UNIVERSITETI I GJAKOVЁS “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I EDUKIMIT

Dega: Program Fillor

PUNIM DIPLOME

TEMA: “NDIKIMI I MOTIVEVE DHE EMOCIONEVE NË TËNXËNË”

Udhёheqёsi shkencor: Kandidatja:Prof.Ass.Dr.Behxhet Gaxhiqi Arlinda Idrizi

Gjakovë, 2017

2

PËRMBAJTJA

MIRËNJOHJE ................................................................................................................................ 3

ABSTRAKT…... ............................................................................................................................ 4

HYRJE…... ..................................................................................................................................... 5

1. MOTIVET................................................................................................................................... 7

1.1. Klasifikimi i motiveve ......................................................................................................... 8

1.2. Pesë vështrime të përgjithshme mbi motivet ..................................................................... 11

1.3. Llojet e motiveve ............................................................................................................... 13

2. EMOCIONET........................................................................................................................... 14

2.1. Teoritë mbi emocionet ................................................................................................... 15

2.2. Llojet e emocioneve ....................................................................................................... 16

2.3. Llojet e ndryshimeve trupore me rastin e emocioneve .................................................. 16

2.4. Ndjenjat .......................................................................................................................... 18

2.5. Llojet e veçanta të ndjenjave.......................................................................................... 19

3. MOTIVIMI DHE MËSIMDHËNIA......................................................................................... 22

3.1. Faktorët e motivimit të nxënësve në mësim................................................................... 22

3.2. Sisteme teorike motivuese.............................................................................................. 24

3.3. Të nxënit si proces aktiv................................................................................................. 26

3.4. Strategjitë për nxitjen e motivimit.................................................................................. 26

3.5. Demotivimi i nxënësve për mësim................................................................................. 29

4. BAZA EMOCIONALE E TË NXËNIT ................................................................................... 31

4.1. Kureshtja dhe interesat e nxënësve në klasë ...................................................................... 32

4.2. Ankthi në klasë .................................................................................................................. 33

4.3. Përballimi i ankthit............................................................................................................. 33

REZYME ...................................................................................................................................... 35

LITERATURA ............................................................................................................................. 36

3

MIRËNJOHJE

Përfundimi i studimeve të mia në nivelin Bachelor po përfundon këtu, por falenderimi im

për ҫdo person që kontribuoi në studimet e mia nuk do të ketë fund asnjëherë.

Respektin dhe mirënjohjen më të sinqertë, ia dedikoj një njeriu me virtyte shumë të larta,

një model se si duhet të jetë një mësimdhënës, një profesor i cili më mësoi se për t’i

poseduar gjërat që ne kemi në mendje duhet të punojmë shumë për to. Është profesori

dhe njëherazi udhëheqësi im shkencor Prof. Ass. Dr Behxhet Gaxhiqi të cilin e falenderoj

për ndihmen e ofruar, mbështetjen akademike dhe konsulecën e nevojshme gjatë

përgatitjes së këtij punimi. Të jam mirënjohëse ҫdoherë i nderuar.

Gjatë këtyre katër viteve të studimeve pata gjithashtu rastin të jem studente e shumë

profesorëve të devotshëm të cilët bënin përpjekje të na mësonin çdo gjë për sa i përket

fushës së mësimdhënies. Jam falenderuse ndaj tyre për ҫdo kritikë apo lëvdatë.

Falenderimi im nuk do të kishte aspak kuptim po qe se miket e mia nuk do të ishin pjesë e

tij. Faleminderit për çdo çast që ju më dhuruat përgjatë këtyre viteve.

Dhe falenderimi im të cilin do ju them çdo ditë të çdo viti është për ju e dashur familja

ime. Mbёshtetja dhe besimi qё ju mё dhuruat mua mё sollёn kёtu, te dita kur unё do

shpёrblehem me titullin “Mёsuese”.

Faleminderit ҫdoherё pёr çdo gjё!

.

4

ABSTRAKT

Qёllimi dhe tematika kryesore e kёtij punimi ёshtё tё analizojё dhe tё paraqesё ҫdo detajqё ka tё bёjё me arsyet se pse nxёnёsit ndryshojnё sjelljet gjatё shkollimit tё tyre.

Trajtimi i gjёrave mё tё rёndёsishme qё pёrjetojnё nxёnёsit gjatё viteve tё shkollimit katё bёjё me atё se ҫfarё mbёshtetje ai posedon nga mёsimdhёnёsi, familja dhe shoqёria.

Tё ashtuquajturat Motive dhe Emocione janё ato qё nxisin dhe analizojnё ҫdo mendimapo ide tё ҫdo personi.

Duke filluar nga sqarimi i kёtyre dy termeve e pёr tё vazhduar mё tej tek analizimi dheshtjellimi i secilës nёndarje tё saj ne bёhemi pjesё e shumё aktiviteteve tё cilat nandodhin çdo ditё e pёr tё cilat nuk dimё se prej nga e kanё prejardhjen.

Ёshtё detyra e ҫdo mёsimdhёnёsi qё tё dijё dallimet individuale qё ka ҫdo nxёnёs dhe tёpunoj me ta dhe pёr ta.

Mё pas trajtojmё mёnyrën se si nxёnёsit pёrballojnё situatat mё tё vёshtira dhe cilёt janёshkaktarёt e tyre.

Puna e ҫdo mёsimdhёnёsi ёshtё qё tё arrijë tё motivoj nxёnёsit nё ҫdo kohё dhe t’i ftoj tёgjithё qё tё jenё pjesё e aktiviteteve tё tij.

Fjalёt kyҫe : motivim, sjellje, nxёnёs, emocione, shkollё etj.

5

HYRJE

Dёshira pёr tё mёsuar brezat e rinj ka anёt pozitive dhe negative tё saj. Mёsimdhёnёsi

duhet tё jetё i pёrgatitur pёr t’u pёrballur me ҫdo sfidё qё i vie nё procesin mёsimor.

Ajo ҫka e dallon ҫdo nxёnёs apo fёmijё nga njёri-tjetri ёshtё sjellja qё posedojnё. Duke

filluar nga ky ndryshim i tyre e pёr tё vazhduar mё pas llojet e nevojave tё cilat secili prej

tyre i ka tё ndryshme, si ajo e shoqёrizimit me tё tjerёt e pёr tё vazhduar me sqarimin dhe

interpretimin e secilës prej saj ne e perfundojmё pjesёn e parё tё termit Motivim pёr tё

vazhduar me njё term tjetёr.

Ndryshimi i tё gjithё pjesёve tё fytyrës dhe trupit, gjestet qё nxёnёsit dhe ҫdo njeri i

pёrdor njihen me emrin Emocione. Se prej nga rrjedh emri i emocioneve, se cilat janё

llojet e tyre, si ndryshon trupi ynё me rastin e tyre, a ndryshojnё ato tek gjinitё tё gjitha

kёto do shtjellohen nё kapitullin e dytё dhe i cili pёrfshin tё gjitha ato gjёra dhe ndjenja

qё ne pёrjetojmё prej ardhjes sonё nё botё.

Pjesa e tretё pёrfshinё mёsimnxёnien e nxёnёsve gjatё procesit mёsimor. Disa fёmijё

kanё lindur pёr tё qenё mё tё aftё nё lёndёt mёsimore e disa tё tjerё nё fusha tё ndryshme

kulturore por tё gjithё ata i bashkon titulli i tyre Nxёnёs.

Si mёsimdhёnёsi i motivon nxёnёsit pёr mёsim, cilat janё lavdёrimet apo shpёrblimet qё

ai ju thotё, cilat janё ndёshkimet apo qortimet nё rastin e mos tё qenurit tё vёmendёshёm

nё procesin mёsimor, si reagojnё nxёnёsit nё kёto raste dhe pse ndodh qё ata tё mos

pёrqendrohen nё klasё gjatё orёs mёsimore janё kёto tё gjitha pytje pёr tё cilat do merren

pёrgjigjet gjatё sqarimit mё tё hollёsishёm tё kёsaj pjese. Mё pastaj disa nxёnёs shpesh

ndihen tё pamotivuar pёr tё shkuar nё shkollё dhe dёshira e tyre e vetme ёshtё qё tё

argёtohen me shoqёrinё e tyre. Pёr ndryshim nga kёta nxёnёs kemi edhe tё tjerё tё cilёt

vetёmotivohen.

Tё gjitha kёto gjёra janё tё shoqёruara edhe me ndonjё shembull apo fotografi se si kёta

nxёnёs veprojnё nё shumё forma brenda njё kohe tё shkurtёr. Ky ёshtё njё problem pёr tё

cilin duhet tё kemi pёrgjigje tё plotёsuar, pёrgjigje tё cilën duhet ta shohim dhe ta

kuptojmё mё afёr duke bashkёpunuar me nxёnёs.

6

Krahas motivimit tё nxёnёsve nё klasё duhet tё sqarojmё gjithashtu tё gjitha situatat

stresuese tё cilat nxёnёsit i kanё gjatё kohёs sё qëndrimit tё tyre nё shkollё, duhet tё

kuptojmё arsyet se prej nga vinё kёto shqetёsime dhe si munden nxёnёsit t’i pёrballojnё

kёto shqetёsime qё ata i kanё.

Kureshtja e nxёnёsve - fёmijёve ёshtё e madhe por sa ata e pёrdorin nё pytjet e tyre qё u

parashtrojnё mёsimdhёnёsve apo a ju parashtrojnё ata tipe tё pytjeve qё do tё zbulojnё

kureshtjen e tyre?

Tё gjitha kёto gjёra do tё kuptohen nё faqet nё vazhdim dhe nё kёtё temё pёr tё cilёn

nxёnёsit janё shembulli kryesor i tё gjitha fjalёve.

Kёshtu qё dhёnia e mё shumё informacioneve pёr kёtё temё do tё ishte shumё.

