universiteti i tiranËs fakulteti i drejtËsisË … · ukaj, për mundësinë e dhënë dhe...

UNIVERSITETI I TIRANËS

FAKULTETI I DREJTËSISË

DEPARTAMENTI I SË DREJTËS PENALE

DISERTACION PËR MBROJTJEN E GRADËS SHKENCORE

“DOKTOR”

“Korrupsioni, shkaqet dhe pasojat në Kosovën e pasluftës”

Udhëheqës shkencor Doktorante

Prof. Dr. Bajram Ukaj Albulena U. Ukimeraj

Tiranë, 2016

2

© E drejta e autorit: Albulena Ukimeraj, 2016

Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.

Ky punim shkencor është formatuar sipas kërkesave të Rregullores së rektoratit “Për

organizimin e programeve të studimit të doktoratave”, miratuar në mbledhjen e Senatit

Akademik të Universitetit të Tiranës, me vendimin nr. 20, datë 13.11.2008.

3

Abstrakt

Korrupsioni ekziston, prej që ekziston njerëzimi, në të gjitha mjediset, në të gjitha sistemet dhe

regjimet e mundshme. Ai u përshtatet të gjitha situatave dhe mbijeton edhe gjatë fushatave më të

organizuara kundër tij. Nënkupton çdo shkelje të detyrës së personave zyrtarë ose përgjegjës në

subjektet juridike dhe çdo veprimtari e iniciatorëve apo përfituesve të kësaj sjelljeje, e drejtuar si

përgjigje ndaj një shpërblimi që drejtpërdrejt apo indirekt është premtuar, ofruar, dhënë,

kërkuar, pranuar apo është pritur për t'u marrë për veten apo për një person tjetër.

Korrupsioni është i pranishëm pothuajse në të gjitha institucionet, duke përfshinë si shërbyes të

thjeshtë e deri te pozitat më të larta, apo korrupsioni i nivelit të lartë.

Në shoqërinë tonë nuk është diçka e re, ai ka ekzistuar, ekziston dhe do të vazhdojë të ekzistoj,

por qëllimi është se si ta reduktojmë atë.

Praktika tregon se edhe në vendet më të zhvilluara në botë, me organe gjyqësore të efektshme,

janë të shumta betejat e humbura në përballje me këtë dukuri negative. Ndodhë kështu, sepse

korrupsioni ka prirje që të rritet më shpejt, sesa dinamikat e implementuara për ta neutralizuar

atë duke zënë rrënjë në trol1in e gjerë të dobësive të njeriut. Ai është i llojllojshëm dhe shërbimet

e tij paguhen në të gjitha format e mundshme: në para, me kundër shpërblim të ngjashëm, në

rrafsh tjetër, me dhurata-ryshfete.

Faza tranzitore dhe lufta e fundit në Kosovë, në mungesë të institucioneve shtetërore e pas

krijimit të tyre, me mungesën e efikasitetit, me probleme të shumta sociale e ekonomike, ka bërë

që korrupsioni të vazhdoj të lulëzoj në të gjithë zërat e jetës dhe të bëhet kështu jo vetëm pengesë

serioze për zhvillimin e vendit, por edhe fidanishte e krimit të organizuar.

Për luftimin e korrupsionit çdokush duhet të luajë një rol, institucionet e vendit, qeveria,

parlamentarët, organet e hetuesisë e drejtësisë, institucionet e pavarura, shoqëria civile, mediat

dhe vetë qytetarët e Kosovës. Sepse, korrupsioni si fenomen na lëndon të gjithëve, prandaj edhe

lufta kundër tij, është përgjegjësi dhe duhet të jetë mision i përbashkët i të gjithëve. Por, këtu

është e keqja më e madhe, sepse njerëzit mësohen të jetojnë me korrupsionin, mësohen të

bashkëjetojnë me të, madje edhe ata që janë të thirrur ta luftojnë atë me të gjitha mjetet. Apo

mund të thuhet lirisht se të korruptuarit nuk mund t’a luftojnë korrupsionin.

Ky punim ka për qëllim të analizojë aspektet historike të shfaqjes së dukurisë së korrupsionit,

përcepsionin dhe prezencën e korrupsionit në vendet fqinje, në ato të zhvilluara dhe më pak të

zhvilluara, duke bërë komparacion ndërmjet tyre me theks të veçantë në shkaqet dhe pasojat e tij

në Kosovën e pas luftës, efektet e korrupsionit në mjedisin afarist, efektet e tij në shtresat e

ndryshme shoqërore, kostoja, faktorët, ndikimin, shtyllat institucionale të sistemit të integritetit

kombëtar dhe luftën kundrejt tij, krijimin e mekanizmave institucional kundër korrupsion, numrin

dhe llojet e veprave penale të kryera me korrupsion në Kosovë në periudhën 2000-2010, duke

dhënë në fund të këtij punimi edhe përfundimet dhe rekomandimet.

Fjalët kyçe: korrupsion, keqpërdorim i detyrës, vepër penale, parandalimi dhe lufta kundër

korrupsion

4

Abstract

Corruption exists, since there is humanity. It exists in all environments, and in each and every

system and regimes. It fits all situations and survives even over the most organized campaigns

against corruption. Corruption means any misuse of the official duty by responsible persons in

all legal entities and every activity of initiators or beneficiaries of such behavior, committed in

response to a directly or indirectly promised, offered, given, demanded, accepted or expected to

be 'taken for himself or for another person.

Corruption is present in almost every institution, including as the service includes officers

ranked in loë levels of the hierarchy up to senior positions, or high-level corruption.

In our society the corruption is something neë, becuaeuse it has existed, exists and ëill continue

to exist, but the goal is hoë to reduce it.

Practice shoës that even in the most developed countries in the ëorld, ëith the best judicial

institutions, many battles are lost in the face of this negative phenomenon. It happens so, because

corruption tends to groë faster than the dynamics implemented to neutralize it by taking ëide

roots in the land of human ëeaknesses. It is of the great range of starting in paid services in all

its forms: giving money, in return of an illegal reëard as ëell as gifts-bribes.

The transition phase and the last ëar in Kosovo, in the absence of state institutions after their

creation, the lack of efficiency, many social and economic problems, has made corruption to

continue to flourish in all matters of life and become not only a serious obstacle to stop the

development of the country, but also as a nursery garden of organized crime. For fighting the

corruption, everyone should play a role, including institutions, government, parliament, judicial

bodies, independent institutions, civil society, media and the citizens of Kosovo, itself.

Corruption as a phenomenon hurts us all, therefore the ëar against it is a responsibility and

should be a shared mission of us, all. But, the greatest evil, is that people learn to live ëith

corruption, learn to coexist ëith it, and even those ëho are entitled to fight it by all means. Or it

can be said that a corrupted person cannot fight corruption. This paper aims to analyze the

historical occurrence of the phenomenon of corruption perception and the presence of

corruption in neighboring countries, in those developed and less developed, making comparison

betëeen them ëith special emphasis on the causes and consequences in Kosovo after the ëar, the

effects of corruption on the business environment, its effects on the different levels of society, the

cost factors, the impact, the institutional pillars of national integrity system and fight against

corruption, the creation of institutional mechanisms against corruption, the number and types

the offenses committed through corruption in Kosovo in the period 2000-2010, providing be the

end of the ëork main conclusions and recommendations.

Key words: Corruption, misuse of the official duty, criminal offence, prevention and fight

against corruption

5

MIRËNJOHJE

Dua të shpreh mirënjohjen time më të thellë për udhëheqësin tim shkencor, Prof. Dr.Bajram

UKAJ, për mundësinë e dhënë dhe mbështetjen e pakursyer akademike që ky punim të

finalizohet.

Falënderime pafund për Prof.Dr.Skënder KAÇUPI, Shef i Departamentit të së Drejtës Penale,

për të gjitha sygjerimet dhe këshillat e akorduara në përmbushjen e këtij misioni, Prof.Dr.Artan

HOXHA, Dekan i Fakultetit të Drejtësisë, Prof.Dr. Altin SHEGANI, Profesorë të tjerë dhe gjithë

personelin administrativ të Fakultetit të Drejtësisë të Universitetit të Tiranës, për përkrahjen në të

gjitha fazat në studimet për Doktoraturë.

Falënderoj Familjen time, që më ka ushqyer me vlerat dhe integritetin që unë përfaqësoj sot, që

më ka inkurajuar dhe përkrahur gjatë gjithë kohës sa iu përkushtova punës kërkimore, edhe

atëherë kur sfida e Doktoraturës dukej shumë e madhe për ta kaluar.

Falënderoj Policinë e Kosovës, Prokurorët, Gjyqtarët, Avokatët, Shoqërinë Civile, qytetarët e

Republikës së Kosovës, të përfshirë në anketën për punimin shkencor e në veçanti falënderoj

Prokurorin Special, z.Besim Kelmendi, Profesorin Dr.Avni Puka, Drejtorin Ekzekutiv të

Institutit të Kosovës për Drejtësi, z.Betim Musliu, për intervistat e tyre të dhëna për dukurinë e

korrupsionit për këtë punim.

Në fund, dua të falënderoj të gjithë miqtë e mi dhe të gjithë ata që besuan tek unë.

Albulena U. Ukimeraj,

Tiranë 2016

6

Përmbajtja

LISTA E FIGURAVE, TABELAVE DHE GRAFIKËVE................................................. 9 -10

LISTA E SHKURTIMEVE........................................................................................................

11

HYRJE......................................................................................................................................... 12

Metodologjia .......................................................................................................................... 12-13

KAPITULLI I

VËSHTRIM I SHKURTËR HISTORIK MBI PARAQITJEN E DUKURISË SË

KORRUPSIONIT....................................................................................................................... 16

1. Kronologji e ngjarjeve të rëndësishme historike në Kosovë dhe dukuria e korrupsionit në

Kosovën e pasluftës së vitit 1999 ..................................................................................................17

1.1. Përkufizimi i korrupsionit ......................................................................................................24

1.2. Format e korrupsionit .............................................................................................................26

1.2.1. Mitoja ..................................................................................................................................27

1.2.2. Përvetësimi ..........................................................................................................................27

1.2.3. Favorizimi ...........................................................................................................................

27

1.2.4. Forma të tjera të korrupsionit ..............................................................................................28

1.2.5. Format e korrupsionit sipas Kodit Penal të Republikës së Kosovës....................................33

2.Disa forma dhe karakteristika të përgjithshme të shfaqjes së korrupsionit në vende të

ndryshm.42

KAPITULLI II

SHKAQET E KORRUPSIONIT ...............................................................................................51

1. Faktorët që ndikojnë në shfaqjen e korrupsionit........................................................................52

2. Motivi, si shtytje për të ofruar dhe kërkuar................................................................................53

3. Motivi material apo motivi për pasurim....................................................................................55

3. Korrupsioni në vendet e zhvilluara dhe vendet më pak të zhvilluara .......................................55

4. Mungesa e rregullave, politikave dhe legjislacionit..................................................................57

6. Mungesa e Transparencës..........................................................................................................57

7. Mungesa e llogaridhënies..........................................................................................................58

KAPITULLI III

PASOJAT DHE KOSTOJA E KORRUPSIONIT ...................................................................60

7

1. Pasojat e korrupsionit .............................................................................................................60

1.1. Efektet në përkeqësimin e mjedisit afarist .............................................................................60

1.2. Efektet tek shtresat e ndryshme shoqërore .............................................................................60

1.3. Pasojat ekonomike të korrupsionit..........................................................................................61

1.4. Pasojat politike të korrupsionit ..............................................................................................62

1.5. Pasojat institucionale të korrupsionit .....................................................................................62

1.6. Pasojat mjedisore të korrupsionit ...........................................................................................63

2. Kostoja e korrupsionit ............................................................................................................63

2.1. Kostoja ekonomike e korrupsionit .........................................................................................63

KAPITULLI IV

NIVELI DHE LLOJET E KORRUPSIONIT ..........................................................................65

1. Niveli politik i korrupsionit ......................................................................................................66

2. Niveli administrativ i korrupsionit ............................................................................................68

3. LLOJET E KORRUPSIONIT ...............................................................................................69

KAPITULLI V

NDIKIMI I KORRUPSIONIT NË PROKURIMIN PUBLIK ...............................................71

1. Konflikti i interesit ....................................................................................................................71

2. Luftimi i korrupsionit në Prokurim ...........................................................................................73

KAPITULLI VI

AGJENCITË E PAVARURA ANTI-KORRUPSION ............................................................76

1. Roli i Agjencisë Kosovare Anti-korrupsion .............................................................................86

2. Monitorimi i aseteve dhe të ardhurave të vendimarrësve të sektorit publik..............................96

KAPITULLI VII

SHTYLLAT INSTITUCIONALE TË SISTEMIT TË INTEGRITETIT

KOMBËTAR.....100

1. Parlamenti................................................................................................................................101

2. Qeveria.....................................................................................................................................102

3. Gjyqësori..................................................................................................................................103

8

4. Shërbyesit civil.........................................................................................................................104

5. Shoqëria civile.........................................................................................................................105

6. Policia......................................................................................................................................106

7. Agjencia Anti-Korrupsion.......................................................................................................107

KAPITULLI VIII

LUFTIMI I KORRUPSIONIT.................................................................................................109

1. Luftimi i korrupsionit në qeveri...............................................................................................112

2. Luftimi i korrupsionit në parlament.........................................................................................113

3. Reformat në luftën kundër korrupsionit...................................................................................114

3.1. Reformat politike .................................................................................................................114

3.2. Reformat institucionale ........................................................................................................115

3.3. Aspekti juridik e publik në luftën kundër korrupsion...........................................................116

4. Kontrolli i llogaridhënies.........................................................................................................117

5. Roli i medias në luftën kundër korrupsion...............................................................................121

KAPITULLI IX

1. Numri i rasteve të veprave të kryera me korrupsion 2008-2015……………………..121

2. Rastet korruptive të regjistruara në sistemit informativ të Policisë së Kosovës……...123

3. Llojet e veprave të kryera me korrupsion 2008-2015 ………………………………..126

PËRFUNDIMET..........................................................................................................................128

REKOMANDIME.......................................................................................................................133

BIBLIOGRAFIA.........................................................................................................................135

Shtojcë..........................................................................................................................................142

Forma e anketës drejtuar Policisë, Prokurorisë, Avokatëve, Gjyqtarëve, Qytetarëve dhe

përfaqësuesve të Shoqërisë civile në Kosovë..............................................................................144

Forma e intervistës – (intervista e realizuar për qëllime të punimit)...........................................146

Rezultatet e Anketës tw paraqitura nw formw tabelare, nw formw tw grafikoneve dhe statistikat

në përqindje........................................................................................................................148 - 153

9

LISTA E FIGURAVE, TABELAVE DHE GRAFIKËVE

Lista e tabelave

Tabela1: Raport vjetor i Freedom House, viti 2005 – Vendet ballkanike dhe korrupsioni……..56

Tabela 2: Agjencitë Kundërkorrupsion në vendet e zhvilluara……….………………............…60

Tabela 3: Agjensitë kundër-korrupsionit në Azi……………………………………………........63

Tabela 4: Agjencitë Kundërkorrupsion në Afrikë……………………………………….…....…66

Table 5: Agjensitë kundër-korrupsionit në Amerikën Latine…………………...…………....….68

Tabela 6: Deklarimi i rregullt vjetor i pasurisë së zyrtarëve të lartë publik..................................81

Tabela7: Lloji i pranimit të dhuratave i ndara nëpër institucione………………………………..82

Tabela 8: Veprat penale kundër detyrës zyrtare të ndara nëpër vite, Kodi i vjetër Penal i

Kosovës........................................................................................................................................121

Tabela 9: Të dhënat statistikore për rastet e hetuara për korrupsion nga Policia e Kosovës të

ndara sipas viteve 2008, 2009, 2010, 2011 dhe 2012…………………………………..........…122

Tabela 10: Veprat penale kundër detyrës zyrtare sipas statuseve aktuale në ‘Sipk.....................123

Tabela 11: Veprat penale kundër detyrës zyrtare të ndara nëpër vite. Kapitulli XXXIV neni neni

422-437…………………………………………………………………………………………124


ndara sipas viteve 2008, 2009, 2010, 2011 dhe 2012…………………………..........…………125

Tabela13 Veprat penale kundër kundër detyrës zyrtare (neni 422-437) sipas statuseve aktuale në

‘Sipk’………………………………………………………………………………….………...126

Tabela 14. Indikatorët e ndikimit të Korrupsionit në Kosovë………………… .....………..….144

Tabela 15. Indikatorët e ndikimit të Korrupsionit në Kosovë……………………...........……..145

Tabela 16: Legjislacioni ekzistues a është i mjaftueshëm për luftimin e Korrupsionit…...........146

Tabela 17. Indikatorët e rritjes së Korrupsionit në Kosovë, rezultat i mungesës së ligjeve apo

zbatueshmërisë së ligjeve……………………………………………………………………….146

Tabela 18. Indikatorët e rritjes së Korrupsionit në Kosovë, rezultat i mungesës së ligjeve apo

zbatueshmërisë së ligjeve…………………………………………………………………….…147

Tabela 19. Institucionet e pavarura më të korruptuara…………………………………...…….148

10

Tabela 20: Institucionet shtetërore që kanë ndikuar pozitivisht në luftimin e korrupsionit në

Kosovë………………………………………………………………………………………….149

Lista e grafikonëve

Grafikoni 1: Llojet e veprave penale sipas Kodit të vjetër penal, vitet 2008-2012....................122

Grafikoni 2: Veprat penale sipas statuseve aktuale në "Sistemin informative të policisë së

Kosovës" sipas Kodit të vjetër penal 2008-2012……………………………………………….123

Grafikoni 3: Llojet e veprave penale sipas Kodit të ri penal, vitet 2013 -2015….......................125

Grafikoni 4: Veprat penale sipas statuseve aktuale në "Sistemin informative të policisë së

Kosovës" sipas Kodit të ri penal 2013-2015……………………………....................................126

Grafikoni 5. Çili është ndikimi i korrupsionit në Kosovë? …………………………......……...148

Grafikoni 6. Cila është periudha kur korrupsioni është zhvilluar më së shumti në Kosovë .......151

Grafikoni 7: A mendoni se Kosova ka bazë të mirë ligjore, (legjislacioni ekzistues a është i

mjaftueshëm për luftimin e Korrupsionit? ……………………...........……………………......149

Grafikoni 8. A mendoni se rritja e Korrupsionit në Kosovë vjen si rezultat i mungesës së ligjeve

apo zbatueshmërisë së ligjeve…………………………………………..........……………...…149

Grafikoni 9: Cilat institucione shtetërore në Kosovë, janë më të korruptuara...........................150

Grafikoni 10. Cilat nga institucionet e pavarura, mendoni që janë më të korruptuara ………...151

Grafikoni 11. Cila institucione shtetërore kanë ndikuar pozitivisht në luftimin e korrupsionit në

Kosovë…………..........………………………………………………………………………. 153

11

LISTA E SHKURTIMEVE

KRK Kushtetuta e Republikës së Kosovës

KPK Kodi Penal i Kosovës

KPPK Kodi Procedurës Penale të Kosovës

KE Këshilli Evropës

BE Bashkimi Evropian

BB Banka Botërore

MD Ministria e Drejtësisë

AAK Agjencia Kundër Korrupsion

PK Policia e Kosovës

PTH Prokuroria themelore

GJTH Gjykata Themelore

GJA Gjykata e Apelit

GJS Gjykata Supreme

GJK Gjykata Kushtetuese

TI Transparency International

UNDP Programi për Zhvillimin i Kombeve të Bashkuara

USAID Agjencia e shteteve të bashkuara të Amerikës për zhvillim ndërkombëtar

OSBE Organizata për Sigurinë dhe Bashkëpunimin

KIPRED Instituti Kosovar për kërkime dhe zhvillime të politikave

IKD Institutit të Kosovës për Drejtësi

AI Amnesty International

12

HYRJE

Korrupsioni është një e keqe shoqërore dhe politike me rrënjë shumë të forta, andaj edhe lufta

kundër tij është shumë e vështirë dhe e përbërë. Në botën moderne dhe në demokracinë

parlamentare dhe kapitalizmin që tashmë kanë marrë karakter global, korrupsioni perceptohet si

braktisje e interesit publik në emër të interesit privat. Për këtë dukuri ka përkufizime të shumta

dhe të ndryshme, mirëpo me një përkufizim të përbashkët korrupsionin mund t’a definojmë si

keqpërdorim i detyrës zyrtare për interesa personale, grupore, apo thyerje të rregullave dhe

ligjeve për përfitime. Korrupsioni është një fenomen, veçanërisht i shteteve dhe vendeve në

zhvillim si dhe karakteristikë e atyre që sapo kanë hedhur pas të shkuarën autoritariste apo

sistemin totalitar.

Në përgjithësi, nisur nga specifikat e zhvillimit të një vendi, edhe prezenca dhe perceptimi i

korrupsionit reflektohet në përmasa dhe forma të ndryshme. Edhe në rastin e Kosovës, si një

shtet i ri dhe marrë për bazë të kaluarën e saj përgjatë historisë, sidomos periudhën e

tranzicionit politik dhe social ka reflektuar në përballjen edhe me fenomenin e korrupsionit.

Madje, sipas shumë studimeve të bëra, rezulton tse Kosova ë radhitet ndër vendet me përmasa të

larta të korrupsionit.

Në këtë kuadër, duke qenë se korrupsioni ka marrë përmasa, veçanërisht pas përfundimit të

luftës dhe duke parë aktualitetin dhe prezencën e korrupsionit në shoqëri, kam vendosur të

trajtoj në këtë punim temën: “Korrupsioni, shkaqet dhe pasojat në me theks të veçantë në

Kosovën e pasluftës”

Ky punim analizon aspektet historike të shfaqjes së dukurisë së korrupsionit, përcepcionin dhe

prezencën e korrupsionit në vendet fqinje, në ato të zhvilluara dhe më pak të zhvilluara, me theks

të veçantë shkaqet dhe pasojat në Kosovën e pas luftës, faktorët, ndikimin si dhe luftën kundrejt

tij.

Metodologjia

Për realizimin e një kërkimi shkencor, kam aplikuar metoda bashkëkohore që zbatohen në

shkenca shoqërore. Natyra e ndjeshme dhe delikate e parandalimit dhe luftimit të

fenomenit të korrupsionit, domosdoshmërish kërkon që të zbatohen edhe metoda të

ndryshme shkencore në trajtimin e kësaj dukurie. Qasja metodologjike në këtë punim është

fokusuar në aplikimin e këtyre metodave:

Metoda historike – domosdo, që gjatë kërkimit dhe hulumtimit shkencor për një fenomen duhet

të fokusohemi dhe t’ i kushtojmë rëndësi metodës historike nëpërmjet të cilës do të shqyrtohet

dhe pasqyrohet ekzistenca dhe evoluimi i korrupsionit në aspektin historik, format dhe mënyrat e

paraqitjes në periudha të ndryshme të zhvillimit të shoqërisë.

13

Metoda e analizës teorike - duke analizuar Korrupsionin, si vepër penale me të gjitha tiparet

dhe format e paraqitura, duke konsultuar literaturë profesionale dhe duke dhënë konkluzione

lidhur me të.

Metoda përshkruese – përmes së cilës janë përshkruar karakteristikat e përgjithshme të të

shfaqjes së korrupsionit në vende të ndryshme me theks të veçantë në Kosovën e pas vitit 1999.

Metoda komparative – duke bërë krahasim të legjislacionit të vendit tonë dhe të vendeve të tjera,

në raport me dukurinë e korrupsionit, llojet e veprave të kryera me korrupsion si dhe sanksionet

që parashikohen në vendin tonë dhe vendet e tjera në raport me veprat penale duke keqpërdorur

pozitën zyrtare.

Metoda e Anketës – mbështetur në anketën e realizuar për perceptimin dhe prezencën e

korrupsionit në shoqërinë tonë, të gjeturat përmes kësaj metode qartësojnë anët negative të

shfaqjes së korrupsionit në vendin tonë dhe nëpërmjet tyre arrimë në përfundime për

parandalimin dhe luftën kundër korrupsionit. Për realizimin e kësaj ankete në target grup janë

përfshirë: 20 Prokurorë, 20 Gjyqtarë, 20 Avokatë, 20 Policë, 20 Qytetarë dhe 20 Përfaqësues të

shoqërisë civile. Anketa përmban gjithsej 10 pyetje, prej tyre 7 pyetje janë me alternativa dhe 3

pyetje me hapësira për t’u plotësuar. Rezultat i saj janë statistika dhe të dhëna për perceptimin,

parandalimin dhe luftën kundër korrupsionit, të përfshira në këtë punim.

Metoda e Intervistës - nëpërmjet kësaj metode kam pasur për qëllim marrjen e opinioneve të

ekspertëve nga teoria, praktika dhe njohësve të çështjeve të korrupsionit që e përfaqësojnë

shoqërinë civile në republikën e Kosovës. Duke përfshirë shfaqjen e korrupsionit në Kosovë,

karakteristikat e shfaqjes, efektet dhe pasojat, llojet e tij, koston shtetërore në parandalimin dhe

luftimin e korrupsionit, është menduar të jepet përgjigje për korrupsionin në këndvështrimin e

teoricienëve, praktikuesve të ligjit dhe ekspertëve që bëjnë monitorimin në sistemin e drejtësisë

në zbatim të së drejtës, me vështrim të posaçëm, në veprat penale të kryera me korrupsion.

Metoda statistikore - përmes së cilës do të paraqiten të dhënat zyrtare për format e

veprave penale të kryera me korrupsion, llojin e tyre të paraparë në Kodin

Penal të Republikës së Kosovës të vitit 2006 dhe në Kodin e ri penal të vitit

2013, numrin e veprave penale të kryera me korrupsion për periudhën 2008 –

2012 dhe 2013 – 2015 dhe statistika në lidhje statusin e lëndëve ë8pas sistemit

informative të policisë në Republikën e Kosovës.

14

Cfarë përmban punimi:” Korrupsioni, shkaqet dhe pasojat me theks të veçantë në Kosovën

e pasluftës”.

Kapitulli I - përmban një vështrim historik mbi paraqitjen e dukurisë së

korrupsionit, karakteristikat e përgjithshme të shfaqjes së korrupsionit në vende të ndryshme,

kronologji e ngjarjeve të rëndësishme historike në Kosovë dhe dukuria e korrupsionit në

Kosovën e pasluftës së vitit 1999, përkufizimi i korrupsionit, format e korrupsionit, mitoja,

përvetësimi, favorizimi, si dhe format tjera të korrupsionit

Kapitulli II - trajton shkaqet e korrupsionit dhe atë: motivin, si shtytje për të ofruar mito,

motivin si shtytje për të kërkuar Mito, trajton korrupsionin në vendet e zhvilluara dhe në ato më

pak të zhvilluara, mungesën e rregullave, politikave dhe legjislacionit, nivelin e autoritetit,

mungesën e transparencës, llogaridhënies dhe mungesën e institucioneve “rojë”.

Kapitulli III - trajton pasojat dhe koston e korrupsionit, efektet e tij në përkeqësimin e mjedisit

afarist, efektet tek shtresat e ndryshme shoqërore, pasojat ekonomike të korrupsionit, pasojat

politike të korrupsionit, pasojat institucionale të korrupsionit, pasojat sociale të korrupsionit,

pasojat mjedisore të korrupsionit, koston e korrupsionit në ekonomi, koston institucionale,

sociale, politike dhe koston e korrupsionit në aspektin mjedisor.

Kapitulli IV - trajton niveli dhe llojet e korrupsionit - trajton korrupsionin në nivelin e shfaqjes

së tij, nivelin politik dhe administrativ të korrupsionit, llojin e korrupsionit për nga mënyra e

shfaqjes si: korrupsioni i pakontrolluar, korrupsioni i paparashikueshëm, korrupsioni i

paorganizuar, korrupsioni i kontrolluar, korrupsioni i centralizuar dhe korrupsioni i koordinuar.

Kapitulli V - trajton ndikimin e korrupsionit në prokurimin publik, konfliktin e interesit,

nepotizmn dhe kronizmin, luftimin i korrupsionit në prokurim dhe transparencën gjatë

procedurave të prokurimit.

Kapitulli VI - trajton agjencitë e pavarura anti-korrupsion, roli i agjencisë kosovare kundër-

korrupsion si dhe çështjen e monitorimit të aseteve dhe të ardhurave të vendimmarrësve të

sektorit publik.

Kapitulli VII - trajton shtyllat institucionale të sistemit të integritetit kombëtar siç janë:

parlamenti, qeveria, gjyqësori, shërbyesit civil, shoqëria civile, policia, agjencia kundër-

korrupsion

Kapitulli VIII - trajton luftimin e korrupsionit dhe atë: luftimin e korrupsionit në sektorin

ekonomik; luftimi i korrupsionit në qeveri; luftimi i korrupsionit në parlament si dhe Reformat

në luftën kundër korrupsion – përfshirë reformat politike institucionale, aspekti juridik e publik

në luftën kundër korrupsion, kontrolli i llogaridhënies, sanksionet, roli i medias në luftën kundër

15

korrupsion.

Kapitulli IX - trajton numrin e rasteve të veprave penale të kryera me korrupsion 2000-2012

dhe 2013 – 2015, pas hyrjes së fuqi të Kodit të ri penal të Kosovës më 1 janar 2013 - Llojet e

veprave të kryera me korrupsion 2000-2012 dhe 2013 – 2015, pas hyrjes së fuqi të Kodit të ri

penal të Kosovës më 1 janar 2013. Krijimi i mekanizmave institucional kundër-korrupsion në

Kosovë.

Përfundimet dhe rekomandimet

Shtojca - Anketa dhe intervista e realizuar për qëllime të këtij punimi.

Bibliografia

16

KAPITULLI I

VËSHTRIM I SHKURTËR HISTORIK MBI PARAQITJEN E DUKURISË SË

KORRUPSIONIT

Dukuria e korrupsionit dhe prezenca e tij është një problematikë gobale. Një ide e dhënë për

zanafillën e fenomenit të korrupsionit është se ai ka lindur me lindjen e transaksioneve të para

ndërmjet njerëzve, por si koncept i mirëfilltë ai është shfaqur me lindjen dhe krijimin e

administratës së shtetit.

Sot, korrupsioni lulëzon në errësirën e regjimeve totalitare, diktatoriale dhe autoritare, por është

prezent edhe pse në masë më të reduktuar edhe në mjedise demokracie, pluralizmi, lirie

shprehjeje e sigurie individuale. Skandalet e korrupsionit nuk ndodhin vetëm në vendet në

zhvillim ku korrupsioni shpesh shihet si një normë apo taksë, por ai është i pranishëm dhe në

vendet e zhvilluara si Franca, Britania e Madhe dhe SHBA. Shitja e vendeve parlamentare në

Britaninë e Madhe përpara aktit të Reformës në vitin 18321 dhe - Makinat politike në SHBA në

shek 19 dhe 202, janë dy nga historitë më të njohura të korrupsionit. Gjurmë të korrupsionit janë

zbuluar edhe në vende të tilla si Suedia dhe Norvegjia.

Korrupsioni mbetet një fenomen i përhapur dhe i përsëritur gjatë historisë njerëzore. Ai ka qenë i

pranishëm në të gjitha sistemet politiko-shoqërore, në nivele dhe forma të ndryshme. Kodi i

Hammurabit i shekullit XVIII p.e.r. specifikon masa ndëshkimore të bazuara ligjërisht kundër

nëpunësve të korruptuar, veçanërisht parasheh korrupsionin e gjyqtarëve. Në shekullin IV p.e.r.,

Kaulitiliya, Kryeministër i Mbretërisë së Indisë, ka shkruar librin “Arathasastra” në të cilin ka

diskutuar edhe korrupsionin. Poashtu edhe mendimtarë e filozofë të njohur si Aristoteli, Platoni,

Makiavelli dhe Rusoi, kanë studiuar korrupsionin qeveritar.3

Për Aristotelin, koncepti i ‘korrupsionit në librin e tij: “On Generation and Corruption”,

nënkuptonte devijantin/shmangien nga një detyrë ose objektiv i paracaktuar. Aristoteli e lidhë

korrupsionin drejtpërdrejt me ndershmërinë dhe pushtetin.

Sipas tij: “Ndryshimi midis ndershmërisë dhe korrupsionit është se: “të jesh i korruptuar do të

thotë të kesh pushtet të pakufizuar mbi një pronë ndërsa të jesh i ndershëm do të thotë qeverisja e

një shteti, sipas nevojave të njerëzve”.4

Më tutje ai ka hulumtuar prezencën e korrupsionit dhe lidhjen e tij me pushtetin. Sipas tij,

‘Korrupsioni politik nuk është cilësi e individit por një e metë natyrale, dhe karakteristikë për

1 Pearce, R dhe Stearn,R 200 Access to History, Government and Reform Britain 1815-1918 Second Edition Hodder

& Stoughton 2 Clifford T.P. 1975. The political Machine an American institution vantage press

3 Shera. A, “Korrupsioni dhe ndikimi i tij në rritjen ekonomike” Tiranë, 2014, fq. 2 dhe 3.

4Aristotle, 350 B.C.E, “On generation and corruption”, translated by H.H. Joachim, 2004, Oxford University, Book I

https://global.oup.com/academic/product/aristotles-on-generation-and-corruption-i-book-1-

9780199242924?cc=al&lang=en&

https://global.oup.com/academic/product/aristotles-on-generation-and-corruption-i-book-1-9780199242924?cc=al&lang=en&


17

pushtetarët, e secilit nivel dhe pasojë e detyrës që ata ushtrojnë.5

Në anën tjetër, tradita marksiste, siç tregon Robert Mayer-i në një studim me mjaft interes, nuk

shqetësohet shumë për shkakun e korrupsionit. Ndryshe nga Marksi, Lenini shqetësohet shumë

për korrupsionin e ‘masave’, siç i quante ai, duke ndjekur Marksin. Siç citon Mayer-i: ‘kur ne i

kthehemi diskursit të traditës marksiste, frika e korrupsionit duket se mungon.6

Si përmbledhje mund të themi se në kapitalizëm dhe “demokracinë” parlamentare, pushteti

ekonomik përcakton pushtetin politik dhe, ndërmarrjet kapitaliste, janë pasojë jo shkak; sepse

shkaku përfundimtar është kuadri institucional që ka themeluar bota moderne pothuajse dyqind

vite më parë i cili kuadër çoi në globalizmin neoliberal. Korrupsioni, rrjedhimisht, fillon nga

lartë poshtë: nga klasa politiko-ekonomike deri tek hierarkia e brendshme e ndërmarrjeve

kapitaliste, ku punëtorët, shpesh vjedhin pronën private; dhe kjo, për shumë arsye: sepse

kuptojnë se ata shfrytëzohen ndërsa pronari pasurohet me djersën e tyre.

Kjo është shumë e thjeshtë për t’u kuptuar dhe nuk është e nevojshme që të formalizohet si

“ndërgjegje klasore”. Ajo çfarë kërkohet në këtë rast është organizmi, mobilizimi dhe ndriçimi i

punëtorëve se si kalohet në komunizëm, jo sigurisht, siç pretendon Marksi, duke zhvilluar

prodhimin deri në fazën mitike të mjaftueshmërisë, dhe varfëruar urtësinë e të dyja palëve, por

zhvillimin e të dyja bashkë: urtësisë dhe prodhimit.

Sepse prodhimi varet nga zhvillimi i urtësisë dhe jo e kundërta. Sepse është ‘urtësia’ që

përcakton se çfarë është e mjaftueshme për ne dhe jo. Dhe, në anën tjetër, bota kapitaliste

lakmon botën materiale dhe jo vlerat më të larta të një shoqërie ku punëtori i përshtatet asaj,

meqenëse mundësia për ndryshim sistematik është e vogël. Në ish-socializmin real, pushteti

politik përcakton pushtetin ekonomik (drejtorët e ndërmarrjeve socialiste etj.). Korrupsioni edhe

këtu fillon nga lartë: nga Partia deri tek hallkat e tjera të hierarkisë shtetërore.

Kështu, edhe në këtë subjekt, Aristoteli, ndryshe nga Sokrati dhe Platoni dhe ndryshe nga Marksi

dhe Lenini, është bazë orientuese për shkaqet e korrupsionit.7

Kronologji e ngjarjeve të rëndësishme historike në Kosovë dhe dukuria e korrupsionit në

Kosovën e pasluftës së vitit 1999

Historikisht, Republika e Kosovës, kishte një shtrirje jo të qëndrueshme në kufijtë e jashtëm të

saj, por me një qëndrueshmëri të përhershme të epiqendrës së saj, territorit aktual të Republikës

së Kosovës. Populli i Kosovës e kishte të lidhur fatin me territorin e vet. Popullimi i

5 Aristotle. Aristotle in 23 Volumes, Vol. 21, translated by H. Rackham. Cambridge, MA, Harvard University Press;

London, William Heinemann Ltd. 1944. 1308 – B14

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0058%3Abook%3D5%3Asection%3D

1308b 6 Permeti, Y, 2013, “Korrupsioni, shkaqet dhe pasojat” e qasshme në: http://opolitike.org/teori/korrupsioni-shkaqet-

dhe-pasojat/ marrë më datë: 20/04/2016; 7Corruption: expanding the focus, To Corrupt: The ambiguity of the language of corruption in ancient Athens,Arlene

Ë. Saxonhouse, f, 37, Australian National University, 2012.

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0058%3Abook%3D5%3Asection%3D1308b


http://opolitike.org/teori/korrupsioni-shkaqet-dhe-pasojat/


18

qëndrueshëm me shumicë shqiptare, ruajti edhe tërësinë kryesore territoriale të saj gjatë

shekujve. Edhe pse kufiri i jashtëm i saj, vazhdimisht është tkurrur dhe ndau popullin shqiptar

nga trungu i tij, megjithatë kufiri i sotëm i Republikës së Kosovës ishte gjithherë ai që

përcaktonte një tërësi territoriale në të cilën jetonin banorë me shumicë shqiptare, të shoqëruar

me thrak, kelt, turq, bullgarë, serb, vllah, saksonë etj.8

Hulumtimet kanë treguar se territori i Kosovës së sotme dhe i territoreve ku ishin të shtrirë ilirët

dhe tani shqiptarët, kishte një pozitë strategjike jo të favorshme për popullin e saj, por shumë

tërheqëse dhe për popujt tjerë që e rrethonin. Territori i Kosovës ishte dhe mbetet një vend

shumë i begatshëm me pasuri natyrore mbitokësore dhe nëntokësore, si dhe një udhëkryq i

transportit rrugor dhe tregtar. Pasuria dhe pozita e saj ishin pengu i zhvillimit të popullatës

vendase nga sulmet dhe pushtimet e vazhdueshme të territorit të saj nga të huajt. Popullata

vendëse i ka shfrytëzuar shumë pak pasuritë e vendit të vet dhe për pasojë ajo është popullata më

e varfër dhe më e pazhvilluar e rajonit.

Kosova ishte ndërmjet pushtimit të Perandorisë Turke dhe rrezikut të pushtimit nga forcat e

shteteve ballkanike. Edhe pse Kosova ishte në anën e shteteve Ballkanike në luftë kundër

Perandorisë Turke, megjithatë koalicioni i shteteve ballkanike e pushtoi Kosovën dhe një pjesë të

Shqipërisë Veriore. Territori i saj u copëtua ndërmjet shteteve ballkanike. Pjesën kryesore të saj e

pushtoi Mbretëria Serbe, ndërsa Rrafshi i Dukagjinit u pushtua nga Mali i Zi. Kosova u nda në

katër qarqe, tre prej tyre (Zvecani, Kosova dhe Jugu i Dukagjinit) i takonin Serbisë dhe një

(Dukagjini Verior) Malit të Zi. Këtë ndarje, edhe përkundër kundërshtimeve dhe luftërave të

Kosovës, e sanksionoi Traktati i Londrës në vitin 1913. Pas këtij vendimi në Londër, Kosova iu

nënshtrua një dyndje të popullatës serbe dhe një ndryshimi të strukturës etnike të saj.9

Me fillimin e Luftës së Dytë Botërore, pushtohet Mbretëria Jugosllave nga Gjermania, ndërsa

Kosova ndahet në tri zona. Pjesa më e madhe kalon nën administrim të Italisë, pjesa veriore

administrohet nga Gjermania dhe ajo lindore nga Bullgaria. Pjesa e administruar nga Italia kalon

nën kontrollin e administratës së Shqipërisë, lojale ndaj forcave italiane. Kjo ndikon në lëvizjen e

popullatës Shqipëri - Kosovë dhe hapjen e shkollave shqipe në Kosovë. Edhe pjesët tjera të

pushtuara të Kosovës administrohen nga struktura lokale shqiptare lojale me pushtetin gjerman

dhe bullgar.10

Më 02 gusht 1943, me Marrëveshjen e Mukjes, u vendos që pas mbarimit të luftës të vendoset

me referendum të popullit të Kosovës për bashkim me Shqipërinë. Më 31 dhjetor 1943 dhe me 1

e 2 janar1944, u mbajt Konferenca e Bujanit, e cila vendosi që Kosova t’i bashkohet Republikës

së Shqipërisë. Udhëheqja e Partisë Komuniste të Jugosllavisë e kundërshtoi këtë marrëveshje. Në

8 http://www.germ-a.com/?p=4082 (marrë më datë 20/04/2016);

9 Hakif Bajrami, Politika Serbe për Kolinizimin e Kosovës me Sllavë, 1945-1948, Era, Prishtinë 2002, fq. 23

10 Malcolm, Noel Kosovo: A Short History, p.312

http://www.germ-a.com/?p=4082

19

nëntor të vitit 1944 Kosova u çlirua nga pushtimi gjerman, Italian dhe bullgar.11

Edhe pse Konferenca e Mukjes, ajo e Bujanit dhe premtimet e Jugosllavisë gjatë luftës, ishin në

favor të vetëvendosjes së popullit të Kosovës, ato nuk u zbatuan dhe me 8 shkurt 1945 Kosova

vendoset nën administrim ushtarak të Jugosllavisë. Territori i Kosovës shpallet krahinë nën

kompetencat e plota të Republikës së Serbisë. Shkarkohet udhëheqja e Kosovës dhe emërohen

udhëheqësit serb dhe malazez.12

Në vitin 1974, me ndryshimet kushtetuese të RFS të Jugosllavisë, Kosova fiton një shkallë më të

lartë të autonomisë, zgjeron kompetencat e saj duke fituar statusin e elementit konstituiv të

Federatës Jugosllave, si njësi e Federatës Jugosllave, por jo sikur republikat tjera.

Në vitin 1989, Serbia në kundërshtim me Kushtetutën e Jugosllavisë, e pushtoi Kosovën me

forca policore dhe ushtarake dhe e suprimoi Autonominë e Kosovës. Në këtë mënyrë iu mor

subjektiviteti kushtetues i Kosovës në ish-Jugosllavi, si njëra nga tetë njësitë e RFSJ, si dhe u

suspendua struktura institucionale e autonomisë së gjerë territoriale e politike.13

Më 07 shtator 1990, pasi që u suprimua autonomia e Kosovës dhe me ndryshimet në

administrimin territorial të Kosovës nuk u pajtua populli shumicë shqiptarë, Kuvendi i Kosovës,

në Kaçanik, Miratoi Kushtetutën e Republikës së Kosovës me anë të cilës Kosova shpallet

Republikë. Populli shqiptar i Kosovës vazhdoi të bëjë rezistencë ndaj pushtimit të dhunshëm nga

regjimi i Serbisë. Kryengritja moderne, e shprehur me anë të "Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës

(UÇK-së)", dëshmoi se rezistenca e armatosur për abuzimet që po i bëheshin Kosovarëve dhe

shkeljet drastike të të drejtave të njeriut, e bënë më se të nevojshme dhe nxitën ndërhyrjen

ndërkombëtare kundrejt Millosheviqit dhe Serbisë. Në vitin 1999 Kosova është vendosur në

Administrimin e Kombeve të Bashkuara të OKB-së.14

Çlirimin e Kosovës e ndihmuan forcat e

NATO-s, me emrin specifik për Kosovën KFOR, i cili mori për sipër sigurimin e kufijve dhe

krijimin e paqes në Kosovë. Krahas KFOR – it, vendoset edhe misioni i veçantë i Kombeve të

Bashkuara i quajtur UNMIK. UNMIK ishte administratë ndërkombëtare Kombeve të Bashkuara,

e cila ndihmoi themelimin dhe organizimin e shtetit të ri të Kosovës.

Nga viti 1999 deri në mars të vitit 2002, UNMIK udhëhoqi administratën shtetërore të Kosovës,

në bashkë drejtim me përfaqësues politik vendorë. Kjo strukturë udhëheqëse quhej: “Strukturat e

11

Paulin Kola, Albanian – Yugoslav Relations during and after Ëorld Ëar II, London 2003, fq 41. 12

Jusuf Osmani dhe Ramë Manaj, Ndarja Administrative – Territoriale e Kosovës gjatë viteve 1944 – 2010,

ASHAK,, Prishtinë 2013, fq. 19. 13


ASHAK,, Prishtinë 2013, fq 20. 14

“Combating Corruption in Kosovo” report by Chicago-Kent College of Laë Illinois Institute of Technology 2006

20

Përbashkëta të Përkohshme Administrative të Kosovës15

. Më 15 maj 2001, është miratuar

Rregullorja e UNMIK 2001/9 për Kornizën Kushtetuese për Vetëqeverisjen e Përkohshme në

Kosovë. Me këtë rregullore janë përcaktuar parimet e organizimit dhe funksionimit të

institucioneve të Përkohshme Vetëqeverisëse të Kosovës që do të dalin nga zgjedhjet e

përgjithshme më 17 nëntor të vitit 2001. Sipas kornizës Kushtetuese, në aspektin territorial

Kosova është një territor i pandashëm në të cilin ushtrojnë përgjegjësitë e tyre institucionet e

përkohshme të themeluara të vetëqeverisjes. Kosova përbëhet nga komunat, të cilat janë njësi

territoriale bazë të vetëqeverisjes lokale me përgjegjësitë e përcaktuara nga legjislacioni i

UNMIK-ut, që është në fuqi, mbi vetëqeverisjen lokale dhe komunat në Kosovë16

.

Me këtë kornizë kushtetuese UNMIK përgatiti rrugën ligjore të transferimit të pushtetit nga

administrata ndërkombëtare në institucionet vendore. Më 17 nëntor të vitit 2001 u mbajtën

zgjedhjet e përgjithshme nacionale të cilat u kurorëzuan me themelimin e Kuvendit dhe Qeverisë

së parë të Kosovës të njohur ndërkombëtarisht. Qeveria e Kosovës e dalë nga zgjedhjet

demokratike, filloi punën më 02 mars të vitit 2002. Tani administrata e themeluar shtetërore e

Kosovës udhëhiqte me vendin e mbikëqyrur nga administrata ndërkombëtare UNMIK.17

Për dekada me radhë, pjesa dërrmuese e qytetarëve të Kosovës janë nxjerrë jashtë sistemit: nga

puna, nga administrata dhe atë në mënyrë kolektive, janë privuar nga mundësia për të ndërtuar

një ekonomi të qëndrueshme dhe për të pasur një jetesë sadopak të siguruar. Veç tjerash, Kosova,

pa llogaritur këtu tatimet dhe taksat e shumëfishta ka ushqyer gjithë aparatin represiv serb në

Kosovë: policinë dhe gjithë administratën shtypëse.

Lirisht, mund të thuhet se Kosova e pasluftës ishte një vend me traditë të qëndrueshme të

korrupsionit. Duke qenë krejt e zhveshur dhe duke mos pasur asnjë organ vendor mbrojtës,

korrupsioni mori përmasa për të cilat njeriu i thjeshtë i Kosovës nuk mund t'i marrë me mend.

Për shumë vite, vëmendja e ndërkombëtarëve të përfshirë në Kosovë dhe e udhëheqjes politike

Kosovarë ishte e përqendruar kryesisht në negociatat për statusin final dhe mundësinë e

pavarësisë së vendit, e cila u arrit më 17 Shkurt të vitit 2008.

Pas shpalljes së pavarësisë, Kosova kishte synim ndërtimin e një shteti efektiv të pavarur dhe jo

vetëm forcimin e demokracisë që tashmë ekziston, por edhe duke demonstruar kapacitetin e një

qeverie të pavarur, për të zgjidhur problemet e brendshme, veçanërisht duke përfshirë nxitjen e

rritjes ekonomike dhe krijimin e vendeve të punës. Por sa është përmbushur ky synim…

A mund të jetë Kosova një parajsë morale, përderisa në të gjitha anët është e rrethuar me vende

të zhytura në korrupsion. Duhet të jesh i verbër e të mos shohësh se si disa persona, që zyrtarisht

15

UNMIK, Rregullorja 2000/1 për Strukturat e Përbashkëta të Përkohëshme Administrative të Kosovës, Prishtinë

2000. 16


ASHAK,, Prishtinë 2013, fq. 48. 17

UNMIK, Rregullorja 2001/19 për institucionet e Përkohshme Vetëqeverisëse të Kosovës, Prishtinë 2001.

21

jetojnë prej pagës që marrin në institucionin a në firmën ku punojnë, kanë ndryshuar dhe po

ndryshojnë shumë shpejt me pamjen, me veshjen, me sjelljet, me mendimet dhe me gjuhën.

Prezenca e korrupsiont përmendet shumë në shoqëri, madje nëse mund të thuhet, është bërë

shprehje e përditshme, por me pasoja të mëdha, sidomos i një vendi siç është Kosova, që në

fazën tranzitore, i ka shkaktuar dhe vazhdon t’i shkaktojë varfëri e ngecje në zhvillimet socio-

ekonomike e politiko-kulturore. Duhet të jetë e qartë, se në luftën e mundshme kundër

korrupsionit financiar dhe politik, kundër korrupsionit të lartë e të imtë në Kosovë, asgjë nuk

mund të bëhet, në qoftëse së pari nuk sqarohen dhe nuk mënjanohen dukuritë e korrupsionit në

institucionet e Kosovës.

Institucionet e larta të pushtetit e heshtin problemin e korrupsionit ekzistues vetëm kur janë vetë

të zhytura në korrupsion. Korrupsioni do të ketë vetëm rritje dhe si pasojë direkte, do të ketë

varfëri dhe mos avancim të vendit, për një arsye të vetme, se të korruptuarit nuk mund ta luftojnë

korrupsionin.

Disa institucione kanë trajtuar këtë dukuri negative dhe kanë mbledhur të dhëna për korrupsionin

në Kosovë. Kështu, programi për Zhvillim i Kombeve të Bashkuara ("UNDP) e poashtu edhe

Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar ("USAID") kanë kryer studime për

prezencën e korrupsionit në Kosovë.

Kështu në vitin 2004, është bërë një hulumtim nga UNDP, me qytetarët e Republikës së

Kosovës. Ky sondazh, e ka etiketuar Kosovën si një zonë me mundësi të lartë të korrupsionit, për

shkak të ekonomisë në zhvillimin e institucioneve të reja të vendit të krijuara. Sipas këtij

sondazhi shumë të anketuar kosovar si burim kryesor të Korrupsionit të imët prezent, i kanë

etiketuar pagat e ulëta, të punonjësve në Institucionet e Kosovës. Kosovarët e anketuar

megjithatë, kanë shprehur një tolerancë të ulët për korrupsionin në shoqëri. Shumica janë

përgjigjur se korrupsioni ishte keqja më e madhe në shoqërinë kosovare. Megjithatë, shumë të

anketuar kanë pranuar se kanë dhënë korrupsion kur u është dashur për nevojat e tyre bazë, si

gjetja e një vendi pune apo një shërbim shëndetësor.

Ka pasur një perceptim të lartë të korrupsionit në institucionet qeveritare, edhe pse nuk ka prova

të tilla që të shpienjë në këtë përfundim. Shumica e të anketuarve nuk kanë raportuar përvoja

personale me sjellje korruptive nga ana e zyrtarëve qeveritarë, por megjithatë e shohin një sjellje

të tillë të jetë prezentë dhe duke u përhapur më tutje çdo ditë e më shumë. Anketa poashtu ka

treguar edhe dallime rreth asaj se çfarë përbën korrupsion. Sipas hulumtimit, tetëdhjetë për qind

e tyre si korrupsion, kanë identifikuar vetëm ryshfetin dhe disa procedura të tjera të paligjshme.

UNDP, në këtë sondazh ka sugjeruar se, që të ndodhë progres në perceptimin, identifikimin dhe

luftën kundër korrupsionit, duhet të rritet përgjegjshmëria dhe thjeshtimi i proceseve të

qeverisjes, procedurat e parandalimit, zbatimit, ankesave, dhe të koordinimit duhet të jenë më të

qarta dhe më të përgjegjshme.18

Një studim tjetër i kryer në Kosovë është edhe ai i USAID-it

përgjatë një periudhe prej katër muajsh, Maj-Gusht 2003. Nëpërmjet këtij studimi, janë matur

nivelet e stabilitetit politik, institucional, ekonomik dhe social si dhe marrëdhënieve ndëretnike

18

UNDP, Combating Corruption in Kosovo 13 (2004),

22

dhe të sigurisë publike dhe personale.

Anketa ka treguar një prirje në rënie sa i përket opinionit publik në lidhje me ekonominë në

Kosovë.19

Krimi i organizuar dhe korrupsioni kanë kontribuar në këtë pesimizëm. Publiku ka

përceptuar në nivel të lartë krimin e organizuar në Kosovë20

, i fokusuar në trafikimin e qenieve

njerëzore, kontrabanda e drogës, si dhe krime të tjera ekonomike dhe të dhunshme. Shumë

kosovarë, mendojnë se komuniteti i biznesit ishte i lidhur me krimin e organizuar. Ndërsa, vetë

fenomeni i korrupsionit dhe prezenca e tij në Kosovë është perceptuar si i dyti për nga rëndësia

pas papunësisë, e ndjekur nga të ardhura të ulëta, si dhe çmimet e larta.21

Të dhënat e përpiluara

nga studimet e vendeve fqinje të Kosovës, përfshirë: Shqipërinë, Bosnje-Hercegovinën,

Bullgarinë, Maqedoninë, Rumaninë, Kroacinë, Serbinë, Mali i Zi, kanë vënë në pah se Kosova e

fundit e radhitur me indeks më të ulët të korrupsionit se sa shtetet e tjera, duke bërë që ajo të ketë

një pozitë më të mirë se sa fqinjët e saj.

Por a është e mundur që korrupsioni të jetë perceptuar nga qytetarët dhe publiku si një problem

më i madh se sa ai në fakt është.

Mendoj se, renditja e Kosovës krahasuar me shtetet fqinje, me indeks më të ulët të korrupsionit,

ka të bëjë me kriterin matës të kësaj dukurie, nga vetë Kosova, si rezultat i më shumë

kompetencave të saj, që në atë kohë ishin duke u transferuar nga UNMIK-u tek IPVQ

(Institucionet e Përkohshme të Vetëqeverisjes e qeverisë së zgjedhur në nivel lokal).

