UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (http://dare.uva.nl)

UvA-DARE (Digital Academic Repository)

Maternal characteristics and offspring’s cardiometabolic profileOostvogels, A.J.J.M.

Link to publication

Citation for published version (APA):Oostvogels, A. J. J. M. (2017). Maternal characteristics and offspring’s cardiometabolic profile.

General rightsIt is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s),other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons).

Disclaimer/Complaints regulationsIf you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, statingyour reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Askthe Library: http://uba.uva.nl/en/contact, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam,The Netherlands. You will be contacted as soon as possible.

Download date: 05 Apr 2019

SUMMARY

S

SummaryIn the Netherlands, nearly one in five children has overweight or obesity. Children with overweight have an unhealthier cardiometabolic profile and are at increased risk of adult overweight, diabetes and cardiovascular disease compared to children with normal weight. An important predictor of childhood overweight and cardiometabolic profile is maternal (prepregnancy) body mass index (BMI). Identifying underlying mechanisms in the association between maternal prepregnancy BMI (pBMI) and childhood cardiometabolic profile could be a first step in developing interventions to prevent childhood overweight and later adverse health consequences.

Chapter 1 provides a literature overview of influences of maternal characteristics on offspring’s postnatal growth and cardiometabolic profile and introduces the hypotheses studied in this thesis.

1. An adverse cardiometabolic profile at age 5-6 years is the result of prenatal exposure to an atherogenic lipid profile in pregnancy, which in turn is a consequence of maternal overweight before pregnancy.

2. Children with a family history of diabetes on the maternal side of the family are more often overweight and have a more adverse glucose metabolism at age 5-6 years than children with a family history of diabetes on the paternal side of the family.

3. An adverse cardiometabolic profile at age 5-6 years is the result of accelerated postnatal weight, height and BMI gain, which in turn is a consequence of maternal overweight before pregnancy.

4. Children from ethnic minority populations or from low socioeconomic backgrounds have different BMI growth patterns to overweight at age 5-6 years compared with children from European origin and/or from a high socioeconomic background.

5. Girls are more susceptible to the adverse consequences of maternal overweight before pregnancy on growth patterns and cardiometabolic profile at age 5-6 years.

The research described in this thesis was conducted within the multi-ethnic prospective Amsterdam Born Children and their Development study (ABCD-study).

246

S

In Chapter 2 the blood pressure course of women with overweight was compared with blood pressure course of women with normal weight in a population of 2500 pregnant women. Moreover, women were divided in tertiles based on their concentration of early pregnancy triglycerides (TG), free fatty acids (FFA), total cholesterol (TC), apolipoprotein A1 (ApoA1) and apolipoprotein B (ApoB) and the impact of these lipids on blood pressure course was studied as well. Women with overweight had higher systolic and diastolic blood pressure than women with normal weight from early pregnancy onwards. Independent of their weight status, women in the highest lipid tertile also had consistently higher systolic and diastolic blood pressure during pregnancy. The combination of overweight and an atherogenic lipid profile resulted in the highest blood pressures compared to blood pressure of women with normal weight and a healthy lipid profile.

Chapter 3 describes the associations of maternal pBMI with early pregnancy lipid profile and offspring’s body composition in early childhood in 1727 mother-child pairs. Maternal pBMI was positively associated with early pregnancy lipid profile and both were independently positively associated with offspring’s childhood body composition. An increased maternal pBMI was associated with higher BMI, waist-to-height ratio (WHtR), fat percentage and increased odds for overweight in the offspring. Maternal FFA were positively associated with fat percentage, BMI, and odds for overweight. Higher maternal TC and ApoB were associated with higher fat percentage in the offspring and maternal TG was positively associated with WHtR. No indications were found that early pregnancy lipid profile mediated the association between maternal pBMI and offspring’s childhood body composition.

In Chapter 4 the impact of maternal early pregnancy lipid profile on offspring’s lipid profile and glucose metabolism at age 5-6 years was studied in 1133 mother-child pairs. Maternal TC was positively associated with offspring’s TC, low density lipoprotein (LDL) and TG. Maternal ApoA1 was positively associated with offspring’s high density lipoprotein (HDL), TC and TG. Higher maternal ApoB was associated with higher TC, LDL and TG in her offspring. Maternal TG were positively associated with offspring’s TG, TC and LDL. Associations were more pronounced in girls than in boys. No associations were found with offspring’s glucose metabolism. Also, no indications were found for a mediating role of offspring’s fat percentage in the association between maternal early pregnancy lipid profile and offspring’s lipid profile.

247

Summary

Chapter 5 compared the body composition and glucose metabolism in 5-6 year-old-children without second degree family history of diabetes (FHD) (n=2226), with outcomes in children with maternal only (n=353), paternal only (n=281) or both maternal and paternal (n=164) second-degree FHD. After adjusting for covariates no differences in body composition were found between the four FHD groups. However, children with both maternal and paternal FHD had increased C-peptide levels compared to children with no, maternal or paternal FHD.

In Chapter 6 postnatal weight, height and BMI growth was compared between children of mothers with prepregnancy normal weight (n=3354), overweight (n=711) and obesity (n=241) for boys and girls separately. Children of mothers with overweight or obesity grew faster in weight and BMI than children of mothers with normal weight. Girls of mothers with overweight and obesity deviated earlier from girls of mothers with normal weight compared to boys. Moreover, at age 7, ∆SDS of all growth measures between children of mothers with normal weight and obesity were higher for girls but not for boys. Furthermore, girls of mothers with obesity were taller from 3 years onwards, while no long-lasting difference in height growth was found for boys.