Motivet dhe emcionet janё tё ndёrlidhuara aq shumё saqё ndonjёherё kёto dy terme

mund edhe tё tingёllojnё si tё njejta.

7

1. MOTIVET

Për realizimin e qëllimeve të veta njeriu duhet t’i përshtatë të gjitha forcat trupore,

mendore, emocionale dhe shpirtërore.

Forca e brendshme e cila i vë në lëvizje të gjitha këto aktivitete dhe arsyeja që e shtyen

organizmin drejt realizimit të qëllimeve të njeriut në jetë e quajmë motiv.

Arsyeja kryesore se pse njerëzit ndryshojnë veprimet, sjelljet dhe qëllimet janë pikërisht

motivet.

“Motivet nxisin dhe drejtojnë sjelljen e individit për arritjen e disa qëllimeve. Ndërkaq

faktorët që e nxisin motivin, vet procesi i krijimit të motivit dhe paraqitja e shkaqeve të

veprimit për të realizuar qëllimet apo nevojat dhe interesat e pamohueshme të tij quhet

motivim.

Fjala motiv rrjedh nga fjala latine motus që do të thotë lëvizje, ndërsa motivum do të

thotë diçka që e vë në lëvizje.”1

Krahas motivit dhe motivimit qëndron edhe një nocion tjetër i cili është motivacioni.

Motivacioni është një term i përgjithshëm që përfshinë faktorët dhe rrethanat që e shtyjnë

personin t’ia fillojë një veprimi dhe të vazhdojë atë fuqishëm dhe me qëndrueshmëri. Në

të folurit e përditshëm, me motivacion nënkuptojmë “pse-të”, respektivisht shkaqet e

sjelljes.

Rëndësia e motivacionit qëndron në sjelljen e njeriut, sepse pikërisht nga motivacioni

varet se në ç’drejtim do të orientohet kjo sjellje.

Kur flasim për motivin atëherë ai është një mendim ose ndjenjë që vepron si epsh

dominues dhe e nxit individin që të ndjekë një aktivitet më shumë se një tjetër. Ndërsa

kur flasim për motivacionin themi se është i pranishëm, është evident kur vëmendja dhe

një energji e rritur përshtaten dhe drejtohen nga kënaqja e nevojave të ndryshme.

Motivacioni përcakton intensitetin dhe qëndrueshmërisë e sjelljes sonë.

1 Terry F. Pettijohn : Psikologjia, Tiranë, 1996, fq, 316.

8

“Intensiteti ka të bëjë me faktin sesa e fortë është sjellja. P.sh. ju mund të jeni pak i uritur

dhe nëse ushqimi është gati, ju do të hanit, por nëse nuk kemi ushqim aty afër, ju ndoshta

do të kryenit një sjellje tjetër. Nga ana tjetër, nëse jeni tmerrësisht i uritur, ajo që ka

mundësi të ndodhë është që ju të angazhoheni në kërkim të ushqimit duke bërë çmos për

të realizuar qëllimin.

Shkalla e motivacionit që ne kemi do të ndikojë mbi qëndrueshmërinë. Disa herë ne do të

kembëngulim për një kohë të gjatë për arritjen e qëllimit, ndërsa herë të tjera do të heqim

dorë (nuk do të jemi të qëndrueshëm) pas një përpjekje të shkurtër.”2

1.1 Klasifikimi i motiveve

Kur flasim për klasifikimin e motiveve atëherë themi se ekzistojnë shumë mendime të

ndryshme për ndarjen e tyre, por klasifikimi më i shpeshtë si dhe më i njohuri është ai

sipas të cilit motivet ndahen në :

-Motive biologjike

-Motive social - psikologjike

Motivet Biologjike - të gjithë mbështetjen kryesore këto motive e kanë te mungesa ose

teprica e ndonjë materie me ç’rast në organizëm shkaktohet çrregullim apo prishje e

drejtpeshimit.

Prishja e këtij drejtpeshimi bën që organizmi të aktivizohet për ta rivendosur përsëri atë.

Motivet biologjike të cilat janë të domosdoshme për mbijetesën e individit apo specieve

janë:

-Motivi i urisë dhe i etjes

- Motivi amnor

- Motivi seksual3

2 Neki Juniku,Kaptina nga Psikologjia, Prishtinë, 2015, fq, 154.3 Terry F. Pettijohn, Psikologjia, Tiranë, fq, 329 .

9

Motivi i urisë dhe i etjes – këto motive janë të njohura si motivet primare. Ato janë të

lindura dhe jo të fituara. Njeriu nuk mëson të jetë i uritur apo i etur por plotësimi i këtyre

motiveve kushtëzon ekzistencën e tij.

Kur flasim për urinë atëherë duhet t’i veçojmë dy zona të veçanta të hipotalamusit.

Hipotalamuesi anësor (HA) duket se ativizohet në fillimin e të ngrënit, ndërsa

hipotalamuesi vendromedial (HVM) ndalon të ngrënit. Ndërkaq etja është gjithashtu

motiv tejet i rëndësishem sepse ka lidhje me një larmi organesh dhe procesesh trupore

përfshirë trurin, veshkat dhe gojën.4

Motivi amnor – tek ky motiv paraqitet dëshirat për të pasur fëmijë dhe gatishmërinë e

nënës për t’u kujdesur për fëmijën e lindur. Këtu përfshihen dy motive : motivi paramnor

dhe pasamnor.

Motivi paramnor mendohet të jetë edhe i lindur por edhe i fituar ndërsa motivi pasamnor

është motiv i lindur.

Motivi seksual – është shkak i shumë sjelljeve dhe veprimeve të individit edhe pse nuk

mund të vërehet. Baza fiziologjike e tij qëndron në tajiten e horomoneve të gjëndrave

seksuale dhe hipofizës. Plotësimi i motivit seksual është nën ndikimin e fuqishëm të

faktorëve socialë.

Motivet social - psikologjike - njerëzit kanë nevojë për lidhje, të jenë me njerëz të tjerë.

Formimi dhe mbajtja e lidhjeve shoqërore siguron mbijetesën dhe riprodhimin.

Tek ky lloj i motivit kemi të bëjmë me kontaktin e vazhdueshëm dhe të domosdoshëm

me personat e tjerë. Ka rëndësi të veçantë për të kuptuar më mirë sjelljen e njerëzve. Këto

motive kanë lindur si rezultat i jetës në shoqëri, si rezultat i kontaktit shoqëror të

njerëzve.

4 Neki Juniku, Kaptina psikologjike, Prishtinë, 2015, fq, 157.

10

Në këtë grup përmenden :

Motivi për shoqëri

Motivi i vetafirmimit

Motivi luftarak

Motivi i sigurisë5

Motivi për shoqëri është prirja e individit që të jetë së bashku me të tjerët, të

bashkëpunojë më të tjerët dhe t’i shmanget vetmisë.

Njerëzit shumë më lehtë i përballojnë vështirësitë dhe tragjeditë e ndryshme me praninë e

të tjerëve. Mendohet se ky motiv është i lindur, i trashëguar por disa autorë të tjerë

mendojnë se origjinën e këtij motivi e gjejnë në paaftësinë e fëmijës që të jetojë vetëm,

në domosdoshmërinë që ai të ketë ndihmën e të rriturve.

Kështu, shumë herët formohet nevoja për t’u mbështetur në të tjerët, për kontakt me të

tjerët. Të afërt dhe të lidhur me motivin për shoqëri është edhe motivi i lidhjes afektive,

nevoja për t’u lidhur emocionalisht me të tjerët, nevoja që të duam dikë dhe kjo dashuri të

na kthehet.

Motivi i vetafirmimit – dëshira parësore e individit që të dallohet me dukjen e vet, me

diturinë dhe mençurinë e tij ose me diçka tjetër. Fjala është për vlerë personale dhe kjo

është ndoshta dëshira më e fuqishme psikologjike e individit.

Motivi luftarak – agresiviteti është padyshim rezultat i shkaqeve të shumta. Është

tendencë e vazhdueshme për sulm fizik apo verbal ndaj të tjerëve.

Faktori vendimtar që ka ndikim më të rëndësishëm në agresivitetin e fëmijëve është

qëndrimi ndaj disiplinës dhe sjellja në familje.

Fëmijët që janë rritur në modele prindërish agresive, zakonisht janë të prirë të shfaqin

sjellje agresive si një formë të reagimit të tyre kundërshtues.

5 Neki Juniku, Kaptina psikologjike, Prishtinë, 2015, fq. 158

11

1.2 Pesё vёshtrime tё pёrgjithshme mbi motivet

Motivimi është subjekt i gjerë e i ndërlikuar që përfshin shumë teori. Disa teori janë

zhvilluar përmes punës me kafshë në laboratorë. Të tjerët janë mbështetur në kërkime me

njerëz në situata ku janë përdorur lojëra ndërsa disa të tjerë kanë lindur nga puna e bërë

në psikologjinë klinike ose industriale.6

Bihevioriste Humaniste Konjitive Socialkonjit

ive

Socialkulturo

re

Burimi i motivit i jashtëm i brendshëm i brendshëm i brendshëm

dhe i jashtëm

i brendshëm

Ndikimet e

rëndësishme

Përforcuesit,

shpërblimet,

nxitjet dhe

ndëshkimet

Nevoja për

vetërespekt,

vetërealizim

dhe

vetëvendosje

Besimet,

atribuimet për

suksesin dhe

pritshmëritë

Qëllimet,

pritshmëritë

dhe synimet

Pjesëmarrja

aktive në

bashkësitë

mësimore

Teoricientët

kryesorë

Skineri Maslou,

Deci

Vaineri,

Grahami

Loke

Bandura

Lave

Vengeri

Pikëpamja biheivioriste për motivimin- sipas kësaj pikëpamje jemi të motivuar të sillemi

për të përfituar përforcuesit e parë dhe të dytë dhe të shmangim ndëshkimin.