Sipas raportit të USAID-it, sugjerohet qe korrupsioni të luftohet në rrënjët e tij, me një fokus në

zhvillimin e institucioneve themelore gjyqësore dhe ligjore, me një prioritet të lartë. Gjithashtu

raporti i USAID-it, sugjeron që Qeveria e Kosovës duhet të bëhet më transparente për të fituar

besimin nga publiku/qytetarët.22

Historiku i korrupsionit në Kosovë është i lidhur me historinë e ndërtimit të sistemit politik dhe

institucional të Kosovës. Pas luftës në Kosovë, dukuria e korrupsionit identifikohet me zyrtarët e

administratës ndërkombëtare, për të vazhduar me zyrtarët vendor. Pas shpalljes së pavarësisë,

korrupsioni në Kosovë del të jetë problemi kryesor i funksionimit të shtetit. Sipas shumë

raporteve, sidomos ndërkombëtare (Raporti i Amnesty International, Raporti i Progresit i KE,

etj.). Kështu, Kosova bën pjesë në vendet me nivel shumë të lartë të korrupsionit dhe me

mungesë të luftimit të tij.23

Korrupsioni në Kosovë lidhet me vet krijimin e institucioneve dhe organizatave qeveritare dhe jo

qeveritare, të çdo profili. Kjo nënkupton edhe kohën kur Kosova ishte pjesë përbërëse e ish

Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë e deri në ditët e sotme, mirëpo ky aktivitet

kriminal ka një rritje pas luftës në Kosovë për shkak të krijimit të mundësive për përfitime të

19

USAID, Corruption in Kosovo 25 (2003), http://www.usaid.gov/missions/ Kosovo/pdf/corruption_in_ Kosovo.pdf

[hereinafter USAID]. 20

Po aty, fq. 26 21

Po aty, Fq. 8 22

Raport i USAID-it, “Corruption in Kosovo”, 2003,

http://www.usaid.gov/missions/ Kosovo/pdf/corruption_in_ Kosovo.pdf . 23

Intervistë me z.Avni Puka, Profesor në Fakultetin Juridik – Universiteti: “Hasan Prishtina” Pyetjet për intervistën

janë dërguar më: 23 Maj 2016 - marrja e përgjigjeve më 05 Qershor 2016).

http://www.usaid.gov/missions/%20Kosovo/pdf/corruption_in_%20Kosovo.pdf

http://www.usaid.gov/missions/%20Kosovo/pdf/corruption_in_%20Kosovo.pdf

23

kundërligjshme përmes procedurave të prokurimit, mos funksionimit të mirë të sistemit të

drejtësisë pavarësisht se a menaxhohej nga UNMIK, EULEX apo vendorët. Për herë të parë

juridikisht korrupsioni është parashikuar si vepër penale me Ligjin Penal të ish Krahinës

Socialiste Autonome të Kosovës të vitit 1974.24

Në Kosovë duhet bërë një ndarje e zhvillimit të veprimtarive korruptive. Periudha e para viteve

90-ta, vitet 90-ta dhe periudha e pas përfundimit të luftës së vitit 1999 në Kosovë.

Dy periudhat e para karakterizohen me pozitën juridike të nënshtruar të Kosovës nën kuadër të

Jugosllavisë dhe tutje në vitet e 90-ta, në kohën e okupimit për shkak të suprimimit të

Autonomisë së Kosovës. Në këtë periudhë kohore zhvillimi i veprave penale kundër korrupsionit

është ndërlidhur kryesisht me keqpërdorimet e pushtetit sundues të Serbisë, në të cilin qytetarët e

Kosovës janë detyruar për shërbimet, të drejtat dhe liritë më elementare për të ofruar shpërblime

të ndryshme në forma të ndryshme për realizimin e të drejtave të tyre. Në kohën e luftës së vitit

1999 dhe tutje veprat penale të korrupsionit janë ndërlidhur me veprimtari të shumta dhe me

gjendjen pas përfundimit të luftës.

Rreth luftës dhe kauzës për luftë, pas përfundimit të saj janë publikuar dhe janë zhvilluar hetime

të shumta rreth fondeve për financimin e saj. Pas, luftës, çdo gjë ka qenë e shkatërruar dhe

investimet në shumë fusha kanë krijuar mundësi për keqpërdorime dhe përfshirje në vepra të

korrupsionit.

Përveç kësaj Kosova sikurse vendet e tjera ka kaluar në procesin e privatizimit të ndërmarrjeve

publike dhe shoqërore. Në këtë proces që identifikohet si proces edhe kriminal, janë zhvilluar

veprimtari korruptive të përmasave të mëdha.

Për më tepër, institucionet publike në Kosovë vazhdojnë të shërbejnë si punëdhënësi kryesor në

Kosovë dhe korrupsioni në këto institucione mund të thuhet është galopant25

.

Bazuar në analizën e KIPRED26

, Kosova edhe pas pothuajse një dekadë pas shpalljes së

pavarësisë, vazhdon të ballafaqohet me mungesë të dënimeve të formës së prerë në luftën kundër

korrupsionit ndaj profilit të lartë, edhe pse vazhdimisht ajo ka ndryshuar ligjet dhe ka krijuar

mekanizma të reja. BE-ja ka vlerësuar se në përgjithësi legjislacioni është në përputhshmëri me

acsquis-në e BE-së, megjithatë hartimi i disa ligjeve, akteve nënligjore dhe mekanizmave është

vlerësuar si një taktikë e vazhdueshme e Qeverisë së Kosovës (QK) për të përhapur burimet dhe

për të zvogëluar rëndësinë e atyre ekzistuese.27

Karakterizuar me reagime ad hoc dhe me mbivendosje mandatesh, mekanizmave dhe ligjeve të

miratuara, shpesh u ka munguar një analizë dhe qasje gjithëpërfshirëse dhe strategjike.

Reagimi është ndikuar shpesh nga politika në mënyrë që të çohen përpara proceset politike lidhur

24

Intervistë me z. Besim Kelmendi, prokuror në zyrën e kryeprokurorit të shtetit, Pyetjet për intervistën janë dërguar

më: 26 Maj 2016 - marrja e përgjigjeve më 26 Maj 2016).

25

Intervistë me z.Betim Musliu, Drejtor i Institutit të Kosovës për Drejtësi - Organizatë joqeveritare në Republikën e

Kosovës. (Pyetjet për intervistën janë dërguar më: 21 Maj 2016 - marrja e përgjigjeve më 08 Qershor 2016). 26

KIPRED - Instituti Kosovar për Kërkime dhe Zhvillime të Politikave, i qasshëm në http://www.kipred.org/ 27

Raporti i KIPRED-it “Pandëshkueshmëria në Kosovë: Pasuria e Pajustifikueshme: nëntor, 2013, i qasshëm në,

http://www.kip

http://www.kipred.org/

http://www.kip/

24

me BE-në, siç janë kërkesat për liberalizimin e vizave.

Kosova, për dukurinë e Korrupsionit ka hartuar e aprovuar tashme një sërë ligjesh, të cilat janë

një bazë e mirë për luftimin dhe parandalimit e korrupsionit. Kështu në vitin 2004 është miratuar

Ligji kundër korrupsion dhe duke përfunduar me ndryshimet e fundit në Kodin Penal të Kosovës

i cili ka hyrë në fuqi më 01 Janar të vitit 2013, kod i cili përmban një kapitull të veçantë dhe në të

trajton veprat penale në lidhje me korrupsionin zyrtar dhe kryerjen e detyrave zyrtare në

kapitullin 34 në gjithsej 16 vepra të tilla.28

1.1. Përkufizimi i korrupsionit

Fjala korrupsion ka prejardhje latine dhe një kuptim të gjerë. Rjjedh nga fjala: ”Corruptus” dhe

kuptimi i saj në shqip mund të jepet si ‘prishje e plotë’ e diçkaje degradim etj.

Në jetën e përditshme ajo po përdoret aq shumë sa që tanimë tingëllon gati si emërtim simpatik,

edhe pse kuptimi i saj i mirëfilltë në thelb do te thotë: ndyrje, fëlliqje, shkatërrim.

Për korrupsionin ka përkufizime të shumta dhe të ndryshme por pothuajse me një përkufizim të

përbashkët korrupsionin mund ta definojmë si keqpërdorim i detyrës zyrtare për interesa

personale, grupore, apo thyerje të rregullave dhe ligjeve për përfitime.

Dukurinë e këtij fenomeni mund t’a analizojmë në këndvështrimin ligjor ku korrupsioni

përkufizohet jo vetëm si vepër penale për të cilën parashikohet dënimi, por edhe si shkelje e

rendit ligjor në një vend. Në këndvështrimin ekonomik, konsiderohet si dukuri shkatërruese ndaj

parimeve të ekonomisë dhe ligjshmërisë në përgjithësi, ndërsa në këndvështrimin politik paraqet

rrezikun për funksionimin e mirëfilltë të shtetit dhe të së drejtës dhe të interesit të përgjithshëm.

Organizata e Kombeve të Bashkuara, dukurinë e korrupsionit e shpjegon si dukuri që minon

institucionet demokratike, ngadalëson zhvillimin ekonomik dhe i bën qeveritë më pak të

qëndrueshme, ndërsa Banka Botërore e ka përcaktuar korrupsionin si një ndër pengesat më

kryesore të zhvillimit ekonomik pasi prezenca e tij i zë frymën konkurrencës së lirë. Banka

Botërore mbështet përkufizimin e korrupsionit: “Përdorimi i pozicionit të tij prej një përgjegjësi

të shërbimit publik për përfitimin e tij personal”.

Sipas Tranparancy International - korrupsioni konsiston në abuzimin e një pushteti, të fituar

përmes delegimit, për qëllime private. Ky përkufizim vë në dukje tre elementë përbërës të

korrupsionit:

1. Abuzimin e pushtetit;

2. Qëllime private, që do të thotë se nuk përfiton vetëm abuzuesi i pushtetit, por përfshihen

gjithashtu anëtarët e afërt të familjes ose miqtë e tij;

3. Pushtet i fituar prej delegimit, që do të thotë se mundet të burojë si prej sektorit publik ashtu

edhe prej sektorit privat.

Transparency International përdor nganjëherë gjithashtu këtë përkufizim: “abuzim i pushtetit me

28

Kodi Penal i Kosovës, No. 04/L-082, kapitulli XXXIV, fq. 214 i qasshëm në:

http://www.assembly-kosova.org/common/docs/ligjet/Criminal%20Code.pdf


25

qëllim pasurimin personal”.

Asambleja parlamentare e Këshillit të Evropës e përcakton korrupsionin si “përdorimin dhe

abuzimin e pushtetit publik për qëllime private”. Korrupsioni është vjedhje. Ai gjithashtu rrënon

institucionet publike, minon sundimin e ligjit dhe degradon besimin e qytetarëve në sistemin

politik.29

Për Komisionin Evropian, “korrupsioni është i lidhur me çdo abuzim të pushtetit dhe çdo

parregullsi të kryer në një proces vendimarrje, në shkëmbim të një nxitje ose një avantazhi të

padrejtë.” Korrupsioni është një nga krimet veçanërisht të rënda, me një dimension ndërkufitar.

Shpeshherë, ai është i ndërlidhur me forma të tjera të krimeve të rënda, të tilla siç janë trafikimi

me qenie njerëzore, trafikimi i drogës, dhe se ky fenomen nuk mund të trajtohet në mënyrë

adekuate vetëm nga shtetet e BE-së.30

Përkufizimi i Grupit mbi Korrupsionin të Këshillit të Evropës është pak i ndryshëm: “korrupsioni

është një shpërblim i paligjshëm ose çdo sjellje tjetër, kundrejt personave me përgjegjësi në

sektorin publik ose sektorin privat, që shkel ligjin gjatë kryerjes së detyrave që ata kanë, qofshin

këta nëpunës të shtetit, të punësuar në sektorin privat apo agjentë të pavarur, dhe që synojnë

përfitimin e avantazheve të padrejta, të çdo natyre që ato të jenë, për vetveten apo për persona të

tjerë”. Sipas këtij Grupi është e vështirë të përcaktohen me saktësi kufijtë ligjorë të këtij

fenomeni, por është e qartë se natyra e tij tregon se kemi të bëjmë me abuzimin e pushtetit ose

pandershmërinë e marrjes së vendimit.

Instituti ndërkombëtar i planifikimit të edukimit të UNESKO-s ka studiuar korrupsionin sidomos

në fushë e edukimit. Për këtë fushë, ai jep këtë përkufizim: “një përdorim sistematik i një detyre

publike për një avantazh privat, që ka një ndikim të ndjeshëm mbi disponibilitetin dhe cilësinë e

të mjeteve dhe shërbimeve edukative mbi aksesin, cilësinë ose paanësinë e edukimit”.31

Megjithatë korrupsioni është një dukuri shumë më e ndërlikuar se sa ajo që nënkuptojnë

përkufizimet ligjore dhe të organizatave e institucioneve të ndryshme.

Suksesshmëria e parandalimit dhe luftimit të korrupsionit varet në masë të madhe nga të

kuptuarit e korrupsionit nga publiku dhe gatishmëria e tij për të marrë pjesë në këto aktivitete.

Popujt e ndryshëm kanë botëkuptime të ndryshme lidhur me dukurinë e korrupsionit, siç

ekzistojnë edhe përkufizime të ndryshme të kësaj dukurie. Përkundër rëndësisë që ka të kuptuarit

e korrupsionit nga publiku, më hollësisht ajo është hulumtuar vetëm në vitin 2004 në kuadër të

një hulumtimi të ndërmarrë nga UNDP. Rezultatet e sondazhit përkatës janë paraqitur të

poshtëshënuara:

Tabela 1. Çka e përbën korrupsionin?

29

Parliamentary Assembly, Council of Europe, marrë më datë 23 maj 2016, i qasshëm në:

http://website-pace.net/web/apce/anti-corruption-platform 30

Europian Commission, “Corruption”, marrë me datë 23 maj 2016, i qasshëm në: http://ec.europa.eu/dgs/home-

affairs/what-we-do/policies/organized-crime-and-human-trafficking/corruption/index_en.htm 31

http://shtetiëeb.org/2013/01/22/korrupsioni/

http://website-pace.net/web/apce/anti-corruption-platform

http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-we-do/policies/organized-crime-and-human-trafficking/corruption/index_en.htm


http://shtetiweb.org/2013/01/22/korrupsioni/

26

1.1. Format e korrupsionit

Në vendet me traditë demokratike, ku sundimi i ligjit ka një nivel të lartë, korrupsioni është

dukuri e kontrolluar, por jo e eliminuar. Përmasat më shqetësuese korrupsioni i arrin në vendet

në tranzicion, siç është edhe vendi ynë, Kosova. Vende ku elitat politike janë të pakonsoliduara.

Ekzistojnë dy forma kryesore të paraqitjes së korrupsionit: forma aktive: kërkimi, oferta dhe

premtimi i një përfitimi, dobie, ryshfeti ose të hollash dhe forma pasive (pranimi i përfitimit,

dobisë, ryshfetit ose të hollave pa e kërkuar atë. Tek forma aktive kemi të bëjmë me veprim aktiv

Ofrimi i parave policit me qëllim të parandalimit të marrjes së patentë shoferit;

Pranimi i parave nga ana e zyrtarëve me qëllim të fshehjes së tatimit;

Ushtrimi i presionit në votues gjatë periudhës zgjedhore, qoftë nëpërrnjet kërcënimit fizik ose

ofrimit të dhuratave në shkëmbim të votës;

Dhënia e parave shtesë për avokatët të cilët ndihmojnë të dyshuarin për të ndërprerë rastin e tij;

Dhënia e parave ose kryerja e ndonjë shërbimi për zyrtarët publikë, për "ta shpejtuar" rastin;

Shfrytëzimi i postit zyrtar për zhvillimin e biznesit privat;

Dhënia e informatave të cilat nuk janë për opinion të gjerë për qëllime të përfitimit personal;

Intervenimi tek zyrtari i lartë ekzekutiv për punësimin e të afërmve;

Ofrimi i dhuratës për mjekun që të ketë kujdes të veçantë për ata;

Bërja e ofertës për zyrtarin komunal më qëllim të marrjes së lejes së ndërtimit.

27

të aktorit përfitues përmes shantazhit. Në rastin e pranimit të përfitimit të një përfaqësuesi të një

institucioni të favoreve, dobisë, ryshfetit ose të hollave kemi të bëjmë me mosveprimin e tij

kundër korrupsionit, përkatësisht pranimin e tij në mënyrë passive. 32

1.2.1. Mitoja

Mitoja është ofrimi, dhënia, pranimi i ndonjë shërbimi apo artikulli me vlerë për të ndikuar në

veprime gjatë ushtrimit të detyrave në funksion publik dhe detyrave ligjore. Marrja e mitos apo

përpjekja për t’i dhënë mito dikujt është krim. Kjo ndodh kur tentohet apo i jepet e njëjta ndonjë

zyrtari apo ish zyrtari, në mënyrë të drejtpërdrejtë apo tërthorazi në çfarëdo posti ose për të

kërkuar, pranuar apo për t’u pajtuar për t’a pranuar nga ndonjë person tjetër ndonjë dhuratë ose

ofertë për punësime qëllim të ndikimit në vendimet e shërbyeseve publik. Faktorët që duhet të

merren parasysh në rast të ofrimit të ndonjë dhurate ose mikpritjeje janë: Motivi i atij që dhuron,

pra nëse dhurata që jepet është shprehje falënderimi apo është “ryshfet”, duhet kushtuar kujdes

vlerës së dhuratës dhe mikpritjes që pranohet, lloji i dhuratës dhe natyra e mikpritjes, mënyra se

si është bërë ajo, a ka qenë e hapur apo fshehurazi, çfarë pritet nga pranuesi i dhuratës.

Shpeshherë nuk mund te definohet qartë se çfarë është e pranueshme dhe çfarë jo.33

Një

përkufizim tjetër thotë se korrupsioni ka të bëjë me marrëdhënie shkëmbimi individuale dhe se të

dyja palët që përfshihen në të japin ose marrin Mito për përfitime me interes privat. Ky është

edhe kuptimi i korrupsionit që gjendet në konventat dhe standardet ndërkombëtare të

detyrueshme për korrupsionin, siç janë konventat penale dhe civile të Këshillit të Evropës për

korrupsionin dhe Konventa e Kombeve të Bashkuara kundër Korrupsionit.

1.2.2. Përvetësimi

Përvetësimi përfshin vjedhjen e resurseve nga personat të cilët kanë autoritet dhe kontroll në ato

resurse.34

1.2.3. Favorizimi

Favorizimi është një dukuri tjetër që mund të trajtohet si korrupsion, por nuk është kurdoherë i

tillë. Favorizimi i referohet tendencës normale njerëzore për të preferuar të njohurit, miqtë dhe

familjen në krahasim me të panjohurit. Prandaj, nuk është gjithmonë një formë e korrupsionit.

Megjithatë, kur zyrtarë të sektorit publik (dhe atij privat) tregojnë trajtim preferencial për të

shpërndarë në mënyrë të padrejtë pozicione dhe burime, ata janë fajtorë për kronizëm dhe

32

Kiçmari, S, “Korrupsioni në Kosovë - pasojat për zhvillimin e një shoqërie të lirë dhe demokratike" Prishtinë,

2006 33

Për shembull: një mikpritje e vogël/modeste është formë e pranuar në marrëdhëniet afariste, apo edhe në

marrëdhënien me një zyrtar në një institucion publik. Ndërsa, si forma që nuk mund të pranohen janë: për shembull

fundjava të paguara në ndonjë pushimore, udhëtime falas, apo bileta avioni, akomodime në hotel, në këmbim të

ofertave për punësim të një individi, një anëtari të familjes , miqve apo bashkëpunëtorëve. 34

Për shembull: Stafi i spitalit publik bën vjedhjen e medikamenteve në mënyrë që t’i shesin të njëjtat tek barnatoret

private.

28

nepotizëm, në varësi të marrëdhënies së tyre me personin që merr përfitimin.

Një formë tjetër e përafërt me këtë dukuri është edhe ajo që përmendëm më sipër tek emërtuar

"kronizëm" (kumbari). Kjo i referohet trajtimit preferencial të miqve dhe të njohurve në

shpërndarjen e burimeve dhe pozicioneve publike, pavarësisht kualifikimeve të tyre objektive.

1.2.4. Forma të tjera të korrupsionit

Praktikat ndërkombëtare të korrupsionit njohin forma të ndryshme të shfaqjes së tij. Disa nga

format e shfaqjes së tij janë:

Bakshishi- është një ndër format më të hershme dhe e ka prejardhjen nga një term arab, që

lidhet me një shumë relativisht të vogël që i jepet një lypësi apo dikujt për një shërbim që kryhet

(për shembull: kamerierit, taksistit etj). Ai herë-herë ka edhe kuptimin e përmbajtjen e lëmoshës,

ose të një shpërblimi. Por aty ku shuma e bakshishit është e fryrë apo kërkesat për të janë të

paligjshme, bakshishi është sinonim me ryshfetin. Ky lloj i veprimit nuk paraqet korrupsion, por

nëse pagesa e bakshishit është e fryrë apo kërkesat për të janë jashtë ligjit atëherë bashkishi është

sinonim i ryshfetit. P.sh. konsumatori i jep bakshish kamerierit me qëllim që herëve të tjera të

shërbehet pa pagesë ose të shërbehet para radhës.35

Dhuratat – Varësisht prej vendeve dhe kulturave të ndryshme, dhënia e dhuratave është e lejuar,

e kufizuar në sasi apo vlerë, ose e ndaluar. Problemi nuk qëndron tek dhënia e dhuratave por tek

ajo që ky akt pritet të shndërrohet në trajtim preferencial ndaj dhënësit të dhuratës, dhe në këtë

rast konsiderohet ryshfet. P.sh. një pacient i çon dhuratë mjekut me qëllim që të ketë një trajtim

më të veçantë në krahasim me pacientët e tjerë.

Haraçi është një formë tjetër e përhapur e korrupsionit i cili paraqitet si "kthimi" i një nderi të

padrejtë apo shërbimi të kryer, një pagesë e paligjshme sekrete e kryer si kthimi i një nderi. Për

shembull, A-ja i bën B-së një nder, dhe B-ja ia kthen nderin A-së me një haraç, "diçka të vogël"

në këmbim.

Klientelizmi është një marrëdhënie informale midis njerëzve të pozicioneve të ndryshme

shoqërore dhe ekonomike, që bart korrupsionin si midis shefit, bosit, pronarit dhe "klientëve" të

tij; vasalëve, pasuesve, vartësve, ushtarëve. Kjo marrëdhënie, e cila mund të jetë e korruptuar,

përfshin një shkëmbim të ndërsjellë, por të pabarabartë nderesh. Praktikat trashëgimore dhe

klienteliste mund të institucionalizojnë elitat hegjemonike dhe korrupsionin politik, që shpesh

arrin rangjet më të larta të pushtetit shtetëror.

Duke marrë për bazë ndërveprimin që ekziston ndërmjet këtyre tre koncepteve, konfliktit të

interesit, nepotizmit dhe kronizmit, shpesh këto janë sinonim i njëra tjetrës dhe lidhen në një fjali

35

http://www.arkivalajmeve.com/Korrupsioni-Koncepte-dhe-terminologji.137973/


29

të vetme koncize.

Zhvatja - është praktikë për përfitime personale duke përdorë kërcënime dhe shantazhe. Personi

i tillë përdor mjete e mënyra jo të ndershme për të marrë nga shoqëria dhe shteti më shumë se që

i takon apo atë që nuk i takon fare.36

Mashtrimi- përfshin çdo sjellje kriminale dhe të pandershme që ka për qëllim përfitimin

personal apo financiar në mënyrë të paligjshme të personit i cili ushtron atë sjellje37

Tjetërsim. -Në disa raste termi korrupsion interpretohet edhe si Tjetërsim. Tjetërsimi është

dukuri gjatë së cilës elementet apo vetitë e një elementi të një bashkësie tjetërsohen për një

bashkësi tjetër.

Si forma të të tjera të korrupsionit në Kosovë numërohen edhe këto: Mashtrimi dhe

ndërhyrja në zgjedhjet qeveritare të vendit për përfitime personale; Dënimi i personave të cilët

informojnë për sjellje të pahijshme të zyrtarëve; Pasurimi jo ligjor i zyrtarëve të cilët pastaj nuk

mund të shpjegojnë pasurinë e tyre në lidhje me të ardhurat të cilat ligjërisht i fitojnë;

Përvetësimi i pronave të shtetit; Përdorimi jo i ligjshëm i informacioneve shtetërore

konfidenciale; Përhapja e informacioneve të pasakta; Pengimi ose ndërhyrja në urdhrat shtetëror;

Moskryerja e punëve të caktuara për qëllime personale.38

Për herë të parë juridikisht korrupsioni është parashikuar si vepër penale me Ligjin Penal të ish

Krahinës Socialiste Autonome të Kosovës të vitit 1974.

Ndërsa, pas luftës së fundit në Kosovë, Korrupsioni ka zënë vend në Kodin e përkohshëm penal

të Kosovës, gjegjësisht në kapitullin e njëzet e nëntë, në veprat penale kundër detyrës zyrtare.

Ky kapitull ka trajtuar gjithsej 13 forma dhe lloje të shfaqjes së korrupsionit në Kosovë, duke

përfshirë këto vepra:

1. Shpërdorimi i pozitës zyrtare ose i autorizimit;

2. Përvetësimi gjatë ushtrimit të detyrës;

3. Mashtrimi në detyrë;

4. Përdorimi i paautorizuar i pasurisë;

5. Marrja e ryshfetit;

6. Dhënia e ryshfetit;

7. Ushtrimi i ndikimit;

36

Për shemull: Nëse një universitet privat nuk i përmbush kushtet që të operojë, ai automatikisht duhet të mbyllet.

Sidoqoftë, në rast se Inspektori vendos që ta lejojë universitetin të operojë dhe si shpagim kërkon një pagë mujore

nga ata, ky është rast i zhvatjes. 37

Për shembull: Një kompani fiton tenderin për të ndërtuar një shkollë të re mirëpo, ndërtimi i asaj shkolle rezulton

të jetë shumë i dobët pasi që kompania në fjalë ka investuar shumë më pak se shuma e paraparë duke i mbajtur

paratë tepricë për vete 38

Agjencia kundërkorrupsion, “Cilat janë format e korrupsionit – Broshura antikorrupsion” Prishtinë 2015 i

qasshëm në: www.akk-ks.org

http://www.akk-ks.org/

30

8. Nxjerrja e kundërligjshme e vendimeve gjyqësore;

9. Zbulimi i fshehtësive zyrtare;

10. Falsifikimi i dokumenteve zyrtare;

11. Arkëtimi dhe pagesa e paligjshme;

12. Lirimi i kundërligjshëm i personit të privuar nga liria;

13. Përvetësimi i kundërligjshëm i pasurisë me rastin e bastisjes apo ekzekutimit të vendimit

gjyqësor.

Shpërdorim i pozitës zyrtare ose i autorizimit - Personi zyrtar i cili me qëllim të përfitimit të

kundërligjshëm të dobisë pasurore për vete ose për tjetrin ose për organizatën e biznesit apo të

shkaktimit të dëmit për personin tjetër ose për atë organizatë të biznesit shpërdoron pozitën e tij

zyrtare, tejkalon kompetencat ose nuk i përmbush detyrat zyrtare dënohet me burgim deri në një

vit. (2) Nëse vepra penale nga paragrafi 1 i këtij neni rezulton me dëm i cili tejkalon shumën

2.500 euro apo me shkelje të rëndë të të drejtave të personit tjetër, kryerësi dënohet me burgim

deri në tri vjet. (3) Nëse vepra penale nga paragrafi 1 i këtij neni rezulton me dobi pasurore që

tejkalon shumën 5.000 euro, kryerësi dënohet me burgim prej një deri në tetë vjet.39

Përvetësimi gjatë ushtrimit të detyrës - Personi zyrtar që përvetëson para, letra me vlerë ose

pasuri tjetër të luajtshme që i është besuar personit në bazë të detyrës së tij ose pozitës brenda një

organi publik ose personi juridik me qëllim të përfitimit të kundërligjshëm të dobisë pasurore për

vete ose për personin tjetër, dënohet me burgim prej gjashtë muajve deri në pesë vjet. Nëse vepra

penale nga paragrafi 1 i këtij neni rezulton me dobi pasurore që e tejkalon shumën 2.500 euro,

kryerësi dënohet me burgim një deri në pesë vjet. Nëse vepra penale nga paragrafi 1 i këtij neni

rezulton me dobi pasurore që tejkalon shumën 5.000 euro, kryerësi dënohet me burgim prej një

deri në dhjetë vjet40

.

Mashtrimi në detyrë - Personi zyrtar i cili me qëllim të përfitimit të kundërligjshëm të dobisë

pasurore për vete ose për personin tjetër bën prezantimin e rremë të raportit të llogarive apo i cili

në mënyrë tjetër e vë në lajthim personin e autorizuar në kryerjen e pagesës së kundërligjshme

dënohet me gjobë ose me burgim deri në pesë vjet. Nëse vepra penale nga paragrafi 1 i këtij neni

rezulton me dobi pasurore që tejkalon shumën 2,500 euro, kryerësi dënohet me burgim prej një

deri në pesë vjet. Nëse vepra penale nga paragrafi 1 i këtij neni rezulton me dobi pasurore në

vlerë që tejkalon 5.000 euro, kryerësi dënohet me burgim prej një deri në dhjetë vjet.41

Përdorimi i paautorizuar i pasurisë - Kushdo që pa autorizim përdor paratë, letrat me vlerë ose

pasurinë tjetër të luajtshme të besuar personit në detyrë ose në përgjithësi në vendin e punës apo

të cilat i janë vënë në disponim nga shërbimi, puna apo kushdo që jep pasurinë e këtillë për

39

Kodi penal i Kosovës, UNMIK/RREG/2003/25, , neni 339, pika 1, 2 dhe 3, fq.292, hyrë në fuqi më 06 prill 2004,

i qasshëm në:

http://www.unmikonline .org/regulations/unmikgazette/03albanian/A2003regs/RA2003_25_CCintranet.pdf. marrë

më datë 30 Prill 2016. 40

Po aty, neni 340, pika 1, 2 dhe 3, fq. 292-293. 41

Neni 341, pika 1, 2 dhe 3, fq.293.

http://www.unmikonline/

31

shfrytëzim të paautorizuar dënohet me gjobë apo me burgim deri në tri vjet42

.

Marrja e ryshfetit - Personi zyrtar i cili kërkon ose merr dhuratë a përfitim tjetër për vete ose

personin tjetër ose që pranon premtimin për dhuratë ose për ndonjë përfitim tjetër për të kryer në

kuadër të autorizimeve të tij një veprim zyrtar apo një veprim tjetër të cilin ai nuk duhet ta kryejë

ose të mos e kryej një veprim zyrtar apo veprim tjetër të cilin ai duhet ose ka mundur ta kryejë

dënohet me burgim prej gjashtë muajve deri në pesë vjet. (2) Personi zyrtar i cili kërkon ose

pranon dhuratë ose përfitim tjetër për vete ose për personin tjetër apo që pranon premtimin për

dhuratë ose në ndonjë përfitim tjetër për të kryer në kuadër të autorizimeve të tij një veprim

zyrtar apo veprim tjetër të cilin ai është dashur ta kryejë ose të mos e kryejë një veprim zyrtar

apo një veprim tjetër të cilin ai nuk duhet ta kryejë, dënohet me burgim prej tre muajve deri në tri

vjet. (3) Personi zyrtar i cili pas kryerjes ose moskryerjes së një veprimi nga paragrafi 1 dhe 2 i

këtij neni kërkon apo pranon dhurata ose ndonjë përfitim për vete apo për personin tjetër në

lidhje me kryerjen apo moskryerjen e tillë dënohet me gjobë ose me burgim deri në një vit. (4)

Dhurata apo përfitimi tjetër që është marrë konfiskohen43

.

Dhënia e ryshfetit - Kushdo që i jep ose premton se do t’i jep dhuratë apo përfitim tjetër

personit zyrtar, që ai person të kryejë një veprim zyrtar apo veprim tjetër në kuadër të

kompetencave të tij zyrtare, të cilin veprim ai nuk është dashur ta kryejë ose nuk e kryen një

veprim zyrtar a veprim tjetër të cilin ai është dashur ta kryejë, ose kushdo që shërben si

ndërmjetësues për t’ia dhënë ryshfetin personit zyrtar, dënohet me burgim prej tre muajve deri në

tri vjet. (2) Kushdo që jep ose premton se do t’i jep dhuratë apo përfitim tjetër personit zyrtar, që

ai person të kryejë një veprim zyrtar apo veprim tjetër në kuadër të kompetencave të tij zyrtare,

të cilin veprim ai është dashur ta kryejë, ose të mos e kryejë një veprim zyrtar ose tjetër të cilin ai

duhet ta kryejë, ose kushdo që shërben si ndërmjetësues për t’i dhënë ryshfet personit zyrtar

dënohet me gjobë apo burgim deri në një vit. (3) Nëse kryerësi i veprës penale nga paragrafi 1

ose 2 i këtij neni e ka dhënë ryshfetin me kërkesën e personit zyrtar dhe ka njoftuar për veprën e

kryer para se ajo të jetë zbuluar ose para se të ketë kuptuar se vepra është zbuluar, gjykata mund

ta lirojë nga dënimi. (4) Dhurata ose dobia tjetër konfiskohen ose i kthehen personit i cili e ka

dhënë atë në rastin e veprës nga paragrafi 3 i këtij neni44

.

Ushtrimi i ndikimit - Kushdo që kërkon, merr ose pranon një ofertë ose premtim të një

përparësie të padrejtë për vete ose për personin tjetër në lidhje me ushtrimin e një ndikimi të pa

duhur nga ana e kryerësit mbi vendimmarrjen e një personi zyrtar, pavarësisht nëse ndikimi është

ushtruar ose pavarësisht nëse ushtrimi i supozuar shpie deri te rezultati i synuar dënohet me

gjobë ose me burgim deri në dy vjet. (2) Kushdo që premton, ofron ose i jep në mënyrë direkte

apo indirekte çfarëdo përparësie të padrejtë personit tjetër i cili ushtron ose konfirmon se ai është

në gjendje të ushtrojë një ndikim të pa duhur mbi vendimmarrjen e personit zyrtar, pavarësisht

nëse ndikimi është ushtruar ose pavarësisht nëse ushtrimi i supozuar shpie deri te rezultati i

42

Neni 342, fq.293. 43

Neni 343, pika 1, 2, 3 dhe 4, fq.293. 44

Neni 344, pika 1, 2, 3 dhe 4, fq.294.

32

synuar dënohet me gjobë ose me burgim deri në një vit45

.

Nxjerrja e kundërligjshme e vendimeve gjyqësore - Gjykatësi, gjykatësi laik ose gjykatësi për

kundërvajtje i cili me qëllim të përfitimit të kundërligjshëm të dobisë pasurore për vete ose për

personin tjetër ose për t’i shkaktuar dëm personit tjetër nxjerr vendim të kundërligjshëm dënohet

me burgim prej gjashtë muajve deri në pesë vjet46

.

Zbulimi i fshehtësive zyrtare - Personi zyrtar i cili pa autorizim kumton, dërgon ose në ndonjë

mënyrë tjetër i vë në dispozicion personit tjetër informacionin i cili përbën një fshehtësi zyrtare

ose siguron informacionin e tillë me qëllim të përcjelljes te një perosn i paautorizuar dënohet me

burgim deri në tri vjet. Nëse vepra penale nga paragrafi 1 i këtij neni është kryer për përfitim

personal ose me qëllim të publikimit a shfrytëzimit të informacionit jashtë Kosovës, kryerësi

dënohet me burgim prej një deri në pesë vjet. (3) Nëse vepra penale nga paragrafi 1 i këtij neni

është kryer nga pakujdesia, kryerësi dënohet me gjobë ose me burgim deri në një vit. (4)

Dispozitat nga paragrafet 1 deri te paragrafi 3 i këtij neni zbatohen ndaj personit i cili e ka

zbuluar sekretin zyrtar edhe pasi që statusi i tij zyrtar ka pushuar. (5) Sipas këtij neni shprehja

“fshehtësi zyrtare” do të thotë informata ose dokumente të shpallura me ligj, dispozita të tjera ose

me vendim të organit kompetent të nxjerra në bazë të ligjit e që konsiderohen fshehtësi zyrtare,

zbulimi i të cilave ka shkaktuar ose mund të shkaktojë pasoja të dëmshme47

.

Falsifikimi i dokumenteve zyrtare - Personi zyrtar ose personi përgjegjës i cili në dokumentin

zyrtar ose afarist, në regjistër zyrtar ose në shkresë shënon informacion të rremë ose nuk shënon

informacionin thelbor apo me nënshkrimin e tij ose me vulën zyrtare vërteton dokumentin zyrtar

a afarist, vërteton regjistrin zyrtar ose shkresën e cila përmban të dhëna të rreme ose mundëson

përpilimin e dokumentit, regjistrit ose shkresës së tillë me përmbajtje të rreme dënohet me

burgim prej tre muajve deri në tri vjet. Personi zyrtar ose personi përgjegjës i cili shfrytëzon

dokumentin e rremë zyrtar apo afarist, regjistrin zyrtar ose shkresën sikur të ishin të vërteta në

veprimtarinë e tij afariste ose i cili asgjëson, fsheh, dëmton apo në çfarëdo mënyre tjetër e bën të

papërdorshëm dokumentin zyrtar ose afarist, regjistrin zyrtar ose shkresën dënohet me dënimin

nga paragrafi 1 i këtij neni48

.

Arkëtimi dhe pagesa e paligjshme - Personi zyrtar ose personi përgjegjës i cili arkëton nga

tjetri diçka që personi i tillë nuk është i detyruar të paguajë ose arkëton më shumë se sa personi i

tillë është i detyruar të paguajë apo që gjatë pagesës ose dërgesës, paguan ose dërgon më pak se

sa është dashur dënohet me gjobë ose me burgim deri në një vit49

.

Lirimi i kundërligjshëm i personit të privuar nga liria - Personi zyrtar i cili në mënyrë të

45

Neni 345, pika 1 dhe 2, fq.294. 46

Neni 346, pika 1 dhe 2, fq.294. 47

Neni 347, pika 1, 2, 3, 4 dhe 5, fq.295. 48

Neni 348, pika 1 dhe 2, fq. 295. 49

Neni 349, fq. 295.

33

kundërligjshme e liron personin e privuar nga liria dhe i cili i është besuar ose e ndihmon

arratisjen e tij apo i mundëson një lidhje të kundërligjshme o korrespondencë, qëllimi i së cilës

është përgatitja e arratisjes dënohet me burgim prej tre muajve deri në pesë vjet50

.

Përvetësimi i kundërligjshëm i pasurisë me rastin e bastisjes apo ekzekutimit të vendimit

gjyqësor - Personi zyrtar i cili gjatë bastisjes së lokaleve, personit ose gjatë ekzekutimit të

vendimit gjyqësor merr pasurinë e luajtshme me qëllim të përfitimit të dobisë pasurore për vete

ose për personin tjetër, dënohet me burgim prej gjashtë muaj deri në pesë vjet51

.

Format e Korrupsionit sipas Kodit Penal të Republikës së Kosovës 52

Emërtimi i veprës penale sipas Kodit penal të Kosovës

Keqpërdorimi i pozitës apo autoritetit zyrtar - Personi zyrtar, i cili duke shfrytëzuar detyrën

apo autoritetin zyrtar i tejkalon kompetencat e tij apo nuk i përmbush detyrat zyrtare me qëllim

që të përfitoj çfarëdo dobie për vete, për tjetrin apo që ka për qëllim t’i shkaktojë dëm një

personi tjetër t’i shkaktojë dëm personit tjetër ose që seriozisht t’i shkel të drejtat e personit

tjetër

Për qëllime të këtij neni, shpërdorimi i detyrës zyrtare përfshinë, por nuk kufizohet në:

Shkeljen me dashje apo me dijeni të ligjit lidhur me detyrat apo punësimin e zyrtarit;

Moskryerja me dashje e ndonjë detyre të domosdoshme të përcaktuar me ligj;

Pranimi i dhuratës, tarifës apo përparësisë së çfarëdo lloji si rezultat i kryerjes së detyrës

zyrtare, përveç nëse pranimi i dhuratës, tarifës apo përparësisë lejohet me ligj;

Keqpërdorimi i pasurisë, shërbimeve apo personelit qeveritar apo i ndonjë sendit tjetër me vlerë

që i përket qeverisë e që ka rënë në kujdesin apo posedimin e zyrtarit si rezultat i detyrës apo

punës së tij;

Nënshtrimi me dashje i personit tjetër në keqtrajtim ose arrest, ndalim, kontroll, marrje, heqje,

vlerësim ose barrë për të cilën e di se është e kundërligjshme;

Ndalimi ose pengimi me dashje i tjetrit në ushtrimin apo gëzimin e ndonjë të drejte, privilegji,

pushteti apo imuniteti ligjor.

Neni sipas KPK

Neni 422

Sanksioni sipas KPK

Dënim me burgim

(Nga gjashtë (6) muaj deri në pesë (5) vite53


50

Neni 350, fq. 296. 51

Po aty, neni 351, fq. 296. 52

http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/Kodi%20penal.pdf 53

Kodi penal i Republikës së Kosovës, nr. 04/L-082, neni 422, pika 1 dhe 2, fq.204-205, aprovuar më 20 prill2012

dhe hyrë në fuqi më 1 janar 2013, i qasshëm në:

http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/Kodi%20penal.pdf



34

Keqpërdorimi i informatës zyrtare54

- kemi të bëjmë me veprën penale keqpërdorim i

informatës zyrtare në rastin kur personi zyrtar keqpërdor informatën zyrtare me qëllim që për

vete apo për personin tjetër të përfitojë ndonjë përparësi që nuk i takon. Në kuptim të këtij neni

shprehja “informatë zyrtare” nënkupton informatën në të cilën personi ka qasje si rezultat i

detyrës apo punës së tij dhe e cila nuk është bërë publike.

Neni sipas KPK

Neni 423

Sanksioni sipas KPK

Dënim me gjobë dhe dënim me burgim (6) muaj deri në pesë (5) vite.

- Nëse informata zyrtare ka të bëjë me ndonjë veprim të prokurimit apo ankand publik,

kryesi dënohet me gjobë dhe me burgim prej dy (2) deri në tetë (8) vite.

- Nëse vepra penale nga paragrafi 1 i këtij neni rezulton me dobi pasurore apo humbje në

vlerën që tejkalon pesëmijë (5.000) Euro, kryesi dënohet me gjobë dhe me burgim prej

një (1) deri në tetë (8) vite.

- Nëse vepra penale nga paragrafi 1 i këtij neni rezulton në dobi pasurore apo humbje në

vlerën që tejkalon pesëdhjetë mijë (50.000) Euro, kryesi dënohet me gjobë dhe me

burgim prej tre (3) deri në dymbëdhjetë (12) vite


Konflikti i interesit55

kur personi zyrtar i cili merr pjesë personalisht në ndonjë çështje zyrtare

në të cilën ai apo ndonjë anëtar i familjes ose ndonjë person juridik që ka të bëjë me të ka

interes financiar, Për qëllime të këtij neni, shprehja “merr pjesë” nënkupton ushtrimin e

autoritetit zyrtar përmes vendimit, miratimit, mosmiratimit, rekomandimit, këshillimit, hetimit

ose në ndonjë mënyrë tjetër të ushtrimit të ndikimit për një çështje zyrtare.

Për qëllime të këtij neni, shprehja “çështje zyrtare” nënkupton procedurë gjyqësore ose

procedurë tjetër zyrtare; aplikim, kërkesë për vendim ose përcaktim tjetër zyrtar; kontratë apo

kërkesë; ankand publik ose veprim tjetër i prokurimit; ose ndonjë çështje tjetër e cila prek

interesat financiare apo personale të zyrtarit apo personit tjetër.

Për qëllime të këtij neni, shprehja “person juridik që ka të bëjë më të” nënkupton personin

juridik në të cilin zyrtari apo anëtari i familjes ka marrëdhënie financiare, përfshirë

marrëdhënien apo marrëdhënien e ardhshme si person përgjegjës apo punonjës.

Neni sipas KPK

Neni 424

Sanksioni sipas KPK

54

Po aty, neni 423, fq. 205. 55

Neni 424, fq. 205- 206.

35

Dënim me gjobë ose me burgim deri në tre (3) vite

Nëse çështja zyrtare është veprim i prokurimit apo ankand publik, kryesi dënohet me burgim

prej një (1) deri në pesë (5) vite.


Përvetësimi në detyrë - Personi zyrtar, i cili me qëllim të përfitimit të kundërligjshëm të

dobisë pasurore për vete apo për personin tjetër, përvetëson pasurinë e cila i është besuar për

shkak të detyrës apo pozitës së tij.

Neni sipas KPK

Neni 425

Sanksioni sipas KPK

Dënim me gjobë dhe me burgim prej gjashtë (6) muaj deri në pesë (5) vite.

- Nëse vepra penale nga paragrafi 1. i këtij neni rezulton me dobi pasurore apo humbje në

vlerë që tejkalon pesëmijë (5.000) Euro, kryesi dënohet me gjobë dhe me burgim prej

një (1) deri në tetë (8) vite.

Nëse vepra penale nga paragrafi 1. i këtij neni rezulton me dobi pasurore apo humbje në vlerë

që tejkalon pesëdhjetë mijë (50.000) Euro, kryesi dënohet me gjobë dhe me burgim prej tre (3)

deri në dymbëdhjetë (12) vite.56

Fq 206


Mashtrimi në detyrë57

- Personi zyrtar, i cili me qëllim të përfitimit të kundërligjshëm të

dobisë pasurore për vete apo për personin tjetër, bën prezantimin e rremë të raportit të llogarive

apo në ndonjë mënyrë tjetër e vë në lajthim personin e autorizuar në kryerjen e pagesës së

kundërligjshme.

Neni sipas KPK

Neni 426

Sanksioni sipas KPK


Nëse vepra penale nga paragrafi 1. i këtij neni rezulton me dobi pasurore në vlerë që tejkalon

pesëmijë (5.000) Euro, kryesi dënohet me gjobë dhe me burgim prej një (1) deri në tetë (8) vite.

Nëse vepra penale nga paragrafi 1. i këtij neni rezulton me dobi pasurore në vlerë që tejkalon

pesëdhjetë mijë (50.000) Euro, kryesi dënohet me gjobë dhe me burgim prej tre (3) deri në

56

Neni 425, paragrafi: 1, 2, dhe 3, fq.206. 57

Neni 426, paragrafi: 1, 2, dhe 3, fq.206.

36

dymbëdhjetë (12) vite.


Përdorimi i paautorizuar i pasurisë58

- Kushdo që pa autorizim përdor paratë, letrat me vlerë

apo pasurinë tjetër të luajtshme e cila i është besuar atij në detyrë ose në përgjithësi në vendin e

punës apo në të cilat ka qasje për shkak të shërbimit apo punës së tij si dhe

Kushdo që i jep pasurinë e këtillë personit tjetër për shfrytëzim të paautorizuar.

Neni sipas KPK

Neni 427

Sanksioni sipas KPK

Dënim me gjobë ose me burgim deri në tre (3) vite.


Marrja e ryshfetit59

- Personi zyrtar i cili në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë, kërkon

ose pranon ndonjë dhuratë apo përfitim tjetër për vete apo personin tjetër, ose që pranon ofertën

Neni sipas KPK

Neni 428

Sanksioni sipas KPK


Personi zyrtar i cili në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë, kërkon ose pranon ndonjë

dhuratë apo përfitim tjetër për vete apo personin tjetër, ose që pranon ofertën apo premtimin për

dhuratë apo përfitim të tillë, në mënyrë që personi zyrtar të veprojë ose të mos veprojë, në

kundërshtim me detyrën e tij zyrtare, dënohet me gjobë dhe me burgim prej tre (3) deri në

dymbëdhjetë (12) vite.

Nëse vepra penale nga paragrafi 1. i këtij neni rezulton me përfitim në vlerë që tejkalon

pesëmbëdhjetë mijë (15.000) Euro, kryesi dënohet me gjobë dhe me burgim prej një (1) deri në

tetë (8) vite.


Dhënia e ryshfetit60

- Kushdo që në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë, i premton, ofron

ose i jep ndonjë dhuratë apo përfitim tjetër personit zyrtar, në mënyrë që ai person të veprojë

ose të mos veprojë në pajtim me detyrën e tij zyrtare.

58

Neni 427, fq.207. 59

Neni 428, fq.207. 60

Neni 429, fq.207.

37

Neni sipas KPK

Neni 429

Sanksioni sipas KPK

Dënim me gjobë ose me burgim deri në tre (3) vite.

Kushdo që në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë, i premton, ofron ose i jep ndonjë dhuratë

apo përfitim tjetër personit zyrtar, në mënyrë që ai person të veprojë ose të mos veprojë në

kundërshtim me detyrën e tij zyrtare, dënohet me gjobë dhe me burgim prej tre (3) muaj deri në

tre (3) vite.

- Nëse vepra penale nga paragrafi 1. i këtij neni rezulton me përfitim në vlerë që tejkalon

pesëmbëdhjetë mijë (15.000) Euro, kryesi dënohet me gjobë dhe me burgim prej një (1)

deri në tetë (8) vite.

- Nëse kryesi i veprës penale nga paragrafi 1. ose 2. i këtij neni e ka dhënë ryshfetin me

kërkesë të personit zyrtar apo personit përgjegjës dhe e lajmëron veprën para se ajo të

jetë zbuluar ose para se të ketë kuptuar se vepra është zbuluar, gjykata mund ta lirojë

nga dënimi.


Dhënia e ryshfetit zyrtarit publik të huaj61

- Kushdo që në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të

tërthortë, i premton, ofron ose i jep ndonjë dhuratë apo përfitim tjetër zyrtarit publik të huaj, në

mënyrë që ai zyrtar i huaj publik ose personi tjetër të veprojë ose të mos veprojë në pajtim me

detyrën e tij zyrtare,

Neni sipas KPK

Neni 430

Sanksioni sipas KPK

Dënim me gjobë dhe me burgim deri në pesë (5) vite.


apo përfitim tjetër zyrtarit publik të huaj, në mënyrë që ai zyrtar i huaj publik ose personi tjetër

të veprojë ose të mos veprojë në kundërshtim me detyrën e tij zyrtare, dënohet me gjobë dhe me

61

Neni 430, fq.208.

38

burgim prej një (1) deri në pesë (5) vite.

Nëse vepra penale nga paragrafi 1. i këtij neni rezulton me përfitim në vlerë që tejkalon

pesëmbëdhjetë mijë (15.000) Euro, kryesi dënohet me gjobë dhe me burgim prej një (1) deri në

tetë (8) vite si dhe konfiskohet dhurata apo përfitimi i pranuar/ofruar në shkelje të nenit 430.


Ushtrimi i ndikimit62

- Kushdo që në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë, kërkon ose

pranon ndonjë dhuratë apo përfitim tjetër për vete apo personin tjetër, ose pranon ofertën apo

premtimin për dhuratë apo përfitim të tillë, në mënyrë që të ushtrojë ndikim të padrejtë mbi

vendimmarrjen e personit zyrtar apo zyrtarit publik të huaj, pavarësisht nëse ndikimi është

ushtruar ose pavarësisht nëse ndikimi i supozuar shpie deri te rezultati i synuar.

Neni sipas KPK

Neni 431

Sanksioni sipas KPK

Dënim me gjobë ose me burgim deri në tetë (8) vite.


apo përfitim tjetër personit tjetër, në mënyrë që ky person të ushtrojë ndikim të papërshtatshëm

mbi vendimmarrjen e personit zyrtar apo zyrtarit publik të huaj, pavarësisht nëse ndikimi është

ushtruar ose pavarësisht nëse ndikimi i supozuar shpie deri te rezultati i synuar, dënohet me

gjobë ose me burgim deri në pesë (5) vite. si dhe konfiskohet dhurata apo përfitimi i

pranuar/ofruar në shkelje të nenit 431.


Nxjerrja e kundërligjshme e vendimeve gjyqësore63

- kemi të bëjmë me ndjerrjen e

kundërligjshme të vendimeve gjyqësore atëherë kur Gjyqtari i cili me qëllim të përfitimit të

kundërligjshëm të çfarëdo dobie për vete ose për personin tjetër ose për t’i shkaktuar dëm

personit tjetër, nxjerr vendim të kundërligjshëm

Neni sipas KPK

Neni 432

Sanksioni sipas KPK

Dënim me burgim prej gjashtë (6) muaj deri në pesë (5) vite.


Zbulimi i fshehtësisë zyrtare64

- Personi zyrtar i cili pa autorizim kumton, dërgon ose në

ndonjë mënyrë tjetër i vë në dispozicion personit tjetër një informatë e cila përbën fshehtësi

62

Neni 431, fq.208 - 209. 63

Neni 432, fq.209. 64

Neni 433, fq.209.

39

zyrtare ose siguron informatën e tillë me qëllim që t’ia përcjellë ndonjë personi të paautorizuar.

- Dispozitat e këtij neni zbatohen ndaj personit i cili zbulon fshehtësinë zyrtare edhe pasi

që të ketë pushuar statusi i tij zyrtar.

- Shprehja “fshehtësi zyrtare” nënkupton informatat ose dokumentet të shpallura si

fshehtësi zyrtare me ligj, dispozita të tjera ose me vendim të organit kompetent të

nxjerrë në bazë të ligjit dhe zbulimi i të cilave ka shkaktuar ose mund të shkaktojë

pasoja të dëmshme. Sidoqoftë, informatat në vijim nuk konsiderohen fshehtësi zyrtare:

5.1. Informatat apo dokumentet të cilat janë të drejtuara në cenimin e rëndë të të drejtave

themelore të njeriut ose mos zbulimi i të cilave do të mund të rrezikonte rendin

kushtetues apo sigurinë e Republikës së Kosovës; ose 5.2. informatat dhe dokumentet të

cilat kanë për qëllim fshehjen e kryesit të veprës penale të dënueshme me së paku pesë

(5) vite burgim

Neni sipas KPK

Neni 433

Sanksioni sipas KPK

Dënim me burgim prej gjashtë (6) muaj deri në tre (3) vite.

- Nëse vepra penale nga paragrafi 1. i këtij neni kryhet për përfitim personal ose me

qëllim të publikimit apo shfrytëzimit të informacionit jashtë Republikës së Kosovës,

kryesi dënohet me gjobë dhe me burgim prej një (1) deri në dhjetë (10) vite.

- Nëse vepra penale nga paragrafi 1. i këtij neni kryhet nga pakujdesia, kryesi dënohet me

gjobë ose me burgim deri në tre (3) vite.


Neni 434 Falsifikimi i dokumentit zyrtar65

- Personi zyrtar i cili në dokumentin zyrtar, në

regjistër ose në shkresën zyrtare shënon të dhëna të rreme ose nuk shënon të dhënat e duhura

apo me nënshkrimin e tij ose me vulën zyrtare vërteton dokumentin zyrtar, regjistrin apo

shkresën zyrtare e cila përmban të dhëna të rreme ose mundëson përpilimin e dokumentit,

regjistrit ose shkresës së tillë me përmbajtje të rreme.

Paragrafi 2 shprehimisht parasheh se kryen vepër penale të falsifikimit të dokumentit zyrtar:

“Personi zyrtar i cili shfrytëzon dokumentin zyrtar, regjistrin ose shkresën zyrtare të rreme si të

vërtetë në veprimtarinë e tij afariste ose i cili asgjëson, fsheh, dëmton apo në ndonjë mënyrë

tjetër e bën të papërdorshëm dokumentin zyrtar, regjistrin ose shkresën zyrtare.

Neni sipas KPK

Neni 434

Sanksioni sipas KPK

Dënim me burgim prej gjashtë (6) muaj deri në pesë (5) vite, në shkelje të nenit 434, paragrafi 1

dhe 2.

65

Neni 434, fq.210.

40


Arkëtimi dhe pagesa e kundërligjshme66

- kryen këtë vepër penale çdo person zyrtar i cili

arkëton nga tjetri diçka që personi i tillë nuk është i detyruar të paguajë ose arkëton më shumë

se që personi i tillë është i detyruar të paguajë apo që gjatë pagesës ose dërgesës, paguan ose

dërgon më pak se që është dashur.

Neni sipas KPK

Neni 435

Sanksioni sipas KPK

Dënim me gjobë ose me burgim deri në një (1) vit.

- Nëse vlera e pagesës apo dërgesës nga paragrafi 1. i këtij neni tejkalon shumën prej

pesëmbëdhjetë mijë (15.000) Euro, kryesi dënohet me burgim deri në tre (3) vite.

- Poashtu, në kuptim të këtij neni, edhe tentativa për të kryer këtë vepër penale, është e

dënueshme.


Arkëtimi dhe pagesa e kundërligjshme67

- kryen këtë vepër penale çdo person zyrtar i cili

arkëton nga tjetri diçka që personi i tillë nuk është i detyruar të paguajë ose arkëton më shumë

se që personi i tillë është i detyruar të paguajë apo që gjatë pagesës ose dërgesës, paguan ose

dërgon më pak se që është dashur.

Neni sipas KPK

Neni 435

Sanksioni sipas KPK

Dënim me gjobë ose me burgim deri në një (1) vit.

- Nëse vlera e pagesës apo dërgesës nga paragrafi 1. i këtij neni tejkalon shumën prej

pesëmbëdhjetë mijë (15.000) Euro, kryesi dënohet me burgim deri në tre (3) vite.

