■ g Q U l G ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN f KHOA KINH TẾ VÀ QllẢN LÝ NGUÔN NHÂN Lực

Đổng chủ biên:PGS.TS. Trần Thị Thu - PGS.TS. Vũ Hoàng Ngân

Giáo trình

QUẢN LÝ NGUỒN NHÂN Lực TRONG TỔ CHỨC CÔNG

(Tái bản lần thứ nhất, có sửa đổi bổ sungl

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC KINH TỂ QUỐC DÂN

2013

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN KHOA KINH TÉ VÀ QUẢN LÝ NGUỒN NHÂN L ự c

w Q 08

Đồng chủ biên:

PGS. TS. TRÂN THỊ THU - PGS. TS. vũ HOẢNG ngan

Giáo trinh QUẢN LÝ NGUỔN NHÂN L ự c

TRONG TỔ CHỨC CÔNG

(Tái bản lần thứ nhất, có sửa đồi bổ sung)

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC KINH TÉ QUÓC DÂN

2013

MỤC LỤC

Chương 1. TỎNG QUAN QUẢN LÝ NGUÒN NHÂN L ự cTRONG TÓ CHỨC C Ô N G ..................................................... 3

1.1. Các khái n iệm .................................................................................................4

1.1.1. Tổ chức công ........................................................................................4

1.1.2. Nguồn nhân lực trong các to chức công ....................................... 4

1.1.3. Quán lý nguồn nhân lực trong to chức, có n g ............................... 6

1.2. Đặc điểm của quản lý nguồn nhân lực trong tổ chức công ..................8

1.3. Sự cần thiết quản lý nguồn nhân lực trong tổ chức công ................... 13

1.3. ỉ. Yếu tố kinh tể................................................................................. 13

1.3.2. Các yếu tổ khác .............................................................................. 14

1.4. Các cấp độ của hoạt động quàn lý nguồn nhân lực trong tổchức công....................................................................................................... 16

1.5. Đối tượng và nội dung cùa môn h ọ c .......................................................17

1.6. Phương pháp nghiên cứu của môn h ọ c .................................................. 18

Chương 2. PHÂN TÍCH CÔNG VIỆC TRONGTỎ CHỨC CÔNG.......................................................................27

2.1. Các khái niệm cơ b ản .............................................................................. 29

2.2. Lựa chọn cấp độ phân tích phù h ợ p ....................................................... 30

2.2.1. Sự lựa chọn mang tính chiến lư ợ c ............................................. 31

2.2.2. Ưu điếm và nhược điểm cùa mỗi cấp độ phân tíc h ...............31

2.2.3. Lựa chọn 'ắcông việc ” là cấp độ phán tích .............................. 32

2.3. Tầm quan trọng cùa phân tích công v iệ c .............................................. 32

2.4. Xây dựng công cụ phân tích công v iệc ..................................................33

2.5. Trình tự tiến hành phân tích công v iệc................................................... 34

2.6. Các thông tin cần thiết phân tích công v iệ c .......................................... 34

2.7. Các sàn phẩm của phân tích công việc................................................... 39

2 .7.1. Lựa chọn mẫu các văn bản phân tích công việc phù h ợ p .....39

2.7.2. Giới thiệu một sổ văn bản phân tích công việc trong tôchức cóng ............................................................................................42

2.8. Các phương pháp thu thập thông tin phân tích công v iệc ..................44

2.8.1. Phương pháp bảng phân tích tư liệ u ........................................... 45

2.8.2. Sử dụng các bàn cáu hỏi được thiết kế s ẵ n ................................45

2.8.3. Phương pháp kết hợp bản câu hỏi và phỏng vấn trựctiế p ....................................................................................................... 45

2.8.4. Phương pháp tiếp xúc cá nhân .....................................................53

2.8.5. Hội thảo chuyên g ia ......................................................................... 54

2.8.6. Các phương pháp khác ....................................................................54

2.9. Vai trò cùa bộ phận chuyên trách nguồn nhân lực trong phântích công việc của tồ chức công................................................................ 55

Chưong 3. KÉ HOẠCH HÓA NGUỒN NHÂN L ự cTRONG TÓ CHỨC C Ô N G ....................................................73

3.1. Khái niệm và ý nghĩa cùa kế hoạch hoá nguồn nhân lực trongtổ chức công...................................................................................................74

