ިދވިެހނަްނށް ދެއުފާ ގާތްގާތުގިައ

ިހފުމުގެ ރަޯދ ދަުވހުގެ އެއަްމްސ ިނމީެނއެވެ. ިމ ަމްސ ަރަމާޟްނ ަބަރކާތްތިެރދީެޢދުގެ ފާޅުކާުރ އުފާ މްުސިލމްުނ ައްނާނީނ ޖިެހގްެނ ަނީސަބށްފަހު ައޅަުކމުގެ ަމިތވިެރައޅަުކމްުނ ދަުވހީަކވްެސ ީޢދު ިފޠުުރ ދަުވހެވެ. ީޢދު ިފޠުުރ އީެއ ީޢދެވެ. އެއް ތެރިެއްނއެ އުފަލަުގިއ، އަެކމުގެ ގިުޅގްެނ ިހފާުމ ރަޯދ ަރަމާޟްނަމހުގެ ދަުވހެކެވެ. ފިުރގްެނވާކާުރްނޖެހޭ ހަނދަުމ ކުުރަމކްުނ ހަނދަުމ ާޚއަްސ ަމީތްނ ިނަކމީެތްނގެ ފަީޤުރ ދަުވހީަކ

ދަުވހެކެވެ.ައޚްުނަނށް މްުސިލމު އުޅޭ ހާލަުގިއ ދަެރިނަކމިެތ ކަުޑ، ފުޯރްނތިެރަކްނގޮތަުގިއ ަޒކާތުގެ އެއްދަުވހެވެ.ިފޠުުރ ާޚއަްސ ިދއްކޮށަްލްނޖެހޭ ައތްތައް އީެހތިެރަކމުގެހިުރ ތަަނަވްސަކްނ ިތާމމްެނގެ ގޮތަުގިއ، ަޞަދޤާތުގެ ބުޭރްނވްެސ އެއްޗެއްގެ ެނރޭައޅަާލިއ އުޚުތްުނަނށް ައޚްުނާނިއ މްުސިލމު ިތބޭ ބުޭންނވެފިައ އީެހތިެރަކަމށް ިމްނަވަރކްުނ،

ދަުވހެވެ. އީެހތިެރވްާނީވ އެއްގަޭގިއ ދަުވހު ީޢދު ުނަވތަ ހިަދާޔއެއް އެހްެނ ބުޭންނތިެރ ހެދުމެއް، ލޭާނަވަޖހްފުޅަށަްޓަކިއ ގެ هللا ައތްތައް ީދަލިތ އީެހތިެރަކމުގެ އެއަްޗކްުނ ކްޮނމެވްެސ ރިޯފލުވާލެާނހެދުމަުގިއ ަނަލ ދަުވހު ީޢދު ިތާމމްެނ ދަުވހެވެ. އެއް ލިާޒްމ އްެނމެ ިދއްކޮށްލްުނަބިއވިެރކުުރަމީކ އުފަލަުގިއ އެ އެހްެނ ައޚްުނވްެސ މްުސިލްމ ިތާމމްެނފަަދ ުނކްުނަނިއުރ،ަކމެއަްކީމ ވެގްެނާދެނ ިއތުުރ ގަުނ އެތައް ަޘވާބު ިލބުުނ ރަޯދތަކްުނ ިހިފ ަރަމާޟްނަމހު

ނެޫނވެ. ަކމެއް އޮތް ަޝއްކެއްީޢދު ިފޠުުރ ތެރިެއްނ ީޢދުގެ ދެ އުފާވިެރ އްެނމެ ައްނަނ މްުސިލމްުނަނށްައެނއްކާވްެސ ިދވިެހްނ ދަުވްސފަހްުނ ހަފްތާއެއްހާ ީޢދުގެ ިފޠުުރ ިއުރ، ައްނަނ ގާތަްވމްުނިމިނަވްނ ިމިނަވްނ ދަުވހެވެ. ިދވިެހާރއްޖޭގެ ިދވިެހްނގެ ދަުވހެވެ. ަވަރށް ާޚއަްސ ފާހަަގކާުރީނ

50 ިމިނަވްނަކަމށް ާރއްޖޭގެ ދަުވހެކެވެ. ިމިނަވްނ ާޚއަްސ ަވަރށް ތެރިެއްނވްެސ ދަުވހުގެފާހަަގކުުރމުގެ ދަުވްސ ިމިނަވްނ ދަުވހެވެ. ިމިނަވްނ ކަުލަގަދ ފާހަަގކާުރ ފުުރްނ ައހުަރއްެނމްެނވްެސ ކިުދބޮޑު ޤައުމުގެ މިުޅ އަެކމަުގިއ ކިުރައށާްދިއުރ، ބަާރށް ަވަރށް ތައާްޔީރތައް

ނެޫނވެ. ަކމެއް އޮތް ަޝއްކެއް ަކީމ ާޝިމލްވެާނިފޠުުރ އުފަލެވެ. ދެ ބޮޑު ަވަރށް ިމއީޮތ ކިުރައށް ިދވިެހްނަނށް އެހްެނަކމްުނ،ިއްސލީާމ ޤައުމުގެ ލޮބުވިެތ ިމ ާމތް هللا އުފަލެވެ. ިމިނަވްނދަުވހުގެ އުފަލިާއ ީޢދުގެަލއްވިާށއެވެ. ތަާއަބަދށް ިމިނަވަކްނަމީތ ިމޤައުމު ަލހައަްޓަވިއ، ަވުރަގަދަކްނަމީތ ިބްނގާ

އީާމްނ!

އިެޑޓަރ: މެނޭިޖންގއަޒްހަރު ަސިއފް

އިެޑޓަރ އެގްޒެކިެޓވްިޢމާދު ޙަަސން ަލީތފް

ިލޔުންތިެރން:ޢާދަމް ޙީަމދު އަޙްމަދުުސަލިއމާން އީަލް ހުމާމ މުހައްމަދު

އަބްދުލްމުޚިްސން ަންސމާމާޫސ ރިުގއްޔާމްުސަތފާ ިޝފްޒާ

އާދަމް މިައާޝ ފާތުމަތުއީަމނާ އިާމަނތުހަަސން ހިާޒމްފަޔާޒް ހަުސިއން

ފޮޓޯގްރާފަރ:ވީަހދު މުހައްމަދު

ިޑޒިައަނރ: ލޭއައުޓްފަހުދު ޢީަލ

04

އެޤައުމެއްގިައ ޤައުމެއްގިައވްެސ ކްޮނމެއެތައް ަރމްޒުކޮށްދޭ ހިާދާސތައް ތީާރީޚ ިހނގާފިައވާއެޤައުމެއްގެ ިހމެނީޭނ އެތަކިެތ ހްުނާނެނއެވެ. ތަކެެއްޗެއްހަނދްާނތަކެއް ިފލާވަޅަކިާއ އެތައް ދީަރްނަނށް ީޖލުތަކުގެބޮޑު ވަރުގެ ުނކުރެވޭ އަގު ތަކެއަްޗށެވެ. ގެެންސދޭަޝަރފަކަށެވެ. ބޮޑު އެއަށްވުރެވްެސ އިަދ އަކަށެވެ. ތިަރަކިއުރ ހިުރ ތަކިެތ މިުހއްމު އެފަަދ ާރއްޖޭގިައވްެސއެކައަްޗީކ ފާހަގަކުރެވޭ އްެނމެ ތެރިެއްނވްެސ އެތަކީެތގެިއނިގރީޭސްނ ިދުނމަށް ިމިނވްަނކްަނ ާރއްޖެއަށް ިދވިެހަރީއްސ ބީާނ އެގިްރމްެނޓްގިައ ިމިނވްަނކަމުގެ އެއްބްަސިވ

ގަލްަނކޮޅެވެ. ޮސިއކުރެއިްވ ާނިޞުރ ިއބާްރިހްމމަހުގެ ޖުލިައ އަހަރުގެ ވަަނ 1965 ީމލީާދްނއާދިައގެ އެގަަލްަނކޮޅީަކ، ހަަމ ދުވަހިާއ ހަމައަށް 26 ވަަނގަލްަނކޮޅަކަށް ގްެނގުޅުއިްވ ަރީއްސ ގަލްަނކޮޅެކެވެ. ަނމަވްެސ ެނތެވެ. ކަމެއް ޚާއަްސ ިއތުުރ އެއަށް ވެފިައޮސިއކުރުމިާއ އެގީްރމްެނޓްގިައ ިމިނވްަނވުމުގެ ިދވިެހާރއްޖެތިަރަކ މިުހއްމު ތީާރީޚ ވެފިައވީަނ އެގަލްަނކޮޅު އެކު

އަކަށެވެ.ަރީއްސ އެއްބްަސވުމުގިައ ކަމުގެ ިމިނވްަނއެމިަނކުފުާނ ގަލްަނކޮޅު ޮސިއކުރެއިްވ ާނިސުރ ިއބާްރިހްމމްަޝވާަރތަކިައ، ިމިނވްަނވުމުގެ ކުރެއީްވ، ވެދްުނޮސިއކުރެއިްވ އެއްބްަސވުމުގިައ ިމިނވްަނކަމުގެއިަދ ހްުނެނިވ އިަރހުގިައ އެމިަނކުފުާނގެ ވަގުތުގިައވްެސ

އަބުދުއަްސއްތާރު ގަލަންކޮޅެކެވެ. ަޝަރފްވިެރ ގަލަންކޮޅީަކ ެ ިމިނވަންކަމުގެ ކަމުގ ިމިނވަން އެގަލަންކޮޅުން ގޮތުގިައ ިވދާޅުވެދެއިްވ މާޫސީދީދ

ދަެޝަރފެއް އެނޫންވްެސ ިއތުރުން ެ ޮސިއކުރެއްވުމުގ އެގިްރމެންޓްގިައިމހާރުވްެސ ތަޚުތުގިައ ިއނިގރިޭސ އީެއ ިލިބފިައވެއެވެ. އެގަލަންކޮޅަށްވަޑިައގެން ެ ރާއްޖ 2 ވަަނ، އިެލޒަބަތު ކީުއން ރީާނ ިއންނިެވ،

އިަދ އެގަލަންކޮޅުންނެވެ. ޮސިއކުރެއީްވ ފޮތުގިައ ޮސިއކަުރއްވާ މެހްމާނުންބަންޑަާރަނޔަކަ ޯ ްސިރމާވ ބޮޑުވީަޒރު އަންހެން ފަުރތަމަ ެ ްސީރލަންކާގޮސިއކުރެއީްވ ަރްސމީ ިޒޔަާރތުގިައ އެކަމަނާވްެސ ކުރެއިްވ ރާއްޖެއަށް

އެގަލަންކޮޅުންނެވެ.

ުސަލިއމާން ޢީަލ

05 އިަރހުގިައ ބޭފުޅްުނގެ އިައ ފަހްުނ އޭގެިއޚުލްާސތިެރ ޤައުމަށް ިދވިެހ ހްުނަނވިައގްެނބޭފުޅަކަށެވެ. ކޮށްދެއިްވ ިޚދުމަތްތަކެއް ިގަނގަުނކުރެއިްވ ިޚދުމަތް ިގަނދުވަހު ދައުލަތަށް އާދެ!ީދީދ މާޫސ ަސއްތުާރ އަބުދުއް ިއއްޒަތްތިެރާޔއެބޭފުޅާގެ އީޮތ އެގަލްަނކޮޅު ިމއަދުވްެސ އަށެވެ.