Poashtu, në kuptim të këtij neni, edhe tentativa për të kryer këtë vepër penale, është e

dënueshme.


Përvetësimi i kundërligjshëm i pasurisë 68

- me rastin e bastisjes apo ekzekutimit të vendimit

gjyqësor secili personi zyrtar i cili gjatë bastisjes së lokaleve, personit apo gjatë ekzekutimit të

vendimit gjyqësor, merr pasurinë e luajtshme me qëllim të përfitimit të dobisë pasurore për

vete ose për një person tjetër.

66

Neni 435, fq.210. 67

Neni 435, fq.210. 68

Neni 436, fq.210.

41

Neni sipas KPK

Neni 436

Sanksioni sipas KPK

Dënim me burgim prej gjashtë (6) muaj deri në pesë (5) vite.


Mosraportimi ose raportimi i rremë i pasurisë, i të ardhurave, i dhuratave, i dobisë tjetër

materiale ose i detyrimeve financiare69

- Paragrafi 1 i nenit 437 parasheh se kryen vepër penale në shkelje të këtij neni: “Çdo

person, i cili sipas ligjit është i detyruar të bëjë deklarimin e pasurisë, të të ardhurave, të

dhuratave, të dobisë tjetër pasurore ose të detyrimeve financiare, dhe i cili nuk bën një

gjë të tillë”.

- Sipas paragrafit 2 të po këtij neni: “Çdo person, i cili sipas ligjit është i detyruar të bëjë

deklarimin e pasurisë, të të ardhurave, të dhuratave, të dobisë tjetër pasurore ose të

detyrimeve financiare, mirëpo i njëjti bën falsifikimin dhe nuk paraqet të dhënat e sakta

të kërkuara. kryen falsifikon ose nuk paraqet të dhënat e kërkuara në deklaratë.

Neni sipas KPK

Neni 437

Sanksioni sipas KPK

Dënim me gjobë dhe me burgim deri në tre (3) vjet.

(Vepra penale nga paragrafi 1. i këtij neni konsiderohet se është kryer kur deklarata nuk

paraqitet brenda afatit për paraqitjen e deklaratës)

Dënim me gjobë dhe me burgim prej gjashtë (6) muaj deri në pesë (5) vjet.

(Vepra penale nga paragrafi 2. i këtij neni konsiderohet se është kryer kur deklarata është

falsifikuar dhe nuk paraqet të dhenat e sakta të kërkuara.

Vlera e padeklaruar e pasurisë, të të ardhurave ose të dobisë tjetër pasurore, e cila është fituar

në mënyrë joligjore konfiskohet

69

Neni 436, fq.210 - 211.

42

Disa karakteristika të përgjithshme të shfaqjes së formave të korrupsionit në vende të

ndryshme

Republika e Shqipërisë

Kodi Penal i Republikës së Shqipërisë parashikon disa figura veprash penale në fushën e

korrupsionit si: korrupsioni aktiv (mitmarrja) e personave që ushtrojnë funksione publike,

korrupsioni aktiv (mitmarrja e funksionarëve të lartë shtetërorë ose të zgjedhurve vendor,

ushtrimi i ndikimit ndaj personave që ushtrojnë funksione publike, shpërdorimi i detyrës, kryerja

e veprimeve arbitrare, shpërdorimi i kontributeve të dhëna nga shteti, korrupsioni pasiv

(mitmarrja) e personave që ushtrojnë funksione publike, korrupsioni pasiv (mitmarrja) e

funksionarëve të lartë shtetërorë ose të zgjedhurve vendor, korrupsioni aktiv (mitmarrja) i

gjyqtarit, prokurorit, dhe funksionarëve të tjerë të drejtësisë, dhënia e shpërblimeve dhe e

premtimeve.

Propozimi për shpërblime që i bëhen punonjësit që kryen një detyrë shtetërore, Propozimi për

shpërblime, dhurata ose përfitime të tjera që i bëhet punonjësit që kryen një detyrë shtetërore apo

një shërbim publik, që të kryejë apo moskryejë një veprim që lidhet me detyrën apo shërbimin,

apo të përdorë ndikimin e tij në autoritetet e tjera për të siguruar favorizime, dallime e çdo

përfitim tjetër, dënohet me gjobë ose me burgim gjer në tre vjet70

.

Dhënia e shpërblimit punonjësit që kryen një detyrë shtetërore, dhënia e shpërblimeve ose

përfitimeve të tjera punonjësit që kryen një detyrë shtetërore ose një shërbim publik për të kryer

apo për të mos kryer një veprim që lidhet me detyrën apo shërbimin, apo të përdorë ndikimin e

tij në autoritetet e tjera për të siguruar favorizime, dallime e çdo përfitim tjetër, dënohet me gjobë

ose me burgim gjer në pesë vjet.71

Korrupsioni aktiv i personave që ushtrojnë funksione publike72

- premtimi, propozimi ose

dhënia, drejtpërdrejt ose tërthorazi, i çfarëdo përfitimi të parregullt, personit që ushtron

funksionin publik, për vete ose për persona të tjerë për të kryer ose mos kryer një veprim, që

lidhet me detyrën ose funksionin e tij, dënohen me burgim nga gjashtë muaj deri në tre vjet.

70

Kodi penal i Republikës së Shqipërisë, neni 244, fq 170, miratuar me ligjin nr.7895, datë 27.1.1995, Dhjetor 2014,

Qendra e Botimeve Zyrtare - i qasshëm në http://reformanedrejtesi.al/sites/default/files/kodi_penal.pdf marrë më

datë 23 Prill 2016. 71

Po aty, neni 245, fq 170, i qasshëm në http://reformanedrejtesi.al/sites/default/files/kodi_penal.pdf marrë më datë

23 Prill 2016. 72

Po aty, neni 244/a, fq 76, miratuar me ligjin nr.7895, datë 27.1.1995, Dhjetor 2014, Qendra e Botimeve Zyrtare -

(Ndryshuar me ligjin nr.9275, datë 16.9.2004, neni 18; pjesa që parashikon edhe dënimin me gjobë, si dënim

kryesor, krahas dënimit me burgim, shfuqizohet me ligjin nr.144, datë 2.5.2013, neni 48), i qasshëm në:

http://reformanedrejtesi.al/sites/default/files/kodi_penal.pdf marrë më datë 25 Prill 2016.

http://reformanedrejtesi.al/sites/default/files/kodi_penal.pdf



43

Korrupsioni aktiv i nëpunësve të huaj publikë73

- premtimi, propozimi ose dhënia, drejtpërdrejt a

tërthorazi, i çdo lloj përfitimi të parregullt, për vete ose për persona të tjerë, nëpunësit të huaj

publik, nëpunësit të një organizate publike ndërkombëtare, anëtarit të një asambleje të huaj

publike apo anëtarit të një asambleje ndërkombëtare parlamentare, për të kryer ose për të mos

kryer një veprim, që lidhet me detyrën a funksionin e tij, dënohen me burgim, nga gjashtë muaj

gjer në tre vjet.

Korrupsioni aktiv i funksionarëve të lartë shtetërorë ose të zgjedhurve vendorë74

Premtimi,

propozimi ose dhënia, drejtpërdrejt ose tërthorazi, i çfarëdo përfitimi të parregullt, funksionarëve

të lartë shtetërorë ose të të zgjedhurve vendorë, për vete ose për persona të tjerë për të kryer ose

mos kryer një veprim, që lidhet me detyrën a funksionin e tij, dënohen me burgim nga një deri në

pesë vjet.

Ushtrimi i ndikimit të paligjshëm ndaj personave që ushtrojnë funksione publike75

Premtimi,

propozimi ose dhënia, drejtpërdrejt ose tërthorazi, i çfarëdo përfitimi të parregullt, për vete ose

për persona të tjerë, personit që premton ose siguron se është në gjendje të ushtrojë ndikim të

paligjshëm në kryerjen e detyrës dhe marrjen e vendimeve nga personat që ushtrojnë funksione

publike, shqiptarë ose të huaj, pavarësisht nëse është realizuar ushtrimi i ndikimit ose kanë

ardhur apo jo pasojat e dëshiruara, dënohen me burgim nga gjashtë muaj deri në tre vjet.

Kërkimi, marrja ose pranimi, drejtpërdrejt ose tërthorazi, i çfarëdo përfitimi të parregullt, për

veten e tij ose për persona të tjerë, duke premtuar ose siguruar aftësinë për të ushtruar ndikim të

paligjshëm në kryerjen e detyrës nga persona që ushtrojnë funksione publike, shqiptarë ose të

huaj, pavarësisht nëse është kryer ushtrimi i ndikimit ose kanë ardhur apo jo pasojat e dëshiruara,

dënohen me burgim nga gjashtë muaj deri në katër vjet.

Franca

Në seksionin I dhe II në kodin penal francez janë paraparë veprat penale të korrupsionit76

që

kanë të bëjnë me zbatimin e konventës mbi luftën kundër korrupsionit të BE-së, që përfshin

zyrtarët e Evropës, komunitetet ose zyrtarët e shteteve anëtare të bashkimit evropian, konventë e

nënshkruar në bruksel më 26 maj të vitit 1997 e cila parasheh se: “kërkesa e pajustifikuar ose

73

Po aty neni 244/a, fq 76, (Shtuar me ligjin nr.23/2012, datë 1.3.2012, neni 29; pjesa që parashikon edhe dënimin

me gjobë, si dënim kryesor, krahas dënimit me burgim, shfuqizohet me ligjin nr.144, datë 2.5.2013, neni 48, i

qasshëm në: http://reformanedrejtesi.al/sites/default/files/kodi_penal.pdf marrë më datë 25 Prill 2016. 74

Po aty neni 245, fq 77, (Ndryshuar me ligjin nr.9275, datë 16.9.2004, neni 19; pjesa që parashikon edhe dënimin

me gjobë, si dënim kryesor, krahas dënimit me burgim, shfuqizohet me ligjin nr.144, datë 2.5.2013, neni 48. 75

Po aty, Neni 245/1, fq, 77, (Shtuar me ligjin nr.9275, datë 16.9.2004, neni 20; ndryshuar me ligjin nr.23/2012,

datë 1.3.2012, neni 30; pjesa që parashikon edhe dënimin me gjobë, si dënim kryesor, krahas dënimit me burgim,

shfuqizohet me ligjin nr.144, datë 2.5.2013, neni 48. 76

Kodit penal francez, gazeta zyrtare e 22 shtatorit 2000 në fuqi më 1 janar 2002), neni 435-2 dhe 435-4, fq.108, i

qasshëm në file:///C:/Users/PC/Doënloads/France_Criminal%20Code%20updated%20on%2012-10-2005.pdf marrë

me datë 23 prill 2016;


44

pranimi në çdo kohë, direkt ose indirekt, nga një nëpunës civil i komunitetit apo shërbyes civil

kombëtar i një shteti tjetër anëtar të bashkimit evropian ose nga një anëtar i komisionit të

komunitetit evropian, parlamenti evropian, gjykata e drejtësisë ose gjykata e auditorëve të

komunitetit evropian për çdo ofertë, premtim, donacion, dhuratë apo shpërblim të çdo lloji, për të

kryer ose për të mos kryer një veprim të zyrës së tij, për të qenë në disproporcion me misionin

apo mandatin, apo për të ofruar lehtësira në ofrim të shërbimeve nga zyra e tij, lidhur me detyrën

apo mandatin, dënohet me dhjetë vjet burgim dhe një gjobë prej 150,000 €.

Kodi penal francez në kapitullin e V-të, ka paraparë poashtu korrupsionin e personave që mbajnë

funksione publike77

ku marrja apo dhënia në çdo kohë, direkt ose indirekt, ofrimi, premtimet,

dhuratat, apo ndonjë avantazh tjetër, për të marrë nga një person i cili, duke mos qenë një zyrtar

publik ose i ngarkuar me një mision të shërbimit publik, mban apo zë, brenda fushës se

veprimtarisë së tij qoftë profesionale ose sociale, kryerja ose jo-kryerja e çfarëdo veprimi brenda

profesionit të tij ose pozitës apo lehtësuar

sipas profesionit të tij ose pozitës, për shkelje të detyrimeve të tij ligjore, kontraktuale dhe

profesionale, dënohet me pesë vite, burgim dhe një gjobë prej 75.000 €.

Të njëjtat dënime zbatohen për dhënien në për çdo person të përmendur nga në paragrafin e

mësipërm që kërkon, në çdo kohë, direkt ose indirekt, oferta, premtime, dhurata apo ndonjë

avantazh tjetër, për të kryer ose mos kryer çfarëdo veprimi brenda profesionit të tij ose pozitës

apo lehtësuar sipas profesionit të tij.

Gjermania

Kodi penal i Gjermanisë në kapitullin e njëzet e nëntë me titull: "Krimet e kryera në

shërbim”78

njeh me shumë vepra penale të korrupsionit që në fakt paraqesin forma dhe lloje të

ndryshme te shpërdorimit të pozitës zyrtare ose autoritetit.

Këto janë veprat penale te mëposhtme: 1) Marrja e ryshfetit 79

2) Pranimi i ryshfetit80

(ose

korrupsionit); 3) Dhënien e përfitimeve81

dhe 4) Dhënia e ryshfetit82

.

Marrja e ryshfetit është vepra e parë penale e korrupsionit e cila parashikohet në dispozitat e

nenit 331 të Kodit Penal Gjermanisë. Vepra ka format e rënda dhe të lehta e realizimit. Llojet

kryesore të veprës për të cilat parashihet dënimi me burgim deri në dy vjet ose denimi me gjobe

ekziston kur një zyrtar publik ose një person me autorizime të veçanta në shërbim publik kërkon,

77

Po aty, neni 445-1 - 445-4, fq 115

78 Kodi penal gjerman, Nr. 10 G v. 20.10.2015 I 1722 fq 151- 152, i qasshëm në :

file:///C:/Users/PC/Doënloads/Germany_CC%20am%20102015.pdf marrë më datë 23 Prill 2016; 79

Po aty neni, 331, fq. 155 80

Neni, 332, fq. 156 81

Neni, 333, fq. 156 82

Neni 334, fq. 156

45

merre përfitim ose premtojnë përfitime si një favor për të ndërmarrë veprime zyrtare që ka për të

marrë.

Formë e rëndë e kësaj vepre është kualifikuar sipas tipareve te shkelësit. Kjo formë e rëndë e

veprës ekziston atëherë kur veprimi i kërkuar ose marrjen e përfitimeve apo premtime përdoret

që një gjyqtar të marrë veprim gjyqësor që ka ende për të ndërmarrë. Në bazë të rregullores së

veçantë dhe tentativa e kësaj vepre është e dënueshme.

Megjithatë, Kodi Penal parashikon me këtë vepër dhe arsyet e posaçme për lirim nga

përgjegjësia penale (bazë e cila përjashton ekzistencën e një vepre penale). Në mënyrë të

veçantë, këto veprime te ndërmarra zyrtare (duke përfshirë edhe një gjykatës dhe arbitër) nuk

janë të dënueshme në dy raste: 1) nëse autoriteti kompetent në kuadër të autorizimeve te veta

paraprakisht ka aprovuar marrjen e përfitimeve nga ana e një zyrtari publik dhe 2) në qoftë se

zyrtari i lartë publik pa premtimin se do të ketë përfitim apo dhurata ka raportuar tek autoriteti

kompetent, i cili më pas ka miratuar pranimin e saj.

Në nenin 332 të Kodit Penal të Gjermanisë përcakton kriminalitetin në ushtrim të punës,

funksionit, duk marrë ryshfet ''Puna që bën një person zyrtar ose personi me kompetenca të

veçanta në shërbimin publik, që kërkon leje për të premtuar ose pranon një përfitim si një favor

për të ndërmarrë veprime zyrtare si dhe cfarëdo lloj shkeljesh që bën duke rrezikuar detyrimin e

tij ligjor.

Akti i kryerjes së kësaj pune është përcaktuar ndryshe si: 1. kërkesë (kërkim), 2. duke lejuar

(pranimin) ose premtimin për të marrë përfitime (në formën e parave, artikuj, dhurata apo

përfitime të tjera materiale).

E gjithë kjo bëhet me qëllim të marrjes së ryshfetit për të vepruar apo lëshuar një akt zyrtar.

Kryerësi i kësaj pune me qellim që të favorizohet, duke kryer një vepër penale, tregon gatishmëri

për të abuzuar me funksionin e tij zyrtar dhe me këtë rast bën: 1. shkelje të detyrimeve të tij ose

2) duke vlerësuar dhe pasur parasysh justifikimin e veprimeve zyrtare lejon atë që do të përdoret

nën ndikimin e të cilit kërkohet, pranohet ose ka pranuar premtimin e saj. Rezultati i punës

përcaktohet si veprim i dyfishtë: shkelje dhe kërcënim (rrezik specifik) i detyrimeve ligjore.

Autori i këtyre veprimeve mund të jetë çdo zyrtar ose person me kompetenca të veçanta në

administratën publike. Për këtë punë, dënohet me burgim nga gjashtë muaj deri në pesë vjet.

Një formë më pak e rëndë e kësaj vepre është e dënueshme me burgim deri në tre vjet ose me

gjobë.

Forma më e rëndë e këtyre veprimeve, sipas Kodit penal gjerman dënohet me burgim prej një

deri në dhjetë vjet (ose një dënim me burg prej gjashtë muaj deri në pesë vjet në rastet e dhënies

së dënimit më të butë apo kur Kodi penal gjerman nuk është i përcaktuar.

Spanja

Kodi penal i Spanjës në kreun e V-të, ka paraparë veprat penale të korrupsionit.83

Autoriteti ose

zyrtari publik i cili, në favor të tij, apo nga një palë e tretë, do të marrë ose të kërkojë,

83

Kodi penal i Spanjës, neni 419, fq. 134, gazeta zyrtare e Spanjes, nr.281, Nëntor 1995, i qasshëm në :

46

personalisht ose nëpërmjet një ndërmjetësi, dhurata, favore ose kompensimet të çfarëdo lloji, apo

që do të pranojë një ofertë ose do të premtoj të bëj, gjatë kryerjes së detyrave të zyrës së tij, në

mënyrë që të kryejë për të vepruar në kundërshtim me detyrat e natyrshme me to, apo për të mos

kryer ato, ose për të shtyrë padrejtësisht ato që ai duhet të kryejë, do të pësojnë një dënim me

burgim nga tre në gjashtë vjet, një gjobë prej dymbëdhjetë deri në njëzet e katër muaj dhe si

dënim alternative do t’i ndalohet punësimi në institucione publike dhe zyra për një afati nga

shtatë deri në dymbëdhjetë vjet, pa paragjykim ndaj dënimit përkatës për aktin e kryer84

.

Autoriteti ose zyrtari publik i cili, në favor të tij, ose ka nga një palë e tretë, do të marrë ose të

kërkojë, personalisht ose nëpërmjet në ndërmjetësi, dhurata, favore ose shpërblim të çdo lloji,

ose që pranon ofertën apo premtimin për të kryer për të vepruar në kundërshtim me natyrë e

punës në zyrën e tij do të dënohet me burgim prej dy deri në katër vjet, dënim me gjobë si dhe

prej dymbëdhjetë deri në njëzet e katër muaj do t’i ndalohet punësimi në institucione publike dhe

zyra.85

Kodi penal i Spanjës parasheh dhënien e ryshfetit me theks të veçantë kur ryshfeti bëhet në një

çështje penale për të favorizuar të akuzuarit, varësisht se nga kush kryhet nga bashkëshorti apo

anëtarë të tjerë në lidh me një marrëdhënie të ngjashme të qëndrueshme emocionale, vëlla/motër

ose të ngjashme të së njëjtës shkallë, në cilësinë e mitëdhënësit/es do t'i nënshtrohet dënimit me

burgim prej gjashtë muajsh deri në një vit86

Kur një person fizik i cili ka marrë rastësisht një prospekt ose shpërblim tjetër të bërë nga

autoriteti ose në zyrtari publik raporton këtë veprim lidhur me këtë çështje, tek autoritetet e

shtetit të Spanjës, që kanë për detyrë hetimin dhe procedimin e çështjeve të korrupsionit, dhe se

para procedimit nuk kanë kaluar më shumë se dy muaj nga ngjarja do të lirohet nga dënimi për

veprën penale të korrupsionit, për shkak të bashkëpunimet me autoritetet87

.

Suedia

Kodi penal i Suedisë në kapitullin e XVII - të ka paraparë veprat penale të keqpërdorimit të

detyrës zyrtare88

. Në mënyrë shprehimore kodi penal suedez parasheh: “

Një person i cili në ushtrimin e autoritetit publik me me veprim ose mosveprim, me dashje ose

nga pakujdesia, shpërfill detyrat e zyrës së tij, do të dënohet për keqpërdorim të detyrës për një

gjobë

file:///C:/Users/PC/Doënloads/Spain_Criminal_Code_Codigo_Penal%20(1).pdf marrë më datë 25 Prill 2016. 84

Po aty, neni 419, fq. 134 85

Neni 420, fq. 134.

86 Neni 425, 135.

87 Neni 426, fq. 135.

88 Kodi penal i Suedisë, i aprovuar në vitin 1962 dhe i amandamentuar në vitin 1999, fq 74, i qasshëm në:

file:///C:/Users/PC/Downloads/4c405aed10fb48cc256dd3732d76%20(2).pdf, marrë më datë 26 Prill 2016

47

ose me burgim më së shumti dy vjet.

Një punonjës që merr, pranon një premtim apo kërkon ryshfet apo shpërblim tjetër duke e bërë të

pahijshëm veprimin dhe sjelljet e tij për kryerjen e detyrave do të dënohet për marrje ryshfeti,

me gjobë ose me burgim për më së shumti dy vjet. E njëjta gjë do të zbatohet në qoftë se

punojenjësi ka kryer aktin/veprimin para se të marrë këtë post apo pas lënies së tij.

Dispozitat e e parapara të paragrafit të parë, te seksionit I, të kapitullit XVII, të Kodit penal trë

Suedisë në lidhje me një punonjës zbatohen edhe për:

1. Anëtarët e një drejtorie, administratës, bordeve, komisioneve apo agjencive të tjera të tilla që i

përkasin shtetit, një komune, një qarku, një këshilli, një shoqate e autoriteteve lokale, famullisë,

shoqërisë fetare, apo zyrave të sigurimeve shoqërore,

2. Një person i cili ushtron një detyrë të rregulluar me statut,

3. Një anëtari të forcave të armatosura në bazë të një akti disiplinor, apo personi tjetër për

kryerjen e një detyre zyrtare të përcaktuar me ligj,

4. Një personi i cili, pa mbajtur një takim ose detyrë nga sa u thanë më sipër, ushtron autoritet

publik89

Republika e Serbisë

Serbia në Kodin penal90

të saj nuk përmban një kapitull të veçantë në të cilën jane të përfshira të

gjitha veprat penale te korrupsionit, duke e bërë të vështirë për të monitoruar situatën në këtë

fushë, si dhe politikën e bazuar në të dhënat për hetimet dhe ndjekjet penale të kryera. Nga ana

tjetër, ekzistojnë përkufizime te Korrupsionit në ligje te veçanta. Kështu, Ligji Kundër

Korrupsionit, Korrupsioni është përcaktuar si "një marrëdhënie e bazuar në shpërdorim të detyrës

ose statusit shoqëror dhe ndikimit, në sektorin publik ose privat, në mënyrë që të marrë përfitime

personale apo përfitime për tjetrin ". Konventa mbi Korrupsionin e Këshillit të Evropës, e cila u

ratifikua ne vitin 2007 "korrupsion" e përkufizon si; kërkesën, ofertën, dhënia ose pranimi,

drejtpërdrejt ose tërthorazi, të ryshfetit apo ndonjë avantazh tjetër të madhe ose perspektiva e saj,

e cila deformon kryerjen e duhur te ndonjë detyrë apo sjellje e cila kërkohet nga marrësi i

ryshfetit, ofrimi i përparësive të madhe ose interesave te cilat vihen në dukje. Në bazë të këtyre

përkufizimeve, ne mes te veprave penale te korrupsionit mund të shënohet si me poshtë:

• Abuzimi i pozicionit zyrtar sipas nenit 35991

;

• Shkelja e ligjit nga ana e gjyqtarit, prokurorit publik dhe zëvendësi i tij sipas nenit 36092

;

• Mashtrimi ne detyre sipas nenit 36393

;

• Ndikim ne tregti sipas nenit 36694

;

89

Po aty, fq. 75 – 77, i qasshëm në: file:///C:/Users/PC/Doënloads/4c405aed10fb48cc256dd3732d76%20(2).pdf,

marrë më datë 26 Prill 2016 90

Kodi Penal i Serbise i aprovuar me 01 janar 2006, faqe 126, i qasshëm në

file:///C:/Users/PC/Doënloads/Serbia_CC_am2012_en%20(1).pdf marrë më datë 26 prill 2016. 91

Po aty, neni 359, fq. 127. 92

Neni 360, fq. 127. 93

Neni 363, fq.128. 94

Neni 366, fq. 129.

48

• Pranimi i ryshfetit sipas nenit 36795

;

•Ofrimi i ryshfetit sipas nenit 36896

;

• zbulimi i sekreteve zyrtare sipas nenit 369, paragrafi 197

;

• Keqpërdorimi i autorizimit ne Ekonomi sipas nenit 23898

;

Bosnja dhe Hercegovina

Veprat penale te korrupsionit sipas kodit penal të Bosnjës dhe Hercegovine janë të paraqitura në

një kapitull të veçantë me titull: "veprat penale të korrupsionit dhe veprave penale kundër

funksioneve zyrtare dhe funksioneve tjera të personave përgjegjës ''. Këto vepra janë, në fakt,

forma dhe lloje të ndryshme të shpërdorimit të detyrës dhe të autoritetit publik gjatë ushtrimit të

detyrës zyrtare nga ana e zyrtarëve apo personave përgjegjës, si bartës të këtyre autorizimeve.

Këto vepra penale kanë për qëllim, sigurimin e saktësisë, përshtatshmërinë, efektivitetin dhe

ligjshmërinë në punën e organeve shtetërore që ushtrojnë autoritet publik dhe në mënyrë që të

ruajë besimin e qytetarëve në sistemin e drejtësisë dhe sundimit të ligjit.

Këto vepra janë parapare në kreun nëntëmbëdhjetë të Kodit Penal të Bosnjës dhe Hercegovine99

Këto vepra ndahen ne dy vepra penale të korrupsionit dhe këto janë: 1) Pranimi i dhuratave dhe

përfitimeve të tjera dhe 2) Dhënia e dhuratave dhe të formave të tjera të përfitimeve.

Pranimi i dhuratave dhe përfitime të tjera është vepra penale e parë e korrupsionit e parashikuara

në nenin 217 të Kodit Penal të Bosnjës dhe Hercegovinës100

. Vepra penale konsiston në kërkesën

ose marrja e dhuratave ose përfitime të tjera ose marrja e premtimeve për dhurata ose përfitime të

tjera, nga një zyrtar, zyrtar i huaj ose personi përgjegjës që brenda kompetencave të tij/saj kryen

një veprim zyrtar i cili nuk duhet të kryhet ose nuk kryer ndonjë veprim te cilin ai duhet të kryej,

si dhe duke kërkuar ose pranuar dhurata ose përfitime të tjera për ekzekutimin ose

mosekzekutimin e disa veprimeve zyrtare, dhe veprimeve tjera te ndërlidhura me to101

.

Vepra e dytë penale e korrupsionit në Kodin penal të Bosnjës dhe Hercegovinës, përcaktohet me

emërtimin: "Dhënia e dhuratave dhe formave të tjera të përfitimeve '' parashikuar në nenin 218102

të Kodit Penal të Bosnjës dhe Hercegovinës. Veprimet konsistojnë në dhënien apo premtimin e

dhuratës apo përfitime të tjera te zyrtareve, zyrtarëve të huaj ose personave përgjegjës, që në

kuadër të autorizimeve të tij zyrtare, të kryejë një veprim zyrtar, që nuk duhet ta kryej ose të mos

kryej një veprim zyrtar që ai kishte për të kryer, si dhe ndërmjetësimit në ryshfet në ndonjë nga

këto raste.

Kroacia

95

Neni 367, fq. 129. 96

Neni 368, fq. 130. 97

Neni 369, pika 1, fq. 28. 98

Neni 238, fq. 85. 99

Kodi penal i Bosnjes, aprovuar me 24 januar 2003, faqe 67 100

Po aty, faqe 68 101

B. Petrović, D. Jovašević, Krivično (kazneno) pravo, Posebnidio, op.cit. str.96-98 102

Kodi penal i Bosnjes aprovuar me 24 januar 2003, neni 218, faqe 67

49

Kodi Penal i Republikës së Kroacisë103

në kapitullin e njëzet e katërt, në veprat penale kundër

detyrës zyrtare parashikon dy vepra penale te korrupsionit dhe atë: 1) marrja e ryshfetit104

dhe

2)dhënia e ryshfetit105

1) Marrja e Ryshfetit konsiston në kërkesën ose pranimin e dhuratave apo përfitime të tjera apo

premtime që marrin dhurata apo përfitime të tjera, nga një person zyrtar ose përgjegjës që në

kuadër të kompetencave të tij/saj ekzekutohet veprimi zyrtar që nuk duhet të ketë për të kryer ose

mos kryerja enjë veprim zyrtar qe duhet, si dhe kërkimi ose marrjen e dhurata ose përfitime të

tjera pas kryerjes ose mos përmbushja e disa veprimeve zyrtare në lidhje me to.

Veprimet e veprës penale te marrjes se ryshfetit apo ryshfetit pasiv realizohet në tri forma dhe

atë: 1) ryshfeti pasiv i drejtpërdrejt, 2) ryshfeti pasiv jo i drejtpërdrejt dhe 3) ryshfeti si

shpërblim. Ryshfeti pasiv i drejtpërdrejt ekziston kur Personi zyrtar ose përgjegjës u kërkon ose

pranon një dhuratë apo përfitim tjetër, ose pranon një premtim për një dhuratë apo përfitim që në

kuadrin e autorizimeve te tij zyrtare të kryej veprime që nuk duhet të kryejë apo të mos kryejë

veprimi që ai duhet të kryejë. Ryshfeti pasiv jo i drejtpërdrejt ekziston kur një person zyrtar ose

përgjegjës u kërkon ose pranon një dhuratë apo përfitim tjetër, ose pranon premtimin e një

dhuratë apo përfitim tjetër që në kuadër të kompetencave të tij zyrtare bëjnë veprime qe duhet të

kryejë ose të mos kryejë një veprim zyrtar që nuk duhet të ekzekutohet. Më pas, ryshfeti si

shpërblim ekziston kur një zyrtar ose përgjegjës, kërkon nga personi ose merr një dhuratë apo

përfitim tjetër pas ekzekutimit të një veprimi zyrtar që nuk duhet ta ketë bërë apo pas mos

ekzekutimit te një veprimi te cilin ishte dashur ta ekzekutoj

Për formën e parë të kësaj vepre dënohet me burgim prej gjashtë muajve deri pesë vjet, për

formën e dyte dënohet me burg prej tre muaj deri në tre vjet, ndërsa forma e tretë te kësaj vepre

penale të korrupsionit dënohet me gjobë ose me burgim deri në një vit.

2) Vepra e dytë penale e korrupsionit në ligjin penal të Republikës Kroate me titull: "Dhënia e

ryshfetit '' është parashikuar në nenin 348 të Kodit Penal te Kroacisë106

. Veprimet e kësaj vepre

penale konsistojnë në dhënien apo premtimin e dhuratës apo përfitime të tjera nga zyrtari ose

personi përgjegjës, që në kuadër të kompetencave të tij zyrtare, te kryej një veprim zyrtar, që nuk

duhet të kryej ose për të mos kryer një veprim zyrtar që do të duhet të kryhet, si dhe në

ndërmjetësim në ryshfetit në ndonjë nga këto forma.

Maqedonia

Kodi Penal i Republikës së Maqedonisë107

i miratuar në vitin 1996 në kapitullin e tridhjetë në

grupin e veprave penale kundër detyrës zyrtare, si vepra penale të korrupsionit parasheh këto

103

Kodi Penal i Kroacise I aprovuar me 01 janar 2013 104

Neni 252 Kodi Penal i Kroacise i aprovuar me 01 janar 2013, fq. 108 105

Neni 253 Kodi Penal i Kroacise i aprovuar me 01 janar 2013, fq. 109 106

Neni 348 Kodi Penal i Kroacisë, i aprovuar më 01 janar 2013, fq. 107

Kodi penal i Republikës së Maqedonusë, Gazeta zyrtare e Republikes se Maqedonise, nr.37/96, i qasshëm në

http://www.legislationline.org/documents/action/popup/id/16066/previeë marrë më datë 23 prill 2916. (Version i

http://www.legislationline.org/documents/action/popup/id/16066/previeë

50

forma: 1) Marrjen e ryshfetit 108

dhe 2) Dhënien e ryshfetit109

. Marrja e ryshfetit është vepra

penale e parë e korrupsioni tsipas Kodit penal të Maqedonisë, e cila konsiston në kërkesën ose

marrjen e dhuratave ose përfitimeve të tjera apo në marrjen e premtimeve për dhurata ose

përfitime të tjera, nga një zyrtar ose personi përgjegjës që brenda kompetencave të tij/saj ka për

të kryer një veprim zyrtar që nuk duhet të kryej ose për të mos kryer një veprim zyrtar të cilin ai

duhet të kryejë, si dhe duke kërkuar ose pranuar dhurata ose përfitime të tjera pas ekzekutimit

ose mosekzekutimin e disa nga veprimet zyrtare në lidhje me to.

Veprën e dytë penale të korrupsionit në ligjin penal të Republikës së Maqedonisë e gjejmë nën

emrin: "Dhënia e ryshfetit” e cila konsiston në dhënien apo premtimin e dhuratës ose përfitimeve

të tjera te personit zyrtar përgjegjës, që në kuadër të kompetencave të tij zyrtare, të kryen një

veprim zyrtar, që nuk duhet të ketë për të kryer ose për të mos kryer një veprim zyrtar që ai do të

duhet t’a kryente apo edhe në ndërmjetësimin në ryshfet në ndonjë nga këto forma.

Sllovenia

Kodi Penal i Republikës se Sllovenisë110

i cili është ndryshuar në vitin 2008 në kapitullin njëzet e

gjashtë, në një grup të veprave penale kundër detyrës zyrtare dhe të autoritetit publik, parashikon

vepra penale të korrupsionit. Këto janë: 1) Pranimi i ryshfetit111

dhe 2) Dhënien e ryshfetit.112

Marrja e ryshfetit është vepra e parë e korrupsionit që konsiston në kërkesën ose marrja e

dhuratave ose përfitime të tjera ose marrjen e premtimeve për dhurata ose përfitime të tjera, nga

një person zyrtar ose përgjegjës që brenda kompetencave të saj/tij të kryej një veprim zyrtar që

nuk duhet të kryej ose të mos kryej një veprim zyrtar të cilin ai duhet të kryejë, si dhe duke

kërkuar ose pranuar dhurata ose përfitime të tjera pas ekzekutimit ose mosekzekutimin disa nga

veprimet zyrtare në lidhje me to.

Kodi Penal Slloven veprën penale me titull: ''Dhënia e ryshfetit '' e parasheh në nenin 262.

Veprimet konsistojnë në dhënien, tentim dhënien ose premtimin e dhuratës ose përfitime të tjera

të personit zyrtar apo përgjegjës, që në kuadër të autorizimeve të tij zyrtare, të kryejë një veprim

zyrtar, që nuk duhet të kryej ose për të mos kryer një veprim zyrtar që ai kishte për të kryer, si

dhe ndërmjetësimi në ryshfet në ndonjë nga këto forma.

konsoliduar me amandamentet dhe ndryshimet e marsit të vitit 2004, qershorit 2006, janarit 2008 dhe shtatorit

2009. 108

Neni 357 i Kodit penal të Republikës së Maqedonisë. 109

Neni 358 i Kodit penal të Republikës së Maqedonisë. 110

Kodi Penal i Republikës se Sllovenisë hyrë në fuqi në vitin 2008, i qaqsshëm në:

file:///C:/Users/PC/Doënloads/Slovenia_CC_2008_en.pdf, marrë më datë 23 prill 2016. 111

Neni 261 i Kodit penal të republikës së Sllovenisë, fq 109 112

Neni 262 i Kodit penal të republikës së Sllovenisë, fq 109.

51

KAPITULLI II

SHKAQET E KORRUPSIONIT

Korrupsioni rritet kur rritet mundësia për përfitim nga pushteti. Ndërsa, korrupsioni zvogëlohet

kur individët japin llogari për veprimet e tyre. E kthyer në një formulë ekuacioni korrupsioni

është i barabartë me përfitim duke i shtuar edhe pushtetin dhe duke i hequr llogaridhënien.

K = P1 + P2 – Ll113

K=Korrupsion; P1=Përfitim; P2=Pushtet; Ll=Llogaridhënie.

Te fenomeni i korrupsionit binomi “shkak-pasojë” ndodhet në një rreth vicioz të mbyllur, ku

është vështirë të identifikosh shkaktarët apo shkakun nga pasojat dhe e kundërta.114

Shumë

studiues në lidhje me shkaqet e korrupsionit mendojnë se burim i problemit dhe prezencës së tij

është varfëria. Dhe poqese nuk do të kishte varfëri, nuk do të kishte as korrupsion. Mirëpo, edhe

pse varfëria mund të jetë një nga shkaqet e korrupsionit, ajo nuk mund të jetë e vetmja. Do të

ishte shumë e vështirë për të dhënë shpjegim se përse vendet e pasura janë të përshirë në

skandale korruptive.

Andaj, ky fenomen dhe shkaqet e paraqitjes së tij kanë marrë interes të lartë për t’u trajtuar,

mund të themi lirisht se korrupsioni është një fenomen unik e universal duke gjetur shtrirje si në

vendet e varfra e poashtu në ato të zhvilluara, në sektorin publik e privat e në organizatat jo

qeveritare115

. Skandalet që vijnë si pasojë e korrupsionit kanë luajtur një rol të rëndësishëm në

sferën politike gjatë viteve të fundit. Për shembull: qeveri të rrëzuara si dhe figura politike të

shkatërruara ose shkatërrimi i reputacionit të organizatave dhe bizneseve Një ilustrim i mirë i

tyre janë rënia e qeverisë së Marcos në Filipine (New York Times, Shkurt 26 1986) si dhe

shkatërrimi i Koorporatës Enron në SHBA (Healy dhe Palepu, 2003).

Si shkaqe të korrupsionit ne Kosovë mund të përmenden: problemet me demokracinë ne vend,

mungesa e bazës ligjore adekuate për luftimin dhe parandalimin e korrupsionit, mungesa e

ndërtimit të mekanizmave adekuat, sidomos në kuadër të prokurorive dhe gjykatave. Këto

rrethana janë krijuar si rezultat i mungesës së vullnetit për të luftuar korrupsionin në Kosovë nga

ana e misioneve ndërkombëtare dhe institucioneve qeveritare të Kosovës për të mbështetur një

luftim të këtij fenomeni.116

113

USAID, “Adresimi i korrupsionit në çështjen e edukimit, tiranë 2012. 114

Gjonça, L. “Korrupsioni - Veprat penale përbërëse, krimi i organizuar, Tiranë, 2004, fq. 214 115

Raport i Bankës Botërore i vitit 1997. 116

Intervistë me z.Avni Puka, Profesor në Fakultetin Juridik-Universiteti: “Hasan Prishtina”, Pyetjet për intervistën


52

Zvogëlimi i nivelit të korrupsionit nuk është një proces i lehtë, madje as edhe i shpejtë në kohë.

Ai lidhet me faktorë të shumtë historikë, ekonomikë e politikë të cilët veprojnë në shkallë,

intensitete e forma të ndryshme në kohë dhe hapësirë. Meqenëse shkaqet e korrupsionit

përfshijnë faktorë të ndryshëm të drejtpërdrejtë dhe të tërthortë (përfshirë kryesisht politikat

ekonomike të papërshtatshme, ndërgjegjësimin dhe pjesëmarrjen e ulët të publikut, dobësinë e

rolit të shoqërisë civile, mungesën e përgjegjshmërisë së institucioneve publike, vullnetin e dobët

politik, kulturën apo mentalitetin e shoqërisë, etj.), lufta kundër korrupsionit duhet të ketë një

përqasje gjithëpërfshirës.

Cilat janë shkaqet e përgjithshme të paraqitjes së fenomenit të korrupsionit?

Qeverisja e keqe: ligje të paqarta, sistemi i drejtësisë i papërshtatshëm, mungesë transparencë

dhe përgjegjësie, mungesë e lirisë së shtypit;

Mungesa e një politike parandaluese anti-korruptive dhe e vlerësimit të rëndësisë së çështjeve të

tilla, si ato të etikës profesionale, të konflikteve të interesit, të refuzimit të dhuratave dhe

avantazheve të tjera, etj

Institucione të dobëta: funksionarë me autoritet të fortë që nuk japin llogari, përgjegjësia zyrtarë

të dhënë pas pagesave të dënueshme, etj;

Paga të ultëa: administrata publike në shumë vende ka rroga relativisht të ultëa për disa nëpunës

të tyre, si për mjekët, policët, doganierët, të cilët janë viktima të mentalitetit se këta nuk kanë

nevojë të paguhen për shkak se përfitojnë gjatë kryerjes së funksionit të tyre;

Kultura e ulët administrative, etj.

Faktorët më të rëndësishëm që ndikojnë në shtimin e korrupsionit në Kosovë

Korrupsioni në Kosovë bartë veçoritë e organizimit të shtetit dhe mënyrës së funksionimit të

institucioneve, ku akoma ka edhe mungesë të legjislacionit për luftim të korrupsionit. Në këtë

drejtim mund të përmendet mungesa e ligjit për financimin e partive politike, dhe fusha e

prokurimit publik ku ligji ka mangësi të theksuara që krijojnë mundësi për korrupsion.117

Faktorët që ndikojnë, që korrupsioni të rrënjoset thellë në shoqërinë kosovare janë:

Legjislacioni i pakompletuar;

Zhvillimi i ulët ekonomik

Mos efikasiteti i gjyqësisë;

Kriza morale;

Pasurimi i shpejtë personal;

Pagat e vogla në sektorin publik.

Bindja se sistemi i drejtësisë nuk funksion si duhet, mentaliteti se gjithçka mund të kryhet vetëm

nëse jepet ryshfeti, dëshira që të arrihet në synim pavarësisht mënyrës dhe shkeljeve ligjore dhe

mbi të gjitha dëshira për t’u pasuruar shpejtë.

117



53

Karakteristikat e korrupsionit - Marrja e ryshfetit me para të gatshme, pasurisë së luajtshme dhe

të pa luajtshme si dhe benificioneve tjera materiale dhe jo materiale, psh sigurimi i një vendi

pune ose një pushimi veror apo dimëror që sponsorizohet nga ata që e korruptojnë personin

zyrtar.118

Shkaqet e shumta të korrupsionit ndërlidhen me brishtësinë e sistemit të qeverisjes dhe sistemit

të korruptuar të drejtësisë. Këta faktorë kanë ndikuar në zhvillimin e veprimtarive korruptive, të

cilat nuk janë ndëshkuar nga sistemi i brishtë dhe i korruptuar i drejtësisë. Kultura e

pandëshkueshmërisë e krijuar nga sistemi i drejtësisë ka ndikuar në promovimin dhe stimulimin

e veprimtarive korruptive.119

1. Motivi, si shtytje për të ofruar dhe kërkuar

Sado që faktorëve të jashtëm dhe objektivë u takon një rol me rëndësi në paraqitjen e sjelljeve

kriminale, dukuria e kriminalitetit dhe shkaqet e saj, nuk mund të shpjegohen deri në fund pa

analizën dhe ndriçimin e faktorëve të brendshëm - subjektivë, faktorë të cilët kanë të bëjnë me

personalitetin e kryerësit.

Kur flitet për faktorët subjektivë, zakonisht mendohet për individin, personalitetin e kryerësit që

bën një veprim devijant i shtyrë nga nder dija e tij.120

Thuhet se ndikimet e faktorëve të jashtëm

në sjelljet dhe veprimet e personalitetit varen shumë nga vetë struktura biologjike dhe psikike e

atij individi. Nëse ajo strukturë është normale, nëse është e zhvilluar në mënyrë harmonike, nëse

nuk ka defekte dhe anomali, atëherë personaliteti i njeriut është më rezistent ndaj ngacmimeve

dhe ndikimeve që vinë nga jashtë, nga veprimi i kushteve dhe faktorëve objektivë dhe

anasjelltas.

Në literaturën kriminologjike, faktorët subjektivë të sjelljeve kriminale, zakonisht ndahen në

faktorë psikologjikë dhe në faktorë biologjik.121

Motivet janë cilësi dhe veti të personalitetit. Aktiviteti njerëzor, veprimet dhe angazhimet e

individit, paraqiten dhe zhvillohen në bazë të disa shtytjeve dhe nxitjeve të brendshme.122

Është e njohur që secili individ apo person normal, përpara se të ndërmarrë një veprim a sjellje,

duhet të mendojë që të vendosë dhe të vihet në lëvizje nga disa shtytje a nxitje të brendshme. Të

gjitha sjelljet dhe veprimet e individëve janë të motivuara. Të gjitha këto procese, shtytje, nxitje

118

Intervistë me z. Besim Kelmendi, prokuror në zyrën e kryeprokurorit të shtetit, Pyetjet për intervistën janë

dërguar më: 26 Maj 2016 - marrja e përgjigjeve më 26 Maj 2016). 119

Intervistë me z.Betim Musliu, Drejtor i Institutit të Kosovës për Drejtësi - Organizatë joqeveritare në Republikën

e Kosovës. (Pyetjet për intervistën janë dërguar më: 21 Maj 2016 - marrja e përgjigjeve më 08 Qershor 2016). 120

Halili, R. “Kriminologjia” Prishtinë, 2005, fq. 339. 121

Siegel, L “Criminology”, St. Paul, 1989, fq. 139. 122

Motivet janë fuqitë nxitëse të cilat e shtyjnë një individ që të jetë aktiv, duke e orientuar dhe udhëhequr

aktivitetin e tij në jetë. Ato si veti të personalitetit përbëhen nga element ii vetëdijes dhe vullnetit, andaj lirisht mund

të thihet se të gjitha aktivitetet njerëzore paraqiten dhe zhvillohen në bazë të elementeve të vetëdijës dhe të vullnetit,

sepse të gjitha janë të motivuara.

54

të brendshme, përqendrohen në motive.123

Disa autorë theksojnë se motivet mund të jenë të karakterit organik dhe psikologjik. Ato janë

fuqi motorike të cilat e vejnë aktivitetin e njeriut në lëvizje dhe në veprime.

Njeriu si qenie e vetëdijshme, nuk vepron vetvetiu, pa qenë i nxitur dhe i shtyrë nga disa procese

dhe nevoja të brendshme. Ai nuk vepron në mënyrë automatike por gjithmonë në sjelljet dhe

qëndrimet e veta udhëhiqet nga motive të ndryshme. Kështu, kur flitet për motivin dhe

motivimin e sjelljeve të njeriut, gjithmonë mbahet parasysh njeriu dhe personaliteti normal.124

Ndarja e motiveve - bëhet në disa lloje të tyre dhe përmenden disa kritere me rastin e

klasifikimit. Kështu në shkencën e psikologjisë dhe kriminologjisë ato ndahen në motive

biologjike dhe motive sociale apo siç quhen ndryshe në motive primare dhe sekondare.

Ndërsa disa autorë bëjnë ndarjen e motiveve në motive të lindura dhe në motive të fituara.125

Si motive biologjike apo të lindura trajtohen ato motive në të cilat bazohen shtytje e nevoja

anatomike. Këto motive janë të lindura me vetë lindjen e një individi. Shpeshherë në literaturë

theksohet se në jetën tonë të përditshme, disa motive që paraqiten si forcë shtytëse e nxitëse, e

që kanë të bëjnë me trupin dhe bazën biologjike të tij, nuk do të thotë se janë përherë të lindura.

Ato shpeshherë mund te fitohen gjatë jetës.126

Ndër motivet biologjike apo të lindura përmendet motivi për ushqim, motivi i shuarjes së etjes,

motivi i shumimit, motivi prindëror, motivi për largimin e dhimbjes gjatë një lëndimi, motivi për

pushim fizik, motivi për gjumë etj. Shumë autorë këto motive i krahasojnë me instinktet si

shtytje të thella të brendshme, që janë karakteristike edhe për botën tjetër të gjallë.

Kur flitet për ndikimin e motiveve biologjike në paraqitjen e sjelljeve kriminale apo devijante,

theksohet se individët të cilët nuk arrijnë që t’i kontrollojnë dhe frenojnë sida shtytje dhe nxitje

të brendshme, lidhur me realizimin e dëshirave dhe interesave të veta, janë të prirur që t’i

realizojnë ato duke kryer veprime kriminale. Në këtë drejtim mendohet për personat të cilët

kryejnë vepra penale nga motivi material, në rastin e korrupsionit dhe për përfitim të një të mire,

që nuk ka bazë në ligj, qoftë për vetën apo personin tjetër.127

Motivet sociale karakterizohen në të gjitha ato shtytje a nxitje dhe nevoja që nuk janë të lindura

dhe që nuk janë të karakterit anatomiko – biologjik, por të cilat fitohen në procesin e zhvillimit,

formimit, edukimit dhe përsosjes së individit në shoqëri. Poashtu, motivet sociale janë forca

nxitëse e shtytëse të brendshme të njeriut. Njeriu i caktuar vepron dhe ndërmerr aktivitete të

ndryshme, i shtyrë nga disa kërkesa, dëshira dhe ndjenja të cilat i imponohen nga rrethanat

shoqërore, nga kushtet dhe ambienti familjar, nga raportet ekonomike-materiale, nga edukimi,

nga mësimi etj.

123

Noti, R. “Psikologjia e personaliteit” Prishtinë, 1968, fq.197-198 124


Nushi, P “Psikologjia e përgjithshme”, 1996, fq233 - 234 126

Për shembull: Rasti i konsumimkt të drogave dehëse, apo rasti i konsumimit të alkoolit në mënyrë kronike, i cili

për shkak të përdorimit të gjatë, në organizmin e njeriut krijon varësi biologjike dhe organike dhe në këtë mënyrë,

organikisht dhe biologjikisht ata nuk mund të jetojnë pa konsumimin dhe përdorimin e pijeve të tilla, edhe pse ata

nuk kanë linfur me atë motiv. 127

Frojd, S. “Qëndresa dhe shtypja”, Tiranë, 1997, fq 45-49.

55

Numri i motive sociale është shumë i madh. Madje disa prej tyre janë universale. Në këtë

drejtim përmenden si motive të rëndësishme sociale këto motive: motivi për shoqërim, motivi

për afirmim, motivi i përfitimit material (motivi për pasurim), motivi për respektimin e

rregullave të ndryshme morale dhe shoqërore, motivi i sigurisë, motivi i frikës, motivi i

agresivitetit etj.

1.2. Motivi material apo motivi për pasurim

Është motiv i fuqishëm, i cili i preokupon shumë. Disa autorë theksojnë se ky motiv është

gjithashtu i lindur ngase që në moshën më të hershme, nga fëmijëria, vërehen disa tendenca për

të grabitur dhe marrë për vete. Por ky mendim nuk është i pranuar në shkencën e psikologjisë,

sepse ky motiv nuk është i lindur, ai fitohet në jetë.

Në formimin e tij ndikon rrethi i caktuar shoqëror, edukata familjare dhe raportet shoqërorë

ekonomike. Motivi për pasurim material, është i lidhur me një varg motivesh të tjera sociale dhe

në pjesën më të madhe konsiderohet si dëshirë, kërkesë, shtytje normale e çdo njeriu për të

poseduar pasuri, për të qenë i afirmuar, për të arritur një jetë dhe mirëqenie të caktuar.

Dëshira e madhe dhe e tepruar për pasurim, për begatim, është një ndjenjë e deformuar, veçmas

kur manifestohet në formë të lakmisë dhe pangopësisë material. Këta individë verbohen nga

dëshira e madhe për të fituar, kështu që normat morale e ligjore nuk paraqesin kurrfarë pengese.

Në këtë mënyrë, vijnë edhe në konflikt me ligjin duke kryer veprime kriminale.128

Kështu, në shoqërinë bashkëkohore, përkundër faktit se motivet sociale duken se janë të natyrës

sekondarë, ato kanë ndikim vendimtar në sjelljet dhe veprimet kriminale të individëve.129

2. Korrupsioni në vendet e zhvilluara dhe vendet më pak të zhvilluara

Si i tillë, korrupsioni sot është një dukuri që eshtë prezente në çdo shoqëri pa përjashtim, por në

një nivel shumë me të lartë në vendet më pak të zhvillura, ku korrupsioni paraqet sfidën

kryesore. Prandaj, mund të bëhet një ndarje midis vendeve që e kanë minimizuar korrupsionin e

që janë kryesisht vende të zhvilluara, dhe vendeve ku korrupsioni është në nivele të larta dhe

rrezikon demokracinë dhe sundimin e ligjit në përgjithësi dhe dominon tek vendet më pak të

zhvilluara130

Rregullimi juridik i korrupsionit në Kosovë bartë veçorinë e ndërtimit të shtetit, përkatësisht

pushtetit legjislativ, andaj edhe ky aspekt përkon me pasluftën në Kosovë.

Karakteristikat e përbashkëta për vendet me shkallë të lartë të korrupsionit Sipas Transparency

128


Noti, R. “Psikologjia e personaliteit” Prishtinë, 1968, fq.204-208. 130



56

International (TI), vendet në zhvillim dhe pjesa më e madhe e Ballkanit karakterizohen me

shkallë të lartë të korrupsionit. Në këtë kuptim Kosova nuk bën përjashtim.

Rrethanat dhe proceset aktuale në Kosovë, të karakterizuara me vështirësitë socio-ekonomike të

tranzicionit dhe pasojat e konfliktit të armatosur, bëjnë që kushtet për korrupsion në Kosovë të

jenë të favorshme. Karakteristikat e përbashkëta për vendet më shkallë të lartë të korrupsionit:

- Shumica e këtyre shoqërive e kanë përjetuar totalitarizmin në të kaluarën dhe/ ose kanë

pasur konflikte civile. Edhe pse shumica kanë qeveri të zgjedhura dhe karakterizohen si

vende demokratike, institucionet e tyre demokratike janë në shkallë të ndryshme të

zhvillimit.

- Papunësia është e lartë, kurse shteti tenton ta zvogëlojë papunësinë duke hapur vende të

reja të punës në sektorët e shërbimeve, kryesisht pra në sektorët publikë.

- Të punësuarit në këta sektorë kanë paga të vogla dhe, varësisht nga madhësia e familjeve

të tyre, shumica e tyre mund të konsiderohet se jetojnë nën ose në kufirin e varfërisë.

- Shoqëria civile dhe mediat janë të zhvilluara në nivel të kënaqshëm131

.

Korrupsioni mbetet problem i madh për vendet e Evropës Juglindore. Shtetet e Ballkanit radhiten

diku ka mesi i listës botërore së shteteve sa i përket korrupsionit.132

Organizata prestigjioze

Freedom House, e cila rregullisht vlerëson nivelin e demokracisë në botë, në raportet e saj

vjetore. Vendet në tranzicion, përdorë një shkallë nga 1 në 7 për të matur korrupsionin, së bashku

me matje të proceseve tjera. Këtu 1 paraqet shkallën më të ulët të korrupsionit dhe 7 atë më të

lartën. Rangimet e vendeve reflektojnë konsensusin e Freedom House, këshilltarëve të saj

akademikë dhe autorëve të raporteve nacionale.

Tabela 1: Raport vjetor i Freedom House, viti 2005 – Vendet ballkanike dhe korrupsioni.

131

Riinvest, “Raporti i Pralajmërimit të Hershëm” Prishtinë, 2005, fq.12.

