TEHNOLOGIJA RADOVA

UVODNO PREDAVANJE

PREDMETNI NASTAVNIK:

DRAGAN ARIZANOVIĆ

2

Svet je velika pozornica na koju se stalno

iznose nove tehnologije.

Uslov za opstanak firmi na tržištu je

kontinualno i sveobuhvatno praćenje

inovacija građevinskih tehnologija.

Građevinski inženjeri se školuju

da bi učestvovali u realizaciji investicionih projekata.

Uslov za profesionalni ostanak u projektu

(kao projektant, izvođač ili nadzor) ili u timu

(kao lider ili saradnik) je kontinualno i sveobuhvatno

praćenje inovacija građevinskih tehnologija.

TEHNOLOGIJA

Tehnologija je termin čije korene nalazimo u 2 grčka termina: tehne

(τέχνη) „znanje, veština“ + logia (λογία) „kazivanje“ pa slobodni prevod

ukazuje da je tehnologija „učenje o veštini“.

To je vrlo širok pojam koji se odnosi na znanje ali i primenu proizvoda i

sredstava koji ljudima stoje na raspolaganju.

Traganje za striktnom definicijom nema smisla jer se pojam tehnologija

odnosi na primenu materijalnih predmeta, kao što su mašine, hardver...,

ali uključuje i neke šire i apstraktnije pojmove kao što su brojne tehnike,

metode organizacije i složeni sistemi.

Termin tehnologija se često koristi kao „prezime“ drugog pojma, njegova

bliža odrednica, pa je srećemo u složenicama: savremena tehnologija,

informaciona tehnologija,...

3

TEHNOLOGIJA

Građevinskim inženjerima je tehnologija mnogo razumljivija ukoliko je

opišemo kao:

• Kolektivno saznanje o tehničkim procesima u kojima se

apstraktni principi i modeli, kroz promene stanja materijala i

energije, jednoznačno preslikavaju u već projektovane ciljeve i

željene rezultate.

• Primenu naučnih metoda na različitim inženjerijskim

materijalima u cilju dostizanja komercijalnih ciljeva.

• Sposobnost zasnovanu na veštini praktične primene znanja o

tehničkim procesima i metodama koji nam omogućavaju

izvršenje zadataka.

4

TEHNOLOGIJA RADOVA

Tehnologija je skup teorijskih i praktičnih znanja kojim se čovek služi da,

od različitih materijala i uz pomoć alata, opreme i mašina, stvara nove

proizvode.

Tehnologija zahteva istovremenu primenu mentalne i fizičke snage ljudi.

Od davnih vremena čovek se udružuje kako bi uvećao svoju moć i lakše

dosegao ciljeve (lov, rat,... izgradnja).

Pronalaskom prvih alata stvoreni su uslovi za masovno istraživanje

okruženja, pokušavanje, greške... učenje...

Tako su stvoreni uslovi da se pojave jednostavne mašine i višestruko

uveća fizička moć pojedinca.

Tehnologija oblikuje svet koji oblikuje tehnologiju.

Tehnologija građenja se razvijala

vekovima a o jasno postavljenim

principima i dosledno izvedenim

procesima svedoče objekti koji su

nadživeli i investitore i graditelje

6

ISTORIJSKI RAZVOJ

Ljudsku istoriju je obeležio razvoj graditeljskog umeća.

Građenje je jedna od najstarijih, kreativnih okupacija ljudske vrste pa

nosi teret brojnih mana proisteklih iz tradicionalnosti delatnosti.

Graditeljska veština se organizovano usavršava nekoliko hiljada

godina ali se i danas pretežno koriste beton, čelik, drvena građa,

prirodni kamen i opekarski proizvodi.

Opeka je najstariji, rukom stvoren, građevinski materijal.

“To" što su arheolozi identifikovali kao najstariju opeku (ili je imalo tu

funkciju) staro je 8.000 godina, liči na hleb od 45 - 50 cm, od gline je i

sušeno na Suncu.

INDUSTRIJALIZACIJA PROIZVODNJE

Prvi drveni kalupi za izradu opeka nastali su negde pre 5.000 godina.

