udhëzim me doracak për mirëmbajtjen e · pdf filepër ngrohje me...
TRANSCRIPT
-Verzioni Draft (Punues)-
Projekti për integrimin ndëretnik në arsim
РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈАМИНИСТЕРСТВО ЗА ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА
UDHËZIM ME DORACAK PËR MIRËMBAJTJEN E OBJEKTEVE SHKOLLORE
1
UDHËZIM ME DORACAK PËR MIRËMBAJTJEN E OBJEKTEVE SHKOLLORE
2MBROJTJA E MJEDISIT JETËSOR
Ky dokument është bërë me mbështetjen e Projektit të USAID-it për Integrim Ndëretnik në Arsim, i zbatuar nga ana e Qendrës Maqedonase për Edukim Qytetar (QMEQ). Përmbajtja e dokumentit u takon autorëve dhe nuk i shpreh qëndrimet e Agjencionit për Zhvillim Ndërkombëtar të SHBA-ve ose të Qeverisë të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.
Dokumenti është përgatitur nga ekipi i Projektit të USAID-it për Integrim Ndëretnik në Arsim, në kuadër të QMEQ -së, në bashkëpunim me Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës/Njësia për investime kapitale në koordinim me Zyrën për Bashkëpunim Ushtarak pranë Ambasadës së SHBA-ve në Shkup.
Ky dokument është i mbështetur nga Ministria e vetëqeverisjes lokale dhe Bashkësia e njësive të vetëqeverisjes lokale (BNJVL).
Përgatitën:
• Liri Starova - Sulejman, inxhiniere ndërtimi, kordinatore e projektit, QMEQ
• Nebojsha Mojsoski, ekonomist, udhëheqës i projektit, QMEQ
• Loreta Georgieva, inxhiniere arkitekte, drejtoreshë ekzekutive, QMEQ
• Elena Miceva, punonjëse sociale, asistente e projektit, QMEQ
• Iljço Jovanoski, inxhinier mekanik, bashkëpunëtor, ekspert i jashtëm
• Natasha Haxhi-Lega, inxhiniere arkitekte, këshilltare shtetërore, Ministria e Arsimit dhe Shkencës / Njësia për investime kapitale
• Cvetanka Sjekloqa, inxhiniere arkitekte, Ministria e Arsimit dhe Shkencës / Njësia për investime kapitale
Përkthimi në gjuhën shqipe:
Lingva Ekspert, Shkup
Dizajni grafik:
KOMA Design&Print
CIP
3
1 HYRJE ...................................................................................... 7
1.1. Rëndësia e mirëmbajtjes së shkollave ..............................................................8
1.2. Përse nevojitet Udhëzimi me Doracakun për mirëmbajtjen e shkollave? .................................................................................9
1.3. Cilat janë qëllimet e Udhëzimit me Doracakun? ...........................................10
1.4. Kush e përpunoi Udhëzimin me Doracakun? ..................................................10
1.5. Kujt i dedikohet ky Udhëzim me Doracak? .....................................................11
1.6. Çfarë përmban Udhëzimi me Doracakun ? .....................................................11
2 MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE ......................... 13
2.1. Mirëmbajtja e objekteve shkollore: Pozitat e ndërtimtarisë ........................15
2.1.1. Dritaret .....................................................................................................17
2.1.2. Çatia ..........................................................................................................20
2.1.3. Muret.........................................................................................................24
2.1.4. Dyshemetë ................................................................................................28
2.1.5. Nyjat sanitare ...........................................................................................32
2.1.6. Oborri shkollor .........................................................................................34
2.2. MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE: SISTEMI PËR NGROHJE DHE KALDAJA .................................... 39
2.2.1. Procedura për mirëmbajtje dhe eksploatim të drejtë dhe përdorim ............................................................39
2.2.2. Plani vjetor i aktiviteteve për mirëmbajtjen e sistemeve për ngrohje .............................................................42
2.2.3. Plani i aktiviteteve për eksploatim dhe mirëmbajtje ............................43
2.2.4. Puna e sistemeve në kushte parregullsie apo avarie dhe zgjidhja e problemeve ..............................................................50
2.2.5. Rritja e efikasitetit dhe rekomandime për optimizimin e sistemeve .............................................................................53
2.2.6. Probleme të rëndomta dhe zgjidhjet e mundshme ..............................57
2.2.7. Veglat e nevojshme ..................................................................................61
3 MBROJTJA E MJEDISIT JETËSOR ......................................... 63
3.1. Bojëra ................................................................................................................63
3.2. Azbesti ..............................................................................................................64
3.3. Mbeturina ndërtimore .....................................................................................66
3.4. Oxhaku ..............................................................................................................66
3.5. Reciklimi ............................................................................................................68
3.6. Gjethe dhe degë ...............................................................................................68
3.7. Hiri .....................................................................................................................69
PËRMBAJTJE
4MBROJTJA E MJEDISIT JETËSOR
4 MBROJTJE GJATË PUNËS ..................................................... 71
4.1. Mbrojtja e kokës ...............................................................................................71
4.1.1. Mbrojtësi për fytyrë .................................................................................71
4.1.2. Syze ...........................................................................................................71
4.1.3. Maskë për fytyrë .......................................................................................72
4.2. Veshje pune dhe sigurie ...................................................................................72
4.2.1. Këpucë mbrojtëse ....................................................................................72
4.2.2. Doreza .......................................................................................................72
4.2.3. Rrip i sigurimit ..........................................................................................72
4.3. Mbrojtje gjatë punës në kaldaja ......................................................................73
5 PROCEDURAT E PUNËS ....................................................... 75
6 ANEKS-PLAN PËR MIRËMBAJTJEN E NDËRTESËS SHKOLLORE ...................................................... 79
ANEKSI 1: Plan vjetor i aktiviteteve për mirëmbajtjen e pozitave ndërtimore në objektet shkollore ........................................................82
ANEKSI 2: Plan mujor i aktiviteteve për
mirëmbajtjen e higjienës në objektet shkollore....................................................84
ANEKSI 3: Plan vjetor i aktiviteteve për mirëmbajtje para fillimit të sezonit për ngrohje ...................................................85
ANEKSI 4: Plan i aktiviteteve për mirëmbajtjen e kaldajave për ngrohjen e ujit ...............................................................................88
ANEKSI 5: Plan mujor i aktiviteteve për eksploatimin dhe mirëmbajtjen e sistemeve për ngrohje ....................................90
FOTOGRAFIA 1: Aspekti ekonomik i mirëmbajtjes së objekteve shkollore .................8
FOTOGRAFIA 2: Pjesë përbërëse të mirëmbajtjes së pozitave ndërtimore ..............16
FOTOGRAFIA 3: Profil prej alumini dhe mënyrat e hapjes ..........................................18
FOTOGRAFIA 4: Zbatimi i konstruksionit të çatisë .....................................................20
FOTOGRAFIA 5: Zbatimi i instalacionit të jashtëm të rrufepritësit në objektet me material izolues, me nivele të ndryshme të çatisë: ..........................22
FOTOGRAFIA 6:Instalacioni për rrufepritës .................................................................23
FOTOGRAFIA 7: Çarja e mureve dhe sanimi i tyre ......................................................24
FOTOGRAFIA 8: Mënyra e mënjanimit të grafiteve .....................................................24
FOTOGRAFIA 9: Njolla të lagështa në tavane dhe mure dhe sanimi i tyre ................26
FOTOGRAFIA 10: Lyerja e mureve të brendshme me shtresën finale të ngjyrës ......27
FOTOGRAFIA 11: Shembuj për dysheme të ngrohta ..................................................29
FOTOGRAFIA 12: Shembuj për dysheme të ftohta .....................................................29
FOTOGRAFIA 13: Dëmtimi i dyshemeve të PVC-së dhe listelave ...............................31
FOTOGRAFIA 14: Akceset..............................................................................................37
FOTOGRAFIA 15: Shembull i udhëzuesit të shkurtër për punë i vendosur në murin e sallës së kaldajave ....................................................40
FOTOGRAFIA 16: Instrumentet matëse, termometri dhe manometri ......................44
LISTA E FOTOGRAFIVE
5
FOTOGRAFIA 17: Automatika e kaldajave ...................................................................47
FOTOGRAFIA 18: Procedura e shuarjes së sistemit për ngrohje ................................49
FOTOGRAFIA 19: Shembuj për higjienë në kaldajatë .................................................53
FOTOGRAFIA 20: Mënyrat e deponimit të drunjve .....................................................55
FOTOGRAFIA 21: Rrjedhja nga pjesët lidhëse dhe radiatorëve ..................................57
FOTOGRAFIA 22: Aplikimi i mbrojtjes për anti-korrozion ..........................................60
FOTOGRAFIA 23: Zbatimi i azbestit: mbulesave të çative
(fotografia e majtë) dhe gypat e ujësjellësit (fotografia e djathtë) .............................65
FOTOGRAFIA 24: Pajisje e domosdoshme për punë me azbest .................................65
FOTOGRAFIA 25: Mbeturina ndërtimore .....................................................................66
FOTOGRAFIA 26: Oxhaku ..............................................................................................66
FOTOGRAFIA 27: Projektimi i lartësisë së oxhakut mbi çati ......................................67
FOTOGRAFIA 28: Përfitimet nga riciklimi i mbeturinave............................................68
FOTOGRAFIA 29: Pajisje zjarrfikëse ..............................................................................73
FOTOGRAFIA 30: Procedura për mirëmbajtjen e higjienës ........................................76
FOTOGRAFIA 31: Procedura për paraqitjen e defektit dhe furnizimi i pjesëve ........77
TABELA 1: Zgjidhja e problemeve gjatë përdorimit të dyerve dhe dritareve prej alumini ............................................................................19
TABELA 2: Zgjidhja e problemeve gjatë funksionimit të keq të ulluqeve ..................21
TABELA 3: Zgjidhja e problemeve gjatë çarjes së mureve dhe heqja e grafiteve nga fasada ..................................................................................25
TABELA 4: Zgjidhja e problemeve gjatë paraqitjes së lagështisë dhe lyerja e mureve dhe tavaneve të cilat kanë njolla nga lagështia ........................27
TABELA 5: Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së dyshemeve nga PVC ........30
TABELA 6: Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së nyjave sanitare .................33
TABELA 7: Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së oborreve shkollore...........35
TABELA 8: Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së shtigjeve shkollore dhe terreneve sportive .............................................................36
TABELA 9: Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së akceseve ...........................37
TABELA 10: Zgjidhja e problemeve te sistemet për ngrohje me lëndë djegëse të ngurta ......................................................................51
TABELA 11: Zgjidhja e problemeve të sistemet për ngrohje me lëndë djegëse të lëngshme .................................................................52
TABELA 12: Zgjidhja e problemeve të sistemet për ngrohje me ajër të ngrohtë .....52
TABELA 13: Mirëmbajtja e higjienës në kaldaja ..........................................................53
TABELA 14:Kufijtë e shkallëve të dobisë së kaldajave të reja për ujë të nxehtë .......54
TABELA 15: Vlera kalorike e lëndëve djegëse të ngurta .............................................55
TABELA 16: Masa të tjera për rritjen e efikasitetit energjetik të sistemeve për ngrohje .............................................................................56
TABELA 17: Zgjidhja e problemeve gjatë rrjedhjes së ujit ..........................................58
TABELA 18: Zgjidhja e problemeve gjatë dëmtimit të mbrojtjes për anti-korrozion ...................................................................................60
TABELA 19: Zgjidhja e problemeve gjatë parregullsisë apo mungesës së termoizolimit të gypave në kaldaja ................................................61
LISTA E TABELAVE
6HYRJE
7
1 HYRJE
Ky Udhëzim me Doracak është përpunuar në kuadër të Projektit të USAID-it për Integrimin Ndëretnik në Arsim (PINA), i zbatuar nga Qendra Maqedo-
nase për Edukim Qytetar (QMEQ), ndërsa në bashkëpunim me Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës, Sektori për investime kapitale në arsim. Mjetet për rikonstruimin e shkollave në kuadër të projektit janë donacion nga Komanda Evropiane e Ushtrisë Amerikane (EUKOM)
Ekipi i QMEQ-së disa vite me radhë punon me projekte, qëllimi kryesor i së cilave është përmirësimi i kushteve në shkollat e Republikës së Maqedonisë. Gjatë zbatimit të projekteve, 10 vitet e fundit, janë bërë vizita pothuajse në të gjitha shkollat fillore dhe të mesme të Maqedonisë. Si rezultat i aktiviteteve të ekipit të QMEQ-së, ndërsa në kuadër të shumë projekteve të mbështetura nga bashkësia ndërkombëtare, janë implementuar mbi 300 projekte me rinovimin e plotë apo të pjesshëm të ndërtesave shkollore. Kjo përvojë ka kontribuar mjaft për analizimin cilësor dhe gjithëpërfshirës të gjendjeve në shkolla, për përmirësimin e kushteve për qëndrimin e nxënësve si dhe për kushtet në të cilat zhvillohet procesi arsimor. Gjatë këtyre analizave erdhëm deri te konstatimet në vijim:
X Një numër i madh i shkollave në Republikën e Maqedonisë akoma nuk i plotësojnë kushtet themelore të cilat duhet t’i ketë një objekt arsimor në të cilin qëndrojnë nxënësit;
X Cilësia e mirëmbajtjes së ndërtesave shkollore në nivel të mbarë shtetit ndryshon nga shkolla në shkollë;
X Shumë objekte shkollore, menjëherë pas rinovimit, menjëherë bien në gjendje të keqe.
Qëllimi i këtij Udhëzimi me Doracakun është të ndahen njohuritë, përvojat dhe praktikat e mira për mirëmbajtjen e objekteve shkollore të cilat ekipi i QMEQ-së, në bashkëpunim me MASH i ka fituar gjatë punës shumëvjeçare me shkollat, nga rinovimi i tyre dhe përforcimi i kapaciteteve të të punësuarve në shkolla.
Udhëzimi me Doracakun dedikohet për nevojat e shkollave fillore dhe të mesme në Republikën e Maqedonisë, për drejtorët, shërbimet profesionale, sekretarët dhe për personelin teknik. Konstatimet, këshillat dhe rekomandimet në Udhëzimin me Doracak do të jenë me rëndësi të madhe për komunat, të
8HYRJE
cilat si themeluese të shkollave, kanë përgjegjësi për udhëheqjen dhe mirëmbajtjen e tyre. Mundësimi i kushteve të mira për mësim, menaxhimin ekonomik të objekteve dhe realizimi i kursimeve nga mirëmbajtja e mirë është synimi i të gjithë ne që jemi të involvuar në procesin edukativo-arsimor.
1.1. RËNDËSIA E MIRËMBAJTJES SË SHKOLLAVE
Fëmijët kanë pozitë qendrore në bashkësi. Pas shtëpisë dhe familjes, shkolla është vendi më i rëndësishëm në të cilin qëndrojnë dhe mësojnë fëmijët. Objekti shkollor, klasat dhe hapësirat e tjera në shkolla duhet të kenë qasje dhe të jenë të këndshme për qëndrimin e nxënësve për zhvillimin e mësimit. Shkollat duhet të jenë model për nxënësit për atë se si duhet të duket një shkollë dhe çfarë kushtesh duhet të mundësojë për zhvillimin cilësor të mësimit.
Shkollat e reja, të renovuara dhe të mirëmbajtura për ta ruajtur dukjen dhe për të qenë funksionale për një periudhë më të gjatë, duhet të menaxhohen në mënyrë përkatëse si dhe të mirëmbahen në kohë dhe në mënyrë profesionale.
Mirëmbajtja e shkollave është e rëndësishme edhe nga aspekti ekonomik. Me mirëmbajtjen e duhur të objektit shkollor, me shfrytëzimin racional të burimeve energjetike dhe me instalimin e materialeve me efikasitet energjetik, shkolla do të kursejë energji, që do të thotë se do të harxhojë më pak mjete financiare gjatë punës. Me mjetet e kursyera për mirëmbajtje, shkolla do të mund të investojë në përmirësimin e kushteve për të qëndruar në shkollë, si dhe në modernizimin dhe zhvillimin e procesit arsimor.
FOTOGRAFIA1: Aspekti ekonomik i mirëmbajtjes së objekteve shkollore
9
Me mirëmbajtjen efektive të objekteve shkollore sigurohet:
X Mjedis fizik i sigurt dhe i shëndoshë në shkollë;
X Funksionim normal i mësimit;
X Jetëgjatësi e shfrytëzimit të objekteve shkollore;
X Efikasitet energjetik i rritur;
X Mirëmbajtje financiare më racionale dhe
X Ulje e shpenzimeve operative.
Duhet potencuar se për mirëmbajtjen e shkollave nuk janë përgjegjës vetëm të punësuarit në shërbimin teknik të shkollës, por për mirëmbajtje duhet të kontribuojnë të gjithë përdoruesit e objektit shkollor – ekipi drejtues i shkollës, mësimdhënësit, prindërit dhe nxënësit.
1.2. PËRSE NEVOJITET UDHËZIMI ME DORACAKUN PËR MIRËMBAJTJEN E SHKOLLAVE?
Që t’u jepen këshilla dhe rekomandime konkrete komunave dhe shkollave për tejkalimin e sfidave të përditshme gjatë mirëmbajtjes së objekteve shkollore, Projekti i USAID-it për Integrimin Ndëretnik në Arsim në programin e tij planifikoi trajnime për ekipin drejtues të shkollave dhe për personelin teknik që të sqarohen procedura kryesore dhe aktivitetet e domosdoshme për mirëmbajtjen e objekteve shkollore. Nga analizimi i nevojave në shkolla në fushën e mirëmbajtjes, nga hulumtimet gjatë përgatitjes së trajnimeve dhe nga përvoja e ekipit në këtë fushë, doli ideja e përpilimit të një Udhëzimi me Doracak për mirëmbajtjen e objekteve shkollore.
Udhëzimi me Doracak tregon për mirëmbajtjen e shkollave në dy aspekte – nga aspekti teknik dhe planor. Aspektin teknik tek mirëmbajtja e shkollave e prezenton paketa e përgjithshme e infrastrukturës, kapacitetet dhe kushtet sanitare rreth objektit shkol-lor, ndërsa aspekti planor i përfshin aktivitetet dhe praktikat të cilat duhet t’i zbatojnë të punësuarit dhe nxënësit për mirëmbajtjen e kushteve cilësore higjieniko-teknike në shkollë.
A E DINI SE?
Në shëndetin fizik të nxënësve ndikojnë lokacioni, orientimi, ndriçimi, ajrosja
e hapësirave, ngrohja dhe mirëmbajtja e higjienës në objektin shkollor si dhe
orenditë, mjetet mësimore ndihmëse dhe mbingarkimi i programit mësimor 1.
1 Normativ për hapësirë, pajisje dhe mjete mësimore për arsimin fillor nëntëvjeçar i sjellur nga ministri i Arsimit dhe Shkencës së RM-së më datë 28.2.2008.
10HYRJE
1.3. CILAT JANË QËLLIMET E UDHËZIMIT ME DORACAKUN?
Shkolla, si objekt në të cilin qëndrojnë dhe punojnë nxënësit dhe të punësuarit, duhet t’i kënaqin standardet për objektet shkollore nga më shumë aspekte. Qëllimet e Udhëzimit me Doracakun janë që t’i prezantojë praktikat e mira, leksionet e mësuara dhe rekomandimet të cilat i kemi fituar nga puna shumëvjeçare në shkolla dhe me shkollat në Republikën e Maqedonisë.
Udhëzimi me Doracak e prezenton:
X Objektin shkollor nga aspekti ndërtimor dhe infrastrukturor;
X Mënyrën dhe aktivitetet për mirëmbajtjen e pozitave ndërtimore dhe sistemet për ngrohjen e objektit shkollor;
X Mirëmbajtjen e higjienës në shkolla, aktivitetet dhe dinamikën;
X Procedurat për mirëmbajtjen parandaluese të shkollave;
X Problemet e zakonshme gjatë mirëmbajtjes dhe si të zgjidhen në bazë ditore, mujore dhe vjetore;
X Masat për mbrojtjen e mjedisit jetësor;
X Veglat e nevojshme për mirëmbajtje dhe pajisjet për mbrojtje gjatë punës.
1.4. KUSH E PËRPUNOI UDHËZIMIN ME DORACAK?
Ky Udhëzim me Doracak është përpunuar nga Qendra Maqedonase për Edukim Qytet-ar (QMEQ) në kuadër të Projektit të USAID-it për Integrimin Ndëretnik në Arsim (PINA), nga përfaqësuesit e Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës (MASH) – Sektori për investime kapitale në arsim, ndërsa në bashkëpunim me persona profesionistë nga fusha e ndër-timtarisë, arkitekturës, makinerisë dhe mbrojtjes gjatë punës.
11
1.5. KUJT I DEDIKOHET UDHËZIMI ME DORACAK?
Udhëzimi me Doracakun dedikohet për grupe të ndryshme të përdoruesve. Ai do t’ju ndihmojë në punën e përditshme të punësuarve në:
X Shkollat fillore dhe të mesme në Republikën e Maqedonisë, gjegjësisht personave të cilët janë përgjegjës për shkollat: udhëheqësve, shërbimeve profesionale, sekretarëve dhe personelit teknik;
X Sektoret për arsim në vetëqeverisjen lokale dhe inspektorët e arsimit të cilët drejtpërdrejt i kontrollojnë kushtet në shkolla dhe mund të ndikojnë në riemërimin e normave dhe standardeve për mirëmbajtjen e tyre;
X Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës – Sektori për financa dhe investime kapitale të cilat mund të ndikojnë në nivelin nacional të zhvillimit të programeve dhe rregulloreve ligjore për mirëmbajtjen e shkollave.
1.6. ÇFARË PËRMBAN UDHËZIMI ME DORACAKU?
Udhëzimi me Doracakun përqendrohet në:
X Problemet e zakonshme me të cilat zakonisht ballafaqohen shkollat dhe personeli teknik gjatë mirëmbajtjes;
X Mënyrat praktike për zgjidhjen e tyre;
X Rekomandimet për mirëmbajtjen parandaluese, masat për mbrojtje gjatë punës;
X Veglat e nevojshme për mirëmbajtjen e shkollave.
Në shtojcë të Udhëzimit me janë dhënë materiale – tabela të cilat mund të përdoren gjatë mirëmbajtjes ditore, mujore dhe vjetore të shkollave, në të cilat theksohet personi përgjegjës për mirëmbajtje nëpër pozita dhe procedura të cilat zbatohen për zhvillimin cilësor të procesit të mirëmbajtjes.
