chïë. Àêy laâ möåtthiïëu soát quan troång búãi úã têët caã caácnûúác thaânh viïn àang phaát triïín Chêu AÁquaãn lyá chêët lûúång nûúác trong tûúng laigêìn seä trúã thaânh möåt vêën àïì quöëc giacêìn àûúåc ûu tiïn, vaâ viïåc taái sinh nûúácbùçng caác phûúng phaáp chñnh thûác hoùåcphi chñnh thûác seä tùng àaáng kïí. Tûúngtûå nhû vêåy, söë liïåu vïì thuyã hoåc, thúâi tiïëtvaâ caác àiïìu kiïån tûå nhiïn khaác àêìy àuãhún söë liïåu vïì xaä höåi, kinh tïë vaâ möitrûúâng. Tònh traång naây coá veã nhû àangàûúåc caãi thiïån, tuy coân chêåm.

Khöng thïí hoaåch àõnh, phaát triïín vaâquaãn lyá möåt caách bïìn vûäng caác nguöìnnûúác úã bêët kyâ nûúác naâo nïëu thiïëu söë liïåuàaáng tin cêåy vïì caác yïëu töë vaâ chó söë töínghúåp vïì àiïìu kiïån tûå nhiïn, xaä höåi, kinhtïë vaâ möi trûúâng. Hún nûäa, viïåc thu thêåpsöë liïåu cêìn thiïët vaâ àaáng tin cêåy laâ chûaàuã; nhûäng cú quan cêìn duâng söë liïåu àoá,tûâ caác töí chûác quöëc gia vaâ quöëc tïë, caácviïån nghiïn cûáu, töí chûác phi chñnh phuãcho àïën cöång àöìng xaä höåi noái chung,phaãi coá khaã nùng truy cêåp chuáng dïîdaâng. Àïí caãi thiïån tònh traång phaát triïínvaâ quaãn lyá taâi nguyïn nûúác, àiïìu quantroång laâ thu thêåp, àaãm baão chêët lûúång vaâquaãn lyá dûä liïåu úã têët caã caác nûúác thaânhviïn àang phaát triïín Chêu AÁ phaãi àûúåcûu tiïn nhiïìu hún nûäa so vúái hiïån nay.Khaã nùng truy cêåp dûä liïåu cuäng cêìn

Khöng thïíhoaåch àõnh, phaáttriïín vaâ quaãn lyá

bïìn vûäng caácnguöìn nûúác úã

bêët kyâ nûúác naâonïëu thiïëu söë liïåu

àaáng tin cêåy vïìcaác yïëu töë vaâ chósöë töíng húåp liïn

quan túái àiïìukiïån tûå nhiïn, xaä

höåi, kinh tïë vaâmöi trûúâng.


35

àûúåc caãi thiïån àaáng kïí.Nïn chuá yá rùçng dûä liïåu àêìy àuã vaâ

àaáng tin cêåy laâ cêìn thiïët úã phaåm viquöëc gia, khu vûåc vaâ àõa phûúng, phuåthuöåc vaâo nhûäng hoaåt àöång cuå thïí vïìtaâi nguyïn nûúác cêìn thûåc hiïån. Tûúngtûå nhû vêåy, nïëu thiïëu thöng tin coá chêëtlûúång, chuáng ta khöng thïí theo doäi tiïëntrònh phaát triïín vaâ thûåc thi caác chñnhsaách, chûúng trònh vaâ dûå aán möåt caáchàêìy àuã. Thiïëu giaám saát, chuáng ta seäkhöng thïí àûa ra nhûäng kïët luêån cuå thïívïì thaânh cöng cuãa caác hoaåt àöång liïnquan àïën taâi nguyïn nûúác, hay hiïåuquaã chi phñ vaâ nhûäng taác àöång cuãachuáng túái con ngûúâi vaâ möi trûúâng.

Caác töí chûác quöëc tïë lúán nhû ADBcêìn khuyïën khñch vaâ höî trúå caác nûúácthaânh viïn àang phaát triïín xêy dûång vaâduy trò nhûäng cú súã dûä liïåu àaáng tincêåy cho toaân khu vûåc Chêu AÁ. Möåt nöîlûåc nhû vêåy chùæc chùæn seä tùng cûúângmûác àöå sùén coá vaâ khaã nùng truy cêåp dûäliïåu, vaâ coá thïí giuáp giaãm thiïíu haythêåm chñ loaåi boã hùèn nhûäng têåp dûä liïåukhöng àaáng tin cêåy vaâ thiïëu nhêët quaán.Vñ duå trong quaá trònh chuêín bõ cho baáocaáo naây, chuáng töi nhêån thêëy dûä liïåuquöëc gia vaâ quöëc tïë vïì nhûäng thaânh

tûåu àaåt àûúåc, goáp phêìn cho MDG vïìcung cêëp nûúác coá sûå khaác biïåt lúán. Möåtvaâi vñ duå cuå thïí àûúåc nïu trong Baãng 3phña trïn. Caác têåp dûä liïåu quöëc giathûúâng coá chiïìu hûúáng laåc quan hoaátònh hònh phaát triïín thûåc tïë. Àiïìu naây coáthïí coân do sai soát trong nhêåp liïåu hoùåctònh traång thiïëu nhêët quaán trong viïåcàõnh nghôa caác khaái niïåm. Vñ duå, mûác àöåsùén coá cuãa dõch vuå nûúác sinh hoaåt àûúåccaác nûúác vaâ/hoùåc caác töí chûác quöëc giavaâ quöëc tïë khaác nhau àõnh nghôa khaácnhau. Viïåc àõnh nghôa roä raâng caác thöngsöë dûä liïåu cêìn thu thêåp laâ cêìn thiïët àïíngûúâi duâng coá thïí hiïíu roä mûác àöå liïnquan, tñnh xaác thûåc, tñnh tûúng thñchcuäng nhû haån chïë cuãa dûä liïåu.

Àïí coá thïí töíng húåp dûä liïåu úã phaåmvi quöëc gia, caác cú súã dûä liïåu àõaphûúng phaãi sûã duång cuâng möåt nhoámthöng söë àûúåc àõnh nghôa thöëng nhêëtcho nhûäng thöng tin cêìn thu thêåp.Tûúng tûå nhû vêåy, àïí coá thïí so saánhcaác têåp dûä liïåu quöëc gia, têët caã caác nûúácthaânh viïn àang phaát triïín phaãi aápduång nhûäng khaái niïåm àöìng nhêët cuängnhû nhûäng cú chïë thu thêåp, phên tñchvaâ giaãi trònh tûúng àûúng. Àiïìu naâyhiïån chûa àûúåc thûåc hiïån úã bêët kyâ quy

N��c Ngu��n va� nga�y tha�ng N��c no�ichung N��c �� th N��c n�ng

th�nV� sinh no�ichung V� sinh �� th V� sinh n�ng

th�nCam-pu-chia WHO/UNICEF (2004) 41 64 35 17 53 8

B�� K�� hoa�ch (2005) -- 76 42 -- 55 16

Fiji WHO/UNICEF (2004) 47 43 51 72 87 55

FAO (2002)a 70 -- -- -- -- --

Sri Lanka WHO/UNICEF (2004) 79 98 74 91 98 89

ABD (2000/s�� li��u 1 n�m) 82 98 70 80 97 --

NWSDB (2005)c -- 39.5 -- -- -- --

Vi��t Nam WHO/UNICEF (2004) 85 99 80 61 92 50

CP Vi��t Nam (2004)d 70 -- 58 -- -- 41

Ba ng 3: T� l� % d�n s� ��c cung c��p d�ch vu n��c va� v� sinh � mt s� n��c

FAO: T�� ch��c n�ng l��ng Li�n H��p Qu��c, UNICEF: Quy� Nhi �� ng Li�n h��p qu��c, WHO: T�� ch��c Y t�� Th�� gi��ia. Ng��ng c�a d�n t��i th�ng tin v� ta�i nguy�n ��t va� n��c, �a�i Ho�c Nam Tha�i B�nh D��ng, Ba�o ca�o qu��c gia Xamoa, Fi-ji.b. Ba�o ca�o C�p nh�t ch��ng tr�nh va� chi��n l��c qu��c gia 2006-2008.c. Ba�o ca�o th��ng ni�n cua Ban quan ly� c�p thoa�t n��c qu��c gia (NWSDB) (2005) - ngoa�i tr�� m��t s�� th� t�� tr� l��n nh� Kandy va� Jaffna.d. Ba�o ca�o Ch�nh phu Vi��t Nam (2004) v� Ca�c mu�c ti�u pha�t tri��n cua Vi��t Nam


36

mö hay mûác àöå nhêët quaán àaáng kïí naâo,do àoá caác dûä liïåu khöng tûúng thñchthûúâng àûúåc töíng húåp vaâ so saánh vúáinhau. Vò vêåy, trong hoaân caãnh hiïån taåi,chuáng ta khöng thïí àûa ra möåt khaáiquaát chên thûåc naâo vïì thûåc traång quaãnlyá nguöìn nûúác, hay giuáp soaån thaão vaâthûåc thi caác chñnh saách, chûúng trònh vaâdûå aán coá hiïåu quaã. Àïí baão àaãm hoaåchàõnh vaâ quaãn lyá nûúác möåt caách hiïåuquaã trong tûúng lai, chuáng ta cêìn caãithiïån àaáng kïí mûác àöå sùén coá, chêëtlûúång vaâ khaã nùng truy cêåp dûä liïåu.