(Instituti për Hulumtime Zhvillimore “RIINVEST” është organizatë hulumtuese private joprofitabile e cila

veprimtarinë e vet e ushtron që nga viti 1995. Misioni i saj është që të promovojë zhvillimin modern ekonomik të

Kosovës mbi bazën e filozofisë së ndërmarrësisë. Si institut i parë hulumtues “think tank” në Kosovë RIINVEST-i

ka krijuar një pozitë të fortë, partneritet dhe aleanca me segmente të ndryshme të shoqërisë në Kosovë si dhe me

partnerë dhe organizata të ndryshme ndërkombëtare. Aktivitetet hulumtuese dhe shërbimet tjera të RIINVEST-it

janë të bazuara në standarde ndërkombëtare). 132

Vende të Ballkanit konsiderohen: Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Bullgaria, Kroacia, Kosova, Mali i Zi,

Maqedonia, Rumania dhe Serbia.

57

Sipas raportit vjetor të saj, të vitit 2005, mesatarja e niveli të korrupsionit në vendet e Ballkanit

është 4.89. Vendi me nivelin më të lartë të korrupsionit konsiderohet Kosova, me 6.00. Ndërsa

vendi që mendohet të ketë më së paku korrupsion në Ballkan është Bullgaria, me nivelin 4.00.

Freedom House vlerëson se nivelin e dytë më të madh të korrupsionit në Ballkan, pas Kosovës, e

ka Shqipëria, 5.25. Përhapje të njëjtë të korrupsionit mendohet të ketë edhe Mali i Zi, duke e

ndarë vendin e dytë me Shqipërinë. Ndërsa, Serbia dhe Maqedonia vijnë në vend të tretë me

nivel të njëjtë të korrupsionit, 5.00. Pastaj renditen Kroacia me 4.75, Bosnja me 4.50 dhe

Rumania me 4.25. Dhe së e fundit, pra, është Bullgaria me 4.00133

.

3. Mungesa e rregullave, politikave dhe legjislacionit

Legjislacioni i Kosovës, sidomos Kodi Penal, e mbulon mjaftueshëm korrupsionin, duke

përkufizuar keqpërdorimin e detyrës apo autoritetit zyrtar, konfliktin e interesit, mashtrimin në

zyrë, marrjen dhe dhënien e ryshfetit dhe lëshimin e vendimeve të paligjshme gjyqësore si vepra

penale.

Organizata të ndryshme ndërkombëtare, duke përfshirë shtetet anëtarë të BE-së shpesh e shohin

Kosovën si vend që ka vështirësi në luftimin e krimit të organizuar. Korniza ligjore kundër

korrupsionit në Kosovë është mjaft e konsoliduar, megjithatë sfidë mbetet parandalimi dhe

zbatimi efektiv i saj.

Korniza ligjore përfshinë legjislacionin primar dhe sekondar. I pari përfshinë legjislacionin për

Agjencinë Kundër Korrupsionit (AKK), parandalimin e konfliktit të interesit në ushtrimin e

funksioneve publike, deklarimin, prejardhjen dhe kontrollin e aseteve dhe dhuratat e zyrtarëve të

lartë publik si dhe deklarimin, prejardhjen dhe kontrollin e dhuratave të të gjithë zyrtarëve dhe

mbrojtjen e raportueseve të krimit. Legjislacioni sekondar kryesisht përfshinë Kodet Penale dhe

133

Raport vjetor i Freedom House, viti 2005.

http://photos1.blogger.com/blogger/4218/160/1600/KORRFH.jpg

58

të Procedurës Penale dhe dispozita të veçanta brenda legjislacionit për kategori të caktuara të

krimeve të ndërlidhura me korrupsionin e poashtu edhe legjislacionin për financimin e partive

politike dhe shërbimin civil. Prandaj, Kosova do të parandaloj dhe luftoj korrupsionin në mënyrë

efektive përmes përshtatjes më të mirë të politikave dhe instrumenteve legjislative me burimet

njerëzore dhe burimet e tjera, duke analizuar me kujdes statistikat në mënyrë që të sigurohen

rezultatet efektive në parandalimin dhe luftimin e korrupsionit dhe thjeshtësimin strukturës

institucionale kundër korrupsionit.

4. Mungesa e Transparencës

Transparenca - nënkupton lirinë e aksesit në dokumentacionin administrativ, lirinë e

informacionit, garancinë e një drejtësie administrative si dhe motivimin e vendimeve të marra.

Transparenca ose mungesa e saj është në vëmendje të opinionit në çdo aspekt të veprimtarisë dhe

të zhvillimeve që ka të bëjë me interesat e përgjithshme. se “Çka është transparenca” mund të

ketë mendime dhe debate të ndryshme për të . Kjo duket si një çështje e thjeshtë, mirëpo nga

numri i madh i përgjigjeve mund të nxjerrim disa kuptimesh. Të gjitha përgjigjet janë të

dizajnuara me ngjyrën e përmbajtjes, kujt i referohet, për çka bëhet fjalë etj.

Mirëpo definimi i bërë nga vitet e mëparshme lidhur me transparencën plotësisht do të jetë

tjetërfare në krahasim me sot. Në kuptimin më të thjeshtë, transparenca ka tri elemente: Një

mbikëqyrës, diçka të gatshme për të qenë e mbikëqyrur, metodat e zbatimit për këtë mbikëqyrje.

Një nga temat kryesore të lëvizjes ndërkombëtare kundër korrupsionit është roli i transparencës.

Se është kështu dhe se roli i transparencës është i madh, edhe organizata jo qeveritare më e

madhe në botë, që sistemi i bazës me të dhëna për korrupsionin në nivel ndërkombëtar kundër

korrupsion quhet "Transparency International".

Ideja themelore në lidhje me transparencën është se duke u mundësuar informacion në lidhje me

veprimet e qeverisë, qytetarët mund të monitorojnë më mirë zyrtarët e qeverisë dhe të zbatojë

përgjegjësi më të madhe elektorale.

Por, efekti për të bërë informacion në lidhje me politikanët në dispozicion të publikut është a

priori i paqartë, derisa zbulimi i informacionit mund të rrisë përgjegjshmërinë politike, ajo mund

të

Dëmtoj në privatësinë e politikanëve e zyrtarëve të lartë të shtetit dhe, kështu potencialisht të

përkeqësohet situate edhe më shumë.

Në kuptimin fizik, me transparencë kuptojmë të parit e një objekti nga njëra anë në anën tjetër.

Kjo fjalë është e përbërë me dy kuptime: trans - ka kuptimin e lëvizjes me burim të dukshëm

(pashëm).

Me fjalë të tjera, transparenca, si është e definuar si lejimi i të tjerëve që të kenë çasje dhe të

shohin të vërtetën. Mirëpo në kuptimin e përditshëm që ne hasim në mjete dhe diskutime të

opinionit mund ta kuptojmë si hapje ndaj çdokujt. Transparenca është një parullë që e ndeshim

në çdo sferë: Ekonomike, Shoqërore, Politike, Kulturore.

Transparenca mund të përkufizohet si një parim i cili bën të mundur që personat e prekur nga

59

vendimet administrative, transaksionet e biznesit apo veprat e bamirësisë të njihen jo vetëm me

faktet dhe shifrat por edhe me mekanizmat dhe proceset. Çdo qytetar duhet të përpiqet që

transparenca të mbizotëroje në të gjitha sferat e shoqërisë, si publike ashtu edhe private.

Të sigurohet qartësi nga ana e institucioneve për publikun lidhur me atë se kush është përgjegjës

për çka brenda qeverisë qendrore dhe të bëhet shpërndarja e informatave mbi organizimin dhe

aktivitetet e qeverisë qendrore për publikun në mënyrë që ky i fundi të dijë se kujt t’i drejtohet

kur e kanë ndonjë problem apo çështje.

5. Mungesa e llogaridhënies

Llogaridhënia e personave apo institucioneve ekziston atëherë kur detyrat e tyre profesionale u

“nënshtrohen mbikëqyrjes, drejtimit apo kërkesës së të tjerëve për të dhënë informacion apo për

të justifikuar veprimet e tyre.” Niveli i lartë i llogaridhënies dhe i transparencës i mbyll dyert

praktika korruptive dhe ndihmon në minimizimin e mundësive për korrupsion134

. Kosova synon

që të sigurojë që korrupsioni dhe krimi i organizuar të luftohen me sukses. Megjithatë, duke

pasur parasysh gjendjen aktuale në aspektin e kapaciteteve profesionale dhe llogaridhënies

institucionale, kjo duket të jetë detyrë ambicioze. Me qëllim që të jetë në gjendje të luftojë

korrupsionin dhe krimin e organizuar. Kosova do të avancojë profesionalizmin dhe

llogaridhënien e institucioneve përgjegjëse për të parandaluar dhe luftuar korrupsionin dhe

krimin e organizuar.

Transparenca e qeverisë fillon nga qeveritë lokale e deri te ajo qendrore. Ajo është një çështje e

qeverive dhe organizmave sikur Kombet e Bashkuara, Organizata e Tregtisë Botërore, Fondi

Monetar Ndërkombëtar, Banka Botërore të cilat përpiqen dhe angazhohen për transparencë.

134

Instituti për demokraci dhe ndërmjetësim, Projekti qytetar kundër Korrupsionit, Tiranë 2015 fq.10

60

KAPITULLI III

PASOJAT DHE KOSTOJA E KORRUPSIONIT

Se pari, efektet korruptive shtrembërojnë keq realitetin politik, duke sjellë shkatërrim në

sistemin elektoral, administrativ, institucional e në të gjithë mekanizmat që mbajnë një

shtet në lëvizje. Këto mekanizma janë shpesh shtetëror, të pavarur, mediatik, por edhe

civilë. Korrupsioni kërcënon demokracinë dhe qeverisjen e drejtë duke ndryshuar procese

formale dhe legjitime brenda shtetit. Korrupsioni ndikon në zgjedhje, në shtetin ligjor dhe

në përgjegjësinë e administratës për të shërbyer sa më korrektësisht dhe për të mos thyer

apo abuzuar me ligjet e shtetit. Qytetari e ndjen arrogancën korruptive në çdo derë të

pushtetit, për shërbimet për të cilat paguan çdo ditë, jo vetëm me tatim-taksa,

por dhe me para që duhet nxjerrë nga xhepi sa herë që kërkon një shërbim, që me

kushtetutë e ka të drejtë legjitime.

1. Pasojat e korrupsionit

1.1. Efektet në përkeqësimin e mjedisit afarist

Në sektorin privat, korrupsioni mund të bëhet pengesë për një klimë normale biznesi dhe të

pengojë aftësitë tregtare dhe prodhuese përmes pengesave dhe vështirësive qe i nxjerrin biznesit.

Korrupsioni rrit artificialisht çmimet dhe ul ndjeshëm fuqinë blerëse në treg. Korrupsioni

favorizon biznesin që është më afër pushtetarëve dhe përfitirneve të tyre ekonomike. Jeni

dëshmitarë të një kohe kur çmimet e kontrolluara nga monopole qeveritare, ngrihen përditë në

lartësi të papërballueshrne për konsumatorin e thjeshtë. Të gjithë shohim ndikime të forta

politike në çmimet e ushqimeve, të naftës, të produkteve bujqësore, materialeve të ndërtimit etj.

Sektor privat mund të konsiderohet çdo kompani dhe institucion që nuk kontrollohet nga sektori

publik dhe që ka qëllime përfitimi privat. Kemi të bëjmë me korrupsion në sektorin privat

atëherë kur grupe brenda këtij sektori ndikojnë në vendime dhe veprime të cilat çojnë në abuzim

me pushtetin e besuar. Të gjitha organet e sektorit privat duhet të angazhohen në implementimin

e programeve kundër ryshfetit të drejtpërdrejtë ose të tërthortë135

.

1.2.Efektet tek shtresat e ndryshme shoqërore

Pasojat e korrupsionit, respektivisht në efektet ekonomike dhe sociale në shtresat e ndryshme

shoqërore, janë testet serioze për çdo shoqëri. Pesha e pasojave të korrupsionit në çdo shoqëri

konkrete varen nga shumë faktorë. Madje, pasojat e korrupsionit varen nga lloji i korrupsionit që

dominon në shtetin përkatës. Korrupsioni prodhon varfëri dhe rënie të përgjithshme ekonomike e

shoqëruar me pakënaqësi shoqërore ndaj reformave për zhvillimet demokratike, sjell uljen e

135

http://idmalbania.org/wp-content/uploads/2016/01/Broshure-AntiKorrupsioni.pdf


61

efektivitetit të funksionimit të pushtetit shtetëror dhe minimizimin e besimit të qytetarëve te

organet e shërbimit publik shtetëror136

. E njëjta masë për korrupsionin vlen dhe për të drejtat

shoqërore si: punësimi, mbrojtja në punë dhe puna e fëmijëve. Në vendet ku korrupsioni është

i lartë, shfrytëzimi i punës së pakualifikuar është i madh.

Pasojat në cilësinë e qeverisjes së shtetit - Ulet numri i investimeve publike dhe efikasiteti i

ndërmarrjeve shtetërore; Fushat e aktiviteteve qeveritare dhe strukturat e shpenzimeve i

nënshtrohen ndryshimit - zyrtarë publikë të korruptuar “miratojnë” projektet, të cilat garantojnë

shuma më të mëdha; Egoizmi i zyrtarëve publikë lë në hije të menduarit strategjik në kuptimin e

nevojave të shtetit, prandaj mungon vëmendja e duhur për problemet ekonomike dhe sociale;

Ulet cilësia e shërbimeve publike.

Pasojat socio-politike

Mirëqenia personale gjithnjë e më shumë vlerësohet më e rëndësishme se mirëqenia publike, e

cila pothuajse lihet në harresë. Politikanët dhe punonjësit civilë fillojnë të keqpërdorin pozitën e

tyre për të krijuar mirëqenie personale. Të rinjtë i shohin shërbimet civile si një mënyrë jetese sa

e përshtatshme, aq edhe tërheqëse. Shoqëria e korruptuar nuk arrin të shohë as motivet e luftës

kundër korrupsionit. Vetë njerëzit nuk arrijnë të dallojnë nëse: janë të pakënaqur me praninë e

korrupsionit si të tillë, apo me faktin që dikush tjetër dhe jo ata ka siguruar përfitime të mëdha

ose më të mëdha. Niveli i korrupsionit mund të lidhet me kulturën, mentalitetin dhe traditat e një

shoqërie të caktuar. Në shoqëritë ku korrupsioni gati përligjet është shumë më e vështirë të

ndryshohen veset e jetesës dhe të menduarit. Punonjësit civilë mund të demoralizohen mos

zhvillimi ekonomik, nga përgjegjësitë e punës që nuk kanë të bëjnë me llojin dhe cilësinë e saj,

nga qëllimet jo të qarta të organizatës për të cilën punojnë dhe nga klientelizmi ndërmjet/midis

eprorit dhe vartësit, etj137

1.3.Pasojat ekonomike të korrupsionit

Korrupsioni dëmton rëndë zhvillimin normal ekonomik të një vendi. Mjaft negativë janë efektet

e tij edhe në zhvillimin e ekonomisë dhe të mekanizmave të tregut. Praktikat korruptive e

veçanërisht vonesat e justifikuara, zvarritjet burokratike apo privilegjet e padrejta, kanë ndikuar

në mos zhvillimin normal të konkurrencës së lirë dhe mos garantimin e mundësive të barabarta

për operatorët ekonomikë.138

136

Gjonça, L. “ KorrupsioniI” (Veprat penale përbërëse, krimi i organizuar), Tiranë, 2004, fq. 301. 137

Council of europe – Commission of europe:” project against corruption in albania” – edukimi kundër

korrupsionit, shtator 2012, Tiranë e qasshmë në:

https://www.coe.int/t/dghl/cooperation/economiccrime/corruption/Projects/Albania/Manuals/Edukimikunderkorrups

ionit-finalversion20feb2012.pdf marrë më datë 20 Prill 2016. 138

Simon Johnson, Daniel Kaufmann & Pablo Zoido-Lobaton, “Korrupsioni, financat publike dhe ekonomia

jozyrtare”, fq. 72.

https://www.coe.int/t/dghl/cooperation/economiccrime/corruption/Projects/Albania/Manuals/Edukimikunderkorrupsionit-finalversion20feb2012.pdf


62

Pasojat në fushën ekonomike -Në shtetet e korruptuara, komuniteti i biznesit duhet të ndajë

disa nga fondet e veta për korrupsionin, gjë që shkurton investimet dhe prodhimin kombëtar

bruto. Korrupsioni i zë frymën konkurrencës së lirë, në mënyrë të veçantë kompanive të vogla.

Me rënien e konkurrencës, ulet edhe cilësia e mallrave dhe e shërbimeve. Ulen të ardhurat

shtetërore dhe rritet ekonomia në hije (informale). Aty ku tolerohet korrupsioni, punonjësit civilë

marrin të ardhura të vogla dhe mbi qytetarët e thjeshtë rëndon mita që ata duhet të paguajnë për

zgjidhjen e problemeve të tyre. Investitorët e huaj kanë më pak besim tek shteti dhe, për këtë

arsye, kontributi i tyre ndaj ekonomisë së vendit bie.

Pasojat negative në fushën ekonomike: • Në shtetet e korruptuara, komuniteti i biznesit duhet

të përdorë disa nga fondet e veta për qëllime korrupsioni, gjë që shkurton investimet dhe

prodhimin kombëtar bruto. • Korrupsioni i zë frymën konkurrencës së lirë, në mënyrë të veçantë

kompanive të vogla. • Me rënien e konkurrencës ulet edhe cilësia e mallrave dhe e shërbimeve. •

Ulen të ardhurat shtetërore dhe rritet ekonomia në hije (informale). • Aty ku tolerohet

korrupsioni, punonjësit civilë marrin të ardhura të vogla dhe mbi qytetarët e thjeshtë rëndon mita

që ata duhet të paguajnë për zgjidhjen e problemeve të tyre. • Investitorët e huaj kanë më pak

besim tek shteti dhe, për këtë arsye, kontributi i tyre ndaj ekonomisë së vendit bie.139

1.4.Pasojat politike të korrupsionit

Pasojat socio-politike: • Mirëqenia personale gjithnjë e më shumë vlerësohet si më e rëndësishme

se mirëqenia publike, e cila pothuajse lihet në harresë. • Politikanët dhe nëpunësit civilë fillojnë

të keqpërdorin pozitën e tyre për të krijuar mirëqenie personale. • Të rinjtë i shohin shërbimet

civile si një mënyrë jetese sa të përshtatshme, aq edhe tërheqëse. • Shoqëria e korruptuar nuk

arrin të shohë as motivet e luftës kundër korrupsionit. Vetë njerëzit nuk arrijnë të dallojnë nëse

janë të pakënaqur me praninë e korrupsionit si të tillë, apo me faktin që dikush tjetër dhe jo ata

ka siguruar përfitime të mëdha ose më të mëdha. • Niveli i korrupsionit mund të lidhet me

kulturën, mentalitetin dhe traditat e një shoqërie të caktuar. Në shoqëritë ku korrupsioni gati

përligjet është shumë më e vështirë të ndryshohen veset e jetesës dhe të menduarit • Punonjësit

civilë mund të demoralizohen nga pagat e ulëta, nga përgjegjësitë e punës që nuk kanë të bëjnë

me llojin dhe cilësinë e saj, nga qëllimet jo të qarta të organizatës për të cilën punojnë dhe nga

klientelizmi ndërmjet eprorit dhe vartësit, etj140

.

1.5.Pasojat institucionale të korrupsionit

Pasojat në cilësinë e qeverisjes së shtetit: • Ulet numri i investimeve publike dhe efikasiteti i

ndërmarrjeve shtetërore. • Fushat e aktiviteteve qeveritare dhe strukturat e shpenzimeve i

nënshtrohen ndryshimit pasi zyrtarët publikë të korruptuar "miratojnë" projekte të cilat u

139

Instituti për demokraci dhe ndërmjetësim, Projekti qytetar kundër korrupsionit, Tiranë 2015, fq.14. 140

Po aty, fq.15

63

garantojnë atyre shuma më të mëdha. • Egoizmi i zyrtarëve publikë lë në hije të menduarit

strategjik për kuptimin e nevojave të shtetit, prandaj mungon vëmendja e duhur për problemet

ekonomike dhe sociale. Ulet cilësia e shërbimeve publike.141

1.6. Pasojat sociale të korrupsionit

1.6.Pasojat mjedisore të korrupsionit

Korrupsioni mundëson shkatërrimin mjedisor. Ndonëse mund të ekzistojë legjislacioni i duhur,

mjedisi dhe natyra janë pre e lehte e korrupsionit. Jemi dëshmitarë të degradimit mjedisor si

prerja e pakontrolluar e pyjeve, lumenjtë e gërryer, ajri i ndotur me goma të djegura, ujërat e

ndotura, plehrat e pafund në çdo cep dhe shumë dukuri të shëmtuara të përdhunimit sistematik të

pasurive tona të përbashkëta natyrore.

Lufta për mbrojtjen e mjedisit është e vështirë edhe për shkak të korrupsionit. Lufta për

mbrojtjen e mjedisit kërkon jo vetëm ligje, por edhe edukim ekologjik, pra, ndërgjegjësim të të

gjithë shoqërisë për rëndësinë e mbrojtjes së tij.

Faktorët mjedisorë Faktorët historiko – shoqërorë Faktori njerëzor në dy dekadat e fundit

Pozita e favorshme gjeografike Pasuritë e mëdha nëntokësore Relievi i favorshëm Klima

e përshtatshme Hidrografia e pasur Pasuria e shumëllojshme bimore e shtazor Luftërat

e shumta Mungesa e stabilitetit politik Largimet e vazhdueshme të popullsisë, etj. Kalimi

nga ekonomia e centralizuar në ekonominë e tregut Firmat piramidale Korrupsioni

2. Kostoja e korrupsionit

2.1. Kostoja ekonomike e korrupsionit

Korrupsioni është prezent në Kosovë por nuk përputhet me recepcionin, përgjegjësinë për

korrupsion nuk e mbajnë vetëm të korruptuarit por edhe ata që i korruptojnë të tjerët dhe ata që

nuk e raportojnë korrupsionin, kostoja është shumë e lartë si në aspektin ekonomik po ashtu edhe

në atë politik, si në aspektin e brendshëm po ashtu edhe në atë ndërkombëtar, pengon zhvillimin

ekonomik dhe ngadalëson inkuadrimin e Kosovës në institucionet ndërkombëtare dhe

anëtarësimin në BE dhe mekanizma tjerë ndërkombëtar. Kostoja për luftimin e këtij fenomeni

nuk është e lartë, më e ulët është ndarja e fondeve për punësimin e policëve, prokurorëve dhe

gjyqtarëve sipas nevojës, se sa pagesa e një 10 % në një tender milionësh142

Në aspektin social shqetësues është perceptimi i qytetarëve për korrupsionin. Shfaqja e

praktikave korruptive në të gjitha aspektet e jetës shoqërore dhe veprimtarisë shtetërore, bën që

qytetarët ta konsiderojnë atë si fenomen normal. Ai konsiderohet thjesht si një mjet që mundëson

141

Po aty, fq.14. 142

Intervistë me z. Besim Kelmendi, prokuror në zyrën e kryeprokurorit të shtetit, Pyetjet për intervistën janë

dërguar më: 26 Maj 2016 - marrja e përgjigjeve më 26 Maj 2016

64

zgjidhjen e shpejtë të problemeve të tyre, duke mos e perceptuar faktin se janë përfshirë edhe

vetë në një akt korruptiv. Korrupsioni perceptohet nga qytetarët si një fenomen jetik, i pranishëm

në të gjitha aspektet e veprimtarisë së tyre të përditshme, ku shpeshherë ata vetë bëhen gjenerues

dhe nxitës të tij. Nëse ky fenomen shoqërohet edhe nga problemet e burokracisë, paaftësisë

profesionale dhe neglizhencës shtetërore, ai përbën shkakun kryesor për humbjen e besimit të

qytetarëve ndaj autoritetit shtetëror.143

143

Vito Tanzi (December 1998) Corruption Around the Ëorld Causes, Consequences, Scope, and Cures, Vol. 45,

No.4

65

KAPITULLI IV

NIVELI DHE LLOJET E KORRUPSIONIT

Përcaktimi i nivelit të korrupsionit në një vend është shumë i vështirë për t´u vlerësuar. Duhet

patur parasysh që jo gjithçka që shihet si korrupsion nga opinioni publik dhe media është me të

vërtetë korrupsion. Ngjanjëherë, ekziston një përceptim i përciptë për arsyet, kushtet, pasojat e

korrupsionit dhe rrugët për ta luftuar atë. Rrjedhimisht, është e rëndësishme që të thellohen

njohuritë rreth korrupsionit për të qenë të suksesshëm në luftën kundër këtij fenomeni.

Shumica e vlerësimeve për nivelin dhe llojet e korrupsionit janë bazuar në anketa të përceptimit.

Këto sondazhe përceptimi kanë avantazhin e mirë mbulimit, është shumë më e lehtë për të

kërkuar dikujt

përceptimet e korrupsionit sesa që në fakt është matja e nivelit dhe llojit korrupsionit në mënyrë

të drejtpërdrejt.

Andaj shumë vende, ende formojnë baza të treguesve për matjen e korrupsionit, siç është

Transparency International, indeksi i përceptimit të korrupsionit dhe llojet e shfaqjes së tij (CPI)

e indeksi i kontrollit te korrupsionit, (Banka Botërore)144

.

Transparency International (TI), e pranishme në më shumë se 100 vende, u krijua në vitin 1993

nga grup individësh të cilët vendosën të mbanin qëndrim kundër korrupsionit. TI, punon për

rritjen e ndërgjegjes kolektive për të sjellë ndryshimin e duhur në luftën lundër korrupsionit. Disa

nga arritjet e shënuara si rezultat i punës dhe përpjekjeve të TI janë: • Krijimi i konventave

ndërkombëtare antikorrupsion • Ndjekja penale e udhëheqësve të korruptuar dhe konfiskimi i

përfitimeve të paligjshme të tyre • Humbja e zgjedhjeve të fituara përmes korrupsionit • Vënia

përpara përgjegjësisë e kompanive përgjegjëse për sjelljen e tyre korruptive brenda dhe jashtë

vendit.

Në përpjekje për të matur korrupsionin, TI ka zhvilluar disa instrumente për matjen e

korrupsionit si Indeksi i Perceptimit të Korrupsionit (CPI) dhe Sistemi Kombëtar i Integritetit

(NIS). CPI bazohet në opinionet e ekspertëve mbi korrupsionin në sektorin publik.

Danimarka qëndron në krye të klasifikimit për vitin 2015 me 92 pikë, ndërsa Korea e Veriut dhe

Somalia qëndrojnë në vend të fundit, dukë shënuar vetëm 8 pikë

Nivelet dhe llojet kryesore të korrupsionit janë korrupsioni i vogël ose burokratik (administrativ),

korrupsioni i madh ose politik.

Kosova shënon 33 pikë në Indeksin e Perceptimit të Korrupsionit për vitin 2015145

, duke u

renditur në vendit 103 prej gjithsej 167 shtetesh. Shqipëria renditet në vendin e 88-të, me 36

pikë, Mali i zi në vendin 61-të me 44 pikë, maqenodnia në vendin 66-të me 42 pikë, Republika e

Serbisë renditet në vendin e 71-të me 40 pikë të përfshira në indeks. Kosova renditen si vendi

me performancën më të dobët në luftën kundërkorrupsionit, duke bëra që të jetë e listuar e fundit

144

Olken, B. “Corruption in Developing Countries” , Harvard University, shkurt 2012, fq.7

66

edhe në relacion me shtetet fqinje. Kosova, mbanë rradhën me Etiopinë dhe Moldovën e

Argjenntinën146

.

1. Niveli politik i korrupsionit

Ndodh aty ku hartohen politikat nga politikanët. Ai nuk ka të bëjë aq shumë me sasinë e parave

që paguhen se sa me nivelin në të cilin ndodh – atje ku mund të ndikohet padrejtësisht mbi

rregullat dhe politikat. Llojet e transaksioneve të cilat tërheqin korrupsionin e madh janë

zakonisht të një shkalle të gjerë. Në disa raste termi “korrupsion politik” përdoret si sinonim i

korrupsionit të madh të nivelit të lartë, duke iu referuar shpërdorimit që udhëheqësit politikë i

bëjnë pushtetit që u është besuar. Në disa raste të tjera, korrupsioni politik i referohet në mënyrë

të veçantë korrupsionit brenda proçeseve politike dhe zgjedhore. Korrupsioni politik, i cili ka të

bëjë me marrjen e funksioneve të pushtetit politik ose në mbajtjen e privilegjeve të caktuara

politike duke u dhënë rryshfetë, mito, gjatë fushatave paraelektorale dhe gjatë zgjedhjeve, marrja

e donacioneve dhe pagesave tjera nga personaapo shoqata në mënyrë të fshehtë.

1.Shpenzimet jo ligjore përfshirë këtu blerjen e votave:

2. Financimi nga burimet e dyshimta

3. Abuzimi i resursve shtetërore

4. Kërkesa për kontributet nga shërbyesit civil

5. Pasurimi personal

6. Ofrimi i mjeteve financiare nga jashtë

7. Detyrimi i sektorit privat për të kryer pagesa

Analistët dhe njohësit e "korrupsionit politik" vlerësojnë se i gjithë problemi qëndron në

hilet që bëjnë partitë politike, duke marrë donacione të fshehta nga kompani të caktuara

private, të cilat më pas shpërblehen me tenderë të rregulluar nga shteti

Korrupsioni politik ka të bëjë me marrjen dhe mbajtjen e pushtetit dhe privilegjeve të caktuara

politike, nga pozicioni lokal e deri te ai vendor. Korrupsioni politik duhet kërkuar në lidhshmëri

të një elite politike më bartësit e fuqishëm ekonomikë të cilët njëherë janë edhe financuesit e

partive politike dhe subjekteve tjera të shtetit. Ndarja e pushtetit bëhet mbi bazën e lojërave të

bixhozit sipas thënies latine: “Alea iacta est” -“Zari ka rënë”.

Pra, marrja e funksionit të caktuar në pushtet, politikë, ekzekutiv, ose mbajtja e privilegjeve të

caktuara politike, duke dhënë apo marrë ryshfet dhe mit ka kuptim të gjerë, ku kërkon trajtimin

nga të gjitha aspektet e saj, ndërsa në kuptimin e ngushtë përfshin aspektet penalo-juridike.

Efektet e të cilit janë mjaft të mëdha që ndikojnë në krijimin e mosbesimit të qytetarëve në punën

e institucioneve shtetërore, publike dhe politike. Korrupsioni politik destabilizon vendin,

146

Corruption perceptions index 2015, Transparency International, i qasshëm në:

http://www.transparency.org/cpi2015#results-table marrë më datë 20 Prill 2016

http://www.transparency.org/cpi2015#results-table

67

terrorizon nervat e qytetarëve dhe shtetasve, reflekton me mbrapshti, prishje morali, falsifikim

dokumentesh, blerje vote dhe votim të ligjeve që mbrojnë dhe mundësojnë lulëzimin në një anë,

e në anën tjetër kontribuon në nxehjen e xhepave të shkelësve të ligjit-banditëve dhe bandave të

shoqërive korruptuese në vend. Pasojat që sjellë dhe mund të sjellë kjo veprimtari kriminale

rrënuese bëhen të padurueshme dhe pengesë në raport me zhvillimet e politikave të brendshme

dhe ndërkombëtare të vendit tonë. Të gjitha devijantat e vlerave shoqërore të natyrës mentale

korruptuese përbejnë gjeturinë, zhdërvjelltësinë e individit të fortëve, që nuk është element i një

shteti e një populli aq pak të njohur shqiptar dhe aq i zi i gjykuar, i vjetër dhe vigan i lindur nga

rrënjët e vjetra të trungut dardan, që krijoi pemën me kurorën e shtetit juridiko-demokratik të

Kosovës.

Është fakt që këto lidhje politike dhe ekonomike midis klasës sunduese, politikanëve dhe

biznesmenëve të rinj të pasluftës duket kishin për qëllim sistemin e hajnisë-kleptokracinë.

Është fakt që këto lidhje dhe raportet e ndërtuar politike dhe ekonomike midis tyre, pwr vite me

radhw identifikohet me një sistem politik, ku një parti apo koalicion që e udhëheq vendin

praktikon korrupsionin gjeneral.

Pra, sistemi ku sundojnë “hajdutwt” Vendi ynë është i përfshirë me korrupsionin e tenderëve si

formë e veprimtarisë së strukturuar e cila duhet dalluar nga korrupsioni individual. Kjo formë e

veprimtarisë kriminale njihet si korrupsion klientelist, i mbrojtur prej dikujt - pushtetarëve.

Kjo formë e veprimit kriminal filloi së vepruari me fillimin e privatizimit të egër i cili u

mundësoi të korruptuarve dhe korruptuesve krijimin e kapitalit të caktuar dhe kapjen e pushtetit.

Kur dikush shpërdor pushtetin që i është besuar dhe vendin e punës për përfitime personale,

atëherë themi se ai njeri është i korruptuar.

Politikanëve, zyrtarëve publikë dhe zyrtarëve të tjerë iu dha pushteti për të mbrojtur vlerat e

shenjta të shtetit, moralin politik të vendit, zhvillimin, çrrënjosjen e gjërave të mbrapshta dhe për

të mbrojtur burimet tona, për të marrë vendime në të mirë të shtetit dhe interesave të qytetarëve

të saj. Shembujt që identifikojnë korrupsionin politik parimisht, i gjejmë në pushtet

vendimmarrës, duke kërkuar shërbime në shitje dhe blerje të votës të një deputeti me rastin e

votimit të një ligji të keq, krijimit të numrave për të mbivotuar një grup apo koalicion opozitar,

për të votuar kryeministër, president apo kabinetin qeveritar e tjera, e cila partisë apo koalicionit

i mundëson marrjen apo mbajtjen e drejtimit të shtetit. Janë të papërfytyrueshme pasojat që sjell

korrupsioni politik dhe marrëdhëniet e korruptuara që mund të bëjë korrupsioni për shoqërinë

dhe shtetin tonë demokratik.

Kur një shtet ka probleme me korrupsionin siç është ky i yni, fut në përdorim retorikën e vet

politike të cilën e konsideron si strategji luftuese në zvogëlimin e tij, duke formuar këshilla apo

diç tjetër, duke menduar se në këtë mënyrë do ta zgjidhë luftën me korrupsionin, është e gabuar.

Arsyeja e një paqëndrueshmërie qëndron në faktin se është e pamundur të mos arrish në një

përfundim të gabuar, kur je nisur nga një bazë fillestare e gabuar.

68

Sipas perceptimit qytetar, institucionet shtetërore të Kosovës, populli nuk po i konsideron si

garanci që do të luftojë korrupsionin politikë, që do t’iu mundëson mirëqenie më të mirë sociale,

ekonomike, shëndetësore, lëvizje të lirë në shtetet e treta, etj.147

2. Niveli administrativ i korrupsionit

Korrupsioni administrativ ka të bëjë me administratën shtetërore, duke i shfrytëzuar kompetencat

në administratë, prej asaj lokale deri tek ajo qendrore, merr mito, ryshfet d.m.th. korruptohet

duke u dhënë leje, qertifikata, dokumentedhe akte të tjera individëve, grupeve dhe firmave për

realiziminj e interesave të ndryshme ,materiale dhe financiare për grumbullimin e pasurisë, që

shpeshëherë që nuk u takon. është korrupsioni i përditshëm.

Ai ndodh në hallkën e fundit të implementimit të politikave, atje ku publiku takohet me

nëpunësit publikë. Korrupsioni i vogël përshkruhet ndryshe si “korrupsioni i mbijetesës”, një lloj

korrupsioni i cili bëhet zakonisht nga nëpunës të paguar jo mirë, të cilët varen nga pagesat shtesë

për të ushqyer dhe strehuar familjet e tyre. Edhe pse korrupsioni i vogël përfshin shuma të vogla

parásh, këto shuma gjithsesi nuk janë të vogla për ata që i paguajnë. Korrupsioni i vogël sfidon

pjesëtarët e shoqërisë që kanë të ardhura të ulëta dhe që duhet të paguajnë rregullisht ryshfet në

kontaktet e tyre me administratën dhe shërbimet publike të tilla si policia, spitalet, etj.

1. Sigurimi i një shërbimi të rrallë ose shmangia e pagesës

2. Sigurimi i një shërbimi jot e rrallë por që varet nga diskreacioni i administratës

3. Sigurimi i një burimi informacioni të brendshëm ose përshpjetimin apo anashkalimi i

procedurave.

Përkthimi i politikës në realitetin që qytetarët shohin çdo ditë" –.Kjo është ajo që bën

administrata publike. Ndikimi i saj është i madh.

- Të gjithë kemi të bëjmë më shumë me të pazgjedhurit se sa me të zgjedhurit, me ata që ne

nuk i zgjedhim se sa me ata që ne i zjedhim.

- Kjo është arsyeja përse çdo qeveri demokratike që do t'ju shërbejë qytetarëve të saj,

mendon me kujdes në lidhje me zgjedhjen e nëpunësve të saj publik – qeveritë e

sukseshme mbështeten në një burokraci të aftë dhe profesionale.

- Meqënëse qytetarët nuk munden të ushtrojnë kontroll demokratik mbi burokracinë

përmes zgjedhjeve, janë themeluar forma të tjera kontrolli, për të mirën e sundimtarëve

dhe të të sunduarve.

147

Loci, M. “Korrupsioni politik – i mbrojtur prej pushtetarëve”, Prishtinë, 2014. I qasshëm në

http://old.zeri.info/artikulli/41505/korrupsioni-politik-i-mbrojtur-prej-pushtetareve, datë 29 Qershor 2016

http://old.zeri.info/artikulli/41505/korrupsioni-politik-i-mbrojtur-prej-pushtetareve

69

- Bashkëfajtor me krimin e korrupsionit është shpesh indiferenca jonë.

- Nëpërmjet legjislacionit primar dhe sekondar, nëpërmjet trajnimeve dhe praktikave të

punës, nëpërmjet jurisprudencës, nëpërmjet kulturës etike të punës, është krijuar një

sistem për të siguruar që shërbimi publik, edhe pse i pazgjedhur, të jetë i bazuar në

merita, transparent, i përgjegjshëm dhe efikas.

- Meritokracia, transparenca, llogaridhënia, dhe efikasiteti janë parakushte të

padiskutueshme për një burokraci të aftë dhe të motivuar për të hartuar dhe zbatuar

politika.

LLOJET E KORRUPSIONIT

Mënyra më e mirë për të matur korrupsionin është shpesh vëzhgimi i tij në mënyrë direkte.

Shpeshherë mendohet se kjo është tejetr e vështirë dhe vetëm zyrtarë të rralë do të lejojnë të

vëzhgohet sjellja e korruptuar. Megjithatë, praktika në vende të ndryshme ka treguar se ka disa

shembuj të dukshëm të vëzhgimit të drejtpërdrejtë të veprimtarisë korruptive.

Një shembull i tillë është rasti i Montesinos në Peru148

dokumentohet nga McMillan dhe Zoido

(2004). Montesinos, i cili ishte Shef secret i olicisë nën presidentin Alberto Fujimori në Peru,

gjyqtarët e korruptuar, politikanët dhe mediat e lajmeve për të mbështetur regjimin Fujimori.

Në mënyrë perfekte, ai mbajti të dhëna të detajuara duke nënshkruar Kontratat nga ata që ai i

korruptuar dhe videogjirime të tyre duke pranuar ryshfete. Këto material u bënë publike, vetëm

pas rënies së regjimit Fujimori. Autorët, McMillan dhe Zoido vlerësuan koston e Ryshfetit dhe

llojeve të ndryshme të korrupsionit të zyrtarëve të qeverisë. Sipas përllogaritjes, mesatarisht,

politikanët marrë ryshfet duke filluar nga 3,000 - 50,000 dollarë në muaj, në varësi të faktit nëse

politikani ishte në opozitë – pozitë,, duke u pasuar nga gjyqtarët që merrnin ryshfet në mënyrën e

njëjtë dhe në vlerën pothuajse të njëjtë.

Tek dhënia e ryshfetit për të kontrolluar mediat, lartësia për të mbajtur ato prapa vetes kalonte

limitet, rasti më i mad hi regjistruar ishte dhënia e 1.5 milion dollarrë në muaj, për të marrë

mbështjetjen nga një stacion televiziv. Sfida me masa perceptimit me bazë është se ata nuk mund

të masin korrupsionin saktësi.149

148

Rast i dokumentuar nga autorët McMillan dhe Zoido, në vitin 2004, i qasshëm në:

http://economics.mit.edu/files/7589 marrë më datë 18 maj 2016; 149

Për ilustrim: Olken dhe Barron, në vitin 2009 japin të dhëna të drejtpërdrejta për dhenien e ryshfetit si formë e

korrupsionit, e cila realizohej nga vozitësit e kamionëve nga provinca indoneziane - Aceh. Prej një periudhe prej

nëntë muajsh, me këta shoferë ishin edhe regjistruesit e këtyre rasteve, të cilët shoqëronin vozitësit e kamionëve në

http://economics.mit.edu/files/7589

70

Si lloje të korrupsionit numårohen:

- Korrupsioni i pakontrolluar

- Korrupsioni i paparashikueshëm

- Korrupsioni i paorganizuar

- Korrupsioni i kontrolluar

- Korrupsioni i centralizuar

- Korrupsioni i koordinuar

itineraret e tyre të rregullta, të veshur si asistentë të vozitësve. Këta “asistentë” thjeshtë regjistronin shumat që

vozitësit e kamionëve paguanin çdo herë kur ata ndaloheshin nga policia dhe jepnin ryshfet për një arsye apo një

tjetër. Kështu, në mbi 300 udhëtime, ata vënë re më shumë se 6,000 pagesa të paligjshme. Zakonisht, sipas këtyre

regjistrimeve pagesat ishin të vogla dhe nganjëherë jepeshin në para të gatshme dhe nganjëherë në natyrë të tillë si

një pako ose dy duhani. Në total, pagesat e paligjshme përfshinin 13 për qind të kostos marxhinale të udhëtimit, Për

krahasim, paga e një vozitësi ishte vetëm 10 për qind e kostos marxhinale.

71

KAPITULLI V

NDIKIMI I KORRUPSIONIT NËNDIKIMIN E PROKURIMIT PUBLIK

Prokurimi publik paraqet një nga fushat kryesore që favorizon dukurinë e korrupsionit në

Kosovë. Një kontsatim i tillë del nga vlerësimet e ndryshme mbi ligjmërinë që zbatohet nga kjo

fushë, ku theksohen problemet mbi kriteret e prokurimit për dhënien e tenderëve, si dhe aspekti i

ankimit për palët që janë të përfshira në këto procedura.150

Në Kosovë, fusha e prokurimit publik është fusha në të cilën zhvillohet më së shumti

korrupsioni. Qeverisja e keqe ndikon në keqpërdorimin e buxhetit të shtetit, i cili shkon në favor

të individëve të politikës dhe grupeve të caktuara të biznesit.151

Konflikti i interesit

Konflikti i interesit është çështje e mospajtimit ndërmjet detyrës zyrtare dhe interesit privat të

zyrtarit publik, kur ekziston interesi privat i drejtpërdrejtë ose i tërthortë, personal ose pasuror që

mund të ndikojë ose ndikon në ligjshmërinë, objektivitetin, transparencën, paanshmërinë e

personit zyrtar në ushtrimin e funksionit publik.

Zyrtarët e lartë publik ndaj të cilëve zbatohet LPKI janë:

- Presidenti, anëtarët e Kabinetit të tij, Sekretari dhe Drejtorët e Departamenteve në Zyrën

e Presidentit;

- Deputetët e Kuvendit si dhe të gjithë personat e zgjedhur apo te emëruar nga Kuvendi

apo Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës;

- Kryeministri, zëvendës-kryeministrat, ministrat, zëvendës-ministrat, Këshilltarët politik,

Shefat e Kabineteve si dhe të gjithë të emëruarit nga ta;

- Sekretarët e Përgjithshëm të Ministrive dhe ai Zyrës së Kryeministrit;

- Kryeshefat e Agjencive të themeluara me ligj apo me ndonjë akt tjetër;

- Drejtori, Zëvendës Drejtori dhe Drejtorët Regjional të Administratës Tatimore të

Kosovës; Drejtori i përgjithshëm si dhe Drejtorët e Departamenteve të Doganës;

- Auditorët në Zyrën e Auditorit Gjeneral dhe të gjithë auditorët e brendshëm te

institucioneve;

- Kryetari dhe anëtaret e Komisionit Qendror Zgjedhor;

- Anëtarët e Bordeve të Ndërmarrjeve Publike, anëtarët e Bordeve të Rregullatorëve, të

Komisioneve apo Agjencive tjera të themeluara me ligj apo me ndonjë akt tjetër;

- Anëtarët e Bordit, Drejtori dhe Zëvendësdrejtori i Bankës Qendrore;

- Kryetarët dhe Zëvendës Kryetarët e Komunave, Kryesuesit, Zëvendës Kryesuesit,

Këshilltarët e Asambleve Komunale si dhe të gjithë Drejtorët e Drejtorive Komunale;

- Anëtarët e Këshillit Gjyqësor, anëtarët e Këshillit Prokurorial, Drejtori i Sekretariatit të

Këshillit Gjyqësor, Drejtori i Sekretariatit të Këshillit Prokurorial, Auditori Gjyqësor,

Prokurori Disiplinor;

150


janë dërguar më: 23 Maj 2016 - marrja e përgjigjeve më 05 Qershor 2016). 151

Intervistë me z.Betim Musliu, Drejtor i Institutit të Kosovës për Drejtësi - Organizatë joqeveritare në Republikën

e Kosovës. (Pyetjet për intervistën janë dërguar më: 21 Maj 2016 - marrja e përgjigjeve më 08 Qershor 2016).

72

- Gjyqtarët dhe Prokurorët, Gjyqtarët e Gjykatës Kushtetuese dhe Sekretari i Gjykatës

Kushtetuese.

- Drejtorët e të gjitha Departamenteve, Udhëheqësit e Financave dhe Prokurimit publik në

të gjitha institucionet publike.

- Ambasadorët, Konsujt, Zëvendës Konsujt, Sekretarët e Ambasadave apo Konsullatave te

Republikës së Kosovës.

- Rektorët dhe Prorektorët e Universiteteve Publike, Dekanët dhe Prodekanët, Sekretarët e

Universiteteve Publike dhe Njësive Akademike;

- Drejtori i Përgjithshëm, Zëvendës Drejtoret dhe Drejtorët rajonal të Policisë së Kosovës,

Kryeshefi i Inspektoratit Policor të Kosovës.

- Komandanti, Zëvendës Komandanti i Forcës së Sigurisë së Kosovës.

- Drejtori, Zëvendës Drejtori si dhe Inspektori i Përgjithshëm i Agjencisë Kosovare të

Inteligjencës.

- Avokati i Popullit dhe Zëvendësit e tij.

- Kryeinspektorët dhe inspektorët e nivelit qendror dhe lokal.

- Të gjithë ushtruesit e funksioneve publike të emëruar nga Presidenti i Republikës së

Kosovës, Kryeministri si dhe Ministrat, e që nuk përmenden shprehimisht në ligj.

Veprimet e lejuara për zyrtarin e lartë publik gjatë ushtrimit të funksionit publik

Të jetë anëtar i organit drejtues të Organizatës Jo Qeveritare nga lëmi i shkencës, kulturës, sportit

por pa të drejtë pagese, më përjashtim të kompensimit të shpenzimeve të udhëtimit, por

Organizatat Jo Qeveritare e cila ka në përbërjen e organit drejtues të saj zyrtarin e lartë publik,

nuk mund të përfitojë mjete nga Buxheti i Kosovës, nëse ai ka ndikim në vendimmarrje. Të

ushtrojë funksione politike me kusht që një gjë e tillë nuk bie në kundërshtim me ndonjë ligj; Të

merret me veprimtari shkencore, sportive, kulturore dhe humanitare, nëse një gjë e tillë nuk bie

në kundërshtim me ndonjë ligj; Të realizojë të ardhura në bazë të së drejtës së autorit, patentës e

të ngjashme; Zyrtari i lartë publik ka të drejtë të informohet për ecurinë e ndërmarrjes ku ka

pronësi ose një pjesë të pronësisë dhe të rimarr drejtimin e ndërmarrjes nga personi i besuar pasi

të plotësohet kushtet sipas LPKI. 23.

Veprimet e ndaluara për zyrtarin e lartë publik gjatë ushtrimit të funksionit publik.

Të kërkojë apo pranoj shpërblim, premtim shpërblimi lidhur me veprimin e ndërmarrë apo

mosveprimin që është i obliguar ta ndërmerr në kuadër të ushtrimit të funksionit publik; Të fitojë

ndonjë të drejtë, apo të pranoj premtim për fitimin e saj, në rastet kur shkelet parimi i barazisë

para ligjit; Të kërkojë, përvetësojë, pranojë, shpërblime apo shërbime për vete ose për tjetrin si

kompensim të votës së tij në vendimmarrje;Të ndikojë në vendimin e ndonjë zyrtari apo organi

për arsye të përfitimit material personal apo personit në lidhje me të; Të premtojë punësim apo

ndonjë të drejtë tjetër në ndërrim për dhuratë apo dhuratë të premtuarTë ndikojë në marrje -

dhënie të punëve apo furnizimeve publike për përfitime personale; Të shfrytëzojë informatat e

besueshme që i ka në dispozicion apo të marra në mirëbesim në ushtrimin e funksionit për

përfitime personale apo për përfitime të personave të afërt apo te besueshëm; Të ndikojë në

vendimmarrje të organeve legjislative, gjyqësore apo ekzekutive duke shfrytëzuar pozitën e

zyrtarit më qëllim të përfitimit personal apo të personave të afërt apo të besueshëm;Të ndërmarr

veprime të cilat në ndonjë mënyrë do t’i përshtaten interesit personal të tij apo interesit të

73

personave të afërt apo te besueshëm;Të ndërmarr veprime të cilat në ndonjë mënyrë do t’i

përshtaten apo do të favorizonin interesin privat të ndonjë personi tjetër në dëm të interesit

publik; Pas përfundimit të funksionit publik, nuk ka të drejtë për 1 vit të punësohet në pozitë

udhëheqëse, në kontrollin e ndërmarrjeve publike apo private, nëse detyrat e tij gjatë 2 vjetëve të

fundit sa ka ushtruar funksionin publik kanë qenë të lidhura direkt me mbikëqyrjen ose kontrollin

e atyre ndërmarrjeve; Zyrtari i lartë publik nuk mund të ushtrojë aktivisht të drejtën e pronësisë

në ndërmarrje pavarësisht llojit të veprimtarisë së saj;Në çdo rast kur personi i besuar krijon

marrëdhënie afariste me institucionet publike, ndërmarrjet publike ose ndërmarrjet private të cilat

kanë më shumë se 5 % të kapitalit ose aksioneve publike, duhet të njoftojë zyrtarin e lartë publik;

Në çdo rast kur vërtetohet se vendimi i marrë është në kundërshtim me vullnetin e lirë të zyrtarit

të lartë publik, institucioni duhet të anulojë atë; Gjatë kohës së transferimit të të drejtës së

drejtimit të ndërmarrjes në personin e besuar, zyrtari i lartë publik nuk ka të drejtë të jap

informata, udhëzime, këshilla ose informata për personin e besuar;

3. Luftimi i korrupsionit në Prokurim

Në fushën e prokurimit, duhet të vijojë procesi i monitorimit të proceseve të prokurimit, ndërsa

nevojitet kontroll më i plotë lidhur me shkelje të mundshme gjatë proceseve të prokurimit,

përfshirë këtu rastet e konfliktit të interesave.

Shpërdorimi me autoritetin publik në fushën e prokurimit publik është problem që evidentohet

tashmë në secilin raport qoftë vendor apo ndërkombëtar. Në shumicën e rasteve përveç shkeljeve

procedurale apo të çfarëdo natyre tjetër, emërtuesi i përbashkët i këtyre shpërdorimeve është

Korrupsioni

Prezenca shqetësuese e dukurisë së korrupsionit, vazhdon t’i shkaktojë Kosovës dëme të

konsiderueshme në shumë fusha, sidomos në perspektivën ekonomike të saj. Zbatimi ligjor i

vështirë, i gjatë dhe i kushtueshëm i kontratave dhe korrupsioni i përhapur vazhdon ta pengojë

mjedisin e biznesit.152

Është detyrë ligjore e autoriteteve kontraktuese që gjatë ushtrimit të aktiviteteve të tyre të

prokurimit, të zbatojnë dhe respektojnë kërkesat procedurale dhe përmbajtjesore të Ligjit të

Prokurimit Publik6 si dhe ” të sigurojnë që fondet publike dhe burimet publike të përdoren në

mënyrën më ekonomike, njëkohësisht duke marrë në konsideratë qëllimin dhe lëndën e

prokurimit”.153

Organet Rregullative dhe Ekzekutive në Fushën e Prokurimit Publik në Kosovë

funksionojnë tri organe qendrore në fushën e prokurimit publik: Komisioni Rregullativ i

Prokurimit Publik (KRPP), Organi Shqyrtues i Prokurimit (OSHP) dhe Agjencia Qendrore e

Prokurimit (APP).

152

Raporti i Progresit i Komisionit Evropian, fq. 29. 2011. 153

Ligji për Prokurimin Publik në Republikën e Kosovës, Nr. 04/L-042, Neni 6 parag. 1. fq

74

Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik “është agjenci e pavarur rregullatore, e cila “është

përgjegjëse për zhvillimin, funksionimin dhe mbikëqyrjen e përgjithshme të sistemit të

prokurimit publik në Kosovë”. KRPP-ja ka përgjegjësi të mbikëqyr zbatimin e përgjithshëm të

LPP-së dhe procedurat e prokurimit, të zhvillojë rregulla dhe interpretime të hollësishme si dhe

të jap ndihmë dhe mbështetje teknike OE për Prokurimin Publik në Republikën e Kosovës.

Autoriteteve Kontraktuese për zbatimin e këtij ligji, të mbështes autoritetet publike të trajnimit

dhe arsimimit sic është IKAP me qëllim që të sigurohet arritja dhe mbajtja e një niveli të lartë

kompetence në radhë te zyrtarëve të Prokurimit, të mbështes komunikimin brenda fushës së

prokurimit dhe të bashkëpunojë me organizata tjera brenda dhe jashtë vendit në fushën e

prokurimit154

.

Organi Shqyrtues i Prokurimit Publik - Organi Shqyrtues i Prokurimit (OSHP) është organ i

pavarur shqyrtues i cili ushtron autoritetin, kompetencat, funksionet dhe përgjegjësitë e

përcaktuara në Ligjin e Prokurimit Publik dhe “përbëhet nga pesë (5) anëtarë; të gjithë anëtarët

emërohen për një mandat pesë (5) vjeçar dhe mund të riemërohen vetëm një herë”. Nga ky

kuptim OSHP është organ kolegjial, i cili vendimet i merr në përbërje kolegjiale. Mbështetur në

legjislacionin në fuqi, Organi Shqyrtues i Prokurimit ka kompetenca, autoritet, pushtet dhe

përgjegjësi: që përmes paneleve të veta shqyrtuese, për kryetari i OSHP-së të zbatoë procedurat

ankimore për shqyrtimin e lëndëve të prokurimit sipas pjesës XIII të LPP-së.

Ky organ ka autoritet dhe përgjegjësi ligjore për këtë pjesë të ligjit, konform afateve ligjore të

nxjerrë një vendim me shkrim për mënyrën e vendosjes së asaj lënde, objekt i të cilës është

shqyrtimi i prokurimit publik. Gjithashtu OSHP-ja ka autorizim dhe përgjegjësi që të rishikojë

dhe vendos vlefshmërinë e çdo vendimi, veprimi, mase, interpretimi ose rregullimi të nxjerrë, të

përdorur ose shpallur nga Agjensioni i Prokurimit Publik ose KRPP-ja. 18 OSHP-ja për punën e

vet i raporton një herë në vit Kuvendit të Republikës së Kosovës, për mbarëvajtjen e procedurave

të shqyrtimit të prokurimit publik, në përputhje me pjesën e XIII te LPPsë. Të gjitha vendimet

dhe urdhrat e OSHP-së (…) mund të shqyrtohen nga Gjykata Supreme, në pajtim me ligjin për

shqyrtimin gjyqësor të çështjeve administrative dhe me nenin 119 të këtij ligji.

