truyỆn kiỀu nhÌn trong hỆ thỐng tiỂu thuyẾt tÀi...
TRANSCRIPT
1
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------
TRỊNH VĂN ĐỊNH
TRUYỆN KIỀU NHÌN TRONG HỆ THỐNG
TIỂU THUYẾT TÀI TỬ GIAI NHÂN
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Mã số : 60 22 34
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÀNH VĂN HỌC
Hà Nội - 2009
2
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài, mục đích nghiên cứu ................................................................ 4
2. Ý nghĩa của đề tài ........................................................................................................ 4
3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu ................................................................................ 5
4. Đóng góp của luận văn ............................................................................................... 5
5. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................................................... 5
6. Phƣơng pháp nghiên cứu......................................................................................... 12
7. Cấu trúc của luận văn .............................................................................................. 12
CHƢƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CỦA TIỂU THUYẾT TÀI TỬ GIAI NHÂN
ĐƢỢC GIỚI NGHIÊN CỨU TRUNG QUỐC NÊU LÊN GẦN ĐÂY. ...........Error!
Bookmark not defined.
1.1. Về nội dung ...............................................................Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Định nghĩa tiểu thuyết tài tử giai nhân .... Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Nguồn gốc tiểu thuyết tài tử giai nhân ..... Error! Bookmark not defined.
1.1.3. Quan niệm tình yêu, hôn nhân tiểu thuyết tài tử giai nhân. ............ Error!
Bookmark not defined.
1.1.4. Loại hình nhân vật tiểu thuyết tài tử giai nhân. ..... Error! Bookmark not
defined.
1.1.5. Quan niệm về tài - sắc - tình tiểu thuyết tài tử giai nhân.................. Error!
Bookmark not defined.
1.1.6. Nguyên nhân hưng thịnh tiểu thuyết tài tử giai nhân. Error! Bookmark
not defined.
1.2. Về nghệ thuật : Mô hình tự sự tiểu thuyết tài tử giai nhân Error! Bookmark
not defined.
1.2.1. Mô thức tự sự tiểu thuyết tài tử giai nhân. ............. Error! Bookmark not
defined.
1.2.2. Ý nghĩa tự sự học tiểu thuyết tài tử giai nhân........ Error! Bookmark not
defined.
3
CHƢƠNG 2 TRUYỆN KIỀU - NHỮNG YẾU TỐ CỦA TIỂU THUYẾT TÀI
TỬ GIAI NHÂN ..................................................................Error! Bookmark not defined.
2.1. Nghiên cứu ở Việt Nam về vấn đề từ Hoa tiên đến Truyện Kiều. .......... Error!
Bookmark not defined.
2.2. Về nội dung và nghệ thuật, Truyện Kiều có nhiều dấu ấn của tiểu thuyết
tài tử giai nhân. ...............................................................Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Về nội dung.................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Về nghệ thuật. ............................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3 TRUYỆN KIỀU - NHỮNG VẤN ĐỀ KHÁC VỚI HỆ THỐNG
TIỂU THUYẾT TÀI TỬ GIAI NHÂN. .........................Error! Bookmark not defined.
3.1. Khác biệt giữa Truyện Kiều và hệ thống tiểu thuyết tài tử giai nhân - nhìn
từ vấn đề kiểu nhân vật giai nhân: Kiều là một kĩ nữ. ......... Error! Bookmark not
defined.
3.1.1. Vài đặc điểm về kĩ nữ. .................................. Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Khác biệt giữa “Truyện Kiều” và hệ thống tiểu thuyết tài tử giai nhân -
nhìn từ kiểu nhân vật giai nhân. .......................... Error! Bookmark not defined.
3.1.3. Nhân vật kĩ nữ - Lần đầu tiên trong văn học Việt Nam trung đại, một
nhân vật lớp dưới chính thức được bước vào đời sống văn học, với tư cách là
nhân vật văn học trung tâm của thời đại. ........... Error! Bookmark not defined.
3.1.4. Vai trò của kĩ nữ đối với văn học và văn hoá dân tộc. .. Error! Bookmark
not defined.
3.2. Khác biệt giữa Truyện Kiều và tiểu thuyết tài tử giai nhân - nhìn từ vấn đề
số phận của tài tình. .......................................................Error! Bookmark not defined.
3.3. Khác biệt giữa Truyện Kiều và tiểu thuyết tài tử giai nhân - nhìn từ vấn đề
hiện thực xã hội phong kiến. .......................................Error! Bookmark not defined.
3.3.1 Đầu tiên Kiều bị hành hạ về thân xác. ...... Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Hiện thực xã hội phong kiến còn được Nguyễn Du nêu lên gay gắt hơn
nữa thông qua nỗi thống khổ của Kiều về mặt tinh thần. ................................. 99
3.3.3. Hiện thực xã hội phong Kiến còn thể hiện qua “tâm lí tiếp nhận không
gian xã hội trong “Truyện Kiều”. ....................................................................... 101
3.4. Khác biệt giữa Truyện Kiều và tiểu thuyết tài tử giai nhân - nhìn từ sự
đậm nhạt của yếu tố “tình” và “dục”. .................................................................. 103
4
3.5. Khác biệt giữa Truyện Kiều và tiểu thuyết tài tử giai nhân - nhìn từ quan
niệm về cái đẹp. ..............................................................Error! Bookmark not defined.
PHẦN KẾT LUẬN .............................................................Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................14
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài, mục đích nghiên cứu
Sở dĩ chúng tôi lựa chọn hướng nghiên cứu này là vì những lí do dưới đây:
Một là, về vấn đề vị trí của Truyện Kiều trong lịch sử văn học trung đại đã có
rất nhiều cách tiếp cận khác nhau như: tiếp cận Truyện Kiều từ thi pháp học, từ phong
cách học, từ thiền học, từ văn hoá học…Nhưng chưa thấy có công trình nào nhìn tác
phẩm này từ góc nhìn nhóm thể loại tài tử giai nhân.
Hai là, cả ở Trung Quốc và Việt Nam, thời trung đại, có một loại tác phẩm được
mệnh danh là “tiểu thuyết tài tử giai nhân” (Trung Quốc) và “truyện Nôm tài tử giai
nhân” (Việt Nam). Trước đây, ở Trung Quốc giới nghiên cứu không đánh giá cao loại
tác phẩm này, song gần đây những nghiên cứu về tiểu thuyết tài tử giai nhân Trung
Quốc đã được tăng cường và người ta đã nhận thức lại giá trị văn học của nhóm tiểu
thuyết này.