Chapter 7 describes the associations between maternal pBMI, postnatal growth from 1-3 months and cardiometabolic profile at age 5-6 years in 1459 mother-child pairs and describes the role (independent/ mediating/moderating) of postnatal growth in this association. A higher maternal pBMI was associated with higher offspring’s WHtR, SBP, DBP and metabolic score. Increased postnatal weight and weight-for-length gain was independently of maternal pBMI associated with higher WHtR and metabolic score, moreover weight gain was positively associated with fasting glucose values. Postnatal growth did not mediate the associations between maternal pBMI and outcomes at age 5-6 years. However, postnatal growth did modify the associations between maternal pBMI and SBP (weight gain), TG (weight-for-length gain) and metabolic score (both): the most detrimental childhood outcomes were found for the combination of high maternal pBMI and accelerated weight- or weight-for-length gain.

In Chapter 8 growth patterns to overweight at age 5-6 years of 3387 children from European origin and non-European origin and from children with different socioeconomic backgrounds were compared. No differences in growth patterns to overweight were found between children of European origin and non-European origin. Children from the low/middle socioeconomic group had a lower BMI during the first 2 years, but then increased rapidly in BMI and had at age 7 years a higher mean BMI than children from in the high socioeconomic group.

248

S

Chapter 9 discusses the interpretation of the main findings, methodological considerations and implications for future research and public health. The research presented in this thesis suggests that both maternal characteristics – in particular high maternal pBMI, an atherogenic early pregnancy lipid profile, both maternal and paternal family history of diabetes – and offspring’s postnatal growth were independently associated with cardiometabolic profile in early childhood. Maternal early pregnancy lipid profile or postnatal growth did not mediate the asociations between maternal pBMI and offspring’s cardiometabolic profile. However, accelerated postnatal growth modified the association between pBMI and cardiometabolic profile at age 5-6 years, with the most detrimental outcomes found in children of mothers with overweight and accelerated postnatal weight- or weight-for-length gain. Girls were more affected by maternal overweight than boys when it comes to faster postnatal growth and lipid profile in childhood. There were socioeconomic inequalities in growth to overweight. Future research should compare maternal and paternal influences and study maternal early pregnancy lipid profile throughout pregnancy and not only in early pregnancy. Moreover, also other maternal metabolic parameters and low-grade inflammation during pregnancy should be investigated to gain more insight in underlying mechanisms of the association between maternal pBMI and childhood cardiometabolic profile. When it comes to growth, also growth measures like BMI/adiposity peak and the adiposity rebound should be studied in more detail. Based on this thesis, prevention of childhood obesity can be started at any given moment, before pregnancy, during pregnancy, or in infancy. Preconception interventions, however, might change health-related behaviours on the long-term in both mother and father, creating not only a healthier prenatal, but also a healthier postnatal environment for the offspring. In Youth Health Care, special attention should be focussed on girls of mothers with obesity as these are more sensitive to maternal overweight than boys. Also special attention is needed for children of low socioeconomic background as they are not overweight in the first years, but increase rapidly in BMI resulting in the highest BMI among overweight children. Finally, an integral prevention program, like the ‘Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht’ which involves health care providers, schools and the municipality working together might help prevent childhood obesity.

249

Summary

SSAMENVATTING

SamenvattingBijna één op de vijf kinderen in Nederland heeft overgewicht. Kinderen met overgewicht hebben in vergelijking met kinderen met een normaal gewicht, een ongezonder cardiometabool profiel (een optelsom van de body mass index (BMI), bloeddruk, lipiden en glucose metabolisme). Ook hebben ze een verhoogd risico om later, als volwassene, overgewicht, suikerziekte of hart- en vaatziekten te ontwikkelen. Een belangrijke voorspeller van overgewicht en een ongezond cardiometabool profiel bij kinderen is overgewicht van de moeder (voor de zwangerschap). Het is onbekend hoe overgewicht van de moeder (voor de zwangerschap) het risico op overgewicht van haar kind en daarmee de gezondheid van haar kind beïnvloedt. In dit proefschrift onderzoeken we de onderliggende mechanismen die bijdragen aan het effect van overgewicht van de moeder op de gezondheid van haar kind. Weten hóe het overgewicht van de moeder de gezondheid van haar kind beïnvloedt, is een eerste stap naar het ontwikkelen van interventies om overgewicht bij kinderen te voorkomen.

Hoofdstuk 1 geeft een overzicht van de literatuur aangaande invloeden van maternale karakteristieken op de postnatale groei en het cardiometabool profiel van haar kind én introduceert de hypothesen van dit proefschrift.

1. Een ongunstig cardiometabool profiel op 5-6 jarige leeftijd is het resultaat van blootstelling aan een ongunstig lipiden profiel in de zwangerschap, wat een consequentie is van het overgewicht van de moeder voor de zwangerschap.

2. Kinderen met een familiegeschiedenis van diabetes aan moeders kant hebben vaker overgewicht en een ongunstiger cardiometabool profiel op 5-6 jarige leeftijd dan kinderen met een familiegeschiedenis van diabetes aan vaders kant.

3. Een ongunstig cardiometabool profiel op 5-6 jarige leeftijd is het resultaat van een versnelde postnatale groei in gewicht, lengte en BMI, wat een consequentie is van het overgewicht van de moeder voor de zwangerschap.