Agjencia Qendrore e Prokurimit Publik - Sipas Ligjit Nr. 04/L-042 për Prokurimin Publik në

Republikën e Kosovës, në Ministrinë përkatëse për Financa themelohet Agjencia Qendrore e

Prokurimit (AQP).

AQP-ja do të zbatojë dhe kryejë funksione dhe përgjegjësi të specifikuara me këtë ligj. Të gjitha

pasuritë, duke përfshirë të gjitha arkivat dhe objektet në shfrytëzim nga APP-ja dhe personeli i

APP-së transferohen te Agjencia Qendrore e Prokurimit.

AQP-ja ka këto kompetenca dhe përgjegjësi: - zhvillimin e prokurimeve të përbashkëta për

Autoritete Kontraktuese - me kërkesën e Autoriteteve Kontraktuese kryen aktivitetet e

prokurimit ne emër te tyre - me kërkesën e Autoriteteve Kontraktuese ndihmon në kryerjen e

154

Lëvizja FOL: “Shpërdorimet në Prokurimin publik”, e qashmë në :http://levizjafol.org/folnew/wp-

content/uploads/2014/12/Shperdorimet-ne-Prokurimin-Publik.pdf,

datë 26 Qershor 2016.

http://levizjafol.org/folnew/wp-content/uploads/2014/12/Shperdorimet-ne-Prokurimin-Publik.pdf


75

aktiviteteve të - qeveria sipas propozimit të Ministrisë për financa vendos një listë të mallrave

ose artikujve të përdorimit të përbashkët, prokurimi i të cilëve i është caktuar AQP.

Kjo listë miratohet në formën e një Udhëzimi Administrativ. Kjo listë dhe çdo ndryshim i saj

duhet të publikohen në media dhe të shpallen në faqen e internetit të KRPP-së. Nisur nga këto

kompetenca të Agjencisë së Prokurimit Publik, mund të vërehen dy tendenca kryesore të

mundshme. Tendenca pozitive e cila niset nga mundësia e shfrytëzimit të ekspertizës

profesionale, racionalizimit të kostos dhe kohës së nevojshme për blerjen e artikujve të

përbashkët për disa autoritete kontraktuese, në vend që të zhvillohen disa procedura të prokurimit

në të njëjtën kohë dhe për të njëjtat produkte qeveritare. Ndërkaq tendenca negative niset nga

realiteti konkret me të cilën ekziston rreziku i madh, që të centralizohet mundësia e zhvillimit 30

Neni 95, paragrafi 2 i Ligjit Nr. 04/L-042 për Prokurimin Publik në Republikën e Kosovës.

Shpërdorimet në Prokurimin Publik të procedurave të prokurimit publik për mallrat dhe artikujt e

caktuar qeveritar. Bashkë me të mund të ndodh edhe centralizimi i mundësisë së keqpërdorimit

të këtyre procedurave për qëllime të përfitimit të kundërligjshëm.

Dukuria e Korrupsionit - është e pranishme sidomos te procedurat e prokurimit publik, duke e

bërë këtë proces shumë shpesh jo kredibil në sytë e qytetarëve. Shkeljet me natyrë korruptive

paraqiten gjatë të gjitha fazave të zhvillimit të procedurave të prokurimit publik. Në fazën e

përgatitjes së dosjes së tenderit hasen shkeljet si: hartimi i dosjeve të tenderëve në kundërshtim

me ligjin dhe rregulloren për prokurim publik, caktimi i kundërligjshëm i kritereve të

përzgjedhjes me qëllim favorizimi të operatorëve ekonomik të caktuar etj. Në fazën e vlerësimit

të ofertave paraqiten shkelje si: rekomandime që me kontrata publike të shpërblehen operatorët

ekonomik të favorizuar duke eliminuar nga procedura e prokurimit operatorët ekonomik të

përgjegjshëm, rekomandimi që të vazhdohet me zbatimin e procedurave të prokurimit përkundër

faktit se paraqitet numër më i vogël i ofertave të përgjegjshme se sa minimumi i kërkuar me ligj

pastaj lidhja e kontratave publike me operator ekonomik ku pronar janë persona të afërm

familjar, po ashtu lidhja e kontratës publike sipas marrëveshjes paraprake me operatorin

ekonomik ku bashkëpronar është ndonjëri nga zyrtarët me pozitë vendimmarrëse në institucionin

si autoritet kontraktues, mos nënshkrimi i kontratës me operatorin ekonomik fitues etj. Në fazën

e mbikëqyrjes së realizimit të punëve, ofrimit të shërbimeve dhe furnizimit shkeljet më të

shpeshta karakterizohen me atë se anëtarët e komisionit mbikëqyrës, propozojnë kryerjen e

pagesave të kundërligjshme edhe në rastet kur punët nuk kanë përfunduar sipas planit të paraparë

apo shërbimet dhe furnizimet nuk janë ofruar sipas kontratës, planet dinamike nuk janë

respektuar nga operatorët ekonomik, porositen produkte të caktuara për autoritetin kontraktues

dhe më pastaj refuzohet në mënyrë të kundërligjshme pranimi i tyre, Shpërdorimet në

Prokurimin Publik duke i shkaktuar dëm buxhetit të Kosovës. Problematik vazhdon të mbetet

mosrespektimi i afatit kohor të kompanive fituese për realizimin e punëve të parapara me

kontratë. Ato vazhdojnë kryerjen e këtyre punëve pa dhënë asnjë llogari se cila është arsyeja e

moskryerjes së punëve brenda afatit kohor të përcaktuar me kontratë, ndërsa kompanive në fjalë

në vazhdimësi u bëhet pagesa për punët e moskryera.155

155

Po aty, “Shpërdorimet në Prokurimin publik”, e qashmë në :http://levizjafol.org/folnew/wp-

content/uploads/2014/12/Shperdorimet-ne-Prokurimin-Publik.pdf,



76

KAPITULLI VI

AGJENCITË E PAVARURA ANTI-KORRUPSION

Agjencitë e pavarura anti-korrupsion apo komisionet antikorrupsion janë një mekanizëm i fortë

në luftën kundër korrupsionit në mbarë botën. Kjo luftë bëhet edhe më ashpër, sidomos kur kanë

kapacitetet e mjaftueshme financiare dhe ato të reserseve njerëzore.

Megjithatë, ato kanë nevojë për mbështetje nga institucionet shtetërore, nëse qëllimi i ekzistimit

të tyre është që të arrihen rezultate të kënaqshme.

Mbi të gjitha, Agjencitë anti korrupsion, kanë nevojë për pavarësinë e tyre të plotë, për të krijuar

kredencialet e tyre si hetues të pavarur dhe të dedikuar për luftën kundër korrupsionit si brenda

dhe jashtë qeverisë në një vendi.

Ato formohen me konsensus të gjerë politik dhe janë konsideruar nga shumica e akterëve si

përgjigje përfundimtare ndaj korrupsionit. Agjencitë antikorrupsion shpesh gjinden në një

kontekst të skandaleve të korrupsionit. Megjithatë, ata mund të gjejnë veten në qendër të debatit

politik, nëse ato vendosin për të hetuar zyrtarët që janë në pushtet.156

Mënyra e luftimit të korrupsionit dhe kontrollimit të tij me efikasitet, ka nxitur dhe ka sfiduar

politikëbërësit e të gjitha qytetërimeve.

Por, historia e Agjencive antikorrupsion, duket të mos jetë e njohur shumë në detaje në

bashkësinë ndërkombëtare dhe tek specialistët e anti-korrupsionit, veçanërisht ata që punojnë në

vendet në zhvillim dhe në tranzicion.

Komisioni i parë anti-korrupsion u krijua në Singapor në vitin 1930, ndërsa ristrukturimi e tij u

bë në fillim të viteve 1950-ta, i ndjekur nga Malajzia dhe Hong Kong-u, zyra të themeluara në

vitet 1970, duke i dhënë kështu kontinentit aziatik reputacionin dhe emërtimin si "djep" të

agjencive anti-korrupsion.

Në fakt, një model i ngjashëm me vendet aziatike, filloi operacionet në New York në 1870.

Sot, në mbarë botën ekzistojnë mbi 150 subjekte të tilla.

Ardhja relativisht e vonshme e institucioneve të tilla rrjedh pjesërisht nga njohja e gjerë e

korrupsionit si një mosfunksionim i rëndësishëm i administratës publike vetëm në shekullin e 19-

të.

Një ndikim i mëtejshëm ishte tendenca e përgjithshme, që deri në shekullin e 20-të, trajtimi i

korrupsionit si skandal bëhej diskret me anë të komisioneve ad hoc.

Në dekadat e fundit, Singapori dhe Hong Kong kanë dhënë shtytje, dhe paradigmë, për krijimin e

agjencive, të forta të centralizuara në këtë fushë.

Vende të tjera, të tilla si SHBA. dhe India, kanë zgjedhur strategjinë alternative të forcimit të

aftësive anti-korrupsionit në qeveri, për përhapjen e këtyre kompetencave edhe tek shume

agjenci të tjera.

datë 26 Qershor 2016.

156

http://www.transparency.org/news/feature/fighting_corruption_the_role_of_the_anti_corruption_commission


77

Tabela 2: Agjencitë Kundërkorrupsion në vendet e zhvilluara

Vendi AAK/lloji Institucioni Autoriteti

kompetent

Buxheti

dhe

personeli

Pavarësia dhe

përgjegjshmëria

Komentet

tjera

SHBA a. Zyra e

Etikës e

Qeverisë

b. Prokurori

special

c. NYC

Departament

i Hetimeve

a. dhe b.

Etika në

Aktin e

Qeverisë

1978, si

përgjigje ndaj

skandalit

Watergate

c. Themeluar

më 1873,

reagimi ndaj

“Tweed”

abuzimeve

unazë,

reforma e

fundit 1988

a. Udhëzime dhe

rregulla të bëra

me standardet

etike, të

shqyrtojë

dhënien e

informacioneve

shpjeguese

financiare të

zyrtarëve të lartë

të ekzekutivit,

monitorimin e

pajtueshmërisë,

në terren, në

sektorin publik.

Hetimi dhe

ndjekja penale

zyrtarëve të lartë.

c. zbatimi i ligjit

anti-korrupsion,

në funksion të

parandalimit,

tani trajtohet nga

vete Byroja për

Parandalimin e

Korrupsionit

a. Staffi

prej 74

personave,

me buxhet

prej 11

milionë $ .

a. Agjenci

ekzekutive

b. Emërimi nga

trupi gjykues me

mbikëqyrje të

AG

a. Nuk ka

kompetenc

ë të

hetimit,

nuk ka

autoritet

mbi degët

legjislative

apo

gjyqësore.

b.

legjislacion

i skaduar

Mbretëria

e

Bashkuar

a.

Komisioneri

Parlamentar

për

Standardet

b.Zyra e

Mashtrimeve

serioze

Franca Shërbimi

Qendror për

Parandalimin

e

Korrupsionit

Ligji nr. 93-

122 dt. 29

janar 1993,

lidhur me

parandalimin

Centralizimi i

informacionit

dhe inteligjencës

mbi korrupsionin

Studimet për

I përbërë

nga

gjykatës

dhe

nëpunës

Autoriteti

ndërministror i

bashkëngjitur

Ministrisë së

Drejtësisë

78

Shtrirja

konsultative

përfshin

aktivitetet e

sektorit

publik dhe

privat

e

korrupsionit

dhe

transparencën

e jetës

publike dhe

të

procedurave

publike.

dobësitë e

korrupsionit

Mendimet

këshillëdhënëse

me kërkesë të

autoriteteve

qendrore,

gjykatat dhe

këshillat

qendrore

rajonale / lokale

civilë të

kyçur në

borxhe

qendrore.,

duke

përfshirë

thesarin

dhe

auditimin

kryesuar nga një

gjyqtar

Australia Komisioni

Pavarur

kundër

Korrupsionit

NSË

(Modeli i

Hong Kong-

ut ICAC)

Akti NSË

ICAC 1988

Reagimi ndaj

skandaleve

që çojnë në

burgim të

gjykatësit të

lartë dhe

ministrit, dhe

shkarkimi i

zëvendës

komisionerit

të policisë

Hetimet dhe

dëgjimet

publike;

Parandalimi dhe

këshilla të

departamenteve

qeveritare;

edukimi publik

Amendamenti

ligjor 1994 me

shtrirje edhe në

parlament.

Shtrirja përfshin

sektorin privat

Kostot neto

FY 2001:

$ 8.6

million

Stafi:

121veta,

në 4

divizione

Commissioners

appointed to

non-reneëable 5

year term

Oversight by 2

parliamentary

committees

“Produktet

” duke

përfshirë

Rezistencë

n

Korruptive,

tërësinë e

mbikqyrjes

së Kulturës

etike.

Table 3: Agjensitë kundër-korrupsionit në Azi

Vendi AKK/lloji Themelimi Fuqia/Roli Buxheti &

personeli

Pavarësia

&përgjegjshmër

ia

Komente

shtesë

Brunei Byroja kundër

korrupsionit

Parandalim

i i Veprave

të

Korrupsion

it në 1982

dhe 1984

Aktivitetet e

parandalimit

Hetimet,

dëshmitë e

provave,

kërkimi,

arrestimi

Drejtori i

emëruar nga

Sulltani dhe

përgjegjës vetëm

për të

Hong Kong Komisioni i

Pavarur

Kundër

Korrupsionit

ICAC

Urdhëresa

1974

Përgjigje

ndaj

korrupsioni

t të

shfrenuar të

policisë,

skandali I

Hetimet,

Parandalimi,

Edukimi dhe

Mbështetja

publike

Krimet e hetuara

përfshijnë pasuri

të tepërt

Parandalimi i

urdhëresës së

Stafi i

përbërë nga

369 njerëz

në vitin

1974 deri në

1,314 në

ditët e

sotme

kostot

vjetore

Raporton

drejtpërdrejt

ekzekutivit

Nënshtrohet

shqyrtimit

gjyqësor,

mbikëqyrje

legjislative

Komiteti për

ankesat e

Pasiguria,

shenja të

ngritjes së

ndërhyrjes

politike që

nga viti

1997

Deri tani

rasti më i

cituar, i

79

Godber dhe

Komisionit

të

Hetimeve

ryshfetit i jep

fuqi KPKK për

të kërkuar

llogaritë bankare,

kapje të

udhëtimit dhe

dokumente të

tjera, dhe të

kërkojnë nga të

dyshuarit që të

japin detaje të

aktiveve

operative:

SHBA $91

milion në

VF

1999/2000,

SHBA $7.2

milion në

1997/7

(0.42% e

shpenzimev

e të

përgjithshm

e periodike

vjetore)

pavarura

4 komitete për

këshillimin e

qytetarëve(mbikq

yrje): të

përgjithshme,

dhe një për

secilin nga 3

departamente

Standarde të

qarta të

performancës

politika e

përcjelljes te te

gjitha akuzave të

korrupsionit pa

selektim

mbuluar

shumë

mirë në

literaturë

India a. Komisioni

Qendror i

vigjilencës

b. Byroja

Qendrore e

Hetimeve,

Fushëveprimi:

korrupsioni,

ekonomike

dhe krime të

veçanta

c. CVC në

nivel shtetëror/

Avokati i

Popullit

a.

Themeluar

në 1964,

reagimi

ndaj

gjetjeve të

Komitetit

Santhanam,

bëri një

trup ligjor

në

Rregullore

n CVC te

vitit 1998

b.

Themeluar

më 1941,

dhe i

reformuar

më 1987

a. Monitorimi /

udhëzimet të

praktikës etike të

ministrive, i

referohen

çështjeve të

hetimeve /

ndjekjes,

mbikëqyrjen e

rasteve të

policisë / CBI

korrupsionit

(vetëm qeverisë

qëndrore)

b. Hetimi,

ndjekja e

qendrore dhe (në

disa raste)

zyrtarët e shtetit

(ekzekutivi

vetëm)

a. Kryetari,

4

komisionerë

, 17 staf i

specializuar

dhe staf

mbështetës

b. 800

hetues, 200

prokuror,

gjithsej një

staf prej

5,000

njerëz.

a. Raportimi në

parlament i

organit të

pavarur.

b. Prokuroria në

parandalimin e

Aktit të

Korrupsionit,198

8, kërkon

miratimin

paraprak nga

departamentit

qeveritar

përkatës

(qendrore /

shtetror) -

ndërhyrja e

zyrtarëve të lartë

India nuk

e ka

ndjekur

penalisht

ndonjë

ministër

1947-97,

por ka

raste të

reja dhe

veprime të

ashpra që

nga viti

1998

80

Indonesia ICAC

Modeli ACA

duke u

ngritur

1999 Ligjet

anti-

korrupsion

thirrje

AKK-së,

duke bërë të

mundur

ligjin për

AKK të jetë

ende në

parlament

Korea Komisioni

Presidencial

Anti-

Korrupsion

(Jan. 2002)

Shtrirja:

korrupsioni

nga zyrtarët

e lartë

Ligji Anti

Korrupsion

2001, duke

zëvendësuar

zyrat e

mëparshme

prapa në

vitin 1963

Skandalet:

zyrtarë të

lartë, familja

e Kim

Pranimi i

raporteve

Përcjellja e

rasteve për

hetim

Rekomandimi

i hapave

parandalues

Shpërndarje

publike

Staf prej

139

personave

Komisionerët e

emëruar nga

presidenti

Nuk ka

kompetenca

hetimore

Malajzia Agjencia

kundër

Korrupsionit

(modeli

ICAC)

Shtrirja

përfshin

korrupsionin

e sektorit

privat

E themeluar

në formën

origjinale në

vitin 1959,

reformuar

në Aktin

Kundër

Korrupsionit

1997

Hetim,

arrestim,

parandalim,

shpërndarje

publike,

inteligjencë,

kontrolle të

rastit të

sektorit

publik.

8 ndarje,

zyre në të

gjitha 14

shtetet

Gjenerali i

drejtpërdrejtë i

caktuar nga mbreti,

me rekomandimin e

kryeministrit,

raporton në

parlament

Byroja për Ankesa

publike

Perceptimi

publik se

"peshqit e

mëdhenj" janë

të imunizuar

Kandidati për

studimin e

rastit

Pakistan Zyra

Kombëtare

për

llogaridhënie

NAB

Urdhëresa

(dekreti

presidencial)

e vitit 1999

Hetimi,

prokuroria,

arrestimi,

asetet e ngrira

Shtrirja

përfshin

krimet e

sektorit

financiar

Barra e

burimit te

resurseve te

aseteve është

në të

aukuzuarin

Staf: 800 Organ i pavarur

ligjor

Kryetari i emëruar në

afat të caktuar nga

Kryetari në

konsultim me Shefin

e Drejtësisë,

Të drejtat e ankesës

Rastet nën

NAB

Urdhëresa

trajtohen

ekskluzivisht

nga Gjykata

Përgjegjësitë

81

Filipine a. Zyra e

Avokatit të

Popullit

b. Komisioni

presidencial

kundër

rrushfetit

dhe

Korrupsionit

a. Krijuar

nga

Kushtetuta e

vitit 1987, si

reagim ndaj

abuzimeve

të kohës

Marcos

b.

Themeluar

në vitin

1994

a. Hetimi,

ndjekja

penale,

gjykimi

administrativ,

ndihma

publike,

parandalimin

për marrje

ryshfeti

b. Shikon në

rastet

administrative

të

korrupsionit

nga ana e

zyrtarëve të

lartë, të bëjë

rekomandime

për

Presidentin

Për vitin

2001-2

buxheti 8,9

milion $

(0,0058% e

kostove

totale të

përsëritshme

të qeverisë

për vitin

2001)

a. Organi kushtetues

b. Raporton

Presidentit

a. Raste

kundër

zyrtarëve të

lartë të

trajtuara nga

Sandiganbayan

(15 gjykata për

korruptimin e

gjykatave)

Singapor Praktikat e

korruptimit

byroja e

investigiit

Shtrirja tani

përfshin

korrupsionin

e sektorit

privat

Themeluar

më 1952

Marrja dhe të

hetimi për

akuzat për

korrupsion,

Hetimi për

gabimet e tjera

të zbuluara në

rastet e

korrupsionit,

parandalimin e

korrupsionit

përmes

studimeve të

sektorit publik

Zyrtarët duhet

të deklarojnë

pasurinë, çdo

vit të

deklarojnë jo-

borxhet

Për vitin

1991-2

buxheti

3.230.000 $

71 pozita

për staf

Ne realitet

morën staf

pre afat të

shkurtër

Pjesë e zyrës së

Kryeministrit

ankesat

publike të

entuziastëve,

torturës

Të mbuluara

mirë në

literaturë

82

Sri

Lanka

Komisioni i

Përhershëm

për

Parandalimin

e ryshfetit

dhe

korrupsionit

Themeluar

më 1994

arriti

organet e

mëparshme

të AC

Fillimisht

kishte 84

policë, por

ky numër u

zvogëlua me

kalimin e

kohës

6,000 raste të

hetuara në

vitin e 1-rë dhe

të 2-të, pastaj

të kapur deri

në kontestet

ligjore /

politike me

qeverinë

Tailanda Komisioni

Kombëtar

Kundër

Korrupsionit

Kushtetuta

e vitit 1997,

ligji

organik i

vitit 1999

forcoi

komisionin

që daton

nga viti

1975

Inspektimi i

deklaratave të

pasurisë;

Parandalimi

nëpërmjet

studimeve dhe

edukimit

publik;

Hetimin e

ankesave nga

qeveritare apo

grupe të

qytetarëve,

akuza

administrative

dhe penale,

pasuria e

pazakontë

Organ kushtetues

Anëtarët e emëruar

nga Senati

Raportet për Senat

Anëtarët rast të

shkarkimit për

shkaqe të renditura

Pranon 4.000

ankesa në vit

Shqetësimi

publik në

lidhje të

efikasitetit,

selektivitetit

Table 4: Agjensitë kundër-korrupsionit në Afrikë


personeli

Pavarësia &

përgjegjshmëri

a

Komente

shtesë

Benin Iniciativa

për

moralizimi

n e jetës

publike

Themeluar

nga

Konferenca

Kombëtare

e vitit 1996

pas

ndryshimit

të qeverisë

Hetimi, nisja e

procedimeve,

arsimimi publik

Buxhet të ndarë

Raporton tek

Presidenti

Shqetësimet

publike rreth

paragjykimit

etno-rajonal

Botsvanë Drejtoria e

Korrupsion

it dhe

Krimit

Ekonomik

Korrupsioni

t dhe Akti i

Krimit

Ekonomik

Akti, 1994

Pranojnë

ankesa; Hetimi:

Rol shumë të

gjerë, duke

përfshirë

109 personel

Rekrutimi i

rëndë për

shkak që

duhet të

Drejtori

emërohet në

zgjedhjen e

vetme të

presidentit për

1.380 ankesa

të

pranuara,199

6

Kritika

83

Modeli

ICAC;

Shtrirja

përfshin

sektorin

privat, por

hetimet

bëhen

vetëm me

leje.

Përgjigje e

skandaleve

të viteve

1990 dhe

komisionev

e të hetimit

arrestimin,

kompetenca të

gjera të

kërkimit,

fushëveprimi

shumë i gjerë;

Parandalimi

përmes

studimeve të

sektorit publik,

arsimimi publik

Pasuri të

pashpjegueshme

si bazë për

dyshim

duhet të

kalojnë nëpër

departamenti

n e

Menaxhimit

të Shërbimit

Publik

një afat të

pacaktuar

DCEC ka

autonomi

formale, edhe

pse është pjesë e

shërbimit civil

Dënimet për

ankesa joserioze

publike për

hetime

selektive

Stafi

ndihmon AG

në ndjekje

penale për

shkak të

mbajtjes

mbrapa,

gjithashtu

gjykatat të

grumbulluara

Avokati i

Popullit

merret me

korrupsionet

e vogla

Të mbuluara

në mënyre të

mirë në

literaturë

Gana Mashtrime

serioze të

zyres

Fushëvepri

mi: Veprat

që

përfshijnë

humbje të

rëndë

financiare

apo

ekonomike

të shtetit

Akti 466 i

vitit 1993,

agjencitë

shfuqizuese

që datojn

nga viti

1982

Hetimi (pasuritë

e ngrira,

detyrimi i

informacioneve)

, Prokuroria (me

lejen AG),

Monitoron

aktivitetet

ekonomike,

Parandalimi,

Mbledhja e

informacionit

Stafi i

kufizuar,

fondet, dhe

aftësinë për të

arritur kapital

nga jashtë

Stafi duhet të

jetë i cilësisë

së lartë

Agjenci

ekzekutive

Shqetësimet

Publike,

mungesën e

re e kufizimit

SFO në

akuzua dhe

mashtrime

komplekse,

duka përdorur

shpërblime

për të 'Blerë'

Informacione

Kandidati për

Studimin e

rastit

Malavi Byroja

Anti-

Korrupsion

Akti i

praktikave

të

korruptuara

Hetimi, ndjekja

penale,

parandalimi,

edukimi qytetar

Tanzania Byroja

Anti-

Korrupsion

Themeluar

në 1975

Hetimi,

Prokuroria,

Këshilla dhe

parandalimi në

sektorin publik

Për vitin

2001-2

bugjeti $4

milion

412 staf

Pjesë e zyrës së

Presidentit,

Drejtori i

emëruar nga

Presidenti

Kandidati për

Studimin e

rastit

Uganda Hetuar për Burime të

84

Inspektori

i

Përgjithshë

m i

Qeverisë

Lloji:

Avokati i

Popullit,

shtesë

Themeluar

në 1987

1995 Fuqitë

e zgjeruara

kushtetuese

shpërdorim të

detyrës, ankesat

për korrupsion;

Të shqyrtojë dhe

të këshillojë mbi

praktikat e

sektorit publik;

Informimin dhe

edukimin e

publikut

pakta për të

parandaluar

shtrirjen në

fshatra

Emëruar nga dhe

i raporton

Kryetarit

Gjithashtu

dërgon raporte të

performancës në

parlament

Referimet për

ndjekje kanë

pasur pak

rezultat

Të mbuluara

mirë në

literaturë

Zambia Komisioni

Anti-

Korrupsion


personeli

Pavarësia &

përgjegjshmëria

Komente

shtesë

Argjentina Zyra për anti-

korrupsion

Ligji 25.233

i vitit 1999,

duke

zëvendësuar

agjencinë e

mëparshme

Hetimet,

Inicimi /

referim për

ndjekje, të

parandalojë

korrupsionin

dhe të rrisë

transparencën e

sektorit publik

Të shqyrtojë

dhënien e

informacioneve

shpjeguese

zyrtare

financiare

21 hetues

16 ekspertë të

transparencës

të sektorit

publik

Pjesë e MD-së

Kryesuar nga

Prokurori I

Administratës

Publike

18 muajt e

parë :1400

deklarata të

marrura

ACO zgjedh

rastet nga

ndikimi

ekonomik,

institucional,

social

Studim rasti

i sugjeruar

Kili a. Komisioni

Kombëtar i

Etikës Publik

b.

Kontrollorin

Përgjithshëm

a.

Themeluar

në 1994

Ekuadori Komisioni

për

Kontrollin

Civil të

Korrupsionit

Themeluar

në mars të

vitit 1997,

është

përcaktuar

Programet e

parandalimit,

monitorimit në

sektorin publik,

mobilizimi

Buxheti i vitit

2002: $ 3.6

milion, disa

fonde nga

donatorët për

Komisionerët e

zgjedhur nga

asistentët civil,

kryetari zgjidhet

nga Komisioneri

Zyra e

Prokurorit të

Përgjithshëm

pengon

hetimet për

85

Table 5: Agjencitë kundër-korrupsionit në Amerikën Latine

Përse dështojnë Agjensitë Anti-Korrupsion?

Agjencitë Anti-Korrupsion dështojnë për shkak të:

- Vetëkontrollit të dobët politik – Interesave të ngushta dhe çështjeve të tjera me presion që

drejtojnë kryesinë.

- Mungesë e fondeve – Ekziston një mungesë e vlerësimit për përfitimin e kostove të një

administrate të “Pastër” dhe të faktit se një Agjenci efektive duhet të financohet siç duhet.

në

kushtetutën

e vitit 1998

dhe Ligjin e

KKK-së të

marsit 1999

qytetar, të

hetojë rastet që

përfshijnë

fondet

shtetërore

projekte të

veçanta

Stafi: 54

Agjencia ka një

linjë të sajën të

buxhetit

Raportet për

publikun

nëpërmjet

Kongresit

ndjekje

penale

Guatemala a.

Kontrollorin

e

Përgjithshëm

b. Komisioni

Mbikëqyrës

Administrativ

b.

Themeluar

në. Janar të

vitit 2000

Përgatitja e

kodit të etikës,

ankesa

telefonike

Ligji i

zbulimit

Financiar

hyri në fuqi

në 1997

Meksika a. Agjencia e

Kontrollit të

Lartë

b. Auditor i

degës

ekzekutive

a.

Themeluar

në vitin

1999

b. Ligji i

përgjegjësitë

për nëpunës

shtetërorë

1999

a. Aktivitetet

anti-korrupsion

në të gjitha

qeveritë

b. Mbikëqyrja e

administratës

së degës

ekzekutive, i

referohen

rasteve të AG

Panama a.

Kontrollorin

e

Përgjithshëm

b. Drejtoria

Kombëtare

kundër

Korrupsionit

/ MM

a. Fuqi të

zgjeruar në

1998

b.

Themeluar

në1999

a.Linja

telefonike për

ankesa për

korrupsion,

ACT

programin e

arsimit publik,

hetimi me njësi

speciale

b. Pjesë e

Ministrisë së

Financave

Zbulimi i

ligjit

financiar për

zyrtarët që

mirren me

fonde

publike,

1999.

86

- Ndërthurjet politike – Agjencia nuk lejohet të kryhet punën e saj në mënyrë të pavarur

dhe më pak nga të gjitha të invenstigojë zyrtarët në nivelet më të larta të qeverisë.

- Frika e pasojave – Një mungesë e angazhimit dhe e një gatishmërie për të formuar

kushtet e status-quo-së drejtuar agjencive që i kanë humbur, pavarësinë, fondet ose të

dyja.

- Një parashikim jo realist – Lufta kundër korrupsionit sistematik është një ushtrim afat

gjatë.

- Një besueshmëri e gjerë e lidhur me zbatimin e kapaciteteve të rishikuara dhe efektive të

agjencisë – Nuk janë të inkurajuara.

- Mbikqyrja e eliminimit të mundësive – shtrihet në zbatimin pas ngjarjes, Nivelet e

korrupsionit vazhdojnë të pandryshuara.

- Ligje të papërshtatshe – Pa ligje efektive dhe të pazbatueshm, një agjensi tepër liberale.

- Duke u nisur nga e kaluara – Zakonisht një agjensi e re vogël dhe e nevojshme për t’u

themeluar, mund të ndërtohet, të fuqizohet pas trashëgimisë akumulimeve totale të

bizneseve të papërfunduara prej agjensive të tjera zbatuese, të dëmtuara që në ditën e

parë.

- Dështimi për të fituar përfshirjen e komunitetit, mungesë e fshatrave të ndërgjegjësimit të

publikut etj.

- Përgjegjësi e pamjaftueshme – nëse Agjensia nuk është vet e përgjegjshme në mënyrat be

duhura, ajo mund të bëhet një Agjensi për të pëndjekur kritikat e qeverisë.

- Humbja e moralit – Ashtu si populli humbet besueshmërinë në Agjensinë, ashtu edhe

stafi i saj humb moralin.

- Agjensia vet bëhet e korruptuar.

1. Roli i Agjencisë Kosovare kundër korrupsion

Agjencia kundër Korrupsionit (AKK), është institucion i pavarur i themeluar në korrik të vitit

2006, ndërsa ka filluar të funksionoj më 12 shkurt të viti 2007. Baza ligjore për funksionimin e

Agjencisë parashikohej në Ligji kundër Korrupsionit (2004/34)157

i cili i ka përcaktuar

përgjegjësitë dhe fushë- veprimtarinë e saj158

.

Pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës dhe në mbështetje në Kushtetutën e Kosovës159

, ka

157

Ligji kundër korrupsion, nr. 2004/34 22 prill 2005, i qasshëm në

http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2004_34_al.pdf marrë më datë 15 Qershor 2016. 158

Raport vjetor i Agjencisë kundër korrupsion, viti 2011, Prishtinë, fq. 3. 159

Neni 65, fq, 22 ku janë të parapara kompetencat e Kuvendit të Kosovës dhe atë: Kuvendi i Republikës së

Kosovës: (1) miraton ligje, rezoluta dhe akte të tjera të përgjithshme; (2) vendos të ndryshojë Kushtetutën me dy të

tretat (2/3) e votave të të gjithë deputetëve të tij, përfshirë dy të tretat (2/3) e të gjithë deputetëve që mbajnë vendet e

rezervuara dhe të garantuara për përfaqësuesit e komuniteteve që nuk janë shumicë në Kosovë; (3) shpall

referendum, në pajtim me ligjin; - 23 - (4) ratifikon traktatet ndërkombëtare; (5) miraton Buxhetin e Republikës së

Kosovës; (6) zgjedh dhe shkarkon Kryetarin dhe nënkryetarët e Kuvendit; (7) zgjedh dhe mund të shkarkojë

Presidentin e Republikës së Kosovës në pajtim me këtë Kushtetutë; (8) zgjedh Qeverinë dhe shpreh mosbesimin

http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2004_34_al.pdf

87

miratuar ligj të veçantë për agjencinë kundër korrupsion, me të cilin ka përcaktuar statusin dhe

përgjegjësitë e Agjencisë kundër Korrupsionit në fushën e luftimit dhe parandalimit të

korrupsionit, veçanërisht në fushën e raportimit, zbulimit dhe hetimit të korrupsionit, zbatimit të

strategjisë dhe planit të veprimit kundër korrupsion160

.

Agjencia është organ i pavarur dhe i specializuar për zbatimin e politikave shtetërore për luftimin

dhe parandalimin e korrupsionit në Kosovë161

.

Kompetencat e Agjencisë Kundër korrupsion - Bazuar në ligjin për Agjencinë kundër

Korrupsion162

kompetencat e këtij institucioni janë:

- Inicion dhe zhvillon procedurën e zbulimit dhe hetimit paraprak të korrupsionit dhe

përcjellë Kallëzime penale për rastet e dyshimit për korrupsion në Prokurorinë Publike

kompetente, nëse për të njëjtin rast nuk zhvillohet procedurë penale;

- Bashkëpunon me institucionet vendore, të huaja dhe ndërkombëtare që kanë për mision

parandalimin dhe luftimin e korrupsionit;

- Në bashkëpunim me Komisionin, Qeverinë, institucionet e tjera dhe me organizatat

joqeveritare, harton Strategjinë Kundër Korrupsionit dhe Planin e Veprimit;

- Monitoron dhe mbikëqyrë zbatimin e Strategjisë kundër Korrupsionit dhe planin e

veprimit;

- Mbikëqyrë dhe parandalon rastet e konfliktit të interesit dhe ndërmerr masat e parapara

me ligj të veçantë;

- Mbikëqyrë pasuritë e zyrtarëve të lartë publik dhe personave të tjerë, siç parashihet me

ligj të veçantë;

- Mbikëqyrë pranimin e dhuratave që kanë të bëjnë me kryerjen e detyrës zyrtare dhe

ndërmerr masat e parapara me ligj;

- Bashkëpunon me autoritetet publike kompetente për hartimin, harmonizimin dhe

zbatimin e legjislacionit në parandalimin dhe luftimin e korrupsionit;

- Përfaqësohet në takime ndërkombëtare që kanë të bëjnë me parandalimin dhe luftimin e

korrupsionit si dhe merr pjesë në procesin e negociatave për lidhjen e marrëveshjeve

bilaterale dhe multilaterale apo miratimin e instrumenteve ligjore ndërkombëtare kundër

korrupsionit; 7 Udhëzues Praktik nga Fusha e Parandalimit dhe Luftimit të Korrupsionit

- Bashkëpunon me institucionet kompetente të Republikës së Kosovës për realizimin e

ndaj saj; (9) mbikëqyr punën e Qeverisë dhe të institucioneve të tjera publike, të cilat, në bazë të Kushtetutës dhe

ligjeve, i raportojnë Kuvendit; (10) zgjedh anëtarët e Këshillit Gjyqësor të Kosovës dhe të Këshillit Prokurorial të

Kosovës, në pajtim me këtë Kushtetutë; (11) propozon gjyqtarët e Gjykatës Kushtetuese; (12) mbikëqyr politikën e

jashtme dhe të sigurisë; (13) jep pëlqimin për dekretin e Presidentit mbi shpalljen e Gjendjes së Jashtëzakonshme;

(14) vendos për çështjet me interes të përgjithshëm, të përcaktuara me ligj., e qasshme në:

http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Kushtetuta.e.Republikes.se.Kosoves.pdf, marrë më datë 12 Qershor

2016. 160

Ligji për agjencinë kundër korrupsion, nr. 03/L- 159, i aprovuar më datë 29 dhjetor 2009, neni 1 fq, 1, i qasshëm

në: http://akk-ks.org/repository/docs/Ligji_per_Agjencine_kunder_Korrupsionit_nr_03_L_159.pdf marrë më datë 12

Qershor 2016. 161

Po aty, neni 3 fq. 1. 162

Ligji për agjencinë kundër korrupsion, nr. 03/L- 159, i aprovuar më datë 29 dhjetor 2009.

http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Kushtetuta.e.Republikes.se.Kosoves.pdf

http://akk-ks.org/repository/docs/Ligji_per_Agjencine_kunder_Korrupsionit_nr_03_L_159.pdf

88

detyrimeve që dalin nga aktet ndërkombëtare kundër korrupsionit dhe ofron

rekomandime për përmbushjen e detyrimeve të tyre;

- Merr pjesë dhe ofron këshilla gjatë procesit të hartimit të Kodit të Etikës në sektorin

publik dhe privat;

- Ofron opinione në lidhje me konfliktin e interesit dhe mbikëqyrjen e dhuratave që kanë të

bëjnë me kryerjen e detyrës zyrtare;

- Ka të drejtë të merr pjesë në cilësinë e vëzhguesit në fazën e vlerësimit dhe në fazat tjera

të realizmit të aktiviteteve të prokurimit public;

- Ofron sqarime në lidhje me mënyrën e deklarimit të pasurisë dhe çështje tjera nga

fushëveprimi i Agjencisë;

- Mbledh, analizon dhe publikon të dhënat statistikore ose të dhëna të tjera në lidhje me

gjendjen e korrupsionit në Kosovë;

- Bashkëpunon me institucionet shtetërore dhe shoqërinë civile për ngritjen e vetëdijes së

publikut lidhur me korrupsionin;

- I raporton Kuvendit një herë në vit dhe Komisionit çdo gjashtë (6) muaj për punën e

Agjencisë. Komisioni mund të kërkojë raporte edhe më të shpeshta nga Agjencia163

.

Për të realizuar misionin e saj, AKK duhet të jetë: a) e pavarur b) profesionale c) me strukturë të

profilizuar d) e hapur për bashkëpunim e) transparente f) mirë e paguar

a) E PAVARUR - Pavarësia nënkupton mosndikimin e spektrit politik në veprimin e saj,

kuadri profesional duhet të jetë jashtë ndikimeve të partive politike, grupeve të interesit apo

grupeve tjera joformale. Bartësit e aktiviteteve në AKK nuk duhet të jenë ata persona të cilët

në biografinë e tyre mund të kenë njolla apo aktivitete kriminale. E kaluara e bartësve te

aktiviteteve në AKK dhe e familjeve të tyre duhet të jetë dëshmi e fortë te qytetari i Kosovës

që të mund të mbështesë dhe përkrahë këtë Institucion. Objekti, në të cilin ushtron veprimin

AKK, duhet të jetë i ndarë prej objekteve tjera të Qeverisë, prej Kuvendit apo ndonjë

institucioni tjetër shtetëror. Ushtrimi i veprimtarisë në një objekt me institucionet tjera,

paraqet rrezikshmëri të vazhdueshme për krijimin e raporteve në mes të të punësuarve, ku

konflikti i interesave mund të paraqesë gjithmonë rrezik për moszbatueshmëri të ligjit. 9

b) PROFESIONALE - Bartësit e aktiviteteve në AKK duhet të jenë mirë të trajnuar,

profesionalisht të përgatitur dhe të kenë njohuri profesionale për funksionalizimin e sistemit

juridik në vend. Rëndësi të veçantë duhet t’i përkushtohet trajnimit të të rinjve, të cilët

përgatitjen shkollore e kanë arritur edhe jashtë vendit. Njohja e gjuhëve të huaja, shkathtësitë

në teknologjinë informative, njohja e sistemit juridik dhe detyrat e veçanta në AKK, janë

parametër i fortë për arritjen e suksesit. AKK duhet të përgadisë strategjinë e Kosovës

kundër korrupsionit ose të amandemantojë ekzistuesen. Njëherit duhet të propozojë

ndryshime sistematike të sistemit juridik dhe duke propozuar ndryshime, të ndikojë në

zvoglimin apo pamundësinë e korrupsionit. AKK duhet të marrë pjesë (së bashku me

organizatat tjera joqeveritare) në parandalimin e korrupsionit. AKK gjithashtu duhet të

marrë pjesë dhe të këshillojë gjatë hartimit të platformës së kodit të etikës në sektorin publik

163

Po aty, neni 5, fq.2 dhe 3.

89

dhe privat.

c) ME STRUKTURË TË PROFILIZUAR - Struktura e AKK duhet të mbulojë të gjitha

sferat e veprimit. Struktura të përcaktohet në bazë të detyrave që i obligon ligji. Struktura

nuk duhet kopjuar nga asnjë institucion tjetër, por duke i shfrytëzuar praktikat e agresioneve

simotra në rajon, detyrat e përcaktuara me ligj dhe buxhetin e ofruar, të krijohet një strukturë

funksionale. Shtrirja e AKK duhet të jetë horizontale dhe vertikale. Me shtrirje horizontale

nënkuptojmë formimin e një qendre të fortë dhe stabile në nivel të Kosovës, kurse me

shtrirjen vertikale nënkuptojmë funksionalizmin e qendrave nëpër regjionet e Kosovës-deri

në nivel të komunave.

d) E HAPUR PËR BASHKËPUNIM – AKK, duhet të bashkëpunojë me të gjitha strukturat

vendore dhe ndërkombëtare të cilat për mision kanë luftën kundër korrupsionit, si dhe të

shfrytëzohen të arriturat e shteteve të cilat kanë kaluar me sukses fazën e tranzicionit nga

sistemet totalitare në atë demokratikë, të cilat kanë bartur titullarin e pronës nga ajo

shoqërore e shtetërore në atë private. T’i shfrytëzojmë praktikat e shteteve që u janë

bashkangjitur apo janë në prag te bashkëngjitjes së Bashkësisë Evropianë. AKK, duhet të

bashkëpunojë edhe me institucionet edukative të vendit, të organizojë seminare dhe tryeza të

ndryshme, me qëllim të edukimit të shtresave të gjera dhe që lufta kundër korrupsionit mund

të luftohet vetëm me angazhimin e të gjithëve. AKK duhet t’i paralajmërojë autoritetet e

Kosovës për realizimin e detyrimeve që dalin nga aktet ndërkombëtare dhe t’u ofrojë

rekomandime se si të përmbushen ato. Rëndësi të veçantë duhet t’i përkushtohet

bashkëpunimit me institucionet gjyqësore dhe policore, të cilat veprat korruptive duhet t’i

trajtojnë shpejt dhe saktë. Duhet menduar edhe për krijimin e organeve profesionale si në

prokurori, ashtu edhe në gjyqësi, të cilat do të merren vetëm me luftën kundër korrupsionit.

e) TRANSPARENTE - Puna e AKK-së, duhet të jetë transparente. Publikimi i veprimeve

korruptive në institucionet e larta do të rriste besimin e qytetarëve te AKK dhe institucionet

tjera. AKK duhet të hapë një “web” faqe dhe të sigurojë një lidhje të hapur telefonike, ku

qytetarët e Kosovës do të mund të raportojnë rastet korruptive.

f) MIRË E PAGUAR Të punësuarit në AKK duhet të jenë mirë të paguar. Paga e tyre duhet

të jetë nga buxheti i Kosovës - e mjaftueshme për sigurinë e mirëqenien e tyre dhe familjeve

të tyre, si dhe te jetë stimuluese për angazhimin e profesionistëve në të.. Buxheti i Kosovës,

duhet të jetë garantues i mirë për veprimin e AK edhe për dëmshpërblimin e atyre që

luftojnë korrupsionin. Në luftë kundër korrupsionit nuk duhet kursyer mjetet financiare,

sepse ato do t’i kthehen shtetit shumëfish. Personeli profesional duhet të ketë tretman të

veçantë edhe në prokuri dhe gjykata.164

Çdo qytetar i rëndomtë apo zyrtar publik i cilit është ballafaquar drejtë për së drejti apo ka

informacione në lidhje me ndonjë veprim korruptiv rastin mund ta raportoj në Agjenci dhe atë,

drejtpërdrejt me paraqitjen e tij në Agjenci gjatë orarit të punës së agjencisë; me postë në adresën

e AKK, nëpermjet telefonit pa pagesë në numrin 0800-10 800 gjatë orarit të punës; Me telefon

Përmes ueb faqes zyrtare në: www.akk-ks.org; në butonin Raporto Tani; nëpërmjet e-mailit në

164

OSBE, “Plan i Veprimit Kundër-Korrupsion - Prioritet social dhe ekonomik për Kosovën”, tetor 2006, fq 8-9.


90

[email protected].

Agjencia fillon rastet në dy forma: sipas detyrës zyrtare – ex officio dhe pas pranimit të

informative nga personat fizik, respektivisht juridik. Ediventimi i secilit rast të paraqitur në

agjenci në mënyrë të drejtpërdrejtë, duhet të përmbajë këto të dhëna e këto janë: Të dhënat

personale të raportuesit të rastit; Të dhënat personale të personave ndaj të cilëve kërkohet

zhvillimi i procedurës; Deklaratën e raportuesit të rastit në bazë të së cilës kërkon fillimin e

procedurës së caktuar; Listën e dokumenteve të bashkëngjitura formularit të raportimit të rastit

dhe nëse raportuesi nuk i ka ato, informatat eventuale se ku mund të gjenden ato; Informacionin

se a është duke u zhvilluar procedurë e ngjashme në ndonjë organ tjetër dhe nëse po raportuesi

është i obliguar të shënojë emrin e organit; Deklarimin nëse raportuesi dëshiron të mbetet

konfidencial si dhe të dhëna të tjera sipas vlerësimit për çdo rast konkret165

.

Agjencia kundër korrupsion për punën e saj i paraqet raport vjetor të punës Kuvendit të

Republikës së Kosovës. Agjencia për vitin paraprak në Kuvend së voni deri me datën 31 mars.

Kuvendi i Kosovës në bazë të këtij ligji dhe Rregullores së Punës së tij, ka themeluar Komisionin

Mbikëqyrës të Agjencisë, me këto kompetenca: shqyrton raportet e Agjencisë; mbikëqyrë dhe

vlerëson në mënyrë periodike punën e Drejtorit të Agjencisë; inicion procedurën për zgjedhjen

dhe shkarkimin e Drejtorit të Agjencisë; pas dorëzimit të raportit të Agjencisë, Komisioni mund

të kërkojë raport të veçantë në lidhje me lëndët në të cilat Agjencia ka pushuar hetimet duke

përfshirë sqarime shtesë në lidhje me arsyet e mbylljes së rasteve të tilla pa përmendur identitetin

apo të dhënat personale të personave të hetuar; ka kompetencë të kontrollojë dhe mbikëqyrë

pasurinë e deklaruar nga zyrtarët e lartë të Agjencisë dhe rastet e konfliktit të interesit në pajtim

me rregullat dhe procedurën e paraparë me ligje të veçanta.

Duhet theksuar se ky komision, nuk ka të drejtë ndërhyrjeje në asnjë mënyre në rastet të cilat

gjenden në procedurën e hetimeve paraprake të Agjencisë.166

Legjislacioni bazë për veprimin e AKK

Ligji për agjencinë kundër korrupsionit167

Ligji për deklarimin, prejardhjen dhe kontrollin e pasurisë të zyrtarëve të lartë publik dhe

165

Udhëzues Praktik nga Fusha e Parandalimit dhe Luftimit të Korrupsionit, Agjencia kundër korrupsion, Prishtinë,

2015, fq. 7 dhe 8. 166

Ligji për agjencinë kundër korrupsion, nr. 03/L- 159, i aprovuar më datë 29 dhjetor 2009, neni 13, 14 dhe 15, fq.

4 dhe 5, i qasshëm në:

http://akk-ks.org/repository/docs/Ligji_per_Agjencine_kunder_Korrupsionit_nr_03_L_159.pdf, marrë me datë 15

Qershor 2016. 167

Ligji për agjencinë kundër korrupsion, nr. 03/L- 159, i aprovuar më datë 29 dhjetor 2009, i qasshëm në:

http://akk-ks.org/repository/docs/Ligji_per_Agjencine_kunder_Korrupsionit_nr_03_L_159.pdf marrë më datë 15

Qershor 2016;

mailto:[email protected]



91

deklarimin, prejardhjen dhe kontrollin e dhuratave për të gjithë personat zyrtar;168

Ligji kundër korrupsionit169

;

Ligji për parandalimin e konfliktit të interesit në ushtrimin e funksionit publik;170

Ligji për procedurën administrative;171

Ligji për qasjen në dokumentet zyrtare;172

Rregullore e Qeverisë së Kosovës - nr. 04/2015 për kodin e mirësjelljes në shërbimin civil të

republikës së Kosovës.173

Rregullore nr. 01/2014 e punës e agjencisë kundër korrupsionit.174

Rregullore nr. 02/2014 për organizimin, funksionimin dhe menaxhimin e arkivit të Agjencisë

kundër Korrupsionit175

Kodi nr.03/2013 i etikës për nëpunësit e agjencisë kundër korrupsionit.176

Rregullore nr 01/2013 për organizimin e brendshëm dhe sistematizimin e vendeve të punës në

agjencinë kundër korrupsionit ligji nr. 04/l-228 për ndryshimin dhe plotësimin e ligjit nr. 04/l-

050 për deklarimin, prejardhjen dhe kontrollin e pasurisë të zyrtarëve të lartë publik dhe

deklarimin, prejardhjen dhe kontrollin e dhuratave177

168

Ligji për deklarimin, prejardhjen dhe kontrollin e pasurisë të zyrtarëve të lartë publik dhe deklarimin, prejardhjen

dhe kontrollin e dhuratave për të gjithë personat zyrtar, nr. 04/l-050, gazeta zyrtare e republikës së kosovës

nr.16/14 shtator 2011, Prishtinë, i qasshëm në https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2767 marrë më datë 20

Qershor. 169

Ligji kundër korrupsionit, Nr. 2004/34, i aprovuar më 22 prill 2005, i qashëm në:

http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2004_34_al.pdf , marrë më datë 20 Qershor 2016. 170

Ligji për parandalimin e konfliktit të interesit në ushtrimin e funksionit publik, nr. 04/l-051 Gazeta zyrtare e

Republikës së Kosovës, Nr.16/14, shtator 2011, Prishtinë, i qasshëm në:

http://www.akk-ks.org/repository/docs/Ligji_per_parandalimin_e_konfliktit_shqip.pdf, marrë më datë 15 Qershor 171

Ligji për procedurën administrative nr. 02/l-28, Gazeta zyrtare e Republikës së Kosovës, nr. 20/21, qershor 2016,

Prishtinë, i qasshëm në:

https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2431, marrë më datë 20 Qershor 2016; 172

Ligji për qasjen në dokumentat zyrtare, nr. 03/L-215, i qasshëm në

http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2010-215-alb.pdf, marrë më datë 15 Qershor 2016. 173

Rregullore (QRK) - Nr. 04/2015 për Kodin e mirësjelljes në shërbimin civil të Republikës së Kosovës, miratuar

në mbledhjen e 17 të Qeverisë së Republikës së Kosovës me vendimin numër Nr.05/17 me datë 07.03.2015, e

qashmë

në:http://www.akkks.org/repository/docs/Rregullore_nr._042015_p%C3%ABr_Kodin_e_Mir%C3%ABsjelljes_n%

C3%AB_Sh%C3%ABrbimin_Civil1_842174.pdf, marrë më datë 15 Qershor 2016. 174

Rregullore nr. 01/2014 e punës e agjencisë kundër korrupsionit, hyrë në fuqi më 16, 06 2014, e qasshmë në:

http://www.akk-ks.org/repository/docs/Rregullore_nr._01.pdf, marrë më datë 15 Qershor 2016. 175

Rregullore nr. 02/2014 për organizimin, funksionimin dhe menaxhimin e arkivit të Agjencisë kundër

Korrupsionit, hyrë në fuqi më 16, 06 2014, e qasshmë në:

http://www.akk-ks.org/repository/docs/Rregullore_nr._02-2014.pdf , marrë më datë 15 Qershor 2016. 176

Kodi nr.03/2013 i etikës për nënpunësit e agjencisë kundër korrupsionit, i aprovuar më 29.10. 2013, i qasshëm në

http://www.akk-ks.org/repository/docs/Kodi_nr._03-2013.pdf marrë më datë 15 Qershor 2016. 177

Rregullore nr. 01/2013, për organizimin e brendshëm dhe sistematizimin e vendeve të punës në agjencinë kundër

korrupsionitligji nr. 04/l-228 për ndryshimin dhe plotësimin e ligjit nr. 04/l-050 për deklarimin, prejardhjen dhe

kontrollin e pasurisë të zyrtarëve të lartë publik dhe deklarimin, prejardhjen dhe kontrollin e dhuratave, e qasshme

në: http://www.akk-ks.org/repository/docs/Rregullore_nr._01-2013_.pdf marrë më datë 15 Qershor 2016.

https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2767


http://www.akk-ks.org/repository/docs/Ligji_per_parandalimin_e_konfliktit_shqip.pdf


http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2010-215-alb.pdf

http://www.akkks.org/repository/docs/Rregullore_nr._042015_p%C3%ABr_Kodin_e_Mir%C3%ABsjelljes_n%C3%AB_Sh%C3%ABrbimin_Civil1_842174.pdf


http://www.akk-ks.org/repository/docs/Rregullore_nr._01.pdf

http://www.akk-ks.org/repository/docs/Rregullore_nr._02-2014.pdf

http://www.akk-ks.org/repository/docs/Kodi_nr._03-2013.pdf

http://www.akk-ks.org/repository/docs/Rregullore_nr._01-2013_.pdf

92

Kodi penal i Republikës së Kosovës178

Kodi i procedurës penale të Kosovës179

Kodi i mirësjelljes për nëpunësit civil180

Kompetencat e Agjencisë ne hetimin e veprave penale - Veprat penale të cilat ka kompetencë

t’i hetojë AKK - janë:

Keqpërdorimi i pozitës apo autoritetit zyrtar (neni 422 i) i KP;

Keqpërdorimi i informatës zyrtare (neni 423) i KP;

Konfliktit të interesit (neni 424) i KP;

Përvetësimi në detyrë (neni 425) i KP;

Mashtrimi në detyrë (neni 426) i KP;

Përdorimi i paautorizuar i pasurisë (neni 427) i KP;

Marrja e ryshfetit; neni 428) i KP;

Dhënia e ryshfetit neni 429) i KP;

Dhënia e ryshfetit zyrtarit publik të huaj (neni 430);

Ushtrimi i ndikimit (neni 431) i KP;

Nxjerrja e kundërligjshme e vendimeve gjyqësore (neni 432) i KP;

Zbulimi i fshehtësisë zyrtare (neni 433) i KP;

Falsifikimi i dokumentit zyrtar (neni 434) i KP;

Arkëtimi dhe pagesa e kundërligjshme 435 i KP;

Përvetësimi i kundërligjshëm i pasurisë me rastin e bastisjes apo ekzekutimit të vendimit

gjyqësor (neni 436) i KP;

Mos deklarimi ose deklarimi i rremë i pasurisë, i të ardhurave, dhuratave, dobisë tjetër materiale

ose i detyrimeve financiare, (neni 437) i KP;

Keqpërdorimi i autorizimeve ekonomike (neni 290) i KP;

Lidhja e kontratës së dëmshme (neni 291) i KP;

Dhënia e paarsyeshme e dhuratave (neni 316) i KP181

.