Thu�c ��y h�p ta�c trong qua n ly�ta�i nguy�n n��c

Cuöëi thêåp kyã 90, möåt söë töí chûácquöëc tïë (khöng coá ADB) àaä liïn tuåc cöívuä maånh meä cho viïåc thaânh lêåp möåt söëñt caác töí húåp àa quöëc gia nhû möåt giaãiphaáp veån toaân cho viïåc giaãi quyïët caácvêën àïì vïì nûúác sinh hoaåt vaâ nûúác thaãiúã caác trung têm àö thõ lúán thuöåc khuvûåc caác nûúác àang phaát triïín. Nhû àaäàïì cêåp úã trïn, vaâo àêìu nhûäng nùm2000, dû luêån àa phêìn àïìu nhêån rarùçng caác töí húåp naây seä khöng coá khaãnùng cung cêëp dõch vuå úã mûác dûå kiïën,trïn phûúng diïån cung cêëp àêìu tû múái,

hïå thöëng dêîn nûúác cho ngûúâi ngheâo,vaâ caãi thiïån àaáng kïí thûåc tiïîn quaãn lyá.Nhûäng yïëu töë naây vaâ nhiïìu lúåi ñch khaáclaâ nhûäng yïëu töë cêìn thiïët àïí dõch vuåcung cêëp coá hiïåu quaã, àaáng tin cêåy, coátñnh kinh tïë vaâ cöng bùçng hún so vúáihiïån traång phöí biïën dûúái sûå quaãn lyácuãa caác cú quan dõch vuå cöng cöång cuãachñnh phuã. Nhûäng töí húåp àa quöëc giakïí trïn cuäng súám nhêån ra rùçng hoåkhöng thïí mang laåi lúåi nhuêån cao chocaác cöí àöng trong voâng 2 àïën 3 thêåpkyã túái tûâ viïåc cung cêëp caác dõch vuånûúác sinh hoaåt vaâ xûã lyá nûúác thaãi.

Hònh thûác húåp taác nhaâ nûúác - tûnhên hoaåt àöång cuäng khöng hiïåu quaãvaâ öín àõnh nhû nhûäng ngûúâi uãng höåcho noá àaä tiïn liïåu. Hiïån taåi, têët caã caácbïn liïn quan àïìu thûâa nhêån rùçng àöëivúái ngaânh cêëp nûúác vaâ xûã lyá nûúác thaãi,khoaãng caách giûäa muåc tiïu cêìn àaåtàûúåc vaâ thûåc traång hiïån nay úã caác nûúácthaânh viïn àang phaát triïín Chêu AÁ laârêët lúán, vaâ “cú chïë laâm ùn thöngthûúâng” khöng thïí àûa ra àûúåc giaãiphaáp trong möåt thúâi haån húåp lyá. Cêìnphaãi coá möåt mö hònh hoaåt àöång "khaácthûúâng" àïí coá thïí giaãi quyïët caác vêën àïìvïì nûúác sinh hoaåt vaâ nûúác thaãi trong

Cêìn phaãi coámöåt mö hònh

hoaåt àöång"khaác thûúâng"àïí coá thïí giaãiquyïët caác vêën

àïì vïì nûúácsinh hoaåt vaâ

nûúác thaãi trongkhu vûåc theomöåt phûúng

thûác bònh àùèngvaâ coá hiïåu quaã

chi phñ. Àiïìunaây àoâi hoãi

phaãi thiïët lêåpmöåt hònh thûác

húåp taác múái,khaác biïåt so

vúái nhûäng möhònh cuä, vúái ba

àöëi taác quantroång - chñnhphuã, doanhnghiïåp (nhaâ

nûúác hoùåc tûnhên) vaâ xaä

höåi.

Hp 8: Hoat �ng h�p ta�c ky� thu�t phi l�i nhu�n cu a ca�c c� quan �i��u ha�nh d�ch vu n��c Nh�t Ba nQua� tr�nh cai ta�o d�ch vu� n��c � Cam-pu-chia, m��t ��t n��c b� ta�n pha� d��i ch�� P�n P��t va� h�n m��t th�p ky

n��i chi��n ti��p �o�, kh�i � u b��ng vi��c xy d��ng m��t k�� hoa�ch t��ng th�� do C� quan H��p ta�c Qu��c t�� Nh�t Ban (JICA)ti��n ha�nh n�m 1993. Cu�c Ta�i nguy�n n��c Phn�m P�nh (PPWSA) �a� nng n�ng l��c cung ��ng cua h�� th��ng c�pn��c t�� 65,000 m3 m��t nga�y n�m 1993 l�n 235,000 m3 m��t nga�y n�m 2003 v��i s�� h�� tr�� va� ph��i h��p nh�p nha�nggi��a Ch�nh phu Nh�t Ban, Ngn ha�ng Pha�t tri��n Chu A�, Ch�nh phu Pha�p, va� Ngn ha�ng Th�� gi��i.

Vi��c pha�t tri��n n�ng l��c v�n ha�nh va� bao tr� la� c n thi��t �� bao �am t�nh b� n v��ng cua ca�c c� s� ��c cai ta�ola�i. JICA �a� tri��n khai m��t d�� a�n h��p ta�c ky� thu�t nh��m t�ng c��ng n�ng l��c cua PPWSA t�� n�m 2003 ��n n�m2006. Ca�c mu�c ti�u cua d�� a�n bao g� m: (1) t�ng c��ng kha n�ng v�n ha�nh va� bao tr� cua ca�c c� s� c�p n��c, va�(2) nng c�p h�� th��ng �a�o ta�o nhn l��c cho nga�nh cung ��ng n��c � Cam-pu-chia.

Ky� s� t�� ca�c c� quan �i� u ha�nh d�ch vu� n��c cua tha�nh ph�� Ki-ta-kyu-syu va� Y�-k�-ha-ma cua Nh�t Ban �a�th��c hi��n chuy��n giao c�ng ngh�� ta�i ch�� cho ca�c ky� s� cua PPWSA. Ca�c hoa�t ��ng na�y ��c th��c hi��n tr�n c� s�phi l��i nhu�n ch�� kh�ng mang t�nh th��ng ma�i. JICA ch� ta�i tr�� nh��ng khoan th��c chi c n thi��t, v� du� nh� ti� n �i la�iva� thi��t b�. T��ng c��ng �a� co� ba ky� s� h��p �� ng da�i ha�n 3 n�m va� 32 ky� s� h��p �� ng ng��n ha�n la�m vi��c cho d�� a�n.Khi k��t thu�c d�� a�n, n�ng l��c v�n ha�nh va� bao tr� cua PPWSA �a� t�ng �a�ng k��.

��i v��i ca�c c�ng tr�nh c�p thoa�t n��c � ca�c tha�nh ph�� tr��c thu��c t�nh cua Cam-pu-chia, c�ng cu��c cai ta�o va�pha�t tri��n n�ng l��c �ang ��c ti��n ha�nh. PPWSA, cu�ng v��i B�� C�ng Nghi��p, Mo va� N�ng L��ng, �ang chu�n b�m��t c� ch�� cho phe�p ph�� bi��n kinh nghi��m quan ly� h�� th��ng n��c t��i ca�c t�nh.

Ngu� n: C� quan H��p ta�c Qu��c t�� Nh�t Ban (JICA)


37

khu vûåc, vúái thúâi haån mong muöën laâ 10nùm, theo möåt phûúng thûác bònh àùèngvaâ mang laåi hiïåu quaã chi phñ. Àiïìu naâyàoâi hoãi phaãi thiïët lêåp möåt hònh thûáchúåp taác múái, khaác biïåt so vúái nhûängmö hònh cuä, vúái ba àöëi taác quan troång -chñnh phuã, doanh nghiïåp (nhaâ nûúáchoùåc tû nhên) vaâ xaä höåi - möîi thaânhphêìn àûúåc giao vaâ phaãi chõu nhûängtraách nhiïåm rêët cuå thïí. Chuáng töi seä goåimö hònh naây laâ GCS.

Nhiïåm vuå cuãa chñnh phuã trong quanhïå húåp taác ba bïn naây göìm caã viïåc xêydûång khuön khöí hoaåt àöång chung chocaã ba thaânh phêìn vaâ ban haânh caác quyàõnh àiïìu tiïët vaâ quaãn lyá àöëi vúái caácnhaâ cung cêëp dõch vuå. Àiïìu naây baogöìm nhûäng vêën àïì nhû quyïët àõnh caáccêëp àöå dõch vuå, xaác àõnh àöëi tûúång cêìnphuåc vuå, quy àõnh tiïën àöå cêìn thûåchiïån trong viïåc múã röång phaåm vi cungcêëp dõch vuå vaâ söë lûúång ngûúâi cêìnphuåc vuå, àïì ra caác chñnh saách khaã thivïì àõnh giaá nûúác vaâ hoaân vöën, àaãmbaão caác tiïu chuêín vïì xêy dûång, vaâsoaån thaão caác thuã tuåc phaáp lyá roä raângvaâ khaã thi àöëi vúái viïåc cêëp vaâ quaãn lyáhúåp àöìng cuäng nhû giaãi quyïët tranhchêëp.

Phña àöëi taác doanh nghiïåp coá thïí laâquöëc doanh hoùåc tû nhên. Nïëu laâ quöëcdoanh thò phaãi laâ möåt cú quan chñnhphuã coá quyïìn haåch toaán vaâ hoaåt àöångàöåc lêåp, khöng chõu sûå can thiïåp cuãacaác thïë lûåc chñnh trõ vaâ böå maáy quanliïu. Trïn thûåc tïë, nhiïìu cú súã cung cêëpnûúác úã caác nûúác thaânh viïn àang phaáttriïín Chêu AÁ hoaåt àöång thiïëu hiïåu quaãchó vò sûå boá buöåc maâ hoå phaãi chõu tûânhûäng quy àõnh, luêåt lïå vaâ yïu cêìuquaãn lyá haânh chñnh khöng cêìn thiïët, vaâsûå can thiïåp thûúâng xuyïn cuãa caác thïëlûåc chñnh trõ vaâ tham nhuäng. Trong tònhtraång naây, viïåc möåt cú súã coá khaã nùngcung cêëp dõch vuå lêu daâi möåt caách öínàõnh, hiïåu quaã vaâ cöng bùçng cho moåiàöëi tûúång ngûúâi duâng laâ àiïìu gêìn nhûkhöng tûúãng. Nghôa vuå cuãa àöëi taác

doanh nghiïåp coân bao göìm viïåc àaãmbaão sûå haâi loâng cho khaách haâng vaâ hoåphaãi chõu hoaân toaân traách nhiïåm àöëivúái caác khaách haâng cuãa mònh. Cuåc Taâinguyïn nûúác Phnöm Pïnh laâ möåt daångàöëi taác doanh nghiïåp nhaâ nûúác àöåc lêåpnhû vêåy. Vaâ cú quan naây àaä thûåc sûålaâm möåt cuöåc caách maång vïì cung ûángnûúác sinh hoaåt cho thaânh phöë. Mö hònhnaây cêìn àûúåc àaánh giaá thïm vïì tiïìmnùng ûáng duång cho caác nûúác thaânhviïn àang phaát triïín Chêu AÁ khaác. Höåp8 diïîn giaãi Cuåc Taâi nguyïn nûúác PhnömPïnh àaä nêng cêëp hïå thöëng cuãa hoå nhûthïë naâo, nhúâ phöëi húåp nhõp nhaâng vúáiChñnh phuã Nhêåt Baãn, ADB, Chñnh phuãPhaáp vaâ Ngên haâng Thïë giúái.