4. Kinderen van etnische minderheden of met een lagere sociaaleconomische achtergrond hebben andere groeipatronen naar overgewicht op 5-6 jarige leeftijd dan kinderen van Europese afkomst en/of met een hoog sociaaleconomische achtergrond.

5. Meisjes zijn gevoeliger dan jongens voor de ongunstige invloed van het overgewicht van de moeder voor de zwangerschap.

252

S

Voor de onderzoeken in dit proefschrift werd gebruik gemaakt van gegevens van een multi-etnische en prospectief cohort, de ‘Amsterdam Born Children and their Development” (ABCD) studie.

In Hoofdstuk 2 werd het bloeddrukverloop van 600 zwangere vrouwen met overgewicht vergeleken met het bloeddrukverloop van 2500 zwangere vrouwen met een normaal gewicht. Ook werden de vrouwen opgedeeld in drie gelijke groepen die gebaseerd waren op de concentratie lipiden in de vroege zwangerschap. Van de lipiden triglyceriden (TG), vrije vetzuren (FFA), totaal cholesterol (TC), apolipoproteine A1 (ApoA1) en apolipoproteine B (ApoB) werd de impact op het bloeddrukverloop tijdens de zwangerschap bestudeerd. Hieruit bleek dat vrouwen met overgewicht al vanaf het begin van de zwangerschap een hogere bloeddruk hadden dan vrouwen met een normaal gewicht voor de zwangerschap. Ook vrouwen in de groep met de hoogste concentratie lipiden hadden een hogere bloeddruk gedurende de hele zwangerschap, onafhankelijk van hun gewicht. De combinatie van overgewicht voor de zwangerschap en een ongunstig lipiden profiel aan het begin van de zwangerschap resulteerde in de hoogste bloeddruk zowel aan het begin als aan het eind van de zwangerschap.

In Hoofdstuk 3 werden verbanden tussen de BMI van de moeder voor de zwangerschap, het lipiden profiel in de vroege zwangerschap en de lichaamssamenstelling van het kind op 5-6 jarige leeftijd onderzocht in 1727 moeder-kind paren. Moeders met een hogere BMI, hadden ook ongunstigere concentraties lipiden aan het begin van de zwangerschap. Kinderen van moeders met een hogere BMI voor de zwangerschap hadden zelf ook een hogere BMI, middel-lengte ratio, vetpercentage en een groter risico op overgewicht. Kinderen van moeders met een hoge concentratie FFA hadden een hoger vetpercentage, BMI, en risico op overgewicht. Ook kinderen van moeders met hogere concentraties TC en ApoB hadden een hoger vetpercentage. Als de TG van de moeder hoger waren, dan hadden kinderen een hoger middel-lengte ratio. Er waren geen indicaties dat het lipiden profiel van de moeder in de vroege zwangerschap het verband tussen de BMI van de moeder voor de zwangerschap en de lichaamssamenstelling van het kind verklaarde.

In Hoofdstuk 4 werd de impact van het lipiden profiel van de moeder in de vroege zwangerschap op het lipiden profiel en het glucose metabolisme van het kind op 5-6 jarige leeftijd bestudeerd in 1133 moeder-kind paren. Moeders met hogere concentraties TC hadden kinderen met hogere concentraties TC, low density lipoprotein (LDL) en TG. Moeders met hogere concentraties ApoA1 hadden kinderen met hogere concentraties high density lipoprotein (HDL), TC en TG. Tot slot hadden moeders met hogere concentraties ApoB kinderen met hogere concentraties TC, LDL

253

Samenvatting

en TG. Deze verbanden waren sterker in meisjes dan in jongens. Er werden geen verbanden gevonden met het glucose metabolisme van het kind. Ook werden er geen indicaties gevonden dat het vetpercentage van het kind, het verband tussen de lipiden van de moeder in de vroege zwangerschap en de lipiden van het kind verklaarden.

In Hoofdstuk 5 werd de lichaamssamenstelling en het glucose metabolisme van 5-6 jarige kinderen zonder tweedegraads familiegeschiedenis van diabetes (FHD; n=226) vergeleken met die van kinderen met een FHD aan alleen moeders (n=353), aan alleen vaders (n=281) of aan zowel moeders als vaders kant (n=164). Nadat rekening was gehouden met andere factoren die dit verband mogelijk zouden kunnen beïnvloeden, werden er geen verschillen gevonden tussen de groepen met betrekking tot de lichaamssamenstelling van het kind. Wel vonden we dat kinderen met een FHD aan zowel moeders als vaders kant een slechter glucose metabolisme hadden in vergelijking met de andere kinderen.

In Hoofdstuk 6 werd de postnatale groei in gewicht, lengte en BMI van jongens en meisjes apart vergeleken van moeders met een normaal gewicht (n=3354), overgewicht (n=711) en obesitas (n=241) voor de zwangerschap. Kinderen van moeders met overgewicht groeiden sneller in gewicht en BMI dan kinderen van moeders met een normaal gewicht. Meisjes van moeders met overgewicht voor de zwangerschap verschilden eerder van meisjes van moeders met normaal gewicht, dan jongens. Op 7-jarige leeftijd waren de verschillen in zowel lengte, gewicht als BMI tussen kinderen van moeders met normaal gewicht en overgewicht groter voor meisjes dan voor jongens. Vanaf de leeftijd van 3 jaar waren meisjes van moeders met overgewicht al langer dan meisjes van moeders met een normaal gewicht. Deze verschillen vonden we niet voor jongens.