Ở Việt Nam, có lẽ giáo sư Trần Đình Hượu là người đã nêu vấn đề nghiên cứu
một cách hệ thống “truyện Nôm tài tử giai nhân” qua bài viết “ Hoa tiên và vấn đề
của nó trong lịch sử truyện Nôm” (Nho giáo và văn học Việt Nam trung cận đại).
Trong bài viết này, ông đã coi Hoa tiên, Phan Trần, Truyện Kiều là “truyện Nôm tài
tử giai nhân”. Tuy vậy, ở thời điểm giáo sư Trần Đình Hượu viết bài này, ở Trung
Quốc chưa có phong trào nghiên cứu sâu tiểu thuyết tài tử giai nhân nên tất nhiên có
5
một số vấn đề của loại tiểu thuyết có ảnh hưởng đến văn học Việt Nam chưa được nói
đến. Tiếp tục những gợi ý quý báu của giáo sư Trần Đình Hượu, tham khảo những
thành tựu nghiên cứu mới về tiểu thuyết tài tử giai nhân ở Trung Quốc, chúng tôi
muốn tìm thêm một điểm nhìn để hiểu thấu đáo hơn một trong những tác phẩm truyện
Nôm tài tử giai nhân. Đây cũng chính là mục đích lớn nhất của luận văn.
2. Ý nghĩa của đề tài
Chúng tôi mong muốn đóng góp một tiếng nói nhỏ vào việc tìm hiểu mối quan
hệ văn học giữa hai nước Việt - Trung. Tìm thêm những điểm tương đồng và khác
biệt giữa truyện thơ Nôm tài tử giai nhân Việt Nam, chủ yếu là Truyện Kiều với dòng
tiểu thuyết tài tử giai nhân Trung Quốc.
Đồng thời mong muốn bước đầu tìm một hướng nghiên cứu mới cho Truyện
Kiều, cùng với những hướng nghiên cứu đã có để hiểu thấu đáo hơn một tác phẩm vĩ
đại nhất của văn học Việt Nam.
3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là Truyện Kiều, cụ thể là nghiên cứu những
dấu ấn và sự khác biệt của Truyện Kiều so với hệ thống tiểu thuyết tài tử giai nhân và
truyện thơ Nôm tài tử giai nhân. Phương pháp làm việc là đặt Truyện Kiều vào dòng
tiểu thuyết tài tử giai nhân. Việc khái quát thành tựu nghiên cứu của tiểu thuyết tài tử
giai nhân Trung Quốc chỉ là cơ sở lý luận, và nêu một số tiểu thuyết tài tử giai nhân
Trung Quốc và một số truyện thơ Nôm tài tử giai nhân nhằm chứng minh nhận định,
so sánh sự giống và khác nhau mà thôi.
4. Đóng góp của luận văn
Lần đầu tiên nhìn Truyện Kiều dưới góc nhìn nhóm thể loại tài tử giai nhân
5. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Về vấn đề vị trí của Truyện Kiều trong lịch sử văn học trung đại, đã có nhiều
cách tiếp cận khác nhau, có những chuyên luận: Truyện Kiều nhìn từ lịch sử phát
triển của thể loại truyện Nôm (Truyện Kiều và thể loại truyện Nôm ) của giáo sư
Đặng Thanh Lê; Truyện Kiều dưới góc nhìn thi pháp học của giáo sư Trần Đình Sử
(Thi pháp Truyện Kiều), Truyện Kiều dưới góc nhìn phong cách học của giáo sư Phan
Ngọc (Tìm hiểu phong cách Nguyễn Du trong Truyện Kiều), Truyện Kiều dưới cái
nhìn thiền quán của thiền sư Thích Nhất Hạnh (Thả một bè lau - Truyện Kiều dưới
cái nhìn thiền quán) Truyện Kiều dưới góc nhìn văn hóa học - nhân học văn hoá của
6
phó giáo sư - tiến sĩ Trần Nho Thìn (Văn học trung đại Việt Nam dưới góc nhìn văn
hoá); có nhiều bài so sánh Truyện Kiều với Kim Vân Kiều truyện, so sánh Truyện
Kiều với các câu chuyện viết về Thuý Kiều, …Trong các công trình trên, có những
công trình trực tiếp hay gián tiếp, dù ít dù nhiều cũng đã đề cập đến một số phương
diện nhìn Truyện Kiều từ nhóm thể loại tài tử giai nhân. Tuy nhiên để xây dựng hệ
thống lý thuyết về nhóm thể loại tài tử giai nhân làm căn cứ nghiên cứu Truyện Kiều
thì chưa thấy có công trình nào đề cập đến.
Để thấy rõ hơn được vấn đề, chúng tôi điểm lại một số công trình trực tiếp đề
cập đến vấn đề nhìn Truyện Kiều từ nhóm thể loại tài tử giai nhân.
Trước hết là công trình Truyện Kiều và thể loại truyện Nôm của tác giả Đặng
Thanh Lê, lần đầu tiên một công trình tiếp cận Truyện Kiều từ góc nhìn thể loại.
Nhưng cần khu biệt rõ cách tiếp cận của tác giả Đặng Thanh Lê và cách tiếp cận của
chúng tôi. Như tên gọi của cuốn sách, Truyện Kiều và thể loại truyện Nôm, thực chất
là nhìn Truyện Kiều trong mối quan hệ với và chỉ truyện thơ Nôm, trong đó có cả
truyện thơ Nôm bình dân và truyện thơ Nôm bác học, cụ thể là tác giả đặt Truyện
Kiều trong lịch sử hình thành và phát triển của thể loại truyện Nôm, trên cơ sở đó tác
giả kết luận Truyện Kiều là thành tựu rực rỡ nhất của thể loại này: “Sự phân tích lịch
sử trong trường hợp này cho phép nhìn nhận về cơ sở khách quan góp phần tạo nên
những thành tựu rực rỡ của Truyện Kiều: Sự hình thành và phát triển của thể loại
truyện Nôm” [20, tr. 7]. Như vậy, cách tiếp cận vấn đề của tác giả Đặng Thanh Lê và
chúng tôi có điểm tương đồng và dị biệt. Cùng tiếp cận Truyện Kiều từ góc nhìn thể
loại, trong đó tác giả Đặng Thanh Lê nhìn Truyện Kiều từ lịch sử phát triển của thể
loại truyện Nôm nói chúng, trong khi đó, chúng tôi cũng nhìn Truyện Kiều từ góc
nhìn thể loại, nhưng nhìn từ nhóm thể loại tiểu thuyết tài tử giai nhân Trung Hoa, nơi
mà có Kim Vân Kiều truyện là truyện gốc Truyện Kiều, đồng thời, một mặt so sánh
Truyện Kiều với loại hình tiểu thuyết tài tử gian nhân Trung Hoa, mặt khác cũng so
sánh Truyện Kiều với truyện thơ Nôm tài tử giai nhân Việt Nam để làm nổi bật
Truyện Kiều.