3.1.1. Khái niệm ............................................................................................74

3.1.2. Ỷ nghĩa của kế hoạch hoá nguồn nhân lực trong to chứccông .......................................................................................................74

3.2. Những đặc trưng của công tác kế hoạch hóa nguồn nhân lựctrong tổ chức cô n g ........................................................................................75

3.3. Nội dung của kế hoạch hóa nguồn nhân lực trong tổ chứccông..................................................................................................................76

3.3.1. Đánh giá cung nhân lực trong tố chức cô n g ............................ 77

3.3.2. D ự báo nhu cầu nhân lực cùa to chức c ô n g ............................ 78

3.3.3. Các giải pháp cân đối nhân lực trong to chức c ô n g ............... 80

Chuông 4. TUYẺN DỤNG NGUÒN NHÂN L ự c TRONGTÓ CHỨC C Ô N G ......................................................................96

4.1. Khái niệm, ý nghĩa và yêu cầu của tuyển d ụ n g ................................... 97

4. ỉ. 1. Khái n iệm ............................................................................................97

4.1.2. Ỷ nghĩa của tuyển dụng ....................................................................97

4.1.3. Yêu cầu của tuyến dụ n g .................................................................. 97

4.2. Nội dung tuyển m ộ...................................................................................... 98

4.2.1. Căn cứ tuyến mộ và xác định nhu cầu tuyển m ộ .......................98

4.2.2. Các nguồn nhân lực và phương pháp tuyển mộ nhản lựctừ bẽn trong to chức công ...............................................................99

4.2.3. Các nguồn nhãn lực và phương pháp tuyến mộ nhân lựctừ bên ngoài to chức công.............................................................100

4.2.4. Thu nhận và nghiên cứu hồ sơ .................................................. 103

4.3. Nội dung tuyển chọn ..............................................................................104

4.3.1. Các nhân to tác động đến tuyển chọn ..................................... 104

4.3.2. Các phương pháp tuyển chọn ................................................... 105

4.3.3. Ra quyết định tuyến chọn ..............................................................108

4.3.4. Tiếp nhận và tập sự cho người mới được tuyến vào tochức công ......................................................................................... 109

4.4. Đánh giá hiệu quả tuyển dụng..............................................................110

4.4. ỉ. Tác dụng của đánh giá hiệu quà tuyển dụng ...................... 110

4.4.2. Các chi tiêu đánh giá hiệu quả tuyến d ụ n g ........................... 111

4.4.3. Phương pháp đánh giá hiệu quả tuyển dụng ......................... 112

V

4.5. Tuyền dụng công chức tại một số quốc gia trên thế giới và ớViệt N am ........................................................................................................113

4.5. ĩ. Quá trình phát triển cùa phương thức tuyến dụng côngchức qua thi tuyến ở một so quốc gia trên thế g iớ i .............. 113

4.5.2. Thi tuyền công chức ờ Việt N am ................................................ 114

Chương 5. ĐÀO TẠO NGUÒN NHÂN L ự c TRONGTỎ CHỨC C Ô N G .....................................................................133

5.1. Sự cần thiết đào tạo nguồn nhân lực của tổ chức cô n g ..................... 134

5.1.1. Khái n iệm ...........................................................................................134

5.1.2. Sự càn thiết đào tạo nguồn nhân lự c ....................................... 134

5.2. Các phương pháp đào tạo nguồn nhân lự c ........................................ 136

5.2.1. Các phương pháp đào tạo chính quy ....................................... J36

5.2.2. C ácphư ovgpháp đào tạo không chính q u y .......................... 137

5.3. Nội dung công tác quàn lý đào tạo nguồn nhân lực trong tổchức cô n g .......................................................................................................139

5.3.1. Xác định nhu cầu đào tạ o ...........................................................139

5.3.2. Chuẩn bị đào tạo ...........................................................................¡41

5.3.3. Xây dựng chương trình đào tạo và tổ chức thực hiệnchương trình đào tạ o ...................................................................141

5.3.4. Đánh giá hiệu quà đào tạ o ............................................................144