Kohëzgjatja e hetimeve për vepra penale më natyrë të korrupsionit, zakonisht zgjasin 6 muaj

ndërsa kur rastet janë të natyrës më të ndërlikuar, atëherë ato mund të zgjasin deri në 12 muaj.

Në AKK, trajtimi i rasteve bëhet duke u bazuar në rregulloren e punës së Agjencisë, ku

178

Kodi Penal i Kosovës, nr. 04/L-082, gazeta zyrtare e Republikës së Kosovës Nr.19/13, Korrik 2012, Prishtinë i

qasshëm në: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2834 marrë më datë 15 Qershor 2016.

http://www.assembly-kosova.org/common/docs/ligjet/Criminal%20Code.pdf 179

Kodi i Procedurës Penale të Kosovës, nr.37/28 dhjetor 2012, Prishtinë, i qasshëm në:

https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2861 marrë më datë 15 Qershor 2016 180

Kodi i mirësjelljes në shërbimin civil të Republikës së Kosovës, Nr. 04/2015, miratuar në mbledhjen e 17 të

Qeverisë së Republikës së Kosovës me vendimin numër Nr.05/17 me datë 07.03.2015, i qashëm në:

https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=10764 , marrë me datë 15 Qershor 2016. 181


2015, fq. 9. (Në takimin e përbashkët të Këshillit Prokurorial të Kosovës (KPK) dhe institucioneve të cilat kanë

mision parandalimin dhe luftimin e korrupsionit, pjesë e të cilave është edhe Agjencia, të mbajtur më 10-11 maj

2013, është diskutuar dhe vendosur ndarja e veprave penale në grupe të veçanta). Sipas dokumentit të nxjerrë nga ky

takim, grupi i këtyre veprave të cituara, janë në përgjegjësi të Agjencisë që t’i hetojë.





93

përcaktohet mënyra e punës, rregullat për organizimin dhe funksionimin e punës në Agjencinë

kundër Korrupsionit. Dispozitat e saj zbatohen gjatë kryerjes së detyrave zyrtare nga të gjitha

njësitë organizative të Agjencisë si dhe nga personat182

e angazhuar për kryerjen e shërbimeve të

veçanta për Agjencinë.

AKK, i trajton rastet dhe e informon palën për vendimin final në lidhje me rastin. Informimi i

palës bëhet së pari verbalisht e pastaj edhe me shkrim. Vendimi final në lidhje me një rast mund

të jetë: a)Kallëzim penal; b)Informatë për policinë; c)Kërkesë për fillimin e procedurës

disiplinore; d)Mbyllje e rastit në mungesë të provave; e)Mbyllje e rastit në mungesë të

kompetencës; f) Mbyllje rastit për shkak të zhvillimit të procedurës penale.

Trajtimi i rateve në AKK, është i mbyllur për publikun. Subjeket që paraqesin rastin si dhe ata

ndaj të cilëve zhvillohet procedura, nuk kanë të drejtë të paraqiten në Agjenci, përveç nëse një

gjë të tillë ua kërkon Agjencia. me kërkesë të Agjencisë.

Poashtu, çdo informacion gjatë bashkëpunimit me Agjencinë, subjekti duhet të ruaj atë si sekret

zyrtar. Të gjitha materialet e marra nga secili person për qëllime të hetimit, duhet t’i kthehen

atij/asaj pas përfundimit të procedurës.

Ndërsa, emrat e personave ndaj të cilëve është paraqitur kallëzim penal bëhen të njohura vetëm

për Prokurorinë e Shtetit183

.

Strategjia e Agjencisë

Strategjia e punës se AKK-se mbështetet ne tre shtylla kryesore te cilat ndihmojnë realizimin e

detyrave dhe përgjegjësive qe rrjedhin nga Ligji kundër Korrupsionit si dhe ne arritjen e:

- Zbatimit të ligjit ku përfshihet përcjellja e informatave për korrupsion në Prokurorinë

Publike të Kosovës si dhe hartimi i ligjeve te reja për plotësimin e kornizës ligjore në këtë

fushe;

- Parandalimit ose eliminimit të shkaqeve të korrupsionit permes kryerjes se deklarimit te

pasurisë se zyrtareve te larte, parandalimit te konfliktit te interesave dhe regjistrimit te

dhuratave ne organet qendrore; dhe

- Edukimit të administratës publike dhe qytetarëve mbi kornizën ligjore dhe mekanizmat

aktuale anti-korrupsion, si dhe ngritjen profesionale të stafit184

.

Organizimi i brendshëm i AKK‐së është i rregulluar me anë të Rregullores së Punës së AKK-

së dhe Rregullores për Organizimin dhe Sistematizimin e Vendeve të Punës në AKK. Ato

182

Nëpunësit e Agjencisë kundër Korrupsionit që janë të punësuar për ushtrimin e autoritetit administrativ publik në

kuadër të Agjencisë - Rregullore nr. 01/2014 e punës e agjencisë kundër korrupsionit, hyrë në fuqi më 16, 06 2014,

neni 3, pika 2, fq. 3, e qasshmë në: http://www.akk-ks.org/repository/docs/Rregullore_nr._01.pdf, marrë më datë 15

Qershor 2016. 183


2015, fq. 10. 184

http://www.akk-ks.org/sq/strategjia#indexmain marrë më datë 15 Qershor 2016.


http://www.akk-ks.org/sq/strategjia#indexmain

94

përcaktojnë në mënyrë të detajuar procedurat në lidhje me kryerjen e punëve si dhe përgjegjësitë

e çdo zyrtari brenda AKK-së. AKK përbëhet nga Zyra e Drejtorit, Departamentet, Divizionet dhe

Zyra për Mbështetje, Bashkëpunim dhe Informim (Shtojca I). Aktualisht në Agjenci punojnë 40

zyrtarë dhe atë:

- Zyra e Drejtorit të AKK‐së, 5 zyrtarë;

- Departamenti për Luftimin e Korrupsionit, 11 zyrtarë;

- Departamenti për Parandalimin e Korrupsionit, 15 zyrtarë ,

- Divizioni për Punë të Përgjithshme dhe Financa, 5 zyrtar, si dhe

- Zyra për Mbështetje, Bashkëpunim dhe Informim 4 zyrtarë185

Departamenti i Hetimeve - është i përbërë nga dy divizione (Divizioni i Hetimeve dhe

Divizioni i Legjislacionit dhe Edukimit).

Departamenti i Hetimeve ka si aktivitet parësor zhvillimin e procedurave të zbulimit dhe hetimit

paraprak të rasteve të dyshimit për veprime korruptive dhe përcjelljen e këtyre rasteve në

prokuroritë publike kompetente për procedim penal të mëtutjeshëm, monitorimin e zbatimit të

Strategjisë dhe Planit të Veprimit kundër Korrupsionit, harmonizimin e legjislacionit kundër

korrupsonit me instrumentet ndërkombëtare, edukimin e publikut kundër korrupsionit etj.

Departamenti i Hetimeve aktivitetin e tij e ka fokusuar në tre rrafshe kryesore të cilat janë

konsideruar si më prioritare, dhe atë:

Në rrafshin e hetimit të rasteve të korrupsionit,

Në rrafshin e legjislacionit; dhe

Në rrafshin e hartimit dhe Zbatimit të Strategjisë dhe Planit të Veprimit kundër Korrupsionit.

Përgjegjësitë e Departamentit të Hetimeve:

Zhvillon procedurat e zbulimit dhe hetimit paraprak për rastet e dyshuara të korrupsionit;

Bënë mbledhjen e informacionit të nevojshëm për hetime paraprake të korrupsionit dhe

përgatitjen e propozim – vendimit për fillimin e hetimeve administrative apo propozimin për

mbylljen e rastit të caktuar;

Bashkëpunon me prokurorite publike kompetente dhe me te gjitha institucionet tjera për luftimin

dhe parandalimin e korrupsionit;

Përgatitë raportin për përfundimin e hetimit paraprak të korrupsionit si dhe rekomandimet për

hapat e mëtutjeshëm për aprovim nga ana e Drejtorit;

Merr pjesë në hartimin dhe procesin e monitorimit te zbatimit të Strategjisë dhe Planit të

veprimit kundër korrupsionit;

Organizon trajnime për administratën publike dhe me publikun për rritjen e ndërgjegjësimit në

përpjekje për të parandaluar dhe luftuar fenomenet korruptive;

Përgatitë raporte të ndryshme për punën e Departamentit;

Ofron këshilla ligjore për Drejtorin e Agjencisë dhe departamentet e tjera;

Përfaqëson Agjencinë në marrëdhënie me institucionet tjera;

185

Raport vjetor i Agjencisë kundërkorrupsion i vitit 2015, prishtinë, mars 2016.

95

Përgatitë propozimet dhe plotësimet për ndryshimet e legjislacionit kosovar nga pikëpamje e

luftës kundër korrupsionit.186

Departamenti për Parandalimin e Korrupsionit - është i përbërë prej dy divizioneve:

Divizioni per Mbikëqyrjen e Pasurisë dhe Dhuratave dhe Divizioni për Parandalimin e Konfliktit

te Interesit. Departamenti i Parandalimit ka pergjegjësi kryesore mbikëqyrjen dhe kontrollin e

prejardhjes se pasurisë dhe dhuratave të zyrtarëve të lartë publik dhe evidentimin dhe

parandalimin e rasteve të konfliktit të interesit gjatë ushtrimit të funksionit publik.

Konkretisht ky departament kryen këto aktivitete: Përcaktimin e formës së formularit për

deklarimin e pasurisë së zyrtarëve të lartë publik; Kontrollin paraprak dhe të plote të formularëve

të deklarimit të pasurisë dhe evidentimin e rasteve të papajtueshmerisë në mes të gjendjes reale

të pasurisë dhe gjendjes së pasurisë së deklaruar dhe informimin e organeve kompetente për këtë;

Evidentimin e rasteve të konfliktit të mundshem të interesit dhe zhvillimin e procedurave për

evitimin e këtyre situatave; Mbikëqyrjen e pranimit të dhuratave nga zyrtarët e lartë publik

përmes katalogut të dhuratave të cilat i dërgojnë institucionet përgjegjëse dhe informimin e

institucioneve përkatëse për rastet e shkeljes së obligimeve ligjore, Kryen aktivitetet e tjera në

fushën e parandalimit të korrupsionit187

.

Departamenti i Administratës - i Administratës përbehet prej dy divizioneve : divizionin e

shërbimeve te përgjithshme dhe divizionin e burimeve njerëzore dhe përkthimit. Departamenti i

Administratës punën e tij e përqendron në kryerjen e shërbimeve administrative që lidhen me

buxhetin, financat, menaxhimin e burimeve njerëzore, logjistiken,teknologjinë e informimit ,

shërbimet e përkthimet dhe punë tjera administrative. Departamenti i Administratës kryen këto

aktivitete:

Përgatitjen dhe planifikimin e buxhetit, sipas kategorive ekonomike për vitin në vijim (BDMS);

Përgatitjen dhe dorëzimin e pasqyrave financiare të vitit paraprak;

Planin e rrjedhës së parasë;

Koordinimin e punëve me Departamentin e Buxhetit dhe Departamentit te Thesarit;

Shërbimet teknike: mirëmbajtja dhe servisimi i rregullt i automjeteve, gjeneratorit, pajisjeve të

IT, objektit dhe punë tjera;

Përgatitjen dhe procedimin e rregullt të pagesave të të gjitha shpenzimeve të AKK-së;

Shërbimet administrative si: protokollimin dhe dorëzimin e të gjitha shkresave zyrtare;

Ruajtjen e dosjeve personale për secilin nga të punësuarit me të gjitha dokumentet që posedojnë

duke filluar nga aplikacioni e deri te çertifikatat e trajnimit;

Përgatitja dhe selektimi i personelit për trajnime si brenda ashtu edhe jashtë vendit;

Përkthimin e materialeve të ndryshme në gjuhet angleze dhe serbe etj188

;

186

http://www.akk-ks.org/sq/departamentet/Departamenti-i-Hetimeve-22 datë: 15 Qershor 2016; 187

http://www.akk-ks.org/sq/departamentet/Departamenti-per-Parandalimin-e-Korrupsionit-21 datë: 15 Qershor

2016 188

http://www.akk-ks.org/sq/departamentet/Departamenti-i-Administrates-23, datë: 15 Qershor 2016;

http://www.akk-ks.org/sq/departamentet/Departamenti-i-Hetimeve-22

http://www.akk-ks.org/sq/departamentet/Departamenti-per-Parandalimin-e-Korrupsionit-21

http://www.akk-ks.org/sq/departamentet/Departamenti-i-Administrates-23

96

2. Monitorimi i aseteve dhe të ardhurave të vendimmarrësve të sektorit publik

Bazuar në kompetencat e Divizionit për Mbikëqyrjen e Pasurisë të parapara në nenin 5 paragrafi

1.6 të Ligjit me nr. 03/L-159 për Agjencinë kundër Korrupsionit, si dhe në Ligjin Për

Deklarimin, Prejardhjen dhe Kontrollin e Pasurisë së Zyrtarëve të Lartë Publik nr. 03/L-151 i cili

është miratuar nga Kuvendi i Kosovës më 11 shkurt 2010 dhe i dekretuar nga Presidenti i

Kosovës me datë 02.07.2010.

Është në kompetencën e Agjencisë të përgatisë formularin për deklarim e pasurisë së zyrtarëve të

lartë publik konform ligjit/eve të lartë përmendur/a.

AKK, pranon listat e zyrtarëve të lartë publik nga institucionet e Republikës së Kosovës dhe bën

shpërndarjen e formularin për deklarim të pasurisë189

tek të gjithë zyrtarët kontaktues nëpër

institucione të Republikës së Kosovës. Këta zyrtarë njoftojnë agjencinë kundër korrupsion, se të

njëjtin e kanë shpërndarë për plotësim tek zyrtarët kompetent.

Sipas Ligjit Për Deklarimin, Prejardhjen dhe Kontrollin e Pasurisë së Zyrtarëve të Lartë Publik

nr. 03/L – 151, afati i rregullt vjetor për deklarimin e gjendjes së pasurisë së zyrtarëve të lartë

publik është 31 mars i vitit pasues190

.

Tabela 6: Deklarimi i rregullt vjetor i pasurisë së zyrtarëve të lartë publik -

Burimi: Agjencia Kundër Korrupsion, Raport i AKK-së për vitin 2015.

Institucionet Numri i

zyrtarëve

Të deklaruar

Deklarimet/Përqindjet

Nuk kanë deklaruar

Mosdeklarimet/ përqindjet

Presidenca 19 19 apo 100% 0 apo 0%

Kuvendi 147 147 apo 100% 0 apo 0%

Qeveria 1223 1206 apo 98% 16 apo 2%

189

Ky formular përmban katër llojet e deklarimit ku zyrtari duhet ta shënjëzojë se cilin deklarim është duke e bërë:

a. e marrjen e detyrës (me rastin e fillimit të punës, zyrtari i lartë publik ka për obligim deklarimin e pasurisë

brenda afatit tridhjetë (30) ditor); dhe b. deklarimin sipas kërkesë së Agjencisë (Agjencia në çdo kohë mund të

kërkojë nga zyrtari i lartë publik që ta dorëzojë informacionin e kërkuar në pajtim me ligjin. Po ashtu edhe zyrtarët e

lartë publik të cilët janë të përfshirë për herën e parë në listën e zyrtarëve të lartë publik kanë për obligim të

plotësojnë këtë lloj të deklarimit).

- Deklarimin e rregullt vjetor (Deklarimi i rregullt vjetor i pasurisë bëhet gjatë kohës së ushtrimit të

funksionit publik nga data 1 mars deri më 31 mars të çdo viti kalendarik. Zyrtari i lartë publik brenda afatit

të paraparë deklaron çdo ndryshim në gjendjen e pasurisë); dhe

- Deklarimi pas mbarimit, apo shkarkimit nga funksioni (Pas mbarimit apo shkarkimit nga funksioni, zyrtari

i lartë publik ka për obligim të paraqes deklarimin e pasurisë brenda tridhjetë (30) ditëve). 190

Agjencia Kundër Korrupsion – Mbikëqyrja e pasurive, e qashme në:

http://www.akk-ks.org/sq/mbikeqyrja-e-pasurive#indexmain marrë më datë 20 Qershor 2016.

http://www.akk-ks.org/sq/mbikeqyrja-e-pasurive#indexmain

97

Gjykatat 327 327 apo 100% 0 apo 0%

Prokuroritë 138 138 apo 100% 0 apo 0%

Institucionet e

Pavarura

453 447 apo 98% 4 apo 2 %

Komunat e Kosovës 1586 1551 apo 97% 35 apo 3 %

Ndërmarrjet Publike 307 298 apo 97% 2 apo 3%

Gjithsej 4200 4143 apo 98.6% 57 apo 1.4%

Në bazë të listave të cilat AKK i pranuar nga institucionet përkatëse për vitin 2015, për këtë

periudhë kohore, deklarimin e rregullt vjetor për vitin 2015 kanë pasur për obligim që ta bëjnë

deklarimin e pasurisë së tyre 4200 zyrtarë të lartë publik. Prej këtij numri të përgjithshëm, sipas

AKK, e kanë deklaruar pasurinë 4143, ose 98.6 %, deklarimin nuk e kanë bërë 57 zyrtar të lartë

publik apo 1.4 %.

Bazuar në Ligjin për Deklarimin, Prejardhjen dhe Kontrollin e Pasurisë dhe të Dhuratave, të

Zyrtareve të Lartë Publik, të gjitha institucionet e Republikës së Kosovës obligohen të mbajnë

regjistrin me katalogun e dhuratave191

dhe kopjet e tyre, janë të obliguara, që deri me datën 31

mars te vitit vijues për vitin paraprak, ta dorëzojnë në Agjencinë kundër Korrupsionit.

Institucionet, duhet t'i emërojnë zyrtarët përgjegjës për mbajtjen e regjistrit të dhuratave dhe

duhet ta informojnë Agjencinë për emrat dhe pozicionet e personave përgjegjës.Të gjitha

dhuratat e pranuara dhe vlera e tyre përkatëse, si dhe emrat e personave që kanë dhënë dhuratën,

duhet të regjistrohen nga personi zyrtar në regjistrin e dhuratave që përcaktohet nga Agjencia dhe

që mbahen nga institucioni, në të cilin personi zyrtar ushtron detyrën. Me kërkesën e personit

zyrtar që ka pranuar dhuratën, Agjencia me vendim mund të lejojë të merret dhurata nëse

ekzistojnë arsye bindëse se dhurata i është dhënë për qëllime personale dhe nuk ndikon ose nuk

duket të ndikojë në kryerjen e detyrës zyrtare. Regjistri i dhuratave është publik. Institucionet

përkatëse janë të obliguara të sigurojnë qasjen e publikut në regjistër, në pajtim me procedurat e

përcaktuara më Ligjin për qasjen në dokumentet zyrtare. Agjencia kontrollon regjistrat e

dhuratave dhe në rast të ndonjë devijimi, u kërkon institucioneve të marrin masa për zbatimin e

plotë të këtij ligji. Nëse Agjencia konstaton se personi zyrtar i ka shkelur dispozitat e këtij ligji

dhe nëse shkelja nuk dyshohet se përbën vepër penale, informon institucionin në të cilin personi

zyrtar ushtron detyrën dhe kërkon që ndaj shkelësit të merren masa disiplinore. Institucioni 191

Cfarë përmban formulari i katalogut të dhuratave - në këtë formularëtë të AKK-së, evidentohet numri i formularit

dhe dhuratës së pranuar, institucioni, emri i zyrtarit që e ka pranuar dhuratën, funksioni i tij, të dhënat e dhënësit të

dhuratës, lloji i dhuratës – a është formale apo e rastit, përshkrimi i dhuratës, arsyeja se pse jepet e njejta, vlera e

dhuratës (dhuratave – nëse ka të tjera brenda një viti kalendarik), datën dhe nënshkrimin e zyrtarët që ka pranuar

dhuratën. Poashtu në këtë formularë shkruhet edhe emri i zyrtarit të AKK-së që e ka bërë evidentimin e dhuratës,

me vulë dhe nënshkrimin e tij.

98

përkatës duhet ta informojë Agjencinë për masat disiplinore që janë marrë ndaj personit zyrtar.

Në rastet e dyshimit për vepër penale, Agjencia pas hetimeve të kryera, ia paraqet kallëzimin

penal prokurorisë kompetente.192

Tabela në vijim pasqyron të dhënat e specifikuara lidhur me katalogët e dhuratave sipas

institucioneve që i kanë dorëzuar kopjet e katalogut në AKK

Tabela 7: Lloji i pranimit të dhuratave i ndara nëpër institucione

Burimi: Agjencia Kundër Korrupsion, Raport i AKK-së për vitin 2015.

Institucioni Dhuratë

Protokollare

Dhuratë e

Rastit

Numri i Dhuratave

të deklaruara

Presidenca 38 65 103

Kuvendi i Kosovës 9 1 10

Zyra e Kryeministrit 24 4 28

Ministria e Integrimeve Evropiane 0 10 10

Ministria e Administrimit të

Pushtetit Lokal

0 1 1

Këshilli Prokurorial i Kosovës 10 0 10

Këshilli Gjyqësor i Kosovës 1 4 5

Komuna e Mamushës 9 0 9

Komuna e Parteshit 2 0 2

Zyra e Rregullatorit për Energji 0 14 14

Gjithsej 93 99 192

Krahasuar me vitet e mëparshme, përqindja e zyrtarëve të lartë publik, që kanë për obligim të

deklarojnë pasurinë dhe dhuratat e pranuara, ka shënuar rritje dhe mund të konkludojmë që

tashmë kemi të bëjmë më vetëdijësimin e vetë zyrtarëve të lartë publik për deklarimin e pasurisë

dhe dhuratave.

Këtë më se miri e tregon edhe përqindja tejet e vogël e atyre që nuk e kanë deklaruar pasurinë

për vitin 2015.. Edhe pse në numër tejet të vogel, i mbetet AKK, të procedoj rastet tek organet

kompetente, ndaj të gjithë atyre që nuk e kanë kryer detyrën ligjore.

Por ajo cfarë mbetet më tutje shqetësuese është fakti që ka të bëjë me prejardhjen e pasurisë së

zyrtarëve të lartë publik.

192

http://www.akk-ks.org/sq/mbikeqyrja-e-dhuratave-dhe-formulari-i-katalogut#indexmain


99

Nëse nuk ka një bashkëpunim ndërmjet të gjitha institucioneve të thirrura për parandalimin,

hetimin, gjykimin dhe luftimin e korrupsionit dhe nëse AKK-së nuk i jepen kompetenca për të

bërë hetime penale, por vazhdon të bëjë vetëm hetime administrative, të cilat nuk janë ndonjë

ndihmesë e madhe për prokurorinë dhe nuk kanë efekt në përmirësimin e gjendjes dhe

prekshmëria e rezultateve në luftën kundër korrupsionit, mendoj se e vënë në pikëpyetje edhe

vetë ekzistimin e kësaj Agjencie.

100

KAPITULLI VII

SHTYLLAT INSTITUCIONALE TË SISTEMIT TË INTEGRITETIT KOMBËTAR

Integriteti përfshin sjellje dhe veprime në përputhje me një tërësi parimesh e standardesh

morale apo etike që zbatohen nga individët e institucionet dhe që pengojnë korrupsionin.193

Integriteti kombëtar mbahet dhe përfundon me një seri elementesh, të cilat janë pjesë e sistemit

integrues kombëtar, siç janë elementet institucionale: gjyqësori, parlamenti, mediat e lira dhe të

tjera si këto dhe elementet që përfaqësojnë veglat që një institucion duhet t’i ketë që të

funksionoj194

.

Për të pasur një sistem të integrimit kombëtar stabil, duhet të plotësohen disa parakushte siç

janë: mirëqenia e qytetarëve /cilësia e jetës, zbatimi i ligjit, dhe zhvillimi konstatnt (në

vazhdimësi) i vendit.

Është kryesore që këto kushte të plotësohen dhe të kemi një mirëfunksionim të shtetit ligjor dhe

të së drejtës. Shteti i së drejtës, është krijuar që të qeveriset në mënyrë të drejtë dhe të ketë bazë

të fortë të mirëfunksionimit, duke përshirë kujdesin dhe vlerat e shoqërisë. Nëse kujdesi për

shoqërinë është i lartë dhe vlerat janë të qëndrueshme, të dyja së bashku do të mbajnë elementet

e sistemit të integritetit kombëtar, duke i’u shtuar forcë. Nga ana tjetër, nëse shoqëria nuk është e

tillë këto baza do të jenë të dobëta dhe elementet e sistemit të integritetit kombëtar do të jenë

bosh dhe të paefektshëm. Shtyllat institucionale janë të pavarura, nëse disa prej tyre nuk janë

efektive, duke u bashkuar ato do të shkaktojnë paefektshmërinë e sistemit integrues kombëtar.

Sistemi juridik – si pjesë integrale e sistemit shoqëror - duhet t’i përcjellë ecuritë në shoqëri,

përkatësisht që në masë të konsiderueshme të jetë rregullator i atyre raporteve. Në kushte të

sistemit stabil dhe efikas juridik të shoqërisë, përkatësisht të shtetit, ai bëhet stabil në të mirë të

përgjithshme “të shtetit juridik” dhe të qytetarëve të tij. Nëse institucionet përkatëse juridike u

nënshtrohen deformimeve, korrupsionit, nëse janë në shërbim të strukturave të caktuara politike

ose të qendrave të fuqisë, padyshim shkaktohet dëmtimi dhe deformimi i sistemit juridik. Rrezik

të veçantë shoqëror kur është fjala për këtë problem paraqet deformimi i sistemit juridik,

përkatësisht i individëve në jurisprudencë, që mund t’u nënshtrohen ndikimeve të ndryshme

negative, siç është inertësia, marrja jo me kohë e vendimeve gjyqësore, nënshtrimi ndaj

korrupsionit, përkatësisht ndikimeve të ndryshme politike etj. Kjo kontribuon në pasigurinë e

përgjithshme juridike, forcon tendencat kriminale, dobëson orientimet morale dhe forcon

kriminogjenët. Papërgjegjësia e organeve të jurisprudencës, korrupsioni i mundshëm, presionet

që vijnë nga individët nga qendrat e caktuara të fuqisë, veprojnë në mënyrë nxitëse ndaj

kriminalitetit dhe shtyjnë gjendjen e përgjithshme të përgjegjësisë, me ç’rast jurisprudenca bëhet

193

Transparency international: “Integrity” e qasshmë në: https://www.transparency.org/glossary/term/integrity,

marrë më datë: 20 Qershor 2016. 194

Për ilustrim: media duhet të ketë lirinë e të shkruarit dhe të shprehurit; shoqëria civile, hapësirën legale që ajo

të organizohet dhe të drejtojë aktivitetet e veta.

https://www.transparency.org/glossary/term/integrity

101

indikator i rëndësishëm, madje edhe orientuese e gjendjes së përgjithshme në shoqëri.195

Elementet e sistemit të integritetit kombëtar varirojnë nga një shoqëri tek një tjetër. Disa janë të

forta dhe disa të dobëta. Edhe pse ka elemente të ndryshme përreth ndër elementet integruese

më të zakonshme të cilat ndikojnë shtetin e së drejtës sin ë aspektin pozitiv ashtu edhe atë

negativ, përfshihen:

1. Parlamenti;

2. Qeveria;

3. Gjyqësori;

4. Shërbimi civil;

5. Shoqëria civile;

6. Policia;

7. Agjencia Kundër korrupsion.

1. Parlamenti

Si mbajtësi i pushtetit legjislativ, parlamenti është vendi i diskutimit dhe votimit të ligjeve dhe

buxhetit të shtetit si dhe i kontrollit të qeverisë. Duke patur parasysh etimologjinë e fjalës prej

foljes parler , ai është “vendi ku flitet”. Parlamenti është vendi ku diskutohet e debatohet për të

arritur në marrjen e vendimeve.

Në Evropë parlamentet kanë lindur për të kundërshtuar pushtetin e pakufizuar të Sovranit,

sidomos në vendosjen e taksave. Vota dhe kontrolli ishin atëherë të lidhura ngushtë. Sot të dy

funksionet janë zgjeruar dhe ndarë. Parlamenti diskuton, pastaj voton ligjin. Qeveria, e cila ka

përgatitur projektligjin, e ekzekuton ligjin e miratuar. Paralelisht, parlamenti kontrollon

veprimin e qeverisë duke pasur mundësinë e rrëzimit të saj nëpërmjet mocioneve,

interpelancave, hetimit parlamentar, votimit të buxhetit dhe kontrollit të zbatimit të tij.196

Kuvendi është institucion ligjvënës i Republikës së Kosovës i zgjedhur drejtpërdrejt nga

populli197

. Kuvendi i Kosovës, ka njëqind e njëzet (120) deputetë të zgjedhur me votim të

fshehtë bazuar në listat e hapura. Vendet në Kuvend ndahen midis të gjitha partive,

koalicioneve, nismave qytetare dhe kandidatëve të pavarur, në përpjesëtim me numrin e votave

të vlefshme, të fituara prej tyre, në zgjedhjet për Kuvendin. Në kuadër të kësaj ndarjeje, njëzet

(20) prej njëqind e njëzet (120) vendeve janë të garantuara për përfaqësimin e komuniteteve që

nuk janë shumicë në Kosovës, si vijon: Partitë, koalicionet, nismat qytetare dhe kandidatët e

pavarur, të cilët janë deklaruar se përfaqësojnë komunitetin Serb, do të kenë numrin e vendeve

në Kuvend të fituar në zgjedhjet e hapura, me minimumin dhjetë (10) vende të garantuara, në

rast se numri i vendeve të fituara është më i vogël se dhjetë (10); partitë, koalicionet, nismat

qytetare dhe kandidatët e pavarur, të cilët janë deklaruar se përfaqësojnë komunitetet e tjera, në

195

Muratbegoviq, E. “Parandalimi i Kriminalitetit -Compendium of Crime Prevention and Crime Control”,

Sarajevë, Prill 2007 196

http://shtetiweb.org/2012/09/07/ceshte-qeveria-3/ 197

Kushtetuta e Republikës së Kosovës, neni 63, fq. 22.

http://shtetiweb.org/2012/09/07/ceshte-qeveria-3/

102

Kuvend do të kenë numrin e vendeve të fituara në zgjedhjet e hapura me minimumin e vendeve

të garantuara si në vijim: komuniteti Rom një (1) vend; komuniteti Ashkali një (1) vend;

komuniteti Egjiptian një (1) vend; dhe një (1) vend shtesë do t’i jepet komunitetit Rom, Ashkali,

ose Egjiptian, që ka numrin më të madh të votave të përgjithshme; komuniteti Boshnjak tri (3)

vende, komuniteti Turk dy (2) vende dhe komuniteti Goran një (1) vend, nëse numri i vendeve

të fituara nga secili komunitet është më i vogël se numri i vendeve të garantuara198

.

Kompetencat e parlamentit të Kosovës: miraton ligje, rezoluta dhe akte të tjera të përgjithshme;

vendos të ndryshojë Kushtetutën me dy të tretat (2/3) e votave të të gjithë deputetëve të tij,

përfshirë dy të tretat (2/3) e të gjithë deputetëve që mbajnë vendet e rezervuara dhe të garantuara

për përfaqësuesit e komuniteteve që nuk janë shumicë në Kosovë; shpall referendum, në pajtim

me ligjin; ratifikon traktatet ndërkombëtare; miraton Buxhetin e Republikës së Kosovës; zgjedh

dhe shkarkon Kryetarin dhe nënkryetarët e Kuvendit; zgjedh dhe mund të shkarkojë Presidentin

e Republikës së Kosovës në pajtim me këtë Kushtetutë; zgjedh Qeverinë dhe shpreh

mosbesimin ndaj saj; mbikëqyr punën e Qeverisë dhe të institucioneve të tjera publike, të cilat,

në bazë të Kushtetutës dhe ligjeve, i raportojnë Kuvendit; zgjedh anëtarët e Këshillit Gjyqësor të

Kosovës dhe të Këshillit Prokurorial të Kosovës, në pajtim me Kushtetutën e Kosovës;

propozon gjyqtarët e Gjykatës Kushtetuese; mbikëqyrë politikën e jashtme dhe të sigurisë; jep

pëlqimin për dekretin e Presidentit mbi shpalljen e gjendjes së Jashtëzakonshme; vendos për

çështjet me interes të përgjithshëm, të përcaktuara me ligj199

.

2. Qeveria

Termi ”qeveri”(nga fjala latine gubernare , “mbaj timonin”, që nga ana e saj rrjedh nga

greqishtja kybernan ) përdoret në gjuhën juridike dhe politike me kuptime të ndryshme. Në një

kuptim shumë të gjerë, qeveria është bashkësia e subjekteve që në një shtet mban pushtetin

politik. Ky kuptim përfshin të gjitha organet e shtetit dhe të enteve të tjera publike që i përkasin

pushtetit legjislativ, ekzekutiv ose gjyqësorit. Këtij kuptimi i referohet thënia që qeveria, bashkë

me territorin dhe popullin, është një prej elementëve përbërës të shtetit.

Në një kuptim më të ngushtë, qeveria është bashkësia e subjekteve që në një shtet mbajnë

pushtetin politik duke qënë në krye të shtetit dhe jo të varura nga subjekte të tjera. Në shtetet

moderne këto subjekte identifikohen me organet kushtetuese ose ato organe që në pozicion të

pavarësisë reciproke marrin pjesë në përcaktimin e funksionit politik të shtetit: parlamenti, kreu

i pushtetit ekzekutiv, kreu i shtetit, gjykata kushtetuese ose gjykata e lartë së cilës i është besuar

kontrolli i legjitimitetit kushtetues. Kompleksi i raporteve midis këtyre organeve, të disiplinuar

nga kushtetuta, përbën formën e qeverisë së shtetit: monarkik, republikan, republikë

presidenciale apo parlamentare, etj.200

Qeveria vepron si organi më i lartë i pushtetit ekzekutiv dhe formulon opsionet përmes të cilave

198

Po aty, neni 64, fq.22. 199

Neni 65, fq.22 dhe 23. 200



103

përcaktohen qëllimet që shteti synon të ndjekë në një moment të caktuar historik nëpërmjet

funksionit administrativ. Qeveria mban funksione normative, domethënë ajo mund të miratojë

akte normative, të cilat kanë forcë më të ulët se ajo e ligjit; në disa raste mund të miratohen akte

normative që kanë të njëjtën forcë si ligji pas delegimit prej parlamentit ose mbas ratifikimit prej

tij201

.

Qeveria e Republikës së Kosovës,202

e përbëjnë Kryeministri, zëvendëskryeministrat dhe

ministrat. Qeveria e Kosovës ushtron pushtetin ekzekutiv në pajtim me Kushtetutën dhe ligjet

duke zbatuar ligjet dhe aktet e tjera të miratuara nga Kuvendi i Kosovës. Merr vendime në

pajtim me Kushtetutën e Kosovës dhe me ligjet tjera në fuqi, propozon projektligje dhe

amendamentimin e ligjeve ekzistuese e akteve të tjera, si dhe mund të japë mendimin rreth

projektligjeve të cilat nuk janë të propozuara nga ajo.

Kompetencat e Qeverisë së Kosovës janë: propozon dhe zbaton politikën e brendshme dhe të

jashtme të vendit; mundëson zhvillimin ekonomik të vendit; propozon Kuvendit projektligje dhe

akte të tjera; merr vendime dhe nxjerr akte juridike ose rregullore, të nevojshme për zbatimin e

ligjeve; propozon Buxhetin e Republikës së Kosovës; (6) udhëzon dhe mbikëqyrë punën e

organeve të administratës; udhëzon veprimtarinë dhe zhvillimin e shërbimeve publike; i

propozon Presidentit të Republikës së Kosovës emërimet dhe shkarkimet për shefa të misioneve

diplomatike të Kosovës; propozon amendamentimin e Kushtetutës; mund të referojë çështje

kushtetuese në Gjykatën Kushtetuese;ushtron edhe funksione të tjera ekzekutive, të cilat nuk u

janë caktuar organeve të tjera qëndrore ose vendore

Në relacion me dukurinë e korrupsionit, Qeveria e Kosovës, ka hartuar dy strategji: Strategjinë

kundër Korrupsionit dhe Planin e Veprimit për vitin 2009-2014dhe Strategjinë Kundër

Korrupsionit dhe Planin e Veprimit për vitin 2013-2017, e miratuar nga Kuvendi i Kosovës, i

cili është përballur me vonesa për miratim për gati dy vjet.

Ky është një dokument themelor në përmbushjen e kritereve afatshkurtra të kërkuara nga

Kosova në mënyrë që të përparojë në dialogun për liberalizimin e vizave dhe ishte një parakusht

për Kosovën që të merr një përgjigje pozitive në lidhje me Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit

(MSA)203

.

3. Gjyqësori

Funksioni gjyqësor është njëri prej funksioneve të shtetit, që garanton mbikëqyrjen dhe

mbrojtjen e normave kryesore të vendosura në saj të funksionit ligjvënës, me qëllim që të

realizojë zhvillimin e një jete të rregullt sociale.

Gjykatat, janë organet kompetente që nëpërmjet një procesi të drejtë e publik, gjykojnë faktet e

veprimet që konsiderohen se kanë shkelur interesa të ligjshme të qytetarit ose të subjekteve të

201

Instituti për demokraci dhe ndërmjetësim, Projekti qytetar kundër Korrupsionit, Tiranë 2015 fq. 20 202

Kushtetuta e Republikës së Kosovës, neni 92, fq. 36. 203

Kipred: “Lufta kundër korrupsionit”: Analizë krahasuese mes Kosovës dhe Kroacisë nr.1/14 – Shkurt 2014,

Prishtinë, fq.4

104

tjera dhe mbi bazën e tij japin drejtësi. Për zgjidhjen e konflikteve gjyqtari bazohet në

përmbajtjen e ligjit.

Sipas objektit të gjykimit njihen tre juridiksione: juridiksioni civil, penal dhe administrativ.

Juridiksioni civil rregullon konfliktet që lindin midis subjekteve private ose midis tyre dhe

administratës publike, të cilat kanë objekt një të drejtë subjektive. Si të tilla mund të përmenden

konfliktet e pronësisë, kofliktet midis anëtarëve të familjes, konfliktet e punës, etj.

Juridiksioni penal synon realizimin e interesit të gjithë kolektivitetit të organizuar në shtet, me

qëllim që disa vlera dhe institute të caktuara të shoqërisë njërzore të mbrohen e të ruhen të

paprekura. Këto vlera mund të jenë të ndryshme si : jeta dhe paprekshmëria e individit, liria

personale e morale, prona, familja, të mirat publike, et,. Juridiksioni penal konsiston në dënimin

që u jep të gjithë personave që kanë kryer krime dhe dhunime të vlerave dhe instituteve

shoqërore.

Juridiksioni administrativ mbikqyr dhe gjykon të gjitha interesat legjitime, sidomos të drejtat

subjektive, që janë cënuar nga një akt i administrimit publik. Kështu, ky juridiksion siguron

drejtësi administrative.204

Sistemi i Drejtësisë në Kosovë përbëhet nga Gjykatat themelore Gjykata e Apelit dhe Gjykata

Supreme. Secili nivel i sistemit gjyqësor trajton çështje civile, çështje penale, çështje tregtare

dhe çështje administrative. Gjyqësori është organi i cili ka për detyrë të gjykojë dhe të marrë

vendime për të gjitha cështjet që kanë të bëjnë edhe me praktikat korruptive. Duke pasur

parasysh përhapjen e korrupsionit dhe nivelin e lartë të pandëshkueshmërisë, gjyqësori mbetet

thelbësor në suksesin e luftës kundër korrupsionit205

.

5.Shërbimi civil

Një shërbim civil modern dhe kushtetues në një vend demokratik është i mundshëm vetëm kur

plotëson një sërë kushtesh:

a) Ndarje ndërmjet sferës publike dhe sferës private.

b) Ndarje ndërmjet politikës dhe administratës.

c) Zhvillimi i përgjegjshmërisë individuale të nëpunësve civilë duke anashkaluar proceset e

mëparshme kolegjiale të vendim-marrjes. Kjo kërkon menaxhere publikë të mirë-

arsimuar dhe të aftë.

d) Mbrojte të punës, qëndrueshmëri dhe nivel pagese të mjaftueshme dhe të drejta e detyra

të përcaktuara qartë për nëpunësit civilë.

e) Rekrutim dhe ngritje në detyrë bazuar në meritë.

f) Në përcaktimin e shërbimeve të tyre civile, Shtetet Anëtare të BE kanë përshtatur

përqasje të ndryshme, zakonisht të rrjedhura nga historia e shtetit përkatës dhe të

modifikuara në kohë. Disa shtete, si Franca, Irlanda, Hollanda, Spanja dhe Suedia kanë

204

http://shtetiweb.org/2012/09/07/ceshte-qeveria-3/ 205

Instituti për demokraci dhe ndërmjetësim, Projekti qytetar kundër Korrupsionit, Tiranë 2015 fq. 21


105

shërbime civile që përfshijnë çdo punonjës shtetëror sepse konsiderohet që çdonjëri prej

tyre është pjesë e makinerisë ekzekutive të shtetit (koncepti i gjërë i shërbimit civil)206

.

Nëpunësit Civilë nuk janë thjesht Nënpunësa Shtetërorë. Nëpunësit civilë janë subjekt i

parimeve ligjore dhe rregullave të detyrueshme që rrjedhin nga vendosja e tyre specifike në

strukturën hierarkike të shtetit. Kjo vendosje i jep formë një profesioni që merret me të drejtat

themelore të qytetarëve. Rregulloret e shërbimit civil nuk rregullojnë vetëm marrëdhëniet e

punës ndërmjet punëdhënësit dhe punonjësve të tij, siç bën kodi i punës. Rregulloret e shërbimit

civil synojnë, nga njëra anë, të mbrojnë nëpunësit civilë në kryerjen e rolit të tyrë shumë të

posaçëm në shoqëritë demokratike, dhe nga ana tjetër, të forcojnë standartet profesionale për

çështjet delikate me të cilat merren nëpunësit civilë. Nëpunësit civilë janë aktorë në sferën

publike të shoqërisë, sferë që ndodhet në fushën e së drejtës publike207

.

Kuvendi i Republikës së Kosovës, në mbështetje të nenit 65 pika 1 dhe nenit 101 të Kushtetutës

së Republikës së Kosovës, ka miratuar ligjin për shërbimin civil të Republikës së Kosovës. Ky

ligj rregullon statusin e nëpunësve civilë, si dhe marrëdhënien e tyre të punës në institucionet e

administratës qendrore dhe komunale, si: administratën e Kuvendit, administratën e Presidencës,

Zyrën e Kryeministrit dhe ministritë, agjencitë ekzekutive, agjencitë e pavarura dhe ato

rregullatore dhe administratën komunale.

Ky ligj përcakton rregullat për menaxhimin dhe organizimin e përgjithshëm të një shërbimi civil

të paanshëm politikisht, rregullat për pranimin në të, kushtet e punës, të drejtat dhe detyrimet,

sjelljen personale, avancimin në karrierë, si dhe zhvillimin profesional të nëpunësve civilë208

.

6. Shoqëria civile

Shoqëria Civile nënkupton një koncept shumë të gjerë, i cili në thelb shpreh pjesëmarrjen aktive

të individit për të zgjeruar dhe konsoliduar liritë dhe të drejtat e njerëzve, kontributin e tij për një

shoqëri të hapur dhe të drejtë, që frymëzon solidaritet, humanizëm, tolerancë dhe mirëkuptim, të

cilat janë aq të domosdoshme për vendin tonë në këtë fazë tranzicioni të vështirë dhe të zgjatur.

206

Për ilustrim: Në Francë quhet Funksion Publik dhe përfshin rreth 5,5 milion vetë. Ai ndahet në tre funksione:

funksionin publik të Shtetit (zë rreth 50% të efektivit), funksionin publik të territorit (zë rreth 30% të efektivit) dhe

funksionin publik spitalor (zë rreth 20%.). I gjithë personeli grupohet në grupin e personave që rregullojnë

marrdhëniet e punës me statut dhe në grupin e personave kontratë.

Vende të tjera si Austria, Gjermani, Mbretëria e Bashkuar dhe më së fundmi Danimarka dhe Italia kanë kufizuar

përmasën e konceptit të shërbimit civil në të ashtuquajturën “administrata publike bazë”, që do të thotë ato

funksione që vetëm shteti ka legjitimitet të kryejë sipas një kuptimi të përbashkët politik konvencional. Në rastin e

dytë, nëpunës civilë (përmasë e kufizuar e konceptit të shërbimit civil) janë vetëm profesionistët e menaxhimit dhe

administatës publike dhe profesionistët që mbajë fuqi të shtetit (p.sh. policia, dogana, etj). Ndërmjet vendeve të

Europës Qëndrore dhe Lindore, Hungaria dhe Polonia po aplikojnë këtë koncept të kufizuar të shërbimit civil

ndërsa Lituania po parasheh të vërë në 207

http://shtetiweb.org/2012/09/25/ceshte-sherbimi-civil/, marrë më datë 20 Qershor 2016. 208

Ligji për shërbimin civil të Republikës së Kosovës, Nr. 03/L-149, aprovuar më 10 Maj 2010,Gazata zyrtare e

Republikës së Kosovës, Prishtinë, viti V, nr.72, datë, 25 Qershor 2010, neni 1 dhe neni 3, fq. 1 dhe 2. i qasshëm në:

https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2679 , marrë më datë 25 Qershor 2016.

http://shtetiweb.org/2012/09/25/ceshte-sherbimi-civil/

106

Koncepti i shoqërisë civile ekziston që nga koha e Aristotelit duke e definuar shoqërinë civile si

një përmbledhje organizatash e individësh të pavarur nga sektori qeveritar që punon për vlerat

dhe interesat e përgjithshme të qytetarëve pjesëtarë të një shoqërie të caktuar.

Kontributi i shoqërisë civile është dhe mbetet esencial dhe tejet i rëndësishëm për përshpejtimin

e reformave të domosdoshme që shpesh bëhen atraktive për zhvillimin ekonomik dhe

mirëqenien e vetë shoqërisë dhe e qytetarëve të saj209

. Shoqëria civile duhet të luajë një rol të

rëndësishëm në zhvillimet sociale, ekonomike, politike në vend, nëpërmjet ndërtimit të

konsensusit publik, nxitjes së pjesëmarrjes së publikut në hartimin dhe zbatimin e reformave të

domosdoshme dhe në këtë mënyrë, të jëtë në shërbim të vendit, shoqërisë dhe mirëqenies së

qytetareve. Vetëm kështu do ti shërbejnë vëndit,shoqërisë,dhe zhvillimit të mirëqënies sociale.

Shoqëria civile përbëhet nga tërësia e organizatave dhe institucioneve sociale të formuara mbi

bazë vullnetare dhe që përbëjnë bazën për një shoqëri funksionale përkundrejt strukturave

shtetërore. Organizatat e shoqërisë civile (OSHC) mund të jenë Organizata Joqeveritare (OJQ),

Shoqata Profesionale, Organizata në nivel komuniteti, etj. Organizatat e Shoqërisë Civile,

zakonisht veprojnë si mbikëqyrës të qeverisë, veçanërisht në rastet kur ka mungesë veprimi ose

përfshirje në praktika korruptive të zyrtarëve të lartë, të cilët duhet të veprojnë kundër

korrupsionit. Gjithashtu, ato ofrojnë mbështetje të dobishme për qeverinë dhe parlamentin për

hartimin dhe përmirësimin e ligjeve210

.

7.Policia

Misioni i Policisë është garantimi i një mjedisi të sigurt për komunitetin nëpërmjet policimit me

standardet më të larta të performancës, krijimit të një kulture bashkëkohore manaxhimi dhe të mbështetur

me infrastrukturën më të përparuar si edhe krijimi i një mjedisi sa më të sigurt për shoqërinë i cili do të

sjellë përmirësim në cilësinë e jetës së qytetarëve dhe bërjen e vendit të dëshirueshëm për të punuar e

jetuar. Përgjegjësitë e përgjithshme të Policive në vende të ndryshme janë: të mbrojë jetën e njerëzve,

sigurinë dhe pronën e tyre personale; të parandalojë, të zbulojë dhe të hetojë, në përputhje me ligjin

penal dhe me ligjin procedural penal, veprat penale dhe autorët e kryerjes së tyre, duke përfshirë

praktikat korruptive që konsiderohen si vepra penale ; të mbrojë rendin dhe sigurinë publike211

.

Më 6 shtator të vitit 1999, Misioni i OSBE-së në Kosovë, në pajtim me Rezolutën e Kombeve të

Bashkuara 1244, ka hapur Shkollën e policisë dhe ka filluar trajnimin e kandidatëve për

pjesëtarë të Policisë së Kosovës. Gjenerata e parë e kandidatëve për pjesëtarë të këtij Shërbimi

filloi trajnimin në këtë qendër më 6 Shtator 1999. Kjo gjeneratë numëroi 176 pjesëtar të cilët me

sukses përfunduan trajnimin dhe pastaj filluan ushtrimin e veprimtarisë policore në tërë

territorin e Kosovës si policët e parë të këtij Shërbimi. Një shërbim i ri i krijuar në bazat e një

policie demokratike dhe profesionale.Një shërbim i hapur dhe i barabartë për të gjithë të

interesuarit që dëshrirojnë të bëhen pjesëtarë të këtij shërbimi. Trajnimi në Shkollën e Policisë

209

http://illyriapress.com/roli-dhe-reagimi-shoqerise-civile-ne-demokraci/ marrë më datë 25 Qershor 2016.210

Instituti për demokraci dhe ndërmjetësim, Projekti qytetar kundër Korrupsionit, Tiranë 2015 fq. 24 211

Po aty, fq. 21.

http://illyriapress.com/roli-dhe-reagimi-shoqerise-civile-ne-demokraci/

107

së Kosovës është një trajnim me standarde të larta duke përfshirë: Kodin e Etikës Policore,

Legjislaturën e aplikueshme në Kosovë, Hetimin e Krimit, grumbullimin e evidencave dhe

metodën e intervistave, politikën demokratike dhe fokusimi në besueshmërinë e rregullave të

ligjit demokratik, përdorimin e armëve të zjarrit, forenzikën dhe evidencën, kontrollin e

trafikut, etj.

Pas përfundimit të trajnimit me sukses në Shkollën e Policisë së Kosovës, pjesëtarët e këtij

shërbimi vazhdojnë me programin e Trajnimit Fushor në stacionet policore, me trajner të

qertifikuar.

Misioni i policisë së Kosovës është të ofroj zbatim të ligjit në Kosovë në mënyrë profesionale,

efektive dhe efikase, duke u bazuar në objektivat strategjike: mbrojtja e jetës dhe pronës;

mbajtja e rendit dhe qetësisë publike; parandalimi dhe zbulimi i krimit, mbrojtja e të drejtave

dhe lirive të njeriut si dhe trajtimi në mënyrë të barabartë i të gjithë qytetarëve pa dallim race,

ngjyre, religjioni, gjinie dhe moshe.

Policia e Kosovës ka vizion t’i ofrojë vendit një shërbim policor kompetent në të gjitha aspektet

e prioriteteve strategjike të tij, të besuar nga populli i Kosovës duke qenë krenar për

përformancën e tij. Gjithmonë, duke u bazuar në vlerat, si:

Ndershmëria;

Integriteti profesional;

Përgjegjësia;

Llogaridhënia;

Vetëpërmbajtja.212

8.Agjencitë Anti-Korrupsion

Meqenëse korrupsioni është rritur duke u bërë më i sofistikuar, edhe agjencitë kundërkorrupsion

janë bërë më pak të afta për të ndjekur dhe luftuar rastet komplekse të korrupsionit. Për më tepër

në një sistem ku korrupsioni është i fryrë, mekanizmat veprues të ligjit konvencional, mund që

të godasin vetë zyrtarët e korruptuar. Viteve të fundit vërehet tendenca që qeveritë e vendeve të

ndryshme kanë kërkuar të forcojnë përpjekjet detektive (apo së paku janë munduar të krijojnë

përshtypjen e synimeve të tyre për të bërë kështu), duke themeluar agjencitë apo komisionet e

“pavarura” kundërkorrupsion.

Agjencitë kundërkorrupsion kanë për synim të krijojnë një dritare të rëndësishme për

komunikimin më aktiv me zyrtarët e administratës publike dhe opinionin e gjerë, si edhe të

realizojë transparencë maksimale për të gjitha proceset e hetimit administrativ të interesave

private të zyrtarëve dhe për evidentimin e parandalimin e konfliktit të interesave.

Deklarimi i interesave private bëhet duke administruar deklarimin e pasurisë, të detyrimeve

212

Historiku i policisë së kosovës, i qasshëm në http://www.kosovopolice.com/sq/historiku; marrë më datë 25

Qershor 2016.

http://www.kosovopolice.com/sq/historiku

108

financiare, ushtron kontroll të drejtpërdrejtë, mbledh të dhëna, kryen hetime dhe kërkime

administrative rreth deklarimeve të personave që mbartin detyrimin ligjor për deklarim të

interesave private. Bashkëpunon me organet e auditimit dhe me strukturat e tjera përgjegjëse për

luftën kundër korrupsionit dhe krimit ekonomik.

Bëjnë parandalimin e konfliktit të interesave: agjencitë e pavarura kundërkorrupsion bëjnë

drejtimin dhe përmirësimin e politikave dhe parandalimin e korrupsionit. Ofron asistencë

teknike për këshillimin dhe mbështetjen e nismave ligjore e nënligjore të ndërmarra nga

institucionet publike për parandalimin e konfliktit të interesave; monitorimin, kontrollimin dhe

zbatimin e ligjeve që kanë në fokus korrupsionin, (Për më tepër agjencia e Kosovës kundër

korrupsion në mënyrë të detajuar është trajtuar në kapitullin e VI, të këtij punimi).213

Një Sistem Integriteti simbolizon një pamje të plotë të reformës, duke trajtuar korrupsionin në

sektorin publik përmes proceseve qeveritare (kodeve të udhëheqjes, ndryshimit organizativ,

reformave ligjore, reformave procedurale në burokracitë, etj dhe permes reformave civile. Nëse

korrupsioni ështe i shtrirë, ai tenton të jetë rezultat i dështimeve sistematike. Theksi kryesor

vihet në sistemet reformuese dhe ndryshuese, më tepër se në individët përgjegjës. Stabilizimi i

sistemit të integritetit kombëtar kërkon një identifikim të hapave dhe dobësive, sikurse edhe

mundësitë e forcimit dhe argumentimin e secilit prej këtyre elementeve në një kornizë

koherente. Nëse ky sistem do të mbahet nga një element i vetëm, apo edhe vetëm nga disa prej

tyre, atëherë ai do të jetë shumë i dobët dhe do të ketë pritje për të dështuar. Sistemi i integritetit

kombëtar përkrah një mënyrë të re për përceptimin dhe luftimin e korrupsionit. Në vend që të

shoh instruksionet ndarazi, dhe pastaj të fokusohet në reformën e programeve, ai fillon t’i shohë

marrëdhëniet e përbashkëta, varësinë e përbashkët duke kombinuar efekte.

213

Po aty, fq. 22.

109

KAPITULLI VIII

LUFTIMI I KORRUPSIONIT

Korrupsioni dhe luftimi i tij vijojnë të jenë një nga sfidat kryesore për vendin tonë.

Veprimet e suksesshme në luftën kundër korrupsionit duhet të fokusohen në vetë individët dhe

sistemet. Me fjalë të tjera, duhet të ekzistojë një sistem i cili është në funksion të ndërtimit të

qëndrimeve, vetëdijes dhe njohurive duke e bërë të sigurt krijimin e sistemeve transparente dhe

rutinat që minimizojnë rrezikun dhe mundësinë bëjnë mundësimin e dukurisë korrupsion.

Shekulli i 20-të e ka trajtuar shpesh korrupsionin si një “krim të bardhë”, vështirë për t’u zbuluar

e ndëshkuar. Në fushën e korrupsionit, e bardha është ngjyra më e përshtatshme. Që nga fillimi i

viteve nëntëdhjetë, shohim të futen në lojë “kalorës të rinj të bardhë”. Më 1992, Këshilli i

Evropës krijoi një “Grup ndërdisiplinor mbi korrupsionin, duke zyrtarizuar kësisoj risinë e

korrupsionit si një çështje publike që ka nevojë për rregullime të posaçme. Që atëherë, pasuan

edhe mjaft organizma të tjerë ndërkombëtar. Kështu, më 1998, Fondi Monetar Ndërkombëtar

dhe Banka Botërore e shpallën luftën kundër korrupsionit një ndër kriteret e reja për një

administrim të mirë ekonomik214

.