Àöëi taác doanh nghiïåp coân coá thïí laâmöåt cöng ty tû nhên hay quöëc doanhàïën tûâ möåt quöëc gia khaác hoùåc àõaphûúng khaác thuöåc cuâng möåt nûúác.Tuy nhiïn, duâ àoá laâ nhaâ nûúác hay tûnhên thò àïìu phaãi tuên thuã nhûäng quyàõnh chung vïì traách nhiïåm vaâ nghôavuå. Möîi trung têm àö thõ cêìn phaãi choån

Hp 9: M h�nh kinh doanh da�nh cho d�ch vu v� sinh

Th� tr��ng d�ch vu� v�� sinh hi��n nay g n nh� ng��ng hoa�t ��ng,chu y��u do ph n l��n nhu c u � da�ng ti� m �n va� s�� thi��u quan tmcua ng��i s� du�ng cu�ng nh� ca�c ch�nh kha�ch. Kha n�ng c�ng ngh��ha�n ch�� va� t�nh tra�ng thi��u ca�c m� h�nh (mi��n ph�) v� �am bao v��sinh m��t ca�ch b� n v��ng �� co� th�� ng du�ng �a�i tra� �a� ng�n can s��pha�t tri��n cua th� tr��ng d�ch vu� v�� sinh hi��u qua. Co�n thi��u canh��ng y��u t�� khuy��n kh�ch vi��c pha�t tri��n c�ng ngh�� va� ca�c m�h�nh san xu�t phu�c vu� nhu c u v�� sinh. Du� la� m��t th� tr��ng � yti� m n�ng v��i 2.6 t� kha�ch ha�ng, gi��i doanh nhn v�n bo qua th�tr��ng v�� sinh da�nh cho t ng l��p thu nh�p th�p do thi��u th�ng tin,thi��u nhu c u ��a ph��ng va� thi��u ca�c k�nh tri��n khai �a�ng tin c�y.

�� giai quy��t t�nh tra�ng na�y, phai ch��ng to r��ng th� tr��ng d�chvu� v�� sinh cho ��i t��ng kha�ch ha�ng thu nh�p th�p co� l��i cho canha� � u t� v� phu�c l��i xa� h��i va� v� l��i nhu�n. Phai la�m cho ng��idn mu��n mua d�ch vu� v�� sinh. Kh�ng ��c �a�nh gia� th�p ta�c ��ngcua nha� v�� sinh nh� m��t bi��u t��ng cua v� th�� xa� h��i, va� chu�ng tac n ta�i tr�� ta�o n�n m��t xu th�� thu�c ��y ng��i nghe�o cu�ng �o�ihoi nhu c u v�� sinh do a�p l��c cua c��ng �� ng xung quanh

V��i ch�nh sa�ch ph��i h��p gi��a hai khu v��c n��c sinh hoa�t va� v��sinh, t�m ra ca�ch th��c hi��n t��t nh�t, ��i m��i c�ng ngh��, xy d��ngha� t ng th� tr��ng t��t, va� li�n tu�c ha� gia� tha�nh b��ng ca�ch t�n du�ngt�t ca ca�c ph��ng ti��n s�"n co�, chu�ng ta co� th�� ta�o ra nhu c u �ul��n �� ca�c nha� cung c�p d�ch vu� co� th�� hoa�t ��ng.

Ngu� n: Sim, J, Gia�m ��c/Ng��i sa�ng l�p ra T�� ch��c Nha� v�� sinh th�� gi��i (WTO), Xinh-ga-po.


38

mö hònh doanh nghiïåp thñch húåp nhêëtdûåa trïn nhu cêìu, cú höåi sùén coá vaânhûäng haån chïë raâng buöåc cuãa àõaphûúng vaâ quyïët àõnh lûåa choån phaãikhöng bõ aãnh hûúãng búãi bêët kyâ àõnhkiïën hay àöång cú vuå lúåi naâo.

Àöëi taác thûá ba phaãi laâ cöång àöìng xaähöåi noái chung, vúái traách nhiïåm xoaá boãthaái àöå thúâ ú cuãa ngûúâi dên àöëi vúáichêët lûúång yïëu keám àïën mûác khoá chêëpnhêån cuãa caác dõch vuå nûúác sinh hoaåt vaâxûã lyá nûúác thaãi hiïån nay. Ngûúâi sûã duångseä phaãi traã tiïìn soâng phùèng cho caácdõch vuå naây, vò thïë cêìn khuyïën khñchhoå àoâi hoãi caác dõch vuå coá chêët lûúångtöët. Do vêåy chuáng ta cêìn tòm kiïëm caác

cú höåi quaãng baá úã caã khu vûåc phuác lúåixaä höåi vaâ khu vûåc vò lúåi nhuêån àïí coáthïí taåo thïm nhu cêìu (Höåp 9). Caác töíchûác xaä höåi coá traách nhiïåm phaãi àûúåctrao àuã quyïìn lûåc àïí coá thïí àoâi hoãithûåc hiïån nhûäng caãi caách cêìn thiïët, àaãmbaão rùçng têìng lúáp ngheâo úã àö thõ àûúåchûúãng nhûäng lúåi ñch mong àúåi, vaâ phaãnàöëi maånh meä khi hïå thöëng khöng cungûáng àûúåc caác dõch vuå vúái mûác chêëtlûúång àaä quy àõnh.

Mö hònh GCS, nïëu àûúåc thûåc thiàuáng àùæn, coá thïí caãi thiïån caác dõch vuånûúác sinh hoaåt vaâ xûã lyá nûúác thaãi úã caáctrung têm àö thõ cuãa nhiïìu nûúác thaânhviïn àang phaát triïín Chêu AÁ. Mö hònhnaây cuäng rêët linh hoaåt. Möîi àö thõ coáthïí xêy dûång mö hònh riïng cuãa mònhcho thñch húåp vúái àiïìu kiïån vaâ haån chïëcuå thïí cuãa àõa phûúng vïì xaä höåi, kinhtïë, töí chûác vaâ möi trûúâng. Viïåc lûåachoån vaâ aáp duång möåt mö hònh àêìy àuãchó coá thïí hoaân thaânh sau khi àaä àaánhgiaá cêín thêån möåt nhoám caác hònh mêîutiïu biïíu tûâ caác nûúác Chêu AÁ coá cuângàùåc àiïím khñ hêåu gioá muâa, möåt vêën àïìàaä àûúåc baân túái úã trïn.

Ca i thi�n ch��t l��ng n��cQuaãn lyá chêët lûúång nûúác sinh hoaåt

laâ vêën àïì gêìn nhû bõ sao nhaäng úã caácnûúác thaânh viïn àang phaát triïín ChêuAÁ. Hiïån taåi, chi phñ vïì y tïë vaâ caác hêåuquaã xaä höåi coá thïí khaá lúán. Tuy chûa coáàaánh giaá àêìy àuã naâo àöëi vúái chêu luåc,thiïåt haåi kinh tïë haâng nùm coá thïí lïntúái haâng tó àö la. Nïëu tònh traång naâytiïëp tuåc keáo daâi, thiïåt haåi coá khaã nùngtùng àaáng kïí trong nhûäng nùm túái.

Traách nhiïåm cuãa caác cú quan àöëi vúáiviïåc quaãn lyá chêët lûúång nûúác hiïån àangrêët phên taán. Hún nûäa, hêìu nhû caác cúquan àïìu khöng àûúåc chuêín bõ àïí coáthïí laâm töët cöng taác quaãn lyá chêët lûúång,chûa noái gò àïën khaã nùng àûúng àêìu vúáinhûäng khoá khùn lúán hún trong tûúng lai.Do vêåy, viïåc cuãng cöë vaâ caãi töí cú cêëu töíchûác, phöëi húåp giûäa caác ngaânh liïn

U��ng n��c sa�chtr��c nha� Qu��c h��i

Cam-pu-chia ta�iPhn�m P�nh.


39

quan, xêy dûång nùng lûåc quaãn lyá, cöngnghïå vaâ haânh chñnh, caãi tiïën maånh cúchïë soaån thaão vaâ thi haânh phaáp luêåt, aápduång caác quy trònh quaãn lyá haânh chñnhroä raâng vaâ khöng bõ aãnh hûúãng búãi thamnhuäng laâ nhûäng yïu cêìu cêëp thiïët.

Trong khi caác cöng cuå kinh tïë (nhûcú chïë traã tiïìn nûúác theo hoáa àún tiïuthuå, caác quyïìn vïì taâi nguyïn nûúác, giêëypheáp kinh doanh coá thïí chuyïínnhûúång, luêåt quy àõnh ngûúâi gêy önhiïîm phaãi àïìn buâ thiïåt haåi, caác biïånphaáp khuyïën khñch thñch húåp, v.v..) coáthïí giuáp ngaânh naây caãi thiïån tònh traånghiïån thúâi vïì chêët lûúång nûúác, sûå kïët húåpcaác cöng cuå kinh tïë vúái möåt hïå thöëngquaãn lyá vaâ phên àõnh traách nhiïåm roäraâng coá thïí seä mang laåi hiïåu quaã.

Caác nguöìn vöën àêìu tû thöng thûúângnhùçm haån chïë tònh traång ö nhiïîm nûúáchiïån àang thiïëu nghiïm troång. Ngoaâira, khöng phaãi têët caã caác nguöìn taâichñnh sùén coá àïìu àûúåc sûã duång hiïåuquaã. Do cêìn phaãi coá möåt khoaãn tiïìn böísung rêët lúán cho viïåc quaãn lyá chêëtlûúång nûúác vò nhûäng sao nhaäng trongquaá khûá, khu vûåc nhaâ nûúác khoá coá khaãnùng taåo ra àûúåc àuã nguöìn taâi trúå cêìnthiïët. Vöën àêìu tû tûâ khu vûåc tû nhên vaâcaác töí chûác song phûúng vaâ àa phûúngseä rêët coá ñch nhûng ngay caã chûâng àoávêîn chûa àuã. Cêìn àûa ra caác hònh thûáckïu goåi vöën múái àïí taåo nguöìn taâi chñnhöín àõnh trong möåt khoaãng thúâi gian àuãdaâi. Caác töí chûác taâi trúå cêìn xem xeátviïåc cêëp nhûäng khoaãn vay daâi haån hún,giöëng nhû daång cho vay thúâi haån 40nùm cuãa Ngên haâng Húåp taác Quöëc tïëNhêåt Baãn.

