أةف تح ال ف طحالحTUHFETU-L-ATFAL [Poklon početnicima u tedžvidu]

šejh Sulejman El-Džemzuri - Allah mu se smilovao

TUHFETU-L-ATFAL [Poklon početnicima u tedžvidu] šejh Sulejman El-Džemzuri - Allah mu se smilovao

Prijevod i komentar: Alim Hasanagić

Recenzija prijevoda i komentara: kurra hafiz Admir Husić

Lirska stilizacija: Safer Grbić

Lektor i redaktura: Džemila Alispahić-Brčić

DTP: Alim Hasanagić

Besplatna online publikacija

Jesenice, Slovenija, 2016/1437

Ovu publikaciju dozvoljeno je bez dozvole prevodioca u cjelini ili u dijelovima

umnožavati, preštampavati, prenositi u svakom obliku i bilo kojim sredstvom. Ona

se bez odobrenja prevodioca može na bilo koji drugi način ili nekim drugim

sredstvima distribuirati ili umnožavati. Sva prava na objavljivanje ove knjižice

predana su muslimanima širom svijeta.

e-mail: alimhasanagic@gmail.com, facebook.com/safijjinoce, tel.: 0038640820521

من الرحيمبسم اهلل الرح

الحمد هلل رب العالمين و الصالة و السالم على نبينا محمد و آله و صحبه أجمعين

Prijevod koji, hvala Allahu, imamo pred sobom je prijevod poznate kaside o

pravilima učenja Kur'ana imama Sulejmana El-Džemzurija u prijevodu našeg

vrijednog brata Alima Hasanagića. To je jedan veliki korak ka upotpunjavanju

tedžvidske biblioteke na bosanskom jeziku i, ako Bog da, širenju te časne nauke na

našim prostorima i njenom postavljanju na visoko mjesto koje ona ima među

islamskim naukama.

Stihove koje imamo pred sobom su prva stepenica za izučavanje nauke o ispravnom

učenju Kur'ana. Veoma su jednostavni i lahki za pamćenje i zbog toga je običaj da

učenici nauče prvo njih prije Ibnul-Džezerijeve Mukaddime.

Allah dželle šanuhu nas je počastio da je učimo napamet, čitamo i lancem

prenosilaca prenosimo od nekoliko naših časnih šejhova, da im Allah podari svako

dobro na oba svijeta. Naš brat Alim je ovo djelo, također, napamet izrecitovao i,

zbog njegovog shvatanja istoga, dobio idžazetnamu koju dalje može prenositi

drugima.

Molimo Allaha da ukabuli trud svakom onom ko je na bilo koji način dao svoj

doprinos da ovo vrijedno djelo ugleda svjetlost dana i nagradi ga na Sudnjem danu.

Allahov ponizni rob i sluga:

kurra hafiz Admir Husić

أةف تح ال ف طحالحTUHFETU-L-ATFAL

[Poklon početnicima u tedžvidu] šejh Sulejman El-Džemzuri - Allah mu se smilovao

ي قوووووووووووو ل اج ووووووووووووة ر حح ر الحغ فوووووووووووو ر

موووووووا وح ا د ووووووو ور هووووووو سووووووون ح الحج ح

[1]1 Kaže onaj koji stalno čezne za milošću Onoga koji prašta, a on je Sulejman Džemzuri:2

ووووووووووووو الح ووووووووووووون الل وح ح مص ع ووووووووووووو

وووووووووووووو آ ل مح وووووووووووووو حو م و ت وووووووووووووو

[2] Neka je hvaljen Allah neka je salavat na Muhammeda na njegove ashabe i one koji ih slijede u dobru

1 Kasidu je opjevao u bosanski jezik Safer Grbić (op. prev.).

2 Autorovo puno ime je Sulejman ibn Husejn ibn Muhammed El-Džemzuri. Poznat je pod kunjom

(nadimkom) Efendi. Rođen je sredinom 12. hidžretskog stoljeća u gradu Tanta u Egiptu. Bio je

šafijskog mezheba, a njegov učitelj kiraeta bio je šejh El-Mihijj. Djela koja je napisao su: Tuhfetu-l-

Atfal (iz oblasti tedžvida), Fethu-l-Akfal šerhu tuhfeti-l-atfal (iz oblasti tedžvida), Fethu-r-Rahmani

bišerhi kenzi-l-me'ani (iz oblasti kiraeta) i druga djela.

ووووووووو ب عح او ووووووووو ل نح ر يوووووووووو الووووووووو ح ه

الح وووووووووو ود ال وووووووووو ف و م وووووووووو الت ح و

[3] Nakon toga: ovo je kasida za učenike - govoru o Nunu, Tenvinu i Meddu3

تووووووووووووو ح ف وووووووووووووة ب س ف وووووووووووووال تحح أطح الح

ذ الحك ووووووال شوووووون ح االحوووووو وووووو ح ع

[4] Poklon početnicima – nadjenuo sam joj ime, a prenoseći je od našeg šejha El-Mihijja4 vlasnika perfekcije (glede tedžvida i ljudskih osobina - koliko je to čovjeku moguće)

3 Autor je ovdje spomenuo da kasida koja je pred vama primarno govori o pravilima „nuna“ kada ima

sukun, tenvina i medda. Mimo ovih tema tedžvida, kasida obrađuje i pravila vezana za „mim“ kada

ima sukun, mim i nun mušeddedetejn, lam „el“ i lam glagola itd.