Rezultatet/efektet nga zbatimi i këtyre planeve, standardeve dhe rekomandimeve gjatë mirëmbajtjes së objekteve shkollore kanë të bëjnë me:
X Rritjen e nivelit të higjienës në shkollë;
X Përmirësimin e kushteve për qëndrimin e nxënësve në objekt;
X Rritjen e afatit të eksploatimit të sistemeve dhe materialeve (dyer, dritare, dysheme etj.) të vendosura në objekt;
X Zvogëlimin e shpenzimeve për ngrohje;
X Rritjen e efikasitetit energjetik në objekt.
12MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE
13
2
Mirëmbajtja e objekteve shkollore paraqet një përmbledhje aktivitetesh, terminesh dhe personash të obliguar të cilët duhet të organizohen dhe
të veprojnë në mënyrë të organizuar dhe të dobishme. Për të qenë mirëmba-jtja e suksesshme, duhet të bëhet një plan për mirëmbajtje, i cili do t’u përg-jigjet katër pyetjeve – ÇFARË? KUR? KUSH? SI?
Nëse përgjigjet e këtyre katër pyetjeve definohen në mënyrë precize, evidentohen qartë dhe zbatohen në mënyrë praktike, atëherë mirëmbajtja e objektit shkollor do të jetë shumë më e suksesshme, më efikase dhe më efektive.
Mirëmbajtja efektive e objekteve shkollore i mbron investimet kapitale, kujdeset për shëndetin dhe për sigurinë e fëmijëve dhe të punësuarve dhe siguron kushte për zhvillimin e procesit arsimor.
Faktorë të ndryshëm në procesin arsimor kanë role, obligime dhe përgjegjësi të ndryshme në mirëmbajtjen e objekteve shkollore.
Përgjegjësit për arsim në komunë dhe drejtorët e shkollave duhet ta dinë se:
X Mirëmbajtja e objekteve shkollore kontribuon për mirëqenien fizike dhe financiare të shkollës;
X Mirëmbajtja e objekteve shkollore ndikon mbi dukjen e objektit, funksionimin e pajisjeve, shëndetin e nxënësve dhe personelit dhe zhvillimin e procesit mësimor;
X Për mirëmbajtjen e objekteve shkollore nevojiten mjete financiare;
X Planifikimi strategjik për mirëmbajtjen e objekteve shkollore është punë ekipore, me ç’rast nevojitet kontribut dhe ekspertizë e faktorëve të ndryshëm;
X Mirëmbajtjen duhet ta koordinojnë në kuadër të shkollës;
MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE
Mirëmbajtja është aktivitet
i vazhdueshëm dhe i
përditshëm i shkollës, i cili
duhet të organizohet në
mënyrë sistematike dhe
proaktive.
14MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE
X Duhet të punojnë në zbatimin përkatës dhe vlerësimin e planeve për mirëmbajtjen e objekteve shkollore;
X Duhet vazhdimisht ta njoftojnë bashkësinë për gjendjen në të cilën ndodhet shkolla dhe si mund të ndihmojë ajo gjatë mirëmbajtjes.
Të punësuarit në shkollë të cilët janë përgjegjës për mirëmbajtje duhet të:
X Kuptojnë se ndjekja e një numri të madh të procedurave në lidhje me mirëmbajtjen e objekteve shkollore dhe zbatimit të tyre përkatës çon drejt mirëmbajtjes së suksesshme;
X Të jenë të gatshëm për trajnim të vazhdueshëm për t’i përmirësuar njohuritë e tyre dhe aftësitë lidhur me kapacitetet për mirëmbajtjen e objekteve shkollore;
X Ua bartin njohuritë dhe përvojat e tyre të punësuarve të tjerë që të mund edhe ata të ndihmojnë gjatë mirëmbajtjes së objekteve shkollore;
X Të bashkëpunojnë me sekretarët e shkollave dhe personat drejtues të cilët i sjellin vendimet buxhetore;
X Të dinë se nevojat për zhvillimin e suksesshëm të procesit mësimor drejtpërdrejt ndikojnë mbi vendimet për mirëmbajtjen e objekteve shkollore.
Mësimdhënësit duhet:
X Ta ngrisin nivelin e rëndësisë së ndikimit të drejtpërdrejt të mirëmbajtjes së objekteve shkollore mbi procesin mësimor;
X T’i edukojnë nxënësit se si duhet të sillen brenda dhe jashtë objekteve shkollore;
X T’i bartin pritjet e tyre për atë se si duhet të jenë kushtet e brendshme në objektet shkollore, pasi që ato ndikojnë mbi përmirësimin e mësimit te nxënësit;
X T’i respektojnë procedurat për mirëmbajtje.
Nxënësit duhet:
X T’i konsiderojnë objektet shkollore si mjedis i tyre për mësim dhe zhvillim;
X Të sillen me respekt ndaj pronës shkollore;
X Të krijojnë shprehi pozitive të cilat do t’i pasurojnë përvojat e tyre jetësore.
Prindërit dhe bashkësia përmes përfaqësuesve të tyre në Këshillin shkollor duhet të:
X Dinë se objektet shkollore janë vend ku krijohen qytetarët dhe liderët e ardhshëm;
X T’i respektojnë vendimet në lidhje me përdorimin dhe mirëmbajtjen e objekteve shkollore;
15
X Të japin kontributin e tyre në procesin e sjelljes së vendimeve në lidhje me mirëmbajtjen e objekteve shkollore, kur të kërkohet një gjë e tillë prej tyre;
X Japin pëlqim për ndarjen e mjeteve financiare për mirëmbajtjen e objekteve shkollore.
Në kapitujt në vijim në mënyrë të thuktë do të ndalemi në mirëmbajtjen e objektit, si nga aspekti i mirëmbajtjes së higjienës ashtu edhe nga aspekti i pozitave ndërtimore dhe sistemeve për ngrohjen e objekteve. Për çdo pozitë do të përshkruhen edhe problemet më të zakonshme të cilat paraqiten si dhe zgjidhjet për mënjanimin e tyre.
2.1. MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE: POZITAT NDËRTIMORE
Mirëmbajtja e objektit është aktivitet i vazhdueshëm dhe i përditshëm i shkollës, i cili duhet të organizohet në mënyrë sistematike dhe proaktive për t’u parandaluar nevoja e riparimeve më të mëdha. Në përgjithësi, mirëmbajtja mund të ndahet në mirëmbajtje të paplanifikuar dhe të planifikuar.
MIRËMBAJTJA E PAPLANIFIKUAR Mirëmbajtje intervente (reaktive – korrigjuese) - ndërmerren masa pasi të ndodh një defekt apo do të vërehet dëmtim më i madh. Kjo është mënyra më e zakonshme e mirëmbajtjes, gjegjësisht rreth 50% e programeve për mirëmbajtjen e shkollave në Maqedoni fokusohen në këtë lloj të mirëmbajtjes. Mirëmbajtja e paplanifikuar në bazë të mirëmbajtjes korrigjuese, gjegjësisht reagimit gjatë dëmtimeve të papritura, rastësore apo të qëllimshme (vandalizëm). Në planet apo buxhetet vjetore për mirëmbajtjen e shkollave rreth 2% i takon mbulimit të dëmeve të krijuara gjatë dëmtimeve të qëllimshme (vandalizmit).
MIRËMBAJTJA E PLANIFIKUAR Mirëmbajtja parandaluese (proaktive) – mirëmbajtje me qëllim që të parandalohet dëmtimi i objektit apo ndonjë defekt i pajisjeve. Bëhet në intervale kohore të rregullta gjatë vitit shkollor dhe jo si reagim i dëmit të krijuar. Siç tregon edhe emri, mirëmbajtje e planifikuar do të thotë se për mirëmbajtjen e shkollës përgatitet plan i aktiviteteve që në mënyrë të organizuar, koordinuar dhe kontrolluar duhet të zbatohen. Rreth 30% e mirëmbajtjes në shkolla në Maqedoni paraqet mirëmbajtje parandaluese.
Nga shkollat pritet të miratojnë plan të përcaktuar paraprakisht, në vend të qasjes reaktive ndaj mirëmbajtjes. Zhvillimi i mentalitetit për mirëmbajtjen e qasjes së vetëdijshme drejt kryerjes së mirëmbajtjes dhe riparimeve të vogla janë siguri se në mënyrë optimale shfrytëzohen objektet shkollore.
16MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE
Mirëmbajtja e pozitave ndërtimore paraqet kontroll të planifikuar dhe të rregullt të të gjitha pozitave ndërtimore të objektit në të cilat bëjnë pjesë: dyert, dritaret, çatia, muret, fasadat, dyshemetë, tavani si dhe oborret, shtigjet dhe platformat qasëse për personat me handikap.
KONTROLLE TË RREGULLTA
DYER DHE DRITARE
ÇATIA
DYSHEME DHE TAVANË
MURET DHE FASADA
MIRËMBAJTJA
FOTOGRAFIA 2: Pjesë përbërëse të mirëmbajtjes
së pozitave ndërtimore
Për çdo pozitë ndërtimore në Manual potencohen problemet e zakonshme të cilat paraqiten gjatë mirëmbajtjes së pozitave ndërtimore, mënyrat për mën-janimin e tyre dhe praktikat e rregullta për mirëmbajtjen e rreg-ullt parandalues. Në tabelat Plani vjetor i aktiviteteve për mirëmba-jtjen e pozitave ndërtimore (Anek-si 1) dhe Plani mujor për aktivitete për mirëmbajtjen e higjienës në objektet shkollore (Aneksi 2) janë theksuar aktivitetet, intervali ko-hor për zbatimin e tyre dhe per-soni përgjegjës për mirëmbajtjen e pozitave ndërtimore/higjienës.
A E DINI?
Nxënësit tregojnë 13-26% rezultate më të larta në testimet standarde kur
punojnë në hapësira me ndriçim ditor. Sigurimi i ndriçimit ditor me projektim
dhe me vendosjen e një sipërfaqeje më të madhe me dritare në klasa është
investimi më i mirë ndërtimor për krijimin e një mjedisi stimulues për mësim.
17
2.1.1. DRITARET
2.1.1.1. EKSPANSIONI TERMIK (DILATACIONI)
TE DYERT DHE DRITARET
Dilatacioni paraqet zgjerimin apo shtrirjen e profileve prej të cilave janë përpunuar dyert dhe dritaret për shkak të ndryshimit të temperaturës.
A E DINI SE?
Dyert dhe dritaret nën ndikimin e temperaturave të larta varësisht materialit
nga i cili janë përpunuar, në periudhën e verës përhapen edhe atë:
Alumini
PVC
Të drurit
1,2 mm
3–4 mm
varësisht nga cilësia e drurit
Nga përvoja e punës tonë gjatë punës shumëvjeçare të rinovimit të shkollave, gjegjësisht të ndërrimit të dritareve dhe dyerve në shkolla, erdhëm deri te njohuritë të cilat tregojnë se përdorimi i profileve prej alumini për përpunimin e dyerve dhe dritareve për objekte publike është shumë pragmatik. Profilet e aluminit kanë karakteristika solide nga aspekti i efikasitetit energjetik, reagojnë mirë gjatë ndryshimeve të temperaturave, kanë jetëgjatësi të gjatë (50 vjeç), ndërsa gjatë temperaturave të larta (gjatë zjarreve) nuk deformohen dhe shkatërrohen.
Dimensionet e ndryshme të profileve të dritareve janë shoqëruar me fuqi të madhe, me ç’rast bëhet edhe deformimi i dritareve. Këto deformime mund të shkaktojnë:
X Thyerja e xhamit;
X Lagështia e xhamave (për shkak të plasaritjes së qiriçit);
X Për shkak të shkujës (për shkak të shtrembërimit);
X Funksionimit të vështirësuar të mekanizmave (për shkak të deformimeve).
18MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE
180° 90°
VINI RE!
Për t’iu shmangur apo për t’i zbutur anomalitë te dritaret e aluminit nevojitet:
X Midis xhamit dhe kornizës duhet të parashihet hapësirë e mjaftueshme për ekspansion;
X Midis dritares dhe murit duhet të parashihet hapësirë e mjaftueshme e cila do të mbushet me shkumë poliuretani, e cila do të mund t’i pranojë të gjitha dilatacionet termike.
2.1.1.2. SHKËPUTJA E FLETËS MBROJTËSE NË KOHË
Pas përfundimit të montazhit të dyerve dhe dritareve duhet të hiqet fleta mbrojtëse në periudhë prej një muaji. Nëse fleta qëndron për një periudhë më të gjatë (varësisht prej rekomandimeve të prodhuesit, mesatarisht duhet të hiqet më së voni 3 muaj nga vendosja) paraqiten vështirësi gjatë shkëputjes, ndërsa mund të ndodhin edhe dëmtime.
2.1.1.3. AJROSJA E HAPËSIRAVE
Gjatë periudhave të gjata për ngrohje duhet të shmangen ajrosjet e hapësirave me hapjen e dritareve në mënyrë të pjerrtë. Ajri i freskët më së miri hyn me hapjen e të gjitha dritareve dhe dyerve që të bëhet ajrosja e hapësirave me të cilën për një kohë të shkurtër (3 – 4 minuta) mund të ndryshojë ajri në hapësirë, ndërsa nga ana tjetër të mos ftohen muret.
FOTOGRAFIA 3: Profil i aluminit dhe mënyrat e hapjes
19
VINI RE!
Ajrosja e rregullt nevojitet për:
X Rregullimin e lagështisë së ajrit në hapësirë;
X Ndërrimin e ajrit të vjetër me të ri;
X Parandalimin e kondensimit dhe mykut;
X Krijimin e kushteve për mjedis të shëndoshë dhe qëndrim të këndshëm të nxënësve dhe të punësuarve në shkolla.
VINI RE!
Ajrosja duhet të bëhet pas përfundimit të çdo ore.
A E DINI SE?
Ajrosja e pakontrolluar dhe mbyllja e gabuar e dritareve dhe dyerve e rrisin
konsumimin e energjisë për 15%!
TABELA 1: Zgjidhja e problemeve gjatë përdorimit të dritareve dhe dyerve të aluminit
ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË PËRDORIMIT TË DRITAREVE
DHE DYERVE TË ALUMINIT
PROBLEME MASA VEGLA TË NEVOJSHME
Funksionim i vështirësuar i mekanizmave.
X Shtrëngimi. X Çelës - inbus.
Lagështia e xhamit. X Silikonizimi.
X Kaçavidhë;
X Çelës - inbus;
X Çekan prej druri.
Doreza të dëmtuara. X Ndërrimi.
X Kaçavidhë;
X Çelës - inbus;
X Trapan.
Goma të dëmtuara. X Ndërrimi.
20MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE
2.1.2. ÇATIA
Çatia është pjesë e objektit shkollor e cila e mbron objektin nga:
X Rrezatimi ultraviolet;
X Bora, shiu, ngrirja, vesa, vetëtima etj.
Në objektet shkollore në R. e Maqedonisë karakteristike janë dy tipa të çative:
X Çati e sheshtë;
X Çati e pjerrët.
2.1.2.1. KONTROLLI I GJENDJES NË SIPËRFAQEN E ÇATISË
Tre lloje të mbulesave të çative janë të përfaqësuara te objektet shkollore:
X Mbulesë me qeramidhe;
X Mbulesë me lastër plastike;
X Mbulesë me pllaka azbesti (të cilat janë të ndaluara për përdorim, aty ku ka duhet të ndërrohen. Ndërrimi të bëhet në pajtim me Rregulloren për mënyrën e veprimit me mbeturina prej azbesti dhe me mbeturina nga produktet të cilat përmbajnë azbest, Gz. Zyrtare e RM-së nr. 68/04 dhe 71/04 (http://www.moepp.gov.mk/wp-content/uploads/2014/09/Pravilnik për mënyrën për veprim me mbeturina prej azbesti dhe mbeturinat e produkteve të cilat përmbajnë azbest.pdf).
Sipërfaqja e çatisë duhet të kontrollohet në çdo 3 deri në 6 muaj.
VINI RE!
Gjatë kontrollit të mbulesës së çatisë nevojitet:
X Të bëhet kontrolli i qeramidheve, lastrave, dorezave dhe vidhave;
X Të bëhet kontrolli i qeramidheve ventiluese, bodrurave, mburojave të borës dhe gropësirave.
FOTOGRAFIA 4: Zbatimi i konstruksionit të çatisë
NË MËNYRË TË DREJTË
NË MËNYRË TË PADREJTË
21
2.1.2.2. PASTRIMI I ÇATISË DHE ULLUQEVE
Me pastrimin e çatisë nënkuptohet larja e mbulesës së çatisë dhe pastrimi i ulluqeve. Pastrimi i ulluqeve është një prej gjërave më të rëndësishme dhe një prej hapave më esencial. Për fat të keq, shpesh pritet deri te zënia apo bllokimi i tyre ndërsa më pas të pastrohen. Çdo pranverë dhe çdo vjeshtë duhet të bëhet pastrimi i ulluqeve.
TABELA 2: Zgjidhja e problemeve gjatë funksionimit të keq të ulluqeve
ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË FUNKSIONIMIT TË KEQ TË ULLUQEVE
PROBLEME MASA VEGLA TË NEVOJSHME
Zënia e ulluqeve horizontale nga gjethet, degët dhe mbeturina të tjera.
X Pastrimi i ulluqeve dhe mënjanimi i mbeturinave të tubuara;
X Larja e ulluqeve me zorrë uji me sasi të madhe të ujit.
X Shkallë;
X Doreza;
X Mjet për grumbullimin e mbeturinave (thasë, shporta, qese);
X Zorrë.
Zënia e ulluqeve vertikale nga gjethet, degët dhe mbeturina të tjera.
X Pastrimi i ulluqeve dhe mënjanimi i mbeturinave të tubuara;
X Larja e ulluqeve me zorrë uji me sasi të madhe të ujit.
X Shkallë;
X Doreza;
X Mjet për grumbullimin e mbeturinave (thasë, shporta, qese);
X Zorrë.
Dëmtimi i ulluqeve, ulluk i prerë (kur mungon një modul- copë) dhe derdhja jo e drejtë e ujit atmosferik.
Duhet të ndërrohen pjesët e dëmtuara dhe mbajtësit me:
X Përcaktimin e gjatësisë së pjesës së dëmtuar;
X Heqjen e mbajtësve të ulluqeve dhe heqjen e pjesës së dëmtuar;
X Montimi i pjesës së re të ullukut dhe forcimi me mbajtës të rinj.
X Trapanë;
X Silikon;
X Gozhda.
Çarja e ulluqeve gjatë periudhës së dimrit për shkak të qëndrimit të ujit atmosferik dhe ngrirjes së ujit.
Nëse ka rrjedhje të ujit nga vetë ulluqet, nevojitet:
X Përcaktimi i vendit të rrjedhjes,
X Lyerja me silikon;
X Nivelimi i ulluqeve horizontale, në rast kur rrëzimi nuk është i drejtë vjen deri te grumbullimi i ujit.
X Trapanë;
X Silikon;
X Gozhda.
Dëmtimi i sipërfaqeve të mureve dhe tavanëve nga grumbullimi i ujit atmosferik në ulluqe.
X Riparimi apo pastrimi i ulluqeve;
X Pastrimi i njollave nga lagështia në mure dhe tavane;
X Lyerja e njollave me një shtresë (prajmer);
X Lyerja e murit dhe tavanit.
X Trapanë;
X Silikon;
X Gozhda.
22MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE
2.1.2.3. INSTALIMI I RRUFEPRITËSIT
Një pjesë e instalimit elektrik të objektit ka për qëllim që mundësinë e goditjes së objektit nga rrufeja ta reduktojë në minimum.
Mbrojtja e objekteve nga zbrazjet atmosferike bëhet me ndihmën e instalimit të jashtëm të rrufepritësit.
Rrufepritësi është bërë me qëllim që të presë një pjesë të mirë të goditjeve të rrufesë në kufijtë e zonës që i mbron dhe rrymimin e rrufesë ta çojë në tokë pa pasoja të dëmshme.
Ai përbëhet nga pritësi i rrufesë, i cili e tejkalon objektin e mbrojtur, tokëzuezin dhe dërgimin e rrymimit të rrufesë, i cili e lidh pritësin me tokëzuesin. Këto tri pjesë të instalimit të jashtëm të rrufepritësit në literaturë mund të gjenden edhe nën termat:
1) Sistem pritës;
2) Tokëzues dhe
3) Sistemi për tokëzim.
Pritësit duhet të vendosen në ato pika të objektit në të cilat ndodhet mundësia më e madhe për goditje nga rrufeja, ndërsa përçuesit e çatisë formojnë kafaz të mbyllur me sa më shumë përçues.
FOTOGRAFIA 5: Zbatimi i instalimit të jashtëm të rrufepritësit në një objekt me material izolues, me nivele të ndryshme të çatisë:
1 – përçues horizontal i sistemit
pritës
2 – tokëzues
3 – Т kryqëzues, rezistues ndaj
korrozionit
4 – pjesë lidhëse/pikë për analizim
5 – tokëzues unazor
6 – Т kryqëzues në traun e çatisë
7 – percina në rrjet
2 2
71
1
54
3
12 m2)
20 m2)
15 m
6
23
FOTOGRAFIA 6: Instalimi i Rrufepritësit
Kontrolli i instalimit të rrufepritësit duhet të bëhet kur:
X Bëhen riparime të caktuara të çatisë apo fasadës;
X Pas goditjes së rrufesë në instalime apo në objekt.
VINI RE:
Te instalimi i rrufepritësit është e domosdoshme:
X Kontrolli i instalimit të rrufepritësit të bëhet çdo dy vjet, ndërsa kontrollin
e bën një kompani e licencuar e autorizuar për testimin e instalimeve të
rrufepritësit;
Shkollat të cilat nuk kanë instalim rrufepritës nuk janë të mbrojtura nga rrufeja
dhe dëmtimet e instalimit elektrik në objekt.
*Në pajtim me Ligjin për siguri dhe shëndet gjatë punës, Gz. zyrtare e RM-së nr.
53/2013. (http://mtsp.gov.mk/WBStorage/Files/brz_precisten.pdf)
24MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE
2.1.3. MURET
2.1.3.1. MURET E JASHTËM DHE FASADA
Muret e jashtëm dhe fasada e mbrojnë objektin nga shiu, bora, era, pluhuri dhe ajri i ndotur. Mënyra dhe materialet prej të cilave janë mbrojtur muret dhe fasada ndikojnë në mbrojtjen nga i nxehti dhe i ftohti, mbrojtjen kundër zjarrit, lëshimin e avullit pa paraqitjen e kondensimit në sipërfaqet e tyre dhe brenda, kursimin e energjisë dhe mbrojtje nga zhurma e jashtme. Muret e jashtme dhe fasada mund të përpunohen me izolim dhe pa izolim. Çfarë lloji i izolimit do të zbatohet (trashësia e polisterolit dhe përpunimit) varet nga lokalizimi i objektit, vendosja, përmasat, llojet e materialeve ndërtimore dhe mënyre e ngrohjes.