Pikëpamjet humanistike në motivim – theksojnë motivimin e brendshëm që do të thotë,

lirinë individuale, zgjedhjen dhe përpjekjen për rritjen vetjake. Pikëpamjet konjitive dhe

socialkonjitive- i referohen bindjeve tona rreth cilësive personale në një situatë të caktuar.

6 Anita Woolfolk, Psikologji Edukimi, Tiranë, 2011, fq.380

12

Krahas vështrimeve mbi pikëpamjet psikologjike është edhe hiearkia e nevojave sipas

Maslowt. Maslow ka vërtetuar se nevojat njerëzore kanë rëndësi hiearkike.

Fig.1 Pesё tipa bazё tё nevojave nё teorinё e Maslowt

Nevojat psikologjike si uria, etja dhe gjumi janë zotëruese dhe bazë në motivim.

Nevojat e ekzistencës janë nevoja për siguri, mbrojtje, stabilitet dhe liri nga frika

e ankthi.

Nevojat e dashurisë dhe përkatësisë i referohen nevojave të njeriut për familje dhe

shoqëri.

Nevojat e respektit rrethojnë reagimet e të tjerëve për ne si individ si dhe për

mendimet tona për veten. Ndjenja jonë e kompetencës kombinon me reagimet e të

tjerëve për të prodhuar ndjenjën tonë të respektit për veten.

Nevoja për vetaktualizim është term për prirjen, pa marrë parasysh përmbajtjen e

nevojave të ulëta, të ndihemi të shqetësuar për sa kohë bëjmë atë që mendojmë se

ia vlen të bëhet.

Nga kjo teori dalin përfundime të rëndësishme për edukimin: Nxënësit që vijnë në

shkollë të uritur, të sëmurë apo të veshur keq, nuk janë të motivuar për të kërkuar diturinë

dhe përvetësimin e njohurive.7

7 Bardhyl Musai, Psikologji Edukimi, Tiranë, 1999, fq,213

13

1.3 Llojet e motiveve

Të gjithë kemi përjetuar ndjenjën kur jemi të motivuar, kur lëvizim me energji drejt një

qëllimi ose kur punojmë edhe në qoftë se jemi të mërzitur nga detyra.

Në këtë mes është diҫka që i jep vrull dhe e drejton sjelljen tonë. Shpjegimi qëndron te

shtysat, dëshirat themelore, nevoja, kureshtja, besimet, vlerat dhe pritshmëritë tjera.

Disa psikologë e kanë shpjeguar motivimin nga pikëpamja e tipareve personale ose e

karakteristikave individuale. Sipas këtyre teorive disa njerëz ndiejnë nevojë të fortë për të

arritur sukses, frikë nga testet, kureshtje për objektet mekanike ose interes të vazhduar.

Ndërsa psikologë të tjerë e shikojnë motivimin më shumë si gjendje, si situatë të

përkohshme.

“Pra, forca e brendshme e organizmit e cila i nxitë dhe i orienton të gjithë mekanizmat e

tij drejt realizimit të qëllimeve në funksion të plotësimit të nevojave kushtëzohen nga dy

lloj faktorësh ose motivesh”8 :

Faktorët e brendshëm Faktorët e jashtëm

Motivimi i brendshëm është ngacmim apo ndryshim i caktuar i mjedisit krijimi i të cilave

është i kushtëzuar nga proceset e brendshme të organizmit. Të gjitha ngacmimet

përfundojnë në qendrat përkatëse nervore, ku i krijojnë ndjenjat e caktuara për ndonjë

nevojë të organizmit dhe pastaj këto ndërlidhen me koren e trurit të madh e cila i

bashkërendon dhe i kontrollon të gjitha ato energji të brendshme dhe i orienton drejt

realizimit së nevojave të caktuara të organizmit. Kur jemi të motivuar së brendshmi, nuk

kemi nevojë për stimuj apo frikë nga ndëshkimet sepse vetë veprimtaria është e

kënaqshme dhe shpërblyese.9

Motivimi i jashtëm është motiv i krijuar nga faktorët e jashtëm, si dhe shpërblimet dhe

ndëshkimet. Ne si individ nuk jemi të interesuar për veprimtarinë por neve na intereson

vetëm se çfarë do të na sjellë ajo.

8 Isuf Zeneli, Baza psikologjike e të nxënit, Prishtinë, 2006, fq,112.9 Anita Woolfolk, Psikologji Edukimi, Tiranë, 2008, fq,377.

14

2. EMOCIONET

Fytyra e kuqe, shkëlqimi i syve, djersët në ballë dhe grushti i grumbulluar ndan të paktën

një gjë të përbashkët: secila është një shenjë e jashtme e asaj që ndonjëherë quhet trazirë

e brendshme apo emocion.

Ndryshe nga motivimi, të cilin mund ta përcaktojmë me saktësi, emocioni është një term

shumë i vështirë për t’u përcaktuar.

Emocioni është dashuria dhe urrjetja, zemërimi dhe frika, krenaria dhe xhelozia. Janë

gjëra që ne na ndodhin (të tilla si dashuria), por edhe gjëra që nuk na duam të na ndodhin

(të tilla si zemërimi apo frika).

Emocionet ndonjëherë zënë vend brenda nesh në mënyrë që ne të bëjmë gjithcka për t’i

ruajtur. Herë të tjera ato krijojnë ndjenja negative që na zënë plotësisht deri sa t’i

eleminojmë ato.

“Emocioni është një ekperiencë e ndërgjegjshme që përfshin ndjenja subjektive apo

private, ekspozim fiziologjik, reagime shprehëse dhe aktivitete të vëzhguara në lidhje me

përvojën. Emocionet luajnë një rol të madhë në udhëheqjen e të gjitha sjelljeve tona.”10

Rrugët e trashëguara, të mësuarit dhe arsyetimi kombinohen me nxitjet e motivuara ose

emocionale për të kontrolluar pjesën më të madhe të asaj që bëjmë.

Eksitimi fiziologjik është pjesë përbërëse e të gjitha emocioneve. Ndërsa ndryshimet e

mekanizmave fiziologjike të emocioneve mund të shihen si një fenomen i përgjithshëm

eksitimi, nxitshmërie.

Zakonisht sa më i madh të jetë eksitimi, aq më intensive është përjetimi emocional. Truri

gjithashtu merr pjesë në emocione. Korja e trurit ka rëndësi për interpretimin e emocionit.

Sistemi limbik veçanarisht hipotalamusi dhe anydala luajnë një rol jetik për emocionin.

Njerëzit janë më të prirur t’u kushtojnë vëmendje, të mësojnë e të mbajnë mend ngjarje,

imazhe e lexime që nxisin reagime emocionale.11

10 Richard A. Kasschau, Psychology, New Jersey, 2003, fq, 306.

15

2.1 Teoritë mbi emocionet

Teoritë mbi emocionet kanë të bëjnë me fiziologjinë dhe proceset e tjera të brendshme

prej të cilave nuk jemi as të vetëdijshëm. Ne reagojmë në mënyra të ndryshme dhe shumë

gjëra ndodhin brenda nesh po të njejtën kohë.

Teoritë mbi emocionet nuk janë të gjitha të sakta por ato trajtojnë çështje komplekse të

emocioneve nga kënde të ndryshme.

Teoritë mbi emocionet të cilat përmenden më shumë janë :

Teoria James – Lange

Teoria Cannon – Bard

Teoria Schachter - Singer12

Sipas teorisë së James – Langes ngacmimet shkaktojnë ndryshime psikologjike në trupin

tone dhe prej këtyre ndryshimeve psikologjike shfaqen emocionet. Kur themi ndryshime

psikologjike në trupin tone atëherë fjala është se përshpejtojnë rrahjet e zemres,

zmadhojnë bebat e syve, e bëjnë frymëmarrjen më të thellë, shtojnë djersitjen dhe si

rezultat i të gjitha këtyre shfaqen emocionet.

Teoria Cannon – Bard thotë se situata na jep çelësin për të interpretuar gjendjen tonë të

trazuar. Psikologët argumentojnë se përjetimet tona emocionale varen nga përceptimi që

ne kemi mbi situatën. Kjo teori pohon se impulset dërgohen përnjëherësh në koren e trurit

dhe sistemin nervor periferik, kështu që reagimi ndaj ngacmuesve dhe artikulimi i

emocionit përjetohen në të njejtën kohë, por në mënyrë të pavarur. Teoricientët konjitivë

pohojnë se korja e trurit interpreton ndryshimet psikologjike në dritën e të dhënave mbi

situatën për të përcaktuar se çfarë emocione ndiejmë.

Vetëm kur e kuptojmë konjitivisht se jemi në rrezik, atëherë ne i përjetojmë ato

ndryshime trupore si frikë.

11 Mimoza Shahini, Seminare të zgjedhura nga lënda e psikofiziologjisë, Prishtinë, 2007, fq,67.12 Terry F. Pettijohn, Psychology, New Jersey, 2003, fq,316.

16

Teoria Schachter – Singer pohon se emocionet tona rezultojnë nga ndikimi i përbashkët i

nivelit tonë të zgjimit dhe interpretimit që bëjmë për një situatë ekzistuese. Kjo teori ka

luajtur një rol të rëndësishëm për sa i përket ndihmesës së saj në njohjen e botës emotive,

duke e evidencuar rolin e proceseve konjitive.

2.2 Llojet e emocioneve

Përpjekjet e shumta për t’i klasifikuar emocionet nuk dhanë shumë rezultate të

dëshirueshme, përveç njërës prej tyre e cila u pranua nga psikologët e shumtë.

Robert Plutchik bëri klasifikimin e plotë të emocioneve dhe e përshkroi emocionin si një

reagim trupor të modeluar, të shkaktuar nga një ngacmues. Me anën e anketave ai bëri një

ndarje të emocioneve parësore, pra bazë dhe në ato dytësore.