އަތްޕުޅުގައެވެ.އެ ގޮތުގިައ ގަބޫލުކާުރ ”އަޅުގަނޑުދެއިްވހިަދޔާއެއް. އަޅުގަނޑަށް ާނިސުރ ގަލަމީަކގަލްަނ އެ ފުރިޭއުރ 50 އަަހުަރ ކަމަށް ިމިނވްަނިހލާފު އާދާަޔ އޮތުމްުނ އަޅުގަނޑުގެއަތުގިައަނކަލު ގަލަމުގެ ިމިނވްަނ ކުރެވޭ“ ިއހާްސެސއް

ިވދާޅިުވއެވެ. މާޫސީދީދ އަބުދުއަްސތުާރ ަރްސިމއްޔާތުގިައ ބޭއިްވ ެނރުމަށްާނިސރު، އެގަލްަނކޮޅު ގޮތުގިައ ިވދާޅިުވ މާޫސީދީދ އަބުދުއަްސއްތުާރއެހްެނ ުނގްަނަނވައެެވެ. އެނިގވަޑައެއް ބަބެއް ަސަ ކުރެއިްވ ހިަދާޔ އެމިަނކުފަާނށްއެއްކަމެއް އެއްބްަސވްާނޖެހޭ ީޖލު ިމއަދުގެ އަޅުގަނޑުމްެނ ކަމިާއއެކުވްެސހައްޤުކްަނ އްެނމެ އޮތްުނ އަތްޕުޅުގިައ އެބޭފުޅެއްގެ އެގަލްަނކޮޅު އެބައޮތެވެ. ޤައުމަށް ިދވިެހ އެހީެނ ކަމެވެ. މާޫސީދީދ އަބުދުއަްސއްތުާރ ބޭފުޅީަކ ބޮޑުއެބޭފުޅާގެ ބަުރމަަސއްކަތުގިައ ކުރެއިްވ ާނިސުރ ދެއްވުމަށް ހޯއްދަވިައ ިމިނވްަނކްަނހިަދޔާކުރެއިްވ އަބުދުއަްސއްތަާރށް އެގަލްަނކޮޅު ާނިސުރ ިމްނވުަރ އޮތް ބިައވިެރވްުނއަބަދުގެ ވްާނޖެހީޭނ، އެގަލްަނކޮޅު ކަމްުނ އެހްެނ ދޭހަވީާތއެވެ. ހިަދޔާކުރެއްވުމްުނ

މުދަަލަކަށެވެ. ވަޤުފް މާޫސީދީދގެ އަބުދުއަްސއްތުާރ އަބަދަށްވްެސއަބުދުއަްސއްތުާރ ގަލްަނކޮޅެކެވެ. ަޝަރފްވިެރ ގަލްަނކޮޅީަކ ިމިނވްަނކަމުގެއެގިްރމްެނޓްގިައ ކަމުގެ ިމިނވްަނ އެގަލްަނކޮޅްުނ ގޮތުގިައ ިވދާޅުވެދެއިްވ މާޫސީދީދއެގަލްަނކޮޅަށް ިލިބފިައވެއެވެ. ދަެޝަރފެއް އެންޫނވްެސ ޮސިއކުރެއްވުމުގެ ިއތުރްުނއިެލޒަބަތު ކީުއްނ ާރީނ ިއްނެނިވ، ިމހާރުވްެސ ތަޚުތުގިައ ިއނިގރިޭސ އީެއޮސިއކުރެއީްވ ފޮތުގިައ ޮސިއކަުރއްވާ މެހްމުާންނ ވަޑިައގްެނ ާރއްޖެ ވަަނ، 2ްސިރމާވޯ ބޮޑުވީަޒުރ އްަނހްެނ ފަުރތަަމ ްސީރލްަނކާގެ އިަދ އެގަލްަނކޮޅްުނެނވެ.

ަރްސީމ ކުރެއިްވ ާރއްޖެއަށް ބްަނޑަާރަނަޔަކޮސިއކުރެއީްވ އެކަމާަނވްެސ ިޒޔަާރތުގިައ

އެގަލްަނކޮޅްުނެނވެ.ަޝަރފްވިެރ ގަލަމީަކ ިމިނވްަނކަމުގެއެގަލްަނކޮޅު އެކު ކަމަށްވުމިާއ އެއްޗެއްކްޮނމެ އޮތްުނ އަތުގިައ އެބޭފުޅެއްގެއީެއ އެހަެންސ އެދެއެވެ. ބޭފުޅަކުވްެސއެގަލްަނކޮޅު ގަލްަނކޮޅަކަށްވުމްުނ އްެނމެބޭފުޅަކަށެވެ. އްެނމެ ގްެނގުޅެވީޭނވްެސއަގުހިުރގަލްަނކޮޅުގެ އެ ިމއަދު ަނމަވްެސ

އެއްޗެކެވެ. މިުހއްމު އީަކވްެސ ަނމާޫނއީަލ ީސީއއޯ ކީުރގެ ީޓީވމޯލިްޑވްުސގެއެގަލްަނކޮޅުގެ އެކު، ިއްސެންނގެވުމިާއ ޚިާލދުގެ

ޚިާލދު އީަލ ެނރެފައެވެ. ބާޒަާރށް ިމހާރުވީަނ ިދމާކޮށް 50 އިާއ ިމިނވްަނ ަނކަލެއްިމިނވްަނކަމުގެއަގުވަޒްަނ ިލިބފިައވާ ާރއްޖެއަށް ިދވިެހ މަގަްސދީަކ އެކަމުގެ ިވދާޅީުވމެދުގިައ ޚާއަްސކޮށްޒުވުާންނގެ މެދުގިައ ިދވިެހދިަރްނގެ ލިޯބ ިމިނވްަނކަމުގެ ކޮށް،

ކުރްުނ ކަމުގައެވެ. އާލާަނމަވްެސ ުނގްެނެނިވ ިލިބވަޑިައ ގަލްަނކޮޅު އްަސލު އެހްެނކަމްުނަޝަރފް ބޭއްވުމުގެ އަތްޕުޅުގިައ ބައްލަވިައގްެނ ަނމާޫނއެއް އެގަލްަނކޮޅުގެ

އެބައޮތެވެ. ދީަރްނަނށް ީޖލުގެ ިމއަދުގެ ފުރަުޞތު ހޯއްދެވުމުގެ

ގަަލމީަކ އެ ގަބޫލުކުރާ ގޮތުގިައ ”އަޅުގަނޑުިމިނވަން ދެއިްވހިަދޔާއެއް. އަޅުގަނޑަށް ނިާސރުގަަލން އެ ފުރިޭއރު 50 އަަހަރު ކަމަށްު ިހލާފ އާދަޔާ އޮތުމުން އަޅުގަނޑުގެއަތުގިައެ ގަަލމުގ ކުރެވޭ“ ިމިނވަން ިއހާްސެސއްަރްސިމއްޔާތުގިައ ބޭއިްވ ނެރުމަށް ަނކަލުިވދާޅިުވއެވެ. މާޫސީދީދ އަބުދުއަްސތާރު

07

ާރއްޖޭގެ ރަޯދއާިއއެކު ގާތްވެފަިއވާިއުރ، ަވަރށް ފެށްެނ ރަޯދަމްސިމދަުވްސަވުރ ަކދުރެވެ. ބާަވތަީކ އެއް ކެއުމުގެ ފްެނަނ ިގަނިއްނ އްެނމެ ބާޒާުރްނފަިއާދތައް ަކދުުރގެ އެތެރެކުރެވެމްުނދެއެވެ. ާރއްޖެ ަވއްތަުރތައް އިެކ ަކދުުރގެިކހާ ތެރެިއްނ ައޅަުގނޑުމްެނގެ އެނގީެނ ިމފަިއާދތައް ަނަމވްެސ ިގަނ އެހާމެ

ަބަޔަކށްތޯއެވެ.ކްެނަސުރްނ ގޮހުޮރގެ ަކދަުރީކ އެނގޭގޮތަުގިއ ތަޙީުލލުތަކްުނ ަޒާމީނފަުރތަަމވްެސ ހަިށަގނޑްުނ ީވއްލުމްުނ ަކދަުރކްުނރަޯދ ކާާނއެކެވެ. ަރއްކާތިެރކޮށްދޭފަށައެވެ. ަނަގްނ ތެރެައށް ހަިށަގނޑުގެ ފަިއާދތަކެއް ިގަނގަުނ އެތައް ަކދުުރަގިއވާހަިއހުޫނަކމުގެ ވެފަިއވާ ަސަބބްުނ ހުުރމުގެ ރަޯދައށް ދަުވހު މިުޅ ަސަބބްުނ ީމގެ

ީވއްލާ ރަޯދ ަކްނވުމްުނ ިމގޮތަށް ކަުޑކޮށްދެއެވެ. ިއހާުސްސކެއުމްުނ ހަިށަގނަޑށް ކެތްުނވާަވަރށް ިގަނިއްނ ަވގުތު

އެވެ. ދުުރހިެލކޮށްދެަޢަދަދަކށް ިގަނ ަކދަުރީކ

ކާާނައަކށްވުމްުނ އެކުލެވޭ ޕޮޓިޭސައްމިސކުނިޑއާިއ ަސަބބްުނ އޭގެ

ިނޒާމު ާނުރތަކުގެށް ކޮ ަދ ަގ ުރ ަވ

ލޮލުގެ ކާަލިއގްެނ ަކދުރެއް އްެނމެ ހަަމ ދަުވހަކުވްެސ ކްޮނމެ ައިދ ދެއެވެ. އެވެ. ދެމެހެއްިޓާދެނ އުމަުރށް މިުޅ ިސއްަޙތު

ތެރަޭގިއ ިމެނަރލްތަކުގެެ ިހމޭެނ ަކދުުރަގިއ ިއތުުރްނ ޕޮޓިޭސައްމގެައިދ ިހމެެނއެވެ. ިޒްނކް ައަޔްނ،ފްޮސފަަރްސ،ޯސިޑައްމ،މެގްީނިސައްމ، ކެލްިސައްމ،ފަަދ ިވަޓިމްނތައްވްެސ ކޭ ައިދ ފޮލްޭޓ، ަރިއބޯފްަލިވްނ، ިވަޓިމްނ އޭ ތަަޔިމްނ،

ވެއެވެ. އެކުލިެވގްެނ ަކދުުރަގިއ، ހަުރވާުމިއި ަބނޑު ަބލާިއުރ، ފަިއާދތަަކށް ިލބޭ ާމއްާދތަކްުނ ިމބަޭރށްިހްނގުމްުނ ަމދުވުމްުނާނިއ، ލޭ ަމއްަސަލތަކާިއ، ިހތުގެ ަބިލތަކާިއ، ގޮހުޮރގެބާުރަގަދވެ، ަކިށތައް ަސަބބްުނ ަކދުުރގެ ިހމެެނއެވެ. ަސލާަމތްކޮށްިދުންނަބުރވުމްުނ ާމބަޮޑށް ހަިށަގނޑު ދުުރކުުރވާ، އެލާރީޖތަކްުނ

ަސލާަމތްކޮށްދެއެވެ.ިމކާާނގެ އެކުލިެވގްެނވާ ފަިއާދތަކެއް ިގަނގަުނ ިމހާރަޯދަމހިާއ ހަަމއަެކިނ ިހފަްނީވ ައޅަުގނޑުމްެނ ބުޭންނކެއުމަުގިއ ިމީއ ނެޫނވެ. ގުޅަުވިއގެެނއްިހަމަންނީވ ިގަނިގަނިއްނފިުރފަިއވާ ފަިއާދިއްނ

ަޖވާިހރެކެވެ.