Probleme më të zakonshme të cilat paraqiten te muret e jashtëm janë çarjet e mureve dhe heqja e grafiteve nga fasada.
2.1.3.2. ÇARJA E MUREVE DHE MËNJANIMI
I GRAFITEVE NGA FASADA
Çarja e mureve mund të shkaktohet nga diferenca të mëdha të temperaturës gjegjësisht gjatë dilatacioneve të mëdha.
FOTOGRAFIA 7: Çarja e mureve dhe sanimi i tyre
nivelimi me shpatull
mbushje me rrëshirë epokside
zgjerimi i pjesës së çarë deri në 3 mm
pastrimi i pluhurit
FOTOGRAFIA 8: Mënyra e mënjanimit të grafiteve
Heqja e grafitit
Lyerja me shtresë bazë (PRAJMER)
Lyerja me shtresë përfundimtare
1
2
3
4
123
25
TABELA 3:
Zgjidhja e problemeve gjatë çarjes së mureve dhe mënjanimi i grafiteve nga fasada
ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË ÇARJES SË MUREVE
DHE MËNJANIMI I GRAFITEVE NGA FASADA
PROBLEME MASA VEGLA TË NEVOJSHME
Çarja e mureve.
X Pastrimi i bazës;
X Vlerësimi i thellësisë së çarjes;
X Mbushja e pjesës së çarë me rrëshirë epokside apo llaç;
X Nivelim me shpatull për të mos pasur gunga;
X Lyerje.
X Pastruese për mur
(gërryese);
X Furçë;
X Rulë sfungjeri.
Grafite në fasada.
X Pastrimi i sipërfaqes;
X Vendosja e prajmerit si bazë.
Prajmeri paraqet lyerjen bazë,
gjegjësisht shtresën lidhëse të
substratit. Ai i ndërthur pjesët
e pluhurit të cilat nuk mund
të mënjanohen me pastrim,
mundëson ngjitjen më të mirë
të lyerjes dhe e përforcon
bazën. Aplikohet një shtresë
me furçë;
X Pas aplikimit të lyerjes
bazë është e nevojshme të
bëhet aplikimi final me bojë.
Boja duhet të aplikohet
mirë dhe të cilësohet me
rezistencë të lartë të ujit dhe
qëndrueshmëri gjatë kushteve
të ndryshme kilmaterike.
X Furçë;
X Rulë sfungjeri.
26MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE
2.1.3.3. MURET E BRENDSHME DHE TAVANET
Lyerja paraqet mirëmbajtje të rregullt të mureve të brendshme. Lyerja e mureve përbëhet nga:
X Një shtresë e bojës bazë (lyerja bazë e të gjitha llojeve të substrateve para lyerjes së fasadave dhe bojërat e brendshme);
X Bojëra uji, dy shtresa (për përdorim të brendshëm).
Problemet të cilat paraqiten te muret e brendshme janë çarja e mureve dhe paraqitja e lagështisë së mureve dhe tavanëve.
Çarja e mureve të brendshme sanohet në të njëjtën mënyrë siç tregohet te muret e jashtme.
Njollat e lagështa në tavan zakonisht paraqiten gjatë rrjedhjes nga konstruksioni i çatisë, paraqitja e lagështisë dhe kondensimi. Para se të bëhet sanimi i këtyre njollave, fillimisht nevojitet të zbulohet shkaktari i lagështisë, të ndërmerren masa për sanimin e rrjedhjes, ndërsa më pas të lihen njollat e lagështa që të thahen. Pasi të thahet pjesa ku kanë qenë njollat e lagështa, nevojitet lyerje me shtresë të re të bojës.
A E DINI SE?
Lagështia dhe myku mund të shkaktojnë alergji, sulme astmatike, kollitje,
irritimin e fytit dhe rrufë!
FOTOGRAFIA 9: Njolla të lagështa në tavane dhe mure dhe sanimi i tyre
Mënjanimi i sipërfaqeve të fryera dhe të dëmtuara
Lyerje me materie bazë
27
FOTOGRAFIA 10: Lyerja e mureve të brendshme me shtresë finale të ngjyrës
TABELA 4: zgjidhja e problemeve gjatë paraqitjes së lagështisë dhe lyerja e mureve dhe tavanëve të cilat kanë njolla lagështie
ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË PARAQITJES SË LAGËSHTISË DHE
LYERJA E MUREVE DHE TAVANËVE TË CILAT KANË NJOLLA LAGËSHTIE
PROBLEME MASA VEGLA TË NEVOJSHME
Paraqitja e lagështisë në tavane dhe në muret e brendshme;
Paraqitja e lagështisë në dysheme.
X Zbulimi i shkaktarit të lagështisë;
X Sanimi i shkakut: riparimi i çatisë, ulluqeve, hidroizolimi, mënjanimi i lagështisë kapilare.
X Shkallë;
X Trapanë;
X Silikon;
X Gozhda;
X Doreza.
Lyerja e mureve të brendshme të cilat kanë njolla të lagështisë.
X Sipërfaqet pastrohen që të mënjanohet pluhur nga muret;
X Aplikimi i lyerjes përkatëse bazë;
X Lyerja e murit me aplikim të barabartë të bojës. Gjatë lyerjes finale të sipërfaqeve rula duhet lëvizur prej lartë-poshtë dhe anasjelltas, me ç’rast sipërfaqja e murit merr pamje të balancuar;
X Intervali kohor prej aplikimit të parë deri në aplikimin e shtresës së dytë duhet të jetë 4–6 orë.
X Leckë gjysmë e lagur;
X Pastrues për mur;
X Furçë;
X Rulë sfungjeri.
28MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE
VINI RE!
Lyerja e mureve të brendshme bëhet në interval kohor prej tre deri në pesë vjet.
Muret duhet lyer me bojëra të ndritshme ndërsa tavanet me bojë të bardhë.
Boja mbrojtëse e mureve aplikohet në lartësi prej 1,2 metrash.
KUJDES ÇFARË BOJËRASH BLINI!
Ato duhet të jenë:
X Me bazë uji;
X Të mos përmbajnë aceton, amoniak apo formaldehidit;
X Të mos përmbajnë metale të rënda dhe kompozime organike të
paqëndrueshme.
A E DINI SE?
Ndriçimin më së miri e reflekton boja e bardhë.
Bojërat pastel për 50% e zvogëlojnë dritën e diellit.
Kompjuterët duhet të vendosen në kënd prej 45° nga dritaret për t’u
parandaluar reflektimi.
2.1.4. DYSHEMETË
Dyshemetë në shkolla mbulohen me një shtresë dyshemeje varësisht nga lloji dhe madhësia e hapësirës. Në klasa, kabinete, zyra dhe hapësira të tjera në të cilat qëndrojnë nxënësit dhe punonjësit, vendosen dysheme të ngrohta, ndërsa në korridore, tualete dhe hapësirat ndihmëse vendosen dysheme të ftohta.
Ekzistojnë më shumë lloje të dyshemeve të cilat përdoren në shkolla dhe ato janë të përpunuara nga:
X Shtresa PVC për dysheme, heterogjene, në formë rrotulle me trashësi prej 2 mm dhe shtresa finale me mbrojtje ekstreme;
X Materiale në bazë të drurit (parket, laminat, dysheme druri);
X Pllaka vinase;
X Rrëshirë epokside.
29
FOTOGRAFIA 11: Shembuj për dysheme të nxehtë
Dyshemetë e ftohta janë të përpunuara prej:
X Terazo;
X Pllakave qeramike.
FOTOGRAFIA 12: Shembuj për dysheme të ftohtë
Mirëmbajtja e dyshemeve është me rëndësi të madhe për personat të cilët qëndrojnë në shkollë. Mënyra e mirëmbajtjes varet nga lloji i shtresës së dyshemesë. Pjesa më e madhe e hapësirave në shkollë në të cilat qëndrojnë nxënësit kanë dysheme nga PVC materialet.
VINI RE!
Dyshemetë mirëmbahen sipas rekomandimeve të prodhuesit.
Gjatë mirëmbajtjes nevojitet fshirja dhe pastrimi i përditshëm me leckë të
lagësht dhe heqja e çamçakëzëve; kontroll mujor; pastrim vjetor me makinë.
30MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE
TABELA 5: Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së dyshemeve të PVC-së
ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË MIRËMBAJTJES
SË DYSHEMEVE TË PVC-SË
PROBLEME MASA VEGLA TË NEVOJSHME
Pastrimi i njollave nga lapsat me ngjyrë, salca e domateve, senfi, yndyrërat etj.
X Njollat pastrohen me ujë të nxehtë në të cilin ka ilaç për pastrim;
X Sipërfaqja e dyshemesë pastrohet me leckë dhe lustrohet në pajtim me udhëzuesin e prodhuesit për dysheme.
X Leckë;
X Ilaçe për pastrim;
X Xhoger (leckë pastrimi);
X Leckë dhe ilaçe për pastrim.
Pastrimi i njollave nga ndryshku.
X Njollat nga ndryshku pastrohen me ujë në të cilin ka ilaç për pastrim;
X Sipërfaqja e dyshemesë pastrohet me leckë dhe lustrohet në pajtim me udhëzuesin e prodhuesit për dysheme.
X Ilaç për pastrimin e ndryshkut;
X Leckë;
X Xhoger.
Pjesë të shkëputura të dyshemesë prej PVC-së.
Nevojitet të bëhet kontrolli i dyshemesë së vendosur prej PVC-së;
Nëse ekzistojnë pjesë të shkëputura nevojitet të bëhet vendosja e një mjeti lidhës midis dyshemesë dhe PVC-së dhe shtresës ekzistuese të dyshemesë (kjo zakonisht ndodh në pjesët lidhëse dhe në pjesët lidhëse me instalimet e kompjuterëve).
X Pastruese për mur;
X Rulë.
Sipërfaqe të dëmtuara si rezultat i ndërrimit jo të rregullt të shtresave të mobilieve (banka dhe karrige).
X Vendoset mjet lidhës midis dyshemesë prej PVC-së dhe shtresës ekzistuese të dyshemesë;
X Aplikohet me rulë që të mënjanohet teprica e materialit, si dhe të bëhet shtypje që më mirë të aplikohet mjeti lidhës;
X Vendoset gjësend i rëndë, i cili duhet të qëndrojë 12 orë, që të mundësohet bashkim më i mirë;
X Aplikohet lyerja finale që të bashkohen skajet e dy pjesëve për të mos u shkëputur pjesa e dëmtuar.
X Pastruese për mur;
X Rulë;
X Trapanë.
31
2.1.4.1. NDËRRIMI I NËNSHTRESAVE
TË MOBILIEVE PREJ GOME ME PLASTIKE
Nënshtresat paraqesin mbrojtje të teheve të mobilieve që të mos vijë deri te dëmtimi i dyshemesë prej PVC-je. Nevojitet ndërrimi i teheve prej gome me plastike, pasi që tehet prej gome lënë gjurmë në dyshemenë PVC. Nevojitet kontroll i rregullt i mobilieve (bankave dhe karrigeve) dhe ndërrimi i teheve të dëmtuara.
2.1.4.2. NDËRRIMI I LISTELAVE TË DËMTUAR
Duhet bërë kontrolli i vazhdueshëm i listelave. Aty ku ka dëmtime, nevojitet ndërrime i listelave të vjetra me të reja.
VINI RE!
Gjatë vendosjes së listelave të reja duhet pasur kujdes:
X Të mos shtrembërohen vidhat për fiksim dhe dalja e tyre jashtë;
X Gjatë vendosjes së vidhave të mos çahet apo dëmtohet listela;
X Në ato vende ku bashkohen dy listela kënddrejta, duhet lyer me qiriç nëse nuk përputhen këndet (kjo ndodh zakonisht nëse muret janë të vjetra dhe të paniveluara).
FOTOGRAFIA 13: Dëmtimi i dyshemeve të PVC-së dhe i listelave
A E DINI SE?
Në shkollat në Japoni nuk ka personel teknik. Nxënësit dhe arsimtarët bashkërisht i pastrojnë dyshemetë pas drekës dhe në fund të ditës, i zbrazin shportat për mbeturina dhe i pastrojnë tualetet!
32MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE
2.1.5. NYJAT SANITARE
Nyjat sanitare janë pjesë të objektit shkollor te të cilat mirëmbajtja dhe higjiena janë me rëndësi të madhe. Mirëmbajtja dhe higjiena e hapësirave sanitare drejtpërdrejt ndikon mbi shëndetin e njerëzve. Organizimi i mirë për pastrimin dhe mirëmbajtjen e tualeteve dhe pjesëve sanitare në shkollë janë me rëndësi të veçantë. Hapësirat sanitare të cilat nuk mirëmbahen mirë paraqesin rrezik të madh dhe ndikojnë drejtpërdrejt mbi shëndetin e fëmijëve dhe të punësuarve.
Për mirëmbajtjen cilësore të nyjave sanitare dhe për mirëmbajtjen e higjienës, shkolla duhet të sigurojë pjesë rezerve, mjete për higjienë, njerëz dhe pajisje, si dhe ndarje të qartë të detyrave dhe përgjegjësive midis të punësuarve të cilët janë të angazhuar.
2.1.5.1. HIGJIENA NË NYJAT SANITARE
Personeli teknik, gjegjësisht pastruesit janë përgjegjës për higjienën në shkolla. Detyrë dhe përgjegjësi e tyre është pastrimi i klasave, zyrave, korridoreve, tualeteve dhe hapësirave të tjera në shkollë.
Higjiena dhe mirëmbajtja e hapësirave sanitare bëhet:
X Çdo ditë gjatë pushimit të madh dhe pas përfundimit të orëve pastrohen, lavamanet, guacat, mbushen enët me sapun të lëngshëm, zbrazen shportat për mbeturina;
X Çdo muaj bëhet kontrolli i kazanëve, çezmave, rubinetave dhe ventileve;
X Çdo vit bëhet kontrolli i instalimit të ujësjellësit dhe kanalizimit (gypave dhe pusetave).
Mirëmbajtja e higjienës në shkollë dhe dinamika e aktiviteteve janë dhënë në tabelë (ANEKSI 2) ku janë theksuar të gjitha elementet shkollore të cilat duhet pastruar si dhe dinamika apo shpeshtësia e aktiviteteve – ditore, mujore, vjetore.
VINI RE!
Gjatë pastrimit të tualeteve në shkollë të përdoren mjete dezinfektuese të cilat:
X Nuk përmbajnë materie helmuese;
X Nuk kanë veprim shkatërrues mbi materialet ndërtimore dhe pajisjet e instaluara në tualete dhe
X Janë të pranueshme ekologjikisht.
Pastrimi i tualeteve të bëhet VETËM me përdorimin e xhogerit, ndërsa zorra të përdoret vetëm për mirëmbajtjen e higjienës jashtë objektit.
33
2.1.5.2. MIRËMBAJTJA E NYJAVE SANITARE
Mirëmbajtja e nyjave sanitare është obligim i personelit teknik, më saktë mjeshtrit të shkollës. Detyrë e tij është vazhdimisht t’i kontrollojë instalimet e ujësjellësit dhe kanalizimit, si dhe pajisjet sanitare të cilat janë të instaluara në to. Pas definimit të defektit, për një afat shumë të shkurtër duhet të mënjanohet.
A E DINI SE?
Nga një çezmë e prishur prej së cilës dalin 30 pika për një minutë, në ditë harxhohen 10 litra ujë.
TABELA 6: Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së nyjave sanitare
ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË MIRËMBAJTJES SË NYJAVE SANITARE
PROBLEME MASA VEGLA TË NEVOJSHME
Riparimi i kasetës së tualetit ku vazhdimisht rrjedh nga pak ujë në guackë.
Ekzistojnë dy mënyra të riparimit të kazanit:
X Hiqeni kapakun e kazanit, nëse uji derdhet jashtë gypit për rrjedhje, kjo do të thotë se defekti qëndron te mbushësi. Tërhiqeni galixhantin lartë dhe nëse uji ndalon së rrjedhuri, nevojitet vetëm rregullimi i nivelit të ujit, pa ndërruar asgjë;
X Në rast se rrjedh uji, pasi të tërhiqet galixhanti me dorë, duhet të riparohet ose të ndërrohet ventili. Fillimisht duhet të shkyçet përçimi i ujit në kasetë (mbyllet ventili para zorrës fleksibile) dhe demontohet pjesa e ventilit ku bën pjesë galixhanti, ndërsa më pas ndërrohet me një të ri.
X Dara;
X Kaçavidhë;
X Burgi.
Riparimi i përçuesit të ujit.
Për të liruar përçuesin e ujit në lavaman ekzistojnë tri mënyra:
X Mjeti për lirim – nuk duhet të përdoret në rast se gypat janë zënë në tërësi. Gjithmonë duhet të ndiqet udhëzuesi i prodhuesit;
X Përdorimi i gomës nën vakum – kur përdoret goma, në lavaman duhet pasur ujë. Vendosni gomën mbi përçuesin e lavamanit dhe lëvizeni dorezën lartë-poshtë. Goma gjatë tërë kohës duhet të jetë në mes të përçuesit që të jetë statik;
X Pastrimi i sifonit – Fillimisht lirojeni sifonin me çelës përkatës dhe hiqeni.Më pas merrni një enë për mbledhjen e ujit i cili do të derdhet, ndërsa më pas vendoseni sifonin e ri. Kur ta ndërroni sifonin, kontrolloni nëse gomat janë të shtrënguara dhe të forta, pasi që nëse janë të çliruara dhe të buta nuk do të qëndrojnë dhe sifoni do të rrjedh.
X Dara;
X Kaçavidhë;
X Gomë nën vakum;
X Burgi.
Riparimi i çezmave, rubinetave dhe ventileve.
X Ndërrimi i gomave;
X Ndërrimi i ventilit;
X Ndërrimi i çezmave.
X Dara;
X Kaçavidhë;
X Burgi.
34MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE
2.1.6. OBORRI I SHKOLLËS
Hapësira rreth objektit shkollor, gjegjësisht oborri shkollor është i organizuar dhe i rregulluar për nevojat e nxënësve. Oborri i shkollës ka rrethojë, sipërfaqe të gjelbra, shtigje, terrene sportive. Mirëmbajtja e oborrit të shkollës është obligim i personelit teknik. Për mirëmbajtjen cilësore të oborrit shkollor nevojiten vegla dhe pajisje përkatëse, si dhe plan dhe dinamikë e aktiviteteve të cilat duhet të zbatohen. Evidentimi i të gjitha aktiviteteve, dinamika e zbatimit dhe të dhënat për personat përgjegjës janë dhënë në tabelë (ANEKSI 1). Këtë evidencë duhet ta mbajë personi përgjegjës për mirëmbajtjen e oborrit të shkollës.
Aktivitetet të cilat zbatohen për mirëmbajtjen e oborrit të shkollës janë:
X Kontrolli i shtigjeve, trotuarëve, parkingjeve;
X Deratizimi, dezinsektimi dhe dezinfektimi;
X Kositja e barit dhe shkurtimi i degëve.
2.1.6.1. PASTRIMI I GJETHEVE
Në oborret e shkollave në të cilat ka drunj gjetherënës duhet bërë pastrimi i rregullt i gjetheve për shkaqet në vijim:
X Nga gjethet e lagura krijohet një shtresë e rrëshqitshme në shtigjet e shkollës, gjë që mund të shkaktojë rrëshqitjen e nxënësve;
X Dëmtimi i sipërfaqeve me barë për shkak të kalbjes së gjetheve të lagështa;
X Krijimi i njollave në barë si rezultat i gjetheve të palarguara nga sipërfaqet me barë;
X Shfrytëzimi i gjetheve dhe degëve të tubuara si plehra ekologjike.
VINI RE!
Gjatë mirëmbajtjes së oborreve shkollore dhe grumbullimit të gjetheve të
organizohen nxënësit dhe të punësuarit bashkërisht që t’i zbatojnë aktivitetet.
35
TABELA 7: Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së oborreve shkollore
ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË MIRËMBAJTJES
SË OBORREVE SHKOLLORE
PROBLEME MASA VEGLA TË NEVOJSHME
Gjethe të rëna. X Grumbullimi i gjetheve
dhe largimi nga oborri i shkollës.
X Krehër kopshti;
X Qese;
X Doreza.
Mirëmbajtja e sipërfaqeve me barë.
X Kositja e sipërfaqeve me barë;
X Ujitja e sipërfaqeve me barë;
X Pastrimi i gjetheve dhe degëve të rëna;
X Gërvishtja e barit për t’u mënjanuar bari i thatë, gjethet etj.
X Krehër kopshti;
X Qese;
X Doreza;
X Kosë;
X Gërshërë për barë.
Mirëmbajtja e drunjve, shkurreve dhe gardhit.
X Mënjanini i rregullt i degëve të vjetra të vdekura;
X Krasitja e rregullt e gardhit dhe formësimi i tij;
X Shkurtimi i rregullt i drunjve.
X Makinë elektrike për formësimin e gardhit;
X Gërshër për gardh dhe krasitje;
X Lopatë;
X Krehër kopshti;
X Dorezë.
Mirëmbajtja e rrethojës së shkollës.
X Lyerja e rrethojës bëhet në interval kohor prej 3 deri në 5 vjet;
X Lyerja e rregullt e shulave të dyerve, bravave në dyert hyrëse.
X Furçë;
X Doreza.
36MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE
2.1.6.2. MIRËMBAJTJA E SHTIGJEVE SHKOLLORE
Mirëmbajtja e shtigjeve shkollore para së gjithash varet nga materiali i përdorur, kështu që dallojmë:
X Shtigje shkollore me sipërfaqe betoni – gjatë mirëmbajtjes, fillimisht duhet kontrolluar sipërfaqet prej betoni, të bëhet përcaktimi i sipërfaqeve të dëmtuara, gjegjësisht ku paraqiten vrima dhe gropa. Këto dëmtime fillimisht duhet të lyhen me aditiv për ngjitje, ndërsa më pas vendoset armaturë rrjetore (që të mos thërrmohen sipërfaqet prej betoni) dhe në fund të betonohen.
X Shtigje shkollore me elemente prej bekatoni – fillimisht duhet kontrolluar shtigjet shkollore, gjegjësisht duhet kontrolluar të gjitha elementet prej bekatoni, si dhe pragjet e trotuareve që e formojnë shtegun shkollor. Pasi të përcaktohen pjesët e dëmtuara, duhet bërë sanimi i tyre, gjegjësisht zëvendësimi i elementeve prej bekatoni me të reja. Procedura për ndërrimin e tyre është e thjeshtë, hiqen elementet e dëmtuara dhe vendosen të rejat, ndërsa më pas hidhet rërë mbi to që të lidhen midis tyre.
