unidad_10_latin
DESCRIPTION
conjugacionesTRANSCRIPT
-
UNIDAD 10 LATN 1 BACH
1
EL VERBO SUM Y SUS COMPUESTOS
El verbo sum, esse, fui es irregular y defectivo. Es copulativo y significa ser, estar. Como uso no copulativo toma el significado de haber, existir. Se puede construir con Genitivo, en cuyo caso se traduce como ser propio de, y con Dativo Posesivo traducindose como tener. Nunca lleva O.D.
INDICAT SUBJUN IMPERATINFINITIVO PARTICIPIO
TEM
A D
E PR
ESEN
TE
sum sim es sis es esse est sit Presente sumus simus
estis sitis este sunt sint
eram essem
eras esses
Pretrito erat esset imperfecto eramus essemus eratis essetis erant essent
ero
eris esto Futurum,a,um Futurus,a,um Futuro erit esto esse imperfecto erimus Futuros,as,a eritis estote esse erunt sunto
TEM
A D
E PE
RFE
CTO
fui fuerim fuisti fueris fuisse Pretrito fuit fuerit
perfecto fuimus fuerimus fuistis fueritis fuerunt fuerint
fueram fuissem Pretrito fueras fuisses Plusc. fuerat fuisset
fueramus fuissemus fueratis fuissetis
fuerant fuissent
fuero fueris Futuro fuerit
perfecto fuerimus fueritis fuerint
En latn los verbos se utilizan muy frecuentemente en composicin (en castellano tambin sucede esto, pero en menor medida). El prefijo que se usa para hacer un compuesto es una preposicin, que matiza y precisa el significado del verbo original. La composicin la podemos encontrar en cualquier verbo.
-
UNIDAD 10 LATN 1 BACH
2
El verbo sum tambin admite la composicin, si bien hay que hacer varias observaciones:
a. Ningn compuesto de sum es copulativo b. Todos los compuestos de sum son intransitivos (se construyen con Dativo o Ablativo), salvo
possum que es transitivo y se construye con infinitivo OD. c. En cuanto a la conjugacin, los compuestos de sum no presentan alteraciones respecto al
verbo simple: llevan un preverbio que no altera la forma de sum, salvo en dos ocasiones: i. Possum, posse, potui (poder)
Prefijo pos + consonante (pos-sum...) Prefijo pot + vocal (pot-era...)
ii. Prosum, prodesse, profui (ser til, aprovechar) Prefijo pro + consonante (pro-sum; pro-sumus; pro-fui; pro-fueram...) Prefijo prod + vocal (prod-es, prod-est; prod-eram; prodero; prod-essem...)
COMPUESTOS DE SUM ab-sum, abesse, afui (estar ausente, distar) Tiene participio de presente (absens,ntis) ad-sum, adesse, adfui (o affui) (estar presente, ayudar) de-sum (dees), deesse, defui (faltar) in-sum, inesse (infui) (estar en) inter-sum, interesse, interfu i (intervenir) ob-sum, obesse, obfui (u offui) (daar) possu, posse, potui (poder) prae-sum, praeesse, praefui (mandar, estar al frente) Tiene partiipio de presente (praesens, ntis) pro-sum, prodesse, profui (ser til, aprovechar) sub-sum, subesse (sin tema de perfecto) (estar debajo) super-sum, superesse, superfui (quedar, sobrar)
Verbo Possum, posse, potui (poder)
indicat subjunt infinit participio indicat subjunt infinitivo
TEM
A D
E PR
ESEN
TE
Pres
ente
possum possim
TEN
A D
E PE
RFE
CTO
Pret
rito
pe
rf.
potui potuerim potes possis posse potens,ntis potuisti potueris potuisse potest possit potuit potuerit possumus ... potuimus ... potestis potuistis possunt potuerunt
Pto
. Im
p. poteram possem
Plu
sc.
potueram poteras posses potueras poterat...
posset... ...
Futu
ro
potero
Fut.
per
potuero poteris potueris poterit...
...