މިައާޝ އާދަމް

09

ައހަރެމްެނ ިމީއ ަކމެއްތޯ“ ިނާޔަމހިުރ ިކހާ ަދްސވަުމީކ ”ިލަޔްނިކަޔްނައާސީސ ކަުޑިމުންނ އްެނމެ ިމީއ ޖްުމަލއެކެވެ. ައޑަުއހާ ކަުޑިއުރއްުސރެްނަވުރަގަދ ކުރެވުުނ ާރއްޖަޭގިއ ގްެނިދއަުމށް ިދވިެހްނ ފްެނަވަރށް ތަޢީުލމުގެިހތްަވުރިދުނަމށް ަޝއުޤުވިެރކުުރަވިއ، ީމހްުނ އަެކަމށް ަމަސއްަކތުގެތެރެިއްނ،ިހތްތަކަުގިއ ީމހްުނގެ އެޖްުމަލ ޖްުމަލއެކެވެ. ިހމޭެނ ަލަވއެއްަގިއ ިކަޔިއއުޅުުނ

ިބްނަވޅެުނިގފަިއވާ ަކހަަލއެވެ. ައަދށް ާދްނދްެނވްެސ ައިދިލަޔްނވްެސ އެއްަވަރށް އެނގުމެކޭ ިކަޔްނ އެއްޗެއް ހްުނަނ ިލޔެފަިއއޭގެ ަސަބބްުނ ޭނނގަުމީކ ިލަޔްނ އެހީެނ، ަކމެކެވެ. މިުހްނމު އެނގަުމީކ ުނހަުނިތާމައށް އުޅުމަުގިއވްެސ ތެރަޭގިއ މުޖުތަަމއުގެ ައިދ ައިއ ިދިރއުޅުމަުގ ައިމއްަލިމަކމްުނވްެސ ވާީތއެވެ. ަކަމަކށް ކިުރަމިތލާްނޖެހޭ ަދިތތަކާިއ ިގަނގަުނ ަވަރށް

ހަާމވެއެވެ. މިުހްނމަުކްނ އެނގުމުގެ ިކަޔްނ ުނަވތަ ިލަޔްނަދުރދެއްާޔިއ، ިއލާަގިއ ފަްނަވތާިއ، ިހިކފަތާިއ، ިހަލއާިއ، ިހިރަގލާިއ،ހަަމއެއާއެކު ދެކެފަިއވެއެވެ. ދިުނޔެ ަޒާމެނއްވްެސ ިލއުުނ ައނގުުރްނ ާނިށަޒާމަނށް އޭގެފަހްުނ ދެކެފަިއވެއެވެ. ދިުނޔެ ަޒާމެނއްވްެސ ިލޔެއުޅުުނ ައިޅްނބޮޑިެތ ކުރެިވ، އާީއާޖދުތައް ިލއްުނތިެރަކަމށްވްެސ ަބަދލުތަކާއެކު، ައްނަނމްުނިދަޔައިއްސ، ވުޖަޫދށް ަގަލްނ ފަްނުސާރިއ ައިއްސފަިއވެއެވެ. ތަަރއްީޤ ކިުރއުެރާމިއަވީޞަލތްތަކެއް އެތައްހްާސ ލިުއފަޭސހަ ުނހަުނ ބުޭންނކާުރ ިލޔަުމށް އެންޫނވްެސ،

ކުރެވެމްުނެނވެ. ަދީނ ބުޭންނ ދިުނޔަޭގިއ ިމައދުަބަދލުތަކާއެކު، ައްނަނމްުނާދ ޓެކްޯނލީޮޖައށް އޮތްަނަމވްެސ، ިމހްެނ ަކްނިހާސަބށް ޭނނގޭ ިލަޔްނ ިއްނާސުންނަނށް ައހަރެއްފަހްުނ، އެތައް ީމގެދަުވްސތަކެއްކިުރްނ ީމގެ ތަޖިުރބާކާުރްނ ިއްނޒާުރ ިހަގިއާދެނަކމުގެ ަކްނތައްތައްޓެކްޯނލީޮޖގެ ބަުނީނ، ޭނނގެޭނަކަމށް ިލަޔްނ ިއްނާސުންނަނށް ީދފައެވެ. ަވީނީކ-ބަޯޑކާިއ، ަވީޞަލތްތަަކށް ބުޭންނކާުރ ިލަޔްނ ިއްނާސުންނ ކިުރއުެރްނތަކާއެކުބަޮޑށް އަެއށްވުރެްނވްެސ ވެފަިއވުމްުނެނވެ. ިމައދު ަކަމށް ިއނިގިލތައް ައތުގެިމަދީނ ީކ-ބޯޑްްސވްެސ ބުޭންނކާުރ ިލަޔްނ ިމައދު ކިުރައަރިއ، ޓެކްޯނލީޮޖދިުނޔަޭގިއ ަވީޞަލތްތައް ަޒާމީނ ަބަދލަުވމްުނެނވެ.ިމފަަދ ްސކްީރްނތަަކށް ަޓްޗފަްނޫސާރިއ ިދއާުމިއގިުޅގްެނ، ަގަލާމިއ ީއާޖދަުވމްުނ ީއާޖދުކޮށްފަިއވުމްުނ ުނަވތަަމދަުބއެކެވެ. ަވަރށް ިލޔެހަަދީނ ދިުނޔަޭގިއ ިމައދުގެ ބުޭންނގްެނ ދިެލ ުނަވތަްސކޫލްތަކަުގިއ ުނަވތަ ކާުރަކމެކެވެ. ަކްނަކމަުގިއ ާޚއްަސ އީެއ ުނަވތަިދަޔަނަމވްެސ، ކަުރމްުނ ބުޭންނ ިމައދު ަވީޞަލތްތައް އެފަަދ ިކަޔަވިއިދުނމަުގިއ

ފްެނަނީނ ަމދަުވމްުނާދތަެނވެ. އަެކްނވްެސާނަސީރއާިއ، ބީޭބ ޤައުމުތަކަުގިއ ިގަނ ކިުރައާރފަިއވާ ދިުނޔޭގެާޚއްަސކޮށް ތަޢީުލާމިއ މެދަުމދަުރީސ ތަޢީުލާމިއ، ިއބްިތާދީއ ާނަސީރްނފިެށގްެނބުޭންނކަުރމްުނަދީނ ިމައދު ިދުނމަުގިއ އުނަގްނަނިއ ތަޢީުލްމ ާޘަނީވައށް ަމީތއުފައްާދފަިއ ިކަޔަވިއިދުނަމށް އެންޫނވްެސ، ޯންޓބުކާިއ، ައިއޕެޑާިއ، ކްޮމިޕއަުޓާރިއ،ޤައުމުތަކަުގިއ، ކިުރައާރފަިއވާ ދިުނޔޭގެ ިމައދު ޓެކްޯނލީޮޖއެވެ. ަޒާމީނ ހްުނަނމަުޢއްަސާސތަކްުނވްެސ ތަޢީުލީމ ްސކޫލްތަކްުނވްެސ، ަމިއްނަބފަިއްނވްެސ،އިެވްސުންނ، ޓެކްޯނލީޮޖައށެވެ. އެފަަދ ގްެނަދީނ ކުުރަވމްުނ ައހުލުވިެރ ަދިރަވުރްނޤައުމުތަކަުގިއވްެސ ފަީޤުރ އްެނމެ ޤައުމުތަަކށާިއ، ައްނަނ ކިުރައަރމްުނ ދިުނޔޭގެ

ައށަަގްނަނމްުނެނވެ. ަދީނފަާރތްތަކްުނ ގްެނގުޅޭ ިވްސުންނތައް އެފަަދ އެހްެނަނަމވްެސ،ާޚއްަސކޮށް ިމީއ ހާޯދފައެވެ. ަވީނ ފަާރތްތަކްުނ ަކާމބެހޭ ިވްސާނަލްނޖެހަޭކމެއްއުޅޭ ަކްނަކމަުގިއ ކިުދްނގެ އުމުުރގެ ްސކޫލްތަކުގެ ޕްީރ ައިދ ާނަސީރައތްުނ ކުުރަމށްވުރެ ަޓިއޕް އީެއ ަކމެކެވެ. ިވްސލާްނޖެހޭ ފްުނކޮށް ފަާރތްތަކްުނއީެހތިެރވެދަޭކމެވެ. ބަޮޑށް ަވަރށް ތަަރއްީޤކުުރަމށް ިވްސުންނ ކުއްާޖގެ ިލޔެހެދުމްުނައތަށް ކުއްާޖގެ ަދއްކާފަިއަވީނ، ިމިދާރާސިއްނ ހިެދ ަސިއްންސވިެރްނތަކެއްހެދުމްުނ، ިލޔެ ަކުރާދްސަގނޑެއްަގިއ ީދފަިއ ަގަލމެއް ުނަވތަ ފަްނުސރެއް ކުއްާޖގެ އެއްަވަރށް ީމހެކޭ ބޮޑު ިއތުުރްނ، ަރނަގޅުވުމުގެ ިލއްުނތިެރަކްނަޓިއޕްކާުރ ކިުދްނގެ ވާަކމެވެ. ހަުނުރވިެރ ިއތުުރވެ، ަޙަރކާތްތައް ިސކުނީޑގެ

ަދއްކާފައެވެ. ަވީނ ިއތުުރ ުނވާަކަމށް ަޙަރކާތްތައް ިސކުނީޑގެކީުދްނ ިލޔެހެދުމްުނ ައތްުނ ައިމއްަލ ަދއްކާފަިއަވީނ، ިދާރާސިއްނާޚއްަސކޮށް ައަވްސަކމެވެ. ަދްސކާުރލެއްވްެސ ިކައްނ ަދްސކުުރާމިއ، ައކުުރާމައަވހަށް ައތްުނ ިލއަުމށްވުރެ ކްޮމިޕއަުޓުރްނ ކިުދްނ ހައެއްގެ ފަހެއް ގްރޭޑްާމަރނަގޅަުކަމށް އޮއްަޓުރވްެސ ިލއްުނތަކުގެ އެކިުދްނގެ ައިދ ަކަމށާިއ ިލާޔަޒާމީނ ައިއޕެޑާިއ، އެންޫނވްެސ ިމީއ ަދއްކާފައެވެ. ަޝއްކެއްެނތްގޮތަުގިއ، ަވީނަކމެކެވެ. ިވްސާނަލްނޖެހޭ ަޒާމެނއްަގިއ، ިމފަަދ ތަޢާުރފަުވމްުނާދ ަވީޞަލތްތައްައހުލުވިެރ ކިުދްނ ޓެކްޯނލީޮޖައށް ަކމެކެވެ. ިވްސާނެނ ްސކޫލްތަކްުނވްެސދިުނޔޭގެ ަސަބބެކެވެ. ޖެހޭފަަދ ދޫކޮށްުނލާްނ ިލއްުނތިެރަކްނ ކުުރިވަނަމވްެސ،ިބަރށްވްެސ އޮތް ވާެދެނަކަމށް ަބަޔަކށް ޭނނގޭ ިލަޔްނ ައތްުނ އްެނމްެނަނީކ

ވާެދެނއެވެ. ަކަމށް ިހތްހަަމޖެހުމެއް ިލބުުނ

އަޒްހަރު ަސިއފް

10

ަބަރކާތްތިެރ ިމައހުަރގެ ިމގްެނަދީނ ގަުނމްުނ ައޅަުގނޑުމްެނ

ކުރިެވފިައވާ ާޚއަްސ ަރަމާޟްނަމހަށް ދަުވްސތަކެވެ. ފަހުގެ އްެނމެ ަރަމާޟްނަމހުގެ

ަރަމާޟްނަމހު ިމަބަރކާތްތިެރ ަނަމވްެސ ރަޯދއެވެ. ަމިތވިެރައޅަުކަމީކ އްެނމެ

ހުށައެޅެމްުނެނވެ. ަދީނ ަމއަްސަލތަކެއް ިގަނ ކިެއްނބިުއމުގެ ުނިތބެ ރަޯދައށް

ކްޮނމެ ފާފައެކެވެ. ުނަރއްކާތިެރ ަވަރށް ިމީއ ިވްސާނލިާއުރ ަނަޒަރކްުނ ީދީނ

ަބއަްދލުކާުރިއުރ، ައޅަުގނޑުމްެނާނިއ ަމްސ ަބަރކާތްތިެރ ިމ އެއްފަހުަރ ައހަަރކުވްެސ

ަބއަްދލުކޮށް ރޭތައްވްެސ ދަުވްސތަކިާއ ަރަމާޟްނަމހުގެ ަބަރކާތްތިެރ ިމައހުަރގެ

ކްޮނމެ ިސފަތަކިާއމެދު ުނަރނަގޅު ހިުރ މްުޖތަަމއަުގިއ ަވިކަވމްުނާދިއުރ،

ިފކުުރކަުރްނޖެހެއެވެ. ިވްސާނ ީމހަކުވްެސ

ތެރިެއްނ ަމއަްސަލތަކުގެ ހުށައެޅުުނ ފުލުހްުނަނށް ަރަމާޟްނަމހުވްެސ ިމ

ގިުޅގްެނ ކިެއްނބިުއާމިއ ދޫކޮށްލާ ރަޯދ ަވގުތަުގިއ ދުވާލުގެ ަރަމާޟްނަމހުގެ

ަބލިާއުރ ައހުަރތަކިާއ ކީުރ ީމގެ ިއތުުރަވމެުނވެ. ަދީނ ަމއަްސަލތައް ހުށައެޅްުނާދ

ޒުވުާންނާނިއ ހުށައެޅެމްުނާދިއުރ، ިއތުުރވެ ަމއަްސަލތައް ިމފަަދ ިމައހުަރ

ފާފަތަަކށް ުނަރއްކާތިެރ ިމފަަދ ހަަދިއގްެނ ގުރޫޕް ީމހްުނ އުމުުރގެ އިެކ

ަމއަްސަލތަކެއް އެތައް ަވީނ ހައަްޔުރކޮށްފައެވެ. ިމފަަދ ައަރިއަގްނަނމްުނަދިނކޮށް

ިކހާ ިވްސާނލިާއުރ ަނަޒަރކްުނ ީދީނ ިމީއ ގްެނާދިއުރ، ަބަލމްުނ ފުލުހްުނ

ިވްސާނަލްނޖެހެއެވެ. ުނަރއްކާތިެރަކމެއްތޯ

އަެކލްާނގެ ތަޤްވާވިެރވަުމށް ަވތައާލަާއށް ުސބުޙަާނޙޫ ާމތްهللا ރަޯދައީކ

ުރކުުނގެ ފްަސ ިއްސލްާމީދުނގެ ކަުރއްވާފިައވާ ވިާޖބު ަމއަްޗށް ައޅުތަކްުނގެ

ދެއްވެާނ ައަމލުތަަކށް ކާުރ ައޅުތަކްުނ ުރކެުނކެވެ. ާމތް މިުހްނމު ތެރިެއްނ

ާމތްކަުރއްވާ ައޅަުކްނ ރަޯދގެ ީވަނަމވްެސ ަކނަޑައޅުއްވާފިައ ާމތްهللا އުޖަޫރ

ގަުނައަކށް އެތައް ަވީނ އަެކލްާނގެ ަޘވާބު ަދުރަމއިާއ ދެއްވެާނ ައޅަުކަމށް އެ

ކަުރއްވާފިައވާ ހާަރްމ ދޫކޮށް، ާމތްهللا ައޅަުކމެއް ިމފަަދ ާމތް ިއތުުރކަުރއްވާފައެވެ.