Mặt khác, xét về phương pháp tiếp cận, tác giả Đặng Thanh Lê nhìn lịch sử phát
triển truyện Nôm dưới các nhìn xã hội học và đấu tranh giai cấp: “Trong Truyện Kiều,
Nguyễn Du chưa phản ánh được vận mệnh người phụ nữ lao động nghèo khổ, nhưng
qua nhân vật Thuý Kiều, Nguyễn Du đã khái quát nhiều phương diện của vận mệnh,
7
tính cách người phụ nữ trong mối quan hệ với những thế lực phong kiến xấu xa tàn
bạo” [20, tr. 161]. Kế thừa thành quả nghiên cứu trên, áp dụng phương pháp nghiên
cứu loại hình học, văn hóa học, văn học so sánh, cùng với thành tựu nghiên cứu mới
nhất của Trung Quốc về tiểu thuyết tài tử giai nhân, chúng tôi tiến tới xác định một
điểm nhìn mới nghiên cứu Truyện Kiều: Truyện Kiều nhìn từ loại hình tiểu thuyết tài
tử giai nhân.
Có thể nói trong lịch sử nghiên cứu Truyện Kiều, giáo sư Trần Đình Sử là người
đầu tiên giới thiệu với độc giả Việt Nam những đặc điểm chung nhất về tiểu thuyết tài
tử giai nhân Trung Hoa. Năm 2002, cuốn Thi pháp Truyện Kiều của giáo sư Trần
Đình Sử ra đời, đáng chú ý là bài viết - Truyện Kiều và tiểu thuyết tài tử giai nhân”,
vì nó liên quan trực tiếp đến vấn đề mà người viết đang tìm hiểu. Trước hết, chúng tôi
sẽ tóm lược những nội dung chính trong bài viết này của giáo sư Trần Đình Sử và sau
đó đưa ra nhận xét về mục đích của tác giả.
Khẳng định tính chất mới mẻ trong hướng đi của mình, giáo sư Trần Đình Sử
viết: “ở Việt Nam đã có những công trình nghiên cứu Truyện Kiều trong thể loại
truyện Nôm, đã có ý kiến so sánh Truyện Kiều với truyền thống tiểu thuyết Trung
Quốc như Tam Quốc diễn nghĩa, Thuỷ hử, Hồng lâu mộng , so sánh Truyện Kiều với
các truyện viết về Thuý Kiều ở Trung Quốc, nhưng chưa thấy có tài liệu xem xét
Truyện Kiều trong dòng tiểu thuyết tài tử giai nhân, một hiện tượng văn học đáng chú
ý của văn học Trung Quốc, đã có ảnh hưởng đáng kể đến văn học Việt Nam, Nhật
Bản, Triều Tiên và ít nhiều có tính loại hình đối với nền văn học các nước ấy.” [45, tr.
39]
Trước hết, giáo sư Trần Đình Sử nêu lên nguồn gốc và vai trò của tiểu thuyết tài
tử giai nhân: “Tiểu thuyết tài tử giai nhân là dòng tác phẩm phát tích từ tiểu thuyết
nhà Đường, như Ly hồn truyện của Trần Huyền Hựu, Liễu Thị truyện của Hứa
Nghiêu Tá, Oanh Oanh truyện của Nguyên Chẩn, Vô Song truyện của Tiết Điều, dưới
hình thức truyện ngắn truyền kỳ, nhưng thực sự hình thành từ cuối đời Minh đến
Thanh, thịnh hành vào thời Khang Hy, Ung Chính, Càn Long (Thế kỷ thứ XVII -
XVIII), rồi sau đó suy thoái, chuyển hoá thành loại tiểu thuyết rẻ tiền của phái “uyên
ương - hồ điệp” đầu thế kỷ XX…Thành tựu của dòng tiểu thuyết này là không đáng
kể trong rừng rậm tiểu thuyết Trung Quốc, song nó có vai trò bước đệm của quá trình
chuyển hoá từ Kim Bình Mai đến Hồng lâu mộng” [45, tr. 40].
8
Mặt khác, giáo sư Trần Đình Sử nêu đặc điểm, dung lượng, những tác phẩm tiêu
biểu, tóm tắt khung cốt truyện tác phẩm, ông khẳng định: “Hầu hết những truyện trên
đều có tính chất công thức khuôn sáo” [45, tr. 40].
Sau đó, giáo sư nêu lên ảnh hưởng của tiểu thuyết tài tử giai nhân đối với ba
nước Việt Nam, Nhật Bản, Triều Tiên.
Tiếp tục bài viết của mình, giáo sư Trần Đình Sử nêu nhận xét của giới học
thuật Trung Quốc về nhược điểm của tiểu thuyết tài tử giai nhân: “Tuyệt đại bộ phận
các nhà nghiên cứu Trung Quốc từ trước đến nay chưa bao giờ đánh giá cao loại tiểu
thuyết này.... Châu Vĩ Dân thì cho rằng loại tiểu thuyết này thường thiếu điểm nhìn
nghệ thuật cố định, thiếu mạch lạc nhất quán trước sau, cốt truyện có sử dụng nhiều
yếu tố ngẫu nhiên, trùng hợp, hiểu lầm, thiếu cơ sở đời sống cho nên không tạo được
cảm giác chân thực. Đó là những thiếu sót nghiêm trọng về mặt nghệ thuật” [45, tr.
42]. Giáo sư Trần Đình Sử tán thành quan điểm này “Quả vậy, đây là loại tiểu thuyết
có rất nhiều nhược điểm về nghệ thuật”[45, tr. 42].
Không chỉ nêu lên những khuyết điểm của tiểu thuyết tài tử giai nhân, giáo sư
Trần Đình Sử cũng ghi nhận những thành tựu của loại tiểu thuyết này: “Tư tưởng chủ
đạo của tiểu thuyết tài tử giai nhân là đề cao tài tình…Tách người tài tình khỏi trung,
hiếu, tiết, nghĩa để mà thương xót người tài tình, là một bước tiến trên lịch trình nhân
đạo hoá văn học, đề cao cá tính, ngợi ca khát vọng hạnh phúc cá nhân” [45, tr. 43].