-
UNIDAD 10 LATN 1 BACH
3
OTROS VERBOS IRREGULARES (se incluyen aqu por su frecuencia de uso, especialmente volo y fero; este ltimo se usa mucho en composicin)
** todos los verbos latinos son regulares en el tema de perfecto
VOLO, VELLE, VOLUI: querer NOL , NOLLE, NOLUI: no querer
MALO, MALLE, MALUI: preferir, querer ms
INDICATIVO SUBJUNTIVO IMPERAT
Pres
ente
volo nolo malo velim nolim malim
vis non vis mavis velis nolis malis noli vult non vult mavult velit nolit malit volumus nolumus malumus velimus nolimus malimus vultis non vultis mavultis velitis nolitis malitis nolite
volunt nolunt malunt velint nolint malint
Pto
. Im
pf. volebam nolebam malebam vellem nollem mallem
volebas nolebas malebas velles nolles malles volebat ... nolebat ... malebat ... vellet ... nollet ... mallet ...
Fut i
mpf.
volam nolam malam nolito
voles nolles males nolitote volet nolet malet nolunto
FERO, FERRE, TULI, LATUM: llevar, producir, decir *
Presente
ACTIVA PASIVA
INDIC. SUBJUN. IMPERAT INDIC. SUBJUN.
fero feram feror ferar
fers feras fer ferris,-re feraris,-re fert etc. fertur etc. ferimus ferimur fertis ferte ferimini
ferunt feruntur
Pto. Imp. ferebam ferrem ferebar ferrer
ferebas ... ferres ferebaris, -re ferreris, -re
Fut. Imperf feram ferto (2 sg) ferar feres fertote (2 pl) fereris, -re etc. ferunto (3 pl) etc.
-
UNIDAD 10 LATN 1 BACH
4
EJERCICIOS Frases 279-292 -malo divitibus imperare
-secures1 signa erant quae ante consules ferebantur (se llevaban)
-facilius est laudare quam ferre paupertatem
-quid (qu) est sapientia? Semper idem (lo mismo) velle atque idem nolle
-Socrates e carcera aufugere (escapar) noluit, nam legibus suae patriae parere malebat
-si vis pacem, para bellum
-mavis servire quam pugnare, servus es
VALORES DE UT, NE2
Se trata de nexos subordinantes muy frecuentes en latn. Aunque ut se puede usar con indicativo, lo normal es que se emplee en subjuntivo.
UT NE
Adverbio: como Adverbio: no
Nexo: + Indicativo temporal (cuando) comparativo (como)
+ Subjuntivo* completivo (que) final (para que) consecutivo** (que) concesivo (aunque)
Nexo:
+Subjuntivo completivo (que no) final (para que no)
* El orden de estos valores est hecho por frecuencia de uso. El uso en subjuntivo es el ms habitual **En la oracin principal aparece obligatoriamente sic, ita (adv), talis, e; tantus,a,um
El uso en oracin subordina sustantiva de ut/ne lo encontramos generalmente con los siguientes verbos:
-los que significan procurar, tratar de, esforzarse... cura ut vales (procura cuidarte = que te cuides)
-los que significan pedir, suplicar, querer... oro ne demittas animum (pido que no te desalientes = que no pierdas el nimo)
-los que significan exhortar, persuadir, aconsejar...
1 Securis,is (f): hacha ritual, secur 2 Tanto ut como ne pueden funcionar como adverbios, pero este uso es mucho menos frecuente que el de nexo.
-
UNIDAD 10 LATN 1 BACH
5
Cuando el verbo principal es de temor (timeo, metuo, vereor...), los significadosde los nexos se invierten: ut = que no; ne = que: vereor ne molestus sim vobis (temo que os sea molesto = sea molesto para vosostros); timebam ne evenirent ea (tema que estas cosas sucedieran).
-Rogo te ut, domi amicos nostros visites et illis maximas gratias agas.
-Omnibus rebus cura ut, omnibus amicis prosis et publicam perderent.
-Romani instabant orabantque, ne Horatius fugeret.
-Da operam, ut homines meam commendationem homines intellegant.
-Themistocles, providi animi vir, Atheniensibus persusasit, ne classem centum navium compararent.
-In bello Troiano Graeci ita improbi fuerant, ut dei illos crudeliter punierint.
-Caesar ad Ariovistum legatos misit et ab illo postulavit, ut colloquio locum eligeret
-Milites Romani Hannibali duci persuadent, ne contra rem publicam bellum gerat
-In illa pugna miltitudo hostium tanta erat, ut Romani illos numerare non possent
-Romani ad Hannibalem in Hispaniam legatos miserunt ,ut Saguntinis pacem obtineant
Duelo entre Horacios y Curiacios (tres hermanos Horacios luchan contra tres hermanos Curiacios)
Cum Tullus Hostilius regnaret, narratur (se cuenta) trigeminos fratres cum trigeminis fratribus
pugnavisse. Fratres Horatii ex origine Romana, fratres vero Curiatii ex Albana erat. Priusquam dimicarent,
Romani et Albani duces statruerunt, ut, unde victoria esset, ibi imperium bona cum pace esset. Itaque trigemini
arma capiunt et in medium inter duas acies procedunt. Duo exercitus consederant utrimque. Duces ab suis, ut
vincant, et dant signum.