4 Nuru-d-din Ali ibn Omer ibn Hamd ibn Omer Nadži ibn Funejš El-Mihijj je učenjak i učitelj autora kaside. El-Mihijj rođen je 1139. hidžretske godine u gradu El-Mih. Iako je bio slijep, učio je kod mnogih šejhova Univerziteta Azhara i postao ekspert na polju tedžvida. Putovao je u mjesto Tanta i podučavao tamo ljude Kur'anu i tedžvidu. Tako svi senedi (lanci) prenosilaca vode do njega. Preselio je 1204. hidžretske godine. Molimo Allaha da mu se smiluje i podari visoko mjesto u Džennetu.

جووووووووو ووووووووو آأرح ووووووووو ي ف ووووووووو آأ حب الط

ا الثوووووووووووو و الحق بوووووووووووو ل و وووووووووووور أجح الح و

[5] Nadanje je da će se od nje (kaside) okoristiti tragaoci znanja; nadanje je u nagradu - prijemu kod Allaha, sevapu

الت ح م و اك ة الس مال ك آأحح[Pravila za Nun kada ima sukun i tenvin]

حل ن ووووووووووو ووووووووووو حا م و ت سح ووووووووووو ل نت ح

ب وووووووووو م آأرح ووووووووووك ف خوووووووووو حآأحح وووووووووو يح ي ت بح

[6] Harf Nun kada ima sukun, a i za tenvin postoje pravila četiri, pa uzmi objašnjenje moje

ل ه ووووووووارف ووووووووالأو ظحوووووووو الح ق بح وووووووور آأحح

وووووووور ف نحت عح وووووووو رت ب وووووووو ح س نحوووووووو ل نحح

[7] Izhar je pravilo prvo ispred harfova koji iz grla izlaze, a njih je šest jedan uz drugoga poredanih, pa ih nauči:

وووووووووو ح ثف ه ووووووووووا ه ووووووووووا ع وووووووووو ح ح

ن ت ووووووووووووووا ثمهح ووووووووووووووا غ وووووووووووووو ح خ

[8]

Hemze [ ], pa Ha [هو], a zatim Ajn [ع] i Ha [ح] –

koji nemaju tačke, a nakon toga:

Gajn [غ] i Kha [خ]5

5 Prvo pravilo kojeg je autor spomenuo jeste izhar. Izhar u doslovnom značenju znači „jasan“ ili

„očit“. Kada u Kur'anu dođe harf „nun“ sa sukunom ili tenvin a nakon toga jedan od spomenutih

الثوووووووووا غ وووووووووام و دحتة ا ب سووووووووون آأت ووووووووو ح

منوووووووو ف حم رح وووووووو ق وووووووو حع ح ث ب ت وووووووو ح

[9] Idgam je pravilo drugo koje obuhvata harfova šest

sabranih u riječi: 6 مرمن što učenjaci tedžvida prihvataju7

ا ل ن وووووووووا ووووووووو سح ووووووووو ق سح اق يووووووووو ح

ووووووووووا ووووووووووو:ي ح عن ب غ ووووووووووة ب يوووووووووو ف

[10] Međutim, harfovi Idgama su podijeljeni u vrste dvije: jedna od njih je vrsta koja ima Idgam sa Gunnom,8

harfova koji imaju ishodište u grlu, onda se „nun“ ili tenvin pročita normalno i čisto bez ikakve

dodatne nazalizacije. Primjer: آألحف افا نات ج (Sura En-Neba', 16. ajet) و

6 Trans. jermelune ili jermulune

7 Idgam je drugo pravilo za „nun“ sa sukunom i tenvin. U doslovnom značenju riječ idgam nosi

značenje spojiti ili utjerati jednu stvar u drugu. Iz toga možemo reći da je terminološko značenje te

riječi: spojiti jedan harf (u ovom slučaju „nun“ sa sukunom ili tenvin) sa drugim harfom (u ovom

slučaju sa jednim harfom iz fraze من مر ). Učenjaci tedžvida su složni da u ovom slučaju dolazi do

idgama ili spajanja harfova. Postoje dvije vrste idgama koje će autor objasniti u sljedećim stihovima.