Oni predstavljaju preteče industrijskih postrojenja za proizvodnju

građevinskih materijala.

Prvi betonski blokovi su proizvođeni vrlo sporo: ručnim zbijanjem

betona u drvene kalupe i to je paru radnika omogućavalo proizvodnju

od samo 10 blokova na sat. Današnje mašine za izradu betonskih

blokova proizvode oko 1.000 kom/sat, t.j. imaju 100 puta veći učinak.

Tehnološki skokovi u razvoju cementa visokih marki su inicirali razvoj

metoda građenja i prelazak zanatskih u industrijske organizaciono-

tehnološke forme proizvodnje.

Razvoj društva je tražio kontinualan rad i rast kvaliteta.

OBJEKTI I SISTEMI GRAĐENJA

Građevinski objekti se vrsti mogu klasifikovati u tri srodna, ali i dovoljno

različita skupa:

• objekti visokogradnje (stambeni objekti, industrijski objekti,

administrativni objekti, objekti društvenog standarda, objekti

posebne namene),

• objekti hidrogradnje (brane, luke, pristaništa, kanali, objekti

regulacije površinskih tokova i sl.), i

• objekti niskogradnje (putevi, ulice, pruge, aerodromi, platoi,

tuneli, infrastrukturni).

10

VRSTE GRAĐEVINSKIH RADOVA

Radove možemo svrstati u 3 osnovne grupe:

1. Grupa GRAĐEVINSKIH (grubih) RADOVA

2. Grupa INSTALATERSKIH RADOVA

3. Grupa ZAVRŠNIH (zanatskih) RADOVA

11

GRAĐEVINSKI (GRUBI) RADOVI

12

• zemljani radovi,

• tesarski radovi,

• armirački radovi,

• betonski radovi,

• nearmirani beton,

• armirani beton,

• prednapregnuti beton,

• montažerski radovi.

INSTALATERSKI RADOVI

13

• instalacije vodovoda,

• instalacije pitke vode,

• instalacije protivpožarne vode,

• instalacije kanalizacije,

• instalacije fekalne kanalizacije,

• instalacije kišne kanalizacije,

• elektro instalacije,

• instalacije jake struje,

• instalacije slabe struje,

• termo-tehničke instalacije,

• instalacije grejanja,

• instalacije klimatizacije,

• procesne instalacije...

• teracerski radovi,

• fasaderski radovi,

• kamenorezački radovi,

• gipsarski radovi,

• keramičarski radovi,

• molerski radovi,

• farbarski radovi,

• tapetarski radovi,

• podopolagački radovi,

• parketarski radovi,

• izolaterski radovi,

• stolarski radovi,

• bravarski radovi,

• limarski radovi,

• roletnarski radovi,

• staklorezački radovi,

• antikorozivna zaštita,

• izrada spuštenih plafona,

• izrada lakih pregrada,

• ...

14

ZAVRŠNI (ZANATSKI) RADOVI

OBJEKTI I SISTEMI GRAĐENJA

Razvoj brojnih tehničkih i naučnih disciplina je omogućio sve racionalniju

upotrebu prirodnih resursa četiri osnovna metoda izgradnje:

1.tradicionalnog metoda izgradnje,

2.unapređenog (racionalizovanog) tradicionalnog metoda izgradnje

3.montažnog metoda izgradnje, i

4.industrijskog metoda izgradnje.

Osnova za svaku stratešku i skoro svaku taktičku odluku rukovodilaca

(a izbor metoda je strateško pitanje) mora biti tehno-ekonomska analiza

svih uticajnih veličina.

15

TRADICIONALNI METOD GRAĐENJA

Klasični metod je najstariji tip građenja objekta u upotrebi.

Betonski radovi se izvode na licu mjesta, uz primenu skela i oplata.

Racionalizacija je učinjena industrijalizacijom proizvodnje lakih skela i

oplata sa aluminijumskim ramom.

Nedostaci su:

•suženi front rada na pojedinim pozicijama,

•nemogućnost upotrebe mehanizacije u željenom obimu,

•veliko učešće završnih (zanatskih) radova,

•ukupno slabiji kvalitet izvedenih radova,

•duže vreme građenja,

•veći troškovi građenja i ukupna cena objekta.