Đi vào cụ thể hơn, giáo sư Trần Đình Sử nêu lên những quan niệm về người tài
tử. Ông chủ yếu dẫn những nhận xét của Thiên Hoa Tàng chủ nhân và những nhà
nghiên cứu Trung Quốc: “Tài tử là người có hai con mắt nhìn suốt sáu cõi, một tấm
lòng để suốt nghìn thu, khi đặt bút viết thì mưa sa gió táp, khi mở miệng thì tú đoạt
sơn xuyên, mỗi khi gặp xuân hoa thu nguyệt thì lâm ly cảm khái” [45, tr. 44].
Nhận xét về nghệ thuật của tiểu thuyết tài tử giai nhân, giáo sư Trần Đình Sử
viết: “Tuy vậy, kế thừa truyền thống lớn của tiểu thuyết Trung Quốc từ truyền kỳ đời
Đường, tiểu thuyết thế sự Kim Bình Mai, tiểu thuyết anh hùng Tam Quốc diễn nghĩa
tiểu thuyết tài tử giai nhân kết hợp được yếu tố “kỳ” và “xảo”, yếu tố mưu mẹo, cơ trí
tạo thành tính hấp dẫn, chỉ có yếu tố con người đời thường mới đem lại hai hệ quả
mới: tăng cường miêu tả chi tiết cụ thể và chú ý miêu tả tâm lý con người ” [45, tr. 45].
Nhận xét chung về tiểu thuyết tài tử giai nhân, giáo sư Trần Đình Sử viết: “Tóm
lại, bước tiến của tiểu thuyết tài tử giai nhân là một bước tiến nửa vời. Về mặt nghệ
9
thuật nó chưa đột phá được giới hạn của tiểu thuyết cũ, về tư tưởng cũng chưa có một
quan niệm con người thực sự dân chủ. Chính vì vậy mà nó càng sớm suy thoái và đã
bị vượt qua. Nhưng cái đáng chú ý của nó là thoát khỏi cái khung diễn nghĩa lịch sử,
hướng về đời thường với những quan hệ người và người trong sinh hoạt, đặc biệt là
tình yêu tự do. Điều đó làm cho loại tiểu thuyết này có một ảnh hưởng rộng rãi, đặc
biệt ở nước ngoài như Triều Tiên, Nhật Bản, Việt Nam. Tiếp đó, giáo sư Trần Đình
Sử nêu lên ảnh hưởng của tiểu thuyết tài tử giai nhân đối với ba nước nói trên, trong
đó ông nhấn mạnh ảnh hưởng của tiểu thuyết tài tử giai nhân đối với văn học Việt
Nam là sâu đậm hơn cả: “ảnh hưởng của tiểu thuyết tài tử giai nhân Trung Quốc đối
với văn học Việt Nam có thể nói là đậm nét hơn cả.”[45, tr. 49]. Tỉ mỉ hơn nữa, tác
giả nêu con số cụ thể bao nhiêu tác phẩm truyện thơ Nôm Việt Nam ảnh hưởng của
tiểu thuyết tài tử giai nhân Trung Quốc, tác phẩm mở đầu…, ông còn lí giải tại sao có
hiện tượng vay mượn cốt truyện rầm rộ như vậy: “Tiểu thuyết tài tử giai nhân Trung
Quốc sở dĩ ảnh hưởng không nhỏ tới văn học Việt Nam, ngoại trừ giải phóng cá tính,
tình yêu tự do nói trên, còn bởi nó là một dòng văn học thông tục đại chúng mang lại
thị hiếu thị dân” [45, tr. 52].
Kết thúc bài viết, giáo sư Trần Đình Sử nói rõ mục đích bài viết của mình: “Đặt
Truyện Kiều trong truyền thống tiểu thuyết tài tử giai nhân không phải để xem nó
thuần tuý như một tiểu thuyết tài tử giai nhân…Đặt Truyện Kiều vào dòng tiểu thuyết
tài tử giai nhân để dễ dàng nhận thấy rằng: 1. Tiểu thuyết tài tử giai nhân kích thích ở
các nhà văn Việt Nam đương thời khát vọng tình yêu lứa đôi, lòng yêu thương những
kẻ tài tình, mà thực chất là con người cá nhân trong xã hội phong kiến. 2. Nguyễn Du
rõ ràng có khuynh hướng khẳng định con người cá nhân, tình yêu đôi lứa và, hơn nữa,
thể hiện cảm hứng quý phái, sang trọng. 3. Nhưng đồng thời không nên đồng nhất
Đoạn trường tân thanh với tiểu thuyết tài tử giai nhân, bởi giữa chúng có những điều
khác biệt” [45, tr. 53,54].
Như vậy, trước hết, bài viết của giáo sư Trần Đình Sử là một bài viết nằm trong
hệ thống nghiên cứu mà giáo sư đang nghiên cứu đó là thi pháp học, bài viết nằm
trong hệ thống của Thi pháp Truyện Kiều. Vì vậy, định hướng và mục đích nghiên
cứu giữa chúng tôi và giáo sư Trần Đình Sử là không giống nhau. Giáo sư Trần Đình
Sử bao quát những vấn đề chung nhất để khẳng định Truyện Kiều chịu ảnh hưởng của
không khí tiểu thuyết tài tử giai nhân và khẳng định có những điểm giống và điểm
10
khác. Nhưng giáo sư vì định hướng nghiên cứu của mình nên chưa chứng minh điểm
giống và điểm khác, nguyên nhân dẫn đến sự giống và khác nhau đó.
Thực chất đề tài của chúng tôi là thừa nhận tiểu thuyết tài tử giai nhân là một
loại hình tác phẩm và chúng tôi đặt Truyện Kiều vào trong loại hình tác phẩm đó, tìm
điểm tương đồng và khác biệt. Tương đồng, tức là Truyện Kiều có dấu ấn của tiểu
thuyết tài tử giai nhân. Khác biệt là chệnh ra ngoài loại hình tiểu thuyết tài tử giai
nhân. Chúng tôi giải thích cơ chế đó. Tóm lại, góc nhìn của giáo sư Trần Đình Sử là
thi pháp học, góc nhìn của chúng tôi là loại hình học, tiến t hêm một bước nữa, dùng
văn hóa học - nhân học văn hoá để giải thích vấn đề này.
Hai là, bài viết của giáo sư Trần Đình Sử cập nhật những thành tựu nghiên cứu
tiểu thuyết tài tử giai nhân Trung Quốc những năm 1987 và 1994 (Xem phần chú
thích hai nhận định mà giáo sư Trần Đình Sử trích của hai học giả Trung Quốc là Lư
Hữu Cơ. Tiểu thuyết nhân tình lên ngôi, trong sách : Thế giới nghệ thuật thần quái
tình hiệp. Trình Nghị Trung soạn, Nxb Trường Đảng cộng sản Trung Quốc, Bắc Kinh,
1994, tr 221; và Châu Vĩ Dân Bàn về tư tưởng thẩm mỹ của Thiên Hoa Tàng chủ
nhân, trong Nghiên cứu lý luận văn học cổ điển tùng san , tr.12, Thượng Hải, 1987,tr.