Mùåc duâ chêët lûúång nûúác úã nhiïìu nûúácthaânh viïn àang phaát triïín Chêu AÁ àangxuöëng cêëp, vêën àïì naây vêîn chûa àûúåc ûutiïn quan têm vïì chñnh trõ vaâ xaä höåi maânoá àaáng àûúåc hûúãng úã caác cêëp àõa phûúngvaâ quöëc gia. Cú chïë quaãn lyá chung hiïånnay, bao göìm caác yïëu töë chñnh trõ, phaáp lyávaâ töí chûác, thûúâng taåo ra möi trûúâng hoaåtàöång khöng thuêån lúåi cho àêìu tû múái.

Àiïìu naây cêìn phaãi thay àöíi.Viïåc quaãn lyá chêët lûúång nûúác coá têìm

lúán hún nhiïìu so vúái viïåc àún thuêìn xêydûång vaâ vêån haânh caác nhaâ maáy xûã lyánûúác thaãi. Cêìn coá möåt têìm nhòn baoquaát vaâ toaân diïån hún, tñnh àïën nhûängyïëu töë nhû xêy dûång vaâ thûåc thi chñnhsaách quöëc gia vïì taâi nguyïn nûúác trongàoá ûu tiïn chêët lûúång nûúác, thûúângxuyïn giaám saát vaâ àaánh giaá chêët lûúångnûúác, xêy dûång cú cêëu töí chûác, phaáp lyáthñch húåp vaâ khaã khi, vaâ phaát triïínchûúng trònh tùng cûúâng nùng lûåc àûúåctöí chûác töët úã têët caã caác cêëp.

T�ng c��ng n�ng l�cTùng cûúâng nùng lûåc laâ möåt yïu cêìu

quan troång àöëi vúái caác nûúác thaânh viïnàang phaát triïín Chêu AÁ nhùçm àaãm baãoan toaân taâi nguyïn nûúác trong nhûängnùm túái. Àaáng tiïëc laâ mùåc duâ vêën àïìnaây àaä àûúåc baân túái khaá nhiïìu trongnhûäng nùm gêìn àêy, viïåc xêy dûång möåtchûúng trònh tùng cûúâng nùng lûåc thñchhúåp àïí coá thïí giaãi quyïët caác nhu cêìucuå thïí cuãa möåt quöëc gia vêîn chûa àûúåcquan têm thûúâng xuyïn vaâ coá hïåthöëng. Hêìu hïët caác chûúng trònh naâyàïìu nhùçm khùæc phuåc khoá khùn trûúácmùæt, chûa giaãi quyïët àûúåc nhûäng vêënàïì ûu tiïn àïí coá thïí taåo ra thay àöíiàaáng kïí, vaâ noái chung múái chó phaáttriïín àûúåc nhûäng nùng lûåc thñch húåpvúái àiïìu kiïån khñ hêåu ön hoaâ cuãa ChêuÊu vaâ Bùæc Myä hún laâ àiïìu kiïån nhiïåt àúáivaâ cêån nhiïåt àúái cuãa Chêu AÁ. Do vêåy thayvò laâ möåt phêìn cuãa giaãi phaáp, àa söë caácchûúng trònh naây chó àaåt àûúåc nhûäng kïëtquaã nhêët thúâi vaâ khöng quan troång.

Cêìn àaánh giaá laåi caác chûúng trònhgiaáo duåc vaâ àaâo taåo chuyïn gia vïì taâinguyïn nûúác. Chuáng thûúâng mang tñnhhoåc thuêåt vaâ thiïëu àõnh hûúáng thñchhúåp cho viïåc ûáng duång vaâ giaãi quyïëtvêën àïì. Caác chûúng trònh naây cêìn àûúåccaãi tiïën nïëu muåc tiïu laâ giaãi quyïëtnhûäng vêën àïì trong tûúng lai, chûákhöng phaãi nhûäng vêën àïì cuãa quaá khûá.


40

Giaãi quyïët nhûäng vêën àïì vïì taâi nguyïn nûúác trong tûúng lai seä àoâihoãi thïm kyä nùng vaâ nùng lûåc, nhûäng phûúng thûác vaâ caách nhòn múái.Noá cuäng àoâi hoãi cêìn coá möåt phûúng phaáp töíng húåp, coá thïí kïët húåpthaânh cöng caác chñnh saách vïì nùng lûúång, lûúng thûåc, möi trûúâng vaâcöng nghiïåp cuãa möîi quöëc gia, têët caã vöën àïìu liïn quan trûåc tiïëp àïën taâinguyïn nûúác.

Noái möåt caách khaác, phêìn lúán nhûänghoaåt àöång nhùçm tùng cûúâng nùng lûåchiïån nay cêìn àûúåc xem xeát laåi möåtcaách kyä caâng.

Vïì phûúng diïån naây, viïåc nhòn laåinhûäng nöî lûåc trûúác àêy cuãa Nhêåt Baãntrong viïåc xêy dûång nùng lûåc quaãn lyátaâi nguyïn nûúác seä coá taác duång. NhêåtBaãn àaä àêìu tû gêìn 70 xu trong möîi àöla chi cho phaát triïín cú súã haå têìng chongaânh giaáo duåc. Traái laåi chó khoaãng 7xu trong möîi àö la àêìu tû cho phaáttriïín haå têìng cú súã àûúåc chi cho tùngcûúâng nùng lûåc cuãa ngaânh nûúác. TaåiDiïîn àaân Taâi nguyïn nûúác thïë giúái lêìnthûá 4, Khu vûåc Chêu AÁ Thaái BònhDûúng àaä khuyïën nghõ tùng cûúângmûác àêìu tû cho tùng cûúâng nùng lûåc.Tuy nhiïn, caác diïîn àaân thïë giúáithûúâng chó nïu ra möåt loaåt àïì xuêët maâhiïëm khi thûåc hiïån. Khuyïën nghõ vïìtùng cûúâng nùng lûåc cuäng khöng laângoaåi lïå. Mùåc duâ vêåy, tùng cûúâng nùnglûåc cêìn àûúåc caác cú quan quaãn lyá taâinguyïn nûúác quöëc gia vaâ caác töí chûáchöî trúå nûúác ngoaâi ûu tiïn nhiïìu húnnûäa. Hún nûäa, caác töí chûác höî trúå nûúácngoaâi cêìn baão àaãm rùçng hoaåt àöångtùng cûúâng nùng lûåc maâ hoå trúå giuáp seäthûåc sûå goáp phêìn caãi thiïån àaáng kïícöng taác quaãn lyá taâi nguyïn nûúác úã caácnûúác thaânh viïn àang phaát triïín ChêuAÁ, núi coá böëi caãnh rêët khaác caác nûúáccöng nghiïåp phaát triïín. Hún nûäa, nhûängkïët quaã naây phaãi coá hiïåu lûåc lêu daâi.

H��ng t��i t��ng laiNhû àaä àïì cêåp úã trïn, caác vêën àïì

liïn quan àïën taâi nguyïn nûúác trongtûúng lai cuãa caác nûúác thaânh viïn àangphaát triïín Chêu AÁ coá thïí seä rêët khaác sovúái quaá khûá. Mùåc duâ thöng tin vïì quaá

khûá luön coá ñch, viïåc giaãi quyïët vêën àïìtaâi nguyïn nûúác trong tûúng lai seä àoâihoãi thïm kyä nùng, nhûäng phûúng thûácvaâ caách nhòn múái. Noá cuäng àoâi hoãi möåtphûúng phaáp töíng húåp, phöëi húåpthaânh cöng caác chñnh saách vïì nùnglûúång, lûúng thûåc, möi trûúâng vaâ cöngnghiïåp cuãa möåt quöëc gia, têët caã vöënàïìu liïn quan mêåt thiïët àïën taâi nguyïnnûúác. Möîi lônh vûåc seä taác àöång àïën vaâàöìng thúâi chõu aãnh hûúãng tûâ caác lônhvûåc khaác. Moåi chñnh saách trong nhûänglônh vûåc naây seä cuâng chõu taác àöångtûúng tûå búãi caác yïëu töë bïn ngoaâi nhûbiïën àöång vïì phên böí dên söë, tiïën böåcöng nghïå vaâ truyïìn thöng, toaân cêìuhoaá, tûå do thûúng maåi vaâ gia tùng phuáclúåi xaä höåi.

Têët caã nhûäng yïëu töë trïn seä laâm chocöng taác quaãn lyá taâi nguyïn nûúác úãChêu AÁ phûác taåp hún nhiïìu so vúáitrûúác àêy. Àoá seä laâ möåt thaách thûác lúán,nhûng chuáng ta buöåc phaãi àöëi mùåt vaâcoá khaã nùng vûúåt qua vò Chêu AÁ,khöng chó riïng möåt àõa baân naâo àoámaâ toaân chêu luåc, àaä tñch luyä àûúåc kiïënthûác, kinh nghiïåm vaâ cöng nghïå cêìnthiïët àïí kõp thúâi giaãi quyïët vêën àïì. Möåtmaång lûúái töíng húåp cêìn àûúåc xêy dûångàïí tòm kiïëm vaâ thu thêåp nhûäng baâi hoåcthaânh cöng àïí coá thïí nhên röång ra caácnúi khaác trong chêu luåc.

Vïì phûúng hûúáng phaát triïín taâinguyïn nûúác úã caác nûúác thaânh viïnàang phaát triïín Chêu AÁ trong tûúng lai,coá thïí viïån dêîn cêu noái bêët huã cuãa Uy-li-am Sïëch-pia:

"Sai lêìm, Brutus cuãa ta, khöng phaãibúãi sao chiïëu mïånh,

Maâ búãi chñnh baãn thên ta."