In Hoofdstuk 7 werden verbanden gelegd tussen de BMI van de moeder voor de zwangerschap, postnatale groei in de periode van 1-3 maanden en het cardiometabool profiel op 5-6 jarige leeftijd in 1459 moeder-kind paren. Ook beschrijft het de rol (onafhankelijk/mediërend/modificerend) van postnatale groei in deze associatie. Kinderen van moeders met overgewicht hadden een hogere middel-lengte ratio, bloeddruk (SBP/DBP) en metabole score van het kind. Versnelde postnatale groei in gewicht en in gewicht-voor-lengte had onafhankelijk van het BMI van de moeder een verband met een hogere middel-lengte ratio en metabole score. Verder had een postnatale groei in gewicht een positief verband met nuchtere glucose waarden van het kind. Het verband tussen het BMI van de moeder voor de zwangerschap en de uitkomsten van het kind op 5-6 jarige leeftijd werden niet gemedieerd door postnatale groei. Postnatale groei modificeerde wel het verband tussen BMI voor

254

S

de zwangerschap en SBP (gewicht), TG (gewicht-voor-lengte) en de metabole score (beiden): de meest ongunstige uitkomsten op 5-6 jarige leeftijd werden gevonden in kinderen die een moeder hadden met een hoge BMI voor de zwangerschap en snel groeiden tussen de 1-3 maanden.

In Hoofdstuk 8 werden de groeipatronen naar overgewicht op 5-6 jarige leeftijd vergeleken van 3387 kinderen van Europese en niet-Europese afkomst en van verschillende sociaaleconomische achtergronden. Er werden geen verschillen gevonden in de groei naar overgewicht tussen kinderen van Europese en niet-Europese afkomst. Kinderen uit de laag/middel sociaaleconomische groep met overgewicht op 5-6 jarige leeftijd, hadden de eerste 2 jaar een lagere BMI, maar namen na 2 jaar snel in BMI toe, waardoor ze op 7-jarige leeftijd gemiddeld een hogere BMI hadden dan kinderen uit de hoge sociaaleconomische groep.

Hoofdstuk 9 geeft de interpretatie van de belangrijkste resultaten, methodologische overwegingen en implicaties voor verder onderzoek en de volksgezondheid. In dit proefschrift werden onafhankelijke verbanden aangetoond tussen maternale karakteristieken, zoals een hoge BMI voor de zwangerschap, een ongunstig lipiden profiel in de vroege zwangerschap, een familiegeschiedenis van diabetes aan zowel vaders als moeders kant, postnatale groei en het cardiometabool profiel van het kind op 5-6 jarige leeftijd. Het lipiden profiel van de moeder in de zwangerschap en postnatale groei medieerde het verband tussen de BMI van de moeder voor de zwangerschap en het cardiometabool profiel niet. Echter, een versnelde groei van het kind modificeerde het verband tussen de BMI van de moeder voor de zwangerschap en het cardiometabool profiel, met de meest ongunstige uitkomsten voor kinderen van moeders met overgewicht en versnelde gewicht- en gewicht-voor-lengte groei. Meisjes waren gevoeliger voor het overgewicht van de moeder dan jongens, gekeken naar uitkomsten als postnatale groei en het lipiden profiel op 5-6 jaar. Tot slot waren er sociaaleconomische verschillen in groei naar overgewicht. Toekomstig onderzoek is nodig om meer inzicht te krijgen in onderliggende mechanismen voor het verband tussen de BMI van de moeder voor de zwangerschap en het cardiometabool profiel van het kind. Onderzoek naar het lipiden profiel in de gehele zwangerschap, alsook naar andere metabole parameters en naar chronische inflammatie in de zwangerschap kan hieraan bijdragen. Aangaande de groei, ook groeimaten als de BMI-piek en de zogenaamde ‘adiposity rebound’ zouden kunnen worden bestudeerd. Verder zou informatie uit fase 4 van de ABCD-studie, over 11-12 jarige kinderen, gebruikt moeten worden om te onderzoeken of de effecten die we nu op 5-6 jarige leeftijd hebben gevonden op 11-12 jarige leeftijd nog steeds bestaan. De informatie verzameld op deze leeftijd kan ook bijdragen aan kennis over mogelijke verschillen in eetgewoontes van families waarvan de ouders een normaal gewicht of overgewicht

255

Samenvatting

hebben en hoe deze de cardiometabole uitkomsten beïnvloeden. Bovendien kunnen nu door de kinderen zelf-gerapporteerde verschillen in eetlust, verzadiging en voedselvoorkeuren onderzocht worden tussen kinderen van moeders met een normaal gewicht en overgewicht. Uit dit proefschrift blijkt dat er op elk moment gestart kan worden met de preventie van overgewicht in kinderen, voor de zwangerschap, tijdens de zwangerschap, of in de eerste levensjaren. Echter, interventies die zich richten op gedragsaanpassingen voor de zwangerschap, zouden niet alleen op korte termijn (prenataal), maar ook op lange termijn (postnataal) kunnen zorgen voor een gezondere omgeving van de kinderen. In de Jeugdgezondheidszorg zou extra aandacht moeten zijn voor meisjes van moeders met obesitas, omdat zij gevoeliger zijn voor de gevolgen van overgewicht van de moeder dan jongens. Ook is er speciale aandacht nodig voor kinderen van een laag sociaaleconomische afkomst, omdat ze mogelijk nog geen overgewicht hebben in de eerste twee jaar, maar dan snel in BMI toenemen, totdat ze de hoogste BMI hebben onder kinderen met overgewicht. Tot slot, kan een integraal preventieprogramma, zoals de Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht, waarbij zowel zorgverleners, scholen als de gemeente samenwerken een bijdrage leveren aan de preventie van overgewicht bij kinderen.