8 Autor je objasnio da imamo dvije vrste idgama; idgam sa gunnom (nazalizacijom) i idgam bez

gunne. Idgam sa gunnom se pojavi u slučaju kada „nun“ sa sukunom ili tenvin dođe ispred jednog

harfa iz fraze: ممن. Primjeri za ovu vrstu idgama iz Plemenitog Kur'ana: ي ق ل .Sura El-Bekara, 8) م ح

ajet), ن ع ح ي ق ب رح ن ر ,(Sura El-Bekara, 19. ajet) و ة ,(Sura En-Nur, 40. ajet) م ح ع ن ئ م -Sura El) ي ح

a zapamćena je u frazi: 9 ممن لاا ذ

ن ا ووووووووووووووووووووة ك ح ف وووووووووووووووووووو ب ك

ت وووووووو ا وووووووو ح ح اثص كووووووووو:دن ح توووووووو ح

[11] Osim, kada se harfa dva iz fraze ove u jednoj riječi spoje – onda ne dolazi do Idgama10

kao ovdje: 11دن ا i ص ا

الثووووووووووا غ ووووووووووام و دح ا غ وووووووووو حب غ وووووووووو ح

وووووووووووو ح ن ر اثك ر الوووووووووووور و م الوووووووووووو ف

[12] Idgam - vrsta druga: Idgam bez Gunne,

a pojavljuje se kod harfa Lam [ل] i Ra [ر]

stoga, kod harfa Ra [ر] tekrir učini12

Gašija, 8. ajet), ن م ا ,(Sura El-Bekara, 114. ajet) م ح ث م ال ,(Sura El-Bekara, 26. ajet) م و Sura) م ح

Er-Ra'd, 11. ajet), ل ه ح ة و او ش (Sura El-Bekara, 8. ajet) غ

9 Trans. jenmu

10 Do idgama sa gunnom ne dolazi u slučaju kada se „nun“ sa sukunom spoji sa jednim harfom iz

fraze ينمو u jednoj riječi. U tom slučaju dolazi do jasnog izhara. U Kur'anu nalazimo mimo spomenutih

primjera još dvije riječi kod kojih se pokaže jasni izhar: ا نح حي ا i ق .بن

11 Trans. dunja i sinvan

وووووووو الثال و قحوووووووو وووووووو الح الحب ووووووووا ع ح

يووووووووووو غ وووووووووووة ام ووووووووووو ب ف وووووووووووا م خحالح

[13] Iklab je pravilo treće

koji dolazi sa harfom Ba [ ]

i promijeni ih u harf Mim [م] sa Gunnom,

što sa Ihfom se izgovori13

وووووووو اب الر ف ووووووووا و خحوووووووو ع وووووووو الح الحف اض

وووووو م وووووو الحوحووووووورو اج وووووو و ل نحف اض

[14] Ihfa je pravilo četvrto što važi za harfove ostale, a obavezom biva onima dobrim u tedžvidu

12 Idgam bez gunne je druga vrsta idgama koja je prisutna kod spajanja sa harfom „ra“ i „lam“. To

znači da kod spajanja neće dolazi do izlaska zvuka iz nosa. Prilikom spajanja harfa „ra“ sa „nunom“

koji ima sukun ili tenvinom potrebno je učiniti blaži ili skriveni oblik tekrira (tj. podvajanja harfa „ra“).

Primjeri za ovu vrstu idgama: ل نح تق ن ,(Sura El-Bekara, 2. ajet) ه ى ي عح ل ل ح -Sura El) و

Bekara, 13. ajet), ب ح ر قا ,(Sura El-Bekara, 5. ajet) م ح زح ر ة ر (Sura El-Bekara, 25. ajet) ث

13 Iklab znači promjena nečega sa jednog aspekta ili u potpunosti. U tedžvidskoj terminologiji iklab

označava pravilo kada jedan harf bude postavljen na mjesto drugog harfa sa ihfom (tj. potpunim

prekrivanjem) i gunnom. Da bi iklab bio ispravan potrebno je najprije promijeniti „nun“ sa sukunom

ili tenvin u slovo „mim“. Nakon toga potrebno je slovo „mim“ pročitati sa gunnom i na kraju još

sprovesti ihfu na „mim“. Primjeri iz Kur'ana: حب حآأن ئح (Sura El-Bekara, 33. ajet), ك ب ر -Sura En) آأ ح

Neml, 8. ajet), ب ص (Sura El-Hadždž, 61. ajet) س

وووووة ف س ح ووووو حخ ووووو م وووووور ب عح ووووواع شح ه مح ر

حت ووووووا االب يحوووووو ق وووووو ض وووووو ه وووووو ح ك ف

[15] Sprovodi se povodom harfova petnaest što sabrao sam na početku riječi:

ووو ص ح وووواث اذ فح وووك وووواد ج ح ش ق وووص وووو ح اس

دحز بوووووو اط محد ووووووقوووووو تف وووووواظ حض ال

[16]

صفذاث اكجادشصق سامدمط بازدفتق ض ظاملا(Opiši vlasnika pohvale. Kako odličan je onaj koji je dostigao visok status! Uvijek budi dobar, povećaj svoju bogobojaznost i ostavi nepravednika.)14