Në mënyrë aktive duke bërë ngritjen e ekspertizës në mesin e punonjësve në drejtim të

parandalimit, shpalosjes dhe trajtimin e rasteve të korrupsionit përmes kurseve dhe trajnimeve të

ndryshme

Rrugë më të ndërlikuara të përballjes me korrupsionin janë ato që synojnë parandalimin dhe

luftimin e tij. Ato lidhen me ndërtimin dhe forcimin e institucioneve, të sistemeve dhe

procedurave të tilla që të jenë të afta, nga njëra anë, të pakësojnë sa të jetë e mundur faktorët dhe

stimujt që i shtyjnë njerëzit, që punojnë në to, të përfshihen në korrupsion dhe, nga ana tjetër, të

rrisin sa më shumë stimujt që i shtyjnë njerëzit të largohen prej tij.215

Duke theksuar se korrupsioni nuk është vetëm një çështje e brendshme e shteteve të veçanta që

kanë probleme me korrupsion, por ai është pjesë e interesit ndërkombëtar, Dr. Gjonça216

, si

detyra të përhershme të bashkëpunimit ndërkombëtar në sferën juridike rekomandon:

- Afrimin e legjislacionit kombëtar me atë ndërkombëtar, sidomos atë që rregullon praninë

e shtetit në ekonomi;

- Vazhdimin e procesit të aderimit, ratifikimit dhe nënshkrimit të instrumenteve

ndërkombëtare në fushën penale.

- Zgjerimin dhe përmirësimin e bashkëpunimit gjyqësor me vendet e tjera nëpërmjet

marrëveshjeve dy dhe shumëpalëshe.

214

Latifi, V. “Zbulimi dhe luftimi i Korrupsionit”, Prishtinë, 2007, fq. 43. 215

Council of Europe – Commission of europe:” Project against corruption in Albania” – Edukimi kundër

korrupsionit, fq. 5, shtator 2012, Tiranë e qasshmë në:

https://www.coe.int/t/dghl/cooperation/economiccrime/corruption/Projects/Albania/Manuals/Edukimikunderkorrup

sionit-finalversion20feb2012.pdf marrë më datë 20 Prill 2016. 216

Gjonça, L. “ KorrupsioniI” (Veprat penale përbërëse, krimi i organizuar), Tiranë, 2004, fq. 297-298.



110

- Krijimin e sistemit të rrjetit gjyqësor midis institucioneve shqiptare dhe të huaja në

fushën e çështjeve juridike dhe penale.

- Bashkëpunimin në fushën e dorëzimit të kriminelëve dhe ekstradimit të tyre.

- Bashkëpunimin në transferimin e ndjekjes penale në çështje penale.

- Bashkëpunimin për transferimet e personave të dënuar.

- Njohjen dhe aderimin në marrëveshjet dhe konventat ndërkombëtare që rregullojnë

marrëdhëniet ndërkombëtare në këto fusha.

- Bashkëpunimin ndërkombëtar në hetimet e krimeve financiare dhe të pastrimit të parave,

ku të përfshihen bashkëpunimi përkatës i institucionalizuar ndërmjet partnerëve

ndërkombëtarë dhe Policisë së Shtetit, policia gjyqësore, policia financiare, prokuroria si

dhe njësitë e shërbimit sekret etj.

- Bërjen e marrëveshjeve bilaterale me shtete që kanë shkëmbime ekonomike për të

rregulluar marrëdhëniet në këtë fushë.

Faktorët mbështetës që ndikojnë në parandalimin dhe luftimin e korrupsionit janë: rritja

ekonomike, mungesa e krimit, kultura politike e informimi.

Ndërsa si faktorët pengues që të parandalohetr dhe luftohet korrupsioni janë të kundërta me

faktorët mbështetës të luftës ndaj tij, (rënia ekonomike, prania e krimit, mungesa e kulturës

politike, mungesa e informimit).

Formulimet për korrupsionin parandalimin dhe luftimin e tij tashmë mbështeten kryesisht në

aktet juridike ndërkombëtare217

. Në këtë kuadër përmenden një tërësi instrumentesh

ndërkombëtarë në fushën e korrupsionit, si :

- Konventa civile për korrupsionin”, ratifikuar me ligjin nr-8635 datë 06.07.2000;

- Konventa penale “Për korrupsionin”, ratifikuar me ligjin nr-8778 datë 26.04.2001;

- Konventa e Kombeve të Bashkuara “Kundër korrupsionit”, ratifikuar me ligjin nr-9492 datë

13.03.2006;

- Konventa“Për pastrimin, zbulimin, sekuestrimin, konfiskimin e të ardhurave nga krimi”,

ratifikuar me ligjin nr-9646 datë 27.11.2006;

- Rezoluta (97) 24 “Për 20 parimet e luftës kundër korrupsionit”

- Rekomandimi R (2000) 10 “Për kodin e sjelljes së nëpunësve publikë”. Një mekanizëm

kontrolli për të monitoruar zbatimin e parimeve bazë në luftën kundër korrupsionit dhe zbatimin

e instrumenteve të tjera ndërkombëtare në përputhje me Programin e veprimit kundër

korrupsionit nga Këshilli i Evropës është GRECO.218

217

Julejda Gërxhi, 2009 “Lufta ndaj korrupsionit” Revista Shqiptare për Studime Ligjore, Takimi IV, Instituti Alb-

Shkenca, 2009, fq. 4 218

Po aty, fq. 4

Për ilustim:

Korrupsioni:Ryshfet mjekut -

Veprimi : Indiferentizmi i mjekut. Mungesa e përkushtimit, etj.

Masa parandaluese: Denoncim në rast kërkim ryshfeti. Sensibilizim i opinionit publik.

Korrupsioni: Blerja e notës

111

Ndër elementet më themelore të luftës kundër korrupsionit mund të veçohen: Përcaktimi dhe

vendosja e paluhatshme e udhëheqjes politike të vendit dhe të gjithë organeve të tyre kundër

korrupsionit; Organizimi dhe bashkëpunimi institucional në nivel lokal, rajonal dhe

ndërkombëtar kundër korrupsionit; Sigurimi i dhënies së përgjegjë- sisë të të gjithë atyre në

administratën shtetërore, qeveri, parti, që implikohen në korrupsion; Reformimi i policisë dhe

gjyqësisë në drejtim të organizimit të organeve të specializuara për luftimin e krimit të

organizuar e korrupsionit në veçanti etj. Me këtë rast duhet theksuar edhe rolin e mediave dhe

organizatave joqeveritare në luftën kundër korrupsionit.

Dy mekanizma institucionale janë thelbësorë në ndihmën që japin për të luftuar korrupsionin në

demokracitë e reja: një media e fuqishme, agresive, e pavarur dhe një shoqëri civile e gjallë dhe

e zhvilluar me organizata joqeveritare dhe grupe të interesit publik219

.

Qeveritë rrallë e ndjekin vetveten, dhe nivelet më të larta të qeverisë kanë qenë mase të dobëta në atë që

nuk kanë mundur të sigurojnë një kontroll në korrupsionin lokal. Gazetat, një kohë të gjatë kanë

publikuar praktikat e korrupsionit, por në shumë qytete më të vogla mediat ishin mjaft të lidhura me

institucionet politike që ishte e pamundshme për të trumbetuar informacion të disfavorshëm për atë

institucion politik220

.

Bazuar në mungesën e rezultateve në luftën kundër korrupsionit në Kosovë, mund të

konkludohet lehtësisht se mënyra e luftimit të këtij fenomeni është jo adekuate.

Në lidhje me këtë mund të përmendim dy aspekte themelore, siç është mungesa e bazës

adekuate për luftimin e korrupsionit (sidomos problemi i konfiskimit të dobisë pasurore të fituar

me korrupsion) dhe në anën tjetër, mungesa e fuqizimit të prokurorisë dhe gjykatave që me

efikasitet të luftohet krimi i korrupsionit. Një aspekt tjetër që e konsiderojmë problematik, është

edhe krijimi i disa mekanizmave jo adekuat dhe jo efikas për luftimin e korrupsionit në Kosovë,

si psh. Krijimi i keshillave kundër korrupsion nga bartësit e institucioneve kryesore, etj.221

Mbështetur në monitorimin e përditshëm të rasteve të korrupsionit në Prokuroritë dhe gjykatat e

Republikës së kosovës, Instituti i Kosovës për Drejtësi, në raportin e publikuar në Prill të vitit

2016, thekson se: ”Kosova vuan nga mungesa e vullnetit për të luftuar korrupsionin në praktikë

në të gjitha hallkat e pushtetit. Vazhdon të mbetet retokrikë luftimi i korruosionit në nivelin e

lartë, duke munguar kështu rezultate konkrete në këtë drejtim. Sipas raportit të IKD-së, subjekt i

hetimeve dhe ngritjes së aktakuzave për korrupsion, vazhdojnë të mbesin personat e profilit ulët,

Veprimi - Mosdhënia e notës edhe pse meritohet, etj. Masa parandaluese :

Denoncim, paga më të larta për mesimdhënësit, ballafaqime me komisionet vlerësimit.

Korrupsioni Ryshfet policit rrugor

Veprimi: Mospagimi i gjobës nga shkelësi i kodit rrugor, për një vlerë më të vogël,etj.

Masa parandaluese - Pajisja me aparatura vëzhgim i kontrollit i cilësisë së autoshkollave, etj. 219

Latifi, V. “Zbulimi dhe luftimi i Korrupsionit”, Prishtinë, 2007, fq. 53.. 220

Glaser. E –-Goldin. C, “Corruption and Reform” Cambridge, 2004, fq. 19. 221



112

eventualisht të mesëm, dhe personat të cilët janë zhveshur nga pushteti apo përkrahja politike.

Të rralla janë rastet kur ngritën aktakuza për profilet e larta të korrupsionit, sidomos ato që

ndërlidhen me politikanët apo njerëz të fuqishëm të biznesit me miratimin e Planeve të Veprimit

për të trajtuar me prioritet absolut lëndët e korrupsionit.

Aktet procedurale të hetimit, ndjekjes dhe akuzimit të personave të profileve të ndryshme për

vepra penale të korrupsionit, nuk është se kanë munguar kohë pas kohe. Por, mbetet shqetësues

fakti se mungon rezultati përfundimtar i tyre.

Edhe në rastet kur këto akte e veprime për hetim e ndjekje, kanë dyshim të bazuar mirë dhe

shndërrohen në aktakuza, të njëjta rrëzohen në gjykata apo nëse dënohen, dënimi jepet me kusht

edhe pse konstatohet se dëmet e shkaktuara kapin shifra milionëshe. Të gjitha këto kanë ndikuar

drejtpërdrejtë në humbjen e besimit të qytetarëve në sistemin e drejtësisë222

.

Trend tjetër mbetët numri i madh i pazgjidhur i lëndëve me natyrë të korrupsionit, përkundër

politikave tashmë të miratuara kundër korrupsion223

Cështje tjetër është edhe mënyra e zgjidhjes së rasteve nga ana e prokurorëve. Në përqindje

rezulton se prokurorët në rastet e zgjidhura të korrupsionit, për peroidhën tetor – dhjetor 2015,

ndaj 374 personave apo 66.31% të tyre, i kanë mbyllur rastet, ndërsa ndaj 33.69% kanë ngritur

aktakuza. Përqindja prej 66.31 përqind të rasteve të mbyllura mbetet shqetësuese lidhur me

kualitetin e parashtruesve të kallëzimeve penale apo të profesionalizmit të prokurorëve në

trajtimin e tyre.

Fenomen shqetësues mbetet parashkrimi i rasteve të korrupsionit, si në prokurori, ashtu edhe në

gjykata. Në tre mujorin e fundit të vitit 2015, IKD ka identifikuar 7 raste të korrupsionit të

parashkruara në sistemin prokurorial përfshi: 4 raste në PTh në Prishtinë, 1 rast në PTh në

Gjakovë, 1 rast në PTh në Mitrovicë dhe 1 rast në PTh në Prizren. Gjithashtu, gjatë monitorimit,

IKDthekson se ka gjetur një varg shkeljesh në lidhje me mos respektimin e afateve ligjore të

përcaktuara në Kodin e Procedurës Penale.224

1. Luftimi i korrupsionit në qeveri

Çrrënjosja e korrupsionit në Kosovë do duhet të përfshijë jo vetëm reformat institucionale dhe

legjislative, por gjithashtu edhe një angazhim afatgjatë nga ana e qeverisë për të ndryshuar

222

Instituti i Kosovës për drejtësi, “Korrupsioni në Kosovë - Luftimi apo promovimi i korrupsionit”, Prishtinë, Prill

2016.

223 Sipas IKD, Në janar 2015, Prokuroritë kanë pasur në punë 520 raste të pazgjidhura të korrupsionit me 1556

persona, ndërsa në dhjetor 2015 kanë mbetur 538 raste të pazgjidhura me 1640 persona. Kjo dëshmon për

mungesën e vullnetit dhe përkushtimit të sistemit prokurorial në zbatimin e politikave për luftimin e korrupsionit.

224 Instituti i Kosovës për drejtësi, “Korrupsioni në Kosovë - Luftimi apo promovimi i korrupsionit”, Prishtinë, Prill

2016.

113

kulturën ndaj korrupsionit në Kosovë. Përpjekjet për të zvogëluar atë, do të jenë plotësisht të

integruara në prioritetet e Qeverisë së Kosovës përgjatë të gjithë sektorëve te saj. Qeveria e

Kosovës dhe kosovarët e kuptojnë se përpjekjet kundër korrupsionit duhet të përfshijnë shumë

akterë në marrjen e përgjegjësive për të adresuar aspekte të veçanta të këtij problemi kompleks,

nga një bashkëpunim real i të gjithë forcave të shoqërisë, si të sektorit publike, sektorit privat,

shoqërisë civile e të gjithë aktoreve të tjerë të rëndësishëm. Duke pasur parasysh rëndësinë e

ndërtimit të një shoqërie demokratike në Kosovë, përfaqësimit të drejtë të vullnetit te popullit të

Kosovës në procesin e ngritjes dhe zhvillimit të institucioneve demokratike dhe funksionale,

sundimit të ligjit dhe shtetit të së drejtës, sigurimin e trajtimit të barabartë dhe mbrojtjes së të

drejtave të njeriut dhe nxjerrjes të rregullave në përputhje me standardet dhe normat përkatëse

evropiane dhe ndërkombëtare, Qeveria e Kosovës ka pranuar nevojën për krijimin e

instrumenteve ligjore dhe politikave qeveritare për një shoqëri ku do të mbretëroj barazia

efektive para ligjit për të gjithë qytetarët e Kosovës.

Një prej sfidave dhe rreziqeve më të mëdha që sulmon një shoqëri demokratike dhe sundimin e

ligjit të një vendi është fenomeni korrupsion. Kontrollimi i korrupsionit është pjesë esenciale e

qeverisjes së mirë dhe është një sfide e madhe për qeveritë në të gjithë vendet. Luftimi dhe

parandalimi i korrupsionit si formë e krimit të organizuar, përbejnë një nga prioritetet e

programit të Qeverisë së Kosovës.

2. Luftimi i korrupsionit në parlament

Zbatimi i politikave dhe legjislacionit është i lidhur ngushtë me planifikimin. Shpeshherë, ne

përballemi më probleme që kanë të bëjnë me zbrastësitë në legjislacion, konfliktin mes ligjeve,

përzierjen e traditave ligjore, duke përfshirë fushat ku legjislacioni ndeshet apo mungon. Njëra

prej kritereve themelore për avancimin e procesit të integrimit evropian është që të bëhet

transpozimi i legjislacionit vendor me atë të BE-së.

Kështu, në avancimin e kornizës legjislative dhe të politikave në fushën e kundërkorrupsionit

dhe luftës kundër krimit të organizuar, ne do të investojmë më tutje në konsolidimin e një

kornize të tillë duke plotësuar legjislacionin ekzistues dhe duke zhvilluar akte të reja ligjore,

duke përfshirë zbatimin e legjislacionit

Kjo do të kontribuojë drejtpërdrejtë në sigurimin e luftës efektive kundër korrupsionit dhe krimit

të organizuar. Për këtë qëllim, Kosova deri me 2020 do të sigurojë zbatim efektiv të

legjislacionit dhe politikave kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar. Zbatimi efektiv i

politikave dhe legjislacionit kundër krimit të organizuar mund të jetë i suksesshëm vetëm nëse

nxjerrja e politikave dhe legjislacionit pasqyron nevojat dhe kapacitetet e institucioneve.

Zbatimi i qëndrueshëm i politikave dhe legjislacionit kërkon planifikim të kujdesshëm dhe të

bazuar në dëshmi (shiko kapitullin 1). Parandalimi dhe luftimi efektiv i korrupsionit dhe krimit

të organizuar poashtu kërkon angazhim multiinstitucional dhe përkrahje publike. Për këtë

qëllim, institucionet e Kosovës do të përmirësojnë procesin e bërjes së politikave dhe ligjeve

dhe do të investojë në ngritjen e komunikimit më të madh me publikun sa i përket parandalimit

114

dhe luftimit të korrupsionit dhe krimit të organizuar225

.

3. Reformat në luftën kundër korrupsionit

Institucionet kompetente për luftimin e korrupsionit, përveç legjislacionit adekuat, duhet të kenë

edhe profesionistë të mjaftueshëm që punojnë mbi bazën e parimit të llogaridhënies, me qëllim

të realizimit të misionit të tyre (këtu kemi parasysh nevojën që të ketë numër të mjaftueshëm të

prokurorëve dhe gjyqtarëve për trajtimin e rasteve të korrupsionit, dhe stafit mbështetës të tyre,

siç mund të jenë bashkëpunëtorët profesionalë). Për prokurorët dhe gjyqtarët ka rëndësi të ketë

një mekanizëm efikas të monitorimit të punës së tyre në lidhje me procedimin e rasteve të

korrupsionit.226

3.1. Reformat politike

Në lidhje me ndërgjegjësimin mbi korrupsionin, vihet re ndërgjegjësimi në një masë të gjerë

rreth problematikave të korrupsionit, të cilat perceptohen si prezentë në shumë fusha të

qeverisjes. Në disa fusha si drejtësia, shëndetësia dhe partitë politike, korrupsioni konstatohet të

jetë në nivele alarmante, duke cenuar kështu edhe besueshmërinë ndaj institucioneve shtetërore.

Më tej, partnerë ndërkombëtarë, kanë theksuar në raportet e tyre problematikat kryesore në këtë

fushë, që shtrihen përtej perceptimit të korrupsionit, dhe analizojnë problematikat konkrete të

situatës. Në 2014, Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës ka cituar në raportet e saj

mungesën e ndëshkueshmërisë për situatën e korrupsionit. Nga ana tjetër, Raporti i Progresit i

BE-së 2014, korrupsionit, të forcojë bashkëpunimin ndërmjet agjencive ligjzbatuese dhe të

eliminojë pengesat ndaj hetimeve proaktive. Gjithashtu, hetime rreth pasurisë të pajustifikuar

dhe korrupsion duhet të jenë efiçente, duke përfshirë përdorimin efikas të hetimit financiar. Kjo

do të çonte në kohë në ndërtimin e një historiku rezultatesh (track record) me ndjekje penale dhe

dënime të formës së prerë në çështjet e korrupsionit.

Në nivelin e politikave, Kosova ka miratuar Strategjinë Kundër Korrupsionit dhe planin e

veprimit dhe strategji tjera relevante për parandalimin dhe luftimin e krimit të organizuar,

trafikimit të njerëzve, trafikimit të drogës, kundër terrorizmit dhe për menaxhimin e integruar të

kufirit. Gjithashtu, ajo ka zhvilluar kornizën institucionale për të parandaluar dhe luftuar

korrupsionin dhe krimin e organizuar.227

3.2. Reformat institucionale

225

Strategjia kombëtare për integrimin evropian Kosova 2020, një qasje pjesëmarrëseFq. 25 e qasshmë në

http://www.kryeministriks.net/repository/docs/Strategjia_Kombetare_per_Integrimin_Evropian_Kosovo_2020_SH

Q.PDF marrë më datë 25 Qertshor 2016; 226

Intervistë me z.Avni Puka, Profesor në Fakultetin Juridik – Universiteti: “Hasan Prishtina” Pyetjet për

intervistën janë dërguar më: 23 Maj 2016 - marrja e përgjigjeve më 05 Qershor 2016). 227

Strategjia kombëtare për integrimin evropian Kosova 2020, një qasje pjesëmarrëseFq. 25 e qasshmë në

http://www.kryeministriks.net/repository/docs/Strategjia_Kombetare_per_Integrimin_Evropian_Kosovo_2020_SH

Q.PDF marrë më datë 25 Qertshor 2016;

http://www.kryeministriks.net/repository/docs/Strategjia_Kombetare_per_Integrimin_Evropian_Kosovo_2020_SHQ.PDF




115

Fuqizimi i institucioneve të drejtësisë, ngritja e resursve të sistemit të drejtësisë. Rritja e

transparencës dhe llogaridhënies në sistemin e drejtësisë dhe depolitizimi i sistemit të drejtësisë.

Kosova ka një numër të institucioneve përgjegjëse për parandalimin dhe luftimin e korrupsionit

dhe krimit të organizuar. Këto institucione janë: Këshilli Kombëtar kundër Korrupsionit,

Agjencia Kundër Korrupsionit, Zyra e Prokurorit të Shtetit, Task Forca Kundër Korrupsionit që

është pjesë e Zyrës së Prokurorisë Speciale, Shtylla e Krimit brenda Policisë së Kosovës,

Drejtorati i Policisë së Kosovës për Hetimin e Krimeve Ekonomike dhe Korrupsionit dhe

Divizioni kundër Krimit të Organizuar, Inspektorati i Policisë së Kosovës, Njësia e Inteligjencës

Financiare brenda Ministrisë së Financave, Njësia e Inteligjencës Financiare brenda Policisë së

Kosovës, Doganat, Gjykatat, Zyra e Auditorit të Përgjithshëm, Organi për Shqyrtimin e

Prokurimit, Komisioni Rregullator për Prokurim Publik, Agjencia për Menaxhimin e Aseteve të

Sekuestruara apo të Konfiskuara, Departamenti për Bashkëpunim Ligjor Ndërkombëtar brenda

Ministrisë së Drejtësisë, dhe Agjencia Kosovare e Inteligjencës. Bashkërendimi dhe

bashkëpunimi mes këtyre institucioneve është duke ngecur për shkak të strukturave dhe

organizimeve institucionale të duplfikuara dhe komplekse, që poashtu është theksuar në

Studimin e Fizibilitetit për MSA-në për Kosovën. Mekanizmat kundër korrupsionit janë krijuar

për shkak të mungesës së një vizioni afat-gjatë për të luftuar korrupsionin, duke çuar në krijimin

e mekanizmave tejet komplekse të cilat kanë mungesë të mandatit të qartë, financohen në

mënyrë jo adekuate, dhe mbi të gjitha kanë mungesë të bashkërendimit dhe bashkëpunimit në

mes vete dhe me agjencionet tjera. Ekzistojnë mangësi të mëdha me mbikëqyrjen e

mekanizmave anti-korrupsion, pasi që organizimi institucional për të siguruar llogaridhënie të

këtyre mekanizmave është i ngatëruar. Për të avancuar procesin e integrimit europian,

institucionet do të luftojnë në mënyrë efektive krimin e organizuar dhe korrupsionin përmes, por

pa u kufizuar në to, policisë, prokurorisë dhe gjyqësorit228

.

Bordi Drejtues i Bankës Botërore, në shtator të vitit 1997, miratoi strategjinë e saj kundër

korrupsionit. Kjo strategji ka përcaktuar korrupsionin si "përdorimi i detyrës zyrtare/publike për

për përfitim privat". Ishin katër dimensione që nëpërmjet kësaj strategjie, Banka botërore

synonte të adresojë problemin e korrupsionit, dhe atë:

1. Parandalimi i mashtrimit dhe korrupsionit në të gjitha projektet e Bankës;

2. T’u jepet asistencë, të gjitha vendeve që e kërkojnë atë nga banka botërore për luftimin dhe

parandalimin e korrupsionit.

3. T’u ofrojë mbështetje aktive të gjitha përpjekjeve ndërkombëtare për të trajtuar korrupsionin.

4. T’u jepet rëndësi dhe të bëhet integrimi i rasteve të korrupsionit në vetë punën e bankës

botërore. Pas miratimit të kësaj strategjie, hapa konkret për të parandaluar dhe luftuar

korrupsionin në projektet e Bankës kanë përfshirë: futjen e një linje telefonike konfidenciale për

raportim të rasteve korruptive, shtrëngim në të gjitha procedurat dhe udhëzimet e prokurimit,

228

Po aty fq. 25

116

kontrolle sistematike të sistemeve të prokurimit në vendet e klientit si dhe mbështetje për

përmirësimin e sistemet e prokurimit në vendet e klientit229

Hartimi i strategjisë për luftimin e korrupsionit paraqet sfidën me kompleksepër një shtet, duke

marrë në konsideratë natyrën e këtij fenomeni. Një strategji e tillë nënkupton përcaktimin e

masave në shumë fusha, sidomos krijimi i bazs juridike adekuate për luftimin e korrupsionit,

forcimi i institucioneve dhe mekanizmave për zbatim efikas të legjislacionit kundër korrupsion,

në rend të parë në kuadër të prokurorive dhe gjykatave, si dhe duke krijuar kushtet për

llogaridhënie dhe denoncim të rasteve korruptive. Një fokus i posaçëm në strategjinë shtetërore

kundër korrupsionit duhet të jetë në masat parandaluese, siç është krijimi i transparencës për

institucionet publike, në veçanti fusha e prokurimit publik.230

3.3. Aspekti juridik publik në luftën kundërkorrupsion

Institucionet në Kosovë kanë krijuar një kornizë institucionale dhe ligjore për t'u ballafaquar me

këtë problem dhe kanë azhornuar këtë kornizë shumë herë për shkak të dështimeve të tyre të

vazhdueshme. Disa hapa janë ndërmarrë në luftimin e kësaj dukurie, ndërsa disa ligje janë

miratuar si: Ligji për Agjencinë Kundër Korrupsionit, Ligji për Deklarimin, Prejardhjen dhe

Kontrollin e Pasurisë dhe të Dhuratave të Zyrtarëve të Lartë Publik. Po sa janë të mjaftueshme

këto veprime.

Qeveria e Republikës së Kosovës, ka hartuar dy strategji: Strategjinë kundër Korrupsionit dhe

Planin e Veprimit për vitin 2009-2011231

dhe së fundi Strategjinë Kundër Korrupsionit dhe

Planin e Veprimit për vitin 2013-2017, e miratuar nga Kuvendi i Kosovës232

i cili është përballur

me vonesa për miratim për gati dy vjet. Ky është një dokument themelor në përmbushjen e

kritereve afatshkurtra të kërkuara nga Kosova në mënyrë që të përparojë në dialogun për

liberalizimin e vizave dhe ishte një parakusht për Kosovën që të merr një përgjigje pozitive në

lidhje me Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit (MSA).

Prokuroria Speciale e Republikës së Kosovës është themeluar me Ligjin për Prokurorinë

Speciale të Republikës së Kosovës 233

37 i miratuar në mars 2008, si një nga ligjet në pakon e

Ahtisaarit, me qëllim që ti ofrojë Kosovës institucionet e nevojshme për "pavarësi të

mbikqyrur". PSRK-ja u bë funksionale me 9 dhjetor 2008 si një "zyrë e përhershme dhe e

specializuara e prokurorisë që vepron në kuadër të Zyrës së Prokurorit të Shtetit në Kosovë".

PSRK-ja administrohet nga të dy, autoritetet e Kosovës (Ministria e Drejtësisë) dhe nga

229

Huther, J. - Shah, A, ” Anti-corruption Policies and Program” December 2000, fq. 1; 230

Intervistë me z.Avni Puka, Profesor në Fakultetin Juridik – Universiteti: “Hasan Prishtina” Pyetjet për

intervistën janë dërguar më: 23 Maj 2016 - marrja e përgjigjeve më 05 Qershor 2016). 231

http://ëëë.kuvendikosoves.org/?cid=2,159,2615 232

http://www.kuvendikosoves.org/?cid=2,159,4737 233

Ligji për Prokurorinë speciale të Republikës së Kosovës, nr 03/L-052, datë 13 mars 2008 i qasshëm në:

http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2008_03-L052_en.pdf

http://www.kuvendikosoves.org/?cid=2,159,4737

http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2008_03-L052_en.pdf

117

EULEX-i, dhe udhëhiqet nga një prokuror i EULEX-it. Ligji i PSRK-së, është hartuar nën

udhëheqjen e administratës së Kombeve të Bashkuara në Kosovë gjatë vitit 2007 në mënyrë që

të përmbushë nevojat e Kosovës për të luftuar krimin e organizuar, pastrimin e parave,

terrorizmin, krimet ekonomike dhe krimet e luftës. Misioni ishte i vetëdijshëm për rolin e tij të

zvogëluar pasi që institucionet e Kosovës shpallen pavarësinë në vitin 2008, kishin për qëllim

krijimin e PSRK-së për të siguruar transferimin e rasteve të pazgjidhura të UNMIK-utnë

misionin e ri të ardhshëm për sundimin e ligjit EULEX. Që nga themelimi i saj, PSRK-ja u

përqendrua kryesisht në çështjet e krimeve të luftës, por në vitet e fundit PSRK-ja i ka kushtuar

gjithnjë e më shumë vëmendje rasteve të korrupsionit të nivelit të lartë.234

Deri në shkurt 2010, PSRK-ja ka operuar me një mesatare prej gjashtë prokurorëve special të

EULEX-it dhe gjashtë prokurorë special vendor. Pas shkurtit të vitit 2010, janë emëruar dhjetë

prokurorë tjere special vendor si dhe një nënkryetar siç parashihet në Ligjin për PSRK-në. Deri

në qershor 2011, PSRK-ja përbëhej nga 11 prokurorë ndërkombëtarë, dhjetë prokurorë të

Kosovës dhe personelit ndihmës (përfshirë këtu edhe pesë ekspertë financiarë në Task Forcën

Anti - Korrupsion).104 Ndër sfidat kryesore të PSRK-së është interesi i prokurorëve për të

aplikuar për pozicionet e lira. Sipas EULEX-it në përgjithësi ka pasur një mungesë të

prokurorëve kompetent dhe një rënie në cilësinë e stafit.105 Kur PSRK-ja lëshoi një thirrje për

disa vende të lira për prokurorë, me qëllim për të balancuar numrin e personelit vendor me atë të

EULEX-it siç është paraparë me ligjin e PSRK-së, askush nuk aplikoi për këto pozita. Këto

pozita janë mbushur vetëm pasi Prokurori i Shtetit organizoi ekipe mobile në rajone të ndryshme

në mënyrë që të rekrutohen dhe të caktohen pozitat për PSRK-në.106 Një vrojtim i përgjithshëm

është se prokurorët ndjehen të frikësuar për shkak të ndjeshmërisë së pozitës dhe për shkak të

sulmeve të vazhdueshme kundër prokurorëve nga ana e mediave, ndërkohë që KPK dhe KGJK

kanë bërë pak për të mbrojtur punën e prokurorëve. Një çështje tjetër shqetësuese është edhe

rrjedhja e informatave lidhur me hetimet dhe dëshmitë në publik.235

3.4. Kontrolli i llogaridhënies

Profesionalizmi dhe llogaridhënia institucionale luajnë një rol me rëndësi në luftën kundër

korrupsionit me sukses Megjithatë, duke pasur parasysh gjendjen aktuale në aspektin e

kapaciteteve profesionale dhe llogaridhënies institucionale, kjo duket të jetë detyrë ambicioze.

Me qëllim që të jetë në gjendje të luftojë korrupsionin dhe krimin e organizuar, Kosova duhet të

avancojë profesionalizmin dhe llogaridhënien e institucioneve përgjegjëse për të parandaluar

dhe luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar. Në këtë aspekt, duhet siguaruar llogaridhënie

234

Vendim nr.131/2012, i datës 20.07 2012 i zyrës së Kryeprokurorit të shtetit, ku me qëllim të plotësimit të

detyrimeve të Këshillit prokurorial të Kosovës dhe kryeprokurorit të shtetit, që dalin nga udhërrëfyesi për

liberalizimin e vizave për Kosovën, janë caktuar koordinatorët e Këshillit Prokurorial të Kosovës dhe Zyrës së

Kryeprokurorit të Shtetit të cilët në baza ditore do të raportojnë për aktivitetet e tyre varësisht nga fushveprimi i

caktuar në këtë vendim për një mori veprash penale me në krye korrupsionin. 235

Kipred: “Lufta kundër korrupsionit”: Analizë krahasuese mes Kosovës dhe Kroacisë nr.1/14 – Shkurt 2014,

Prishtinë

118

nga Zyra e Prokurorit Special tek Këshilli Prokurorial i Kosovës. Gjithashtu, edhe në kapacitetet

e AKK-së që në mënyrë efektive të përmbush mandatin e saj nuk janë në nivelin adekuat,

veçanërisht në trajtimin e rasteve të konfliktit të interesit. Kosova do të investojë burime shtesë

në ngritjen e kapaciteteve profesionale në këtë aspekt.

Monitoruesit e IKD-së, prej 1 korrikut 2015 deri më 31 mars 2016 kanë monitoruar 729 seanca

gjyqësore, ku përfshihen 474 raste të korrupsionit me 1085 persona. Në fokus të këtij raporti

janë rastet e korrupsionit të monitoruara në tremujorin e fundit të vitit 2015, ku përfshihen 278

seanca gjyqësore me 162 raste të korrupsionit me 379 persona. IKD gjatë monitorimit ka gjetur

në shumë raste parregullsi, duke përfshirë mos respektimin e afateve ligjore në trajtimin e

rasteve të korrupsionit në të gjitha hallkat e sistemit të drejtësisë, si zvarritjet në polici, prokurori

dhe gjykata. Nga 278 seanca të monitoruara, 237 prej tyre janë mbajtur, ndërkaq si pasojë e

mosplotësimit të kushteve ligjore për mbajtjen e seancave 41 prej tyre janë shtyrë. Sipas IKD,

arsyet e shtyrjes janë të ndryshme, duke filluar prej mungesës së të pandehurve, mosdorëzimit të

shkresave shkresave të lëndës nga Prokuroria, mungesës së prokurorëve, trupit gjykues,

avokatëve, palëve të dëmtuara dhe kërkesave të palëve në procedurë. Poashtu është vërejtur

fenomeni i zvarritjes së aktakuzave nga prokuroritë tek gjykatat.

IKD gjatë monitorimit të rasteve të korrupsionit në Prokurori dhe Gjykata ka vërejtur në

praktikë fenomenin e zvarritjes së dërgimit të aktakuzave nga prokurorët në Gjykata.236

Kjo më

së paku përbën neglizhencë të prokurorëve, e cila duhet të hetohet nga mekanizmat e

llogaridhënies.

Sipas raportit, nga 128 rastet e monitoruara, Gjykatat kanë shpallur 29 aktgjykime për rastet e

korrupsionit. Pothuasje në secilën fazë të procedurës penale, nuk respektohen afatet ligjore të

përcaktuara në Kodin e Procedurës Penale. Koha më e shkurtë e trajtimit të rastit të korrupsionit

nga koha e paraqitjes së kallëzimit penal deri në shpallje të aktgjykimit ka qenë 264 ditë,

përderisa rasti që ka marr ëmë së shumti kohë deri në shpallje të aktgjykimit është 4144 ditë apo

mbi 11 vjet. Ndërsa, kohëzgjatja prej ngritjes së aktakuzës deri në shpalljen e aktgjykimit, në

rastin më të mirë të monitoruar, ka marrë marrë kohë 146 ditë, ndërsa rasti që ka marr më së

shumti kohë është në 1878 ditë apo mbi 5 vjet237

.

IKD, gjatë monitorimit të 29 aktgjykimeve të shpallura në shkallë të parë nga Gjykatat,

vlerëson se politika e dënimeve në rastet e korrupsionit është e butë. Gjykatësit kanë shqiptuar

29 aktgjykime ndaj 67 persona të akuzuar. Prej tyre gjykatësit kanë dënuar me burg efektiv 13

persona (apo 19.40%), ndaj 12 personave kanë shqiptuar dënime me kusht (apo ndaj 17.91%),

ndërsa kanë liruar 30 persona (apo 44.77%).

Edhe në rastin e gjykatave përqindja e personave ndaj të cilëve shqiptohen aktgjykime liruese

kalon mbi 50%. Edhe kjo është dëshmi se kualiteti i ndjekjes penale është shumë i ultë.

Vazhdimisht është raportuar se një shkallë kaq e lartë e hudhjes së kallëzimeve penale dhe e

236

IKD ka identifikuar shtatë (7) raste të korrupsionit ku prokurorët kanë ngritur aktakuzat, ndërsa janë vonuar deri

në 436 ditë për t’i dorëzuar të njëjtat në Gjykatë 237

IKD, “Korrupsioni në Kosovë - Luftimi apo promovimi i korrupsionit”, Prishtinë, Prill 2016.

119

aktakuzave, në praktikë dëshmon më shumë persekutimin se sa luftimin apo ndëshkimin e

kryesve të veprave penale të korrupsionit.

Gjykatësit në rastet ndaj 67 personave ndaj të cilëve është marr aktgjykim në shkallë të parë,

ndaj 13 personave kanë marr aktgjykim me dënim me burg, në total prej njëzetekatër (24) viteve

për të gjithë personat e dënuar. Ndaj 12 personave kanë shqiptuar dënime me kusht prej 160

muajve. Dënime me gjobë dhe dënime me burg që janë zëvendësuar me gjobë, në total kapin

shumën prej 10850 eurove. Gjykatësit ndaj 30 personave kanë shqiptuar aktgjykim lirues, dhe

ndaj 6 personave kanë hudhur aktakuza për shkak të arritjes së afatit të parashkrim.

4. Roli i medias në luftën kundër korrupsion

Roli i medias në shoqëri është të informojë, të edukojë dhe të argëtojë publikun. Gjithsesi,

shumë raste të praktikave korruptive në nivele të ndryshme do të mbeteshin të panjohura nëse

nuk do të ishin bërë publike nga media përmes gazetarisë investigative.

Në shumë vende që kanë kaluar nga sundimi totalitar në demokraci, media ka luajtur një rol të

rëndësishëm në përkrahjen e demokracisë duke ndërtuar një kulturë të sinqeritetit dhe të

ekspozimit, e cila i bën qeveritë e zgjedhura në mënyrë demokratike përgjegjëse, përfshin

qytetarët në qeverisje duke i informuar dhe edukuar, si dhe mobilizon publikun.

Roli i medias në raport me korrupsionin dhe përpjekjet antikorrupsion është i shumëfishtë, dhe

mund të përdoret si një armë kundër korrupsionit, duke sjellë rezultate të drejtpërdrejta dhe jo të

drejtpërdrejta. Rezultatet e drejtpërdrejta shpesh lidhen me raportimin investigativ që kontribuon

në fillimin e një investigimi kriminal kundër një zyrtari publik, dorëheqjen e politikanëve të

korruptuar apo dhënien fund të ligjeve apo politikave që nxisin praktikat korruptive.

Rezultatet jo të drejtpërdrejta lidhen me rolin e mbikëqyrësit në raportimin e rasteve korruptive

të cilat rrisin ndjenjën e përgjegjësisë tek zyrtarët e votuar, institucionet apo organet publike.

Media, dhe veçanërisht gazetaria investigative, është parë si një trajtim për “sëmundjen” e

korrupsionit.9 Në këtë kontekst, media mund të përmbushë rolet e mëposhtme:

1. Ekspozon dhe raporton faktet në lidhje me rastet korruptive dhe individët e përfshirë

2. Ushtron presion të vazhdueshëm për të garantuar llogaridhënien dhe ndjekjen e rastit, duke

luftuar kështu pandëshkueshmërinë

3. Ekspozon mangësitë ligjore dhe rrugëdaljet, si dhe ndihmon në adresimin e këtyre çështjeve

4. Konfirmon, cilëson, madje edhe kundërshton perceptimet popullore mbi korrupsionin

5. Ushtron vigjilencë në lidhje me vetë këtë sektor duke luftuar korrupsionin nga brenda. Në

mënyrë që media të luajë një rol në luftën kundër korrupsionit, është i nevojshëm një mjedis i

përshtatshëm dhe aftësi profesionale të mundësojnë prodhimin e raportimeve investigative dhe

të thelluara që kanë rezultate të drejtpërdrejta ose indirekte kundër praktikave korruptive.

Raportimi investigativ dhe i thelluar kërkon një sërë burimesh, punë në terren, verifikim faktesh,

përqendrim tek e mira publike përkundrejt jetës private, si dhe që gazetarët të shkojnë përtej asaj

120

që ata kanë parë ose kanë dëgjuar me qëllim zbulimin e padrejtësive. Jo çdo raportim mbi

korrupsionin është raport investigativ.

Në pjesën më të madhe është një mbulim i lajmeve të përditshme ku gazetarët duhet të marrin

informacionin, të vlerësojnë rëndësinë e tij, të verifikojnë saktësinë e fakteve, të balancojnë dhe

ta vendosin në kontekst, me qëllim prodhimin e një kronike koherente lajmesh. Megjithatë, që

media të jetë një mjet efektiv kundër korrupsionit, raportimi investigativ, ashtu si dhe mbulimi i

përditshëm i rasteve korruptive, duhet t’i përmbahet parimeve udhëzuese dhe standardeve të

gazetarisë. Këto parime mund të ndryshojnë midis organizatave mediatike, por gjithmonë

përfshijnë standarde si: saktësia, objektiviteti, plotësia, ndershmëria dhe paanshmëria238

.

238

Balkan Investigative Reporting Network, “Raportimi i korrupsionit në median audio-vizive dhe të shkruar - rasti

i Shqipërisë” Dhjetor 2014, fq.6

121

KAPITULLI IX

Numri i rasteve të veprave të kryera me korrupsion 2008-2015.

Rastet korruptive të regjistruara në sistemit informativ të Policisë së Kosovës

Tabela 8: Veprat penale kundër detyrës zyrtare të ndara nëpër vite. Kapitulli XVII neni

339-351, Kodi i vjetër Penal i Kosovës

KODI I VJETËR PENAL I KOSOVËS

Viti

2008

Viti

2009

Viti

2010

Viti

2011

Viti

2012 Total

Neni 339 Shpërdorim i pozitës zyrtare ose i autorizimit 146 110 134 167 127 684

Neni 340 Përvetësimi gjatë ushtrimit të detyrës 8 12 7 15 10 52

Neni 341 Mashtrimi në detyrë 1 3 2 3 3 12

Neni 342 Përdorimi i paautorizuar i pasurisë 3 4 1

2 10

Neni 343 Marrja e ryshfetit 19 30 34 24 34 141

Neni 344 Dhënia e ryshfetit 34 25 23 32 42 156

Neni 345 Ushtrimi i ndikimit 4 3 2 3 0 12

Neni 346 Nxjerrja e kundërligjshme e vendimeve gjyqësore 3 4 4 1 1 13

Neni 347 Zbulimi i fshehtësive zyrtare 1

4 3 1 9

Neni 348 Falsifikimi i dokumenteve zyrtare 69 39 21 20 14 163

Neni 349 Arkëtimi dhe pagesa e paligjshme 3 1 1 2

7

Neni 350 Lirimi i kundërligjshëm i personit të privuar nga

liria 4 0 0 0 0 4

Neni 351 Përvetësimi i kundërligjshëm i pasurisë me rastin

e bastisjes apo ekzekutimit të vendimit gjyqësor 1 0 0 0 0 1

Grand Total 296 231 233 270 234 1,264

Nga observimi i rateve të paraqitura dhe të regjistruara në Policinë e Kosovës, për periudhën

2008 - 2012, rezulton se për kategorinë e veprave penale në fushën e korrupsionit, vepra penale:

“Shpërdorim i pozitës zyrtare ose i autorizimit” e paraparë në nenin 339 zë vendin e parë , e

ndjekur më pas nga vepra penale e falsifikimit të dokumenteve zyrtare neni, neni 348, dhënia e

ryshfetit e paraparë në nenin 344 dhe marrja e ryshfetit e paraparë në nenin 343 etj.

122

Tabela 9 : Të dhënat statistikore për rastet e hetuara për korrupsion nga Policia e Kosovës të ndara

sipas viteve 2008, 2009, 2010, 2011 dhe 2012.

Grafikoni 1 : Llojet e veprave penale sipas Kodit të vjetër penal, vitet 2008-2012

Viti 2008 viti 2009 Viti 2010 Viti 2011 Viti 2012

Series1 269 231 233 270 234

210

220

230

240

250

260

270

280

Kapitulli XVII - Veprat penale kundër detyrës zyrtare (neni 339 -351) të ndara

nëpër vite sipas Kodit të vjetër penal të Kosovës

0

100

200

300

400

500

600

700

800

Veprat penale kundër detyrës zyrtare (neni 422 -437) të ndara nëpër vite sipas Kodit

të vjetër penal të Kosovës

viti 2008 viti 2009 viti 2010 viti 2011 viti 2012

123

Tabela 10 Veprat penale kundër detyrës zyrtare (neni 339-351 sipas statuseve aktuale në

‘Sipk’

KODI I VJETËR PENAL I KOSOVËS

2008-2012

Të h

apura /

Nën

Hetim

e

Të

mb

yllu

ra /

Të

Dërg

uara n

ë

Pro

ku

rori

To

tal

Neni 339 Shpërdorim i pozitës zyrtare ose i autorizimit 110 574 684

Neni 340 Përvetësimi gjatë ushtrimit të detyrës 10 42 52

Neni 341 Mashtrimi në detyrë 3 9 12


Neni 343 Marrja e ryshfetit 33 108 141

Neni 344 Dhënia e ryshfetit 10 146 156

Neni 345 Ushtrimi i ndikimit 2 10 12

Neni 346 Nxjerrja e kundërligjshme e vendimeve gjyqësore 4 9 13

Neni 347 Zbulimi i fshehtësive zyrtare

9 9

Neni 348 Falsifikimi i dokumenteve zyrtare 14 149 163

Neni 349 Arkëtimi dhe pagesa e paligjshme 1 6 7

Neni 350 Lirimi i kundërligjshëm i personit të privuar nga liria

4 4

Neni 351 Përvetësimi i kundërligjshëm i pasurisë me rastin e bastisjes apo

ekzekutimit të vendimit gjyqësor

1 1

Grand Total 190 1,074 1,264

Grafikoni 2 : Veprat penale sipas statuseve aktuale në "Sistemin informative të policisë së

Kosovës" sipas Kodit të vjetër penal 2008-2012

15%

85%

Kapitulli XVII - Veprat penale kunder detyrës zyrtare (neni 339 -351) sipas

statuseve aktuale në "Sipk" sipas Kodit te vjeter penal 2008-2012

Te hapura / nen hetime

Te mbyllura / te derguara ne

Prokurori

124

Sipas statuseve të veprave penale të Korrupsionit në sistemin informative të Policisë së

Kosovës, 85% nga këto raste janë të mbyllura nga policia e Kosovës, dhe në ato vepra ku ka

pasur dyshim të bazuar mirë, Policia e Kosovës, i ka proceduar në prokurori për procedurë të

mëtutjeshme, ndërsa 15% e rasteve të veprave penale të Korrupsionit janë të hapura dhe janë

nën hetime.

Tabela 11: Veprat penale kundër detyrës zyrtare të ndara nëpër vite. Kapitulli XXXIV

neni neni 422-437

KODI I RI PENAL I KOSOVËS Viti

2013

Viti

2014

Viti

2015 Total

Neni 422 Keqpërdorimi i pozitës apo autoritetit zyrtar 156 168 145 469

Neni 423 Keqpërdorimi i informatës zyrtare 1 0 1 2

Neni 424 Konflikti i interesit 2 4 3 9

Neni 425 Përvetësimi në detyrë 19 13 6 38

Neni 426 Mashtrimi në detyrë 5 0 2 7

Neni 427 Përdorimi i paautorizuar i pasurisë 1 1 0 2

Neni 428 Marrja e ryshfetit 31 23 17 71

Neni 429 Dhënia e ryshfetit 38 37 40 115

Neni 430 Dhënia e ryshfetit zyrtarit publik të huaj 0 0 0 0

Neni 431 Ushtrimi i ndikimit 3 3 11 17

Neni 432 Nxjerrja e kundërligjshme e vendimeve gjyqësore. 2 1 1 4

Neni 433 Zbulimi i fshehtësisë zyrtare 2 0 2 4

Neni 434 Falsifikimi i dokumentit zyrtar 36 38 30 104

Neni 435 Arkëtimi dhe pagesa e kundërligjshme 2 4 3 9

Neni 436 Përvetësimi i kundërligjshëm i pasurisë me rastin e bastisjes apo

ekzekutimit të vendimit gjyqësor 0 0 0 0

Neni 437 Mos raportimi ose raportimi i rremë i pasurisë, i të ardhurave, i

dhuratave, i dobisë tjetër dhënat e kërkuara në deklaratë, dënohet me gjobë dhe

me burgim prej gjashtë (6) muaj deri në pesë 0 0 1 1

125

Grand Total 298 292 262 852

Nga observimi i rateve të paraqitura dhe të regjistruara në Policinë e Kosovës, për periudhën

2013 – 2015, rezulton se për kategorinë e veprave penale në fushën e korrupsionit, vepra

penale:“Keqpërdorimi i pozitës apo autoritetit zyrtar” e paraparë në nenin 422, zë vendin e parë,

e ndjekur më pas nga vepra penale dhënia e ryshfetit e paraparë në nenin 429, marrja e ryshfetit

e paraparë në nenin 428, falsifikimi i dokumentit zyrtar, e paraparë në nenin 434 si dhe

përvetësimi në detyrë e paraparë në nenin 425, etj.


ndara sipas viteve 2008, 2009, 2010, 2011 dhe 2012.

Grafikoni 3: Llojet e veprave penale sipas Kodit të ri penal, vitet 2013 - 2015

Viti 2013 viti 2014 Viti 2015

Series1 298 292 262

240

250

260

270

280

290

300

310

Kapitulli XXXXVI - Korrupsioni zyrtar dhe Veprat penale kundër detyrës zyrtare

(neni 422-437) të ndara nëpër vite sipas Kodit të ri penal të Kosovës

0

100

200

300

400

500

Kapitulli XXXVI - Korrupsioni zyrtar dhe Veprat penale kundër detyres zyrtare

(neni 422-437) të ndara nëpër vite sipas Kodit të ri penal të Kosovës

viti 2013 viti 2014 viti 2015

126

Tabela 13 Veprat penale kundër kundër detyrës zyrtare (neni 422-437) sipas statuseve

aktuale në ‘Sipk’.

KODI I RI PENAL I KOSOVËS

2013-2015

Të

ha

pu

ra /

Nën

Hetim

e

Të

mb

yllu

ra

Të

Dër

gu

ara

në

Pro

ku

ror

i

To

tal

Neni 422 Keqpërdorimi i pozitës apo autoritetit zyrtar 1 - 82 387 469

Neni 423 Keqpërdorimi i informatës zyrtare 1 1 2

Neni 424 Konflikti i interesit 2 7 9

Neni 425 Përvetësimi në detyrë 4 34 38

Neni 426 Mashtrimi në detyrë 1 6 7


Neni 428 Marrja e ryshfetit 11 60 71

Neni 429 Dhënia e ryshfetit 10 105 115

Neni 430 Dhënia e ryshfetit zyrtarit publik të huaj 0 0 0

Neni 431 Ushtrimi i ndikimit 1 16 17

Neni 432 Nxjerrja e kundërligjshme e vendimeve

gjyqësore 1 3 4

Neni 433 Zbulimi i fshehtësisë zyrtare 1 3 4

Neni 434 Falsifikimi i dokumentit zyrtar 30 74 104

Neni 435 Arkëtimi dhe pagesa e kundërligjshme 1 8 9

Neni 436 Përvetësimi i kundërligjshëm i pasurisë me

rastin e bastisjes apo ekzekutimit të vendimit gjyqësor 0 0 0

Neni 437 Mos raportimi ose raportimi i rremë i pasurisë, i

të ardhurave, i dhuratave, i dobisë tjetër 0 1 1

Grand Total 145 707 852

Grafikoni 4 : Veprat penale sipas statuseve aktuale në "Sistemin informative të policisë së

Kosovës" sipas Kodit të ri penal 2013-2015

17%

83%

Kapitulli XXXIV- Veprat penale kundër detyrës zyrtare (neni 422 -437) sipas

statuseve aktuale në "Sipk" sipas Kodit të ri penal 2013-2015

Te hapura / nen hetime

Te mbyllura / te derguara ne

Prokurori

127

Nga të dhënat e Policisë së Kosovës, në lidhje me numrin e rasteve të korrupsionit, gjatë

periudhës 2008-2012, Numri total i rasteve gjatë kësaj periudhe është1264. Janë paraqitur në

vitin 2008 gjithsej 269 raste; në vitin 2009 gjithsej 231 raste; në vitin 2010 me 233 raste; në

vitin 2011 me 270 raste dhe vitin 2012 me 234 raste.

Por ajo që paraqet shqetësim është fakti se numri i veprave penale në fushën e korrupsionit, në

Republikën e Kosovës, për periudhën 2000 – 2008, nuk është i evidentuar dhe çdo gjë ka filluar

të jetë pjesë e sistemit informativ të institucioneve të Kosovës vetëm pas shpalljes së pavarësisë

së Kosovës, më 17 shkurt 2008.

Numri i rasteve të korrupsionit, gjatë periudhës 2012-2015 sipas Policisë së Kosovës - gjatë

kësaj periudhe është 852 raste. Janë paraqitur gjithsej 298 raste, në vitin 2013 gjithsej 292 raste

në vitin 2014 dhe 262 raste në vitin 2015.

Ajo që mund të vërehet është fakti i rritjes së numrit të veprave penale të korrupsionit nëse

bëjmë krahasimin me numrin total të veprave të korrupsionit të ndodhura në periudhën 2008-

2012 që është 1264 për periudhën prej pesë viteve, dhe nëse llogaritet një mesatare e veprave të

ndodhura ndër vite, pra përgjatë 2008 – 2012, i bie që mesatarja e veprave penale të ndodhura

brenda nje viti të jetë mbi 250 sosh.

Ndërsa vetëm në vitin 2013-2015,në këtë periudhë 3 vjeçare kemi numrin total të veprave

penale të Korrupsionit prej 852, dhe nëse llogaritet një mesatare e veprave të ndodhura ndër

vite, pra përgjatë 2012-2015, i bie që mesatarja e veprave penale të ndodhura brenda një viti të

jetë mbi 284 sosh.239

Numri i përgjithshëm i veprave penale në fushën e korrupsionit përgjatë viteve 2008-2015,

bazuar në të dhënat e sistemit informativ të policisë së Kosovës, mendoj se është numër i ulët

krahasuar me gjendjen faktike, perceptimet dhe prezencën e dukurisë së korrupsionit në vendin

tonë. Arsyeja kryesore e kësaj gjendjeje, është numri i ulët i raportimeve të rasteve të tilla

239

Policia e Kosovës, Sistemi informativ i Policisë së Kosovës – statistikat sipas viteve dhe llojet e veprave penale

të kryera me Korrupsion. (Kërkesa për marrjen e kërtyre statistikave, drejtuar Policisë së Kosovës është bërë më

datë 03 Mars 2016, ndërsa përgjigja nga ana e Policisë dhe dërgimi i të njëjtave është bërë më datë 11 Mars 2016).

128

Përfundimet

Korrupsioni në shoqërinë tonë nuk është diçka e re, ai ka ekzistuar, ekziston dhe do të vazhdojë

të ekzistoj, por qëllimi është se si ta reduktojmë atë.