256

S257

Samenvatting

DDANKWOORD

Een proefschrift schrijf je gelukkig nooit alleen en alle data verschijnt ook niet vanzelf in de computer, daarom een hoofdstuk vol bedankjes en erkenning voor ieder die op enige wijze heeft bijgedragen aan dit mooie boekje.

Allereerst mijn grote dank aan alle ouders en kinderen die meedoen aan de ABCD-studie én alle verloskundigen, ziekenhuizen, consultatiebureaus, basisscholen en andere instanties die hebben bijgedragen aan de dataverzamelingen van de ABCD-studie. Zonder uw inzet en medewerking was er geen data geweest om over te schrijven.

Dit proefschrift was nooit afgekomen zonder de onuitputtelijke begeleiding van drie geweldige vrouwen. De combinatie van hun eigenschappen was voor mij een schot in de roos, ieder een eigen perspectief en aanpak, maar oh zo veel kennis waar ik van mocht leren.

Geachte professor Stronks, beste Karien, wat heb ik mij vaak verbaasd over de snelheid waarmee en het tijdstip waarop je mijn e-mails beantwoordde. Ik bewonder je brede blik en de manier waarop je, door mij met doelgerichte vragen het grote geheel te laten bekijken, mijn artikelen naar een hoger niveau wist te tillen. Daarnaast is “hoe gaat het met je” bij jou geen lege beleefdheidsvraag, je lijkt van iedereen te weten wat hen bezig houdt. Dank je wel voor de fijne begeleiding.

Geachte professor Roseboom, beste Tessa, het was een praatje over het Hongerwinteronderzoek dat mij kennis liet maken met het onderwerp “foetal programming”. Bedankt dat ik uiteindelijk toch, via een omweg, een van jouw promovendi heb mogen worden. Je kennis over DOHaD, je blik als reviewer en je schrijfvaardigheid hebben mijn proefschrift erg verbeterd. En nee, dat kan ik niet kwantificeren, maar ik heb wel richting aan het effect gegeven☺.

Geachte doctor Vrijkotte, beste Tanja, ruim vijf jaar lang zagen we elkaar bijna dagelijks op het AMC, dat mis ik nu al. Samen op congres, het liefst ver weg (o.a. Boston, Singapore en Kaapstad), was elke keer weer een beleving: achtergebleven koffers, niet passende wereldstekkers, op zoek naar souvenirs voor de thuisblijvers en dineren met een lekker glaasje wijn of bier. Ik heb heel veel bewondering voor jouw gedrevenheid en doorzettingsvermogen – zonder jou geen ABCD-studie! Bedankt voor alle kansen die je mij de afgelopen jaren hebt geboden, het coördineren van de metingen van fase 4 was een ervaring die ik niet had willen missen. Ik ben superblij dat mijn proefschrift af is, maar zonder jou was het echt nooit gelukt, al die versies die je hebt doorgeploegd hebben geleid tot een resultaat waar ik trots op ben. Bedankt voor alles!

260

D

Geachte leden van mijn promotiecommissie: prof. dr. Hokken-Koelega, prof. dr. Jaddoe, prof. dr. Pajkrt, prof. dr. van Elburg en dr. Serlie, hartelijk dank voor de tijd die u heeft gestoken in het beoordelen van mijn proefschrift en het aanwezig zijn bij mijn verdediging. Dank ook voor alle adviezen die ik op congres of in het AMC van u heb mogen ontvangen.

Beste co-auteurs, bedankt voor jullie bijdragen die de kwaliteit van mijn artikelen erg verbeterd hebben. In het bijzonder Wim en Michel. Beste Wim, dank je wel voor je statistische adviezen en je hulp bij de bloeddrukpaper, kost wat tijd, maar heb je ook wat! Beste Michel, deel 2 van dit proefschrift was er niet geweest zonder de samenwerking met jou. Het was altijd leuk om met je van gedachten te wisselen. Ik bewonder je statistische kennis, vindingrijkheid en geduld.

De dataverzameling in zwangerschapsdossiers opzetten en uitvoeren hoefde ik gelukkig niet alleen te doen. Mijn dank aan Ben-Willem, Joris en Birgit voor de hulp bij het maken van het CRF. Hans, mijn eeuwige dank voor het maken van de invoerschermen om de dossiers meteen digitaal over te nemen, dit scheelde een hele stap in het proces. Studentassistenten Ellen, Petra, Milou, Sitaya, Nikki, José, Shirin en Olga en stagiaires Nicole, Eline (later ook studentassistent), Marisa en Noekie bedankt voor de hulp bij het invoeren en controleren van alle gegevens.

Lieve collega’s van de afdeling Sociale Geneeskunde, wat heb ik het met jullie getroffen, onze afdeling is echt een warm bad. Iedereen met wie ik de afgelopen jaren op de afdeling heb gewerkt, en dat zijn er te veel om allemaal persoonlijk te noemen, wil ik bedanken voor de gezelligheid en de leuke praatjes in het keukentje, op de gang en bij de printer. Enkele collega’s wil ik graag specifiek bedanken. Te beginnen met Henriëtte, Nita en Noor, jullie zijn onmisbaar op de afdeling! Anton, bedankt voor je heldere kijk op mijn stukken. Marieke en Erik, bedankt voor jullie adviezen m.b.t. de ABCD-dataverzameling. Irene, ook als Tanja er niet was, loonde het om langs J2-208 te lopen. Mary, jouw goede adviezen heb ik erg gewaardeerd. Dionne, ik bewonder je ambitie. Louise en Floor, fijn om met jullie te kletsen met én zonder Mirte of Karlijn erbij. Dorothee en Adee, het was altijd leuk om met jullie van gedachten te wisselen. Fiona, ik mis onze ochtendgesprekjes. Umar, bedankt voor jouw inspirerende kijk op de wereld en wetenschap. Esther, summer school werd met jou extra leuk.