14 Zadnje pravilo je ihfa koje se sprovodi kada „nun“ sa sukunom ili tenvin dolazi ispred početnih

slova iz fraze: كجادشصق س ث ا زدفتق ض ظاملاصفذا امدمط با . U tom slučaju

potrebno je sakriti „nun“ i izgovoriti ga kroz nos (tj. sa gunnom ili nazalizacijom). Primjera za to je

mnogo, a ovdje ćemo navesti samo dva kao ilustraciju: وكح ص ,(Sura El-Maida, 2. ajet) آأ ح ر حيا

ح اص ص (Sura Fussilet, 16. ajet)

ت ح د الح ش ال مي و الح حكح[Pravila za Mim i Nun Mušeddedetejn]

غووووووووو يووووووووواو انووووووووو نثم د شووووووووو

س كووووووووو او ووووووووورح اغ وووووووووة ح ب ووووووووو

[17]

Napravi Gunnu sa Nunom [ ] i Mimom [م] kada udvojeni dođu ili pojačano i imenuj svako od ta harfa dva s jasnim harfom Gunne15

15 Tj. obavezno je učiniti jasnu gunnu kada harf „nun“ ili „mim“ dođu udvojeno ili pojačano. Primjeri

iz Kur'ana: ال اس و الحج ة مر ,(Sura En-Nas, 6. ajet) م ن -Sura El) ث ,(Sura El-Kasas, 46. ajet) م ح

Bekara, 28. ajet), للا م (Sura Junus, 27. ajet) ل ه ح

اك ة مي الس مالح ك آأحح[Pravila za Mim kada ima sukun]

ووووومي الح حو ووووو حا ووووو ت سح ووووو ت ووووواق بح الحه ج

ل وووووووووووف ل ووووووووووووال وووووووووووة آأ ج ل الحح

[18]

Kada harf Mim [م] sukun ima

i prije drugih harfova dolazi osim pred elifom lejjineh16 za onoga koji razumije

مه ووووووووا ك ث وووووووووة آأحح ووووووووو حث وووووووووب حل ض

ف ق ووووووووو ح ه وووووووووار ظحا و غ وووووووووام ادح

ف وووووووووا خح

ا

[19] Postoje samo pravila tri za preciznoga: Ihfa, Idgam i Izhar

16„ Mim“ sa sukunom dolazi ispred svakog slova osim ispred elifa, koji ima sukun. To je zbog toga što

je općepoznato da u arapskom jeziku nikad ne možemo imati dva harfa koja su jedan uz drugog a da

imaju sukun, osim u slučaju stajanja.

ل أو ف وووووووووالحف وووووووووا الح الحب وووووووووا خح ووووووووو ق بح

ا ل نحقووووووووووووور وووووووووووووفح الش ووووووووووووو س و

[20] Ihfa je pravilo prvo

sa harfom Ba [ ]

i naziva se Ihfa šefevijj17 kod karija

الثوووووووووووووا غ وووووووووووووام و دحه ووووووووووووواا ثحن ب آأت

س غ امووووووووووواو دح اا وووووووووووغ ي ص ف ووووووووووو

[21] Idgam je pravilo drugo

koje dolazi sa još jednim Mimom [م], pa nazovi ga Idgam sagir, učeniče18

17 Prvo pravilo je ihfa šefevijj. Nosi takav naziv jer dolazi do sakrivanja harfa „mim“ i njegovog

izgovaranja kroz nos, a „mim“ je harf koji ima ishodište na usnama. Primjer iz Kur'ana: ة ي ب ل ح ح ا

(Sura En-Neml, 35. ajet)

18 Idgam sagir nastaje kada se pojave dva „mima“, od kojih prvi ima sukun, a drugi hereket. U tom

slučaju dolazi do spajanja i dobivamo jedan „mim“ sa teštidom. Primjer: بحتح ك س ا م ل كح -Sura El) و

Bekara, 134. ajet)

ووووووووووو الثال ه وووووووووووارو ظحالح يووووووووووو حف الحب ق

ح ي وووووووووفح ه ووووووووواش س و ووووووووور آأحح ووووووووو ح م

[22] Izhar je pravilo treće i pojavljuje se u harfovima ostalim, pa nazovimo ga Izhar šefevijj19

ا رحو وووووووو ىحح او ل ف وووووووواو وووووووو آأ حو ت ف ح ت

ب وووووووووووووا ووووووووووووواد ل قرح ت ال و ر ف ووووووووووووواعح

[23] Oprezan budi

kod harfova Waw [و] i Fa [ ]

da ne skriješ harf Mim [م], zbog njegove blizine (harfovima Mim i Fa) – stoga, pažnju obrati20

19 U slučaju svih ostalih harfova „mim“ izgovorimo jasno i bez dodatne gunne.

20 Nakon objašnjenja pravila za „mim“ sa sukunom, autor nam skreće pažnju na grešku koja se

eventualno može pojaviti kad nakon „mima“ sa sukunom dolazi harf „waw“ ili „fa“. Naime, često se

desi da čovjek, umjesto jasnog izhara u tom slučaju, učini idgam zbog blizine ishodišta izgovora tih

harfova i tako napravi pogrešku. Zato je potrebno obratiti pažnju i čisto izgovoriti „mim“.