341). Nhưng chúng tôi cũng xin trích dẫn thêm một số những nhận định mới (2003)
về tình hình nghiên cứu tiểu thuyết tài tử giai nhân của các học giả Trung Quốc.
Trước hết xin trích dẫn một nhận xét từ góc nhìn tự sự học đánh giá vai trò, vị trí của
tiểu thuyết tài tử giai nhân. Từ góc nhìn này ông Bành Long Kiện viết: “Trung Quốc
vốn có truyền thống trọng lịch sử. Chính truyền thống trọng lịch sử này làm cho mô
thức tự sự văn học Trung Quốc bẩm sinh yếu ớt, đồng thời hình thành quan niệm tự
sự từ trước thời tiên Tần “trọng kết quả mà coi thường quá trình”, quan niệm này ảnh
hưởng rất lớn đến tự sự học sau này. Tiểu thuyết tài tử giai nhân xuất hiện thời kỳ
Minh Thanh với những tình tiết éo le, phức tạp, quanh co vừa thay đổi quan niệm tự
sự này, vừa tích cực bổ sung những khuyết điểm bẩm sinh yếu ớt của tự sự học tưởng
tượng, chính vai trò này thể hiện ý nghĩa tự sự học phi phàm của tiểu thuyết tài tử giai
nhân” [64, tr. 100 - 103]. Nhà nghiên cứu Đổng Nhạn có nhận xét khá ôn hoà và sâu
sắc: “Trong lịch sử văn học Trung Quốc, tiểu thuyết tài tử giai nhân là một mắt xích
yếu ớt, nhưng lại không thể khuyết hoặc thiếu mắt xích yếu ớt này, nếu thiếu nó lịch
sử tiểu thuyết (Trung Quốc) không liên hoàn, một số hiện tượng lịch sử tiểu thuyết
không thể giải thích được. Nó đóng vai trò là cầu nối từ Kim Binh Mai đến Hồng lâu
11
mộng. Nó hấp thụ ý thức sáng tạo của văn nhân trong Kim Bình Mai, dùng ngôn ngữ
thông dụng để miêu tả nhân tình, vứt bỏ dâm tục trong Kim Bình Mai, lấy nhàn đạm
tân thanh viết câu chuyện kỳ tình kỳ sự, có tác dụng làm chuyển đổi văn phong. Đồng
thời nó cung cấp cho Hồng lâu mộng kinh nghiệm sáng tạo, nó nói với Hồng lâu
Mộng rằng: đừng có đi rong ruổi với những văn từ hư ảo, làm cho Tào Tuyết Cần ngộ
ra, tránh xa loại văn phong này” [70, tr. 5].
Mục đích trích dẫn của chúng tôi là muốn đưa thêm những cái nhìn đa chiều,
những đánh giá mới nhất về tiểu thuyết tài tử giai nhân của học giả Trung Quốc, để
chúng ta có cái nhìn mới hơn về loại hình văn học này. Luận văn của chúng tôi nằm
trong xu thế nghiên cứu này. Có thể nói, bài viết của giáo sư Trần Đình Sử gợi ý cho
chúng tôi rất nhiều trong quá trình làm luận văn này.
Một trong những gợi ý quan trọng giúp chúng tôi đến với hướng tiếp cận này là
bài viết: “Hoa Tiên và vấn đề của nó trong lịch sử truyện Nôm” trong cuốc sách Nho
giáo và văn học Việt Nam trung cận đại của giáo sư Trần Đình Hượu, Nxb Giáo dục,
Năm 1999. Ở Việt Nam, có lẽ giáo sư Trần Đình Hượu là người đầu tiên nêu vấn đề
nghiên cứu một cách hệ thống truyện Nôm tài tử giai nhân, trong đó giáo sư coi
những truyện Nôm bác học như : Hoa tiên, Phan Trần, Truyện Kiều là những truyện
Nôm tài tử giai nhân: “Hoa tiên được Nguyễn Huy Tự chuyển dịch từ một ca bản,
một thể loại văn học đô thị của Trung Quốc. Sau Nguyễn Huy Tự, một tác giả chưa
biết tên dịch Phan Trần và Nguyễn Du dịch Kim Vân Kiều truyện…có thể nhìn hoạt
động đó thành một trào lưu văn học mà nội dung xoay quanh truyện Nôm, đúng ra là
một loại truyện Nôm mà chúng tôi gọi là “truyện Nôm tài tử giai nhân” [17, tr.
155,156].
Không chỉ chỉ ra nhóm thể loại truyện Nôm tài tử giai nhân, giáo sư Trần Đình
Hượu còn chỉ ra vai trò của Hoa tiên và nhóm tác giả của nó, đóng góp vào trào lưu
chuyển dịch và bình phẩm truyện Nôm tài tử giai nhân và đặc biệt là vai trò cầu nối
từ Hoa tiên đưa đến ra đời Truyện Kiều: “Hoa tiên đã mở đường cho Truyện Kiều,
nhưng có Truyện Kiều, Hoa tiên trở thành mờ nhạt; có Thuý Kiều Dao Tiên trở thành
mờ nhạt. Hoa tiên là một truyện ái tình, một truyện hôn nhân và gia đình, không phải
là tiểu thuyết xã hội, không chứa đựng nhiều dung lượng xã hội. Nhưng đó là một
truyện thơ ái tình đầu tiên và Nguyễn Huy Tự đã có công mở đầu cho một con đường
12
không phải không có ý nghĩa lớn trong cuộc sống tinh thần trong xã hội phong kiến
nước ta lúc đó [17, tr. 177].
Mặt khác, giáo sư Trần Đình Hượu còn chỉ ra, tuy Truyện Kiều “cũng là một
truyện tài tử giai nhân” cùng loại hình với truyện Nôm tài tử giai nhân: Phan Trần,
Sơ kính tân trang…nhưng Truyện Kiều không đơn thuần là truyện tài tử giai nhân
nữa: “Truyện Kiều ở dạng nguyên tác để hấp dẫn Nguyễn Du, cũng là một truyện tài
tử giai nhân, cũng nói về tình yêu, cho nên tác giả của nó mới gọi là Kim Vân Kiều
truyện. Nhưng Nguyễn Du viết lại thành Đoạn trường tân thanh đã đưa nhân vật của
mình vào đời sống xã hội. Đặt Thuý Kiều không chỉ trước vấn đề tình yêu. Thuý Kiều
cũng không còn chỉ là giai nhân tài sắc mà là một con người chịu mọi tủi nhục, đặc
biệt sắc sảo khôn ngoan, ứng phó với mọi hoàn cảnh đau đớn để giành quyền sống
mà không thoát được” [17, tr. 177].