އަެކލާނގަެއށް އީެއ ހަަދމްުނާދިއުރ ަކިއބިޮއ ިރޒުޤްުނ ދެއިްވ އަެކލްާނގެ ަވގުތަުގިއ

އާދަމް ޙީަމދު އަޙްމަދު

11 ިބުރވިެތވްާނޖެހެޭނަކމެކެވެ.

ާމތް ީމހްުނާނިއމެދު ަމްޝއޫލުވާ ކިެއްނބިުއމަުގިއ ދުވާލު ރަޯދަމހުގެ

ަނޭސަޙތްތިެރވެ ަވީނ ަރއްކާތިެރވަުމށް އަެކމްުނ ިއްނޒުާރކަުރއްވާ ަވީނ ަނިބއާްޔ

ިއލްމުވިެރާޔ ީދީނ ަދއަްކަވމްުނ ވާހަަކފުޅު ގުޅޭގޮތްުނ ިމަކާމިއ ަވަޑިއގްެނފައެވެ.

ދޫކޮށްލަުމީކ ރަޯދ އުޒުރެއެްނިތ ިވާދޅީުވ، ައދާުންނ ިއއްޒުއީްދްނ ައއަްޝިއްޚ

ީމހަަކށްވްެސ ކްޮނމެ ތެރިެއްނ ައޅަުގނޑުމްެނގެ ަޙާރްމަކމެއަްކްނ ބޮޑުވެގްެނވާ

ާމތްهللاގެ އެނިގިތބެ ައަރިއަގތަުމީކ ފާފަައަކށް އެނގިޭއުރ، އެފަަދ ަޝއްކެއެްނިތ

ރަޯދ ައިދ ފާފައެއަްކަމށެވެ. ުނަރއްކާތިެރ ހައްޤުވާފަަދ ަމއަްޗށް އަެބއެއްގެ ކޯފާ

ަލދުވިެރަކމެއް އެއްވްެސ ގޮތަަކށް ފްެނަނ ީމހްުނަނށް އެހްެނ ދުވާލު ަމހުގެ

އެފަަދ ާމަދާމ ފާަރތްތަކްުނ ައަރިއަގްނަނމްުނާދ ފާފަައަކށް ުނަބިއ ިމފަަދ ެނިތ

ަޝިއްޚ ިވާދޅިުވއެވެ. ަޝިއްޚ ިބުރވިެތވްާނޖެހަޭކަމށް ައޒަާބށް ހިުރ ފާަރތްތަަކށް

ަވިކ ދޫކޮށްލެވެޭނ ރަޯދވްެސ ީދްނަކަމށާ ލިުއ އްެނމެ ިއްސލްާމީދަނީކ ިވާދޅީުވ

ުނަރއްކާތިެރ ިމފަަދ ިވާދޅީުވ ަޝިއްޚ ަކނަޑައޅުއްވާފިައވަާކަމށެވެ. ާމތްهللا ަބަޔކު

ކުށެއް އެފަަދ ުނވެާނަކަމށާ ދިެމިތބެގްެނ ީމހަކު އެއްވްެސ ކުުރމަުގިއ ފާފައެއް

ިއްޚލްާސތިެރ ގޮވަާލއްވަާކަމށެވެ. ތައުބާވަުމށް ައަވހަށް ވަާނަމ ފާަރތެއް ކުރިެވފިައވާ

ަމްސދަުވހު 2 ަބަދލަުގިއ ރަޯދިއގެ ދޫކޮށިްލ ތައުބާވަުމށްފަހު ތައުބާވަުމކްުނ

ަކަމަކށް އެފަަދ ިމިނަވްނކުުރްނ، ައޅަކު ުނަވތަ ިހފްުނ ރަޯދ ިވިދިވިދގްެނ

ަސަދގާތްކަުރްނޖެހެޭނަކަމށްވްެސ ިމްސީކުންނަނށް 60 ުނވީާމހާ ކުޅާަދަނވެގްެނ

ިވާދޅިުވއެވެ. ަޝިއްޚ

ިނއަުމތްތައް ަމިތވިެރ ހްަޟަރތަުގިއ ާމތްهللاގެ ރަޯދވިެރްނަނށަްޓަކިއ

ަވީނ ާމތްهللا ވިެރްނަނށަްޓަކިއ ރަޯދ އިާޚަރތްދަުވހަުގިއ ވިާއުރ، ތައާްޔުރކުރިެވފިައ

ތައާްޔުރކަުރއްވާފައެވެ. ދުޮރކޮޅެއް ާޚއަްސ ަނމަުގިއ ައއަްރއާްޔްނގެ ުސަވުރގަޭގިއ

ާމތްهللاގެ ެނިތ ިބރެއް ަލދެއް، ިލިބގްެނވިާއުރ، ިމަމިތވިެރަކްނ ރަޯދވިެރްނަނށް

ހުއާްޓަލްނޖެހެއެވެ. ހަަދމްުނިދއްުނ ދެކޮޅު ފާޅަުގިއ ޙުކްުމފުޅުތަކިާއ

ދުވާލު ަމހު ރަޯދ ިމހާތަަނށް ިމައހުަރގެ ބީުނ ިއާދާރިއްނ ފުލުހްުނގެ

ަމގަުމީތަގިއ ތެރަޭގިއ ހައަްޔުރކޮށްފިައވަާކަމށެވެ.އޭގެ ަބަޔކު ިގަނ ަކިއގްެނ

ަބަދުރަމީތ ަރށެއްގެ ިހމޭެނަކަމށާ ީމހްުނވްެސ ބިުއ ފިުޅ ަދޅިާއ ބޮއެ ިސގިނރްޭޓ

ިސއުްރްނ ގޭގަޭގިއވްެސ ިއތުުރްނ ަބއެއްގެ ަކމްުނިދަޔ ަކއަްކިއގްެނ ދްޯނޏެއަްގިއ

ވެއެވެ. ބެުނފިައ ަކަމށް ިހމޭެނ ަމއަްސަލވްެސ ަބއެއްގެ ކިެއ

ހަުށއެޅުނު ފުލުހުންަނށް ަރމާަޟންމަހުވްެސ ިމެ ަރމާަޟންމަހުގ ތެރިެއން ެ މައަްސަލަތކުގ

ކިެއންބިުއމިާއ ރޯދަ ދޫކޮށްލާ ވަގުތުގިައ ެ ދުވާލުގދަީނ މައަްސަލަތއް ހަުށއެޅުންދާ ގިުޅގެންއަހަރުަތކިާއ ކީުރ ީމގެ ިއތުރުވަމުނެވެ.މައަްސަލަތއް ިމފަދަ ިމއަހަރު ަބލިާއރު

އިެކ ޒުވާނުންނާިއ ހަުށއެޅެމުންދިާއރު، ިއތުރުވެިމފަދަ ހަދަިއގެން ގުރޫޕް ީމހުން ެ އުމުރުގ

އަަރިއގަންަނމުންދަިނކޮށް ފާފަަތކަށް ނުަރއްކާތިެރއަެތއް ިމފަދަ ހައަްޔރުކޮށްފައެވެ. ވަީނ

ގެންދިާއރު، ަބަލމުން ފުލުހުން މައަްސަލަތކެއްިކހާ ިވްސނާލިާއރު ަނޒަަރކުން ީދީނ ިމީއިވްސނާަލންޖެހެއެވެ. ޯ ނުަރއްކާތިެރކަމެއްތ

12

އެއަްބިއަވްނތަަކަމށް އެކުވިެރަކާމިއ ައަބދުވްެސ ިދވިެހްނަނީކ

ަވިކްނބަޮޑށް އިެސފަ ަރަމާޟްނަމހާއެކު ަބަރކާތްތިެރ ލިޯބކާުރަބއެކެވެ.

ފެެނއެވެ. ިދވިެހްނގެތެރިެއްނ

އިާއލާއިާއަރހަުމތްތިެރްނ ރަޯދީވއްލަާގިޑައީކ ާޚއަްސގޮތެއަްގިއ

ަޒާމުނއުްސރެ ހާަދަވގުތެކެވެ. ަސލްާނަގލްާނކޮށް ަބއަްދލުވެ، އެއުްސފާުރައކްުނ

އަެބއޮތެވެ. ިމައދުވްެސ އޮތިްމއަާދ ިދވިެހްނގެތެރަޭގިއ

ިދވިެހްނގްެނގުޅޭ ރަޯދީވއްލުމަުގިއ ަބަދލާއެކު، ަޒާމަނށަްއިއ ަނަމވްެސ

ައހުަރތަކެއް ީމގެ ައިއްސފައެވެ. ަބަދލުތަކެއް ިމަވީނ އަާދކަާދައށްވްެސ

ިދވިެހްނގެ ރަޯދީވއްލަުމީކ ގަޭގިއ އިާއލާއާއެކު ަޖާމަޢތްހަަދިއގްެނ ކިުރައށަްބލިާއުރ

ފްެނަނީނ ތަފާތުގޮތަަކށް އެއަާދ ިމައދު ަނަމވްެސ އަާދއެކެވެ. ފްެނަނ ީރިތ ތެރިެއްނ

ާދތަެނވެ. ަބަދލުވެގްެނ

ިގަނީމހްުނ އީޮފްސިންނާމފިައ ކިުރައށްޖިެހލިާއުރ ައހުަރތަކެއް ީމގެ

ިދއަުމށެވެ. ބާޒަާރށް ހޯދަުމށް ަރަގޅުއެއްޗެއް ފިަނިގާރެނ ގަޭގިއ ައަވްސވަެގްނަނީނ

ކެފޭތަކުގެ ރްެސޓަޯރްނޓު، އުޅީެނ ިގަނީމހްުނ އީޮފްސަގީޑަގިއވްެސ ިމައދު ަނަމވްެސ

ބެލަުމށެވެ. ކްޮނތާކްުނތޯ ިލބީެނ ރަޯދީވއްލުމެއް އްެނމަެކމާުދ މެނޫތައްހަޯދިއ

ރަޯދީވއަްލްނ ިރޯސޓުތަަކށް ަރށަްރށިާއ ަކިއިރ ަބލާބެލުމަުގިއ ިމގޮތަށް

ބުޭނިމއާްޔ ުނިވތަާކށް އަެބއޮތެވެ. ފަިހވެފިައ ިމައދު ފުުރަސތުވްެސ ިދއުމުގެ

ހަަމޖިެހފައެވެ. ިމހުާރަވީނ ިއްނިތޒާމުތައް ރަޯދީވއްލުމުގެ ަކނޑަުމީތަގިއވްެސ

ވާޯޓިވލަާއީކވްެސ ފްލިޯޓްނ އްޮނަނ ފަޅުތެރަޭގިއ ހުޅަނގުފާަރތު ހުޅާުމލޭ

ވާޯޓިވލާ ފްލިޯޓްނ (ޔަޫއިއ) ިއްނަޓޭނަޝަނލް ޔަުނިއޓެޑް އޮތްފުުރަސތެކެވެ. ިމަކަމށް

ަވަރށްބަޮޑށް އިޭތަވީނ ިމރަޯދަމހަށް ވެފައެވެ. ަވީނ ިތްނަމްސދަުވްސ ިހްނގާތާ

ބުޭންނވާ ރަޯދީވއްލަުމށް ިހތަްގިއމަުކމަުގިއ ަކނޑަުމީތގެ ކޮށްފައެވެ. ތައާްޔުރ

ހަަމަޖއާްސފައެވެ. ިއްނިތޒާމުތަކެއް ާޚއަްސ އަޭގިއަވީނ ފާަރތްތަަކށް

ީމގެ ަދތުުރ ފާަރތްތަކުގެ ރަޯދީވއްލަުމށާްދ ވާޯޓިވލަާއށް ފްލިޯޓްނ

ހުޅާުމލަޭގިއ ީމހްުނ، ހުޅާުމލަޭގިއއުޅޭ އެގޮތްުނ ދެއެވެ. ހަަމަޖއަްސިއ ވިެރފާަރތްުނ

ހަަމައށް ވާޯޓިވލާއާ އިެހާސބްުނ ިދޔުމްުނ ހަޮޓަލށް ޔަޫއިއިއްނ ހްުނަނ

ހަަމިއްނފިެށގްެނ ފީެރާޓިމަނލާ ހުޅާުމލޭ ާދީމހްުނަނށް ާމލިެއްނ ައިދ ގްެނގްޮސދެއެވެ.