الح ل م (و مل م )آألح ك ف عح آأحح [Pravila za Lam „El“ (određenog člana) i Lam glagola]

م ووووووو وووووووال آألحل ووووووو ح ق بح ووووووور أحح الح

ه ووووووووووووا وووووووووووواآول ه اره ظحا وووووووووووور ف نحت عح

[24]

Za Lam kod određenog člana 21ال postoje dva stanja: izhar je stanje prvo, pa ga spoznaj

ووووو ووووو حق بح م ب ووووو ة ارح وووووور ووووو خووووو حع شح نح ع

ق ي وووووو ع ووووووفح خ و وووووو ج ابحوووووو ح وووووو م

[25] Dolazi ispred harfova četrnaest,22 a njegovo znanje uzmi iz rečenice: اب جح وخفعقي 23

21 Trans. el

22 Kada nakon „lama“ određenog člana ili lamu-ta'rifa dolazi slovo iz fraze اب جح وخفعقي

onda „lam“ izgovorimo jasno. Ovaj „lam“ nazivamo mjesečevi, jer riječ Mjesec (ر لحق ,Sura El-Kamer) ا

1. ajet)) predstavlja njegovo pravilo.

23 Pr. „Žudi za svojim hadždžom i boj se da ti ne bude besplodan.“

وووووووووووووا ن غ امه ووووووووووووواث دحا ب ووووووووووووو ف آأرح

ة وووووووووور ع شح ووووووووواآأيحضووووووووواو ه مح ر ف ووووووووو و

[26] Idgam je stanje drugo, a pojavljuje se u harfova četrnaest, pa nauči njihov redoslijed u rečenici ovoj:

وووو ووووث حط ووووار حص ووووفوووو حت حح ض وووو حن اذ فح ع

مح ش يفوووووو ال نح وووووور زرح وووووو ظ سوووووو عح د

[27] ط ثص رحامتف ضفذانع دعس ظ زرشيفالن رم24

(svako prvo slovo)25

ووووووووووو ح ر ي ه ووووووووووواق ح س الحول م الووووووووووو و

ه وووووووا ىس ووووووور خح الح م الوووووو و سووووووون ح ح ش

[28] Mjesečevim Lamom nazovi prvo stanje Lama; Sunčevim Lamom nazovi drugo stanje Lama

24 Pr. „Budi dobar, a zatim sjedinjuj rodbinske veze i bit ćeš uspješan. Budi gostoljubiv prema blagodarnom. Ostavi zle misli. Posjeti onoga koji je visokog ugleda u vjeri zbog počasti od Allaha.“

25 Kada nakon „lama“ određenog člana dolaze sva druga slova arapske abecede, a koja je autor

sakupio na početku svake riječi iz fraze: يفاط ثص رحامتف ضفذانع دعس ظ زرش

onda moramo učiniti idgam. To znači da ćemo harf „lam“ spojiti sa slovom koje dolazi nakon ,لن رم

njega i to slovo udvojiti (poduplati). Taj „lam“ nazivamo sunčevim lamom, jer se njegovo pravilo

primjenjuje u riječi Sunce (س .((Sura Er-Rahman, 5. ajet) ا لش ح

ه وووووووووووور آأظح وووووووووووو ل م و عح ن قوووووووووووواف مطح

وووووو ف ح وووووو ح حقوووووون قن ع ا ووووووانحو ت ق وووووو لحو

[29] Učini jasnim Lam glagola kao u frazama:

التق i 26 قن ا i ق نع

26 Trans. Kul ne'am i kulna i ilteka

ان س ح الح ت ج و الح ت ق ار ب ح و ثحن ح الح ف [Mislejn, Mutekaribejn i Mutedžanisejn]

حا ووووووووف ات ف وووووووو ار الص الح و ف وووووووو ح ات

ف ا رح ثحف ح ا الح يوه وف ووووووووووووووووووووآأح ح

[30] Ukoliko se svojstvo i ishodište dvaju harfova slažu onda ispravno je da su oni: Mislejn

حا جووووووووووو ام ووووووووووو ن و ر ت ق وووووووووووار م ح

ف وووووووووووف ات و ت ن ف ووووووووووواالص ين قب وووووووووووااخح

[31] Ukoliko je u ishodištu dvaju harfova bliskost, a u svojstvima različitost – onda ih zovemo:

ف ق وووووووووووووام ووووووووووووو ن آأوحمتحق وووووووووووووار ب ح ات

ووووووووور ف وووووووووف ات دو م ح حق ق ووووووووواالص

[32] Mutekaribejn, a ukoliko se u ishodištu slažu, no u svojstvima ne, onda im se potvrđuje:

ووووووووووووووو ان ب الح ت ج حثس حووووووووووووووو حا س

ل آأو وووووووووووووووووووغ ف ك حالص ووووووووووووووووووو س

[33] Mutedžanisejn. Nakon toga ukoliko je sukun na harfu prvom27 nazovi ga Idgamom Malim28