“Emocionet parësore bazë janë : frika, habia, trishtimi, neveria, zemërimi, pritja, gëzimi

dhe pëlqimi”.13

Këto emocione parësore kombinohen dhe formojnë emocione dytësore : kur ndodhin së

bashku, pritja dhe gëzimi mbjellin optimizmëm, gëzimi dhe pëlqimi ndezin dashurinë

kurse habia dhe trishtimi ngjallin dëshpërim.

2.3 Llojet e ndryshimeve trupore me rastin e emocioneve

Pothuajse të gjithë ne, në një fare shkalle, i fshehim emocionet tona, megjithatë njerëzit

zakonisht mund të tregojnë se çfarë ndiejmë ne. Megjithëse emocionet shpesh mund të

shprehen me fjalë, shumicën e kohës ne i përcjellim ndjenjat tona pa fjalë.

Ne këtë e bëjmë me timbrin e zërit, shprehjen e fytyrës, gjuhën trupore dhe me veprime të

caktuara.

13 Terry F. Pettijohn, Psychology, New Jersey, 2003, fq, 302.

17

Shprehjet e fytyrës janë ndoshta treguesit emocionalë më të dukshëm. Ne mund të flasim

shumë rreth gjendjes emocionale të një përsoni duke vëzhguar nëse ai po qesh, po qan, po

ngryset. Shumë shprehje të fytyrës janë të lindura jo të fituara.14

P.sh. fëmijët që kanë lindur të verbër kanë të njejtat shprehje të fytyrës sikurse që kanë

fëmijët që shikojnë. Pastaj disa herë të tjera njerëzit i ngrisin vetullat përpjetë dhe kjo

ngritje e vetullave përpjetë për të përshendetur dikë ekziston si e tillë në shumë lloje

kulturash. Mirëpo edhe pse shprehjet e fytyrës mund të jenë universale, interpretimi i

emocionit nga shprehjet e fytyrës nuk është gjithmonë i saktë.

Tri emocione (lumturia, zemërimi dhe neveria) mund të dallohen lehtë, ndërsa tri

emocionet e tjera (habia, frika dhe trishtimi) nuk mund t’i dallojmë lehtë.

Kontakti me sy dhe ngulitja e syve – shpeshherë i gjykojmë njerëzit duke u bazuar në

sasinë e kontaktit me sy që kemi me ta dhe si shkak i kësaj, kur niveli i kontaktit është i

lartë ne e interpretojmë këtë pozitivisht.

Kontakti me sy shërben për të kryer disa funksione si: marrja e informacionit për

vëmendjen dhe paraqitjen fizike, për rregullimin e bashkëveprimit social, për shprehjen e

intimitetit dhe për ushtrimin e kontrollit social. Mirëpo nëse ia ngulim sytë gjatë dikujt,

kjo interpretohet negativisht. Kështu, nga njëra anë neve na pëlqen kontakti me sy, nga

ana tjetër përpiqemi t’u shmangemi njerëzve që i ngulin sytë tek ne sepse kjo na pengon.

Gjuha e trupit – ne transmetojmë informacione përmes pozicionit dhe lëvizjeve të

trupit.15

Ne shpesh përdorim gjeste ose lëvizje trupore për të theksuar atë që po themi. P.sh. kur

jemi të lehtësuar kemi prirjen për t’u shtrirë më prapa në karrige ndërsa kur jemi të

tensionuar qëndrojmë në të ngrirë, me këmbët e bashkuara. Pastaj grushti i shtërnguar,

shenja e fitores me dy gishtat, tundja e dorës në ajër gjatë lamtumirës janë të gjitha gjeste

popullore të kulturave të ndryshme.

14 Charles G. Morris, Albert A. Maista, Psikologjia, Tiranë, 2008, fq,253.15Anita Woolfolk, Psikologji edukimi, Tiranë, 2011, fq. 243

18

Gjithashtu ne mund të përdorim edhe të prekurit si një mjet komunikimi. Shpesh të

prekurit transmeton afeksion si p.sh. një shtrëngim dore, një prekje e lehtë në sup, një

përqafim, megjithëse këto mund të jenë sinjale pushteti, dominimi dhe mospëlqimi.

Largësia që mbajmë midis vetes dhe të tjerëve quhet distancë personale. Kjo distancë

ndryshon në varësi të natyrës së aktivitetit dhe emocioneve që ndiejmë. P.sh. nëse dikush

qëndron më afër teje se zakonisht kjo mund të shpreh frikë ose pakënaqësi.

Veprimet e caktuara mund të shërbejnë si informacion pa fjalë për emocionet. Një

përplasje e dorës mund të na thotë se përsoni që sapo u largua nga dhoma mund të jetë i

inatosur.16 Pra, përcjellja pa fjalë e emocioneve është e rëndësishme.

2.4 Ndjenjat

Psikologjia përoiqet të konstatojë atë që manifestohet si karakteristikë e përgjithshme të

ndjenjat, atë që për të vlen si rregullsi ose ligjësi. Ajo përpiqet të përshkruajë cilësitë e

ndjenjave, të gjejë dhe të sqarojë ndryshimet e tyre nga proceset e tjera psikike, lindjen

dhe zhvillimin e tyre si dhe bazën e tyre fiziologjike.

Pra për ndjenjat themi se janë proces psikik i cili qëndron në të përjetuarit e një qëndrimi

subjektiv ose personal ndaj ngjarjeve, objekteve e me një fjalë ndaj të gjitha atyre

dukurive me të cilat bien në kontakt në jetën e përditshme.

Si cilësi karakteristike e ndjenjave duhet të theksohet edhe ndikimi i tyre në veprimtarinë

e njeriut. Ato mund ta ndryshojnë këtë veprimtari si në drejtimin pozitiv dhe negativ. P.sh

tronditja e pengon veprimtarinë e njeriut, kurse entuziazmi ndihmon shumë në punë.

Në anën tjetër edhe disa emocione mund të kenë efekt pozitiv dhe negativ. Dashuria si

emocion ndonjëherë e nxit dhe e inspiron atë. Emocioni i frikës ndonjëherë e shpejton

aktivitetin tonë, kurse ndonjëherë na shtrëngon në vend dhe na paralizon çdo lëvizje.

16 Charles G. Morris, Albert A. Maista, Psikologjia, Tiranë, 2008, fq.311.

19

Ndjenjat qëndrojnë në lidhje të ngushtë me proceset e tjera psikike. Ato ndikojnë në

shpejtimin e proceseve të tjera psikike, bie fjala asosiacionet, kujtesën dhe imagjinatën.

Ndjenjat ndikojnë posaçërisht në veprimet e vullnetit. Ndonjëherë emocionet mund të

bëjnë edhe ngadalësimin e procesve psikike. Kështu, bie fjala ato mund të ndikojnë

negativisht në procesin e reproduktimit, në asosacionet e po ashtu edhe në veprimet e

vullnetit.17

Emocionet gjithmonë zhduken nëse e drejtojmë vëmendjen në të përjetuarit e tyre. Nëse

përpiqemi të mendojmë se pse jemi të gëzuar apo të pikëlluar, atëherë emocionet e këtilla

dobësohen për nga intensiteti madje edhe zhduken.

Paraqitja e ndjenjave është shpeshherë në lidhje me motivet dhe nevojat tona. Nëse këto

motive përmbushen ose kënaqen, atëherë zakonisht përjetojnë ndjenja kënaqësie kurse

mosplotësimi i tyre shkakton ndjenja pakënaqësie.

2.5 Llojet e veçanta të ndjenjave

Klasifikimi i ndjenjave ishte gjithmonë një problemtaikë e ndërlikuar e psikologëve të

cilët shpesh kishin mendime të ndryshme, për faktin se edhe vet natyra e ndjenjave është

një masë e konsideruar e përzier dhe e pa përcaktueshme.

Psikologët amerikan Dejvid Kreq dhe Riqard Kecfild i ndajnë ndjenjat në gjashtë grupe:18

Ndjenjat parësore janë ato ndjenja të cilat shfaqen herët gjatë zhvillimit të njeriut, të

parat. Janë të lidhura me veprimet që kanë të bëjnë me arritjen apo mos arritjen e qëllimit

të individit, si: gëzimi dhe hidhërimi, frika dhe trishtimi.

Gëzimi dhe hidhërimi janë ndjenja të cilat janë pjesë e pandashme e jetës sonë.

Njeriu është zakonisht i gëzuar kur arrin sukses në realizimin e qëllimeve të veta.

Zakonisht më shumë gëzohemi nëse për realizimin e ndonjë qëllimi kemi bërë

ndonjë mund dhe kur atë qëllim e realizojmë papritmas dhe vrullshëm.

17 Neki Juniku, Kaptina nga Psikologjia, Prishtinë, 2015,fq, 147.18 Isuf Zeneli, Baza psikologjike e të nxënit, Prishtinë, 2006, fq,98.

20

Hidhërimi paraqitet atëherë kur humbasim diçka të rëndësishme për ne. Ndërkaq,

i rrituri hidhërohet nëse e humb ndonjë person shumë të dashur. Hidhërimi shpesh

shprehet duke qarë, megjithatë ndodh që të jemi të hidhëruar, po të mos qajmë.

Frika si ndjenjë përcillet me ndryshime fiziologjike në organizëm: shpejtimi dhe

ç’rregullimi i frymëmarrjes, rritja e shtypjes së gjakut, zgjerimi i bebëzave të

syrit, tharja e gojes e të tjera. Në frikë rritet tendosja e muskujve, bëhen lëvizje,

kështu që shtangohet në vend. Në disa raste frika është e dobishme, sidomos kur

është fjala për rreziqet e vërteta ( rreziku nga rryma elektrike, uji, komunikacioni,

zjarri ).