ިއްނިތޒާމު ހަަމަޖއަްސިއދެއެވެ. ހަަމައށް ދެވެޭނ ވާޯޓިވލާއާ

އިެކމެނޫއެވެ. އިެކދަުވހުހްުނަނީނ ރަޯދީވއްލަުމށް ވާޯޓިވލަާގިއ ޔަޫއިއ

މްުސަތފާ- -ިޝފްޒާ

13 ިމައށް ދެމެދަުގއެވެ. ުރިފާޔއާ 249 ުރިފާޔިއްނފިެށގްެނ 199 ައގުތައްއުޅީެނ

ހަތިްމިނޓުގެ ކަުރްނޖެހީެނ އްާނމުކޮށް ފިެށގްެނ ހުޅާުމލިެއްނ ިދއަުމށަްޓަކިއ

ިތްނިމިނަޓށް ކުުރވެއެވެ. ަދތުުރ ާދަނަމ ަދތުރެކެވެ. ިޑްނީގަގިއ

ިއްނިތޒާމުތަކެއް ާޚއަްސ އަޭގިއ ފާަރތްތަަކށް ރަޯދީވއްލަުމށާްދ ވާޯޓިވލަާގިއ

ަވިކްނ ފާަރތްތަަކށް ބުޭންނވާ ަނާމދުކަުރްނ އެގޮތްުނ ވެއެވެ. ހަަމަޖއާްސފިައ

ރަޯދީވއްލަުމށްފަހު ީމގިެއތަުރށް ގޮތްހާަދފިައ ހުރެއެވެ. ަނާމދުކުރެވެޭނ ކަޮޓިރއެއަްގިއ

އެފުުރަސތުވްެސ ފާަރތްތަަކށް ރަޭގނޑު ުނަވއެއަްޖހްަނދްެނ ބުޭންނވާ ަމޑުކޮށަްލްނ

އޮވެއެވެ.

ޔަޫއިއ ީމިތއްޮނަނީނ ދުވާލު ރަޯދަމހު ބީުނ ިއްނ ހޮޓެލްްސ ޔަޫއިއ

ައިދ ަކަމށެވެ. ާޚއަްސކޮށްފިައ ފަތުުރވިެރްނަނށް އުޅޭ ގްެސޓުހައްުސަގިއ

ައާރަކަމށެވެ. ވްެސފަތުުރވިެރްނ ރަޭގނޑު ިނމަުމށްފަހު ަކްނތައް ރަޯދީވއްލުމުގެ

ަކްނަކަމށް ފާހަަގކުުރްނފަަދ އުފްަނދަުވްސ ިދވިެހްނވްެސ ފަތުުރވިެރްނގިެއތަުރށް

ބެުނއެވެ. ޔަޫއިއހޮޓެލްްސިއްނ ާދަކަމށް ވާޯޓިވލަާއށް ރަޭގނޑު ރަޯދަމހު

ފެށީުނއުްސރެ ރަޯދަމްސ ބޮޑަުކަމށިާއ ތަުރީހބު ިމައށަްވަރށް އެފާަރތްުނބީުނ

ބިުކްނހައަްދިއގްެނ ދާުރލާ ަވަރށް ފުލްކޮށަްކަމށެވެ. ަދީނ ދަުވހަކުވްެސ ކްޮނމެ

ަކަމށެވެ. ުނދެވެޭނ ންޫނގޮތަަކށް

ފާަރތްތަަކށް ާދްނބުޭންނވާ ިމވާޯޓިވލަާއށް ާޖަގިއގެ ީމހްުނގެ 45

އެފާަރތްުނބީުނ ބެުނއެވެ. ވިެރފާަރތްުނ އްޮނާނެނަކަމށް އެފުުރަސތު ރަޯދައށްފަހުވްެސ

ހްުނާނެނ ާޚއަްސ ިއްނިތޒާމުތަކެއް ލިޯބކާުރ ފާަރތްތަަކށްވްެސ ވަޯޓރްސޕްޯޓްސައށް

ަކަމށެވެ. ކުރެވެޭނ އަެކްނވްެސ ފާަރތްތަަކށް ބުޭންނވާ ަމްސބަާންނ ަކަމށިާއ

ިއްނިތޒާމުކޮށްދެއެވެ. ީމަގިއ ޕީާޓތައްވްެސ ައިދަކިއވިެނ

ފާަރތްތަކްުނ ައްނަނ އުޅަނަދަކށް ިމފަަދ ަރއްކާތިެރަކަމީކ ަކނޑަުމީތގެ

ވިެރފާަރތްުނ ީމގެ އެހްެނަކމްުނ ަކމެކެވެ. ދެޭނ ަސާމލަުކްނ ބަޮޑށް ަވަރށް

ފިުރހަަމކޮށްފައެވެ. ހިުރހާ ަކމެއް ވްެސ ީމަގިއ ހްުނަނީނ ަސލަާމީތ ބާުނގޮތަުގިއ

ރަޯދީވއްލާ ބުޭރްނ ގިެއްނ ަބަދލާއެކު ައިއ ަޒާމަނށް ކްޮނމަެއަކްސ

ރަޯދީވއްލުމުގެ އެހްެނވުމްުނ ިއތުުރވެފައެވެ. ަވީނ ިމައދު ައަދދު ީމހްުނގެ

ވްެސ ަކަމަކށް ވަާދވިެރ ައިދ ބޮޑު ފިައާދ ިވަޔފިާރައީކ ތަްނތަުނގެ ިޚދަުމތްދޭ

ީމގެކިުރްނ ަބަލިއ ގޮތަުގިއ އޮފީްސަޒްނގެ ރަޯދަމހީަކ ވެފައެވެ. ަވީނ ިމައދު

ައްނަނ ިމތަްނތަަނށް ރަޯދަމހީަކ ިމހުާރ ަނަމވްެސ ައިއ ަބްނދުކަުރމްުނ ިމތަްނތަްނ

ވެފައެވެ. ަވީނ ީއަދަކށް

14

15

ބޭނުންވާ ަތކިެތ:

ކޮށާފިައ ކިުދކޮށް ޗޮކްލްެޓ ކިުކްނގް ޑާކް ގާްރްމ 200ަބަޓުރ ގާްރްމ 25

ަވިކކޮށްފިައ ހުދަުބިއ ިބްސ، 3އެެސްންސ ވިެނލާ ަސިއަސމާުސ 1

ކީްރްމ ިތކްެނޑް ޖޯޑު 1

ގޮތް: ކުރާނެ ަތއްޔާރު

ޕްރޫފް ީހްޓ ތެރަޭގިއ ތެއްޔެއްގެ ހިުރ ކިެކކިެކައިދ ަބަޓުރ ތެރަޭގިއ ަބިއްނާދފިައ އޭގެ ތެއްޔެއް ކަުޑޗޮކްލްެޓ ައިދ ަބަޓުރ ކޮއްލާށެވެ. މެލްްޓ ޗޮކްލްެޓފްަސ ިފަލްނދްެނ ހުޫނަކްނ ފަހަުގިއ މެލްްޓވަުމށްފަހްުނ ިމެންޓ ފްަސ ަބިއްނާދށެވެ. ިމެންޓަވްނދްެނ އެެސްންސ ަސްމަސލެއްގެ ވިެނލާ ީރްނދޫ ަބާޔިއ ިބހުގެިގުރމުގެ އެއްކޮށްލާށެވެ. ިމކްްސާޗއިާއ ޗޮކްލްެޓ އީެހަގިއއެވެ. ިއްސަކްނދްޭނވެާނ ިގުރަމށް ަމޑަުމޑްުނ ތެރަޭގިއޗޮކްލްެޓ ވަާނަމ ަކމަުގިއ ިގާރ ބަާރށް ާމ ަސަބަބީކިއލެކްްޓިރކް ފަހަުގިއ ިމައށް ހުަރވާެދެނީތއެވެ. ައލްުނކީްރްމ ކާުރީނއެވެ. ީބްޓ ކީްރްމ ބުޭންނކޮށްގްެނ ީބާޓއެއްީބްޓ އުފެދްެނދަެކށެވެ. ީޕކްްސ ޮސފްްޓ ާދީނ ކަުރމްުނ ީބްޓަމޑަުމޑްުނ އެއަްބިއ ކުޅަ ދަެބިއ ކީްރްމގެ ހިުރ ކޮށްފިައދްެނ ފަހަުގިއ އެއްކޮށްލަުމށް ިމކްްސާޗއިާއ ޗޮކްލްެޓައެނއްކާވްެސ އެއްކޮށްލާށެވެ. ިމކްްސާޗއާ އެ ިއްނަބިއވްެސކާުރށެވެ. ީބްޓ ހުދަުބިއ ިބހުގެ އީެހަގިއ ީބާޓއެއްގެ ިއލެކްްޓިރކްޮސފްްޓ ކާުރީނ ީބްޓ ކާުރިއުރ ީބްޓ ހުދަުބިއވްެސ ިބހުގެބުޭންނކުރެވޭ ކުުރަމށަްޓަކިއ ިމަކްނ ދަެކށެވެ. އުފެދްެނ ީޕކްްސއެވެ. ވްާނވެާނ ތައަްޓަކށް ހިުރ ިހިކފިައ ައިދ ާސފު ތަށަްޓީކ

ބީާކ ފަހަުގިއ އެއްކުުރަމށް ަމޑަުމޑްުނ އެއަްބިއވްެސ ދަެބިއކުޅަ ިބހުގެފަހަުގިއ އެއްކުުރަމށް އެއްކޮށްލާށެވެ. ިމކްްސާޗިއ ޗޮކްލްެޓ ހިުރަބިއ

އަެއށް ިނވާކޮށްލާށެވެ. ަމިތ ުނަވތަ ަޖހާލާށެވެ. ަމއްޗެއް ައޅާފިައ ތަށަްޓށްކްލިެސކް ފަހަުގިއ ބެހެއްޓަުމށް ަގިޑިއުރ 3 ައިއްސައަލާމީރަގިއ ފަހަުގިއ

އެވެ. ތައާްޔުރކުރެވީުނ މްޫސއެއް ޗޮކްލްެޓ

ާޚއަްޞ އްެނމެ ިއބާްރީހްމގެ ޤިާސްމ ބީާނ ފައްުނޑަޭޝްނގެ ިވލާ

ައޑު ިނަކމިެތްނގެ އޯގާތިެރވަެވަޑިއަގތުމެވެ. ިނަކމިެތްނަނށް ިސފަފުޅީަކ އެއް

ފުއަްދަވިއދެއްވުމަުގިއ ބުޭންނތައް ިނަކމިެތްނގެ އެއެްސވުމެވެ.