TABELA 8:
Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së shtigjeve shkollore dhe terreneve sportive
ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË MIRËMBAJTJES
SË SHTIGJEVE SHKOLLORE DHE TERRENEVE SPORTIVE
PROBLEME MASA VEGLA TË NEVOJSHME
Shtigje të dëmtuara.
X Kontrolli i sipërfaqeve prej bekatoni;
X Përcaktimi i sipërfaqeve të dëmtuara, vrimave dhe gropave;
X Lyerja e dëmtimeve me aditiv për ngjitje;
X Vendosja e armaturës rrjetore (me qëllim që të mos thërrmohen elementet prej bekatoni);
X Betonimi.
X Furçë;
X Doreza;
X Lopatë.
Terrene sportive – ripërtëritja e pjesëve të dëmtuara (gjegjësisht asfaltimi).
X Pastrimi i tërë sipërfaqes;
X Lyerje me bitum si mjet ngjitës;
X Vendosja e asfaltit të ftohtë;
X Ngjeshja dhe spërkatja me ujë;
X Rihartimi i kufijve të fushës sportive me lyerje me bojë;
X Lyerja e pajisjeve të fushave sportive (kosha, gole etj.) me bojë.
X Furçë;
X Doreza;
X Lopatë.
37
2.1.6.3. QASJET
Në çdo objekt shkollor nevojitet të ndërtohet hyrje që të sigurohet qasje e papenguar, e lëvizjes, qëndrimit dhe punës së personave me aftësi të kufizuara. Qasjet apo mënyrat e tjera të cilat mundësojnë qasje në objektin publik planifikohet të përpunohen në pajtim me Rregulloren valide për mënyrën e sigurimit të qasjes së papenguar, lëvizjes, qëndrimit dhe punës së personave me invaliditet pranë dhe brenda objekteve, e sjellë nga Ministria e Transportit dhe Lidhjeve të Republikës së Maqedonisë.
(http://www.mtc.gov.mk/new_site/images/storija_doc/115/pravilnici/25-2010.pdf).
FOTOGRAFIA 14: Qasje
TABELA 9: Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së qasjeve
ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË MIRËMBAJTJES SË QASJEVE
PROBLEME MASA VEGLA TË NEVOJSHME
Shtrimi i qasjes me material i cili nuk është i rrëshqitshëm.
X Betonimi zbatohet me shtresë finale prej betoni, me dhëmbëzim në çdo 10 cm, duke formuar skelet peshku;
X Si shtresë finale mund të shfrytëzohet edhe mbështjellës çeliku i cili është e formësuar me strukturë eshtrash, e cila e parandalon rrëshqitjen.
X Furçë;
X Doreza;
X Lopatë.
Lyerja e rrethojës me shtresë mbrojtëse
X Pastrimi i tërë sipërfaqes së rrethojës nga papastërtia, ndërsa në pjesët ku paraqiten gunga nivelohet që të fitohet sipërfaqe e niveluar;
X Lyerje me bojë prej dy komponentëve për përdorim të jashtëm, me shkallë të lartë të qëndrueshmërisë gjatë ndikimeve të jashtme atmosferike.
X Furçë;
X Rulë;
X Fshesë;
X Kovë.
38MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE: SISTEMI PËR NGROHJE DHE KALDAJA
39
2.2.1. PROCEDURA PËR MIRËMBAJTJE PARANDALUESE DHE EKSPLOATIM I DREJTË DHE PËRDORIMI
Hapi më i rëndësishëm gjatë mirëmbajtjes parandaluese të sistemeve për ngrohje është përpunimi i dokumenteve për eksploatimin, mirëmbajtjen dhe përdorimin (EMP) e vetë sistemeve. Hapi tjetër është trajnimi i personelit teknik për ndjekjen e procedurave për EMP.
Zakonisht në shkolla, caktohet vetëm një person, anëtar i personelit teknik, i cili kujdeset për punën dhe mirëmbajtjen e sistemit për ngrohje (Kritere për përcaktimin e numrit të nevojshëm të punëtorëve në veprimtarinë e arsimit fillor, Ministria e Arsimit dhe Shkencës, 2003). Gjithashtu, zakonisht sistemi për ngrohje menaxhohet nga personeli teknik në bazë të përvojës së fituar gjatë punës gjatë viteve të kaluara. Tek sistemet më të mëdha për ngrohje qendrore, kur operatori mungon në punë, ekziston rreziku
që sistemi për ngrohje të punojë me vështirësi ose të mos funksionojë fare, pasi që nuk ka personel tjetër të trajnuar për këtë qëllim.
Në pajtim me Nenin 157 të Ligjit për Energjetikë (gz. Zyrtare e RM-së nr. 16/2011 dhe 136/2011) operatorët me pajisje energjetike dhe impiante (në këtë rast me kaldaja apo sisteme për ngrohje qendrore) duhet t’i jenë nënshtruar provimit për aftësim profesional. Për këtë qëllim është sjellë Rregullore për kushtet të cilat duhet t’i plotësojnë operatorët, për programin, mënyrën dhe procedurën e dhënies së provimit për aftësimin profesional të operatorëve të pajisjeve energjetike dhe impianteve. (Gz. Zyrtare e RM-së 101/09).
http://www.economy.gov.mk/regulativa/podzakonski_akti/3978.html
2.2.MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE: SISTEMI PËR NGROHJE DHE KALDAJA
CILI ËSHTË HAPI MË I RËNDËSISHËM PËR MIRËMBAJTJEN
PARANDALUESE EFEKTIVE
PËRGATITJA E DOKUMENTEVE PËR EKSPLOATIM, MIRËMBAJTJE DHE
PËRDORIM (EMP)
TRAJNIMI I PERSONELIT PËR NDJEKJEN E PROCEDURAVE
PËR EMP
40MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE: SISTEMI PËR NGROHJE DHE KALDAJA
Për operimin me kaldajat për ngrohje qendrore me fuqi instaluese deri në 200 kW, rregullorja nuk parasheh dhënien e provimit për aftësim profesional, ndërsa për impiantet me fuqi instaluese prej 200 kW dhe më shumë, shtypje prej 0,5 bar, temperaturë prej 110 ºC të ujit dalës, duhet që operatori ta ketë dhënë provimin për aftësim profesional, në pajtim me Rregulloren.
Zgjidhja ideale është të ketë minimum dy të punësuar të personelit teknik të cilët do të obligohen për mirëmbajtjen dhe punën e sistemeve për ngrohje.
Në pajtim me rregullativën teknike të kësaj fushe, në çdo kaldajë duhet pasur në mënyrë të patjetërsueshme udhëzim detajues për funksionimin e të gjithë instalimit për ngrohje, bashkë me listën e inventarit të të gjithë pajisjes, si dhe projekti i zbatimit të instalimit të përgjithshëm për ngrohje. Përveç udhëzuesit të detajuar për punë, duhet bërë udhëzim i shkurtër për punë, i cili do t’i përmbajë funksionet kryesore dhe të vendoset në një vend të dukshëm të kaldajës.
Përfitimet nga posedimi i dokumentit për eksploatimin, mirëmbajtjen dhe përdorimin e sistemeve për ngrohje në kombinim me trajnimin e drejtë janë siç vijojnë:
X Siguri dhe mbrojtje gjatë punës;
X Intervenim të shpejtë në rast të parregullsisë dhe avarisë së pajisjeve;
X Mundësi për menaxhim me pajisjet e personave të tjerë në mungesë të personit të personelit teknik i cili është caktuar për sistemin për ngrohje;
X Njohjen e llojit dhe karakteristikave të pajisjeve, me çka do të bëhet ndërrimi i drejtë dhe në kohë i pajisve të prishura;
X Ndjekje planore e procedurave për mirëmajtjen parandaluese të pajisjeve;
X Prezentim i saktë për të gjitha pjesët nëntokësore dhe të fshehat të instalimit.
Dokumentacioni i vërtetë dhe përkatës për eksploatim, mirëmbajtje dhe përdorim (EMK) është i rëndësishëm për punën e sigurt dhe efikase të objekteve dhe sistemeve në to.
FOTOGRAFIA 15: Shembull për udhëzues të shkurtër të punës i vendosur në mur në kaldajë
41
Dokumentacioni duhet të përpunohet në pajtim me:
X MKS ЕN 12170 – Sisteme për ngrohjen e objekteve – procedura për përpunimin dokumenteve për eksploatim, mirëmbajtje dhe përdorim – Sisteme për ngrohje për të cilat kërkohet operator trajnues (ky standard mund të merret në adresën në vijim: http://www.isrm.gov.mk/mk/standard/?natstandard_document_id=33710);
X МKS ЕN 12171 – Sisteme për ngrohje në objekte – Procedura për përpunimin e dokumenteve për eksploatim, mirëmbajtje dhe përdorim – Sisteme për ngrohje për të cilat nuk kërkohet operator i trajnuar (ky standard mund të merret në adresën në vijim: http://www.isrm.gov.mk/mk/standard/?natstandard_document_id=33711).
Dokumentet duhet të përmbajnë instruksione të përpunuara në një formë të caktuar dhe me radhitje të caktuar. Instruksionet duhet t’i përmbajnë kërkesat e projektuara për eksploatimin dhe mirëmbajtjen e sistemit. Këto instruksionet mund të jepen si pjesë e instruksioneve për tërë objektin.
X Dokumentet për EMK duhet të përmbajnë instruksione për pajisjet dhe komponentët e prodhuesve. Nëse projektuesi i sistemit përdor disa komponenta të cilat nuk janë specifikuar në instruksionet e prodhuesve, atëherë kjo duhet sqaruar dhe theksuar në dokument;
X Dokumentet duhet të jenë të qarta dhe të përpunuara në formë të pandryshueshme. Duhet të jenë të shtypura në material i cili nuk fshihet, përkatës për përdorim të përditshëm;
X Formati, stili dhe numri i kopjeve të dokumenteve për EMK duhet të jetë në pajtim me marrëveshjen midis pronarit dhe projektuesit të sistemeve. Duhet të ekzistojë listë në cilat vende duhet dërguar dokumenti;
X Një kopje e dokumentit për EMK duhet të përgatitet për përdorim nga ana e personave të vendosur për eksploatimin, mirëmbajtjen dhe përdorimin e sistemeve;
X Në dokumentet për EMK duhet të zbatohet Sistemi ndërkombëtar për njësitë (International System of Units - SI).
42MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE: SISTEMI PËR NGROHJE DHE KALDAJA
VINI RE!
Dokumentacioni i kompletuar për EMK duhet t’i përmbajë dokumentet në vijim:
X Udhëzim për dokumentet për EMK;
X Udhëzim për mirëmbajtje;
X Udhëzim për eksploatim;
X Raporte për testime;
X Zgjidhje të problemeve;
X Informacione për punë në kushte të jashtëzakonshme;
X Dokumente për gjendje të zbatuara;
X Udhëzues për mbrojtje gjatë punës.
Çdo sistem termoteknik duhet të ketë dokumentacionin e vet në pajtim me kompleksitetin e sistemit. Për sisteme të mëdha me kaldaja të mëdha nevojitet dokumentacion më voluminoz.
Plani vjetor për aktivitete për mirëmbajtjen e sistemeve (shiko Aneksin 3) është pjesë e Udhëzuesit për mirëmbajtje, ndërsa Orari për mirëmbajtje ditore dhe operim me sistemin për ngrohje (Shiko Aneksin 4 dhe 5) është pjesë e Udhëzuesit për eksploatim.
2.2.2. PLAN VJETOR I AKTIVITETEVE PËR MIRËMBAJTJEN E SISTEMEVE PËR NGROHJE
Çdo pjesë e sistemit duhet të testohet sipas një Plani të aktiviteteve i përgatitur paraprakisht. Periudha jashtë sezonit për ngrohje është më e përshtatshme për zbatimin e mirëmbajtjes parandaluese të sistemeve për ngrohje. Në këtë periudhë duhet të bëhen kontrollet vjetore dhe testimet e pajisjeve dhe sipas nevojës të bëhen riparime.
Për çdo kaldajë duhet të përpunohet plan i aktiviteteve të cilat duhet të zbatohen para fillimit të sezonit për ngrohje. Plani i aktiviteteve do të pjesë përbërëse e udhëzuesit për punë dhe paraqet dokument i cili do të mundësojë kontrolle sistematike në mbarë sistemin.
Pajisja e makinave duhet të kontrollohet dhe servisohet në pajtim me udhëzuesit e prodhuesit të pajisjeve. Të gjitha servisimet dhe konfigurimet e pajisjeve do të bëhen gjatë kontrolleve. Nëse nevojitet ndërrimi i ndonjë pajisje të caktuar, personi i cili e kryen mirëmbajtjen parandaluese obligohet në kohë të bëjë porositjen e pajisjes përkatëse dhe punëve të tjera të nevojshme për funksionimin e sërishëm të sistemit.
43
Anulimi i obligimeve rreth mirëmbajtjes duhet të shmanget, nënkuptohet nëse një gjë të tillë e lejon buxheti, koha dhe përdorimi. Për çdo rast, nevojitet të gjitha obligimet e tjera rreth mirëmbajtjes parandaluese të kompletohen para fillimit të sezonit ngrohës.
Çdo gjashtë muaj duhet të bëhet analizë e porosive të pajisjeve apo e nevojave për riparimin dhe konfigurimin e sistemeve që të parashihen trendet e mirëmbajtjes dhe riparimeve për periudhën e ardhshme.
Pajisja e cila do të identifikohet si pajisje të cilës i kushtohet më shumë kohë për riparime dhe konfigurime se që është parapaqë nga prodhuesi, do të duhet të ndërrohet për një kohë të shkurtër. Për të gjitha aktivitetet e lartshënuara duhet të parashihet mbështetje e jashtme teknike nga prodhuesit apo serviserët e pajisjeve.
Në tabelën Plani vjetor i aktiviteteve (Aneksi 5) është prezantuar një model i aktiviteteve të cilat duhet t’i ndërmarrë personeli teknik para fillimit të sezonit për ngrohje. Për çdo sistem për ngrohje duhet të përpunohet plan i veçantë i aktiviteteve.
Përveç Plani vjetor, dokumenti duhet të ketë edhe plan të aktiviteteve për mirëmbajt-jen e çdo pjese të pajisjeve në veçanti.
2.2.3. PLAN I AKTIVITETEVE PËR EKSPLOATIM DHE MIRËMBAJTJE
Me përgatitje të mirë dhe mirëmbajtje të rregullt parandaluese, aktivitetet në sezonin për ngrohje do të reduktojnë punën e sistemit për ngrohje, ndjekjen e punës së tij, op-timizmin e punës dhe riparimet e përkohshme. Në tabelat: Plani i aktiviteteve për ek-sploatimin dhe mirëmbajtjen e kaldajave për ngrohje dhe Planin mujor të aktiviteteve për eksploatimin dhe mirëmbajtjen e sistemit për ngrohje (shiko Aneksin 4 dhe 5) janë dhënë aktivitetet për përdorimin dhe mirëmbajtjen e një sistemi tipik për ngrohje qen-drore pa menaxhim automatik. Aktivitetet janë ndarë në:
X Rutina ditore të cilat fillojnë me: startimin e sistemit, ndjekjen dhe kontrollet ditore dhe përfundojnë me shkyçjen e sistemit;
X Kontrolle të domosdoshme javore;
X Kontrolle të domosdoshme mujore.
2.2.3.1. LËSHIMI NË PËRDORIM
Matja e temperaturës së jashtme dhe të brendshme. Te sistemet e drejtuara në mënyrë automatike ky operacion i leximit të temperaturës zhvillohet në vazhdimësi dhe në mënyrë automatike. Por, pasi që shumica e sistemeve nuk drejtohen në mënyrë au-tomatike, personi teknik i obliguar për menaxhimin e sistemit duhet në mënyrë man-uale ta lexojë temperaturën.
44MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE: SISTEMI PËR NGROHJE DHE KALDAJA
KUJDES!!!
INTERVALI I LEXIMIT. Preferohet të dhënat për temperaturën të lexohen në
intervale më të shpeshta, por mjafton të lexohen të paktën njëherë në mëngjes
para se të fillojë sistemi me punë dhe njëherë në mesditë para lëshimit të dytë
të sistemit dhe gjatë punës.
ZBATIMI DHE PËRFITIMET. Informacionet për temperaturat janë të rëndësishme,
pasi që operatorit do t’i ndihmojnë që ta përcaktojë intensitetin e ngrohjes i cili
nevojitet gjatë ditës, me çka do ta aftësojë punën e sistemit, gjegjësisht do ta
optimizojë për shkak të kursimit të lëndëve djegëse.
PAJISJE: Termometra.
Kontrolli i sasisë ditore dhe furnizimi me karburant. Çdo mëngjes operatori duhet të kontrollojë dhe të sigurohet se ka sasi të mjaftueshme të lëndës djegëse për punën e papenguar të sistemit për një ditë. Nëse bëhet fjalë për lëndë djegëse të ngurta, duhet të sillen në sallën e kaldajave në lokacionin e dedikuar për sistemimin e lëndëve djegëse të ngurta.
Nëse lënda djegëse është e lëngshme, atëherë preferohet në kaldaja apo në afërsi të saj të ketë rezervoar ditor për karburant, i cili ka indikator apo matës të sasisë së karburantit. Nëse nuk ka karburant të mjaftueshëm, atëherë duhet të bëhet pompimi i lëndës djegëse të lëngshme nga rezervuari sezonal. Aktivizohet pompa për karburant, e cila fillon ta mbush rezervoarin ditor. Gjatë tërë operacionit prania e operatorit është e domosdoshme që të mos vijë deri te stërmbushja dhe rrjedhja e rezervuarit
ditor.
Kontrolli i shtypjes në instalim. Para se të lëshohet në përdorim duhet të kontrollohet shtypja e instalimeve, e cila te ngrohja zakonisht është konfiguruar në 2 bar. Shtypja e punës lexohet nga manometri, i cili mund të instalohet në gyp apo në kazan. Nëse vjen deri te rënia e shtypjes nën 1,5 bar, kjo do të thotë se diku në sistem ka rrjedhje. Atëherë duhet të zbulohet problemi dhe të sanohet.
FOTOGRAFIA 16: Instrumente matëse, termometri dhe manometri
45
KUJDES!!!
Pasi të sanohet problemi, instalimi duhet të rimbushet me lëng pune (ujë të
zbutur apo antifriz) i cili ka rrjedhur paraprakisht. Instalimi duhet të lidhet me
sistemin për rimbushje me ventil. Rimbushja e lëngut duhet bërë vetëm atëherë
kur sistemi është i ftohtë. Gjatë rimbushjes duhet pasur kujdes që të mos hyjë
ajër në instalim.
Lëshimi në përdorim i pompave për qarkullim. Para se të fillojnë me punë kaldajat dhe të fillojë ngrohja e sistemit, fillimisht kyçen pompat qarkulluese të cilat e distribuojnë ujin e ngrohtë deri te trupat për ngrohje. Në mëngjes pompat për qarkullim lëshohen në përdorim para kyçjes së kaladajave. Kyçja bëhet në mënyrë manuale dhe zakonisht përmes tabelës kryesore për përçim. Kontrollohet puna e pompave dhe nëse gjithçka është në rregull fillon procedura për ndezjen e djegësve.
VINI RE!
Puna e vazhdueshme e pompave qarkulluese gjatë gjithë sezonit për ngrohje zakonisht është e prezantuar tek sistemet e vogla.
X Epërsi: Qarkullimi i vazhdueshëm nuk lejon që uji të ngrihet.
X Dobësi: Konsum i rritur i energjisë elektrike dhe ulje e jetëgjatësisë së pompës.
Punë e ndërprerë apo shkyçje gjatë natës kur nuk nevojitet ngrohje.
X Epërsi: Konsum i zvogëluar dhe jetëgjatësi e rritur e pompës.
X Dobësi: Rritje e investimit për shkak të përdorimit të antifrizit.
Lëshimi në përdorim i pompave për qarkullim të shkurtër. Nëse kazani i përçuesit shtytës dërgon ujë të nxehtë mbi 70°С, ndërsa në përçuesin kthyes kthehet ujë me temperaturë prej 40 deri 45°С, dhe temperaturë më të ulët se kaq, atëherë mund të paraqitet kondensimi. Për t’u parandaluar kjo dukuri përdoren pompa për riqarkullim të shkurtër, funksioni i së cilave është ta barazojnë temperaturën në hyrje me atë në dalje të kazanit.
46MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE: SISTEMI PËR NGROHJE DHE KALDAJA
KUJDES!!!
INTERVALI. Çdo mëngjes para fillimit me punë të kaldajave, në mënyrë manuale
lëshohen në përdorim pompat për qarkullim të shkurtër. Pompa për qarkullim
të shkurtër e shtyn ujin nga përçuesi shtytës drejt përçuesit kthyes në afërsi
të kaldajës. Funksioni i kësaj pajisjeje është të parandalohet paraqitja e
kondensimit dhe korrozionit në kazane. Kur gjatë punës temperatura në hyrje
të kazanit është më e madhe se 55°С, pompa për qarkullim të shkurtër shkyçet.
Temperaturat zakonisht maten në sistemuesin dhe grumbulluesin apo përçuesin
shtytës dhe kthyes të kazanit.
MËNYRA E FUNKSIONIMIT. Në mënyrë manuale me leximin vizual të
temperaturës dhe kyçjen e pompës. Në mënyrë automatike me leximin e
temperaturës përmes sensorëve të cilët e menaxhojnë punën e pompës.
PËRFITIMET: Funksioni i këtyre pajisjeve është të parandalohet paraqitja e
kondensimit dhe korrozionit në kazane, ndërsa me këtë ta rrisë jetëgjatësinë e
kazaneve.
PAJISJA: Termometra.
STARTIMI I KALDAJËS.
Kaldajat mund të përdorin:
XX Lëndë djegëse të ngurta:
X Drunj;
X Qymyr (guri, linjit, antracit, koks....);
X Briketa;
X Peleta.
XX Lëndë djegëse të lëngshme:
X Vajra minerale – naftë apo mazut.
XX Lëndë djegëse të gazta:
X Gaz natyral (metan);
X Gaz nafte i lëngshëm (GNL – propan butan).
Kaldajat për karburante të ngurta ndezen me dorë. Pas ndezjes dhe startimit, ndizet zjarri dhe i shtohet lëndë djegëse derisa kaldaja nuk e arrin temperaturën e punës. Rregullimi i temperaturës bëhet me dorë dhe bëhet me shtimin e lëndëve djegëse në zjarr apo rregullimin e shkujës e cila ndodhet në çdo kaldajë të tillë. Temperatura opti-male me të cilat duhet të punojnë këto kaldaja është në interval 70–900C.