Như vậy, những gợi ý từ bài viết của giáo sư Trần Đình Hượu là rất quan trọng.
Cụ thể là việc xác định tên và nhóm truyện Nôm tài tử giai nhân và chỉ ra dấu ấn tài
tử giai nhân và vấn đề khác của Truyện Kiều với nhóm thể loại tiểu thuyết tài tử giai
nhân. Những gợi ý này là vô cùng quý báu giúp cho chúng tôi tiến hành đề tài này.
Tóm lại, những gợi ý từ công trình nghiên cứu vừa nêu trên, kết hợp với tham
khảo những thành tựu nghiên cứu mới nhất của Trung Quốc về tiểu thuyết tài tử giai
nhân, chúng tôi muốn tìm một góc nhìn mới nghiên cứu Truyện Kiều.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
Trong luận văn chúng tôi sử dụng các phương pháp sau:
- Phương pháp loại hình học: Như tên gọi của đề tài : Truyện Kiều nhìn trong hệ
thống tiểu thuyết tài tử giai nhân , thực chất chúng tôi đồng ý với các nhà nghiên cứu
Trung Quốc coi tiểu thuyết tài tử giai nhân là một loại hình tác phẩm văn học, Truyện
Kiều gợi hứng từ Kim Vân Kiều truyện của nhóm loại hình tác phẩm này nên có
nhiều dấu ấn của nhóm tiểu thuyết này.
- Phương pháp tổng hợp: Người viết tiến hành tổng thuật những thành tựu nghiên cứu
tiểu thuyết tài tử giai nhân Trung Quốc trong vòng 10 năm trở lại đây. Trên có sở đó
làm tiền đề để ứng dụng vào nghiên cứu Truyện Kiều.
- Phương pháp so sánh: Để làm nổi bật những điểm giống và khác nhau giữa Truyện
Kiều và hệ thống tiểu thuyết tài tử giai nhân và truyện thơ tài tử giai nhân, người viết
phải tiến hành so sánh Truyện Kiều với tác phẩm đó trên nhiều cấp độ khác nhau.
13
- Phương pháp phân tích: Người viết áp dụng phân tích để làm nổi bật vấn đề nghiên
cứu.
- Phương pháp liên ngành: Những tác phẩm văn học trung đại nói chung và tiểu
thuyết tài tử giai nhân nói riêng đều chứa đựng rất nhiều mã văn hoá thời trung đại.
Do vậy, phải sử dụng biện pháp liên ngành để giải thích mã văn hoá đó.
- Trong quá trình viết, người viết áp dụng từng phương pháp cụ thể, hoặc kết hợp các
phương pháp tuỳ theo đặc thù mỗi chương, mỗi phần.
7. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được
chia thành 3 chương
Chương 1: Những vấn đề của tiểu thuyết tài tử giai nhân đƣợc giới nghiên
cứu Trung Quốc nêu lên gần đây
Chương 2: Truyện Kiều - Những yếu tố của tiểu thuyết tài tử giai nhân
Chương 3: Truyện Kiều - Những yếu tố không thuộc tiểu thuyết tài tử giai
nhân.
14
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
1. Ca trù nhìn từ nhiều phía (2003), Nguyễn Đức Mậu giới thiệu và biên soạn, Nxb
Văn hoá thông tin, Hà Nội.
2. Tào Tuyết Cần (2002), Hồng lâu mộng, Vũ Bội Hoàng, Trần Quảng dịch, 2 tập,
Nxb Văn học, Hà Nội.
3. Claudine salamon (2004), Tiểu thuyết truyền thống Trung Quốc ở Châu á (Từ
thế kỷ XVII - Thế kỷ XX), Trần Hải Yến dịch, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
4. Nguyễn Văn Dân (2003), Lí luận Văn học so sánh, Nxb Đại học quốc gia, Hà
Nội.
5. Xuân Diệu (2000), Ba thi hào dân tộc, Nxb Thanh niên, Hà Nội.
6. Nguyễn Du (1978) Thơ chữ Hán, Lê Thước, Trương Chính, sưu tầm, chú thích,
phiên dịch, sắp xếp, Nxb Văn học, Hà Nội.
7. Nguyễn Du về tác gia và tác phẩm (2001), Trịnh Bá Đĩnh và các cộng sự
Nguyễn Hữu Sơn - Vũ Thanh tuyển chọn và giới thiệu, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
8. Nguyễn Du (2007), Truyện Kiều, Trần Nho Thìn chủ biên, Nguyễn Tuấn Cường
(Khảo dị, chú thích, bình luận), Nxb Giáo dục, Hà Nội.
9. Dương Ngọc Dũng (2006), Kinh dịch cấu hình tư tưởng Trung Quốc, Nxb Khoa
học xã hội, Hà Nội.
10. Dương Ngọc Dũng (2008), Nhật Bản học, Nxb Tổng hợp thành phố Hồ Chí
Minh.
15
11. Thích Nhất Hạnh (2007), Thả một bè lau Truyện Kiều dưới cái nhìn thiền quán ,
Nxb Văn hoá Sài Gòn.
12. Kiều Thu Hoạch (2007), Truyện Nôm và lịch sử phát triển và thi pháp thể loại ,
Nxb Giáo dục, Hà Nội.
13. Cát Kiếm Hùng chủ biên (2004), Bước thịnh suy của các triều đại phong kiến
Trung Quốc, 3 tập, Nxb Văn hoá thông tin, Hà Nội.
14. Hồ Xuân Hương về tác gia và tác phẩm (2003), Nguyễn Hữu Sơn - Vũ Thanh
tuyển chọn và giới thiệu, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
15. Hồ Xuân Hương thơ và đời (2004), Lữ Huy Nguyên, Tuyển, soạn, giới thiệu,
Nxb Văn học, Hà Nội.
16. Cù Hựu - Nguyễn Dữ (1999), Tiễn Đăng Tân thoại - Truyền kỳ mạn lục, Nhiều
người dịch, Nxb Văn học, Trung tâm Văn hoá và Ngôn ngữ Đông Tây, Hà Nội.
17. Trần Đình Hượu (1999), Nho giáo và văn học Việt Nam trung cận đại, Nxb
Giáo dục, Hà Nội.