ދެއްވެވުމުވެ. ިއްސަކްނ

ނީޫނ ަމދްުނ ަވަރށް ިމައދު ިމީއ

ިކިރާޔވްެސ ާމތްهللا ނެޫނވެ. ަކްނަކމެއް ފްެނަނ

ިމްނަވުރކަުރއަްވިއިފަނަމ ތަަނަވްސަކްނ

ަމދު ުނހުަނ ިވްސަނިއަލީނ ިނަކމިެތްނާނިއމެދު

ަވގުތު ައހިައލަުމށް ައޑު ީމހެއްގެ ިނަކމިެތ ީމހެކެވެ.

ައަބދުވްެސ ީމހަކު ހަަމއެހިައމެ ަމދެވެ. ހަޭދކޮށްލެވޭ

ިގަނ ަމަސއަްކތްތައް ކަުރްނހްުނަނ ”ިބީޒ“ަކމްުނެނވެ.

ަކމްުނެނވެ.

ިއބާްރީހްމގެ ޤިާސްމ ިމަކމަުގިއ ަނަމވްެސ

ަވަރށް ކުރިެވފިައަވީނ ައޅަުގނަޑށް ައިރައހްުނ

ތެރިެއްނ ތަޖިުރބާތަކެވެ. ިދވިެހ ަރއިްޔތްުނގެ ތަފާތު

ކަުރއްވާ ބޭފުޅެއްގެ ަމަސއަްކތް ިގަނ ތަފާތު އްެނމެ

އްެނމެ ހްުނެނިވ، ައިމއަްލފުޅު ަކްނަކަމށް ގޮތަުގިއ

ޤިާސްމ ބުޭންނފުޅުވަެވަޑިއަގްނަނވެާނ ަވގުތު ިގަނ

މިުޅްނވްެސ ފިެނފިައަވީނ ިކަބިއްނ ިއބާްރީހްމގެ

ިނަކމިެތްނގެ ތަެނވެ. ދެއްވާ ަވގުތު ިނަކމިެތްނަނށް

ަވަރކްުނ އްޮނަނ ދެއްވްެނ ިއާޖަބ ައއަްސަވިއ ައޑު

ގްެނަދވާތަެނވެ. ދެއަްވމްުނ ިއާޖަބ

16

ޢަބްދުއަްލީޠފް

ހިާދާސއެއް އަެތއް ފަދަ ިމދެންނިެވއަެތއް ކުރިެވފައެވެ. ަތޖިުރބާ ވަީނ އަޅުގަނޑަށް

އެހެންކަމުން ފަހަަރކުއެވެ. އަެތއް ދުވަހަކު،އޯގާތިެރކަމިާއއެކު އެއެްސވުމިާއ އަޑު ިނކަމިެތންގެ

ިއބްރާީހމް ޤިާސމް ކުރެއްވެވުމުގިައ ކަންކަންލާމީަސލު ފަދަ ނުފެންަނ ނީޫނ މަދުން އަީކ

ފަހެއް ކަމުގިައ ދަންަނވަން އަޅުގަނޑު ބޭފުޅެއްނުޖެހަޭނމެވެ.

’’

’’

’’

’

ަވަޑިއަގްނަނަވްނ ތަަނަކށް މިުހްނމު ައަވހަށް ަވަރށް ދަުވހެކެވެ. އެއް

ބަޭރށް ުނކުމަެވަޑިއގްެނެނިވ ކުުރކޮށަްލއަްވވާފިައ ތެރޭގެ ަކްނަކްނ ގެކޮޅު ވެގްެނ

ިއްނިތޒުާރަގއެވެ. އަެމިނކުފުާނގެ ބުޭރަގިއ ހީުރ ަރއިްޔތަކު ިނަކމިެތ އިެއުރ އެވެ.

ފިެށއެވެ. ަދްނަނަވްނ ވާހަަކ ހާލުގެ އާޭނގެ ދްެނެނވަުމށްފަހު ަސލްާމ

ވާހަަކ ިފުރަމިއލެއްވިެވއެވެ. އާޭނގެ ބަުރަކީށަގިއ ަވިކިހާސަބކްުނ އާޭނގެ

ައަވހަށް އެގޮތަުގއެވެ. ހަަމ ހްުނެނީވ ހަޭދިވިއުރވްެސ ިއރެއް އެތައް ދްެނެނވަުމށް

ައަރިއަވަޑިއަގީތ ކުާރކޮޅަށް ަވަޑިއަގތަުމށް ތަަނށް ބުޭންނފުޅިުވ ަވަޑިއަގްނަނަވްނ

ިވާދޅުވެފައެވެ. ަބއަްދލުކަުރްނ“ އީޮފހްުނ ”ހީަވުރ ިނމުމްުނ ވާހަަކ އާޭނގެ

ަބއަްދލުކުރެއެވެ. އަެމިނކުފާާނިއ ަބައކު ަސތަޭކ އެތައް ދުވަާލކު

އްެނމްެނާނިއމެދު ބުޭންނވާ ަބއަްދލުކަުރްނ އެހްެނަކމްުނ ބުޭންނތަކަުގއެވެ. ތަފާތު

ަކމެކެވެ. ިދާމވާެދެނ ހުުރަމީކ ުނވެވްެސ ަކްނަކްނ ިމފަަދިއްނ

17

ތަޖިުރބާ ަވީނ ައޅަުގނަޑށް ހިާދާސއެއް އެތައް ފަަދ ިމދްެނެނިވ

ައޑު ިނަކމިެތްނގެ އެހްެނަކމްުނ ފަހަަރކުއެވެ. އެތައް ދަުވހަކު، އެތައް ކުރިެވފައެވެ.

ިއބާްރީހްމ ޤިާސްމ ކުރެއްވެވުމަުގިއ ަކްނަކްނ އޯގާތިެރަކާމިއއެކު އެއެްސވާުމިއ

ަދްނަނަވްނ ަކމަުގިއ ބޭފުޅެއް ލަާމީސލު ފަަދ ުނފްެނަނ ނީޫނ ަމދްުނ ައީކ

ުނޖެހަޭނމެވެ. ފަހެއް ައޅަުގނޑު

އެއަްބްސވްާނޖެހެޭނ ަދްނަނ ކްޮނމެ ީމހަކުވްެސ ހީަޤޤަތް އަެމިނކުފުާނގެ

ގްެނަދަވީނ ކަުރއަްވމްުނ ހަޭދ ބޮޑަުބިއ ަވގުތުގެ އަެމިނކުފުާނގެ ހީަޤޤަތަީކ

ދެއްވުމަުގިއ ިނަކމިެތްނަނށް ަވގުތު އަެމިނކުފަާނީކ ިނަކމިެތްނަނށަްޓަކިއ ަކމެވެ.

ަކމެވެ. ންޫނ ބޭފުޅެއް ފިޫހފުޅުވާ

ަކމަުގިއ ިސފަފުޅެއް ާޚއަްޞ އަެމިނކުފުާނގެ ިމީއ އެހްެނަކމްުނ

ޤަބޫލުކަުރްނޖެހެއެވެ.

ޓޯކް ިދވިެހ ަބލާފިައވާ ީމހްުނ ިގަނ އްެނމެ ާރއްޖޭގެ ޯޝައީކ ާމަކާނައިދ ަޒީކ ަނީސުރ(ައއަްޔ)، ައީލ ހަަސްނީދ، ުނވެާނއެވެ. ދަޮގަކށް ޯޝއޭބުުނަމީކައޑިުއިވފިައވެާނ ވާހަަކއެއް އަެބއެއްގެ އެތައް ހެއްވާ ަމާޖ ިގަނަބަޔަކށް ައީކ ތީުސޯޝ ާމަކާނ ަކމަުގިއވާ ޯޝ ޓޯކް އިެނމޭޓެޑް ފަުރތަަމ އްެނމެ ާރއްޖޭގެ ަބއެކެވެ.

ާޔިމްނ ަރީޝދުއެވެ. ޒުވެާނއަްކމަުގިއވާ ހަުނުރވިެރ ހާަދފިައަވީނ ާރއްޖޭގެބެުނފިައަވީނ ާޔީމްނ ބެހޭގޮތްުނ ައިއގޮތާ ފިެށގްެނ ކަުރްނ އިެނމްޭޓ”ައޅަުގނަޑށް ަކަމށެވެ. ަދއުުރަގިއ ްސކޫލް ފަުރތަަމ އްެނމެ ކާުރިހތްޖެހީުނ އަެކްނކަުރހާފަ ިފގްާސ‘ތަކެއް ފިައްޓކާުރތަްނ ’ްސިޓކް ފޮތެއްގެ ަކުނަގ ކުއަްޖކު ފުެނީނައޅަުގނޑުވްެސ ިއްމޕްރްެސވެގްެނ ަވަރށް ދްެނ ކާުރތަްނ. ފިްލޕް ަގނޑުތައްއެހްެނ ހްުނާނެނ ފޮތެއްގެ ަކުނަގ ހިުރހާ ްސކޫލް ފީެށ. އުޭރގެ ކަުރހްަނ އެގޮތަށްކިުރަމީތ ކެމާެރއެއް ގްެނިދަޔީއ ހުަރފަތަަކށް ިއތުުރ ކަުރހާފަ“ިމކުރެހްުނތައްކަުރހިައގްެނެނވެ. ަވިކަވިކްނ ފްރޭމެއް ފަހަަރކު ަބހައަްޓިއގްެނ ބޯޑެއް ަވިއްޓަދިނކޮށް ކަުރމްުނ ަމަސއަްކތް ަދށްުނ ’ޕްރީޮސަޖރ‘އެއްގެ ަވަރށިްދގު ިމފަަދިއްނޕްެނިޓައްމ ޓޫއެއް. ގޮތަުގ ހަނާދްނވާ ”އީެއ ިލބީުނއެވެ. އާޭނައށް ކްޮމިޕއަުޓރެއް

ޮސފްްޓވަެއރ ޓީޫޑ ދްެނ ުނކާުރެނ. ަރްނއެއް ޮސފްްޓވަެއރއެއް ތީްރީޑ އަޭގފިެށގްެނ އީެއ ބުޭންނކީުރ. ިކާޔއެއްޗެއް މޫވް ކަޮރލް އޭގިެއްނ ައޅިައގްެނ އެއް

ައިއގޮތް.“ަމަސއަްކތްކަުރމްުނ ީޓީވއްެމގިެއ ައހުަރަގިއ 17 އްެނމެ އުމުުރްނހާަދފައެވެ. އުޭރވްެސ ކާޓެޫނއް ހާއަްސ 13 ިމިންޓގެ ކަުޑކިުދްނަނށް ާޔީމްނަވީނއެއްޗެއްގެ ަމގުބޫލު މެދަުގިއވްެސ ަވަރށް ީޓީވިއްމގެ މަުއއަްޒފްުނގެ އިޭތވެގްެނިދަޔީއިހާޔލު ބަޭރށް ިދޔަުމށް އީެމހްުނ ިކޔެވަުމށް ައިދ ިއތަުރށް ިމފްަނުންނ ގޮތަުގއެވެ.2001ަގއެވެ. ާމލަެއށަްއީއ ިކޔެވަުމށްފަހު ދަެއހުަރ މެލިޭޝއަާގިއ އޭގެފަހްުނ ިދެނވެ.ހިުރ ”އެތަާގިއ ަމަސައަކތް ކިުރއެވެ. ދަުވްސކޮޅަކު ީޓީވއްެމަގިއ ައެނއްކާވްެސއިޭތ އަެކަމކު ިސްސަޓްމއެއް. ގްރިެފކްްސ ިސިލަކްނ ަވުރަގަދ ަވަރށް އުޭރދްެނ އެކޮޅަުގިއ ެނތުމްުނާނިއ ގޮތެއް ހެދޭޭނ އިޭތ ާރއްޖިެއްނ ދްެނ ހަލާކީުވ.ބްުނޏެވެ. ަވިކީވ.“ާޔީމްނ ީޓީވއްެމިއްނ ެނތުމްުނ ގޮތެއް ކުރެވެޭނ ަމަސއަްކތް