47
FOTOGRAFIA 17: Automatika e kaldajave
Kaldajat me ujë të nxehtë dhe lëndë djegëse të lëngshme dhe të gaztë janë pajisur me aparat djegës të cilat e djegin lëndën djegëse dhe lirojnë nxehtësi e cilan e nxen kaldajën. Puna e aparateve për djegie mund të jetë automatike, por zakonisht është gjysmëautomatike, me kusht kaldaja ta ketë automatikën e saj. Lëshimi në përdorim bëhet në mënyrë manuale, gjegjësisht startimin e aparatit djegës e aktivizon operatori. Operatori e konfiguron temperaturën e dëshiruar të ujit që duhet ta arrijë kaldaja përmes termostatit me automatikë. Aparati për djegie do të punojë derisa të arrihet temperatura e dëshiruar.
Kaldajat me ujë të nxehtë konfigurohen që të punojnë në temperatura të barabara apo më të larta se 700С me ç’rast arrihet efikasitet i madh në punë. Nëse temperatura punuese e kazanit është në 700С, efikasiteti i tij bie dukshëm.
Kur ta arrijë temperaturën e punës, aparati për djegie në mënyrë automatike shuhet dhe pushon derisa temperatura e ujit në kaldajë fillon të bie në kufirin e poshtëm 55 – 600С. Nëse menaxhimi bëhet në mënyrë automatike, aparati për djegie do të aktivizohet vetë, ndërsa nëse është në mënyrë manuale, nevojitet prania e operatorit për kyçje dhe shkyçje.
Kontrolli i trupave për ngrohje. Bëhet kontrolli i radiatorëve. Nëse ndonjëri prej radiatorëve nuk ngroh mjaftueshëm ose ngroh me temperaturë më të vogël në komparim me të tjerat, atëherë bëhet fjalë për ajër të robëruar. Ajri i robëruar nga radiatori lëshohet përmes ventilit termorregulla-tor, i cili duhet të jetë në zonën e sipërme të çdo radiatori. Nëse nuk ka ventile termorregulluese në radiatorë, atëherë duhet pasur në pjesën e lartme të rrjetit me gypa. Ekzistojnë ventile të ndryshme termorrgulluese dhe të gjitha janë të thjeshta për përdorim. Ventili duhet të qëndrojë i hapur deri sa nuk del ajri në tërësi dhe derisa nuk fillon të rrjedh ujë. Në këtë moment mbyllet ventili.
KONTROLLI I TRUPAVE PËR
NGROHJE
LIRIMI I AJRIT
BALANCIMI I SISTEMIT
KONTROLLI I POMPAVE
THIRR MJESHTRIN
KO
NT
RO
LL I
PË
RF
UN
DU
AR
I nxehtë
I nxehtë
I nxehtë
I nxehtë
I ftohtë
I ftohtë
I ftohtë
I ftohtë
48MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE: SISTEMI PËR NGROHJE DHE KALDAJA
Ekuilibrimi i sistemit. Nëse kjo masë nuk ndihmon dhe përsëri të gjithë radiatorët nuk ngrohin në mënyrë të njëjtë, atëherë duhet kontrolluar nëse rrjeti distribuues është balancuar. Balancimi i rrjetit është proces më afatgjatë në të cilin me hapjen dhe mbylljen e ventileve të radiatorëve rregullohet qarkullimi në instalim dhe arrihet efekti që të gjithë radiatorët të ngrohin në mënyrë të barabartë.
Nëse edhe pas balancimit të rrjetit nuk ka ngrohtësi të mjaftueshme në radiatorët e fundit, atëherë duhet kontrolluar puna e pompave. Nëse nuk ka qarkullim të mirë, atëherë nuk ka distribuim të nxehjes deri te pjesët më të largëta të instalimit.
2.2.3.2. NDJEKJA DHE KONFIGURIMI
Gjatë punës së sistemit për ngrohje nevojitet ndjekja e vazhdueshme dhe konfigurimi i punës. Shkalla e ndjekjes drejtpërdrejt varet nga shkalla e automatizimit të sistemit. Sa më i automatizuar të jetë sistemi aq më shumë prania dhe intervenimet e operatorit janë më të vogla dhe anasjelltas.
Te sistemet e operuara në mënyrë manuale është e nevojshme derisa punon sistemi të ndiqet shtypja dhe temperatura në sistem. Sipas leximeve për temperaturë, operatori do të bëjë konfigurimin në sistem me qëllim që të optimizohet puna dhe të kursehet lënda djegëse.
REGJIMI I PUNËS SË KALDAJAVE:
Në periudha kur temperaturat e jashtme janë mbi 0°С, salla e kaldajave ndoshta nuk duhet të punojë me kapacitet të plotë. Nëse ekziston vetë një kaldajë, atëherë temperatura në kaldajë duhet të lëvizë në kufijtë e poshtëm apo rreth 70°С.
Atje ku sistemet kanë dy ose më shumë kaldaja, nevojitet sasi më e vogël e nxehtësisë në sistem, atëherë më efikase është të punojë një kaldajë me mbingarkesë maksimale se da kaldaja në 50% të kapacitetit.
Nëse janë një apo më shuma kaldaja, atëherë fillon me punë vetëm një kaldajë. Nëse njëra prej kaldajave nuk mund t’i kënaq nevojat gjatë kapacitetit maksimal, atëherë kyçet edhe kaldaja tjetër.
Ditën e ardhshme duhet të punojë kaldaja tjetër, ditën e tretë përsëri kaldaja e parë etj. Qëllimi i rotacionit të funksionimit të pajisjeve është për eksploatim të balancuar dhe rritjen e jetëgjatësisë.
Përfitime: Optimizimi i sistemit përmes punës së kaldajave në pikën e efikasitetit më të madh dhe rritjes së jetëgjatësisë së pajisjeve përmes mbingarkesës së barabartë dhe përdorimit të të gjitha elementeve të sistemit.
49
Nëse paraqiten pjesë të objektit ku nuk ka prani të njerëzve në periudhë më të madhe, duhet të zvogëlohet apo të shkyçet ngrohja komplet. Duhet pasur kujdes, pasi që me shkyçjen e disa pjesëve të caktuara zvogëlohet edhe nevoja për ngrohje, dhe për këtë duhet të zvogëlohet puna e kaldajave.
2.2.3.3. SHKYÇJA E SISTEMIT
Sistemit duhet të shkyçet një periudhë të caktuar para përfundimit të ditës edhe atë sipas radhitjes së mëposhtme:
KYÇJA E NJË QARKULLIMI TË
SHKURTËR
SHUARJA E APARATIT PËR DJEGIE
POMPAT QARKULLUESE PUNOJNË DERISA NUK HARXHOHET NXEHTËSIA
SHUARJA E TË GJITHA POMPAVE KUR TË FTOHET SISTEMI
KONTROLLI I SHTYPJES
MBUSHJA E REZERVUARIT DITOR ME
LËNDË DJEGËSE
FOTOGRAFIA 18: Procedura për shuarjen e sistemit për ngrohje
50MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE: SISTEMI PËR NGROHJE DHE KALDAJA
2.2.4. PUNA E SISTEMEVE NË KUSHTE PARREGULLSIE APO AVARIE DHE ZGJIDHJA E PROBLEMEVE
Në përbërje të dokumentacionit për EMK, duhet pasur instruksione për menaxhimin me sistemin në kushte të parregullsisë apo avarisë së pajisjeve dhe për zgjidhjen e problemeve. Në këtë pjesë të dokumentacionit duhet të përshkruhen të gjithë skenarët e mundshëm të parregullsisë së pajisjeve dhe procedurave për ndërrim në rast avarie.
PROBLEMI:
Nuk punon pompa qarkulluese nr. 1.
Hapa për zgjidhjen e problemit:
X Shkyçet pompa nr. 1 nga tabela kryesore;
X Nëse ka pompë rezerve të nxehtë nr. 2, kyçet dhe lëshohet në përdorim;
X Mbyllen ventilet para dhe pas pompës nr. 1;
X Çmontohet pompa nr. 1;
X Nëse ekziston mundësia, pompa servisohet, nëse jo, sigurohet pompë e re;
X Pompa e rregulluar montohet në sistem;
X Shkyçet pompa nr. 2 nga tabela për përçim;
X Hapen ventilet para dhe pas pompës nr. 1;
X Pompa nr. 1 kyçet nga tabela kryesore.
Në udhëzuesin për punë duhet pasur një pjesë në të cilën do të përshkruhen problemet e mundshme gjatë punës së sistemeve për ngrohje, shkaqet për problemet dhe mënyrat e zgjidhjes së tyre. Ky është dokument mjaft i dobishëm i cili do t’u mundësojë operatorëve intervenime të shpejta dhe përmirësimin e punës së sistemit. Në tabelat në vijim janë dhënë shembuj për zgjidhjen e problemeve te sistemet e ndryshme për ngrohje.
51
TABELA 10: Zgjidhja e problemeve te sistemet për ngrohje me lëndë djegëse të ngurta
ZGJIDHJA E PROBLEMEVE TE SISTEMET PËR NGROHJE
ME LËNDË DJEGËSE TË NGURTA
SIMPTOMA SHKAKU MASA
Nxehtësi e pamjaftueshme.
X Furnizimi i pamjaftueshëm i lëndëve djegëse të ngurta;
X Sasi e madhe e lëndëve djegëse të ngurta;
X Shkujë e pamjaftueshme në vatër.
X Rriteni furnizimin e lëndëve djegëse të ngurta dhe rregulloni furnizimin me ajër;
X Rriteni furnizimin me ajër dhe zvogëlojeni furnizimin me lëndë djegëse të ngurtë;
X Kontrolloni punën e oxhakut.
Nxehtësi e madhe.
X Sasi e madhe e lëndëve djegëse të ngurta;
X Sasi e madhe e shkujës.
X Zvogëloni furnizimin me lëndë djegëse të ngurtë dhe rregulloni furnizimin me ajër;
X Rregulloni furnizimin me ajër.
Kthimi i tymit nga oxhaku.
X Sasi e pamjaftueshme e ajrit për djegie;
X Vatër e pamjaftueshme.
X Rriteni furnizimin me ajër. Kontrolloni sistemin për furnizim me ajër dhe oxhakun. Pastroni, nëse është e nevojshme;
X Konsultohuni me prodhuesin.
Rritja e nxehtësisë në kaldajë dhe rritja e shtypjes në instalim.
X Ndërprerja e punës së pompës qarkulluese për shkak të ndërprerjes së energjisë elektrike apo për ndonjë arsye tjetër.
X Ndaloni furnizimin me lëndë djegëse të ngurtë dhe ajër;
X Kyçeni pompën qarkulluese të gjeneratorit;
X Uleni shtypjen me dorë;
X Rregullisht bëni kalibrimin dhe servisimin e ventilëve të sigurisë;
X Gjatë projektimit të sistemit duhet instaluar rezevuari i cili do ta amortizojë nxehtësinë e tepërt.
52MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE: SISTEMI PËR NGROHJE DHE KALDAJA
TABELA 11: Zgjidhja e problemeve te sistemet për ngrohje me lëndë djegëse të lëngshme
ZGJIDHJA E PROBLEMEVE TE SISTEMET PËR NGROHJE
ME LËNDË DJEGËSE TË LËNGSHME
SIMPTOMA SHKAKU MASA
Kushte të ndryshueshme të punës në vatër gjatë startit, ndalimit dhe gjatë punës së vazhdueshme të aparatit djegës.
X Puna jo e rregullt e grykës;
X Shkujë e pamjaftueshme.
X Rregullimi dhe ndërrimi i grykës;
X Rregullimi i shkujës dhe kontrolli i oxhakut.
Paraqitja e zhurmës gjatë punës së pompës.
X Ajër i ngujuar në gyp;
X Paraqitje e mundshme e rrjedhjes në gypërçues;
X Zënia e filtrit (papastërti).
X Lirimi i ajrit në gypërçues;
X Kontrolli i rrjedhjeve dhe sanimeve të defekteve;
X Pastrimi i filtrit.
TABELA 12: Zgjidhja e problemeve te sistemet për ngrohje me ajër të ngrohtë
ZGJIDHJA E PROBLEMEVE TE SISTEMET
PËR NGROHJE ME AJËR TË NGROHTË
SIMPTOMA SHKAKU MASA
Nxehtësi e pamjaftueshme.
X Filtra e ajrit e zënë;
X Puna e ventilatorit me kapacitet më të vogël;
X Grila rregullatore mbyllëse.
X Pastrimi apo ndërrimi i filtrës për ajër;
X Kontrolli i fuqisë së ventilatorit;
X Kontrolli dhe konfigurimi i grilave rregullatore.
Variacion i madh i temperaturës ambientale.
X Kyçja është konfiguruar me vlerë të lartë;
X Punë jo e drejtë e termostatit të dhomës.
X Konfigurimi i kyçjes në vlerë më të ulët sipas udhëzuesit të prodhuesit;
X Kontrolli i rregullshmërisë dhe konfigurimit të termostatit.
53
2.2.5. RRITJA E EFIKASITETIT DHE REKOMANDIMEVE PËR OPTIMIZMIN E SISTEMEVE
Rritja e efikasitetit të sistemeve për ngrohje, përmes optimizmit të punës së tyre, drejtpërdrejt do të çojë drejt gjenerimit të kursimeve përmes konsumit të ulur të lëndëve djegëse. Më poshtë janë theksuar rekomandimet e përgjithshme të cilat mund të përdoren në çdo sistem për ngrohje.
2.2.5.1. HIGJIENA
Kjo ndoshta nuk duket si masë për rritjen e efikasitetit, por përkundrazi gjithmonë duhet të jetë në rend të parë.
TABELA 13: Mirëmbajtja e higjienës në sallat e kaldajave
MIRËMBAJTJA E HIGJIENËS NË SALLAT E KALDAJAVE
MASAMËNYRA E TË
ZBATUARITPËRFITIME
Higjiena
Mirëmbajtja e mjedisit të sistemit për ngrohje, para së gjithash në sallën e kaldajave, në gjendje të pastër.
Një herë në muaj pastrim gjatë sezonit për ngrohje dhe një herë jashtë sezonit për ngrohje.
Sigurimi i mjedisit të shëndoshë dhe të sigurt të punës.
Vazhdimi i jetëgjatësisë së pajisjeve.
FOTOGRAFIA 19: Shembuj për higjienë në sallat e kaldajave
а) higjienë jo e mirë b) higjienë e mirë
54MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE: SISTEMI PËR NGROHJE DHE KALDAJA
2.2.5.2. ZGJEDHJA E PAJISJES CILËSORE
Këtu më së shumti do t’i kushtojmë vëmendje përzgjedhjes së kaldajës për ngrohje qendrore si impianti më i rëndësishëm energjetik në sistemin për ngrohje qendrore. Sot në treg mund të furnizohen kaldaja për ngrohje në të cilat djegen lëndë djegëse të lëngshme dhe të gazta me shkallë të ndryshme të përdorimit (e shprehur në %), që paraqet raportin midis ngrohjes së ujit në kaldajë dhe prodhimit të fuqisë së poshtme për ngrohje të lëndës djegëse gjatë shtypjes konstante dhe konsumit të lëndës djegëse në njësi kohe. Sa më e madhe shkalla e efikasitetit aq më efikase është puna e kaldajës.
Gjatë përzgjedhjes dhe instalimit të kaldajave të reja duhet të plotësohen kriteret e Rregullores për kërkesa për efikasitetin e kaldajave për ngrohje në të cilat digjen lëndë djegëse të lëngshme dhe të gazta (Gz. zyrtare e RM-së 13/2007). http://www.slvesnik.com.mk/Issues/B969DC39CD2FA34F932ECF1EF2ED68A9.pdf
Në tabelën në vijim janë shfaqur kufijtë e shkallës së efikasitetit të cilat kërkohen gjatë zgjedhjes dhe instalimit të kaldajave të reja për ngrohje.
TABELA 14: Kufijtë e shkallës së efikasitetit të kaldajave për ngrohje
MODELI I KALDAJËS
KUFITË E ENERGJISË (KAPACITETI)
SHKALLA E DOBISHMËRISË PRANË ENERGJISË NOMINALE
SHKALLA E DOBISHMËRISË PRANË NGARKESËS PARCIJALE
kW
TEMPERATURA E MESME E UJIT NË KALDAJË (NË °C)
SHKALLA E KËRKUAR E DOBISHMËRISË (NË %)
TEMPERATURA E MESME E UJIT NË KALDAJË (NË °C)
SHKALLA E KËRKUARE DOBISHMËRISË (NË %)
Kaldaja standart 4 deri 400 70 ≥84+2 logPn ≥50 ≥80+3 logPn
Kaldaja me temperatura të ulëta (*)
4 deri 400 70 ≥87,5+1,5 logPn 40 ≥87,5+1,5 logPn
Kaldaja kondensatore 4 deri 400 70 ≥91+1 logPn 30 (**) ≥97+1 logPn
(*) Duke i përfshirë kaldajat me lëndë djegëse të rrjedhshme me kondensim të avullit të ujit në gazra – kaldaja kondensatore(**) Temperatura e ujit për furnizim të kaldajës
2.2.5.3. PËRZGJEDHJA E LËNDËS DJEGËSE CILËSORE
Këtu më shumë kujdes duhet t’i kushtohet përzgjedhjes së lëndëve djegëse të ngurta. Përzgjedhja e lëndëve djegëse të ngurta është e madhe dhe sistemet për djegien e lëndëve djegëse të ngurta janë universale. Është e nevojshme të bëhet analizë ekonomike gjatë përzgjedhjes së lëndëve djegëse të ngurta, por sipas rregullit gjithmonë është mirë të zgjidhet lëndë djegëse me vlerë më të madhe kalorike dhe gjithsesi lëndë djegëse e thatë, gjegjësisht vetëm një sasi e vogël e lagështisë.
Kaldajat me lëndë djegëse të lëngshme shumë lehtë mund të adaptohen me lëndë djegëse të gaztë. Lënda djegëse e gaztë është më ekonomike se ajo e lëngshme, por te
55
ne akoma distribuohet me cisterna, nuk ka gazsjellës, kështu që riadaptimi nga djegia e lëndës djegëse të lëngshme në djegie me lëndë djegëse të gaztë nuk është i lirë. Por, kjo është masë e cila duhet të shqyrtohet për në të ardhmen, pasi që është planifikuar ndërtimi i rrjetit distribues të gazit. Tashmë ekzistojnë shembuj të këtillë në vendin tonë atje ku ekzistojnë distribues të gazsjellësit.
TABELA 15: Fuqia kalorike e lëndëve djegëse të ngurta
LLOJI I LËNDËVE DJEGËSE FUQIA KALORIKE (KJ/KG)
Naftë 40.000 – 43.000
Qymyr guri 29.000 – 36.000
Qymyr i zi 17.000 – 29.000
Peleta (lis) 17.500 – 19.500
Linjit 7.500 – 12.600
Briketa 7.700 – 18.700
Lis 7.000 – 14.700
Dushk 7.000 – 14.700
2.2.5.4. SISTEMIMI I DREJTË I LËNDËVE DJEGËSE DHE THARJA
E LËNDËVE DJEGËSE TË NGURTA PARA PËRDORIMIT TË TYRE
Lëndët djegëse të ngurta duhet të sistemohen në lokacione të hapura ku nuk do të ketë paraqitje të lagështisë, por ku ka ajrosje. Më së miri është të sistemohen në nënstreha apo magaza të bëra në mënyrë speciale. Me uljen e përqindjes së lagështisë së lëndës djegëse, rritet vlera e saj kalorike. Lëndët djegëse më të thata, si briketat, me përqindje të vogël të lagështisë, digjen shpejtë dhe lirojnë sasi më të madhe të nxehtësisë, lëndët djegëse të lagështa, si qymyri digjen më ngadalë, gjegjësisht flakëron më pak dhe mban nxehtësi për periudhë më të gjatë, por me efikasitet të zvogëluar. Te drunjt vlera optimale e sasisë së lagështisë duhet të jetë midis 15–25%.
FOTOGRAFIA 20: Mënyra e sistemimit të drunjve
а) sistemim i keq b) sistemim i mirë
Kombinim ideal për përzgjedhjen e lëndëve djegëse të ngurta është sasia e vogël e briketave dhe drunjve dhe sasia më e madhe qymyrit. Drunjtë e thatë kanë sasi të
56MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE: SISTEMI PËR NGROHJE DHE KALDAJA
vogël të lagështisë, ndërsa briketat pothuajse nuk përmbajnë lagështi. Për atë shkak digjen lehtë dhe lirojnë nxehtësi relativisht të madhe për një kohë të shkurtër. Prandaj është mirë që ndezja e kaldajës të bëhet me këtë lloj të lëndëve djegëse, e cila për një kohë të shpejtë do ta arrijë temperaturën e punës. Më pas, mund të vazhdojë duke i futur qymyr, pasi që thëngjilli ka sasi më të madhe të lagështisë dhe digjet më ngadalë. Nxehtësia lirohet më ngadalë, por për një periudhë më të gjatë kohore dhe më lehtë është të kontrollohet.
2.2.5.5. MASA TË TJERA
TABELA 16: Masa të tjera për rritjen e efikasitetit energjetik të sistemeve për ngrohje
MASA TË TJERA PËR RRITJEN E EFIKASITETIT ENERGJETIK
TË SISTEMEVE PËR NGROHJE
MASA MËNYRA E TË ZBATUARIT PËRFITIME
Puna e pajisjeve rreth pikës së efikasitetit maksimal.
Më mirë është të punojë një kaldajë me ngarkesë maksimale, se dy kaldaja me 50%.
Te pompat preferohet puna rreth pikës maksimale të efikasitetit.
Shfrytëzimi optimal i pajisjeve dhe konsumi i zvogëluar i lëndëve djegëse dhe energjisë.
Kontrolli periodik i temperaturave.
Kontrolli periodik i temperaturave dhe konfigurimi në kohë i punës së sistemit.
Përfitohet ngrohtësi e nevojshme.
Kursimi i lëndës djegëse.
Shkyçja komplete.
Në hapësirat në të cilat nuk ka prani të njerëzve edhe kur është jashë orarit të punës bëhet shkyçja e ngrohjes apo ulja e temperaturave.
Kursimi i lëndëve djegëse.
Balancimi i rrjetit distribues.
Hapja apo mbyllja e ventileve për seksione të ndarja të objektit.
Sistemimi i barabartë i sasisë së energjisë termike.
Përdorimi i menaxhimit automatik të sistemit.
Menaxhimi automatik i punës së sistemit për ngrohje.
Optimizimi i regjimit të punës për punë me kursimin e konsumit të energjisë deri në 20%.
Përdorimi i burimeve ripërtëritëse të energjisë.
Përdorimi i pompave gjeotermale apo kolektorëve solar.
Kursimi i energjisë (vetëm te objektet me efikasitet energjetik).
*Zbatimi në çdo objekt duhet të analizohet paraprakisht.