Phu� lu�c: IDWA ch� s�� m��c �� y �u n��c sinh hoa�t

41

aáo caáo Triïín voång Phaát triïín Taâinguyïn nûúác Chêu AÁ nùm 2007 àïì

xuêët möåt Chó söë múái vïì mûác àöå àuãnûúác sinh hoaåt (IDWA). IDWA laâ trungbònh cuãa 5 chó söë cêëu thaânh vïì caác biïënsöë coá liïn quan nhiïìu nhêët, àûúåc giaãithñch àêìy àuã trong taâi liïåu cuãa taác giaãBhanoji Rao: (1) nguöìn nûúác ngoåt nöåitaåi coá thïí taái sinh tñnh theo àêìu ngûúâi;(2) tyã lïå dên söë coá thïí tiïëp cêån vúáinguöìn nûúác “àûúåc caãi thiïån” vaâ bïìnvûäng, möåt trong caác Muåc tiïu Phaát triïínThiïn niïn kyã (MDG); (3) nùng lûåcmua nûúác cuãa quöëc gia, dûåa trïnphûúng phaáp tñnh giaán tiïëp töíng saãnphêím quöëc nöåi bùçng sûác mua ngangbùçng cuãa àöìng àö la (PPP$); (4) mûácàöå sûã duång nûúác cuãa khu vûåc sinh hoaåttrïn cú súã tñnh theo àêìu ngûúâi àöëichiïëu vúái möåt tiïu chuêín nhêët àõnh; vaâ(5) tyã lïå tûã vong do tiïu chaãy trïn100.000 dên àûúåc sûã duång laâm àún võào lûúâng giaán tiïëp chêët lûúång cuãanûúác. IDWA khöng chó cho pheáp sosaánh trong phaåm vi toaân quöëc, maâ coângiuáp xaác àõnh thaânh töë naâo yïëu keám úãmöåt nûúác nhêët àõnh cêìn phaãi ûu tiïnquan têm.

Phûúng phaáp tñnh Chó söë vïì cú baãngiöëng nhû phûúng phaáp tñnh Chó söëngheâo taâi nguyïn nûúác (WPI), àoá laâphûúng phaáp àûúåc sûã duång àïí tñnh Chósöë Phaát triïín nguöìn nhên lûåc (HDI)trong nhiïìu nùm. Phûúng phaáp naâyàún thuêìn laâ viïåc sûã duång biïën söë, vñduå nguöìn lûåc tñnh theo àêìu ngûúâi,trong àoá Rj daânh cho quöëc gia, sau àoáûúác tñnh tyã troång nhû sau:

Chó söë naây àûúåc tñnh cho 23 nûúácthaânh viïn àang phaát triïín cuãa Ngên

B

Ph� l�c

IDWA Ch� s�� m��c �� y �u n��csinh hoa�t

Ch� s� m��c ��y �u n��c sinh hoat (IDWA)

Ca�c ngu� n

N�ng l��c

Kha n�ngti��p c�n Ch�t l��ng

S� du�ng

IDWA


42

haâng Phaát triïín Chêu AÁ trong nùm2004, àõa baân chiïëm 99% töíng dên söëcuãa 44 nûúác thaânh viïn àang phaáttriïín. Giaá trõ IDWA cuãa 23 nûúác thaânhviïn àang phaát triïín àûúåc trònh baâytrong baãng trïn àïí minh hoåa cho viïåc

sûã duång caác yá nghôa cuãa chó söë múái. So saánh Ma-lai-xi-a vúái Haân Quöëc,

Haân Quöëc coá tûúng àöëi ñt nguöìn nûúácvaâ khöng phaãi 100% dên söë coá thïí tiïëpcêån àûúåc nguöìn nûúác. Nûúác naây coákhaã nùng mua/khai thaác caác nguöìnnûúác úã mûác àöå cao hún nhiïìu so vúáiMa-lai-xia, nhûng khaã nùng àoá khöng

-56 77 24 37 14

-7 88 37 31 2

-58 100 22 37 57

-52 83 72 26 49

-22 56 67 33 53

-31 75 87 25 32

0 49 88 36 21

-35 66 73 55 96

31 81 51 34 66

13 80 71 49 84

56 60 82 46 57

16 65 71 64 92

100 78 47 18 67

93 48 64 31 77

100 54 77 31 98

32 68 99 73 93

100 77 71 31 87

100 58 71 52 89

50 72 82 69 98

100 71 81 42 87

100 73 81 59 84

100 61 90 100 99

100 85 100 79 99

IDWA

92

90

80

76

74

74

73

73

72

63

62

61

60

59

53

51

39

38

37

35

32

30

19

Ma-lai-xia

Sûã duång Caác nguöìn K/n Tiïëp cêån Nùng lûåc Chêët lûúång

Haân Quöëc

Phi-lip-pin

Viïåt Nam

Ka-dùæc-tan

A-deác-bai-dan

Kiïëc-gi-dit-xtan

Thaái Lan

U-bï-kit-xtan

Tuoác-mï-ni-xtan

Ta-gi-kñt -xtan

CHND Trung Hoa

ÊËn Àöå

In-àö-nï-xia

Möng cöí

Xri-lan-ka

Pa-kñt-xtan

Nï-pan

Bùng-gla-àeát

My-an-ma

Pa-pua-niu-gi-nï

CHND Laâo

Cam-pu-chia

Ch� s�� qu��c gia “j” = [(Rj — Rmin) / (Rmax —Rmin)] x 100

X��p hang d�a tr�n ch� s� IDWA

Phu� lu�c: IDWA ch� s�� m��c �� y �u n��c sinh hoa�t

43

àûúåc chuyïín hoaân toaân thaânh khaãnùng tiïëp cêån, vaâ vò vêåy chó söë IDWAthêëp hún chuát ñt.

Cöång hoaâ Nhên dên Trung Hoa vaâÊËn Àöå coá chó söë IDWA gêìn nhû nhau,nhûng möåt söë khaác biïåt trong caácthaânh töë khaá nöíi bêåt. Cöång hoaâ Nhêndên Trung Hoa coá khaã nùng tiïëp cêånthêëp hún, mùåc duâ nùng lûåc kinh tïëmaånh hún. Nûúác naây haån chïë viïåc sûãduång nûúác, nhûng chêët lûúång laåi cao.ÊËn Àöå coá khaã nùng tiïëp cêån nguöìnnûúác töët hún vaâ mûác sûã duång cao hún,nhûng chêët lûúång nûúác thêëp.

Caã Bùng-la-àeát vaâ My-an-ma àïìu coácaác giaá trõ chó söë IDWA thêëp, vaâ àûángthûá 19 vaâ 20 trong baãng xïëp haång. Caãhai nûúác àïìu keám vïì mûác sûã duång,thêëp hún nhiïìu so vúái tiïu chuêín àûúåcaáp duång. My-an-ma coá nguöìn taâinguyïn nûúác khaá cao nïn coá thïí nêngcao mûác tiïëp cêån. Tuy nhiïn, nûúác naâykeám vïì khaã nùng mua taâi nguyïn nûúácvaâ chêët lûúång nûúác.

Cùm-pu-chia laâ nûúác coá chó söëIDWA thêëp nhêët mùåc duâ nguöìn taâinguyïn nûúác tûúng àöëi cao. Nûúác naâyphaãi tùng cûúâng “àêìu tû” àïí nêng têët caãcaác thaânh töë khaác lïn.

Ghi chu�:1- Ngu� n n��c n��i ta�i co� th�� ta�i sinh (IRWR) bao g� m t��ng l�u l��ng n��c trung b�nh ha�ng

n�m cua ca�c con s�ng va� l��ng bu� ��p n��c ng m (ca�c t ng ng�m n��c) ��c ta�o rab�i l��ng m�a ta�i n��c �o�. L�u l��ng n��c t�� nhi�n xu�t pha�t t�� ca�c n�i b�n ngoa�i bi�ngi��i qu��c gia cua m��t n��c kh�ng ��c t�nh. #��c t�nh IRWR theo � u ng��i ��c l�y t��ca�c Ch� s�� Pha�t tri��n Th�� gi��i n�m 2006 cua Ngn ha�ng Th�� gi��i, va� ca�c s�� li��u na�y la�cua n�m 2004.


44

aác baáo caáo quöëc gia cuãa Baáo caáoTriïín voång Phaát triïín Taâi nguyïn

nûúác Chêu AÁ 2007 (AWDO) cung cêëpmöåt töíng quan ngùæn goån vïì 12 quöëcgia àûúåc lûåa choån, trònh baây vïì thûåctraång vaâ kïët quaã hoaåt àöång cuãa ngaânhtaâi nguyïn nûúác, nhûäng vêën àïì thenchöët vaâ nhûäng thaách thûác cêìn giaãi

quyïët, vaâ gúåi ra con àûúâng phña trûúác.Caác dûä liïåu vaâ thöng tin cú súã vïì möîiquöëc gia àûúåc thu thêåp chuã yïëu tûânguöìn àûúåc cöng böë trïn caác tïn miïìncöng cöång, viïåc thu thêåp vaâ phên tñchcaác dûä liïåu böí sung àïìu nùçm ngoaâiphaåm vi tòm kiïëm àûúåc thûåc hiïån. Viïåcthûåc hiïån muåc tiïu cuãa caác baáo caáoquöëc gia tûúng àöëi bõ haån chïë vò hiïåntaåi caác dûä liïåu vaâ caác thöng tin àûúåccöng böë cuäng nhû caác kïë hoaåch trongtûúng lai khöng nhiïìu.

Möåt söë haån chïë cuãa caác baáo caáoquöëc gia àûúåc thaão luêån trong Höåp A1.1, vaâ möåt vaâi gúåi yá vïì hûúáng böí sungcoá thïí sau naây.

Möåt trong nhûäng muåc àñch chñnhcuãa Baáo caáo Triïín voång Phaát triïín Taâinguyïn nûúác úã Chêu AÁ 2007 laâ thu huátsûå têåp trung cuãa caác nhaâ laänh àaåo quöëcgia vaâ caác nhaâ ra quyïët àõnh chuã chöëtvaâo sûå cêìn thiïët tùng cûúâng àêìu tû chongaânh nûúác nïëu nhû muöën àaåt caácMuåc tiïu Phaát triïín Thiïn niïn kyã vaâonùm 2015. Mùåc duâ möåt söë nûúác àaä àaåtàûúåc tiïën böå àaáng kïí, nhûäng nûúáckhaác cêìn phaãi coá caãi thiïån maånh meä,

C

Ph� ch��ng 1

To�m t��t ca�c Ba�o ca�o qu��c gia

Hp A 1.1 Nh��ng han ch�� cu a ca�c ba�o ca�o qu�c gia va�h��ng gia i quy��t trong t��ng lai� Ca�c ba�o ca�o qu��c gia d��a tr�n vi��c t�m ki��m ta�i li��u va� th�ng tin

tr�n ca�c t�n mi� n c�ng c��ng.� Ca�c ta�i li��u tham khao va� d�� li��u co� nga�y tha�ng kha�c nhau v�

phai d��a va�o ca�c ngu� n ta�i li��u s�"n co�. T�nh nh�t qua�n, v� du�vi��c s� du�ng d�� li��u v� ti��n b�� a�t ��c trong Ca�c mu�c ti�uPha�t tri��n Thi�n ni�n ky, thi�n v� s� du�ng ca�c d�� li��u m��i nh�tma� nh��ng d�� li��u �o� co� th�� kh�ng phai la� ch�nh th��c hay kh�ngphai d��a tr�n cu�ng m��t ��nh ngh�a.