Cum arma increpuerunt gladiique fulserunt, multitudo anxia fuit. In primo certamine Curiatii duos
Horatios occidunt, sed tres Curiatii sunt vulnerati. Solus unus ex Horatiis manebat incolumis. Tum Horatius fugit;
-
UNIDAD 10 LATN 1 BACH
6
intelligit enim se contra tres Curiatios pugnare non posse. Iuventus Albana magno cum gaudio exultat, Romana
vero tacet. Romani instabant orabantque ne Horatius fugeret. Horatius autem inter duas acies currit; at Horatius
fugam simulat; vult per campum tres Curiatios vulneratos spargere.
Tum Horatius videt unum ex Curiatiis non procul ab se abesse. In illum magno impetu reddit. Exercitus
Albanus inclamat ac petit ut fratri auxilium portent. Sed duo Curiatii difficulter et separatim currunt. Sic Horatius
unum, deinde secundum Curiatium occidit. Iam singuli supererant: alter corpus intactum et animum ferocem
habebat; alter corpus vulnere fessum, fessum cursu trahebat. Tum Romanus Albanum conficit. Romani ovantes
Horatium superbum victoria excipiunt et domum deducunt. Sola Camila in tanto gaudio tristis erat, nam unum ex
Curiatiis valde amabat. Camila, Horatii soror, fratrem increpat. Horatius autem victoria ferox suam sororem
occidit.
Acies,ei: ejcrcito, lnea de combate Albanus,a,um: albano, de Alba Alter... alter: uno... otro (son nominativos) Anxius,a,um: ansioso, inquieto Arma,orum: armas At: nx: pero Autem: nx: sin embargo Camila,ae: Camila (nombre propio) Capio,ere,cepi,captum: tomar, coger Certamen,inis (n): combate, enfrentamiento Conficio,ere,feci,fectum: matar Consido,ere,sedi,sessum: acampar Curiatii,orum: los Curiacios Curro,ere,cucurri,cursum: correr Cursus,us: carrera Deduco,ere,deduxi,deductum: llevar Deinde:adv: luego, despus Dimico,are,avi,atum: luchar, combatir Duas: dos Enim: pues Excipio,ere,cepi,ceptum: tomar, recibir
Exulto,are,avi,atum: saltar Fessus,a,um: fatigado, cansado Fugio: huir Fulgeo,ere,fulsi,fulsum: brillar Gaudium,i: alegra Horatii.orum: los Horacios Ibi: adv: ah Imperium,i: poder, gobierno Impetus,us: fuerza In illum: contra l Inclamo,are,avi,atum: gritar Increpo,are,avi,atum: reprochar, censurar Increpo,ere,pui,pitum: resonar Insto,are,titi,-: exigir Itaque: nx: as pues Iuventus,utis: juventud Medius,a,um: medio, mitad Multitudo,inis: multitud Occido,ere,cido,cissum: matar Origo,inis (f): origen, estirpe Oro,are,avi,atum: pedir, rogar
Ovans,ntis: alegre Porto,are,avi,atum: llevar Priusquam: nx: antes de que, antes que Procul: adv: lejos Pugno,are,avi,atum: luchar, combatir Reddo,ere,didi,ditum: volver Regno,ara,avi,atum: reinar, gobernar Romanus,a,um: romano, de Roma Se: acus o abl: l Separatim: adv: separadamente Sic: adv: as, de este modo Signum,i: seal Singuli,ae,a: uno a uno Solus,a,um: solo (nico) Soror,oris: hermana Spargo,ere,arsi,arsum: dispersar Statuo,ere,tui,tutum: decidir Superbus,a,um: sobrebio Suus,a,um: suyo, su Taceo,ere,tacui,tacitum: callar Traho,ere,traxi,tractum: arrastrar
Trigemini,orum: tres triple Tullus Hostilius (rey romano) Tum: adv: entones Unde: adv: de dnde
Utrimque:adv: de uno y otro lado Valde: adv: en vano Vero: nx: pero Vinco,ere,vici,victum: vencer, ganar
Vulneratus,a,um: herido Vulnus,eris (n): herida