Zemërimi të fëmijët e vegjël paraqitet si pasojë e pengimit të lëvizjeve të tyre ose

kur nuk iu plotësohet ndonjë dëshirë. Ndërsa tek njerëzit e rritur paraqitet si

pasojë e ndonjë pengese në plotësimin e motiveve të tyre, sidomos nëse ndonjë

person është shkaktari për paraqitjen e këtyre pengesave. Kjo ndjenjë mund të

shfaqet në intensitet të ndryshëm, prej pakënaqësive të zakonshme deri te tërbimi,

me ç’rast individi nuk është në gjendje ta kontrollojë vetën. Bën veprime për të

cilat më vonë pendohet.

Ndjenjat shqisore janë të lidhura me ngacmimet e regjistrit shqisor që përçojnë imazhe

pozitive apo negative në përvojën e individit. Krijimi i tyre varet nga veprimi ngacmues i

konteksit kulturor apo ai shoqëror i mjedisit. Këtu bëjnë pjesë: dhimbja, neveria, tmerri,

kënaqësia dhe pakënaqësia. Ndjenja të tilla paraqiten p.sh krahas ndijimeve të shijes, të

nuhaturit, dhembjes, të ftohtit, të ngrohtit. Ndijimi i dhembjes është gjithmonë i përcjellë

me ndjenja të pakëndëshme.

Ndjenjat e vlerësimit të vetes janë të lidhura me vlerësimin dhe përjetimin e vetë individit

në raport me sjelljet e të tjerëve në momentin dhe mjedisin ku jeton ai. Këtu bëjnë pjesë:

turpi, faji, krenaria, përshtypjet, të mbeturit në faj, të mbeturit e kënaqur apo i pakënaqur.

Turpi përjetohet atëherë kur nuk veprojmë ndaj ndonjë norme a kërkese morale të

cilat vlejnë në rrethin në të cilin jetojnë.

Suksesi nëse ndonjë veprim tonin e çmojmë si diçka të vlefshme, ne na lind

ndjenja e suksesit.

21

Mburrja lind në qoftë se të tjerët i vlerësojnë veprimet ose arritjet tona si diçka

jashtëzakonisht të rëndësishme ose të vlefshme.19

Ndjenjat ndaj të tjerëve janë të lidhura me krijimin e marrëdhënieve të individit me

individin tjetër, me rrethin shoqëror, me situatat dhe me objektet e ndryshme pas një

vlerësimi të caktuar. Këto kanë rëndësi të madhe në krijimin e qëndrimit refuzues të tij

me të tjerët. Këtu bëjnë pjesë: dashuria, urrejtja, xhelozia, zilia, simpatia dhe mëshira.

Dashuria është një ndjenjë e fuqishme, sidomos dashuria amnore e cila

manifestohet me kujdesin e nënës që shfaq ndaj fëmijës dhe në lindjen e

kënaqësisë tek ajo për shkak se arrin t’i kushtojë atë dashuri dhe ndihmë.

Xhelozia e ka burimin nga mungesa e sigurisë personale. Xhelozia haset shpesh

në mes të vëllezërve dhe motrave, shokëve apo miqëve.20

Ndjenjat e vlerësimit të situatave janë të lidhura me vlerësimin e situatave të jashtme të

një mjedisi të caktuar dhe shprehen me habi, çudi, admirim dhe qeshje.

Ndjenjat që shprehin gjendjen emocionale përfaqësojnë kombimin të ndjenjave të një

momenti të veçantë emocional të krijuara në mënyrë të ndërlikuar me veprimin e faktorit

të jashtëm dhe të brendshëm dhe është shumë më vështirë të kuptohen se të tjerat. Këto

nuk janë të lidhura me një situatë të caktuar, janë të papërcaktuara, të pavarura nga

konteksi në të cilën ndodhen dhe papritur kalohet nga një gjendje në një gjendje tjetër

emocionale. Këtu bëjnë pjesë: melankolia, eksitimi (rritja e ndjeshmërisë), ankthi,

zhgënjimi, vetmia.

19 Isuf Zeneli, Baza psikologjike e të nxënit, Prishtinë, 2006, fq,82.20Po aty, fq, 86.

22

3. MOTIVACIONI DHE TË NXËNIT SHKOLLOR

Studimet psikologjike dhe përvoja e përditshme dëshmojnë se suksesi në mësim është i

kushtëzuar dukshëm nga motivacioni.

“Kanë lindur teori të shumta që përpiqen të shpjegojnë motivimin e nxënësve për të

nxënë i cili në të vërtetë paraqitet mjaft i ndërlikuar. Këndvështrimet janë të ndryshme,

por në thelb studimet përqendrohen kryesisht tek impulset e brendshme, nxitjet e jashtme

dhe trashëgimia.”21

Është e qartë se prapa çdo angazhimi apo sjelljeje të qëllimshme të individit, qëndrojnë

motive të cilat mendohet se janë forca që e iniciojnë sjelljen, por edhe faktorë që

përcaktojnë intensitetin e qëndrueshmërinë e çdo sjelljeje. Ndër sfidat më të vështira

përballë së cilës gjendet mësuesi gjatë zhvillimit të punës së tij, është ai i krijimit të një

mjedisi mësimor, i cili duhet të jetë sa më tërheqës, sa më motivues për përvetësimin

efektiv të mësimit prej nxënësve.

3.1 Faktorët e motivimit të nxënësve në mësim

Në gjurmimet psikologjike janë analizuar disa mënyra apo faktorë të motivimit të

nxënësve në mësim :

1. Qëllimi i caktuar

2. Gatishmëria për mësim

3. Niveli i aspiratës

4. Qëndrimet

5. Njohja e rezultatit

6. Garat dhe bashkëpunimet

Qëllimi i caktuar – për t’u zotëruar një lëndë apo material mësimor nuk do të mjaftojë

vetëm leximi dhe përsëritja e lëndës. Para së gjithash duhet të ekzistojë qëllimi i qartë që

ai material të mësohet. Kur individi do të mësojë diçka, aktivitetet e tjera nuk e tërheqin

21 Neki Juniku, Kaptina nga Psikologjia, Prishtinë, 2015,fq,60.

23

vëmendjen e tij. Në të krijohet një gjendje pritjeje e më pastaj një tension ose shtrëngim

që paraqet një orientim të caktuar drejt atij mësimi.

E tërë kjo do të shkaktojë mobilizimin e energjisë e cila shpenzohet pasi ai mësim të jetë

zotëruar. Nëse orvatja është e suksesshme, shtrëngimi do të evitohet. Në anën tjetër,

mossuksesi zakonisht do të shkaktojë frustacion dhe vazhdimin e gjendjes së shtrëngimit.

Gatishmëria për mësim- për të qenë mësimi i suksessshëm, përveç qëllimit të caktuar

dhe orientimit ndaj mësimit, individi poashtu duhet të jetë i gatshëm për atë punë

mësimore. Kjo gatishmëri nënkupton praninë e aftësive të caktuara. Kështu, individi do të

jetë i gatshëm për mësimin e leximit, aritmetikës vetëm kur të ketë arritur nivelin adekuat

të zhvillimit të tij intelektual. Në anën tjetër, aftësitë ndonjëherë mund të jenë më të larta,

kështu që aktiviteti i të nxënit bëhet aq i lehtë saqë mund të jetë i mërzitshëm për

nxënësin. P.sh. nëse nxënësi është i gatshëm për mësimin e leximit, atëherë mësimi dhe

ushtrimet duhet të fillojnë doemos, sepse po të shtyhen së tepërmi, nxënësi nuk do të jetë

i motivuar si më parë.

Niveli i aspiracionit – suksesi të cilin e pret individi se do ta arrijë e paraqet nivelin e

aspiracionit. Aspiratat janë ambiciet e individit, respektivisht ajo që konsiderohet sukses

për vetveten. Niveli i aspiracionit mund të shihet nga ajo se çfarë qëllimesh apo

objektivash mësimore, më të vështira apo më të lehta, i shtron vetes individi për t’i

arritur. Nxënësi apo studenti përcakton objektiva në vështirësi të atillë që të ketë gjasë për

të arritur sukses, duke u nisur nga aftësitë e veta, përjetimi i suksesit sjell si rezultat

ngritjen e nivelit të aspiracionit. 22

Qëndrimet- adhurimi i situatës së të mësuarit apo mos pëlqimi i saj, qëndrimet e individit

ndaj të mësuarit kanë ndikim përkatës në të mësuar. Me fjalë të tjera, nëse individi është

duke mësuar dhe një gjendje e këtillë apo situatë i pëlqen, do të jetë i motivuar të bëjë

ç’është e nevojshme për të vazhduar të jetë edhe më tutje në atë situatë, respektivisht për

të vazhduar të mësojë.

Njohja e rezultatit – njohja e rezultatit të arritur në mësim ndikon fuqishëm dhe

pozitivisht në të mësuarit e mëtejmë. Është më rëndësi që nxënësve t’u thuhet saktësisht

22 Kathleen M. Cauley, Gina M. Pannazzo, Educational Psychology, 2013, fq. 151.

24

se ç’është në punimet e tyre mire e ç’është gabim si dhe t’u sqarohet pse dhe çka është

gabim. Kështu, nxënësit do ta kenë qartë çka kanë zotëruar mirç e në cilat pjesë dhe

çështje duhet të punojnë akoma.

Njohja në rezultatet e arritura për të pasur efekt më të madh motivues,duhet të bëhet

mënjëherë ose sa më parë që është e mundur. Kjo vlen sidomos për cilësimin gjatë vitit

shkollor kur nota e komunikuar do të jetë nxitje për punë të mëtejme mësimore. Nëse

nota është e mirë, ajo do të veprojë si lavdërim, respektivisht si shpërblim, kurse nota e

dobët do të ndikojë si qortim. Në të dy rastet, nota vepron si motiv për mësim të mëtejmë.