57
2.2.6. PROBLEMET E RËNDOMTA DHE ZGJIDHJET E MUNDSHME
Problemet që më së shpeshti paraqiten gjatë mirëmbajtjes së sistemit për ngrohje janë:
2.2.6.1. RRJEDHJA E UJIT
Rrjedhja e ujit mund të ndodh te pjesët lidhëse të gypave në rrjet, te radiatorët, te pjesët lidhëse të aparatit për djegie ose te pjesët lidhëse të kaldajës. Pasi që të zbulohet se ku po rrjedh, në qoftë se sistemi është duke punuar, bëhet izolimi i defektit me mbylljen e ventileve. Përderisa nuk është i mundur izolimi i problemit atëherë duhet të shkyçet i gjithë sistemi. Sistemi duhet të ftohet. Në qoftë se është e nevojshme, duhet të lihet të rrjedh ujë prej sistemit. Nëse sistemi është i mbushur me antifriz, është e nevojshme që gjatë rrjedhjes, uji të mblidhet dhe të deponohet që të mund të përdoret përsëri.
Nëse rrjedhja e ujit vjen prej gypave, bëhet ndërrimi i një pjese të gypit ose i gjithë gypit. Vendimi merret menjëherë aty për aty, varësisht prej dëmit të pjesës së mbetur të gypit. Nëse gypi është prej çelikut, bashkimi bëhet me vidhë ose ngjitje. Nëse gypi është prej bakrit, bashkimi bëhet me ngjitje. Nëse është zorrë prej aluplasti, atëherë ndërrohet e gjithë zorra. Pas mbarimit të riparimit, është e nevojshme që gypat të testohen në të ftohtë, në shtypje hidrostatike për 50 % më shumë se sa ai i punës. Nëse jemi të kënaqur nga testimi, bëhet mbrojtje me anti-korrozion dhe lëshohet në punë ajo pjesë e instalimit.
FOTOGRAFIA 21: Rrjedhje prej pjesëve lidhëse dhe prej radiatorëve
Nëse vjen deri te rrjedhja prej radiatorit, së pari duhet të bëhet një analizë se për çfarë tipi të radiatorit bëhet fjalë dhe a është e mundur të riparohet. Te radiatorët prej çelikut dhe gizës që janë të përbëra prej elementeve të ndara, riparimi mund të bëhet me heqjen e pjesës ku është bërë problemi dhe montimin e elementeve të reja. Mbyllen ventilet e radiatorit dhe çmontohet i gjithë radiatori. Çmontohen elementet e prishura dhe zëvendësohen me të reja. Është e nevojshme që të ketë vegël speciale për montimin dhe çmontimin e elementeve të radiatorëve, të ketë elemente të përshtatshme rezervë dhe fllanxhe. Pas montimit, radiatori lahet me ujë dhe testohet në shtypje. Më së lehti testohet me shtypje me kompresion, 50% me shumë se sa ai i punës, përderisa është i çmontuar prej sistemit. Pastaj përsëri montohet në sistem dhe është i nevojshëm lirimi i ajrit përmes ventilit termorregullues.
58MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE: SISTEMI PËR NGROHJE DHE KALDAJA
TABELA 17: Zgjidhja e problemeve gjatë rrjedhjes së ujit
ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË RRJEDHJES SË UJIT
PROBLEME MASA VEGLA TË NEVOJSHME
Rrjedhja e ujit prej pjesëve lidhëse te gypat në rrjet, prej ventilatorëve dhe prej fitingjeve.
X Izolimi i defektit me mbylljen e ventilëve;
X Ftohja e sistemit;
X Derdhja e ujit prej sistemit (nëse është e nevojshme). Nëse sistemi është i mbushur me antifriz, është e nevojshme të mblidhet gjatë rrjedhjes dhe të deponohet;
X Ndërrimi i pjesëve lidhëse, ventileve dhe fitingjeve.
X Garnitura të kaçavidhave, çelësave, çelësave inbus, darave;
X Sharrë hekuri;
X Material për ngjitje: ngjitëse, litar; shirit i telefonit, shirit ngjitës;
X Instrumente matëse: shirit për me matje, kalibër për matje;
X Veshje pune dhe sigurie, këpucë, doreza dhe syza.
Rrjedhje prej gypit.
X Ndërrimi i një pjese ose i të gjithë gypit (vendimi merret aty për aty);
X Vendosja e gypit të ri;
X Ngjitja e gypit të ri me instalimin ekzistues (nëse gypi është prej çelikut, bashkimi bëhet me vidhë ose ngjitje, nëse është gyp prej bakrit bashkimi bëhet me ngjitje, nëse është zorrë prej aluplasti atëherë e gjithë zorra ndërrohet);
X Pas riparimit zorra testohet në të ftohtë, në shtypje hidrostatike për 50% me shumë se sa ai punues;
X Pas testimit vendoset mbrojtje anti-korrozionit dhe lëshohet në punë ajo pjesë e instalimit.
X Garnitura të kaçavidhave, çelësave, çelësave inbus, darave;
X Fresibël i vogël dhe furçë teli;
X Sharrë hekuri;
X Matrial për ngjitje: ngjitëse, litar; shirit i telefonit, shirit ngjitës;
X Brusha dhe rula për bojëra;
X Veshje pune dhe sigurie, këpucë, doreza dhe syza.
59
Rrjedhje prej radiatorit.
X Mbyllen ventilet e radiatorëve dhe çmontohet i gjithë radiatori;
X Nëse radiatori është prej gizës apo çelikut, pjesët ku është bërë problemi ndërrohen me të reja, ndërsa te radiatorët e tjerë bëhet zëvendësim i plotë me radiator të ri;
X Larja me ujë dhe testimi me shtypje hidrostatike 50% më shumë se sa ai i punës, para se të montohet në instalim;
X Montimi i instalimit;
X Lirimi i ajrit përmes ventilit termorregullues.
X Garnitura të kaçavidave, çelësave, çelësave inbus, darave;
X Material për ngjitje;
X Veshje pune dhe sigurie, këpucë, doreza dhe syza.
2.2.6.2. ZËNIA E VENTILEVE TERMORREGULLUESE
Më së shpeshti bllokohen ventilet automatike, për shkak të papastërtisë brenda në instalim. Është e mundur që të pastrohen pa u çmontuar. Nëse është e nevojshme, ventili automatik çmontohet dhe zëvendësohet me të ri. Për zvogëlimin e problemeve të këtilla, është e nevojshme që në rrjetë të instalohen filtra që do ta kapin dhe do ta largojnë papastërtinë e brendshme.
2.2.6.3. SERVISIMI, RIPARIMI DHE NDËRRIMI I PAJISJEVE
Më së shpeshti bëhet servisimi, riparimi dhe ndërrimi i pajisjeve në vijim: kaldajave, stufave, aparateve për djegieje, rezervuarve për lëndë djegëse, pompave, ventileve, ventileve të radiatorëve, radiatorët, manometrat dhe termometrat.
2.2.6.4. KORRIGJIME NË MBROJTJEN PËR
ANTI-KORROZION NË INSTALIMIN E GYPAVE
Janë të nevojshme verifikime vizuale të herë pas hershme të mbrojtjes anti-korrozive të instalimit. Riparimet e mbrojtjes anti-korrozive duhet të bëhen kur sistemi është i ftohur, ndërsa periudha më e mirë për këtë është kur nuk është sezoni i ngrohjes.
Mbrojtja e duhur anti-korrozive e gypave prej çelikut bëhet me lyerjen e një deri dy shtresave të bojës së parë (minimum) dhe një shtresë të bojës finale. Që të mund të kontrollohet, që të dy bojërat duhet të jenë të ndryshme. Lyerja e parë më së shpeshti bëhet me ngjyrën e kuqe, ndërsa ajo finalja bëhet sipas zgjedhjes së shfrytëzuesit, por zakonisht është ngjyra e bardhë.
60MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE: SISTEMI PËR NGROHJE DHE KALDAJA
FOTOGRAFIA 22: Aplikimi i mbrojtjes anti-korrozive
Gjatë riparimit të mbrojtjes ekzistuese anti-korrozive të gypave është e nevojshme: së pari me furçë teli ose me qeleshe luçidimi në pjesën më të madhe të largohet shtresa ekzistuese e bojës deri sa të arrihet shkëlqimi i metalit në sipërfaqe. Pastaj sipërfaqja pastrohet me mjetin për mënjanimin e vajit dhe pastrimin e sipërfaqes. Mjeti është i lëngshëm dhe vihet në pëlhurë ose leckë dhe pastrohet sipërfaqja metale. Lihet sipërfaqja për një kohë të shkurtër të thahet dhe pastaj menjëherë lyhet me shtresën e parë. Shtresa e parë duhet të thahet për 24 orë. Pastaj lyhet me shtresën e dytë, e cila gjithashtu duhet të thahet për një ditë. Dhe në fund lyhet me shtresën finale. Lyerja me bojë më së shpeshti bëhet me brusha ose rula.
TABELA 18: Zgjidhja e problemeve gjatë dëmtimit të mbrojtjes anti-korrozive
ZIGJITHJA E PROBLEMEVE GJATË DËMTIMIT
TË MBROJTJES ANTI-KORROZIVE
PROBLEME MASA VEGLA TË NEVOJSHME
Dëmtim i mbrojtjes anti-korrozive të gypit.
X Me furçë teli ose me qeleshe luçidimi largohet boja që ekziston, deri sa nuk arrihet shkëlqim i metalit në sipërfaqe;
X Sipërfaqja pastrohet me mjetin për mënjanimin e vajit dhe për pastrim (mjeti vihet në pëlhurë ose leckë);
X Për kohë të shkurtër sipërfaqja thahet;
X Lyhet me shtresën e parë me minium dhe thahet për 24 orë;
X Lyhet me shtresën e dytë minium dhe thahet 24 orë;
X Lyhet me shtresën, bojën finale (çdo herë me bojëra të ndryshme që të mund të kontrollohet).
X Furçë teli ose qeleshe luçidimi;
X Leckë ose pëlhurë;
X Mjeti për mënjanimin e vajit dhe për pastrim;
X Minium;
X Boja finale;
X Brusha dhe rula.
Bojë përfundimtare
Vetëm minuim
61
2.2.6.5. KORRIGJIME NË IZOLIMIN TERMIK TË GYPAVE NË KALDAJA
Nëse nuk ka izolim termik të mirë të gypave, pason humbje e panevojshme e energjisë termike. Aty ku fare nuk ka ose ka pasur dëmtim të izolimit termik, është e nevojshme që në mënyrë preventive të intervenohet. Për përpunimin e izolimit termik është i nevojshëm lastër i aluminit prej 0,5 mm dhe izolim termik i gypave. Më së shpeshti vendoset izolim termik me trashësi prej 50 mm. Izolimi termik vendoset rreth gypit dhe shtrëngohet rreth tij më së shpeshti me tel të butë. Pastaj vihet lastra e aluminit rreth izolimit termik. Lastra e aluminit mbyllet me kopsë, por në qoftë se nuk ka mjetë të përshtatshëm, si masë e përkohshme do të përdoret një zgjidhje alternative me tel ose shirit ngjitës. Duhet pasur kujdes që dimensionet e izolimit të jenë të njëjta me gjatësinë e gypit për shkak të estetikës.
TABELA 19: Zgjedhja e problemeve gjatë dëmtimit ose mos pasjes së izolimit termik në gypat në kaldaja
ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË DËMTIMIT OSE MOS PASJES
SË IZOLIMIT TERMIK NË GYPAT NË KALDAJA
PROBLEME MASA VEGLA TË NEVOJSHME
Mospasja e izolimit termik te gypat në kaldaja ose dëmtimi i atij që veç më ekziston.
X Vendosja e izolimit termik në gyp dhe shtrëngimi i tij me tel të butë;
X Vendosja e lastrës së aluminit rreth izolimit termik;
X Mbyllja e lastrës së aluminit me kopsa (nëse nuk ka kopsa, si zgjidhje të përkohshme mund të vendoset tel ose shirit ngjitës;
X Dimensionet e izolimit duhen të jenë të njëjta me gjatësinë e gypit, për shkak të estetikës.
X Lastër e aluminit me trashësi prej 0,5 mm;
X Izolim termik për gypa (më së shpeshti me trashësi prej 50 mm);
X Tel i butë për shtrëngim;
X Kopsa për shtrëngim.
2.2.7. VEGLAT E NEVOJSHME
Për mirëmbajtjen e duhur të sistemit për ngrohje, është i nevojshëm kompleti i veglave në vijim:
X Garnitura të kaçavidhave, çelësave, çelësave inbus, darave;
X Fresibël i vogël dhe furçë teli;
X Sharë hekuri dhe gërshërë për lastër;
X Vajëra për lyerje;
X Material për ngjitje: ngjitës, litar, shirit i telefonit, shirit ngjitës;
X Instrumente matëse: shirit për matje, kalibër për matje, kaçavidde elektronike, manometër;
X Brusha dhe rula për bojë;
X Llambë me bateri;
X Veshje pune dhe sigurie, këpucë, doreza dhe syza.
62MBROJTJA E MJEDISIT JETËSOR
63
Aspekt me rëndësi të veçantë gjatë aktiviteteve për renovimin dhe mirëm-bajtjen e objekteve shkollore është mbrojtja e mjedisit jetësor, shëndeti
si dhe siguria e nxënësve dhe të punësuarve. Kur bëhet fjalë për mbrojtjen e mjedisit jetësor, hapi i parë dhe më i mirë është të parandalohet që fare mos të paraqiten çfarë disa efekte negative në mjedisin jetësor prej aktiviteteve për renovim dhe mirëmbajtje. Që të parandalohet paraqitja e këtyre pasojave negative, është e nevojshme që personeli teknik i shkollës që është përgjegjës për mirëmbajtjen të jetë i trajnuar dhe i informuar për ndikim potencial neg-ativ të çdo aktiviteti dhe materiali në mjedisin jetësor.
3.1. BOJËRA
Koncentrimi i grimcave të dëmshme brenda në shkollë është disa herë më i madh se ai jashtë. Pa ventilim adekuat, këto grimca të dëmshme mund ta dëmtojnë njeriun dhe të shkaktojnë marramendje, kokëdhembje, astmë, lodhje, madje edhe kancer si dhe sëmundje të zemrës. Për paraqitjen e këtyre grimcave të dëmshme në ajër në mënyrë të konsiderueshme kontribuojnë kimikatet të cilat janë pjesë përbërëse e bojërave të cilat përdoren për lyerjen e dyshemeve, pajisjeve zdrukthëtare, mureve etj. Këto grimca të dëmshme quhen komponime organike të paqëndrueshme (KOP ose VOC) dhe lirohen gjatë lyerjes dhe përderisa të thahet boja mund të lëshojnë materie të dëmshme për një kohë të gjatë por edhe pasi që të është tharë boja. Elementet e dëmshme të KOP-it mund të përmbajnë formaldehide, pesticide, etj. Për tu parandaluar ky ndikim negativ më shumë përdoren bojëra ekologjike të cilat fare nuk kanë ose kanë shumë pak KOP. Këto bojëra ekologjike janë të bëra në bazë të ujit, e jo në bazë të naftës. Për bojëra ekologjike konsiderohen ato që më së shumti kanë 200 materie të dëmshme në një litër. Gjatë blerjes së bojës keni kujdes që ajo mos të përmbajë formaldehide, amoniak dhe aceton. Në bojëra shpesh ka edhe biocide dhe fungicide të cilat e parandalojnë paraqitjen e mykut, por prapë se prapë ndikojnë në mënyrë të dëmshme te njeriu dhe te mjedisi jetësor. Bojërat ekologjike nuk përmbajnë metale të rënda dhe KOP, përmbajnë vajra, ekstrakte dhe minerale të thjeshta dhe në këtë mënyrë i lejojnë muret dhe mobiliet të marrin frymë dhe shkëlqejnë më shumë. Megjithatë, këto boja ekologjike nuk janë shumë rezistuese gjatë përdorimit të jashtëm. Bojërat që përdoren për përdorim të jashtëm, mund
3 MBROJTJA E MJEDISIT JETËSOR
64MBROJTJA E MJEDISIT JETËSOR
të thuhet se janë ekologjike, përderisa nuk përmbajnë metale të rënda dhe helme. Grimcat e tjera të dëmshme që mund të paraqesin problem në hapësirat e mbyllura, nuk janë të dëmshme gjatë përdorimit të jashtëm sepse era dhe ndikimet e jashtme e neutralizojnë efektin e tyre.
KËSHILLA TE DOBISHME:
X Gjatë blerjes së bojërave ekologjike, në etiketë duhet të jenë të dhëna informatat në vijim: përformancat e mira gjatë përdorimit në ambiente të mbyllura, substancat e kufizuara të rrezikshme dhe përmbajtja e ulët e tretjes;
X Bojërat ekologjike me bazë uji mund të prishen prej temperaturave të ulëta prandaj ruani në ambiente të mbyllura;
X Ruani kazanët me bojë të kthyera për mbrapa që të parandalohet hyrja e ajrit, e cila mund ta thajë bojën;
X Nëse përdorni kombinim të bojërave me bazë vaji dhe bojërave me bazë uji, atëherë përdorni dy lloje të brushave. Është e ditur që uji dhe vaji nuk përzihen, kështu që përdorimi i brushës së njëjtë mund të përfundojë me produkt të lyer keq;
X Kurrë mos lyeni në prani të nxënësve, pa marrë parasysh së çfarë përbërje ka boja.
Dobitë e përdorimit të bojërave ekologjike:
X Janë të qëndrueshme;
X Janë antistatike (e zvogëlojnë grumbullimin e pluhurit dhe alergjenëve);
X Marrin frymë lehtë.
3.2. AZBESTI
Azbesti është material që shpeshherë është përdorur në të kaluarën. Por, sot është demonstruar se ai mund të jetë shkaktar i shumë sëmundjeve (mezitolioma, kancer në mushkëri, asbestozë) dhe është shumë i dëmshëm për njeriun dhe mjedisin jetësor. Për të thuhet që është një vrasës i heshtur, prandaj personat e ekspozuar në azbest nuk ndjejnë asnjë ndryshim të papritur në shëndetin e tyre, por ajo mund të krijohet pas ekspozimit të gjatë në fibra të azbestit. Azbesti mund të jetë i thërrmueshëm (izolimi i gypave, i bojlerëve etj.) dhe i pathërrmueshëm (pllaka të çimentos dhe gypa të azbestit, materiale me rezistencë ndaj ujit me bazë të bitumit, pllaka të dyshemesë prej vinyli) kur është i përzier me çimento dhe materiale të ngjashme dhe nuk copëtohet lehtë. Azbesti ndikon në mënyrë shumë negative kur është i thyer dhe grimcat e azbestit lirohen në ajër dhe njeriu i thith. Me rëndësi të veçantë është që gjatë heqjes së
65
azbestit duhet pasur kujdes në disa hapa të caktuara që do të mundësojnë azbesti në mënyrë të lehtë dhe pa pasoja negative të largohet.
FOTOGRAFIA 23: Aplikim i azbestit: çatia (fotografia në të majtë) dhe gypa të ujësjellësit (fotografia në të djathtë)
Heqja e azbestit*. Para se të fillohet me heqjen e azbestit, së pari duhet të shënohet vendi dhe të ndalohet qasja e personave të pakualifikuar gjatë kohës së punimeve. Në fillim është e nevojshme azbesti të spërkatet me përzierje prej ujit dhe sapunit në raport 200:1. Në këtë mënyrë nëse eventualisht thyhen tablat e azbestit nuk do të lëshojnë grimca të azbestit, të cilat lirshëm do të lëvizin në ajër. Gjatë çmontimit të tablove të azbestit prej çatisë, është e nevojshme të bëhet një urë dhe me kujdes të zbriten tablot një nga një të lidhura me litar dhe mos të hidhen prej lart. Azbesti duhet me kujdes të çmontohet dhe të paketohet në thasë të mbyllur dhe të padepërtueshëm. Thasët duhet të mbyllen mirë dhe me kamion të mbyllur të transportohen deri te deponia e duhur. Në deponi azbesti i paketuar në thasë futet nën tokë në thellësi prej një metri dhe izolohet tërësisht prej mbeturinave të tjera komunale.
Pas heqjes së azbestit, pastroni mirë sipërfaqet që të jeni të sigurt që nuk kanë mbetur gjurmë prej azbestit. Punonjësit që do të punojnë në çmontimin dhe pastrimin e azbestit, duhet të mbajnë pajisje mbrojtëse (maska, doreza, veshje) dhe pas mbarimit të aktiviteteve të ju bëhet dekontaminim që të jenë të sigurt se nuk kanë asnjë gjurmë prej azbestit në trupin e tyre.
* Rregullore për mënyrën se si të veprohet me mbeturinat e azbestit dhe me mbeturinat që përmbajnë azbest, Gazeta zyrtare e RM-së nr. 68/04 dhe 71/04 (http://www.moepp.gov.mk/wp-content/uploads/2014/09/Pravilnik%20za%20nacinot%20za%20postapuvanje%20so%20otpad%20od%20azbest%20i%20otpad%20od%20proizvodi%20koi%20sodrzat%20azbest.pdf).
FOTOGRAFIA 24: Pajisjet e nevojshme për të punuar me azbest
66MBROJTJA E MJEDISIT JETËSOR
3.3. MBETURINAT NDËRTIMORE
Gjatë aktiviteteve për renovim dhe ndërtim, çdo herë krijohen mbeturinat ndërtimore për të cilat ekzistojnë rregulla të veçanta se si të veprohet me to. Mbeturinat ndërtimore përbëhen prej materialeve si: izolimi, gozhda, kabllo, drunj, metale, gjithashtu mund të përmbajnë edhe materiale të rrezikshme si azbesti etj.
FOTOGRAFIA 25: Mbeturina ndërtimore
Sipas Ligjit për pastërti publike, Gazeta zyrtare e RM-së nr. 111/08 (http://www.mtc.gov.mk/new_site/images/storija_doc/115/normativno%20pravni/Zakon_za_Javna_chistota_111_03092008.pdf), Ndalohet në vende publike të hidhen dhe të lihen mbeturinat ndërtimore ose të digjen apo të futet nën tokë. Mbeturinat ndërtimore duhet të transportohen deri te një deponi legale. Transporti duhet të behet me kamion të mbyllur që të mos bie gjatë rrugës prej shkollës deri te deponia legale.
Dënimet, sipas këtij ligji, për hedhjen e mbeturinave ndërtimore për persona juridik janë prej 3.000 deri 4.000 euro, ndërsa për personin përgjegjës të personit juridik dënimi është prej 500 deri 1.000 euro. Pas heqjes së mbeturinave ndërtimore prej deponisë legale, merret një vërtetim prej deponisë i cili mbahet në dokumentacionin e shkollës.