27 Od pomenute skupine harfova.

28 Primjer za mali idgam (ar. idgam sagir) kod harfova koji su mislejn: اك ب ع ص ,Sura El-Bekara) ا ضح ح

60. ajet)

Primjer za mali idgam (ar. idgam sagir) kod harfova koji su mutekaribejn: ت أت ح ذح ,Sura El-A'raf) ا

163. ajet)

Primjer za mali idgam (ar. idgam sagir) kod harfova koji su mutedžanisejn: ف أول ئ -Sura El) ي ت ح

Hudžurat, 11. ajet)

ك آأوح ف ا حوووووووور ووووووووورح الحوح ف ف قوووووووو حك

ووووووووووو كل ووووووووووو ك ب افحه ح لح ثووووووووووو حو

[34] No, ukoliko sa hereketom su oba onda kaži da su to Veliki Idgami,29

pa razumi ovo s primjerima

29 Primjer za veliki idgam (ar. idgam kebir) kod harfova koji su mislejn: ب ئحس لحق ا أ لح (Sura El-

Hudžurat, 11. ajet)

Primjer za veliki idgam (ar. idgam kebir) kod harfova koji su mutekaribejn: ل ه ح ط ب ات ال ح Sura) الص

Er-Ra'd, 29. ajet)

Primjer za veliki idgam (ar. idgam kebir) kod harfova koji su mutedžanisejn: بحت ان ي رح ,Sura En-Nisa) م

156. ajet)

Potrebno je obratiti pažnju na činjenicu da veliki idgam ili idgam kebir ne postoji u Hafsovom

rivajetu.

امامل آأقحس [Vrste Medda (dužine)]

وووووووووووو الح لو وووووووووووو ل آأصح وووووووووووو ل ع ف رح و

هووووووووووووووووووو ب ع اووووووووووووووووووواو لط آأو س و

[35] Medd30 bio asli31 ili fer'i32 prirodni je, a on je:

[36] Onaj koji nije ovisan o nekom sebebu I on se ne može čitati bez dužine

[37] Zapravo, ukoliko dođe bilo koji harf osim hemzeta i sukuna nakon harfa Medda prirodan Medd se uspostavi33

30 Medd u jeziku znači produživanje ili povećanje, dok u terminološkom smislu označava produživanje glasa u harfovima medda ili lina.

31 Pr. Osnovna (dužina)

32 Pr. Sporedna (dužina)

[38] Medd drugi je fer'i, a on je ovisan od nekoga sebeba kao što su hemze ili sukun u smislu općenitom34

[39] Njegovih harfova ima troje, pa ih zapamti u riječima: ن ح ا i وا 35

33 Autor nam u 35., 36. i 37. strofi kaže da se medd dijeli na asli (osnovni) i na fer'i (sporedni). Asli

(osnovi) zove se i prirodni, jer ga u osnovi može izvoditi svako bez ikakvih poteškoća. Nakon harfa

prirodnog medda ne smije doći hemze ili sukun. Osnovna vrsta dužine traje dva hereketa. Dužina se

u arapskom jeziku desi u tri slučaja; kada imamo „ja“ sa sukunom, a ispred njega kesru ( م Sura) ا ل

El-Fatiha, 7. ajet), kada imamo „waw“ sa sukunom, a ispred njega dammu ( ن م ,Sura El-Bekara) يؤح

3. ajet)), i kada imamo elif, a ispred njega fethu ( ك ي .((Sura El-Fatiha, 5. ajet) ا

34 Nakon objašnjenja prirodnog medda, autor pojašnjava da postoji i sporedni medd. Ukratko

možemo reći da je sporedni medd dužina koja je duža od prirodnog medda. O detaljima sporednog

medda saznat ćemo u nastavku kaside.

35 Trans. vajin i nuhina

[40]

Kesra je uvijek prije harfa Ja [ ]

Damma je uvijek prije harfa Waw [و],

a pred Elifom [ا] potreba je fetha

نح ووووووووا وووووووو م الن او و الح وووووووواو سوووووووو ن او

ت ووووووووووواح ا حف ووووووووووو ان ق بح آعحن وووووووووووواك

[41]

Lin od njih su Ja [ ] i Waw [و] koji imaju sukun,

ako je ispred njih obznanjena fetha36

36 Medd lin dolazi u slučaju stajanja na riječi koja ima predzadnji harf „ja“ sa sukunom ili „waw“ sa

sukunom, a ispred njega fethu. U tom slučaju dolazi do privremene dužine. Primjer iz Kur'ana: يحش قر (Sura Kurejš, 1. ajet)

مالح ك آأحح[Pravila Medda]