Bashkëpunimi dhe garat – me bashkëpunim nënkuptojmë atë lloj veprimi në të cilin

secili anëtar i grupit përpiqet të arrijë rezultat sa më të mirë grupor. Ndërkaq te garat

secili individ përpiqet të arrijë rezultat më të mirë se individi tjetër, ose secili grup të jetë

më i suksesshëm se grupi tjetër. Në shkollë ka forma të ndryshme të bashkëpunimit dhe

të garave. Ndonjëherë nxënësit e një klase angazhohen bashkarisht që të arrijnë rezultate

më të mira me qëllim që klasa e tyre të jetë më e mirë se të tjerët. 23

Disa herë garojnë grupet brenda klasës, shkolla me shkollën tjetër, individi me individ,

qoftë për nga suksesi në mësim, qoftë në ndonjë aktivitet tjetër, si sport, muzikë e të tjera.

Bashkëpunimi dhe gara janë nxitës të fuqishëm në aktivitetin mësimor.

3.2 Sisteme teorike motivuese

“ Motivet sociale kanë lidhje kryesisht me përvojat jetësore, motive të tilla mund të jenë,

si: suksesi, edukimi, të kuptuarit, autonomia, agresiviteti, mbizotërimi.”24 Një vëmendje e

veçantë i është kushtuar nevojës për të ecur përpara dhe dëshirës për të qenë të

suksesshëm.

Nga hulumtimet e shumta mund të themi se një sjellje kompotente, e vë theksin tek tri

aspekte kryesore :

23 Ndue Kaza, Motivimi dhe Mёsimdhёnia, Tiranё, 2009, fq. 71.24 Ludy T. Benjamin,J. Roy Hop,Jack R. Nation,Psychology,Macmilan Publishing Company, 1994, fq. 353.

25

a) Faktet që lidhen me motivimin përcaktohen si elemente motivuese që kanë të

bëjnë me vendimin se çfarë duhet realizuar në një situatë të caktuar.

b) Faktorët e dytë ndryshe quhen edhe pasuri operative sepse kanë rol vendimtar për

kryerjen e detyrave të përcaktuara. Këta faktorë përfshijnë si për mësuesin edhe

nxënësin, dijet dhe qëndrimin individual ndaj nxënies, këtu lidhen aftësitë fizike e

psikike por që varen nga niveli i formimit dhe gatishmëria për pjesëmarrje të

nxënësve në mësim.

c) Faktorët që lidhen me mjedisin, me të cilët nënkuptohet pasuria material, teknike

dhe informative, si dhe klima emocionale pozitive, e cila krijon ngrohtësi, besim

dhe mbështetje.

Situatat mësimore kërkojnë që procesi mësimor të jetë i mbështetur mbi baza shkencore,

ku nxënësi vepron sipas objektivave të përcaktuara nga mësimdhënësi.25

Proceset e motivimit janë të orientuara drejt së ardhmes. Përmes tyre personat

parashikojnë ngjarje apo rezultate për ta dhe përgatiten për të reaguar ndaj një skenari të

dëshiruar apo për të shmangur një të tillë.

Mësuesi në planin e praktikave mësimdhënëse mbështetet në disa momente si :

Shpjegimin e objektivave të veprimtarive, që thuhen në klasë, në atë mënyrë që

nxënësit të jenë më të vetëdijshëm për rezultatet, të cilat mësuesi kërkon t’i

realizojë me nxënësit e tij. Kështu, mësimdhënësi i vë në dijeni ata rreth një

argumenti, studimin e një problem dhe realizimin e një prodhimi i cili ka një

qëllim komunikues.

Mungesa e shpjegimit nuk e vë nxënësin në pozitë të vështirë për objektivat, në të

kundërten ai vihet përballë pamundësisë për të vlerësuar veten.

Objektivat për të cilat punohet nxisin aktivizimin e emocioneve pozitive për

nxënësit dhe kanë për funksion rregullimin e sjelljes.26

Mbështetja nga rrethi ynë dhe vlerësimi i punës që kryejmë janë faktorë shumë të

rëndësishëm në procesin e mësimdhënies dhe mësimnxënies.

25 Isuf Zeneli, Bazat psikologjike e tё nxёnit, Prishtinё, 2006, fq. 112.26 Richard Gross, Psychology, The Science of Mind and Behaviour, Third Edition, fq. 157.

26

3.3 Të nxënit si proces aktiv

Të nxënit aktiv nuk është vetëm transmetimi i njohurive nga ana e mësuesit për nxënësit

por edhe në aktivitetin e vazhdueshëm të nxënësve dhe për marrjen e informacioneve në

mënyrë të pavarur.

Nxitja e motivimit tek nxënësit rritet në aktivitetin që ata kanë çdo ditë si: detyrat e

shtëpisë të cilat janë të lidhura me nevojat dhe interesat personale të nxënësve.

Mësuesi duhet të mundohet të krijojë një mjedis sa më motivues. Ai duhet t’i këshillojë

nxënësit për t’i pranuar vlerat personale që ata posedojnë, të vlerësojnë veten e tyre për

atë se çka ata janë.

Të ndihmojë në veprimtaritë shkollore dhe t’i bind ata që t’i shmangen situatave negative

gjatë procesit mësimor në shkollë si dhe të krijojë një mjedis të ngrohtë ku të gjithë

nxënësit të jenë të vlerësuar për atë që bëjnë.

Nxënësi duhet të luajë rolin e përçuesit të njohurive në mjedisin e tij, që do të thotë të

ndajë njohuritë që ai ka me të tjerët.

Nxënësi i motivuar studion sepse dëshiron t’i jap formë mendjes dhe jetës së tij. Prandaj

ai i përqendron të gjitha aftësitë drejt qëllimit që dëshiron ta realizojë. Gjithashtu një

nxënës i motivuar është i bindur se mund t’i realizojë qëllimet e tij nëpërmjet studimit të

lëndëve të ndryshme.

3.4 Strategjitë për nxitjen e motivimit

Një pikё e rëndësishme, interesante e kontrollit dhe pavarësisë është e lidhur me

perdorimin e shpërblimeve për të motivuar nxënësit, në mënyrë të veçantë në shkallën e

përfitimit. Format e shpërblimeve mund të marrin pamje konkrete, si: shpërndarja e

çmimeve të ndryshme dhe dhënia e detyrave me rëndësi të dallueshme.27

27 Borisllav Stevanoviq, Psikologjia pedagogjike, Beograd, fq.85.

27

Kur bëhet fjalë për përgjegjësi në klasë, privilegje apo lëvdata, nota të larta, forma

vlerësimi, të cilat në vend që të lidhen me detyrën, si p.sh duke u ofruar nxënësve numrin

dhe llojin e gabimeve gjatë kryerjes së një pune, marrin më tepër pamje simbolike, të

cilat largohen nga vetë procesi. Ky nivel vlerësimi në distancё mund të japё një mundësi

orientimi për motivimin e nxënësve që të përqendrohen më shumë në vlerësim-shpërblim

se në vlerësim-informacion.

Prandaj ajo çka nxit motivimin mendohet të ndahen në dy grupe :

Lavdërimet dhe qortimet

Shpërblimet dhe dënimet28

Lavdërimet dhe qortimet – efikasiteti i lavdërimeve dhe i qortimeve ndryshon varësisht

nga personaliteti i nxënësit dhe nga rrethanat e përgjithshme.

Lavdërimet nuk duhet të jenë të shpeshta nëse mësimdhënësit nuk duan që t’i bëjnë

nxënësit e varur nga to dhe vetëm në raste të lavdërimeve të bëhen aktiv në orën

mësimore.

Qortimi mund të thuhet se e zbut motivimin për mësim. Disa nga llojet e qortimeve bëhen

për këto arsye: vonesa për mësim, largimi nga mësimi, sjelljet agresive, mungesa dhe

çrregullimi i vëmendjes dhe hiperaktiviteti si dhe shumë lloje të tjera të qortimeve

varësisht nga situata.

“Disa studime tregojnë se lavdërimi nga personat e huaj ka më shumë ndikim në sjelljen

e fëmijëve sesa lavdërimi nga personat e afërt ose nga prindërit. Ndërsa disa të tjerë thonë

se kritika ka më shumë ndikim kur vjen nga ndonjë mik sesa nga të huajt.”29

Shpërblimet dhe dënimet – se çka përjetohet si shpërblim varet kryesisht nga individi. Në

klasë shpërblimet paraqesin mirënjohjet e ndryshme për ndonjë sukses të arritur, notat,

fitimi i privilegjeve të ndryshme, ofrimi i butësisë dhe ngrohtësisë emocionale e të tjera.

28 Caron Tavris, Carole Wade, Psychology in perceptive, Second edition, fq. 31.29 Po aty, fq. 41.

28

Dënimi po ashtu mund të ketë forma të ndryshme siç janë: dënimi fizik, humbja e

privilegjeve, detyrimi që të kryhet ndonjë punë e pakëndëshme, tërheqja e ngrohtësisë

emocionale. Të gjitha këto mund t’i zbatojnë prindërit, arsimtarët ose personat e tjerë të

cilët janë caktuar për të treguar mosaprovimin e ndonjë sjellje dhe për të penguar

shfaqjen e saj në të ardhmen.

Dënimet janë të pakëndshme e ndonjëherë edhe të dhembshme. Dënimi ndonjëherë mund

të ndihmojë për zbutjen e ndjenjës së fajit te fëmija.