3.4. OXHAKU
Oxhaqet janë kanale vertikale që përbëhen nga materiale të ndryshme të padjegura dhe janë pjesë e çdo impianti energjetik. Gazrat e nxehta nga zjarri futen në kanalet dhe si më të lehta se ajri i jashtëm ngjiten lartë deri sa të dalin jashtë, mbi çatinë.
Çdo oxhak ka fillimin dhe bazën për mbledhjen e blozës dhe për pastrimin e kanalit përmes dyerve speciale. Gjithashtu, çdo oxhak ka pjesë mbarese që e mbron kundër faktorëve të jashtëm atmosferik.
FOTOGRAFIA 26: Pamje të oxhakut
67
Lartësia e oxhakut mbi çatinë varet nga diferenca e saj nga maja e çatisë (kulmit). Nëse diferenca është deri më 1 m, lartësia duhet të jetë minimum 50 cm mbi kulm. Nëse diferenca është nga 1 – 3 m mbi kulm, lartësia mund të jetë 10 shkallë më poshtë se kulmi. Nëse diferenca është më shumë se 3 m, atëherë lartësia mund të jetë për 15 shkallë më poshtë se kulmi. Oxhakët mbi çatitë e pjerta – terracat janë punuar me një lartësi prej 150 deri më 200 cm.
FOTOGRAFIA 27: Projektimi i lartësisë së oxhakut mbi çati
Tymi që del nga oxhaqet dihet se përmban dioksid karboni, por edhe shumë materie të tjera të dëmshme. Që të reduktohet ndotja e ajrit, është e nevojshme oxhaqeve t’u vendosen filtra. Që të zvogëlohet mundësia për shfaqje të zjarrit, duhet që të pastrohen rregullisht oxhaqet dhe filtrat e tyre.
Mirëmbajtja e oxhaqeve bëhet përmes:
X Kontrollit të oxhaqeve (Drejtoria për mbrojtje dhe shpëtim);
X Pastrimit të oxhaqeve;
X Djegies së blozës në oxhak;
X Marrjen e masave parandaluse për sigurimin e oxhaqeve nga zjarri dhe aftësimin për funksionim normal. Para se të fillojnë të punojnë, oxhaqet duhet të kenë vërtetim (atest) për rregullshmëri.
Pastrimi i oxhaqeve në objektet publike bëhet një herë në muaj, një herë në sezonin e ngrohjes dhe një herë jasht sezonit të ngrohjes nga ana e profesionistëve dhe kom-panitë e licencuara*.
* Rregullore për mirëmbajtjen e oxhaqeve në gjendje të mirë, pajisje për nxjerrjen e tymit, sistemet
për ajër, sistemet për ngrohjen e ajrit dhe ujit, vatrat - kaldajat për ngrohje qendrore në objekte,
si dhe në instalimet industriale dhe artizanale”, Gz. Zyrtare e RM-së nr. 146/2010. (http://www.
slvesnik.com.mk/Issues/889E49F83974BF429078D17C806F1331.pdf faqe 30).
Unaza e oxhakut
Derëza
Shtylla e oxhakut me fuga
Shtylla e oxhakut me malter
Mbërthyese prej llamarine
14 20/14
20
/8
0
1.00
min
30
max
x 1
50
10 %
68MBROJTJA E MJEDISIT JETËSOR
Përfitimet nga, kualiteti dhe pastrimi permanent i oxhaqeve dhe pajisjeve të tjera për nxjerrjen e tymit janë:
X Parandalimi i zjarrit dhe pasojave të tjera të padëshirueshme;
X Kursimi i lëndëve djegëse energjetike mbi 20%;
X Rritja e energjisë termike;
X Ruajtja e pajisjeve për nxjerrjen e tymit për një periudhë më të gjatë kohore;
X Mbrojtja e mjedisit jetësor të njerëzve përmes reduktimit të gazrave të dëmshme në ajër.
KUJDES!!!
Pastrimet interne nga ana e personave të paautorizuar janë të dëmshme, të
rrezikshme dhe të ndaluara.
3.5. RICIKLIMI
Riciklimi është gjithnjë e më shumë i pranishëm në shkollat në Maqedoni dhe shkollat e shqyrtojnë dobinë e riciklimit. Shkolla në këtë mënyrë mirëmbahet (nuk ka shishe të shpërndara të plastikës, letra etj.), dhe riciklimi është një mënyrë e mirë për të mbledhur mjete shtesë. Mund të riciklohen letra të vjetra, shishet e plasitkës, kanaçet, qelqi dhe metali. Letra dhe shishet e plastikës mblidhen në kontenjerë të veçantë dhe në një periudhë të caktuar kohore.
3.6. GJETHET DHE DEGËT
Gjethet dhe degët që mblidhen në sasi të mëdha gjatë kositjes së barit dhe pastrimit të oborrit, si dhe mbeturinat ndërtimore, ndalohet të hidhen dhe të digjen në zonat publike. Në vend të kësaj, ato praktikisht mund të përdoren për të bërë plehra, që pastaj të përdoren për plehërimin e sipërfaqeve të gjelbra në shkollë.
FOTOGRAFIA 28: Fitimet nga riciklimi i mbeturinave
69
Plehrat nga gjethet, degët dhe materialet e tjera organike së pari ndahen në copëza të vogla, sa më shumë të jetë e mundur, që të përshpejtohet procesi i prishjes. Gjethet dhe degët e mbledhura duhet të mblidhen në një vend, dhe të vendosen në atë mënyrë që të mbrohen nga ndikimi i tepruar i diellit dhe erës. Azoti që ndodhet në barin e freskët mund ta përshpejtësojë procesin e prishjes. Është e nevojshme të ketë ajër të mjaftueshëm që të mund të bëhet kalbja e gjetheve dhe degëve, sepse mund të formohet erë e padeshirueshme. Gjithashtu është e nevojshme të ketë dhe ujë të mjaftueshëm, që mos formohet erë e padëshirueshme dhe që mos të humbin përbërjet ushqimore. Gjethet dhe degët duhet të vendoset në hapësirë të mbyllur. Që të përshpejtësohet shkatërrimi i tyre, duhet që kohë pas kohe të përzihen gjethet dhe degët që të sigurohet oksigjen i mjaftueshëm.
Gjethet dhe degët e rëna kanë ngjyrë kafe të erët dhe thërrmohen. Ky proces mund të zgjasë nga 2 javë deri në 4 muaj.
Nëse gjethet dhe degët duhet të largohen nga shkolla, kjo duhet të bëhet me kamion të mbyllur dhe të transportohen deri në deponinë legale, me marrjen e një vërtetimi i cili duhet të ruhet në dokumentacionin e shkollës.
3.7. HIRI
Hiri i krijuar si rezultat nga djegia e drunjëve në shkollë në periudhën e dimrit mund të përdoret si pleh për bimët në oborrin e shkollës. Hiri është i pasur me kalium dhe fosfor, të cilat janë të dobishme veçanërisht për bimët. Megjithatë, hiri duhet të shmanget dhe nuk duhet të përdoret si pleh për tokën alkaline apo neutrale dhe të bimët që preferojnë toka acidike si boronica. Duhet pasur kujdes që të mos vëmë shumë hir, por të shpërndahet në sasi më të vogla.
Mbeturinat nga sistemet e ngrohjes që punojnë me dru, gjegjësisht hiri duhet të largohet nga ndërtesa e shkollës dhe nga oborri i shkollës në përputhje me rregullat ligjore*.
* Rregullore për rregullat e përgjithshme për trajtimin e mbeturinave komunale dhe llojeve të tjera të mbeturinave të parrezikshme (http://www.moepp.gov.mk/wpcontent/uploads/2014/09/Pravilnik%20za%20opstite%20pravila%20za%20postapuvanje%20so%20komunalniot%20i%20drugite%20vidovi%20neopasen%20otpad.pdf).
70SIGURIA GJATË PUNËS
71
Një nga masat më të rëndësishme për sigurinë në punë është përdorimi i mjeteve për sigurim personal në punë dhe pajisjeve të sigurisë që i për-
dorin punëtorët gjatë punës. (http://dit.gov.mk/dokumenti/propisi/pravilnik-za-licna-zastitna-oprema-koi-vrabotenite-ja-upotrebuvaat-pri-rabota.pdf; http://dit.gov.mk/dokumenti/propisi/pravilnik-za-bezbednost-i-zdravje-pri-rabota-pri-upotreba-na-oprema-za-rabota.pdf).
4.1. MBROJTJA E KOKËS
Është një nga mbrojtjet më të rëndësishme, dhe përbëhet nga:
X Mbajtja e helmetës mbrojtëse (e cila mundëson mbrojtje nga goditjet mekanike);
X Mbajtja e kapelës mbrojtëse (që e zëvendëson helmetën, përdoret për punë ku nuk ekziston mundësia për lëndime në kokë, por mbron nga Rrezatimi UV dhe papastërtitë).
4.1.1. MBROJTËSE PËR FYTYRË
X E përpunuar nga polikarbonati dhe e mbron fytyrën nga spërkatjet e të gjitha llojeve të grimcave, pluhurit, materiale që ngrenë pluhur, bojërat etj.
4.1.2. SYZET
X Janë bërë nga polikarbonati dhe shërbejnë si mbrojtje nga lëndimet, nga pluhuri, grimca, spërkatësit, bojërat etj.
4 SIGURIA GJATË PUNËS
72SIGURIA GJATË PUNËS
4.1.3. MASKË PËR FYTYRË
X Shërben për t’u mbrojtur nga thithja e kimikateve të ndryshme (bojëra, xhela etj).
4.2. VESHJE PUNE DHE SIGURIE
X Shërbejnë për ta mbrojtur trupin nga i ftofti, yndyrat, rrezatimi diellor, pluhuri. Janë të përpunuara nga një material që nuk absorbon papastërti të ndryshme, dhe njëkohësisht mundëson ventilim të trupit.
4.2.1. KËPUCË MBROJTËSE
X Shërbejnë për mbrojtje nga shiu, depërtimi i mjeteve të mprehta, janë rezistuese ndaj rrëshqitjes dhe temperaturave të larta.
4.2.2. DOREZA
X Shërbejnë për t’i mbrojtur duart nga puna me materiale të forta, mbrojtje nga përdorimi i vajrave, mbrojtje nga pluhuri, mbrojtje gjatë punës në kopsht etj.
4.2.3. RRIPI MBROJTËS
X Rripi mbrojtës përdoret për punë në lartësi, gjegjësisht për mbrojtje gjatë punës në sipërfaqe të kulmit. Rekomandohet që të gjitha punët në çatinë e shkollës t’i kryej ndonjë firmë e licencuar e cila duhet t’i marrë të gjitha masat e nevojshme për sigurinë gjatë punës.
VINI RE!
Çdo objekt shkollor duhet ta respektojë Ligjin për sigurinë dhe shëndetin në punë, dhe njëkohësisht të posedohet pajisje e nevojshme mbrojtëse.
73
4.3. MBROJTJE GJATË PUNËS NË SALLËN E KALDAJAVE
Çdo sallë për kaldaja duhet në mënyrë rigoroze t’i respektojë kushtet për mbrojtje gjatë punës së punëtorëve dhe vizitorëve në sallat e kaldajave. Në një sallë tipike të kaldajave, e cila punon me lëndë djegëse të lëngshme, është e nevojshme të ketë të paktën pajisjet e mëposhtme për mbrojtje gjatë punës së punëtorëve:
X Veshje pune dhe sigurie (këpucë, rroba, syze);
X Mirëmbajtja e dyshemeve të pastra;
X Të paktën një aparat për zjarrfikës i vendosur në vend të dukshëm dhe të përshtatshëm;
X Arkë me rërë dhe lopatë.
FOTOGRAFIA 29: Pajisje zjarrfikëse
Gjithashtu, duhet të respektohen dhe kushtet teknike për instalimin e pajisjeve, si rezervuare për lëndë djegëse, pompa për lëndë djegëse, tabela e siguresave kryesore për elektrikë.
X Rezervuari sezonal për lëndë djegëse të lëngshme apo të gaztë duhet të jetë jashtë sallës së kaldajave. Mundësohet realizimi në vende të hapura, nën tokë apo në ndonjë vend afër, të gjitha realizimet të jenë në përputhje me rregullativën për instalime të tilla;
X Pompat dhe pajisjet e tjera që janë në kontakt me lëndën djegëse, duhet të shfaqen në performancë kundër-eksplozive (EX), gjegjësisht që mos të shkaktojë xixëllimë;
X Instalimi i ventileve automatike të furnizuesit kryesor të lëndës djegëse, që do ta ndërprerjen e furnizimit të lëndës djegëse në rast të ndonjë avarie;
X Instalimi i tabelave të siguresave për elektrikë me shkallë përkatëse të mbrojtjes, mbrojtje mekanike dhe mbrojtje nga uji;
X Ventilim i përshtatur në sallën e kaldajave për shkak rrjedhjeve të mundshme të lëndëve djegëse. Më shumë vëmendje t’i kushtohet sistemeve me GLN (gazit të lëngshëm të naftës), sepse është më i rëndë se ajri dhe gjatë furnizimit mbetet në fund të hapësisrës. Ndalohet reptësisht zbatimi i kaldajës nëntokësore nëse lënda djegëse është GLN;
X Përdorimi i veshjes së punës gjatë punës me lëndë djegëse të lëngshme. Më shumë vëmendje t’i kushtohet lëndëve djegëse me gaz. Gjatë rrjedhës dhe kontaktit me trupin e njeriut, shfaqet ngrirje e pjesëve të trupit.
74PROCEDURAT PËR PUNË
75
Me procedurat për punë shënohet një përshkrim i qëllimeve, aktiviteteve apo hapave në zbatimin e tyre, rezultatet nga veprimet e marra, si do
të kontrollohet kualiteti i rezultateve, kushteve ligjore, dokumenteve të nevojshme dhe detyrave të personave të përfshirë në realizimin e procedurave.
Nga pikëpamja e shkollave, e rëndësishme është që të ketë procedura për detyrat rutinore të cilat realizohen rregullisht. Në fillim është më mirë që të miratohen procedura të thjeshta të punës, dhe me kalimin e kohës ato mund të përpunohen dhe të bëhen më të detajuara dhe më të sakta. Me zbatimin e procedurave rritet cilësia e punës dhe përmirësohet efikasiteti i punonjësve të shkollave në kryerjen e detyrave të tyre. Procedurat duhet të jenë të qarta, të sakta dhe të thjeshta.
Përfitimet nga procedurat e punës janë këto:
EFIKASITETI – Procedurat e punës mundësojnë menaxhim më të mirë me re-surset në dispozicion – personelin dhe kohën. Çdo punëtori në ekipin shkollor i jepet sasi e qartë, e saktë dhe e definuar e përgjegjësive. Me zbatimin e tyre pengohet ndërrimi i detyrave. Me ndihmën e procedurave të punës sillen ven-dime profesionale që janë në pajtueshmëri me ligjin.
STANDARDIZIMI – Detyra dhe përgjegjësi të përcaktuara saktë për çdo punëtor në proces, është e nevojshme të përfundojë aktiviteti në afat sa më të shkurtër kohor. Mundëson kryerjen e vazhdueshme të detyrave.
VETËMBROJTJE – Me sjelljen e procedurave të punës zvogëlohet mundësia që punëtorët të bëjnë ndonjë gabim. Sa herë që punëtorët janë të pasigurt si të veprojnë, procedura e punës mund t’i drejtoj në marrjen e masave të duhura.
MATJA – Çdo aktivitet është i definuar dhe mund të matet se sa punë është e nevojshme të bëhet për përfundimin e tij. Njëkohësisht, zbatimi i procedur-ave të punës mundëson që të vlerësohet puna e çdo pjestari të ekipit përgjeg-jës për veprim sipas procedurës.
ZËVENDËSIM I THJESHTË – Sjellja e procedurave të punës mundëson trajnim të lehtë dhe të shpejtë dhe bartjen e njohurive punëtorëve të rinj, të cilët do të jenë në gjendje të punojnë në mënyrë efektive për një periudhë të shkurtër kohore. Por, edhe ata që kanë qenë prej kohësh pjesë e personelit të shkollës, lehtë munden të mësojnë t’i përdorin në punën e tanishme, ose në qoftë se duhet të kryejnë ndonjë detyrë të kolegut, në rast të mungesës së tij.
5 PROCEDURAT PËR PUNË
76PROCEDURAT PËR PUNË
MONITORIMI DHE VLERËSIMI – Sjellja e procedurave mundëson të monitorohet efika-siteti i zbatimit të detyrave nga ana e punëtorëve. Gjithashtu, monitorimi i vazhdue-shëm mundëson të bëhen ndryshime në procedura, nëse ato janë shumë të kompli-kuara, vjen deri te përputhja e detyrave të punonjësve ose janë joefektive, gjegjësish aktivitetet nuk përfundojnë brenda afatit të paraparë kohor.
RRITJA E TRANSPARENCËS – Rritet përgjegjësia e çdo punëtori që është i obligu-ar për kryerjen e pjesëve të procedurës për punë, racionalizohet puna finaciare dhe përmirësohet procesi i sjelljes së vendimeve.
DOBËSITË E PROCEDURAVE TË PUNËS –Në shkolla nuk ekziston traditë për shkruar-jen e procedurave (edhe pse zakonisht bëhen në mënyrë gojore), është e mundur të paraqitet rezitencë tek punëtorët, dhe të ulet kreativiteti gjatë zgjidhjes së çështjeve apo problemeve të caktuara.
SHEMBUJ
LECKË XHOGER
ILAÇ KOVË
LISTË E MBUSHUR E
KONTROLLEVE
FILLIMI I DITËS SË PUNËS
15 MIN PARA SE TË FILLOJË
ORA
AJROSJA E KLASAVE
PASTRIMI I BANKAVE
PASTRIMI I DYSHEMEVE
FOTOGRAFIA 30: Procedura për mirëmbajtjen e higjienës
77
FILLIMI
FUNDI
PARAQITJA E PROBLEMIT TE
SEKRETARI
SEKRETARI E NJOFTON
MJESHTRIN E SHKOLLËS DHE
NIKOQIRIN
NDËRRIMI I BRAVËS
KONTROLLI I PUNËS SË KRYER
BRAVË REZERVE
VEGËL PUNE
INVENTAR I PJESËVE REZERVE
FOTOGRAFIA 31: Procedura për paraqitje të defektit dhe furnizimi me pjesë
78ANEKS-PLANI PËR MIRËMBAJTJEN E OBJEKTIT SHKOLLOR
79
Plani për mirëmbajtjen e objektit shkollor është i hartuar për ekipet shkollore përgjegjëse për këto aktivitete, të cilat zakonisht përbëhen nga sekretari
dhe stafi teknik (mjeshtri, operatori i kaldajave, pastruesit) në shkollë.
Plani është i bërë në formë të tabelave dhe listave që të mundësohet përdorim më i lehtë dhe mbushja e tyre.
Plani është i ndarë në dy pjesë, të cilat më tej ndahen në aktivitete vjetore, mujore dhe ditore:
XX MIRËMBAJTJA E OBJEKTIT SHKOLLOR (PJESA NDËRTIMORE)
ANEKSI 1: Plani vjetor i aktiviteteve për mirëmbajtjen e pozicioneve të ndërtimit në objektet shkollore. Plani vjetor për mirëmbajtjen e objektit përmban të gjitha aktivitetet e nevojshme që duhet të kryhen para dhe gjatë vitit shkollor;
ANEKSI 2: Plani mujor i aktiviteteve për mirëmbajtjen e higjienës në objek-tet shkollore. Planet mujore bëhen për kryerjen e aktiviteteve ditore për mirëmbajtjen e higjienës në objekt.
XX OPERIMI DHE MIRËMBAJTJA E SISTEMIT PËR NGROHJE
ANEKSI 3: Plani vjetor i aktiviteteve për mirëmbajtje para fillimit të sezonit për ngrohje. Plani vjetor për mirëmbajtjen e sistemit për ngrohje përmban të gjitha aktivitetet e nevojshme që duhet të kryhen para dhe gjatë sezonit të ngrohjes;
ANEKSI 4: Plan i aktiviteteve për mirëmbajtjen e kaldajës për ngrohje qen-drore. Plani për mirëmbajtjen e kaldajës për nxehje qendrore i përmban të gjitha aktivitetet e nevojshme që duhet të kryhen gjatë ditës, në muaj dhe në vit;
ANEKSI 5: Plani mujor i aktiviteteve për eksploatimin dhe mirëmbajtjen e sistemit për ngrohje. Planet mujore kanë të bëjnë me aktivitetet e përditshme gjatë menaxhimit me sistemin për ngrohje.
Zbatimi i aktiviteteve dhe regjistrimi i aktiviteteve të përfunduara (mbushja e tabelave për mirëmbajtje) përgjegjësit e shkollës duhet t’i kontrollojnë dhe t’i arkivojnë. Rekomandohet të mbahet evidencë dhe të arkivohet edhe në formë elektronike.
6ANEKS-PLANI PËR MIRËMBAJTJEN E OBJEKTIT SHKOLLOR
80ANEKS-PLANI PËR MIRËMBAJTJEN E OBJEKTIT SHKOLLOR
Këto të dhëna do t’i shërbejnë shkollës për krahasime dhe analiza të zbatimit të aktiviteteve të caktuara në periudha të ndryshme të vitit apo në periudhat e njëjta të viteve paraprake.
Gjithashtu komuna do të duhet të ketë kontroll në planet për mirëmbajtje që të mund ta monitoroj mirëmbajtjen e shkollave, njëherësh edhe t’i analizojë dhe krahasoj aktivitetet për mirëmbajtje dhe realizimin e tyre në shkollat të cilat gravitojnë në komunë.
81
82 AN
EK
SI 1
: Pla
ni v
jeto
r p
ër
mir
ëm
ba
jtje
n e
po
zita
ve t
ë n
dë
rtim
it n
ë o
bje
kte
t sh
kollo
re
PL
AN
I VJE
TO
R I
AK
TIV
ITE
TE
VE
PË
R M
IRË
MB
AJT
JEN
E N
DË
RT
ES
AV
E S
HK
OLL
OR
E
INS
TIT
UC
ION
I:
SE
KR
ETA
RI:
PE
RS
ON
I PË
RG
JEG
JËS
: P
ER
IUD
HA
:
v. 2
0__
__
Nr.