U izgradnji objekata visokogradnje nema prave zamene jer veština

zanatskih radnika uspešno odgovara svim zahtevima Investitora.

16

17

UNAPREĐENI TRADICIONALNI METOD

Išlo se ka industrijalizaciji proizvodnih procesa.

Nastala je kombinacijom primene montažnih elemenata (stubovi, delovi

tavanice i delovi fasade) i klasičnog postupka betoniranja.

Racionalizovani postupak zovemo i polumontažni sistem.

Prednost je što ga mogu primeniti male i srednje firme u kojima, zbog

male akumulacije kapitala, klasična metoda ne može dostići industrijski

nivo krajnjeg proizvoda.

Dešava se da radovi koji se izvode klasičnim postupcima usporavaju

ritam ostalih radova pa poskupljuju izgradnju objekta i smanjuju

konkurentnost firme.

18

METOD MONTAŽNOG GRAĐENJA

Razvoj industrije i velike migracije ka gradovima povećali su potrebu za

izgradnjom stambenih objekata pa su, zbog ekonomisanja prostora,

objekti dobili standardizovanu strukturu sa širokim mogućnostima za

oblikovanje varijanti rasporeda prostorija.

Da bi se racionalizacija građenja podigla na projektovani nivo bilo je

neophodno nastaviti i intenzivirati opisani proces prefabrikacije delova

objekta.

Razvoj tehnologije građevinskih materijala, oštriji zahtevi u pogledu

rokova i kvaliteta su proizvodnju vodili ka sve većoj industrijalizaciji pa

je to rezultiralo uvođenjem sistema montažnog građenja.

19

20

Montažnim načinom grade se zgrade,

mostovi, industrijske i sportske hale...

RAZVOJ TEHNOLOGIJA RADOVA

Dalji razvoj u oblasti pripreme i proizvodnje građevinskih materijala treba

očekivati u pravcima:

• recikliranja prirodnih i veštačkih materijala

• stvaranja "novih" starih materijala

• veće primene sintetičkih (veštačkih) materijala

• afirmacije kompozitnih materijala.

Potreba za recikliranjem je izazvana i padom kvaliteta prirodnog agregata

čija nalazišta imaju nezadovoljavajući kapacitet ili kvalitet materijala.

Reciklaža mora dozvoljavati re-reciklažu - veštački materijal dobijen na

bazi recikliranja mora biti podložan razlaganju. U suprotnom nastaje

objekt u koje je ugrađen otpad višeg reda.

"NOVI" STARI MATERIJALI

Mikroarmirani beton (fiber reinforced concrete) je miks klasičnog betona

sa armaturom u vidu vlakana.

Vlakna su od niskougljeničnog, hladno valjanog čelika i mogu biti u obliku

ravnih, jednom ili više puta uvijenih ili spiralno uvijenih traka. Ili su od

sintetičkih materijala...

"Armiranje" materijala vlaknima je ideja stara gotovo kao graditeljsko

umeće jer su sečena slama, vlakna jute, konjska dlaka i slični materijalni

vrlo davno korišćeni za ojačavanje prvih građevinskih proizvoda na bazi

gline.

1975. u svetu je ugrađeno 50.000 m3 ovakvog betona a poslednjih

godina se čitavi objekti izvode ovim armiranjem.

BETON ZBIJEN VALJKOM

Pre 40 godina je začeta metoda koja se zasniva na lakoj ugradnji

agregata "obogaćenog cementom" primenom klasične mehanizacije za

zemljane radove. Dobijen je rollcrete (roller compacted concrete) beton

zbijen valjkom.

Uvaljani beton u odnosu na "hidrotehničke" sadrži bar 30% manje

cementa i 40 % manje vode pa liči na "vlažnu zemlju" u kojoj je

maksimalno zrno najčešće D = 80 mm.

U branu se ugrađuje do 75% manje materijala od količine potrebne za

isto rešenje od nasutog materijala.

Ostvareno: uštede u materijalu i transportu, efikasno korišćenje

mehanizacije i veći učinak jer klima ne utiče na radove.