18. Trần Đình Hượu (2007), Các bài giảng về tư tưởng phương Đông, Lại Nguyên
Ân biên soạn, Nxb Đại học quốc gia, Hà Nội.
19. Đinh Gia Khánh (chủ biên) và nhiều người khác (2000), Văn học Việt Nam (Thế
kỷ X - nửa đầu thế kỷ XVIII), Nxb Giáo dục, Hà Nội.
20. Đặng Thanh Lê (1979), Truyện Kiều và thể loại truyện Nôm, Nxb Khoa học xã
hội, Hà Nội.
21. Bồ Tùng Linh (1996), Liêu Trai chí dị, Vọng chi Nguyễn Chí Viễn và Trần Văn
Từ dịch, 3 tập, Nxb Văn hoá thông tin, Hà Nội.
22. Nguyễn Lộc (1999), Văn học Việt Nam (nửa cuối thế kỉ XVIII - hết thế kỉ XIX),
Nxb Giáo dục, Hà Nội.
23. Đặng Văn Lung (2004), Văn hoá Thánh mẫu, Nxb Văn hoá thông tin, Hà Nội.
24. Phương Lựu. (1989), Tinh hoa lý luận văn học cổ điển Trung Quốc, Nxb Giáo
dục, Hà Nội
25. Phương Lựu (1996), Văn hoá, Văn học Trung Quốc cùng một số liên hệ ở Việt
Nam, Nxb Hà Nội.
26. Nguyễn Đăng Na (2001), Văn xuôi tự sự Việt Nam thời trung đại, 3 tập, Nxb
Giáo dục, Hà Nội.
16
27. Nguyễn Đăng Na (2007), Con đường giải mã văn học trung đại Việt Nam, Nxb
Giáo dục, Hà Nội.
28. Phan Ngọc (2001), Tìm hiểu phong cách Nguyễn Du trong Truyện Kiều , Nxb
Thanh niên, Hà Nội.
29. Nguyễn Tôn Nhan (2004), Nho giáo Trung Quốc, Nxb Văn hoá thông tin, Hà
Nội.
30. Thanh Tâm Tài Nhân (1994), Truyện Kim Vân Kiều, Nguyễn Khắc Hanh và
Nguyễn Đức Vân dịch, Nxb Hải Phòng.
31. Bùi Văn Nguyên - Hà Minh Đức (1968), Thơ ca Việt Nam hình thức và thể loại,
Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
32. Trần ích Nguyên (2003), Nghiên cứu câu chuyện Vương Thuý Kiều, Phạm Tú
Châu dịch, Nxb Lao động Trung tâm Ngôn ngữ và Văn hoá Đông Tây.
33. Nhiều tác giả (2004), Từ điển văn học bộ mới, Nxb Thế giới, Hà Nội.
34. Nhiều tác giả (2001), Văn học so sánh lý luận và ứng dụng, Nxb Khoa học xã
hội.
35. Le O (2007), Nhân tính của người Trung Quốc, Trần Anh Tuấn dịch, Nxb Công
an nhân dân.
36. Murasaki Shikibu(1991), Truyện kể GenJi, 2 tập, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
37. Phan Trần (1998), Truyện Nôm khuyết danh, Nxb Văn nghệ Thành phố Hồ Chí
Minh.
38. Nguyễn Khắc Phi (2002) (chủ biên) và nhiều người khác, Lịch sử văn học Trung
Quốc, tập II, Nxb Đại học sư phạm, Hà Nội.
39. Nguyễn Khắc Phi tuyển tập (2006), Nxb Giáo dục, Hà Nội
40. Phạm Đan Quế (2003), Truyện Kiều đối chiếu, Nxb Thanh Niên.
41. Từ Quân, Dương Hải (2001), Lịch sử kỹ nữ, Cao Tự Thanh dịch, Nxb Trẻ,
Thành phố Hồ Chí Minh.
42. Phạm Quỳnh (2006), Thượng Chi văn tập, Nxb Văn học, Hà Nội.
43. Tiếu Tiếu Sinh (2008), Kim Bình Mai, 2 tập, Ngọc Quang, Mạnh Linh dịch, Nxb
Văn học, Hà Nội.
44. Trần Đình Sử (1999), Mấy vấn đề thi pháp văn học trung đại Việt Nam, Nxb
Giáo dục, Hà Nội
45. Trần Đình Sử (2002), Thi pháp Truyện Kiều, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
17
46. Trần Đình Sử (2002), Văn học và thời gian, Nxb Đại học quốc gia, Hà Nội.
47. Bùi Duy Tân (2005), Theo dòng khảo luận văn học trung đại Việt Nam, Nxb Đại
học Quốc gia, Hà Nội.
48. Lỗ Tấn (1996), Sơ lược lịch sử tiểu thuyết Trung Quốc, Lương Duy Thứ dịch,
Nxb Văn hoá, Hà Nội.
49. Phạm Thái (1994), Sơ kính tân trang, Hoàng Hữu Yên giới thiệu và chú thích,
Nxb Giáo dục, Hà Nội
50. Đỗ Lai Thuý (2005), Văn hoá Việt Nam nhìn từ mẫu người Văn hoá, Nxb Văn
hoá Thông tin, Tạp chí Văn hoá nghệ thuật, Hà Nội.
51. Trần Nho Thìn (1983), Hiện tượng vay mượn cốt truyện ở các truyện Nôm bác
học giai đoạn nửa cuối thể kỷ XVIII nửa đầu thế kỷ XIX, Văn học, (1), tr. 100 -
113.
52. Trần Nho Thìn (2008), Văn học trung đại Việt Nam dưới góc nhìn văn hoá, Nxb
Giáo dục, Hà Nội
53. Lương Duy Thứ (chủ biên) và nhiều người khác, Truyện chí quái chí nhân chí dị
truyền kỳ Trung Quốc (1994), Nxb Văn hoá thông tin, Hà Nội.
54. Lê Huy Tiêu (2004), Cảm nhận mới về Văn hoá và Văn học Trung Quốc, Nxb
Đại học quốc gia, Hà Nội.
55. Trung tâm Khoa học Xã hội và Nhân văn Quốc gia, Viện Văn học (1997),
Nguyễn Huy Tự và Truyện “Hoa Tiên”, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
56. Tuyển tập truyện truyền kỳ Đường - Tống (1996), Hoàng Văn Lâu - Tuyển chọn,
dịch và chú giải, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
57. Vũ Anh Tuấn (2004), Truyện thơ Tày nguồn gốc, quá trình phát triển và thi
pháp thể loại, Nxb Đại học quốc gia, Hà Nội.