Een woord van dank aan al mijn kamergenootjes; tijdens de eerste drie jaren Birthe, Margot, Eva, Aydin en Asgar, dank voor jullie gezelligheid. Birthe en Asgar, het was een eer om jullie paranimf te zijn. Daarna werd K2-208 een ABCD-kamer met Sanne, Noekie en Frédérique, handig die korte lijntjes tijdens het meetmoment en ook om

261

Dankwoord

zwangerschapsverhalen uit te wisselen. Bedankt voor de vijf gezellige maandjes in J2-210 en tot slot de laatste loodjes in K2-204: Reinie, Els (jippie, nu zijn we weer collega’s) en Danae, jullie maakten die laatste loodjes een stukje lichter.

Mijn promotieperiode werd opgeleukt door alle studenten die ik heb mogen begeleiden tijdens hun thesis: Nicole, Eline, Noekie, Jessica, Cyril, Linda, Roger, Dana, Roswitha en Charlotte, dank jullie wel!

Lieve ABCD collega’s Manon, Eva, Marieke de Hoog, Aimée, Marieke de Beer, Gerrit, Arend, Maaike, Noekie, Jessica, Sanne, Viyan, Hadi, Laetitia en Susanne, bedankt voor jullie bijdragen aan mijn proefschrift, advies (over promoveren en het moederschap) en gezelligheid op het werk, congres en daarbuiten. Maaike, het was fijn de eerste jaren met je samen te werken, ik blijf het jammer vinden dat je naar het LUMC bent verhuisd. Noekie, geweldig dat je Maaikes plekje hebt overgenomen! Van stagiaire naar collega en van studente naar getrouwde moeder. We hebben veel meegemaakt samen en ik mis je stralende glimlach.

De brug van collega’s naar vrienden wordt geslagen door Mirte, Karlijn, Jizzo en Daniëlle. Wat hadden we het gezellig met z’n vijfjes en hoe fijn was het om bij jullie mijn hart te luchten als ik het even niet zag zitten. Pubquizzen is vooral leuk als Jizzo in óns team zit. Mirte en Daniëlle, het was geweldig jullie paranimf te zijn. Daniëlle, we zijn nu gelukkig weer collega’s. Karlijn, het was fijn om de laatste loodjes met je te delen. Als laatste van ons vijfjes, zijn we straks allemaal Dr.☺

Mirte, bedankt dat je mijn paranimf wil zijn en bedankt voor Lize, want zonder haar was er nooit zo’n mooi boekje geweest, dus Lize duizendmaal dank!

Al mijn lieve vrienden en vriendinnen van biologie, Idun, Parafrid en Calimero, bedankt voor jullie steun en interesse! Ben’k Bij, bedankt voor het monitoren van de kersenbloesem en Wido bedankt voor de foto op de voorkant (al is die nu artistiek bewerkt). Tot slot wil ik nog enkele vriendinnen in het bijzonder bedanken. Femke, vriendschap met jou is zoals het hoort: ook al zien we elkaar maanden niet, als we elkaar spreken voelt het goed. Erica, je bent ongetwijfeld de leukste persoon met wie ik mijn geboortedag deel, het is fijn dat je zo dichtbij woont. Else, van buurmeisje naar bestuursgenootje en nu spreken we met onze gezinnen af, we worden oud ;-). Frida en Sanne, jaren met z’n drietjes ons huis en leven gedeeld en, al wonen we nu verspreid over het land, ik ben blij dat we elkaar nog regelmatig spreken. Leonie, al vanaf de middelbare school vriendinnen, we zien elkaar veel te weinig!

262

D

Lieve (schoon)familie, dank voor jullie interesse in mijn onderzoek en de afleiding die jullie mij boden op de gezellige uitjes, verjaardagen, familiedagen en nichtjesuitjes.

Lieve grote zus Dorien, wat ben ik trots op jou! Jij blijft altijd mijn voorbeeld en ik hoop dat ik Sven evenveel liefde en zorg kan geven als jij aan jouw kinderen geeft. Ik ben zo blij dat jij mijn paranimf bent. Ik bof dat jouw man Marc en je prachtige kinderen Elise, Amy, Irene en Max, bij ons grote gezin horen. Zonder onze familie/vakantiekiekjesapp was het leven maar saai.

Lieve pa en ma, jullie hebben mij altijd gemotiveerd en gesteund in alles wat ik doe en jullie staan altijd voor mij klaar als ik hulp nodig heb. Zonder al die extra oppasuurtjes en opbeurende telefoongesprekken ’s ochtends vroeg had ik mijn proefschrift nooit zo fijn en op tijd kunnen afronden. Jullie zijn geweldig en ik kan jullie nooit genoeg bedanken, ik houd van jullie!