Një shkak pse dënimi shkakton sjellje në variable është se përmes tij nuk arrihet

informimi i plotë i individit të dënuar. Dënimi sinjalizon vetëm çka nuk duhet bërë. Pas

dënimit individi mund të bëjë akoma reagime të gabuara deri sa ta zbulojë reagimin që

kërkohet nga ai.30

Kur flasim për vlerën e shpërblimeve si nxitës në të mësuar, duhet bërë dallimin ndërmjet

shpërblimeve intrinsike dhe ekstrinsike. Shpërblimi është ekstrinsik aq sa e bën artificial

qëndrimin e individit ndaj asaj që mësohet. Shpërblimi i nxënësit me të holla kur merr

notën pesë, madje edhe vetë nota pesë që merret pas mësimit të gjatë e të pakëndshëm

janë shembuj të shpërblimeve ekstrinsike. Në anën tjetër, shpërblimet intrinsike janë të

lidhura më ngushtë me vetë veprimin që mësohet apo zotërohet. Kënaqësia që ndihet me

rastin e vallëzimit pas zotërimit të kësaj shkathtësie është shembull i shpërblimit intrinsik.

Nxitja është shenjë e rëndësishme e motivimit të lartë ndërsa rritja e shpërblimit nuk e

shton gjithmonë motivimin.

Në përfundim mund të themi se shpërblimi dhe dënimi janë dy nxitës të fuqishëm në

mësim. Shpërblimi është më i fuqishëm se lavdërimi e dënimi nxit më shumë në mësim

se qortimi. Megjithatë nuk rekomandohet që shpërblimet dhe dënimet të përdoren aq

shpesh, sidomos jo aq shpesh sa lavdërimet dhe qortimet.

30 Caron Tavris, Carole Wade, Psychology in perceptive, Second edition, fq.71.

29

3.5 Demotivimi i nxënësve për mësim

Motivimi është faktori bazë që shtyen nxënësit të kujdesen për mendjet e tyre, jo thjesht

vetëm si objekt por më shumë si strategji që mundëson përpunimin e të dhënave,

hipotezave dhe principeve shpjeguese. Një nxënës mund të jetë intelegjent mirëpo nëse

nuk ka motivim të fortë, ai e humbet interesimin në procesin e studimit.

Shumë nxënës kanë një nivel të ulët motivimi sepse nuk janë të vetëdijshëm për forcat të

cilat i zotërojnë, nuk ndalen të vëzhgojnë e të analizojnë ku lind e ku përfundon

motivimi. Mësuesi është ai i cili duhet të vëzhgojë procesin e luhatjes së motivimit të

nxënësve të tij.

“Ekzistojnë disa faktorë të cilët zbehin dëshirën për të mësuar, si: puna e pakualifikuar e

mësuesve, defektet e vetëorganizimit të punës në institucionet shkollore dhe vlerat e

shoqërisë konsumatore”.31

Shkaku i mungesёs sё motivimit tё nxёnёsve nё shumё raste ёshtё edhe nga: organizimi

joefektiv i veprimtarisё mёsimore, mungesa e pёrkushtimit tё mёsuesve ndaj nxёnёsve,

nga ankthi dhe tensioni nё marrёdhёniet mёsues – nxёnёs dhe nga kerkesat e pabazuara tё

tyre. Mirёpo nё mungesёn e motivimit tё nxёnёsve ndikojnё edhe vetё nxёnёsit, si me

mungesën e interesat pёr mёsim dhe vёshtirёsitё nё pёrvetёsim.

Tek motivimi i nxёnёsve bёjnё pjesё :

Detyrimi pёr tё mёsuar

Teprimet nё lavdёrime

Mungesa e komunikimit dhe dialogut

Detyrimi pёr tё mёsuar – krijon njё efekt negativ. Kur nxёnёsi detyrohet tё bёjё diçka, ai

pёrjeton impulse tё kundёrta, nxitet tё mos e bёjё atё gjё, rebelohet dhe nuk pranon me tё

vetmin qёllim qё tё mbrojё nivelin e autonomisё qё zotёron. Çdo gjё qё e detyrohen

nxёnёsin tё mёsojё pёr tё do tё bёhet e bezdisshme. Ai pastaj humbet rrugën e mendimit,

reflektimit dhe krijimit. Prandaj nxёnёsit nuk duhet tё detyrohen por tё binden me durim.

31 Ndue Kaza, Motivimi dhe Mёsimdhёnia, Tiranё, 1999, fq. 150.

30

Teprimet nё lavdёrime – nё mёnyrё qё lavdёrimet tё jenë efektive duhet tё jenë të

besueshme sepse kur ato janё tё tepruara interpretohen si pёrceptime tё sipёrfaqshme dhe

dobёsi tё mёsuesit. Teprimi i lavdёrimeve dobёson forcёn qё e karakterizon nxёnёsin dhe

i pushton tё gjitha qё i ka nё mendje si p.sh i bёn nxёnёsit dembelё, i shtyen drejt

konformizmit dhe sterotipeve. Nё vend qё tё mendojnё nё mёnyrё tё pavarur, ata flasin

gjёra pa kuptim.

Mungesa e komunikimit dhe dialogut – komunikimi nё shkollё ёshtё njё çёshtje delikate.

“Vёshtirёsia e komunikimit mes mёsuesve dhe nxёnёsve shtrihet nё konteks mё tё gjerё,

qё ka tё bёjё edhe me prishjen e konceptit tё autoritetit dhe tё raportit edukativ.”32

Pёr t’u ndёrtuar njё komunikim i suksesshёm duhet qё mёsuesi t’u ofrohet nxёnёsve dhe

t’i kuptojё ata. Nxёnёsit ndonjёherё gabojnё si dhe sillen nё mёnyra tё ndryshme sepse

nuk janё gjithmonё tё vetёdijshёm pёr veprimet, por mёsuesi duhet tё jetё i pёrgatitur me

profesionalizёm për kёto situata.

Tё komunikosh me adoleshentёt do tё thotё tё kuptosh dhe tё pranosh mosinteresimin e

tyre aktual.

Fig.2 Nxёnёsi i demotivuar pёr mёsim

32 Chiara Liberto, Depresioni, ankthi, stresi, Tiranё, Botimi i dytё, fq. 64.

31

4. BAZA EMOCIONALE E TЁ NXЁNIT

Njё komponentё e rёndёsishme nё procesin e tё nxёnit janё ndenjat tё cilat pёrfaqёsojnё

bazёn organike apo psikologjike tё tё nxёnit.

“ Nё strukturat e SNQ (sistemi nervor qendror) gjenden qendrat e krijimit tё ndjesive apo

baza emocionale e cila udhёheq njeriun nё jeten e tij tё pёrditshme. Tё gjitha ndjenjat e

njeriut sёndërtojnё komponentёn emocionale e cila nё mёnyrё tё pёrkryer kondicionon

bazёn e vet organike pёr sigurimin e proceseve tё cilat krijojnё vetё jetёn. Baza organike

dhe ajo shpirtёrore e njeriut janё tё lidhura ngushtё dhe funksionimi i tyre ёshtё i varur

dhe i kondicionuar njёra nga tjetra.”33

Ndjenjat shёrbejnё si njё sistem paralajmёrimi pёr lёndёt dhe pёrvojën e caktuar qё

nxёnёsit i ndjekin me kёnaqёsi, si dhe ato nё tё cilat nxёnёsit kanё vёshtirёsi dhe nuk

kanё dёshirё qё t’i ndjekin.

Roli i familjes, mёsimdhёnёsit dhe i mjedisit ёshtё shumё i rёndёsishёm nё ndёrtimin,

zhvillimin dhe kultivimin e jetёs emocionale te fёmija dhe tё njeriut nё pёrgjithёsi.

Nxёnёsi nёpёrmjet ndёrtimit mendor e kupton botёn qё e rrethon, por ai duhet ta zhvillojё

dhe ndёrtojё edhe qёndrimin e tij ndaj saj. Qëndrimi ndaj njerёzve, njё gjёsendi apo

dukurie shprehet me anё tё ndjenjave tё cilat mund tё ndryshojnё prej njё momenti nё njё

tjetёr.

Mёsimdhёnёsi ёshtё ai qё duhet t’ua pёrshtatё metodat e punёs sё tij grupeve tё nxёnёsve

me karaktere tё ndryshme dhe t’i motivoj ata pёr punё dhe krijimin e shprehive tё mira.

Qasja profesionale e bёn mёsimdhёnёsin shumё tё suksesshёm nё arritjen e objektivave

dhe qёllimeve nё procesin e tё nxёnit, por nga ana tjetёr arrihet edhe qёllimi i ndёrtimit tё

qёndrimeve dhe i lidhjeve tё qёndrueshme ndёrnjerzore. Nxёnёsi duhet tё jetё: tolerant, i

dashur, komunikues, i hapur dhe i dashur.

33 Zigmund Frojd, Metapsikologjia, Tiranё, Botimi i dytё, fq.17.

32

4.1 Kureshtja dhe interesat e nxёnёsve nё klasё

Nё procesin e tё nxёnit nё klasё ajo çka ёshtё e rёndёsishme ёshtё tё mbajturit zgjuar

nxёnёsit sepse nё momentin qё atyre iu humb interesi pёr tё nxёnё atёherё ora do tё jetё e

dёshtuar. Mёsimdhёnёsi duhet tё bёj pёrpjekje qё ta mbajё nё nivelin e duhur gjallёrimin

e klasёs gjatё detyrës me tё cilën ai merret. Nё qoftё se nxёnёsit i zё gjumi, duhet

mobilizuar ata duke iu dhёnё copёza tё larmishme tё materialeve, gjёra qё iu ngjallin

kureshtjen, duke i befasuar ose duke i ofruar mundёsi pёr tё qenё fizikisht aktiv.

Mёsimdhёnёsi duhet tё mёsojё interesat e tyre dhe t’i pёrfshijё kёto interesa nё mёsime

dhe detyra.

4.2 Ankthi nё klasё

Tё gjithё nxёnёsit ndonjёherё e pёrjetojnё ndjenjёn e ankthit ose tё njё shqetёsimi tё

pёrgjithshёm, dyshim ndaj vetes apo njё ndjesi tensioni. Ankthi mund tё jetё edhe shkak

edhe pasojё e dёshtimit nё shkollё, si p.sh nxёnёsit kanё ecuri tё dobёt nё mёsime sepse

ndiejnё ankth dhe nga ana tjetёr pёrformanca e tyre e dobёt e shton ankthin.