58. Nguyễn Huy Tự, Nguyễn Thiện (1978), Truyện Hoa Tiên, Đào Duy Anh khảo
đính, chú thích, giới thiệu, Nxb Văn học, Hà Nội.
59. Trần Ngọc Vương (1999), Loại hình tác giả văn học, Nhà nho tài tử và văn học
Việt Nam, Nxb Đại học quốc gia, Hà Nội.
60. Trần Ngọc Vương (1999), Văn học Việt Nam, Dòng riêng giữa nguồn chung ,
Nxb Đại học quốc gia, Hà Nội.
61. Trần Ngọc Vương (chủ biên) (2007), Văn học Việt Nam thế kỉ X - XIX những
vấn đề lí luận và lịch sử, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
18
62. Tư Mã Thiên (1997), Sử ký, Phan Ngọc dịch, 2 tập, Nxb Văn học, Hà Nội.
63. Hà Thanh Vân (2003), Nghiên cứu so sánh loại tiểu thuyết “Tài tử giai nhân” ở
một số nước phương Đông thời kỳ Trung Đại (Trung Quốc, Việt Nam, Nhật Bản,
Triều Tiên), Luận án tiến sĩ Khoa học Ngữ văn, Viện Khoa học xã hội tại thành
phố Hồ Chí Minh.
tiếng Trung.
64． 彭龙 健 (2003) 才子佳人叙 ?事
学意义
娄底师专学报，
(第 1 期 )，100 -
103 也。
65． 彭龙 健 (2003) 才子佳人叙?事模
式的文化阐释 -
学文硕士
湘潭大学
66． 彭龙健 (2005) 论明末清初?才子
佳人小说兴盛的
原因?。
湖?南人文科技学
院学报
67．
浦明晴
(2004) 才子佳人小说的
文化研?究 - 硕士
学位论文。
四川大学
68． 钟晓?华 (2003) 悲凉之雾- 遍被林
华从才子佳人小
说言情模式看红?
楼梦中?宝黛?爱
19
情的多义性。
69． 多作者 ß (2007 ) 现代汉语词典 商?务印书馆?
70． 董雁? (2003) 明末清初?才子佳
人小说研?究 - 硕
士学位研?究生论
文
侠西师范大学
71． 董晓?丽 (2007) 20 世纪以来的
才子佳人小说研?
究综述 2007
安徽?师范大学文
学院，宜兵学院
学报，(第 4 其)，
26 - 29 页³。
72． 董晓?丽 (2007) 才子佳人小中?的
佳人形象简?析
东山师范大学学
报，(第 22 卷 第
6 其)，32 - 35 页
³。
73. 邱江宁? (2006 ) 江南女性于清初?
才子佳人小说的
盛行 Đ
江南文史，江南
文坛，58 - 61。
74． 李鸿渊 (2003 ) 情礼调和皆大欢
喜 - 从社会文化
思潮看清初?才子
佳人小说的团员
结局。
船山学刊， (第 3
其)，119 - 123 页
³。
75． 李鸿渊 (2006 ) 从江南人文地理
看清初?才子佳人
小 说 的 团 员 结
局。
南京师范大学学
院学报， (第 3
期)。135 - 139 页
³。
76. 李修?生，赵 Ô
义山
(2001) 中 ?国分体文学
史，小说卷
上海古籍出版社
20
77． 刘 ?杲 （主
编）
(2000 ) 汉语大词典 汉语大词典社
78． 刘?坎龙 (2000 ) 佳人形象之审美
观照?- 才子佳人
小说系列?研?究
之物。
兵团职工大学学
报， (第 2 其 )，
105 - 108。
79． 马风华 (2001 ) 古代士人的爱情
童话- 论才子佳人
小 说 发 展 吉 特
质。
嘉 应 大 学 学 报
（ 哲 学 社 会 科
学）， (第 19 卷
第 2其)， 54 - 58
页³
80． 冯军 (2004 ) 女性身体：性别?
歧视的性对象 -
以女性主义理论
关照?明末清初 ?
才子佳人小说。
许 í 昌 ?学院学
报，第 23卷(第 4
期 )， 66 - 69 页
³。
81． 郭浩帆 (2005 ) 才子佳人小形象
特征论。
厦?门 Å教?育?学
院学报。(第 8 卷
第 2 其)，324- 37
页³。
82． 苏?建新，陈水
云
(2005 ) 才子佳人小说世
说。
明清小说研?究，
(第 1期，总第 75
其)，14 - 23 页³。
83． 苏?建新 (2005) 才子佳人小说演?
变史研?究 - 博士
学位论文。
福建师范大学
84． 苏?建新 (2007 ) 为江南山川平添
艺 Ơ?ơ?ñ 采的才
宜 春 学 院 学 宝
（社会科学），
21
子 佳 人 小 说 ：
（西湖 ?小史）
新?谈?£
(第 29 卷 第 1
其)，104 - 107 页
³。
85． 盛志梅 (2006 ) 试论自家?人小说
的 俗文学特征。
中?文自学指导，
(第 5 其)，总 189
期， 36 - 39 页³。
86． 陈瑜 (2002 ) 从才子佳人小说
兴盛社会文化原
因 ?看其文化品
位。
殷都学刊， 94 -
98 页³。
87． 陈清芳 (2007 ) 凡纸上之可喜可
惊 皆心中?至欲
歌 - 解杜才子佳
人小说作者 ß 的
科举心理。
宜 春 学 院 学 宝
（社会科学），
(第 29 卷 )，第 1
其。100 - 103 页
³。
88． 钟晓?华 (2003 ) 悲凉之雾- 遍被林
华—从才子佳人
小说言情模式看
红?楼梦 中?宝黛?
爱情的多义性。
邵 阳 学 院 学 报
（社会科学），
(第 2 卷第 3 其)，
105 - 108 页³。
89． 王?旭 (2005) 才子佳人团员结
局探新- 硕士学位
论文
东北师范大学
90. 王?颖 (2004) 20 世界才子佳人
小说研?究史回顾
上海师范大学人
文与传播学院，
学术?交流，总第
125 期， (第 8
期)，142 - 145 页
22
³。
91． 王?颖 (2004) 关于才子佳人小
说概念及研?究范
围的重新思考。
上海师范大学学
报（哲学社会科
学班）。
92． 王?颖 (2006 ) 论唐前爱情故事
对才子佳人小说
的艺 Ơ?ơ ø。
社会科学辑刊，
第 2 其，（总第
163 期）， 186 -
190 页³。
93． 夏征农（主编） (1999) 辞海 上海辞书出版社
94． 洋晓?静 (2004) 明末清初?才子佳
人小说才子形象
研?究。
郑州?大学。
_