Mijn liefste Rutger, jij bent mijn steun en toeverlaat: samen maken we de mooiste reizen, verhuizen we met regelmaat en hebben we een prachtige zoon. Het afgelopen jaar heb je je ontpopt tot een lieve, zorgzame papa, die dagen achtereen voor Sven zorgde, terwijl ik in het AMC leek te wonen. Kleine lieve Sven, door jou heb ik leren relativeren: als ik bij jou ben, is al het andere onbelangrijk, jij laat me stralen van trots en liefde. Lieve mannen, ik houd van jullie en hoop nog lang met jullie samen te genieten.

263

Dankwoord

AABOUT THE AUTHOR

266

A

About the authorAdriëtte Oostvogels was born on October 16, 1986 on the country side of Steenbergen (NB). She graduated from secondary school in 2005. In the summer of 2005 she moved from the South-West of the Netherlands to the North-East and started her studies in Biology at the University of Groningen. During her studies she was an active member of her student horse riding association and worked as a student assistant.

In 2008, she paused her studies for a year to become chairwoman of the student association of Biology and Life Science & Technology. In 2009 she obtained her bachelor’s degree in Biology, with a specialization in Medical Biology, after which she started her master Medical Pharmaceutical Sciences. She completed her first internship at the Department of Pharmacoepidemiolgy & Pharmacoeconomics of the University of Groningen, while being the student member of the Board of the School of Life Sciences. During the second year of her master she did not only follow the track Science, Business and Policy for which she completed her internship at the Market Access department of GlaxoSmithKline, but also was a student member of the University Council of the University of Groningen.

Adriëtte graduated in 2011 and started working as a junior researcher at the Julius Center of the UMC Utrecht on the ECO-BCODE project for which she performed a systematic review on full economic evaluations of infectious disease interventions using disability-adjusted life years (DALY) as the outcome measure. After finishing this project she started working as a PhD-student within the Amsterdam Born Children and their Development (ABCD) study at the department of Public Health of the Academic Medical Center in Amsterdam. As part of her PhD-project she collected new data in the pregnancy files of all participating ABCD-women with informed consent. This data was used to write the thesis you are now holding.

In 2015, she put her PhD-project on the back burner to help coordinate the data collection of Phase 4 of the ABCD-study. In 2017, during the wrap up of this thesis, she replaced the data manager/project coordinator of the ABCD-study who went on maternity leave.

Adriëtte now works as an epidemiologist at the Department of Prevention, Advice and Crisis at the Municipal Health Service (GGD) Kennemerland in Haarlem. She currently lives in Utrecht together with Rutger and their son Sven.

267

About the author

PPhD PORTFOLIO

270

P

PhD training Organization YearWorkload (ECTS)

General courses

BROK Graduate School AMC 2012 0.8

AMC World of Science Graduate School AMC 2012 0.6

Reference manager Graduate School AMC 2012 0.3

Oral presentations in English Graduate School AMC 2013 0.6

Scientific writing Graduate School AMC 2013 1.1

Specific courses

Clinical epidemiology Graduate School AMC 2012 0.6

Practical Biostatistics Graduate School AMC 2012 1.1

Causal inference NIHES 2012 0.5

Introduction to data-analysis NIHES 2012 0.9

Regression analysis NIHES 2012 1.3

Logistic Regression NIHES 2012 1.3

Computing in R Graduate School AMC 2012 0.4

Advanced topics in clinical epidemiology Graduate School AMC 2013 1.1

Advanced topics in biostatistics Graduate School AMC 2014 1.1

Cardiovascular Epidemiology UMC Utrecht 2014 1.5

Epidemiology of Infectious Diseases UMC Utrecht 2014 1.5

Principles of Genetic Epidemiology NIHES 2014 0.9

GWAS NIHES 2014 1.3

Conceptual foundation of epidemiologic study design NIHES 2014 0.5

Seminars, workshops and master classes

Begeleiden van wetenschappelijke stages Pre-conference WEON 2012 0.2

Causal epidemiology Pre-conference WEON 2013 0.2

Cohorts and Longitudinal Studies Sattelite session DOHaD Singapore

2013 0.4

Longitudinal data analysis methods for cohort studies: What are the best approaches for testing DOHaD hypotheses?

Sattelite session DOHaD Cape Town

2015 0.4

PhD PortfolioPhD candidate: Adriëtte J.J.M. Oostvogels PhD period: March 2012 – May 2017 PhD supervisors: Prof. Dr. K. Stronks Prof. Dr. T.J. Roseboom PhD co-supervisor: Dr. T.G.M. Vrijkotte

271

Portfolio

PhD training Organization YearWorkload (ECTS)

Presentation ABCD overweight Heidag GGD Amsterdam

2015 0.5

The influence of maternal pre-pregnancy BMI on metabolic outcomes of 5-year-olds

Symposium Obs/Gyn 0.5

Conferences

ABCD-symposium – Amsterdam Oral presentation: “Nieuwe vragen, nieuwe data”

2012 0.5

DOHaD Sattelite Meeting – Rotterdam 2012 0.5

DIP – Florence Poster presentation: “Maternal Pre-Pregnancy BMI And Offspring’s Metabolic Profile At Age 5-6 Years: The ABCD-Study“

2013 1.5

Obesity & Pregnancy – Boston Poster presentation: “ The Role Of Postnatal Weight Gain In The Association Between Pre-Pregnancy BMI And Offspring’s Metabolic Profile”

2013 1

DOHaD – Singapore Poster presentation: “ The Role Of Postnatal Weight Gain In The Association Between Pre-Pregnancy BMI And Offspring’s Metabolic Profile” Poster presentation: “Does Fructosamine In Early Pregnancy Explain The Association Between Maternal Pre-Pregnancy BMI And Birth Weight In A Multi-Ethnic Population?”