2005އެވެ. ފަހްުނ އޭގެ ިލބީުނ ިހާޔލު ޯޝގެ ާމަކާނަދިނކޮށްއެތާ ަކިއިރްނ ޕާކު ަމްސވިެރްނގެ ައޅަުގނޑު ”އެއްދަުވހުަސިޅވެާނ ަވަރށް ިހތަށްއީެރ ދްެނ ަޖއަްސިއގްެނ. ާމަކަނއެއް ިއީނ ތިޮށަމީތގްޮސަސ އެގޮތަށް ދްެނ ފަށަިއިފއާްޔ. ަދއަްކްނ ވާހަަކ އާެމަކާނ ަކްނޭނގެއޭވާހަަކ ދާެމަކާނ ހަަމ ާމަސިޅވެާނއޭ. ހަަދިއިފއާްޔ ޯޝައަކށް ޓޯކް ީމިތ ިހތަށްއީެރޑެމޯއެއް ހަަދިއގްެނ ިވާދޅީުވ ިދުނމްުނ ިހާޔލު ގުޅާފަ މްޮނދަުއށް ަދއްކާތަްނ. ދްެނާމަކާނ ގޮތެއް.“ ީމިތ ހެދެޭނ ިވްސާނީލ ައޅަުގނޑު ގަެއށްގްޮސ ގްެނާނށޭ.ދްެނ

ބްުނޏެވެ. ާޔިމްނ ިކަޔިއދެމްުނ ައިއގޮތް ފިެށގްެނ ޯޝއުނަދގޫ ހެދަުމީކ އަެކިނ ޕްޮރޖެކްޓެއް ބޮޑު ިމފަަދ ިވްސުނީނ ާޔީމްނައށްިމަކަމށް ބުޭންނވެާނ ިރަސރްޗ ްސާޓފްުނާނިއ ިއތުުރ ައިދ ަކމެއް ަކމެވެ. ވެާނޓޯކް ހަަދްނފީެށ. ބޮޑިެތ ިރަސރްޗ ްސކްރްެޗިއްނ ހަަމ ަކމެވެ.“ދްެނ ައޅަުގނޑުިކިހެނއްތޯ. ހަަދީނ ހާަދީމހްުނ ީވކީްލ އެއްޗިެހ ކާޓްޫނ ގޮތިާއ ގްެނާދ ޯޝތައްއަޭގ ޕާކް. ހަަމއަެކިނަސއުތް ކަުރީނ ޕްރިޮޑއްުސ ީވކީްލ ަބލާލިާއުރ އެގޮތަށްމޮޑެލް ޕީޮލ ލޯ ހީެދ ައޅަުގނޑު ދްެނ 70 އިެނމަޭޓރްސ. ގާތަްގނަޑަކށް އަެބއުޅޭގާތް އެގޮތަށް އެއްޗެއް. ަވުރގެ ަސޕޯޓުކާުރ ިސްސަޓްމިއްނ ައޅަުގނޑުގެ ތަކެއް.

މާޫސ މުހައްމަދު ރިުޤއްޔާ

18

ވެާނ ީފިސބްލް ީމިތ ކީުރ ްސަޓީޑ ައޅަުގނޑު ަވްނދްެނ ދަެއހުަރ ަގނަޑަކށްބްުނޏެވެ. ގޮތަަކށް.“ާޔިމްނ

އެއްވްެސ ިއްޝިތހާރެއްފަަދ ިއތުުރ ހިުރިއުރ ިމަކަމށް ހްުސވެގްެނ ދަެއހުަރމިުޅްނ އެދަުވްސތަކަުގ ައިދ ކިުރއެވެ. ފާހަަގ ާޔީމްނ ުނަނގަާކްނ އެއްޗެއްާޔީމްނ އެއަްޗކްުނަކަމށް ިލބުުނ ިކަޔަވިއީދގްެނ އިެނމަޭޝްނ ހީުރ ަބރާޯސވެގްެނ

ބްުނޏެވެ.އީެހައށް ައނިބީމހާގެ ފާަރތްުނ ިލބުުނ ިމދަުވްސތަކަުގިއ ާޔީމްނގެ ކީުރގެ”ައޅުނަގނަޑށް ކިުރއެވެ. ފާހަަގ ާޔީމްނ ަކަމށް ުޝކުުރވިެރވާ ިއްނިތހަާއށްައނިބީމހާ. އުޭރގެ ައޅަުގނޑުގެ އީެހތިެރވިެދީނ އެދަުވްސަވުރ ބަޮޑށް އްެނމެދީެމހްުނ ަސްސޓިެއްނވެގްެނ އޭގިެއްނ ަވީޒފަާއަކށް، ަސުރކުާރ ާދެނ ަވިއފް އުޭރފިައޭނިޝައލް ިވިއުރހިުރހާ ޕިްރޕަެއރ ޑެމޯހަަދްނ ފަުރތަަމ އްެނމެ ިދިރއުޅީުނ.ުޝކުުރ ބަޮޑށް ަވަރށް އެހްެނވެ ަވިއފް. އެކްްސ ައޅަުގނޑުގެ ަސޕޯޓެއިްދީނ

ިކަޔިއިދެނވެ. ާޔީމްނ ައާދކަުރްނ.“ައހުަރ ދެ ިނމީުނ ޑެމޯހަަދ އެކަުގވްެސ ަދިތތަކާ ަވަރށް ކްޮނމަެއަކްސ

ފަހްުނެނވެ.ައިދ ައިއދަުވްސަވރެވެ. އުފިެދގްެނ ީވީޓީވ ޑެމޯހިެދދަުވްސަވަރީކދެއްކެވުމްުނ ޑެމޯ ިއބާްރިހްމައށް ޤިާސްމ ތޮއިްޔބު، ިއްސވިެރާޔ ީވީޓީވގެ އުޭރަބއަްދލު ާޔީމްނއާ ކަުރއްވާ ޯޝައށް ތައީުރފް ާމަކާނ ިއބާްރިހްމ ޤިާސްމ ީސާދ”އެއްދަުވހު ެންނގެވަުމށް ިންނމިެވއެވެ. ޯޝ ީވޓީވައށް ާމަކާނ ކުރެއްވަުމށްފަހުީމިތ ިވާދޅިުވ ދްެނ ހްުނެނިވ. ޤިާސްމ ިދަޔިއުރ ކަުރްނ ަބއަްދލު ތޮއިްޔބްއާިރކުއްެސޓުކިުރްނ ައޅަުގނޑު ހަަމަޖއަްސދަޭނމޭ. ަކމެއް ހިުރހާ ބުޭންނވާ ހަަދްނހަަމ ދްެނ އެޑްވްާންސއެއް. ކުުރަމށް ހާަޔ ްސާޓފްުނ ހަަދްނށާ ެސްޓައޕްއެއްައެނއްހްެނ ދްެނ ހަަމަޖއަްސދެއިްވ. ުރިފާޔ ދަެލައަކއެއްހާ އެރަެއށް އެރިެއްނާޔިމްނ ޤިާސްމ.“ ކޮށްދެއީްވ ަކމެއް ހިުރހާ ައޅަުގނަޑށް ފައަްޓދްޭނ ބާުނާނަނަމ

ވެއެވެ. ބެުނފިައ

ކީުރ ފާހަަގ ާޔީމްނ ގޮތަުގިއ ަކމެއްގެ އުނަދގިޫވ އްެނމެ ފަށަިއަގތިްއުރ 20،000 ިމދޭތެރިެއްނ ކްލިެސފިައޑަްގ ”ހީަވުރަގ ހޯދުމެވެ. ީމހްުނ އިެނމްޭޓކާުރެނބުޭރ ދްެނ ުނގުޅާ. ފާަރތަކްުނ އެއްވްެސ ހަަމ ަޖހިައްނގްެނވްެސ ުރިފާޔައށް ިމގޮތަށް އަެބހަަމަޖއަްސދްެނ. ތަެނއް ހްުނާނެނ ކެއާުމިއ ައޅަުގނޑުމްެނ ީމހްުނަނަމކަުރްނ ްސޕްެނޑް ހިުރއާްޔ ިއްނޓެރްެސްޓ ކެޕިޭބިލިޓއާ ކުއަްޖަކށްވްެސ ިދވިެހިކަޔިއދެމްުނ ވާހަަކ ަދިތތަކުގެ ިދާމވާ ތައާްޔަރށް.“އަެކމަުގިއ ިމިހީރ ައޅަުގނޑު

ބްުނޏެވެ. އާޭނައހުަރ އެއް ިދަޔީއ ފިެށގްެނ ޕްރަޮޑކަްޝްނ ޯޝގެ އެހްެނަކމްުނާމަކާނ

ޯޝ ކްޮނމަެއަކްސ ހަޭދކުުރަމށްފަހަުގއެވެ. ކުުރމަުގ ތަްމީރުނ ކިުދްނ ަވްނދްެނފިުރހަަމކޮށެވެ. ަވަރށް ކިުރައށް ިދަޔީއ ޯޝ ަވްނދްެނ ީވީޓީވަގިއ ދަެއހުަރ ފެށަުމށްފަހުީހކީުރ ފަުރތަަމ ައޅަުގނޑު ”އްެނމެ ީޓީވއްެމައށެވެ. ަބަދލީުވ ާމަކާނ ޯޝ އޭގެފަހްުނއަެކަމކު ާމިގަނ ދަުވްސތަކެއުްނވެ ވެާނަކަމށް. ައއުމްުނ ަވަރށް އުނަދގޫ ަބަދލެއްަވަރށް ޖެހޭ 750000ުރިފާޔ އިެޕޯސަޑަކށް ިލިބއްޖެ. ައިދ ކްޮނމެ ްސޕްޮނާސްސ

ދެއިްކއެވެ. ާޔިމްނ ވާހަަކ ކިާމާޔީބގެ ޯޝގެ ވެއްޖެ.“

އީެހތިެރިވއެތައް ގެެންސ ިދުނމަުގިއ ާމަކާނ ޯޝ ކިާމާޔީބައަކށް ިމފަަދގާތް ަމިއްނަބިއްނާނިއ ާޔީމްނގެ އެގޮތްުނ ވެާނއެވެ. ހަަމަގިއމުވްެސ ފާަރތެއްައާދކާުރަކަމށް ުޝކުުރ ބަޮޑށް ަވަރށް ައނިބީމހަާއށް ކީުރގެ ަރހަުމތްތިެރްނާނިއއުޅުުނިއުރ ހަަދްނ އިެނމަޭޝްނ ައޅަުގނޑު ފަުރތަަމ ”އްެނމެ އާޭނބްުނޏެވެ.ުނފުެނުނ ަކމެއަްކމަުގިއ ަރނަގޅު ާމ އީެއ ަމިއްނަބފިައްނަނށް ައޅަުގނޑުގެަވަރށް ަބއަްޕ ހިުރަވުރްނ ހްުސވެފަ ގްޮސ އަެކަމށް ައޅަުގނޑު ިވަޔްސ، ަކމަުގިއުޝކުުރ ަވަރށް ިދީނީތ ފުޮނަވިއ ިކަޔަވްނ ބަޭރށް އުޅެމްުނވްެސ ގޮތަށް އަާދިއގެ

ބްުނޏެވެ. އާޭނ ފާހަަގކޮށް އީެހތިެރަކްނ އިާއލާގެ ައާދކަުރްނ.“ަވީހދަުއށް މުހައަްމދު ކަޯރިއާޓ އާޭނގެ ުޝކުރެއް ހާއަްސ ަވިކްނަސކެްސްސފުލްއެއް ޯޝ ާމަކާނ ބްުނޏެވެ.“އަޭނއުާނލާ ާޔީމްނ ައާދކާުރަކަމށްީމހެއް. ކިްރއިޭޓވް އެހާމެ ައިދ ައޑަުއޅާ ކެރެކާްޓްސތަަކށް ިގަނ އާޭނައީކ ުނވެާނ.ީމގެ ިއތުުރްނ ީމހެކޭ.“ ަމލިްޓ-ޓެލްެނޓެޑް ަވަރށް ހަަމ އިެއ ައޅަުގނޑު ބާުނީނއީެހތިެރވެދޭ ަމީދހަުއށް އެޅުމަުގިއ ައޑު ހަަސްނީދައށިާއ ހްޯސްޓ ަކމަުގިއވާ ޯޝގެަވަރށް އެބޭފުޅްުނަނށްވްެސ ދިެމހްުނާނީތވެ ައޅިާދުނމަުގިއ ައޑު ފިުރހަަމައށް އެހާ