Praktika tregon se edhe në vendet më të zhvilluara në botë, me organe gjyqësore të efektshme,

janë të shumta betejat e humbura në përballje me këtë dukuri negative. Ndodhë kështu, sepse

korrupsioni ka prirje që të rritet më shpejt, sesa dinamikat e implementuara për ta neutralizuar

atë duke zënë rrënjë në trol1in e gjerë të dobësive të njeriut.

Ai është i llojllojshëm dhe shërbimet e tij paguhen në të gjitha format e mundshme: në para, me

kundërshpërblim të ngjashëm, në rrafsh tjetër, me dhurata-ryshfete.

Korrupsioni si fenomen na lëndon të gjithëve, prandaj edhe lufta kundër tij, është përgjegjësi

dhe duhet të jetë mision i përbashkët i të gjithëve. Por, këtu është e keqja më e madhe, sepse

njerëzit mësohen të jetojnë me korrupsionin, mësohen të bashkëjetojnë me të, madje edhe ata që

janë të thirrur ta luftojnë atë me të gjitha mjetet. Apo mund të thuhet lirisht se të korruptuarit

nuk mund t’a luftojnë korrupsionin.

Lufta kundër tij është shumë e vështirë dhe e përbërë. Në botën moderne dhe në demokracinë

parlamentare dhe kapitalizmin që tashmë kanë marrë karakter global, korrupsioni përceptohet si

braktisje e interesit publik në emër të interesit privat.

Korrupsioni është një fenomen, veçanërisht i shteteve dhe vendeve në zhvillim si dhe

karakteristikë e atyre që sapo kanë hedhur pas të shkuarën autoritariste apo sistemin totalitar.

Korrupsioni lulëzon në errësirën e regjimeve totalitare, diktatoriale dhe autoritare, por është

prezent edhe pse në masë më të reduktuar edhe në mjedise demokracie, pluralizmi, lirie

shprehjeje e sigurie individuale. Skandalet e korrupsionit nuk ndodhin vetëm në vendet në

zhvillim ku korrupsioni shpesh shihet si një normë apo taksë, por ai është i pranishëm dhe në

vendet e zhvilluara si Franca, Britania e Madhe dhe SHBA etj.

Kosova e pasluftës ishte një vend me traditë të qëndrueshme të korrupsionit. Duke qenë krejt e

zhveshur dhe duke mos pasur asnjë organ vendor mbrojtës, korrupsioni mori përmasa për të

cilat njeriu i thjeshtë i Kosovës nuk mund t'i marrë me mend. Për shumë vite, vëmendja e

ndërkombëtarëve të përfshirë në Kosovë dhe e udhëheqjes politike Kosovare ishte e përqendruar

kryesisht në negociatat për statusin final të saj. Korrupsioni në Kosovë lidhet me vet krijimin e

institucioneve dhe organizatave qeveritare dhe jo qeveritare, të çdo profili. Kjo nënkupton edhe

kohën kur Kosova ishte pjesë përbërëse e ish Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë e

deri në ditët e sotme, mirëpo ky aktivitet kriminal ka një rritje pas luftës për shkak të krijimit të

mundësive për përfitime të kundërligjshme përmes procedurave të prokurimit, mos funksionimit

të mirë të sistemit të drejtësisë pavarësisht se a menaxhohej nga UNMIK, EULEX apo vendorët.

129

Suksesshmëria e parandalimit dhe luftimit të korrupsionit varet në masë të madhe nga të

kuptuarit e korrupsionit nga publiku/qytetarët dhe gatishmëria e tij/tyre për të marrë pjesë në

këto aktivitete.

Në vendet me traditë demokratike, ku sundimi i ligjit ka një nivel të lartë, korrupsioni është

dukuri e kontrolluar, por jo e eliminuar. Përmasat më shqetësuese korrupsioni i arrin në vendet

në tranzicion, siç është edhe vendi ynë, Kosova. Vende ku elitat politike janë të pakonsoliduara.

E kthyer në një formulë ekuacioni korrupsioni është i barabartë me përfitim duke i shtuar edhe

pushtetin dhe duke i hequr llogaridhënien.

Zvogëlimi i nivelit të korrupsionit nuk është një proces i lehtë, madje as edhe i shpejtë në kohë.

Ai lidhet me faktorë të shumtë historikë, ekonomikë e politikë të cilët veprojnë në shkallë,

intensitete e forma të ndryshme në kohë dhe hapësirë. Korrupsioni sot është një dukuri që eshtë

prezente në çdo shoqëri pa përjashtim, por në një nivel shumë me të lartë në vendet më pak të

zhvilluara, ku korrupsioni paraqet sfidën kryesore Korrupsioni mbetet problem i madh për

vendet e Evropës Juglindore. Shtetet e Ballkanit radhiten diku ka mesi i listës botërore së

shteteve sa i përket korrupsionit.

Korniza ligjore kundër korrupsionit në Kosovë është mjaft e konsoliduar, megjithatë sfidë

mbetet parandalimi dhe zbatimi efektiv i saj.

Mungesa e Transparencës, vazhdon të mbetën sfidë në vetë në shumë aktivitete e procese në

vend. Transparenca ose mungesa e saj është në vëmendje të opinionit në çdo aspekt të

veprimtarisë dhe të zhvillimeve që ka të bëjë me interesat e përgjithshme. Secili duhet të

përpiqet që transparenca të mbizotërojë në të gjitha sferat e shoqërisë, si publike ashtu edhe

private. Të sigurohet qartësi nga ana e institucioneve për publikun lidhur me atë se kush është

përgjegjës për çka brenda qeverisë qëndrore dhe të bëhet shpërndarja e informatave mbi

organizimin dhe aktivitetet e qeverisë qendrore për publikun në mënyrë që ky i fundi të dijë se

kujt t’i drejtohet kur e kanë ndonjë problem apo çështje.

Duke pasur parasysh gjendjen aktuale në aspektin e kapaciteteve profesionale dhe llogaridhënies

institucionale, duket të jetë detyrë ambicioze që Kosova synon të sigurojë që korrupsioni dhe

krimi i organizuar të luftohen me sukses. Me qëllim që të jetë në gjendje të luftojë korrupsionin

dhe krimin e organizuar. Kosova duhet të avancojë profesionalizmin dhe llogaridhënien e

institucioneve përgjegjëse për të parandaluar dhe luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar.

Efektet që ka korrupsioni në një vend shtrembëron keq realitetin politik, duke sjellë shkatërrim

në sistemin elektoral, administrativ, institucional e në të gjithë mekanizmat që mbajnë një

shtet në lëvizje. Këto mekanizma janë shpesh shtetëror, të pavarur, mediatik, por edhe

civilë.

Korrupsioni kërcënon demokracinë dhe qeverisjen e drejtë duke ndryshuar procese

130

formale dhe legjitime brenda shtetit.

Korrupsioni ndikon në zgjedhje, në shtetin ligjor dhe në përgjegjësinë e administratës për të

shërbyer sa më korrektësisht dhe për të mos thyer apo abuzuar me ligiet e shtetit. Qytetari e

ndjen arrogancën korruptive në çdo derë të pushtetit, për shërbimet për të cilat paguan cdo ditë,

jo vetëm me tatim-taksa, por dhe me para që duhet nxjerrë nga xhepi sa herë që kërkon një

sherbim, që me kushtetutë e ka të drejtë legjitime

Korrupsioni prodhon varfëri dhe rënie të përgjithshme ekonomike e shoqëruar me pakënaqësi

shoqërore ndaj reformave për zhvillimet demokratike, sjell uljen e efektivitetit të funksionimit të

pushtetit shtetëror dhe minimizimin e besimit të qytetarëve te organet e shërbimit publik

shtetëror

Korrupsioni dëmton rëndë zhvillimin normal ekonomik të një vendi. Mjaft negativë janë efektet

e tij edhe në zhvillimin e ekonomisë dhe të mekanizmave të tregut.

Pasojat në cilësinë e qeverisjes së shtetit: Ulet numri i investimeve publike dhe efikasiteti i

ndërmarrjeve shtetërore; Fushat e aktiviteteve qeveritare dhe strukturat e shpenzimeve i

nënshtrohen ndryshimit - zyrtarë publikë të korruptuar “miratojnë” projektet, të cilat garantojnë

shuma më të mëdha; Egoizmi i zyrtarëve publikë lë në hije të menduarit strategjik në kuptimin e

nevojave të shtetit, prandaj mungon vëmendja e duhur për problemet ekonomike dhe sociale;

Ulet cilësia e shërbimeve publike.

Në shoqëritë ku korrupsioni gati përligjet është shumë më e vështirë të ndryshohen veset e

jetesës dhe të menduarit. Punonjësit civilë mund të demoralizohen nga moszhvillimi ekonomik,

nga përgjegjësitë e punës që nuk kanë të bëjnë me llojin dhe cilësinë e saj, nga qëllimet jo të

qarta të organizatës për të cilën punojnë dhe nga klientelizmi ndërmjet eprorit dhe vartësit

Korrupsioni eshte prezent në Kosovë por nuk përputhet me percepcionin. përgjegjësinë për

korrupsion nuk duhet t’a mbajnë vetëm të korruptuarit por edhe ata që i korruptojnë të tjerët dhe

ata që nuk e raportojnë korrupsionin,

Agjencitë e pavarura anti-korrupsion apo komisionet antikorrupsion janë një mekanizëm i fortë

në luftën kundër korrupsionit në mbarë botën. Kosova ka AKK, Agjencia kundër Korrupsion që

është institucion i pavarur i themeluar në korrik të vitit 2006, e cila për te realizuar me sukses

misionin e saj duhet të jetë: e pavarur, profesionale, me strukturë të profilizuar, e hapur për

bashkëpunim, transparente dhe mirë e paguar. Por, nëse nuk ka një bashkëpunim ndërmjet të

gjitha institucioneve të thirrura për parandalimin, hetimin, gjykimin dhe luftimin e korrupsionit

dhe nëse AKK-së nuk i jepen kompetenca për të bërë hetime penale, por vazhdon të bëjë vetëm

hetime administrative, të cilat nuk janë ndonjë ndihmesë e madhe për prokurorinë dhe nuk kanë

efekt në përmirësimin e gjendjes dhe prekshmërinë e rezultateve në luftën kundër korrupsionit,

mendoj se e vënë në pikëpyetje edhe vetë ekzistimin e kësaj Agjencie.

131

Për të pasur një sistem të integrimit kombëtar stabil, duhet të plotësohen disa parakushte siç

janë: mirëqenia e qytetarëve /cilësia e jetës, zbatimi i ligjit, dhe zhvillimi konstatnt (në

vazhdimësi) i vendit. Është kryesore që këto kushte të plotësohen dhe të kemi një

mirëfunksionim të shtetit ligjor dhe të së drejtës. Elementet integruese më të zakonshme të cilat

ndikojnë shtetin e së drejtës sin ë aspektin pozitiv ashtu edhe atë negativ, përfshihen:

parlamenti; qeveria; gjyqësori; shërbimi civil; shoqëria civile; policia, agjencitë Kundër

korrupsin.

Korrupsioni nuk është vetëm një çështje e brendshme e shteteve të veçanta që kanë probleme

me korrupsion, por ai është pjesë e interesit ndërkombëtar. si detyra të përhershme të

bashkëpunimit ndërkombëtar në sferën juridike rekomandohen :

- Afrimi i legjislacionit kombëtar me atë ndërkombëtar, sidomos atë që rregullon praninë e

shtetit në ekonomi;

- Vazhdimin e procesit të aderimit, ratifikimit dhe nënshkrimit të instrumenteve

ndërkombëtare në fushën penale.

- Zgjerimin dhe përmirësimin e bashkëpunimit gjyqësor me vendet e tjera nëpërmjet

marrëveshjeve dy dhe shumëpalëshe.

- Krijimin e sistemit të rrjetit gjyqësor midis institucioneve vendëse dhe të huaja në fushën

e çështjeve juridike dhe penale.

- Bashkëpunimin në fushën e dorëzimit të kriminelëve dhe ekstradimit të tyre.

- Bashkëpunimin në transferimin e ndjekjes penale në çështje penale.

- Bashkëpunimin për transferimet e personave të dënuar.

- Njohjen dhe aderimin në marrëveshjet dhe konventat ndërkombëtare që rregullojnë

marrëdhëniet ndërkombëtare në këto fusha.

- Bashkëpunimin ndërkombëtar në hetimet e krimeve financiare dhe të pastrimit të parave,

ku të përfshihen bashkëpunimi përkatës i institucionalizuar ndërmjet partnerëve

ndërkombëtarë dhe Policisë së Shtetit, policia gjyqësore, policia financiare, prokuroria si

dhe njësitë e shërbimit sekret etj.

- Bërjen e marrëveshjeve bilaterale me shtete që kanë shkëmbime ekonomike për të

rregulluar marrëdhëniet në këtë fushë.

132

Faktorët mbështetës që ndikojnë në parandalimin dhe luftimin e korrupsionit janë: rritja

ekonomike, mungesa e krimit, kultura politike e informimi.

Ndër elementet më themelore të luftës kundër korrupsionit mund të veçohen: Përcaktimi dhe

vendosja e paluhatshme e udhëheqjes politike të vendit dhe të gjithë organeve të tyre kundër

korrupsionit; Organizimi dhe bashkëpunimi institucional në nivel lokal, rajonal dhe

ndërkombëtar kundër korrupsionit; Sigurimi i dhënies së përgjegjësisë të të gjithë atyre në

administratën shtetërore, qeveri, parti, që implikohen në korrupsion; Reformimi i policisë dhe

gjyqësisë në drejtim të organizimit të organeve të specializuara për luftimin e krimit të

organizuar e korrupsionit në veçanti etj. Me këtë rast duhet theksuar edhe rolin e mediave dhe

organizatave joqeveritare në luftën kundër korrupsionit.

Në Kosovë nuk ekziston vullnet politik që të luftohet korrupsioni. Vazhdon të mbetet retokrikë

luftimi i korrupsionit në nivelin e lartë, duke munguar kështu rezultate konkrete në këtë drejtim.

Individët që hetohen e gjykohen për korrupsion, zakonisht janë të nivelit të ulët, herë herë në

disa raste të nivelit të mesëm apo individë që tashmë janë zhveshur nga pushteti. Edhe pse ka

pasur veprime procedurale në hetimin, ndjekjen dhe gjykimin e korrupsionit, mbetet shqetësues

fakti se mungon rezultati përfundimtar i këtyre rasteve. Trend tjetër mbetët numri i madh i

pazgjidhur i lëndëve me natyrë të korrupsionit, përkundër politikave tashmë të miratuara kundër

korrupsion, poashtu mënyra e zgjidhjes së rasteve dhe parashkrimi i rasteve të korrupsionit në

institucionet e drejtësisë, janë sfida më vehte.

Çrrënjosja e korrupsionit në Kosovë do duhet të përfshijë jo vetëm reformat institucionale dhe

legjislative, por gjithashtu edhe një angazhim afatgjatë nga ana e qeverisë për të ndryshuar

kulturën ndaj korrupsionit në Kosovë. Përpjekjet për të zvogëluar atë, do të jenë plotësisht të

integruara në prioritetet e Qeverisë së Kosovës përgjatë të gjithë sektorëve te saj

Përafrimet e shumë akterëve që kanë role dhe përgjegjësi në vend në .luftimin e korrupsionit dhe

sidomos, rëndësia e përfshirjes aktive e shoqërisë civile dhe medias, janë tashmë përgjithësisht

të pranuara si thelbësore për çfarëdo program të suksesshëm reforme kundër korrupsion.

Sidoqoftë, vullneti politik është shpesh njëri nga përbërësit që mungon. Ai ndiqet në mënyrë të

tillë që qytetarët, si përfituesit e reforrnave, nuk duhet të jenë thjesht marrësit pasivë të

përfundimit të reformave, por duhet të jenë mbrojtës aktivë për reformat dhe ruajten e procesit

në të gjitha anët.

Sidoqoftë, kërkesat për reforma duhet të vijnë vetëm nga qytetarë të zgjedhur si politikanë

të vetëdijshëm që i kuptojnë he përgjegjësitë e përfaqësimit të tyre,dhe kjo ndokon në

ngritjen, (ruajtjen) e nivelit të vetëdijes publike.

Një mungesë e vullnetit politik nuk do të ishte e habitshme që në një vendet ku, ushtrimi i

një funksioni zyrtar oftë edhe zgjedhja në një post politik, shihet si një rrugë e shpejtë për të

133

përfituar pasuri personale, si një kuptim në shërbim të vetvehteses dhe jo të shërbimit

publik, si një kuptim i përfitimit të familjes dhe një grupi të caktuar të atij/asaj që e ushtron

këtë detyre.

Rekomandime:

Kosova duhet ndërtoj strategji të mirëfilltë, serioze dhe efektive kundër korrupsionit. Në rend të

parë duhet hetuar dhe arrestuar personat e dyshimtë që i përkasin profilit të lartë. Të ofrojë

mbrojtje shumë më të madhe dëshmitarëve apo raportueseve të rasteve të korrupsionit.

Këshilli gjyqësor vërtet të kryej obligimin e tij, kontroll mbi punën e gjykatave dhe kërkojë

sqarim rreth jo efikasitetit. Kjo strategji për veq tjerash duhet nënkuptuar edhe atë; legjislative,

të bashkëpunimit ndërkombëtar, të ndjekjes dhe gjykimit pa zvarritje të personave fajtor për

korrupsion, dhe edukimit të shoqërisë rreth kësaj dukurie.

Sa i përket legjislacionit, ajo duhet për veç ligjeve ekzistuese të nxjerr edhe ligjin anti-mafia,

dhe atë të konfiskimit të dobisë pasurore, në të cilat duhet parasheh masa më të qëlluara si për

procedurat hetimore si për atë ndëshkimit.

Plotësim ndryshimi i Kodit Penal të Republikës së Kosovës dhe ligjeve tjera sa i përket

përcaktimit sa me preciz të elementëve të krimit të korrupsionit, dhe dispozitave tjera që

sigurojnë procedim efikas të rasteve të korrupsionit.

Nxjerrja e legjislacionit të ri për parandalimin e korrupsionit, siç mund të jetë ligji për

financimin e partive politike, dhe plotësim ndryshimi i ligjit për prokurimin publik.

Ndërsa sa i përket bashkëpunimit, ajo duhet sa më parë të synoj antarsimin në grupin e shteteve

kundër korrupsionit GRECO, formuar nga Këshilli i Evropës, pastaj zbatimi i Konventës së

Organizatës së Kombeve të Bashkuara kundër korrupsionit -UNCAC, duke harmonizuar në

legjislacionin vendor, ngase Evropa ka dyer të hapura për vende serioze dhe të sigurta, ndërsa

mbron kufijtë e saj nga vendet problematike.

Përmirësimi i aksesit të qytetarëve në informacion;

Procese të përmirësuara informimi dhe konsultimi për hartimin e politikave

Fuqizimi i infrastrukturës elektronike të institucioneve publike

Krijimi i kuadrit ligjor për “dhënësit e alarmit”

Përmirësim i mekanizmave për ankesat e qytetarëve

Kontroll më i mirë mbi financimin e partive politike dhe deklarimin e të ardhurave dhe pasurive

nga personalitetet publike

Përmirësim i eficiencës dhe efikasitetit të hetimeve penale.

Përmirësimi i bashkëpunimit ndërmjet institucioneve për të siguruar ndëshkimin e korrupsionit

Rishikimi i kuadrit ligjor.

Intensifikimi dhe përmirësimi i bashkëpunimit me ekspertët gjyqësorë ndërkombëtarë.

134

Politika ndëshkimore më të efektshme që ata që shkelin rregullat.

Politika Ndërgjegjësimi:

Rritja e ndërgjegjësimit publik përmes fushatave ndërgjegjësuese dhe kurrikulave shkollore për

pasojat e korrupsionit

Nxitja e publikut që të përdorë/marrë pjesë në mekanizmat e ankimit dhe proceset

vendimmarrjes. Nxitja e bashkëpunimit me shoqërinë civile në hartimin dhe monitorimin e

masave antikorrupsion.

Krijimi i mekanizmave të veçantë në kuadër të prokurorisë dhe gjykatës dhe specializimin e tyre

në këtë fushë, fillimi i ndjekjeve penale edhe për përgjegjësi objektime dhe subjektive për ata që

nuk ndërmarrin masa ndaj atyre që janë të korruptuar Brenda institucioneve ku punojnë, të

ndryshohet në mënyrë urgjent politika ndashkimore në gjykatat e Kosovës dhe rritjen e

sanksioneve penale .

Këshilli Gjyqësor dhe Këshilli Prokurorial të rrisin numrin e gjyqtarëve dhe prokurorëve që do

të merren ekskluzivisht me luftimin e korrupsionit.

Institucionet e vendit, të marrin masa ndaj atyre që akuzohen për korrupsion, duke mos i fshehur

rastet e tilla apo edhe më keq të mos i avansojnë njerëzit e korruptuar.

Bibliografia

Aristotle, 350 B.C.E, “On generation and corruption”, translated by H.H. Joachim, 2004, Oxford

University, Book I

Aristotle. Aristotle in 23 Volumes, Vol. 21, translated by H. Rackham. Cambridge, MA,

Harvard University Press; London, Ëilliam Heinemann Ltd. 1944. 1308 – B14

135

USAID, ‘Addressing corruption in Education – A toolkit from youth for youth’, 2012. riminal

laë convention on corruption, strasbourg, 27.i.1999

European convention on the exercise of children's rights, strasbourg, 25.i.1996

Civil laë convention on corruption, strasbourg, 4.xi.1999

Additional protocol to the criminal laë convention on corruption, strasbourg, 15.v.2003

Kodi penal i shqipërisë, i azhurnuar deri ne tetor 2004

Ligji shqiptar për konfliktin e interesit, nr. 9367, datë 7.4.2004

Pearce, R dhe Stearn,R 200 Access to History, Government and Reform Britain 1815-1918

Second Edition Hodder & Stoughton

Clifford T.P. 1975. The political Machine an American institution vantage press

Shera. A, “Korrupsioni dhe ndikimi i tij në rritjen ekonomike” Tiranë, 2014, fq. 2 dhe 3.

Permeti, Y, 2013, “Korrupsioni, shkaqet dhe pasojat”

Corruption: expanding the focus, To Corrupt: The ambiguity of the language of corruption in

ancient Athens,Arlene Ë. Saxonhouse, f, 37, Australian National University, 2012.

Hakif Bajrami, Politika Serbe për Kolinizimin e Kosovës me Sllavë, 1945-1948, Era, Prishtinë

2002, fq. 23

Malcolm, Noel Kosovo: A Short History, p.312

Paulin Kola, Albanian – Yugoslav Relations during and after Ëorld Ëar II, London 2003, fq 41.

Jusuf Osmani dhe Ramë Manaj, Ndarja Administrative – Territoriale e Kosovës gjatë viteve

1944 – 2010, ASHAK,, Prishtinë 2013, fq. 19.

“Combating Corruption in Kosovo” report by Chicago-Kent College of Laë Illinois Institute of

Technology 2006

UNMIK, Rregullorja 2000/1 për Strukturat e Përbashkëta të Përkohëshme Administrative të

Kosovës, Prishtinë 2000.

UNMIK, Rregullorja 2001/19 për institucionet e Përkohshme Vetëqeverisëse të Kosovës,

Prishtinë 2001.

UNDP, Combating Corruption in Kosovo 13 (2004),

USAID, Corruption in Kosovo 25 (2003)

Raport i USAID-it, “Corruption in Kosovo”, 2003,

KIPRED - Instituti Kosovar për Kërkime dhe Zhvillime të Politikave

Raporti i KIPRED-it “Pandëshkueshmëria në Kosovë: Pasuria e Pajustifikueshme: nëntor, 2013,

Kodi Penal i Kosovës, No. 04/L-082,

Parliamentary Assembly, Council of Europe, marrë më datë 23 maj 2016,

Europian Commission, “Corruption”, 2016

Kiçmari, S, “Korrupsioni në Kosovë - pasojat për zhvillimin e një shoqërie të lirë dhe

demokratike" Prishtinë, 2006

Agjencia kundërkorrupsion, “Cilat janë format e korrupsionit – Broshura antikorrupsion”

Prishtinë 2015

Kodi penal i Kosovës, UNMIK/RREG/2003/25, , neni 339, pika 1, 2 dhe 3, fq.292, hyrë në fuqi

më 06 prill 2004,

136

Kodi penal i Republikës së Shqipërisë, miratuar me ligjin nr.7895, datë 27.1.1995, Dhjetor

2014, Qendra e Botimeve Zyrtare

Kodit penal francez, gazeta zyrtare e 22 shtatorit 2000 në fuqi më 1 janar 2002),

Kodi penal gjerman, Nr. 10 G v. 20.10.2015 I 1722

Kodi penal i Spanjës, neni 419, fq. 134, gazeta zyrtare e Spanjes, nr.281, Nëntor 1995

Kodi penal i Suedisë, i aprovuar në vitin 1962 dhe i amandamentuar në vitin 1999

Kodi Penal i Serbise i aprovuar me 01 janar 2006

Kodi penal i Bosnjes, aprovuar me 24 januar 2003,

B. Petrović, D. Jovašević, Krivično (kazneno) pravo, Posebnidio,

Kodi penal i Republikës së Maqedonusë, Gazeta zyrtare e Republikes se Maqedonise, nr.37/96,

Kodi Penal i Republikës se Sllovenisë hyrë në fuqi në vitin 2008

Gjonça, L. “Korrupsioni - Veprat penale përbërëse, krimi i organizuar, Tiranë, 2004.

Raport i Bankës Botërore i vitit 1997.

Halili, R. “Kriminologjia” Prishtinë, 2005.

Siegel, L “Criminology”, St. Paul, 1989.

Noti, R. “Psikologjia e personaliteit” Prishtinë, 1968.

Nushi, P. “Psikologjia e përgjithshme”, 1996.

Frojd, S. “Qëndresa dhe shtypja”, Tiranë, 1997.

Riinvest, “Raporti i Pralajmërimit të Hershëm” Prishtinë, 2005.

Instituti për demokraci dhe ndërmjetësim, Projekti qytetar kundër Korrupsionit, Tiranë 2015

USAID, “Adresimi i korrupsionit në çështjen e edukimit, tiranë 2012.

Simon Johnson, Daniel Kaufmann & Pablo Zoido-Lobaton, “Korrupsioni, financat publike dhe

ekonomia jozyrtare”.

Instituti për demokraci dhe ndërmjetësim, Projekti qytetar kundër korrupsionit, Tiranë 2015

Vito Tanzi (December 1998) Corruption Around the Ëorld Causes, Consequences, Scope, and

Cures, Vol. 45, No.4

Banerjee, A. and E. Duflo, Addressing Absence. Journal of Economic Perspectives, 2006.

Banka Botërore and Agjencia e Statistikave të Kosovës, Consumption Poverty in the

Republic of Kosovo in 2011. 2013

Banka Botërore, African Development Indicators 2010: Silent and lethal, hoë quiet

corruption undermines Africa's development efforts. 2010, Banka Botërore: Ëashington, DC.

Banka Botërore, Kosovo Public Expenditure Revieë. Report No. 53709-XK. 2010,

Banka Botërore. Pasqyrë për Kosovën. 2014 maj 15, 2014];

Campbell, J., V. Percival, and A. Zëi, Ministerial Challenges: Post-conflict, post-electionissues

in Kosovo's health sector. European Journal of Public Health, 2003. 13(2): p. 117- 181.

Dickens, T., the Ëorld Medicines Situation 2011: Procurement of Medicines. 2011

Development Bank: Uashington, DC. p. 27-55.

Jancsics, D., Petty corruption in Central and Eastern Europe: the client's perspective.

Crime, Laë, and Social Change, 2013. 60: p. 319-341.

Klitgaard, R., Controlling Corruption. 1988, Berkeley, CA: University of California Press.

137

Komisioni Evropian, Raporti i Progresit për Kosovën 2013. Commission Staff

Ëorking Document. SËD (2013) 416 Final. 2013, Komisioni Evropian: Brussels.

Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik, Raport për aktivitetet e prokurimit publik në

Kosovë për vitin 2013. 2014, Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik: Prishtinë.

A Synthesis of Research Findings. A report to USAID. 2005, IRIS Center,

Miller, Ë., A. Grodeland, and T. Koshechkina, If you pay, ëe'll operate immediately.

Indicators, OECD, Editor. 2011, OECD Publishing.

Sector and the Needs to Adjust to Reforms. 2014, Office of the Auditor General:

Prishtinë.

Heidenheimer, Arnold; Jonston, Michael. Levine, Victor Political Corruption, Neë Jersey, 2003

Harris, Goodfrey: Corruption, hoë to deal ëith it s impact on business and society, United

Kingdom, 2005

Elliot Kimberlly Ann. Corruption and the global economy,United States of America, 1989

Ackerman Sussan Rose: Corruption and government, causy, consequences and reform, United

Kingdom, 1999

Hefferman, Ëilliam; Kleining, John: Private and public corruption, United States of America,

2004

Klitgoard, Robert, Controlling corruption, California 1991

Maclean, Ronald; Klitgoard, Robert. Paris, Lindsey: Corrupt cities, California 2000

Elezi,dr Ismet: Zhvillimi historik i Legjislacionit Penal në Shqipëri, Tiranë, 1998

Ukaj, dr Bajram: Dënimet në të drejtën penale të Shqipërisë, Prishtinë, 2006

Salihu, dr Ismet: E drejta penale-pjesa e përgjithshme, Prishtinë, 2008

J. Ajdarov: Kriminologia, Sofja, 1998

H. Barloë: Introdution of Criminology, Boston 1978

Muci, Shefqet: E drejta penale-pjesa e përgjithshme, Tiranë, 2007

Salihu, dr Ismet: E drejta penale ndërkombëtare, Prishtinë, 2005

Sahiti, Ejup: Psikologjia gjyqësore, Prishtinë, 2007

Salihu, dr Ismet: E drejta penale-pjesa e posaçme, Prishtinë, 2006

Niceforo, Alfredo. Criminologia, Milano, 1948

Halili, dr Ragip: Viktimologjia Prishtinë, 2007

A. Casses: International criminal Laë, Oxford Press, 2003

J. Stephen: History of criminal laë, London 1964

Vessel, Beukle; Strafrehet, Allgemeiner Teil; Verlag, Nuller: Heidelberg, 2000

Ademaj, Xhemajl: Hetimi në këqyrjen e e vendit të ngjarjes, Tiranë, 1997

Theories of Criminal Laë, http:plato.stanford.edu/entries/criminal laë

Pezzanp, Rocco: Compendio del diritto penale, parte special, V. 2002

Xhafo, Jola: E drejta penale ndërkombëtare, Tiranë,2009

Elezi, Ismet: E drejta penale-pjesa e posaçme, Tiranë 2005

Statistics. 2013, Agjencia e Statistikave të Kosovës: Prishtinë.

Shah, A., Corruption and decentralized public governance. Banka Botërore Policy

138

Research Ëorking Paper 3824. 2006, Banka Botërore: Ëashington, DC.

Transparency International, Raporti Global i Korrupsionit 2006: Special Focus

Corruption and Health. 2006, London: Pluto Press.

Services and Perceptions on the Presence of Corruption. Public Pulse Project. 2013, UNDP,

USAID: Prishtinë.

Centre for Business and Development Studies, ‘Youth as Agents of Change in Anti-Corruption:

A Cloak for a Neo-Liberal Agenda?’, 2011.

Project against Corruption in Albania (PACA), ‘Edukimi kundër korrupsionit: Manual për

mësuesit’, 2012.

Edukimi kunder korrupsionit-finalversion20feb2012.pdf - Strategjia Ndërsektoriale Kundër

Korrupsionit për Periudhën 2015-2020.

United Nations Convention against Corruption, 31 October 2003.

Raport vjetor i Agjencisë kundër korrupsion, viti 2011, Prishtinë

OSBE, “Plan i Veprimit Kundër-Korrupsion - Prioritet social dhe ekonomik për Kosovën”, tetor

2006, fq 8-9.

Ligji për deklarimin, prejardhjen dhe kontrollin e pasurisë të zyrtarëve të lartë publik dhe

deklarimin, prejardhjen dhe kontrollin e dhuratave për të gjithë personat zyrtar, nr. 04/l-050,

gazeta zyrtare e republikës së kosovës nr.16/14 shtator 2011, Prishtinë,

Ligji për parandalimin e konfliktit të interesit në ushtrimin e funksionit publik, nr. 04/l-051

Ligji për procedurën administrative nr. 02/l-28, Gazeta zyrtare e Republikës së Kosovës, nr.

20/21, qershor 2016, Prishtinë

Ligji për qasjen në dokumentat zyrtare, nr. 03/L-215,

Rregullore (QRK) - Nr. 04/2015 për Kodin e mirësjelljes në shërbimin civil të Republikës së

Kosovës, miratuar në mbledhjen e 17 të Qeverisë së Republikës së Kosovës me vendimin numër

Nr.05/17 me datë 07.03.2015,

Rregullore nr. 01/2014 e punës e agjencisë kundër korrupsionit, hyrë në fuqi më 16, 06 2014,

Rregullore nr. 02/2014 për organizimin, funksionimin dhe menaxhimin e arkivit të Agjencisë

kundër Korrupsionit,

Kodi i etikës për nënpunësit e agjencisë kundër korrupsionit, nr.03/2013 i aprovuar më 29.10.

2013,

Rregullore nr. 01/2013, për organizimin e brendshëm dhe sistematizimin e vendeve të punës në

agjencinë kundër korrupsionitligji nr. 04/l-228 për ndryshimin dhe plotësimin e ligjit nr. 04/l-

050 për deklarimin, prejardhjen dhe kontrollin e pasurisë të zyrtarëve të lartë publik dhe

deklarimin, prejardhjen dhe kontrollin e dhuratave.

Kodi i Procedurës Penale të Kosovës, nr.37/28 dhjetor 2012, Prishtinë

Kodi i mirësjelljes në shërbimin civil të Republikës së Kosovës, Nr. 04/2015, miratuar në

mbledhjen e 17 të Qeverisë së Republikës së Kosovës me vendimin numër Nr.05/17 me datë

07.03.2015.

Raport vjetor i Agjencisë kundërkorrupsion i vitit 2015, prishtinë, mars 2016.

139

Muratbegoviq, E. “Parandalimi i Kriminalitetit -Compendium of Crime Prevention and Crime

Control”, Sarajevë, Prill 2007

Kushtetuta e Republikës së Kosovës, neni 63

Instituti për demokraci dhe ndërmjetësim, Projekti qytetar kundër Korrupsionit, Tiranë 2015

Kipred: “Lufta kundër korrupsionit”: Analizë krahasuese mes Kosovës dhe Kroacisë nr.1/14 –

Shkurt 2014, Prishtinë

Council of Europe – Commission of europe:” Project against corruption in Albania” – Edukimi

kundër korrupsionit, fq. 5, shtator 2012, Tiranë e qasshmë në:

marrë më datë 20 Prill 2016.

Gërxhi, J. 2009 “Lufta ndaj korrupsionit” Revista Shqiptare për Studime Ligjore, Takimi IV,

Instituti Alb-Shkenca, 2009.

Glaser. E –-Goldin. C, “Corruption and Reform” Cambridge, 2004, fq. 19.

Intervistë me z.Avni Puka, Profesor në Fakultetin Juridik-Universiteti: “Hasan Prishtina”,

Pyetjet për intervistën janë dërguar më: 23 Maj 2016 - marrja e përgjigjeve më 05 Qershor

2016).

Instituti i Kosovës për drejtësi, “Korrupsioni në Kosovë - Luftimi apo promovimi i

korrupsionit”, Prishtinë, Prill 2016.

Huther, J. - Shah, A,” Anti-corruption Policies and Program” December 2000.

Ligji për Prokurorinë speciale të Republikës së Kosovës, nr 03/L-052, datë 13 mars 2008

Vendim nr.131/2012, i datës 20.07 2012 i zyrës së Kryeprokurorit të shtetit

Deklarata Universale për të Drejtat e Njeriut;

Konventa Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive Themelore të Njeriut

dhe Protokollet e saj;

Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat Civile e Politike dhe Protokollet e saj;

Konventa Kornizë e Këshillit të Evropës për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare;

Konventa për Eliminimin e të gjitha Formave të Diskriminimit Racor;

Konventa për Eliminimin e të gjitha Formave të Diskriminimit ndaj Gruas;

Konventa për të Drejtat e Fëmijës;

Konventa kundër Torturës dhe Trajtimeve e Ndëshkimeve të tjera Mizore,

Jonjerëzore dhe Poshtëruese

Rekomandimi CM/Rec (2008) 11 i Komitetit të Ministrave për shtetet anëtare për Rregullat

Europiane për shkelësit e ligjit me moshë të re, subjekte të sanksioneve ose masave, 5 Nëntor

2008.

Burime nga interneti

https://global.oup.com/academic/product/aristotles-on-generation-and-corruption-i-book-1-

9780199242924?cc=al&lang=en&

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0058%3Abook%3

D5%3Asection%3D1308b







140


http://www.usaid.gov/missions/ Kosovo/pdf/corruption in_ Kosovo.pdf

http://www.usaid.gov/missions/ Kosovo/pdf/corruption in_ Kosovo.pdf

http://www.kip




http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-we-do/policies/organized-crime-and-human-

trafficking/corruption/index_en.htm



www.akk-ks.org

http://www.unmikonline.org/regulations/unmikgazette/03albanian/A2003regs/RA2003_25_CCi

ntranet.pdf .





file:///C:/Users/PC/Downloads/Germany_CC%20am%20102015.pdf;

file:///C:/Users/PC/Downloads/Spain_Criminal_Code_Codigo_Penal%20(1).pdf

file:///C:/Users/PC/Downloads/4c405aed10fb48cc256dd3732d76%20(2).pdf,

file:///C:/Users/PC/Downloads/Serbia_CC_am2012_en%20(1).pdf

http://www.legislationline.org/documents/action/popup/id/16066/preview.

file:///C:/Users/PC/Downloads/Slovenia_CC_2008_en.pdf,


https://www.coe.int/t/dghl/cooperation/economiccrime/corruption/Projects/Albania/Manuals/Ed

ukimikunderkorrupsionit-finalversion20feb2012.pdf

http://www.transparency.org/news/feature/fighting_corruption_the_role_of_the_anti_corruption

_commission


http://akk-ks.org/repository/docs/Ligji_per_Agjencine_kunder_Korrupsionit_nr_03_L_159.pdf.


http://www.akk-ks.org/repository/docs/Ligji_per_parandalimin_e_konfliktit_shqip.pdf,

https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2431,

http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2010-215-alb.pdf,

http://www.akkks.org/repository/docs/Rregullore_nr._042015_p%C3%ABr_Kodin_e_Mir%C3

%ABsjelljes_n%C3%AB_Sh%C3%ABrbimin_Civil1_842174.pdf,

http://www.akk-ks.org/repository/docs/Rregullore_nr._01.pdf,

http://www.akk-ks.org/repository/docs/Rregullore_nr._02-2014.pdf,



http://www.usaid.gov/missions/kosovo/pdf/corruption_in_kosovo.pdf

http://www.usaid.gov/missions/kosovo/pdf/corruption_in_kosovo.pdf

http://www.kip/









http://www.unmikonline.org/regulations/unmikgazette/03albanian/A2003regs/RA2003_25_CCintranet.pdf

http://www.unmikonline.org/regulations/unmikgazette/03albanian/A2003regs/RA2003_25_CCintranet.pdf





http://www.legislationline.org/documents/action/popup/id/16066/preview









http://www.akk-ks.org/repository/docs/Ligji_per_parandalimin_e_konfliktit_shqip.pdf


http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2010-215-alb.pdf




http://www.akk-ks.org/repository/docs/Rregullore_nr._02-2014.pdf


141





http://www.akk-ks.org/repository/docs/Rregullore_nr._01.pdf,












https://www.coe.int/t/dghl/cooperation/economiccrime/corruption/Projects/Albania/Manuals/Ed

ukimikunderkorrupsionit-finalversion20feb2012.pdf

http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2008_03-L052_en.pd

http://www.mb.com.ph/articles/305745/fight-threats-injustice-corruption-filipinos-

http://www.kdi-kosova.org/publications/udhesues-kunder-korrupsionit.pdf

http://www.telegrafi.com/id=26&a=2435

http://ajls.org/doc/1 JGerxhi Lufta ndaj korrupsionit.pdf

http://ourcorruptusa.com/?cat=8

http://www.interpol.int/Public/Corruption/about.asp

http://www.againstcorruption.eu/

http://www.dictionary.reference.com/brows/corruption

http://merriam-webster.com/dictionary/corruption

http://www.interpol.int/Public/Corruption/default.asp

http://plato.stanford.edu/entries/corruption/

http://www.busines-anti-corruption.com/about-corruption/



















http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2008_03-L052_en.pd

http://www.mb.com.ph/articles/305745/fight-threats-injustice-corruption-filipinos-

http://www.kdi-kosova.org/publications/udhesues-kunder-korrupsionit.pdf

http://www.telegrafi.com/id=26&a=2435

http://ajls.org/doc/1%20JGerxhi%20Lufta%20ndaj%20korrupsionit.pdf

http://ourcorruptusa.com/?cat=8

http://www.interpol.int/Public/Corruption/about.asp

http://www.againstcorruption.eu/

http://www.dictionary.reference.com/brows/corruption

http://merriam-webster.com/dictionary/corruption

http://www.interpol.int/Public/Corruption/default.asp

http://plato.stanford.edu/entries/corruption/

http://www.busines-anti-corruption.com/about-corruption/

142

Shtojcë:

Forma e anketës drejtuar Policisë, Prokurorisë, Avokatëve, Gjyqtarëve, Qytetarëve dhe

përfaqësuesve të Shoqërisë civile në Kosovë

Forma e intervistës - Për qëllime të punimit janë intervistuar: z.Besim KELMENDI, Prokuror i

shtetit në Zyrën e Kryeprokurorit të shtetit të Republikës së Kosovës; z.Avni PUKA, ligjërues në

Universitetin e Prishtinës “Hasan Prishtina” dhe z.Betim Musliu, Drejtor Ekzekutiv, Instituti i

Kosovës për Drejtësi, Organizatë joqeveritare në Republikën e Kosovës

143

Anketë profesionale për përgatitjen e disertacionit të Doktoraturës me temë:

“Korrupsioni, shkaqet dhe pasojat në Kosovën e pasluftës”.

Albulena U. Ukimeraj, (Kandidat për doktoraturë)

Fakulteti i Drejtësisë - Universiteti i Tiranës

Udhëheqës shkencor: Prof. Dr. Bajram UKAJ

Në target grupin e përfshirë për realizimin e kësaj ankete do të jenë: Prokurorë, Gjyqtarë,

Avokatë, Policë, Qytetarë dhe Përfaqësues të shoqërisë civile. Anketa ka gjithsej 10 pyetje, prej

tyre 7 pyetje janë me alternativa dhe 3 pyetje me hapësira për t’u plotësuar. Rezultat i anketës do

të jenë statistika dhe të dhëna për përceptimin, parandalimin dhe luftën kundër korrupsionit.

(Anketa është anonime dhe do të përdorët vetëm për qëllimin e punimit/kërkimit shkencor).

Datë: ________

A N K E T Ë

1. Çili mendoni se është ndikimi i korrupsionit në Kosovë? Në:

a) Mirëqenien e qytetarëve;

b) Moszhvillim ekonomik;

c) Ulje të papunësisë;

d) Ulje të investimeve në vend;

e) Krijimin e klimës jo të barabartë në Kosovë.

f) Të gjitha

2. Cila është periudha kur korrupsioni është zhvilluar më së shumti në Kosovë:

a) Periudha e paraluftës;

b) Periudha gjatë luftës;

c) Periudha e pasluftës.

3. A mendoni se Kosova ka bazë të mirë ligjore, (legjislacioni ekzistues a është i

mjaftueshëm për luftimin e Korrupsionit?

a) Po;

b) Jo;

c) Të tjera. (Nëse mendoni se ka): ______________________________________

144

4. A mendoni se rritja e Korrupsionit në Kosovë vjen si rezultat i mungesës së

ligjeve apo zbatueshmërisë së ligjeve:

a) Mungesës së ligjeve;

b) Zbatueshmërisë së ligjeve;

c) Edhe njëra edhe tjetra.

5. A keni njohuri se ekziston ndonjë strategji shtetërore për parandalimin dhe

luftimin e Korrupsionit? Nëse po, ju lutem, specifikoni:

a) ________________________________________________________________ ;

b) ________________________________________________________________ ;

c) ________________________________________________________________ .

6. Cilat nga institucionet shtetërore në Kosovë, mendoni se janë më të

korruptuara?

a) Presidenca e Kosovës;

b) Kuvendi i Kosovës;

c) Qeveria (Ekzekutivi) e/i Kosovës;

d) Gjyqësori;

e) Prokuroria;

f) Policia e Kosovës;

g) Agjencia Kundër Korrupsionit;

h) Tjetër: ______________________________________ .

7. Cilat nga institucionet e pavarura, mendoni që janë më të korruptuara?

a) Avokati i popullit;

b) Zyra e auditorit të përgjithshëm;

c) Këshilli Gjyqësor i Kosovës

d) Këshilli Prokurorial i Kosovës

e) Universitetet;

f) Prokurimi Publik.

g) Komisioni qëndror i zgjedhjeve;

h) Komisioni i pavarur i mediave;

i) Agjencia e Intelegjencës së Kosovës:

j) Tjetër: _________________________ .

145

8. Cilat nga Institucionet private në Kosovë mendoni se i kontribuojnë

korrupsionit dhe larjes së parave? (Të plotësohet).

a) _______________________________ ;

b) _______________________________ ;

c) _______________________________ ;

9. Cila nga këto institucione shtetërore ka ndikuar pozitivisht në luftimin e

korrupsionit në Kosovë:

a) Agjencia Kundër Korrupsionit;

b) Këshilli kombëtar kundër korrupsionit;

c) Policia;

d) Prokuroria;

e) Gjykatat;

f) Tjetër: _________________________.

10. Ju lutem, jepni një propozim nga ana e juaj, se cila do të ishte metoda më e

përshtatshme për luftimin e korrupsionit?

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________

_________________________________________________________________ .

Ju falemnderit për kohën tuaj dhe plotësimin e kësaj ankete!

146

Albulena U. Ukimeraj, (Kandidat për doktoraturë)

Fakulteti i Drejtësisë – Universiteti i Tiranës

Udhëheqës shkencor: Prof. Dr. Bajram UKAJ

për përgatitjen e disertacionit të Doktoraturës me temë:

“Korrupsioni, shkaqet dhe pasojat në Kosovën e pasluftës”.

I N T E R V I S T Ë

Për qëllime të punimit shkencor, në intervistë do të përfshihen ekspertë nga shkenca juridike -

teoricientë, ekspertë nga praktika dhe ekspertë – njohës të çështjeve që përfaqësojnë shoqërinë

civile në parandalimin dhe luftimin e korrupsionit.

Intervista përmbanë 10 pyetje, përgjigjet e të cilave duhet të jepen në formë të shkruar.

Të intervistuarit do të citohen në punim dhe intervista do të përdoret vetëm për qëllime të

punimit/kërkimit shkencor.240

1. Cilat janë fillet e para të paraqitjes së korrupsionit dhe kur për herë të parë është

rregulluar juridikisht në Kosovë?

2. Jepni mendimin tuaj se cili është historiku i korrupsionit në Kosovë.

3. Cfarë strategjie të luftimit të korrupsionit duhet të hartoj shteti e cila do të ndikonte në

uljen e korrupsionit në vend?

4. Përpos ligjit kompetent, çfarë mekanizma zhvillues duhet të ndërtojnë institucionet të

cilat e kanë për kompetencë luftimin e korrupsionit?

5. Cilat janë karakteristikat e shfaqjes së korrupsionit në Kosovë?

6. Cilat janë shkaqet e paraqitjes së korrupsionit në vend?

7. Ju lutem, jepni mendimin tuaj për prezencën e Korrupsionit si dukuri negative në

vend, shfaqjen e tij, pasojat si dhe koston shtetërore për luftimin e kësaj dukurie.

240

Për qëllime të punimit janë intervistuar: z.Besim KELMENDI, Prokuror i shtetit në Zyrën e Kryeprokurorit të

shtetit të Republikës së Kosovës; z.Avni PUKA, ligjërues në Universitetin e Prishtinës “Hasan Prishtina” dhe

z.Betim Musliu, Drejtor Ekzekutiv, Instituti i Kosovës për Drejtësi, Organizatë joqeveritare në Republikën e

Kosovës.

147

8. Cili është mendimi i juaj për korrupsionin në prokurimin publik të Kosovës?

9. Jepni opinionin tuaj rreth mënyrës së luftimit të korrupsionit në Kosovë.

10. Ju lutem jepni disa rekomandime për institucionet kompetente të Kosovës që kanë për

obligim të luftojnë korrupsionin në vendin tonë.

Ju falemnderit!

148

Grafikoni 5. Çili mendoni se është ndikimi i korrupsionit në Kosovë? Në:

Tabela 14. Indikatorët e ndikimit të Korrupsionit në Kosovë

Gjykatësit Policët Prokurorët Avokatë Sh.Civile Qytetarët

Mirëqenien e

qytetarëve 35% 20% 25% 25% 0% 15%

Moszhvillim ekonomik 40% 35% 40% 25% 15% 75%

Ulje të papunësisë 0% 5% 0% 15% 0% 0%

Ulje të investimeve në

vend 10% 25% 35% 15% 10% 10%

Krijimin e klimës jo të

barabartë 0% 5% 0% 20% 0% 0%

Të gjitha 15% 10% 0% 0% 75% 0%

7

4

5

5

3

8

7

8

5

3

15

2

5

7

3

2

2

1

4

3

2

15

0 2 4 6 8 10 12 14 16

Gjykate

Polici

Prokuror

Avokat

Sh.Civile

Qytetar

Të gjitha

Krijimin eklimës jo tëbarabartë nëKosovëUlje tëinvestimeve nëvend

Ulje tëpapunësisë

Moszhvillimekonomik

Mirëqenien eqytetarëve

149

Grafikoni 6. Cila është periudha kur korrupsioni është zhvilluar më së shumti në Kosovë:

Tabela 15. Indikatorët e ndikimit të Korrupsionit në Kosovë


Periudha e paraluftës 0% 10% 10% 15% 0% 5%

Periudha gjatë luftës 0% 15% 10% 5% 20% 0%

Periudha e pasluftës 100% 75% 80% 80% 80% 95%

Grafikoni 8: A mendoni se Kosova ka bazë të mirë ligjore, (legjislacioni ekzistues a është i

mjaftueshëm për luftimin e Korrupsionit?

2

2

3

1

3

2

1

4

20

15

16

16

16

19

0 5 10 15 20 25

Gjykate

Polici

Prokuror

Avokat

Sh.Civile

Qytetar

Periudha e pasluftës

Periudha gjatë luftës

Periudha e paraluftës

150

Tabela 16: Legjislacioni ekzistues a është i mjaftueshëm për luftimin e Korrupsionit


Po 80% 70% 75% 60% 85% 75%

Jo 20% 30% 25% 40% 15% 25%

Të tjera. (Nëse mendoni

se ka) 0% 0% 0% 0% 0% 0%

Grafikoni 9. A mendoni se ritja e Korrupsionit në Kosovë vjen si rezultat i mungesës së

ligjeve apo zbatueshmërisë së ligjeve:

16

14

15

12

17

15

4

6

5

8

3

5

0 5 10 15 20

Gjykate

Polici

Prokuror

Avokat

Sh.Civile

Qytetar

Të tjera. (Nëse mendoni se ka)

Jo

Po

2

1

4

14

10

15

12

17

15

6

10

5

6

2

1

0 5 10 15 20

Gjykate

Polici

Prokuror

Avokat

Sh.Civile

Qytetar

Edhe njëra edhe tjetra

Zbatueshmërisë së ligjeve

Mungesës së ligjeve

151

3

12

2

3

2

1

6

2

5

1

3

4

16 10

3

2

5

6

7

1

4

2

1

8

2

1

8

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18

Presidenca e Kosovës

Kuvendi i Kosovës

Qeveria (Ekzekutivi) e/i Kosovës

Gjyqësori

Prokuroria

Policia e Kosovës

Agjencia Kundër Korrupsionit

Tjetër:

Qytetar

Sh.Civile

Avokat

Prokuror

Polici

Gjykate

Tabela 17. Indikatorët e rritjes së Korrupsionit në Kosovë, rezultat i mungesës së ligjeve

apo zbatueshmërisë së ligjeve:


Mungesës së ligjeve

0% 0% 0% 10% 5% 20%

Zbatueshmërisë së ligjeve

70% 50% 75% 60% 85% 75%

Edhe njëra edhe tjetra

30% 50% 25% 30% 10% 5%

Grafikoni 10:

Cilat nga institucionet shtetërore në Kosovë, mendoni se janë më të korruptuara?

152

1

2

1

3

11

2

1

7

8

4

4

4

8

4

3

3

9

5

1

13

1

1

4

2

2

8

2

6

0 2 4 6 8 10 12 14

Avokati i popullit

Zyra e auditorit të përgjithshëm

Këshilli Gjyqësor i Kosovës

Këshilli Prokurorial i Kosovës

Universitetet

Prokurimi Publik

Komisioni qëndror i zgjedhjeve

Komisioni i pavarur i mediave

Agjencia e Intelegjencës së Kosovës

Tjetër:

Qytetar

Sh.Civile

Avokat

Prokuror

Polici

Gjykate

Tabela 18. Indikatorët e rritjes së Korrupsionit në Kosovë, rezultat i mungesës së ligjeve

apo zbatueshmërisë së ligjeve:


Presidenca e Kosovës 0% 10% 0% 0% 0% 0%

Kuvendi i Kosovës 15% 5% 20% 0% 30% 5%

Qeveria (Ekzekutivi) e/i Kosovës 60% 30% 80% 50% 35% 40%

Gjyqësori 10% 10% 0% 15% 5% 10%

Prokuroria 0% 25% 0% 10% 20% 5%

Policia e Kosovës 0% 5% 0% 25% 10% 0%

Agjencia Kundër Korrupsionit 15% 15% 0% 0% 0% 0%

Tjetër:

______________________________________ 0% 0% 0% 0% 0% 40%

Grafikoni 11. Cilat nga institucionet e pavarura, mendoni që janë më të korruptuara?


Avokati i popullit 5% 0% 0% 0% 0% 0%

Zyra e auditorit të përgjithshëm 10% 5% 20% 15% 0% 10%

Këshilli Gjyqësor i Kosovës 5% 0% 0% 0% 5% 0%

153

6

5

7

6

10

11

9

8

5

12

8

4

1

2

5

5

7

3

2

4

0 2 4 6 8 10 12 14

Gjykate

Polici

Prokuror

Avokat

Sh.Civile

Qytetar

Tjetër:

Gjykatat

Prokuroria

Policia

Këshilli kombëtar

kundër korrupsionit

Agjencia Kundër

Korrupsionit

Këshilli Prokurorial i Kosovës 0% 0% 0% 0% 0% 0%

Universitetet 15% 35% 20% 15% 0% 10%

Prokurimi Publik 55% 40% 40% 45% 65% 40%

Komisioni qëndror i zgjedhjeve 0% 0% 0% 0% 5% 0%

Komisioni i pavarur i mediave 0% 0% 0% 0% 5% 0%

Agjencia e Intelegjencës së

Kosovës 10% 20% 20% 25% 20% 10%

Tjetër:

_________________________ 0% 0% 0% 0% 0% 30%

Tabela 19. Institucionet e pavarura më të korruptuara

Grafikoni 12. Cila nga këto institucione shtetërore ka ndikuar pozitivisht në luftimin e

korrupsionit në Kosovë:

154


Agjencia Kundër Korrupsionit 0% 30% 25% 35% 30% 50%

Këshilli kombëtar kundër

korrupsionit 0% 0% 0% 0% 0% 0%

Policia 55% 45% 40% 25% 60% 40%

Prokuroria 20% 0% 0% 5% 0% 10%

Gjykatat 25% 25% 35% 15% 10% 0%

Tjetër: _____________________ 0% 0% 0% 20% 0% 0%

Tabela 19: Institucionet shtetërore që kanë ndikuar pozitivisht në luftimin e korrupsionit

në Kosovë

universiteti i tiranËs fakulteti i drejtËsisË … · ukaj, për mundësinë e dhënë dhe...

Documents