5.4. Đường chức nghiệp của người lao động trong tổ chức cô n g ...... . 144

5.4.1. Khái niệm đường chức nghiệp ......................................................144

5.4.2. Lựa chọn và kế hoạch hoá con đường chức n g h iệp ............... 145

5.4.3. Các giai đoạn phát triển cùa đường chức n g h iệp ...................146

vi

Chương 6. ĐÁNH GIÁ NGUỒN NHÂN L ự c TRONG TỒCHỨC CÔ NG ......................................................... ................161

6.1. Khái niệm và mục đích đánh g iá .........................................................162

6. L I . Khái n iệm ....................................................................................... 162

6.1.2. Mục đích đánh g iả ....................................................................... 162

6.2. Nội dung đánh g iá .................................................................................. 164

6.3. Những yêu cầu và hạn chế trong đánh g iá ........................................165

6.3.1. Những yêu cầu trong đánh g iá ................................................. 165

6.3.2. Những hạn chế trong đánh g iá ................................................. 167

6.4. Quy trình đánh giá nguồn nhân lực trong tổ chức công................ 169

6.4.1. Xác định mục đích và mục tiêu đánh g iá ................................. 170

6.4.2. Lựa chọn tiêu chí và phưong pháp đánh g iá ........................ 170

6.4.3. Xác định chu kỳ đánh g iá ........................................................... 170

6.4.4. Lựa chọn người đảnh giá ........................................................... 170

6.4.5. Tiếp xúc đánh giá hàng năm ..................................................... 171

6.5. Các phương pháp đánh giá nguồn nhân lực trong tổ chức công.. 173

6.5.1. Các phương pháp đảnh giá thực hiện công v iệ c ...................173

6.5.2. Đánh giá năng lực và chuyên môn nghiệp vụ ....................... 176

6.5.3. Đánh giá tiềm năng ...................................................................... 183

6.5.4. Đánh giá động cơ làm v iệc ........................................................ 187

Chuông 7. THÙ LAO LAO ĐỘNG TRONG TỐ CHỨC CÔNG .... 205

7.1. Khái niệm và các yếu tố cấu thành thù lao lao động...................... 205

7 .1.1. Khái n iệm ....................................................................................... 205

7 .1.2. Cấu thành của thù lao lao đ ộ n g ...............................................205

7.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến tiền lương của người lao độngtrong tổ chức c ô n g .....................................................................................207

7.2.1. Các yếu tố thuộc về xã hội và Nhà nước:.............................. 207

7.2.2. Các yếu tố thuộc về người lao đ ộ n g .... .................................... 208

7.2.3. Các yếu tố thuộc về công việc .................................................... 209

7.2.4. Các yếu tố thuộc về to chức công ............................................. 210

7.3. Hệ thống thù lao lao động trong tồ chức công ở Việt N a m ..........211

7.3.1. Mức lương tối th iếu ....................................................................... 211

7.3.2. Tiền lương và các khoản phụ cấp lương của người laođộng trong to chức công .............................................................214

7.3.3. Các khuyến khích đổi với người làm việc trong tổ chứccông ..................................................................................................223

7.3.4. Các phúc lợi đoi với người làm việc trong tổ chức cô n g ... 224

7.4. Khái quát chung về trả lương cho người làm việc trong tồchức công ờ các quốc g i a ........................................................................ 226

Chưong 8. CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ NGUÓN NHÂN L ự cTRONG TÓ CHỨC C Ô N G ..................................................238

8.1. Khái niệm chính sách quản lý nguồn nhân lự c ...................................238

8.2. Ý nghĩa của chính sách quàn lý nguồn nhân lực................................ 239

8.3. Các nhân tố ánh hường đến chính sách quản lý nguồn nhânlực trong tổ chức cô n g .............................................................................. 240

8.3.1. Nhân tố khách quan .................................................................... 240

8.3.2. Nhân tố thuộc tổ chức công ..........................................................241

8.3.3. Nhãn tố tổng h ợ p .........................................................................24 ì

8.4. Lựa chọn chính sách quản lý nguồn nhân lực.....................................242

8.5. Căn cứ hoạch định chính sách quản lý nguồn nhân lực....................243

8.5.1. Đối tượng tác động của chính sách quản lý nguồn nhânlự c ....................................................................................................243

8.5.2. Yếu tổ thời gian ............................................................................ 243

viii