ووووووووو م ل نح وووووووووك ث وووووووووة آأحح ت ووووووووو ومحث

وووووووو ومح الن ازو ووووووووو الحوج الح جووووووو و هح و

[42] Medd uvijek ima pravila tri, a ona su vadžib37, džaiz38 i lazim39

وووووو اج حف ووووووا ا وووووو ج ح وووووو ه وووووو حب عح م

ووووووووووو ح يع ووووووووووو تص ح اب ذ و وووووووووووة ح ك ف

[43] Vadžib je kada hemze dođe nakon Medda u riječi jednoj, a ovaj Medd se ubraja u Muttesil40

37 Obj. Medd obavezni

38 Obj. Medd dozvoljeni

39 Obj. Medd nužni

40 Zove se muttesil jer se ovakva vrsta dužine pojavljuje u jednoj riječi. Ovaj medd dugačak je 4

hereketa ili dvije dužine. Primjeri iz Kur'ana: ا .Sura En-Nisa, 17) ا لس ,(Sura En-Nasr, 1. ajet) ج

ajet), س (Sura Hud, 77. ajet)

ووووووووا و وووووووو لج ووووووووور م ق صح حو وووووووو حا فص

وووووووووووة كل ح اب ك ووووووووووو ه ووووووووووو حالح حف و ص

[44] Džaiz je Medd i Kasr41 kada su dužina i hemze rastavljeni u riječi svakoj, a ovaj Medd se ubraja u Munfesil42

ثحووووووووو م او حذ ا وووووووووور وووووووووو ع الس

ت ع ن سوووووووووووونح ن قحفوووووووووووواك وووووووووووو ت عح و

[45] Slično ovome43 je kada je sukun privremen zbog stajanja kao u riječima:

نسنتع i 44 تعن

41 Kasr znači skratiti. U ovom kontekstu znači proučiti običnu dužinu, bez produžetka.

42 Ovakva vrsta medda je munfesil zato što su hemze i harf medda rastavljeni i nisu u jednoj riječi.

Ovakav medd je dozvoljeno produžiti ili proučiti osnovnom dužinom. Primjer: آنح ل ا -Sura El) ب

Bekara, 3. ajet)

43 Tj. ovaj slučaj tretira se kao medd koji je džaiz.

44 Trans. te'alemune i nesteinu

م آأوح وووووووو قووووووو الحوه ح ووووووو ع ووووووو االح ذ و

ا مي ووووووووووانخوووووووووو ا ن او ك وووووووووو أ م

لح ب وووووووووو

[46] Ili u slučaju kada hemze ispred Medda dolazi, a ovaj Medd je Bedel,45 kao u riječima:

ميا i 46 آ من ا ا

م و ز ل ووووووووووووووووو ا آالس ووووووووووووووووو ص

قحفوووووووا و ووووووو و صح ووووووو و ووووووو ب عح ل م طووووووو

[47] Lazim Medd će biti: kada je sukun stalni kod wasla i wakfa47, a nakon Medda; ta onda se produži48

45 Bedel znači zamijeniti neku stvar. Ovo je treći slučaj u kojem dolazi do medda koji je džaiz.

46 Trans. amenu i iman

47 Pr. spajanja i stajanja

48 Medd lazim je dužina koja dođe kada imamo dužinu, a nakon nje stalni sukun bez obzira da li

spajamo ili stanemo. Medd lazim ima uvijek punu ili maksimalnu dužinu (6 hereketa ili 3 elifa).

Primjeri: ال ,(Sura El-Fatiha, 7. ajet) الض (Sura El-En'am, 80. ajet) آأت اج ن

ز م ال امامل آ قحس [Vrste medda lazima]

وووووووووووووام م آأقحس ز ووووووووووووو حل يح ووووووووووووو حل ب ع آأرح

ت ووووووووو ح حو ووووووووو لك لو ف ووووووووورح ووووووووو حح ع م

[48] Lazim Medd ogleda se u četvero i svaka je ili Kilmi ili Harfi

ه ووووووووووووووا لك فووووووووووووووف مث قوووووووووووووو م

وووووووووووووووة ف ه ووووووووووووووو ب ع ووووووووووووووو آأرح تف ص

[49] Oba su Muhaffet i Musekkal, pa bit će objašnjeno svako od ovo četvero:49

حوووووووووة ف وووووووووا ح ووووووووو حسووووووووو ب ك ت اجح

ق ووووو ح و ووووو ل ح ك ف هحووووو ووووو م ووووورح ح ووووو ح م

[50] Kilmi se desi kada se u riječi jednoj spoji sukun sa harfom Medda

49 Znači medd lazim ima četiri vrste: kilmi muhaffef, kilmi musekkal, harfi muhaffef i harfi musekkal.

Sve ove kategorije autor će objasniti u nastavku kaside.