Akt
ivit
eti
Zb
atu
es
Inte
rva
li
koh
or
Ma
sat
dh
e in
terv
en
ime
tD
ata
Në
nsh
krim
i
1N
ive
lizim
i dh
e r
ipa
rim
i i
dri
tare
ve d
he
dye
rve
Pe
rso
ne
li te
knik
Në
mu
aj /
si
pa
s n
vojë
s
2K
on
tro
lli d
he
pa
stri
mi i
u
lluq
eve
P
ers
on
eli
tekn
ikN
ë ç
do
6
mu
aj
3K
on
tro
lli i
çati
së (q
ere
mid
he
d
he
ta
bllo
të
th
yera
/d
ëm
tua
ra)
Pe
rso
ne
li te
knik
Në
çd
o
6 m
ua
j
4K
on
tro
lli d
he
inte
rve
nim
e n
ë
dys
he
me,
mu
re d
he
ta
van
Pe
rso
ne
li te
knik
Në
çd
o
6 m
ua
j
5H
eq
ja e
gra
fitë
veP
ers
on
eli
tekn
iksi
pa
s n
evo
jës
6Ly
erj
a e
fa
sad
ës
Pe
rso
ne
li te
knik
Në
çd
o
3–5
vje
t
7Ly
erj
a e
mu
reve
të
m
bre
nd
shm
eP
ers
on
eli
tekn
ikN
ë ç
do
3
–5 v
jet
8P
ast
rim
i i d
ysh
em
esë
m
e m
aki
në
Se
rvis
eri
i ja
shtë
mN
jë h
erë
n
ë v
it
83
PL
AN
I VJE
TO
R I
AK
TIV
ITE
TE
VE
PË
R M
IRË
MB
AJT
JEN
E N
DË
RT
ES
AV
E S
HK
OLL
OR
E
INS
TIT
UC
ION
I:
SE
KR
ETA
RI:
PE
RS
ON
I PË
RG
JEG
JËS
: P
ER
IUD
HA
:
v. 2
0__
__
Nr.
Akt
ivit
eti
Zb
atu
es
Inte
rva
li
koh
or
Ma
sat
dh
e in
terv
en
ime
tD
ata
Në
nsh
krim
i
9Z
ëve
nd
ësi
mi i
te
hev
e t
ë
go
më
s m
e a
to p
last
ike
Pe
rso
ne
li te
knik
Dy
he
rë
në
vit
10
Nd
ërr
imi i
list
ela
ve t
ë
dë
mtu
ara
Pe
rso
ne
li te
knik
Një
he
rë
në
vit
11
Mir
ëm
ba
jta
e o
bo
rrit
të
sh
kollë
s (k
rasi
tja
e d
run
jëve
, m
bje
llja
e b
ari
t të
ri,
mb
jellj
a
e d
run
jëve
)
Pe
rso
ne
li te
knik
Në
çd
o
6 m
ua
j
12
Uji
tja
e lu
leve
dh
e b
imë
sisë
, ko
sitj
a e
ba
rit,
mb
led
hja
e
gje
thev
e
Pe
rso
ne
li te
knik
Në
mu
aj
/ si
pa
s n
evo
jës
13
Ko
ntr
oll
i ga
rdh
it (k
orr
igji
me
d
he
lye
rje
)P
ers
on
eli
tekn
ikN
jë h
erë
n
ë v
it
14
Ko
ntr
olli
dh
e in
terv
en
ime
në
te
rre
ne
t sp
ort
ive,
në
sh
tig
je
shko
llore
, akc
ese
Pe
rso
ne
li te
knik
Në
çd
o
2 v
jet
15
Ko
ntr
olli
i in
sta
limit
të
rr
ufe
pri
tësi
tP
ers
on
eli
tekn
ikN
ë ç
do
2
vje
t
16
De
zin
fekt
im, d
ezi
nse
ktim
, d
era
tizi
mS
hë
rbim
i i
jash
tëm
Në
çd
o
6 m
ua
j
84 AN
EK
SI 2
: Pla
ni m
ujo
r p
ër
mir
ëm
ba
jtje
n e
hig
jie
në
s n
ë o
bje
kte
t sh
kollo
re
PL
AN
MU
JOR
I A
KT
IVIT
ET
EV
E P
ËR
MIR
ËM
BA
JTJE
TË
OB
JEK
TE
VE
SH
KO
LLO
RE
SH
KO
LLA
:S
EK
RE
TAR
:P
ER
SO
NI
PË
RG
JEG
JËS
:
MU
AJ:
VIT
:
1A
ktiv
ite
te d
ito
re1
23
45
67
89
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
Ko
me
nte
:
1.1
Fsh
irje
e p
ërd
itsh
me
të
dys
he
mev
e m
e
shtu
pë
të
lag
ët
1.2
Ajr
im i
më
son
jto
rëve
1.3
Pa
stri
m i
kate
dra
ve, b
an
kave
dh
e
karr
iga
ve
1.4
Fsh
irje
e d
ërr
asa
ve
1.5
Pa
stri
m i
tua
lete
ve, l
ava
ma
nev
e d
he
d
ysh
em
eve
në
tu
ale
tet
1.6
Ko
ntr
olli
m d
he
fu
rniz
im i
sap
un
it
të lë
ng
shë
m
1.7
Zb
razi
mi i
ko
shev
e p
leh
rash
1.8
Ko
ntr
olli
m i
kaza
nev
e d
he
i sh
kark
imit
1.9
Ko
ntr
olli
m i
çesm
eve,
ru
bin
eta
ve
dh
e v
alv
ula
ve
1.1
0P
ast
rim
i p
latf
orm
ës
hyr
ëse
1.1
1P
ast
rim
i d
yerv
e d
he
dri
tare
ve
1.1
2P
ast
rim
i d
olla
pev
e, r
aft
eve
dh
e v
itri
na
ve
VË
RE
JTJE
1.
Op
era
tori
/pe
rso
ni t
ekn
ik i
pë
rgje
gju
r p
ër
sist
em
in p
ër
ng
roh
je d
uh
et
ta p
lotë
sojë
fo
rmu
lari
n p
ër
çdo
dit
ë p
un
e
2.
Fo
rmu
lari
i p
lotë
sua
r d
uh
et
t'i d
orë
zoh
et
pe
rso
nit
pë
rgje
gjë
s (s
ekr
eta
rit)
3.
Në
ra
st m
osf
un
ksio
nim
i, m
ën
jëh
erë
lajm
ëro
jen
i pe
rso
nin
pë
rgje
gjë
s (s
ekr
eta
rin
)4
. Të
gji
tha
akt
ivit
ete
të
re
aliz
oh
en
në
pë
rpu
thje
me
ud
hë
zim
et
pë
r p
un
ë d
he
me
no
rmat
te
knik
e
85AN
EK
SI 3
: Pla
ni v
jeto
r i a
ktiv
ite
teve
pë
r m
irë
mb
ajt
je p
ara
fill
imit
të
se
zon
it t
ë n
gro
hje
s
PL
AN
I VJE
TO
R I
AK
TIV
ITE
TE
VE
PË
R T
ES
TIM
DH
E K
ON
TR
OLL
PA
RA
FIL
LIM
IT T
Ë S
EZ
ON
IT T
Ë N
GR
OH
JES
SH
KO
LLA
: S
EK
RE
TAR
I:P
ER
SO
NI P
ËR
GJE
GJË
S:
PE
RIU
DH
A:
v. 2
0__
__
Nr.
Akt
ivit
eti
Zb
atu
es
Inte
rva
li
koh
or
Ma
sat
dh
e in
terv
en
ime
tD
ata
Në
nsh
krim
i
1K
on
tro
lli i
oxh
aq
eve
dh
e
pa
stri
mi i
tyr
e v
jeto
rP
ers
on
eli
tekn
ikN
jë h
erë
n
ë v
it
2K
on
tro
lli i
kald
aja
ve d
he
p
ast
rim
i i t
yre
vje
tro
r
Pe
rso
ne
li te
knik
/
Se
rvis
eri
i ja
shtë
m
Një
he
rë
në
vit
3
Ko
ntr
olli
dh
e k
on
fig
uri
mi i
a
pa
rati
t p
ër
dje
gije
, pa
stri
mi
ose
zë
ven
dë
sim
i i g
ryka
ve ,
në
q
oft
ë s
e k
a n
evo
jë
Se
rvis
eri
i ja
shtë
mN
jë h
erë
n
ë v
it
4K
on
tro
lli i
inst
rum
en
teve
p
ër
mat
je d
he
ka
libri
m s
ipa
s n
evo
jës
Se
rvis
eri
i ja
shtë
mN
ë ç
do
2
vje
t
5
Ko
ntr
oll
vizu
al i
tu
ba
cio
nev
e,
ven
tila
ve d
he
fiti
ng
jeve
dh
e
de
tekt
imi i
rrj
ed
ha
ve t
ë
sist
em
it p
ër
ng
roh
je q
en
dro
re
Pe
rso
ne
li te
knik
Në
çd
o
6 m
ua
j
6K
on
tro
lli v
izu
al i
ele
me
nte
ve
pë
r n
gro
hje
P
ers
on
eli
tekn
ikN
ë ç
do
6
mu
aj
86
PL
AN
I VJE
TO
R I
AK
TIV
ITE
TE
VE
PË
R T
ES
TIM
DH
E K
ON
TR
OLL
PA
RA
FIL
LIM
IT T
Ë S
EZ
ON
IT T
Ë N
GR
OH
JES
SH
KO
LLA
: S
EK
RE
TAR
I:P
ER
SO
NI P
ËR
GJE
GJË
S:
PE
RIU
DH
A:
v. 2
0__
__
Nr.
Akt
ivit
eti
Zb
atu
es
Inte
rva
li
koh
or
Ma
sat
dh
e in
terv
en
ime
tD
ata
Në
nsh
krim
i
7
Sh
kark
imi i
plo
të o
se i
pje
ssh
ëm
i si
ste
mit
pë
r ko
rrig
jim
in e
rrj
eti
t të
tu
ba
cio
nev
e, e
lem
en
tet
e
ng
roh
jes
ap
o s
iste
min
në
p
ërg
jith
ësi
Pe
rso
ne
li te
knik
Sip
as
nev
ojë
s
8P
ast
rim
i i fi
ltra
ve p
ër
tub
imin
e
pa
pa
stë
rtis
ë
Pe
rso
ne
li te
knik
Sip
as
nev
ojë
s
9M
bu
shja
e s
iste
mit
pë
r n
gro
hje
d
he
rrj
eti
t m
e g
ypa
. Ko
ntr
olli
i in
sta
limit
në
të
fto
htë
Pe
rso
ne
li te
knik
Sip
as
nev
ojë
s
10
Ko
ntr
oll
i fu
nks
ion
imit
të
p
om
pa
ve
Pe
rso
ne
li te
knik
Një
he
rë
në
vit
11
Ko
ntr
olli
i fu
nks
ion
imit
të
d
rejt
ue
sit
au
tom
atik
(në
se
ekz
isto
n)
Pe
rso
ne
li te
knik
+
Se
rvis
eri
i ja
shtë
m
Një
he
rë
në
vit
12
Inst
alim
i viz
ua
l dh
e k
orr
igji
mi i
te
rmo
izo
limit
në
ka
lda
jë
Pe
rso
ne
li te
knik
Një
he
rë
në
vit
13
Inst
alim
viz
ua
l i m
bro
jtje
s a
nti
korr
ozi
ve t
ë t
ub
aci
on
eve
P
ers
on
eli
tekn
ikN
jë h
erë
n
ë v
it
87
PL
AN
I VJE
TO
R I
AK
TIV
ITE
TE
VE
PË
R T
ES
TIM
DH
E K
ON
TR
OLL
PA
RA
FIL
LIM
IT T
Ë S
EZ
ON
IT T
Ë N
GR
OH
JES
SH
KO
LLA
: S
EK
RE
TAR
I:P
ER
SO
NI P
ËR
GJE
GJË
S:
PE
RIU
DH
A:
v. 2
0__
__
Nr.
Akt
ivit
eti
Zb
atu
es
Inte
rva
li
koh
or
Ma
sat
dh
e in
terv
en
ime
tD
ata
Në
nsh
krim
i
14
Insp
ekt
imi i
en
ëve
pë
r e
ksp
an
sio
n
Se
rvis
ue
si i
au
tori
zua
rN
jë h
erë
në
5
vje
t
15
Insp
ekt
imi i
re
zerv
ua
rit
p
ër
lën
dë
n d
jeg
ëse
S
erv
isu
esi
i a
uto
rizu
ar
Një
he
rë n
ë
5 v
jet
16
Ko
ntr
oll
i ve
nti
lit t
ë
sig
uri
mit
të
ka
lda
jave
S
erv
isu
esi
i a
uto
rizu
ar
Një
he
rë
në
vit
17
Ko
ntr
olli
i si
ste
mit
pë
r zb
utj
en
e u
jit
Pe
rso
ne
li te
knik
Një
he
rë
në
vit
18
Pa
stri
mi i
pa
jisj
eve
dh
e
sallë
s së
ka
lda
jave
P
ers
on
eli
tekn
ikD
y h
erë
n
ë v
jet
19
Ko
ntr
olli
i si
ste
mit
të
n
gro
hje
s p
ër
ng
roh
je n
ë
pa
ra-
sezo
në
Pe
rso
ne
li te
knik
Një
he
rë
në
vit
88 AN
EK
SI 4
: Pla
ni i
akt
ivit
ete
ve p
ër
mir
ëm
ba
jtje
n e
ka
lda
jës
pë
r n
gro
hje
PL
AN
I I A
KT
IVIT
ET
EV
E P
ËR
MIR
ËM
BA
JTJE
N E
KA
LDA
JAV
E P
ËR
NG
RO
HJE
INS
TIT
UC
ION
I:
SE
KR
ETA
RI:
PE
RS
ON
I PË
RG
JEG
JËS
: P
ER
IUD
HA
:
v. 2
0__
__
Nr.
Akt
ivit
eti
Zb
atu
es
Inte
rva
li
koh
or
Ma
sat
dh
e in
terv
en
ime
tD
ata
Në
nsh
krim
i
1
`Të
ko
ntr
ollo
he
t n
ëse
ka
lda
ja
ësh
të n
ë g
jen
dje
të
pu
no
jë
`Të
ko
ntr
ollo
he
t m
arr
ja d
he
kt
him
i i t
em
pe
ratu
rës
së u
jit
Pe
rso
ne
li te
knik
Dit
or
2
`Të
ko
ntr
ollo
he
t p
un
a e
a
pa
rati
t p
ër
nd
ezj
e d
he
re
gu
limi
`Të
sig
uro
he
t q
ë s
jellj
a e
ajr
it
në
ap
ara
tin
pë
r n
de
zje
ësh
të i
pa
stë
r d
he
i p
ap
en
gu
ar
`P
ast
rim
i i k
ald
ajë
s d
he
ko
ntr
ollo
he
t n
ëse
ka
sh
faq
je t
ë
dë
mti
mit
ap
o k
orr
ozi
on
it
`K
on
tro
ll p
ër
fun
ksio
nim
in e
ve
nti
l sig
uri
mit
të
ka
lda
jës
`Të
nd
ërr
oh
en
se
kue
nca
t e
d
jeg
ies
Pe
rso
ne
li te
knik
Në
javë
89
PL
AN
I I A
KT
IVIT
ET
EV
E P
ËR
MIR
ËM
BA
JTJE
N E
KA
LDA
JAV
E P
ËR
NG
RO
HJE
INS
TIT
UC
ION
I:
SE
KR
ETA
RI:
PE
RS
ON
I PË
RG
JEG
JËS
: P
ER
IUD
HA
:
v. 2
0__
__
Nr.
Akt
ivit
eti
Zb
atu
es
Inte
rva
li
koh
or
Ma
sat
dh
e in
terv
en
ime
tD
ata
Në
nsh
krim
i
3
`Të
ko
ntr
ollo
he
t n
ëse
ap
ara
ti
pë
r n
de
zje
ësh
të i
shtr
ën
gu
ar
mir
ë
`Të
ko
ntr
ollo
he
n t
ub
aci
on
et
e
ga
zit
de
ri t
e a
pa
rati
pë
r n
de
zje
d
he
të
ko
ntr
ollo
he
t n
ëse
ka
n
do
një
sh
en
jë t
ë d
ëm
tua
r a
po
të
lësh
ua
r
Pe
rso
ne
li te
knik
Në
mu
aj
4 `Të
ko
ntr
ollo
he
t e
fika
site
ti i
dje
gie
s.
Se
rvis
eri
i ja
shtë
mN
ë t
re m
ua
j
5
`In
spe
ktim
i i t
ë g
jith
a k
ab
llove
d
eri
te
ka
lda
ja d
he
ap
ara
ti p
ër
dje
gie
dh
e k
on
tro
lli is
igu
risë
së
ty
re
`K
on
tro
lli i
çfa
rëd
o s
he
nje
të
m
bin
xeh
jes
`In
spe
ktim
i dh
e t
est
imi i
ve
nti
lit s
igu
rim
it t
ë k
ald
ajë
s
Se
rvis
eri
i ja
shtë
mN
ë g
jash
të
mu
aj
6
`In
spe
ktim
i, p
ast
rim
i dh
e
serv
isim
i i k
ald
ajë
s d
he
ap
ara
ti
pë
r n
de
zje
në
pa
jtim
me
in
stru
kcio
ne
t e
pro
dh
ue
sit
Se
rvis
eri
i ja
shtë
mN
ë v
jet
90 AN
EK
SI 5
: Pla
n m
ujo
r i a
ktiv
ite
teve
pë
r e
ksp
loat
imin
dh
e m
irë
mb
ajt
jen
e s
iste
mev
e p
ër
ng
roh
je
PL
AN
I MU
JOR
I A
KT
IVIT
ET
EV
E P
ËR
EK
SP
LOA
TIM
DH
E M
IRË
MB
AJT
JE T
Ë S
IST
EM
IT P
ËR
NG
RO
HJE
SH
KO
LLA
:S
EK
RE
TAR
:O
PE
RA
TO
R:
PE
RIU
DH
Ë:
MU
AJ:
VIT
:
1A
ktiv
ite
te d
ito
re1
23
45
67
89
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
Ko
me
nte
:
1.1
Tem
pe
ratu
ra e
jash
tme
në
orë
n 7
.00
1.2
Tem
pe
ratu
ra e
bre
nd
shm
e n
ë o
rën
7.0
0
1.3
Ko
ntr
olli
m i
sasi
së s
ë g
azi
t n
ë d
itë
1.4
Ko
ntr
olli
m i
pre
sio
nit
në
inst
ala
cio
nin
1.5
Ko
ntr
olli
m i
po
zita
ve t
ë v
alv
ula
ve
1.6
Nis
je e
po
mp
ave
qa
rku
llue
se
1.7
Nis
je e
riq
ark
ulli
mit
të
sh
kurt
ër
1.8
Ko
ntr
olli
m d
he
nd
ezj
e e
ka
lda
jës
dh
e t
ë
dje
gë
sit
1.9
Ko
ntr
olli
m i
tem
pe
ratu
rës
së t
ub
it s
hty
pë
s
1.1
0K
on
tro
llim
i te
mp
era
turë
s së
tu
bit
kth
yes
1.1
1K
on
tro
llim
i te
mp
era
turë
s së
jash
tme
në
orë
n
12
.00
1.1
2K
on
tro
llim
i te
mp
era
turë
s së
bre
nd
shm
e n
ë
orë
n 1
2.0
0
1.1
3K
on
tro
llim
i o
bje
ktev
e n
gro
hë
se
1.1
4M
on
ito
rim
dh
e p
ërs
hta
tje
e s
iste
mit
g
jatë
dit
ës
1.1
5F
ikje
ose
hib
ern
im i
sist
em
it n
ë f
un
d t
ë d
itë
s
91
PL
AN
I MU
JOR
I A
KT
IVIT
ET
EV
E P
ËR
EK
SP
LOA
TIM
DH
E M
IRË
MB
AJT
JE T
Ë S
IST
EM
IT P
ËR
NG
RO
HJE
SH
KO
LLA
:S
EK
RE
TAR
:O
PE
RA
TO
R:
PE
RIU
DH
Ë:
MU
AJ:
VIT
:
2A
ktiv
ite
te ja
vore
12
34
56
78
91
01
11
21
31
41
51
61
71
81
92
02
12
22
32
42
52
62
72
82
93
03
1К
ом
ен
тар
и:
2.1
Ko
ntr
olli
m i
sasi
së s
ë r
eze
rvë
s së
ga
zit
2.2
Lësh
im i
ajr
it n
ga
inst
ala
cio
ni
2.3
Ko
ntr
olli
m p
am
or
i in
sta
laci
on
it p
ër
de
rdh
je t
ë
mu
nd
shm
e
2.4
Ko
ntr
olli
m i
pre
sio
nit
në
inst
ala
cio
nin
dh
e
furn
izim
me
ujë
sip
as
nev
ojë
s
2.5
Ko
ntr
olli
m i
dje
gësi
t d
he
rre
gu
llaci
on
të
hyr
jes
së a
jrit
2.6
Ko
ntr
olli
m i
valv
ula
ve s
igu
rue
se
3A
ktiv
ite
te m
ujo
re1
23
45
67
89
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
Ko
me
nte
:
3.1
Ko
ntr
olli
m i
po
mp
ave
(fu
ksio
nim
, mje
t p
ër
gra
sati
m, g
ua
rnic
ion
e)
3.2
Ko
ntr
olli
m i
bar
asp
esh
imit
të
inst
alac
ion
it,
nës
e ka
nev
ojë
3.3
Pa
stri
m i
jash
tëm
i p
aji
sje
s së
ma
kin
eri
së d
he
të
ka
ldat
ore
s
3.4
Ko
ntr
olli
m i
krip
ës
në
alt
ern
ato
rin
jon
ik
fill
im i
mu
aji
tfu
nd
i m
ua
jit
tota
lish
tn
j.m
.
Sh
pe
nzi
me
t m
ujo
re p
ër
ga
zL
Sh
pe
nzi
me
t m
ujo
re p
ër
en
erg
ji e
lekt
rike
kWh
VË
RE
JTJE
1.
Op
era
tori
/pe
rso
ni t
ekn
ik i
pë
rgje
gju
r p
ër
sist
em
in p
ër
ng
roh
je d
uh
et
ta p
lotë
sojë
fo
rmu
lari
n p
ër
çdo
dit
ë p
un
e
2.
Fo
rmu
lari
i p
lotë
sua
r d
uh
et
t'i d
orë
zoh
et
pe
rso
nit
pë
rgje
gjë
s (s
ekr
eta
rit)
3
. N
ë r
ast
fa
lime
nti
mi o
se m
osf
un
ksio
nim
i të
pa
jisj
es,
më
një
he
rë la
jmë
roje
ni p
ers
on
in p
ërg
jeg
jës
(se
kre
tari
n)
4.
Të g
jith
a a
ktiv
ite
tet
të z
bat
oh
en
në
pë
rpu
thje
me
do
kum
en
taci
on
in p
ër
eks
plo
atim
dh
e p
ërd
ori
m d
he
no
rmat
te
knik
e