� Tro�ng tm ch�nh la� cung c�p n��c va� v�� sinh (WSS), co� �� c�pchung t��i ca�c ngu� n n��c va� ca�c ti��u nga�nh kha�c. Nh��ng bansau na�y co� th�� c�p nh�t ca�c d�� li��u v� WSS va� xem xe�t vi��ct�p trung va�o ngu� n ta�i nguy�n n��c, t��i, bao t� n va� ki��m soa�t� nhi��m, v.v

� C n co� d�� li��u � y �u va� toa�n di��n h�n v� ca�c nha� ma�y li�nquan nga�nh n��c, nh�t la� v� v�� sinh, x� ly� n��c thai va� �� xu�t� u t� trong t��ng lai, v� du�: C n phai la�m g� �� a�t ��c ca�cmu�c ti�u na�y? Nga�nh na�y chi��m ty tro�ng bao nhi�u trong t��ngsan ph�m qu��c n��i? Ca�c ngu� n l��c na�o �ang ��c phn b��?La�m th�� na�o �� ru�t ng��n khoang ca�ch? La�m th�� na�o �� thu��c l��i �ch cao nh�t cho m��i �� ng �� la ��c � u t�?

Phu� ch��ng 1: To�m t��t ca�c Ba�o ca�o qu��c gia

45

nhû àûúåc trònh baây trong Baãng A 1.1.Gêìn möåt nûãa muåc tiïu cuãa 11 trong söëcaác nûúác àûúåc trònh baây úã Baãng A1.1seä khöng thïí àaåt àûúåc vaâo nùm 2015.

Khöng nïn coi caác Muåc tiïu Phaáttriïín Thiïn niïn kyã laâ möåt caái möëc.Ngay caã caác quöëc gia àaä àaåt àûúåc möåthay nhiïìu chó tiïu vïì taâi nguyïn nûúác,giúâ àêy cêìn têåp trung vaâo giai àoaån túái,vñ duå cung cêëp dõch vuå cho söë 50% dênsöë chûa àûúåc phuåc vuå, hoùåc xaác àõnhchùåt cheä hún caác Muåc tiïu Phaát triïínThiïn niïn kyã. Nhûäng dao àöång àöi khitûúng àöëi lúán vïì tiïën böå trong thûåchiïån caác Muåc tiïu Phaát triïín Thiïn niïnkyã àûúåc baáo caáo cho thêëy sûå nhêìm lêînvaâ khaác biïåt trong viïåc hiïíu vaâ giaãithñch nöåi dung cuãa cung cêëp nûúácàûúåc caãi thiïån vaâ vïå sinh àûúåc caãi thiïånlaâ gò. Chó laâm cho moåi ngûúâi coá thïí tiïëpcêån taâi nguyïn nûúác khöng nhêët thiïët

coá nghôa laâ têët caã caác vêën àïì àaä àûúåcgiaãi quyïët vaâ têët caã lúåi ñch àaä àûúåc thuåhûúãng. Vñ duå, möåt hïå thöëng cêëp nûúácàûúåc caãi thiïån phaãi cung cêëp àûúåcnguöìn nûúác coá chêët lûúång ra têån voâi,vaâ tònh traång vïå sinh àûúåc caãi thiïånphaãi coá caã hïå thöëng tiïu huyã raác thaãi vaâxûã lyá nûúác thaãi möåt caách hûäu hiïåu.

Thûåc traång úã hêìu hïët 12 baáo caáoquöëc gia laâ nguöìn nûúác àûúåc cung cêëptûâ caác cú súã àaä nêng cêëp coá thïí khöngàaåt tiïu chuêín vaâ nûúác thaãi khöngàûúåc xûã lyá. Möåt vêën àïì nûäa laâ khöngbiïët coá thñch húåp khöng nïëu duâng tyã lïåphêìn trùm àïí xaác àõnh caác muåc tiïu vaâàaánh giaá tiïën böå, búãi vò caách naây àoâihoãi phaãi coá cú súã dûä liïåu rêët töët vaâ viïåcthu thêåp thöng tin phaãi diïîn ra liïn tuåc.Tyã lïå phêìn trùm laâ möåt chó söë töìi khi sûåtùng trûúãng dên söë noái chung vaâ tyã lïångûúâi àûúåc hûúãng dõch vuå/vaâ chûa

Qu��c gia N��c �� th(%)

N��c n�ngth�n (%)

V� sinh �� th(%)

V� sinhn�ng th�n (%)

Gia� tr IDWA

B�ng-gla-�et 82 72 51 35 37

Cam-pu-chia 64 35 53 8 19

Trung Qu��c 93 67 69 28 61

Fi-ji 43 51 87 55 Kh�ng co�

n �� 95 83 59 22 60

In-��-n�-xia 87 69 73 40 59

Ka-d��c-tan 97 73 87 52 74

Pa-ki-xtan 96 89 92 41 39

Phi-lip-pin 87 82 80 59 80

Xa-moa 90 87 100 100 Kh�ng co�

Xri-lan-ca 98 74 98 89 51

Vi��t Nam 99 80 92 50 76

Chu� ch��t Ca�c ch ti�u �a� �a�t �u�ng ha�n 2015 Sai ha�n - D�� ki��n sau 2015

Sai ha�n va� �ang tu�t lu�i

IDWA = Ch� s�� m��c �� y �u n��c sinh hoa�t; MDG = Mu�c ti�u Pha�t tri��n Thi�n ni�n ky.Ca�c s�� li��u do WHO/UNICEF c�ng b�� cho n�m 2004. M��c du� kh�ng co� s�� li��u m��i nh�t cho t��ng n��c,

v��n th��ng du�ng ��nh ngh�a kha�c nhau n�n co� ve la�c quan, nh�ng ca�c s�� li��u na�y cho th�y s�� nh�t qua�n trongvi��c so sa�nh k��t qua hoa�t ��ng. ��i v��i Cam-pu-chia, ��nh ngh�a v� ca�c ph��ng ti��n ��c nng c�p va� ca�cvu�ng tha�nh th�/n�ng th�n �a� thay ��i n�m 1990, v� v�y ti��n b�� v� ca�c ch� ti�u t�� 1990 ��n 2004 kh�ng tr��c ti��pt��ng th�ch v��i nhau.

Ba ng A1.1: Ti��n b trong vi�c �at ca�c ch� ti�u MDG, va� gia� tr� IDWA


46

àûúåc hûúãng dõch vuå noái riïng àûúåcxem xeát, ngoaâi hiïån tûúång di dên giûäanöng thön vaâ thaânh thõ maâ viïåc naây chóàún thuêìn chuyïín söë ngûúâi tûâ chó söëMuåc tiïu Phaát triïín Thiïn niïn kyã úãnöng thön sang chó söë àö thõ. Rêët coáthïí nhûäng söë liïåu vïì thaânh tñch thûåchiïån caác Muåc tiïu Phaát triïín Thiïn niïnkyã àaä àaánh giaá quaá cao bûác tranh thûåctïë vò àõnh nghôa hiïån nay vïì caác Muåctiïu Phaát triïín Thiïn niïn kyã khöngbao haâm hïët nhûäng can thiïåp vïì söëlûúång vaâ chêët lûúång, nhû viïåc xûã lyánûúác thaãi tûâ caác cú súã vïå sinh àaä àûúåcnêng cêëp.

Möåt söë vêën àïì chñnh (vaâ giaãi phaáp)nïu trong caác baáo caáo quöëc gia àûúåcliïåt kï úã Höåp A1.2

Caác thöng àiïåp chñnh cuãa caác baáocaáo quöëc gia laâ:

• Cêìn phaãi coá dûä liïåu töët hún vaâtoaân diïån hún, nhêët laâ tûâ caác cú súãcung cêëp nûúác.

• Chñnh saách phaát triïín khöngthaânh vêën àïì; vêën àïì laâ phaãi thûåc thicaác chñnh saách vaâ luêåt phaáp hiïån coá.Chó coá àïí àaåt àûúåc viïåc naây nïëu coátinh thêìn traách nhiïåm vaâ quy chïë/chïëàöå giaám saát maånh meä.

• Nhiïìu chñnh phuã cêìn tùng maånhviïåc àêìu tû cho ngaânh nûúác, nhêët laâtrong vïå sinh. Nguyïn tùæc chung laâphaãi àêìu tû ñt nhêët 1% GDP cho ngaânhnûúác.