“Ankthi ka pёrbёrёs konjitivё dhe afektivё. Ana konjitive pёrfshin shqetёsimin dhe

mendimet negative ndёrsa ana afektive ka tё bёjё me reagime psikologjike dhe

emocionale, tё tilla si djersitje e duarve, pёrzierje nё stomak, rrahje tё shpeshta tё zemrës

ose frikё. Ankthi mund ta pushtojё nxёnёsin sa herё qё mbi tё ushtrohet trysni pёr tё

pёrformuar mirё, kur mendon pasoja tё ashpra nё rast dёshtimi apo kur bёhen krahasime

konkurruese ndёrmjet nxёnёsve.”34

Kur flasim pёr mёnyrën se si ankthi e pengon procesin e tё nxёnit atёherё themi se

pёrqendrohet nё tri pika: pёrqendrimi i vëmendjes, mёsimi dhe testimi.

Kur nxёnёsit mёsojnё nё njё material tё ri, ata duhet t’i kushtojnё vёmendje. Nxёnёsit qё

janё nё ankth, e ndajnё vёmendjen mes materialit tё ri dhe tё qenit tё vetёdijshёm se

ndihen shumё tё shqetёsuar dhe tё tensionuar. Ata kanё vёshtirёsi nё mёsimin e materialit

i cili mund tё jetё jo i organizuar mirё dhe i vёshtirё pёr ta.

34 Chiara Liberto, Depresioni, ankthi, stresi, Tiranё, Botimi i dytё, fq. 15.

33

“ Shumё nxёnёs qё ndihen nё ankth kanё zakone tё papёrshtatshme tё nxёni. Tё nxёnit e

shprehive pёr tё qenё mё tё qetё nuk e pёrmirёson ecurinё mёsimore tё kёtyre nxёnёsve,

pasi ata duhet tё pёrmirёsojnё edhe strategjitё e tyre mёsimore, edhe aftёsitё e tyre tё tё

nxёnit. Nxёnёsit qё ndihen nё ankth shpesh dinё mё shumё nga se shfaqin nё test. Atyre

mund t’u mungojnё aftёsitё e rёndёsishme pёr bёrjen e testit, ose mund ta kenё mёsuar

materialin, por gjatё testimit ngurosen dhe harrojnё.”35

4.3 Pёrballimi i ankthit

Mёsimdhёnёsi ёshtё ai i cili duhet t’i ndihmojё nxёnёsit tё pёrcaktojnё objektiva reale,

pasi ata shpesh kanё vёshtirёsi pёr tё bёrё zgjedhjen e duhur. Ata synojnё tё zgjedhin

detyra shumё tё vёshtira ose shumё tё lehta.

Nё rastin e parё, munden qё ata tё dёshtojnё, gjё qё e rritё ndjenjёn e pazotёsisё,

parandjenjat e shoqёruara me rezultatet nё shkollё. Nё rastin e dytё, ndoshta ata do t’ia

dalin mbanё, por do tё humbasin ndjenjёn e kёnaqёsisё qё mund t’i inkurajojё ata pёr

pёrpjekje mё tё mёdha. Ata mund tё kenё nevojё pёr t’i drejtuar nё zgjedhjen e qёllimeve

afatshkurta dhe afatgjata.

“ Kёta nxёnёs shpesh punojnё shumё shpejt dhe bёjnё gabime nga pakujdesia apo

punojnё tepёr ngadalё dhe nuk pёrfundojnё detyrën. Meqёnёse ankthi duket se ndёrhyn

tek vёmendja dhe kujtesa, kёta nxёnёs pёrfitojnё shumё nga mёsimi qё lejon pёrsёritjen e

pjesёve qё mungojnё apo qё janё harruar. Testi ёshtё situatë qё krijon ankthin mё tё

madh në shkolla. Nxёnёsit e dinё se testi ndikon shumё nё edukimin e tyre nё tё ardhmen

dhe punёsimin e tyre, prandaj ёshtё e natyrshme tё sjellё ankth.”36

Kur nxёnёsit pёrballen me situata stresuese siç janё: testet, ata mund tё pёrdorin tri

strategji pёrballuese: zgjedhjen e problemeve, menaxhimin emocional dhe shmangien.

35 Bardhyl Musai, Psikologji Edukimi, Tiranё, 1999, fq. 224.36 Po aty, fq. 225.

34

Strategjitё e pёrqendruara te problemi mund tё pёrfshijnё planifikimin e njё grafiku

studimi, mbajtjen e shenimeve tё dobishme ose gjetjen e njё vendi tё mbrojtur pёr tё

mёsuar. Strategjitё e pёrqendruara tё emocioni janё pёrpjekje pёr t’i pakёsuar ndjenjat e

ankthit duke pёrdorur p.sh shpalosjen e ndjenjave tё njё shoku.

Strategjitё e ndryshme janё tё dobishme nё qaste tё ndryshme si, p.sh zgjedhja e

problemit pёrpara menagjimit tё emocionit gjatё njё provimi.

.

Fig.3 Nxёnёsi duke pёrjetuar ankth nё klasё

Pёr çdo nxёnёs qё pёrjeton ankthin nё klasё, pёrballimi i tij do tё jetё mё i lehtё nё qoftё

se mёsimdhёnёsi ёshtё i afёrt me nxёnёsin dhe mёsimdhёnёsi ka raporte tё mira me

prindёrit e nxёnёsve.

35

REZYME

Shumё fjalё janё thёnё pёr tematiken e kёsaj teme e shumё fjalё tё tjera do tё thuhen

sepse kemi tё bёjmё me njё gjё qё ndryshon gjithmonё e nuk ndalet se punuari, e kjo

ёshtё pikёrisht sjellja jonё, sjella e çdo individi tё cilёn ai e ka dhe e ndryshon disa herё

varёsisht me cilin ai person shikon, rri apo bisedon.

Nxёnёsit janё ata tё cilёt japin çdo ditё shpjegime tё shumta pёr sa i pёrket se pse ata

ndonjёherё ndihen me tё gёzuar e ndonjёherё mё tё hidhёruar. Ajo çka i kushtojё rёndёsi

te kjo pjesё ёshtё se familja dhe komuniteti janё ata tё cilёt mё sё shumti kontibuojnё nё

atё se si do tё ndihen kёta fёmijё.

Gjatё vrojtimit tё disa nxёnёsve gjatё praktikës sime mё ka rastisur ti shoh pothuajse

shumё herё ata edhe duke fjetur, duke mos dёgjuar mёsimdhёnёsin dhe shumё pasiv. E tё

gjitha kёto gjёra janё pasojё e mos komunikimit tё familjarёve me fёmijёt e tyre dhe tё

mёsimdhёnёsve me nxёnёsit e tyre sepse po tё kishte komunikim tё suksesshёm ndёrmjet

kёtyre personave nё fjalё atёherё nxёnёsit nuk do tё ishin ata qё i bёjnё kёto gabime.

Mёnyra e vetme pёr tё kuptuar nxёnёsit pёr tё gjitha temat qё i pёrmendem mё lartё ёshtё

qё asnjёherё dhe nё asnjё moment tё mos ndalemi duke i mёsuar ata por njёkohёsisht

duke na mёsuar edhe ata ne sepse nuk ёshtё turp tё mos dish diçka por turp ёshtё tё mos e

lejosh veten tё mёsosh diçka tё re.

Duhet tё punohet shumё qё tё arrihet tё vendoset njё shkallё normale mes motiveve dhe

emocioneve dhe ndikimin e tyre te procesi i nxёnies sepse ato jo vetёm qё ndikojnё por

shpeshherё sjellin gjёra negative tek nxёnёsit.

E gjithё puna ime e finalizuar jep njё mesazh: Mёsimdhёnёsi ёshtё ai qё ka pёr detyrё tё

bёjё procesin mёsimor tёrheqёs qё tё zgjojё dёshirёn e secilit prej nxёnёsve, tё bёhet

pjesё e tij dhe nё tё njejtёn kohё ёshtё detyrё e mёsimdhёnёsit qё tё ketё njohuri pёr

gjendjen emocionale tё çdo nxёnёsi qё ai mёson.

36

LITERATURA

Pettijohn, Terry : Psikologjia, Tiranë, 1996;

Juniku, Neki : Kaptina nga Psikologjia, Prishtinë, 2015;

Woolfolk, Anita : Psikologji Edukimi, Tiranë, 2011;

Musai, Bardhyl : Psikologji Edukimi, Tiranë, 1999;

Zeneli, Isuf : Baza psikologjike e të nxënit, Prishtinë, 2006;

Kasschau, Richard : Psychology, New Jersey, 2003;

Shahini, Mimoza : Seminare të zgjedhura nga lënda e psikofiziologjisë, Prishtinë,2007;

Morris Charles, Maista Albert : Psikologjia, Tiranë, 2008;

Cauley, Kathleen & Pannazzo, Gina : Educational Psychology, 2013;

Kaza, Ndue : Motivimi dhe Mësimdhënia, Tiranë, 2009;

Benjamin, Ludy & Nation, Jack : Psychology, Macmilan Publishing Company, 1994;

Gross, Richard : Psychology, Third Edition;

Stevanoviq, Borisllav : Psikologjia pedagogjike, Beograd;

Tavris, Craon & Wade, Carole : Psychology in perceptive, Second edition;

Liberto, Chiara : Depresioni, ankthi, stresi, Tiranë, Botimi i dytë;

Frojd, Zigmund : Metapsikologjia, Tiranë, Botimi i dytë;

Karaj, Theodori : Psikologjia e zhvillimit të fëmijës, Tiranë, 2005.