آأوح ف ثووووووووو االحوحوووووووووورو ووووووووو وج

وووووووو الح ووووووووط و سح لو ف وووووووورح اف ح ب وووووووو

[51] Harfi se desi kada se u oznaci harfa sačinjenog iz harfa tri Medd u harfu srednjem pojavi50

ه ووووووووووووا حمث قوووووووووووو لك وووووووووووواا آدح

فووووووووووووف اكلم ذ ال وووووووووووو حا يوووووووووووو ح

[52] Oba su Musekkal ukoliko se pojavi Idgam;51 Oba su Muhaffef ukoliko se ne pojavi Idgam52

50 Ovdje govorimo o harfovima koji se pojavljuju na početku kur'anskih sura. Tim harfovima na

arapskom kažemo el-hurufu-l-mukata'at. Autor ovdje spominje da se medd lazim pojavljuje kod

harfova koji su sačinjeni iz tri harfa kad ih napišemo riječima. Recimo harf „nun“ sačinjen je iz tri

harfa: .u kojem je srednji harf sa sukunom ح حن

51 Ukoliko dolazi do idgama u kojem nakon medda dolazi harf sa teštidom, onda govorimo o

musekkalu. Nazvan je tako zato što ga je teško izgovoriti. Primjer za kilmi musekkal: ال -Sura El) الض

Fatiha, 7. ajet). Primjer za harfi musekkal: امل (Sura El-Bekara, 1. ajet).

52 Ukoliko ne dolazi do idgama, jer nakon medda ne dolazi harf sa teštidom, onda govorimo o

muhaffefu. Nazvan je tako jer je lagahan i jednostavan za izgovoriti. Primjer za kilmi muhaffef: آ لح (Sura Junus, 51. ajet). Primjer za harfi muhaffef: ص (Sura Sad, 1. ajet).

ز م الوووووووووو و ف ووووووووووورح ل الحوح رحآأو وووووووووو الس

وجووووووووووو د ف وووووووووووا و وووووووووووورحث انح ص

[53] Lazim Harfi na početku sura stoji, a ograničen je na harfova osam

عه وووووووا ح ححووووووورو ي ووووووو حك ع س ن ق وووووووصح

و ذوع وووووو ح وووووو ح جح وووووو لو والط ووووووص ح آأخ

[54] Ti harfovi su sabrani u frazi: كعس نقص53

harf Ajn [ع] ima aspekta54 dva

od koji je duljina prioritetnija

ووووفح ل آأ ل ح الووووث ىاحل وووورح وووو وووواس م و

ووووووووووفح ب ع اوووووووووواآل اط وووووووووو ا وووووووووو م ف

[55] Ovim harfovima - osim harfova sa tri oznake; osim elifa – poznat je Medd kao Medd prirodni

53 Pr. „Koliko se med umanjio?“

54 Tj. recitacije

اك ذ آأيحضووووووووو او ات ف رحف ووووووووو ووووووووو الس

وووووو ف ل فح ر ح وووووواه ووووووورحق وووووو ط انح ص

[56] Ovi harfovi, također na početku sura stoje, a sabrani su u frazi: حطاهر55

وووووووو ح ي ات و ووووووووورحالحف وووووووو ع ش ب وووووووو ح أرح الح

ووووو ح اص ووووو ح ووووو حس ووووو م عح اق ط ت رحذ اشووووونح

[57] Svih početnih harfova četrnaest Sabrano je u frazi: ص س ام قطع 56

što je poznato

55 Pr. čist kvart

56 Pr. „Spoji veze ujutro sa onim koji ih je prekinuo sa tobom.“

ة ات ا لحخ

[Zaključak]

ت او وووووووووووووووووو الوووووووووووووووووو ح ذ للا ب ح

وووووووووو ع وووووووووو ام ت وووووووووو ب ت وووووووووواه

[58] Ovo je kasida završna sa neprekidnom zahvalom Allahu na njenom svršetku

ان ووووووووو لآأبح اتووووووووو الن ووووووووو ل ب ووووووووو

ر خيه ووووووووا ى بووووووووت وووووووو حشح ن ووووووووال ق يتح

[59] Njezini stihovi su miris57 onome koji ima pameti, a godina nastanka njezina vijest je radosna onome koji je nauči58

57 Arapski harfovi imaju i brojčanu vrijednost. Ako saberemo brojčanu vrijednost harfova autorove

fraze koju je upotrijebio opisujući stihove ove kaside (ن ب ا) dobijemo broj 61, a to je broj stihova

ove kaside.

58 Ako saberemo brojčanu vrijednost fraze بشىمل يتقنا (vijest je radosna onome koji je nauči)

dobijemo godinu u kojoj je nastala ova kasida, a to je 1198. poslije hidžre.

ةث وووووووووووو مالص وووووووووووو الس او آأب وووووووووووو

ت وووووووووام ع ووووووووو ي وووووووووا خ حب ن أ االح ووووووووو آأحح

[60] Nakon toga, neka su zauvijek salavat i selam na pečat vjerovjesništva: Ahmeda

الح ل ووووووووووووووووحح و الص و ك وووووووووووووووو و ب ت

ك ق ووووووووووووووووووار و ك ووووووووووووووووووام و س

[61] Njegovu porodicu, njegove ashabe, na one koji ga slijede, na svakog učača Kur'ana i svakog slušaoca Kur'ana