Hp s� A1.2: Ca�c v��n �� chung (va� mt s� gia i pha�p) � mt s� n��c

Qua� nhi��u b�n tham gia va�o l�nh v��cna�y ma� tra�ch nhi��m kh�ng ro� ra�ng

��n gia�n hoa� va� ca�i ca�ch l�nh v��c na�y

Vi��c th��c thi ch�nh sa�ch, lu��t pha�pva� ca�c quy ��nh co�n ha�n ch��

T�ng c��ng vi��c th��c thi va� bu��c mo�ing��i pha�i ch�u tra�ch nhi��m, du� �o� la� khuv��c t� nh�n hay nha� n��c

C�ng ta�c qua�n ly� ngu��n n��c ke�m Th��c hi��n qua�n ly� ngu��n n��c m��t ca�cht��ng th�� tr�n c� s�� ca�c vu�ng lo�ng cha�och��a n��c trong th��i gian l�u da�i, v� du� 20n�m

S�� du�ng ngu��n n��c m��t ca�ch thi��uhi��u qua�

Ca�i thi��n ca�c ph��ng pha�p t��i ke�m hi��uqua�

Ngu��n n��c b� nhi��m b��n do pha�r��ng, khai tha�c khoa�ng sa�n, ch��t tha�it�� ph�n bo�n va� thu��c tr�� s�u trongn�ng nghi��p, t��i ti�u b��ng n��cm��n

Bu��c th��c hi��n ca�c bi��n pha�p ki��m soa�t �nhi��m

M��c �� d�ch vu� ke�m, co� th�� ngay ca�� nh��ng vu�ng d�ch vu� t��ng ��i ph��bi��n

T�ng c��ng s�� gi�� c��p n��c, ca�i thi��nch��t l��ng n��c ma�y, v.v

Chi ph� l��p ��t n��c ma�y cao la�mcho ng��i nghe�o �� th� kh�ng ti��pc��n ��c

L��p ��t mi��n ph� va� thu h��i chi ph� th�ngqua gia� n��c

Gia� n��c th��p kh�ng pha�n a�nh chiph� th��c cu�a d�ch vu� �� co� th�� b��nv��ng

Thu h��i �t nh��t la� chi ph� v��n ha�nh va� ba�od��ng ban ��u

M��c �� x�� ly� �� ca�c tha�nh ph�� va�nga�nh c�ng nghi��p th��p

X�y d��ng th�m nha� ma�y x�� ly� va� n�ng caohi��u su��t hoa�t ��ng.

N�ng l��c v�� th�� ch�� va� qua�n ly� b�ha�n ch�� m��t s�� pho�ng ban va� nha�ma�y

T�ng c��ng n�ng l��c th�� ch�� va� ngu��nnh�n l��c

Xung ��t v�� quy��n l��i, v� du� trongtr��ng h��p ch�nh quy��n c��p t nh v��ala� chu� s�� h��u ca�c c� s�� c��p n��c,v��a la� c� quan ��nh gia� ba�n n��c

Tha�nh l��p c� quan qua�n ly� ��c l��p hay��c t�n tro�ng

C�ng ta�c qua�n ly� nga�nh n��c y��uke�m

Giao quy��n t�� chu� cho ca�c nha� ma�y n��c— kh�ng ch�u s�� can thi��p ch�nh tr�, kh�ngco� ca�c ngu��n thu khe�p k�n, v.v.

Ng��i ti�u du�ng kh�ng bi��t ��c gia�tr� “th��c” va� t�nh tra�ng khan hi��mn��c

N�ng cao nh��n th��c va� gia�o du�c, ti��nha�nh ca�c ��t n�ng cao nh��n th��c cu�ac�ng chu�ng.

Phu� ch��ng 2: Danh sa�ch di��n giai ca�c ta�i li��u thao lu�n

47

I. Kha n�ng ti��p c�n ngu�n n��cu�ng va� v� sinh � Ch�u A�: Ca�c ch� s�va� y� ngh�a cu a chu�ng (Bhanoji Rao)

Tònh traång thiïëu caác chó söë trongngaânh nûúác àaä àûúåc thaão luêån vaâ Chósöë mûác àöå àêìy àuã nûúác sinh hoaåt(IDWA), möåt phûúng phaáp àaánh giaátiïën böå múái, àûúåc mö taã vaâ giaá trõ cuãacaác chó söë àoá àûúåc xaác àõnh cho 23quöëc gia. Chó söë töíng húåp vïì nûúácuöëng naây laâ trung bònh cuãa 5 thaânh töë:khaã nùng tiïëp cêån, nùng lûåc, chêëtlûúång, caác nguöìn vaâ viïåc sûã duång. Coáthïí sûã duång caác thaânh töë riïng biïåt àïíàõnh hûúáng cho hoaåt àöång chñnh saách,chûúng trònh vaâ dûå aán. Coá thïí sûã duångchó söë IDWA àïí tinh chónh chó tiïu cuãacaác Muåc tiïu Phaát triïín Thiïn niïn kyãàöëi vúái taâi nguyïn nûúác, vaâ chó söë naâycoá thïí àûúåc múã röång tuyâ theo mûác àöåsùén coá caác dûä liïåu, àïí bao göìm caácthöng söë khaác vïì taâi nguyïn nûúác vaâvïå sinh. Tònh traång dûä liïåu quöëc gia úãnhiïìu nûúác thiïëu chñnh xaác vaâ khöngnhêët quaán laâ möåt khoá khùn lúán hiïånnay.

II. Ca�c ngu�n n��c va� vi�c pha�ttri��n ngu�n n��c hi�n nay � Ch�u A��ang thay ��i (Olli Varis)

Taâi liïåu naây phaác thaão ra caác vêën àïìliïn ngaânh lúán liïn quan túái taâi nguyïnnûúác - àoá laâ dên söë àang tùng vaâ giaâài, quaá trònh chuyïín àöíi kinh tïë xaä höåiúã caác nûúác àang phaát triïín, vaâ caác vêënàïì liïn quan túái nùng lûúång, lûúngthûåc, möi trûúâng vaâ biïën àöíi khñ hêåu.Nhu cêìu cêìn thïm lûúng thûåc seä àoâihoãi phaãi sûã duång àêët vaâ nûúác hiïåu quaãhún. Caác nöî lûåc giaãm ngheâo seä quantroång àïí chöëng laåi tònh traång nguöìnnûúác vaâ möi trûúâng tiïëp tuåc bõ ngûúâingheâo laâm cho xuöëng cêëp thïm. Viïåcliïn kïët quaãn lyá caác doâng söng vaâ têìngngêåm nûúác coá yá nghôa cöët tûã úã hêìu hïëtluåc àõa Chêu AÁ, búãi vò phêìn lúán dên söëtrong khu vûåc söëng úã caác àöìng bùçngven söng traãi daâi trïn nhiïìu quöëc gia.

Ph� ch��ng 2

Danh sa�ch di��n giai ca�c ta�i li��uthao lu�n


48

III. Nh��ng ti��n b m��i ��y trongpha�t tri��n va� qua n ly� ta�i nguy�n n��c� ca�c n��c �ang pha�t tri��n Ch�u A�(Geoff Wright)

Nhiïìu nûúác Chêu AÁ, bùçng nhûängcaách khaác nhau, àang àaåt àûúåc tiïën böåtrong phaát triïín vaâ quaãn lyá taâi nguyïnnûúác. Nhûäng àùåc tñnh chung cuãa cöngtaác quaãn lyá thaânh cöng laâ khung khöíthïí chïë öín àõnh vaâ vûäng maånh; caác cúquan húåp taác vaâ phöëi húåp chùåt cheä; coákïë hoaåch chiïën lûúåc vaâ àöìng böå; sûåtham gia hiïåu quaã cuãa nhûäng ngûúâi coáquyïìn lúåi liïn quan vaâ cöång àöìng; dûäliïåu vaâ thöng tin toaân diïån vaâ àaáng tincêåy; vaâ caác cöng cuå höî trúå viïåc ra quyïëtàõnh. Möåt trong caác caãi caách thïí chïëchuã chöët àang diïîn ra úã nhiïìu quöëc gialaâ thaânh lêåp caác cú quan tû vêën vaâ phöëihúåp quöëc gia àïí giaãi quyïët vêën àïìnguöìn nûúác. Vaâ cêìn khuyïën khñch vaitroâ ngaây caâng lúán cuãa khu vûåc tû nhênvaâ cöång àöìng.

IV. Ca�c v��n �� cung c��p n��c va�v� sinh � Ch�u A� (Arthur McIntosh)

Viïåc baão àaãm àuã nûúác saåch, möåtnhu cêìu thiïët yïëu cuãa con ngûúâi, àaä trúãthaânh möåt yïëu töë töëi quan troång. Vòvêåy, caác vêën àïì cuãa ngaânh naây àaä trúãnïn rêët cêëp baách liïn quan àïën chêëtlûúång nûúác vaâ ö nhiïîm, baão töìn taâinguyïn nûúác, quaãn lyá taâi nguyïn nûúácvaâ nhu cêìu àöëi vúái nûúác. Möåt söë giaãiphaáp cho caác vêën àïì chêët lûúång nûúácvaâ ö nhiïîm, baão töìn nûúác, quaãn lyá nhucêìu àaä àûúåc àûa ra. Nhûäng trúã lûåcngùn caãn ngûúâi ngheâo tiïëp cêån vúáinûúác maáy àûúåc trònh baây vaâ möåt söëphûúng aán àûúåc cên nhùæc. Vêën àïì cêëpbaách khaác laâ tònh traång phoáng uïë bûâabaäi úã nhiïìu núi trong khu vûåc vaâ caácgiaãi phaáp töíng thïí do cöång àöìng dêînàêìu àïí giaãi quyïët vêën àïì naây àaä rêëtthaânh cöng. Taác giaã lûu yá rùçng nhûängvêën àïì naây cuâng nhiïìu vêën àïì ngaânhquan troång khaác coá thïí àûúåc giaãi quyïëtthöng qua viïåc caãi thiïån cöng taác quaãnlyá, nêng cao dõch vuå vaâ chêët lûúång.

V. Qua n ly� ngu�n ta�i nguy�n n��cmt ca�ch ��ng b: �a�nh gia� lai (AsitBiswas)

Khaái niïåm quaãn lyá àöìng böå nguöìntaâi nguyïn nûúác (IWRM) àaä töìn taåitrong 60 nùm qua. Trong nhûäng nùm1990, khaái niïåm naây àûúåc “taái phaáthiïån”. Khaái niïåm naây coá veã hêëp dêîn,nhûng khi phên tñch kyä thêëy coá rêëtnhiïìu vêën àïì, kïí caã vïì khaái niïåm vaâûáng duång, nhêët laâ àöëi vúái caác dûå aánlúán. Quaã vêåy, khöng coá sûå nhêët trñ vïìcaác vêën àïì cú baãn nhû caác khña caånhnaâo cuãa viïåc quaãn lyá taâi nguyïn nûúáccêìn phaãi àöìng böå, bùçng caách naâo, ailaâm hay thêåm chñ liïåu coá thïí àöìng böåhoaá trïn phaåm vi röång. Taác giaã kïët luêånrùçng trong cuöåc söëng thûåc, khaái niïåmnaây caâng khoá thûåc hiïån hún.