2013 2

Kennispoort Verloskunde – Utrecht Oral presentation: “Does Fructosamine In Early Pregnancy Explain The Association Between Maternal Pre-Pregnancy BMI And Birth Weight In A Multi-Ethnic Population?” Poster presentation: “ The Role Of Postnatal Weight Gain In The Association Between Pre-Pregnancy BMI And Offspring’s Metabolic Profile”

2014 1.3

Power of Programming – München 2014 0.5

DOHaD – Cape Town Oral presentation: “Maternal early pregnancy lipid profile and offspring’s lipids and glycaemic control at age 5-6 years: the ABCD-study” Poster presentation: “Maternal And Paternal Family History Of Diabetes And Metabolic Outcomes At Age 5-6 Years: Results Of The ABCD Study”

2015 2

Lecturing

workgroup blok 3.6 AMC 2013 2014 2015

workgroup Global Health AMC 2014

272

P

PhD training Organization YearWorkload (ECTS)

les ABCD-studie, academie Verloskunde AVAG, Amsterdam 2014 (2x) 2015 (2x) 2016 (1x)

Health Literacy AMC 2016

Supervising

Nicole van Melsen AMC – Evidence Based Medicine

2012-2013 2

Eline Spierings VUmc – Health Sciences 2013 2

Noekie van Lieshout VUmc – Health Sciences 2014 2

Jessica Hrudey VUmc – Health Sciences 2014 1

Cyril Landstra Linda Britsemmer Roger Lodewijkx

AMC – Medicine Bachelor (Honours)

2014 2

Dana Luijkx VUmc – Health Sciences 2014-2015 1

Roswitha Leijen AMC – Medicine 2015 2

Charlotte van Schaijik AMC – Medicine 2016 1

Parameters of esteem

Young Investigator Best Poster Award 1st prize DIP – Florence 2013

Spinoza Deelname DOHaD – Singapore

2013

Posterprijs 2e plaats Kennispoort Verloskunde - Utrecht

2014

273

Portfolio

Publications included in this thesis:Oostvogels AJJM, Hof MHP, Stronks K, Roseboom TJ, Vrijkotte TGM. Growth patterns from birth to normal weight or overweight at age 5-6 years of children with different socioeconomic and ethnic backgrounds: the ABCD-study. Submitted

Oostvogels AJJM*, Hof MHP*, Gademan MGJ, Stronks K, Vrijkotte TGM. Does maternal pre-pregnancy BMI program offspring’s growth patterns from birth up to 7 years: the ABCD-study. Early Hum Dev. 2017

Oostvogels AJJM, Busschers WB, Spierings E, Roseboom TJ, Gademan MGJ, Vrijkotte TGM. Pre-pregnancy BMI, early preganncy lipid profile and blood pressure course during pregnancy: the ABCD-study. PLoS One. 2017

Oostvogels AJJM, Landstra CP, Britsemmer L, Lodewijkx R, Stronks K, Roseboom TJ, Vrijkotte TGM. Maternal and paternal family history of diabetes in second degree relatives and metabolic outcomes at age 5-6 years: the ABCD-study. Diabetes Metab. 2017

Van Lieshout N*, Oostvogels AJJM*, Gademan MGJ, Stronks K, Vrijkotte TGM. The influence of maternal lipid profile during early pregnancy on offspring’s lipid profile and glycaemic control at the age of 5-6 years: the ABCD-study. Clin Nutr. 2016

Oostvogels AJJM, Stronks K, Roseboom TJ, van der Post JA, van Eijsden M, Vrijkotte TGM. Maternal Prepregnancy BMI, Offspring’s Early Postnatal Growth, and Metabolic Profile at Age 5-6 Years: the ABCD Study. J Clin Endocrinol Metab. 2014

Gademan MGJ*, Vermeulen M*, Oostvogels AJJM, Roseboom TJ, Visscher TL, van Eijsden M, Twickler MT, Vrijkotte TGM. Maternal prepregancy BMI and lipid profile during early pregnancy are independently associated with offspring’s body composition at age 5-6 years: the ABCD study. PLoS One. 2014

* both authors contributed equally to the work

274

P

Publications not included in this thesisHrudey EJ, Reynolds RM, Oostvogels AJJM, Vrijkotte TGM. Maternal 25-hydroxyvitamin D status during early gestation and hypertensive disorders in pregnancy: the role of parity and pre-pregnancy weight status. Submitted

Van Weert B, van den Berg D, Hrudey EJ, Oostvogels AJJM, de Miranda E, Vrijkotte TGM. Is first trimester vitamin D status in nulliparous women associated with pregnancy related hypertensive disorders? Midwifery. 2016 Mar;34:117-22.

Hrudey EJ, Reynolds RM, Oostvogels AJJM, Brouwer IA, Vrijkotte TGM. The Association between Maternal 25-Hydroxyvitamin D Concentration during Gestation and Early Childhood Cardio-metabolic Outcomes: Is There Interaction with Pre-Pregnancy BMI? PLoS One. 2015

Oostvogels AJJM, De Wit GA, Jahn B, Cassini A, Colzani E, De Waure C, Kretzschmar ME, Siebert U, Mühlberger N, Mangen MJJ. Use of DALYs in economic analyses on interventions for infectious diseases: a systematic review. Epidemiol Infect. 2015

275

Portfolio