49

aáo caáo Triïín voång Phaát triïín Taâinguyïn nûúác Chêu AÁ 2007

(AWDO) do Ngên haâng Phaát triïín ChêuAÁ soaån thaão bùçng nguöìn taâi chñnh cuãaDûå aán RETA 6388: Höî trúå Diïîn àaân Taâinguyïn nûúác khu vûåc Chêu AÁ - ThaáiBònh Dûúng (APWF), do Chñnh phuãNhêåt Baãn taâi trúå thöng qua Quyä Àùåcbiïåt Nhêåt Baãn.

Öng K.E Seetharam (caán böå dûå aán),Vuå Nùng lûúång, Vêån taãi vaâ Taâi nguyïnnûúác, thuöåc Vuå Phaát triïín Bïìn vûängKhu vûåc (RSDD) cuãa ADB àiïìu phöëiviïåc xêy dûång baáo caáo naây dûúái sûå chóàaåo cuãa öng WooChong Um (Vuåtrûúãng), vaâ àûúåc sûå höî trúå vïì haânhchñnh cuäng nhû nghiïn cûáu cuãa MariaAngelica Rongavilla, Vergel Latay,Eileen Santos, vaâ Audrey Esteban.

Trên troång caãm ún nhûäng àoáng goápquñ baáu cuãa nhoám chuyïn gia AWDO,cuãa caán böå nhên viïn ADB vaâ caácchuyïn gia bïn ngoaâi. Nhoám chuyïngia göìm Asit Biswas (Trûúãng nhoám),Bhanoji Rao, Olli Varis, Georff Bridges,Authur MacIntosh, Georff Wright vaâ

Surampalli Rao, àûúåc sûå höî trúå cuãaBanerjee, Stephen Logan, Kalinga,Senevirantne (Trung têm Thöng tin vaâTruyïìn thöng Chêu AÁ), vaâ Jay Maclean.

Möåt söë chuyïn gia àaä tham gia chóàaåo chung, bònh luêån vaâ àoáng goáp yákiïën cho baãn thaão sú böå cuãa baáo caáo;phña ADB coá: Liqun Jin, Bindu Lohani,Shyam Bajpai, Arjun Thapan, WouterLincklaen Arriens, Amy Leung, WilliamGreene, Hun Kim, Katsuji, Matsunami,Omana Nair, Anand Chiplunkar, RudolfFrauendorfer, vaâ Daniel Cooney; phñaHöåi àöìng quaãn lyá APWF coá: TommyKoh, Ravi Narayanan vaâ Erna Witoelar;phña caác cú quan àöëi taác cuãa APWF coá:Thierry Facon (Vùn phoâng khu vûåcChêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng cuãa FAO),Vadim Sokolov (Töí chûác Húåp taác Toaâncêìu vïì Taâi nguyïn nûúác vuâng Cö-ca-dúvaâ Trung AÁ), Sastry Ramachandrula (Töíchûác Húåp taác Toaân cêìu vïì Taâi nguyïnnûúác Chêu AÁ), Kate Lazarus (Liïn minhQuöëc tïë Baão töìn thiïn nhiïn vaâ taâinguyïn thiïn nhiïn), Tarek Merabtenevaâ Kuniyoshi Takeuchi (Trung têm

L��i cam �n

B

Quöëc tïë Quaãn lyá Caác möëi nguy hiïím vaâruãi ro taâi nguyïn nûúác), Satoru Kuro-sawa (Ngên haâng Húåp taác Quöëc tïëNhêåt Baãn), Hideaki Oda, KenichiTsukahara, Taeko Yokota vaâ NorikoYamaguchi (Diïîn àaân Taâi nguyïn nûúácNhêåt Baãn), IL-Pyo Hong vaâ MatildaPark (Diïîn àaân Taâi nguyïn nûúác HaânQuöëc), Khoo Teng Chye, Chan YoonKum, Han Tong Ng, Michael Toh, vaâMeng Kin Wong (Höåi àöìng Quaãn lyáCaác cöng trònh cöng cöång Xinh-ga-po),Aurora Villaluna (Suöëi nguöìn kiïënthûác), Lï Hûäu Ti (Uyã ban Kinh tïë Xaähöåi cuãa Liïn Húåp Quöëc khu vûåc ChêuAÁ - Thaái Bònh Dûúng), Andrre Dzikuá(Chûúng trinh Àõnh cû Liïn HúåpQuöëc), Hubert Gijzen vaâ Toshihiro Son-oda (UNESCO), vaâ Jan Luijendijk (ViïånGiaáo duåc vïì taâi nguyïn nûúác cuãa UN-ESCO-IHE).

Nhûäng yá kiïën bònh luêån vaâ àoánggoáp cho caác baãn baáo caáo quöëc gia vaâàôa CD cuãa AWDO laâ cuãa caác chuyïngia thuöåc Vuå khu vûåc ADB: TomooUeda, Januar Hakim, Paul van Klav-eren, Sanjay Penjor, Stephen Blaik,Sekhar Bonu, Shakeel Khan, TatianaGallego-Lizon, Hubert Jenny, IanWilliam Makin, Walter Kolkma, RanaHasan and Guntur Sugiyarto; caác caánböå thûúâng truá cuãa ADB: Hua Du, Md.Rafiqul Islam, Arjun Goswami, RaikhanSabirova, Paul Van Im, Toru Shibuichi,Yaozhou Zhou, Wang Jianguo, ZhimingNiu, David Dole, Sirpa Jarvenpaa,Richard Phelps, Tiniarogo Mere Seniloli,Peter Fedon, Raza Farrukh, Richard W.A. Vokes, Mookiah Thiruchelvam,Ayumi Konishi, Àöî Nhêåt Hoaâng, Höì LïPhong, Eri Honda, Stephen Wermert,Asem Chakenova, Edgar Cua, H.S. Soe-wartono, Siti Hasanah, Thomas Crouch,Jia Xinning and Joven Balbosa; cuãa töíchûác CH2M Hill World: Nancy Barnesvaâ Greg Turner; cuãa Böå Y tïë, Lao àöångvaâ Phuác lúåi Nhêåt Baãn: Sombo Yama-

mura; cuãa Ngên haâng Húåp taác Quöëc tïëNhêåt Baãn: Satoru Kurosawa; cuãa Cúquan Húåp taác Quöëc tïë Nhêåt Baãn (JICA):Mikio Ishiwatari; vaâ Trung têm nghiïncûáu taâi nguyïn nûúác vaâ möi trûúângHaân Quöëc: Jeongkon Kim.

Chuáng töi caãm ún nhûäng ngûúâi àaädaânh thúâi gian vaâ àoáng goáp kiïën thûáccuãa mònh cho Höåi nghõ tû vêën chuyïngia vïì AWDO töí chûác taåi Water Hub,Xinh-ga-po ngaây 23 thaáng 8 nùm 2007,àoá laâ àaåi diïån cho caác Chñnh phuã: Ina-mul Haque (Bùng-gla-àet), Basah Her-nowo (In-àö-nï-xia), Mao Saray andChea Visoth (Cam-pu-chia), Cama Tu-iloma (Fi-ji), M. Zahir Shah Mohmand(Pa-ki-xtan), Li Yuanyuan (CHNDTrung Hoa), Nguyen Tuan Quang (ViïåtNam); nhûäng ngûúâi hoaåt àöång cho sûånghiïåp taâi nguyïn nûúác: Ramon Alik-pala, Apichart Anukalarmphai, An-tonino Aquino, Khondaker AzharulHaq, Ricardo Macabebe, Joe Madiath vaâM. Irfan Shahzad ; Höåi àöìng quaãn lyáAPWF: Ravi Narayanan vaâ Erna Witoe-lar; caác cú quan àöëi taác cuãa APWF: Sis-woko Sastrodihardjo (Töí chûác Húåp taácToaân cêìu vïì taâi nguyïn nûúác ÀöngNam AÁ), Shinichi Masuda (Cú quanHúåp taác Quöëc tïë Nhêåt Baãn), Yoji Matsui(Hiïåp höåi caác cöng trònh ngaânh nûúácNhêåt Baãn), Genichiro Tsukada (Böå Ytïë, Lao àöång vaâ Phuác lúåi Nhêåt baãn),Khoo Teng Chye, Ng Han Tong,Ridzuan Ismail and Sivaraman Arasu(Höåi àöìng Quaãn lyá caác cöng trònh cöngcöång Xinh-ga-po), Chen Lin (Trung têmnghiïn cûáu caác cöng trònh cöng cöång,Àaåi hoåc töíng húåp Florida), KulwantSingh (Chûúng trònh Àõnh cû cuãa LiïnHúåp Quöëc), Terrence Thompson (Töíchûác Y tïë Thïë giúái); Greg Turner (Töíchûác CH2M Hill World), Jack Sim (Töíchûác Nhaâ vïå sinh Thïë giúái, Xinh-ga-po), Eduardo Aralal (Trûúâng Lyá QuangDiïåu, Xinh-ga-po), vaâ Charles Voros-marty (Viïån nghiïn cûáu Traái àêët, Àaåi


50

L��i cam �n

51

dûúng vaâ Vuä truå, Àaåi hoåc New Hamp-shire).

Chuáng töi àùåc biïåt caám ún AnnQuon, Omana Nair, Jason Rush, DanielCooney, Nicholas Eric Vonklock, Gra-ham James Dwyer and Raul del Rosarioàaä bònh luêån vïì chiïën lûúåc truyïìnthöng cuãa AWDO; Ma. Priscila delRosario, Cynthia Hidalgo vaâ Muriel Or-donez àaä tû vêën vïì viïåc in êën vaâ phaáthaânh; Yun Samean àaä cung cêëp aãnh bòacuãa baáo caáo; Richard Abrina, StephenBlaik, Paul Van Im, Àöî Nhêåt Hoaâng,

Raza Farrukh, Md. Rafiqul Islam, AyumiKonishi, Raikhan Sabirova, Antonio deVera, Ramon Alikpala, Kalinga Senevi-ratne, Eric Sales, Ian Gill, Paul DelRosario vaâ Yun Samean àaä cung cêëpcaác bûác aãnh bïn trong baáo caáo; Giaáosû Maria Mercedes Robles àaä àiïìu haânhhoaåt àöång baáo chñ truyïìn thöng trongthúâi gian Höåi nghõ Tû vêën chuyïn gia;Narciso Prudente àaä àoáng goáp phêìn kyäthuêåt cho höì sú taâi nguyïn nûúác quöëcgia, caác chó söë hoaåt àöång chuã yïëu vaâcaác vêën àïì then chöët.