ުޝކުުރައާދކުރެއެވެ. ާޔީމްނ ބަޮޑށްފްަނެނއް ިމހިާހާސަބށް ިބްނަގަލކްުނ އިެޅގްެނައިއ ަދއުުރަގިއ ްސކޫލްަވްނދްެނ ައހަރެއް އެތައް ފިުރހަަމައށެވެ. ަވީނ ަވަރށްވްެސ ގްެނގްޮސފިައ ކިުރައށްީހުނކާުރހާ ިދަޔީއ ިލިބގްެނ ަމަސއަްކތަށް ައިއ ކަުރމްުނ ުނިލިބ ަމްނފާއެއް ާމބޮޑުުނަވތަ ިމއިުޒަޝްންސ ާރއްޖަޭގިއ ގޮތަުގިއ ޤަބޫލްކާުރ ާޔީމްނ ތަުރީހބެކެވެ. ބޮޑުަބއެއީްމހްުނބިުނަކމަުގިއިވަޔްސ، ަކމަުގިއ ެނތް ާމކެޓެއް ާމބޮޑު އިާޓްސޓްުނަނށްަކމެކެވެ. ކިުރއުެރިވާދެނ ަމަސއަްކތާއެކު ބަުރ ާރއްޖަޭގިއ ަކަމީކވްެސ ކްޮނމެކިުރ. ަމލަާމތްވްެސ ީމހްުނ ައޅަުގނަޑށް ފެއިްޓިއުރ ިމަމަސއަްކތް ”ައޅަުގނޑުދަެލއަްކ ިމހުާރ ކްުނފްުނަޏށް ައޅަުގނޑުމްެނގެ ޯޝިއްނ ާމަކާނ ހަަމއަެކިނ އަެކަމކުަރނަގޅު ަގބޫލްކަުރީނ ައޅުނަގނޑު އެހްެނީވަމ ަވދޭ. ަލއަްކއަެބ ިތްނ ުނަވތަަވަރށް ހަަދިއިފއާްޔ ޕްރަޮޑކްޓެއް ަރނަގޅު ހުރެގްެނ ިއްނޓެރްެސޓެއް ިޑިސޕިްލްނއާ

ބްުނޏެވެ. ަރީޝދު ާޔިމްނ ގަެނިއ ވުޖަޫދށް ޯޝ ާމަކާނ ތަުރީހބިުލބެޭނއޭ.“

19

20

ިވަޔްސ ަޖާމަޢތެއްަގިއ ކްޮނމެ ިވަޔްސ ޤައުމެއްަގިއ ކްޮނމެ

ައިމއްަލައށް އެއްޗެކެވެ. ަރއްކާތިެރކާުރ ައިމއްަލައށް އަެބަޔކު ިމިނަވްނަކަމީކ

މެއެވެ. އެއްޗެއްވްެސ ަނގާލާ

ައީލގެތެރެިއްނ ތާީރޚުގެ ިލޔިެވގްެނވާ ިސފަިއަގާޔިއ ވާހަަކިއގެ ފުލޯކު

ަބަޔކު ިދވިެހާރއްޖަެއީކ ިހްނގާލާިއުރ، ަނަޒުރ ަމއްަޗށް ފުެންނތަކުގެ ފްެނަނ

ިމިނަވްނ ވިެރަކމެއް ިހނަގމްުނައިއ ައިމއްަލ ފީެށއްުސރެްނ ިދިރއުޅްެނ

އުފެދްުނ ާރއްޖެ ަދށަުގިއ ައޅުވިެތަކމުގެ ބުޭރަބއެއްގެ ތަެނކެވެ.

ިއތުބާުރކުރެވޭ ެނތެވެ. ފްެނާނަކށް ަދީލލެއް އެއްވްެސ ިހމުެނުނަކމުގެ

ިމަކމުގެ ިލޔްުނތަކެއް ހިުރހާ ަސއްާޔޚްުނގެ މަުއއްިރޚްުނާނިއ ބުޭރގެ ފަަދ

އާަދކާަދަޔށް ިވްސާނިއުރވްެސ ަސޤާފަތާފަތަށް ާރއްޖޭގެ ައިދ ހިެކދެއެވެ. ަމއްަޗށް

ފްެނާނަކށް ައަސުރތަކެއް ައޅުވިެތަކމުގެ އުފެދުމަުގިއ ާރއްޖެ ަބލާިއުރވްެސ

ެނތެވެ.

ިމިނަވްނަކްނ ވިެރަކމުގެ ާރއްޖޭގެ ުރޖަޫޢވާިއުރ ތާީރަޚށް ިލޔިެވގްެނވާ

އްެނމެ ތާީރީޚގޮތްުނ ީމގެތެރެިއްނ ދްެނެނިވާދެނއެވެ. ފަހަރޭ ިތްނ ގެއްިލފަިއަވީނ

އެދަުވްސަވުރ ވިެރިވފަހަރެވެ. ަމއްަޗށް ާރއްޖޭގެ ޕޯޗީުގޒްުނ ިއްސފަހަަރީކ

ިނމްުނ އަެދިރކޮޅުގެ ފަާސަދއުފިެދ ިފތަުނ ަރްސަކމަުގިއަވީނ ަދިރކޮޅުގެ ިހލާީލ

ފިެށފައެވެ.

ައިމއްަލ ަރްސަރްސަކލްުނގެ ަބއެއް އަެދިރކޮޅުގެ ަނީތާޖައަކށްީވ،

ަކްނަންނނުޫރ ިދއުމެވެ. ކިުރައަރިއގްެނ ަމްސަލހަތަށްވުރެ ޤައީުމ އެދްުނފުޅު

ފެށްޓިެވއެވެ. ހަާނައޅުއްަވްނ ަސުރކާަރށްވްެސ ޕޯޗީުގޒު ގޯވާަގިއއޮތް ާރާޖައށާިއ،

އަޒްހަރު ަސިއފް

21

ދެއްިވއެވެ. ަދޢަުވތު ޕޯޗީުގޒްުނަނށް ފާޅަުގިއ ައިދ

ިހާސަބށް ުނަރއްކާތިެރ އޭގެއްެނމެ ިމަކްނ

9 ަވަނ ަމްޝހުޫރ ަދިރކޮޅުގެ ިހލާީލ ިދަޔީއ،

އާޭނ ަޒާމުނަގއެވެ. ަރްސގެފާުނގެ ހަަސްނ

އަެކްނޏެއްނެޫނވެ. ާމތްީދްނ އަޭނގެ ަނގާލެއްީވ

އަެކްނޏެއް ަރްސަކްނ ފަޚުުރވިެރ އަޭނގެ

ވިެރަކާމިއ، ައިމއްަލ ިދވިެހާރއްޖޭގެ ނެޫނވެ.

ަނގާލެއްީވއެވެ. ިމިނަވްނަކްނވްެސ ޤައުމުގެ

ބާުރަގަދ ދިުނޔޭގެ ާމފަހެވެ. އޭގެ

ައޅުވިެތކޮށް ކިުދ ޤައުމުތައް ޤައުމުތަކްުނ ބޮޑިެތ

ިމ ދަުވްސަވުރ ކަުރމްުނިދަޔ ިއްސިތޢާުމުރ

ަސލާަމތެއް ިދވިެހާރއްޖަެއަކށްވްެސ ކަުޑކަުޑ

ިއްސިތޢާުމުރކީުރ ާރއްޖެ ުނވެވެުނވެ.

ިއނިގރީޭސްނގެ ިއނިގރީޭސްނެނވެ.

ައހަރެއް އެތައް ަދށަުގިއ ިއްސިތޢާުމުރގެ

ިސާޔީސ ިއނިގރީޭސްނގެ ަބަދލުވެގްެނިދަޔީއ ާރއްޖެ ދްެނ ހަޭދވަުމށްފަހު

ަދއްކާ ިޖީޒ ަރްސަކަމށް ިއނިގރިޭސ ައހަަރށް ައހަުރްނ ަދށަށެވެ. ިހާމަޔތުގެ

ގޮތަށެވެ.

ަދއްަކމްުނ ަރްސަކަމށް ފަާރތްުނ ިއނިގރިޭސ ިދވިެހާރއްޖޭގެ ަނަމވްެސ

ހޯއްަދަވިއ ފަުރތަަމ ިމިނަވްނަކްނ އެތެރޭގެ ާރއްޖަެއށް ަކނޑުއްވާަލއްަވިއ، ިޖީޒ ައިއ

ުސމުއްވުލްައީމުރ ަރީއުސލްޖްުމހިޫރއްާޔ ފަުރތަަމ ާރއްޖޭގެ ބޭފުޅަީކ ދެއްިވ

ިކލެގެފާެނވެ. ދިޮށމާޭނ ައީމްނ މަުޙއްަމދު

އަޒްހަރު ަސިއފް

ރާއްޖެއަށް އަތުން ެ ިއނިގރިޭސންގފިުރހަމަ ިލިބ، ިމިނވަންކަން ިސޔީާސގޮތުންވްެސ 1965 ވެގެނިްދަޔީއ ދައަުލަތކަށް ިމިނވަން

26 ވަަނދުވަހުއެވެ. ެ އަހަރުގެ ޖަުލިއމަހުގ ވަަނެ ިދވިެހރާއްޖ ފަހުން ދުވްަސ ދެހަފްތާއެއްހާ ީމގެފާހަގަކަުރން އުފަާތއް ެ ަރންޔީޫބލްގ ެ ިމިނވަންކަމުގގޮތެއްގިައ ޚާއަްސ ެ އެންމ ވަމުންދިާއރު، ަތއްޔާރުދެވަަނ ެ ިދވިެހރާއްޖޭގ ބޭފުޅީަކ ފާހަގަކަުރންޖެހޭ

ިއބްރީާހމް ުސމުއްވުލްއީަމރު ަރީއްސ ެ ޖުމްހިޫރއްޔާގެ ިއނިގރިޭސންގ ިކލެގެފާނެވެ. ަރނަްނަބޑިޭރ ނިާސރުިމިނވަންކަން ފިުރހަމަ ިސޔީާސ ރާއްޖެއަށް އަތުންޮސިއކުރެއީްވ މުއާހަދާގިައ ެ ދެއްވުމުގ ހޯއްދަވިައ

އެމިަނކުފާނެވެ.

ިމިނަވްނަކްނ ިސާޔީސގޮތްުނވްެސ ާރއްޖަެއށް ައތްުނ ިއނިގރިޭސްނގެ

ައހަުރގެ ަވަނ 1965 ވެގްެނިދަޔީއ ަދއަުލތަަކށް ިމިނަވްނ ފިުރހަަމ ިލިބ،

ިދވިެހާރއްޖެ ފަހްުނ ދަުވްސ ދެހަފްތާއެއްހާ ީމގެ 26 ަވަނދަުވހުއެވެ. ޖަުލިއަމހުގެ

ަވމްުނާދިއުރ، ތައްާޔުރ ފާހަަގކަުރްނ އުފާތައް ަރްނޔީޫބލްގެ ިމިނަވްނަކމުގެ

ދަެވަނ ިދވިެހާރއްޖޭގެ ބޭފުޅަީކ ފާހަަގކަުރްނޖެހޭ ގޮތެއްަގިއ ާޚއްަސ އްެނމެ

ަރްނަނަބޑިޭރ ާނިސުރ ިއބްާރީހްމ ުސމުއްވުލްައީމުރ ަރީއްސ ޖްުމހިޫރއްާޔގެ

ފިުރހަަމ ިމިނަވްނަކްނ ިސާޔީސ ާރއްޖަެއށް ައތްުނ ިކލެގެފާެނވެ. ިއނިގރިޭސްނގެ

އަެމިނކުފާެނވެ. ޮސިއކުރެއްީވ މުއާހަާދަގިއ ދެއްވުމުގެ ހޯއްަދަވިއ

އޮތަުމށްފަހު، 77 ައހަުރ ިއނިގރިޭސްނގެ ައޅުވިެތަކމަުގިއ ިދވިެހާރއްޖެ

ިމިނަވްނަކްނ ިދވިެހްނަނށް ބޮޑަުވީޒުރަކމަުގިއ ާނިސުރގެ ިއބްާރީހްމ

އަެމިނކުފާުނގެ ޮސިއކުރެއްީވ، އަެމިނކުފާުނ މުއާހަާދަގިއ ދެއްވުމުގެ ހޯއްަދަވިއ

ިއނިގރިޭސްނަނށް ަޝޚިުސއްަޔތު ދުުރިވްސުންނފުޅިާއ ައަމލާިއ، ިހކަުމތު

ގޮތަަކށެވެ. ފަޚުުރވިެރވާފަަދ ިދވިެހްނ ދެއްކެވަުމށްފަހުއެވެ.

ިމިނަވްނަކަމށް ިދވިެހްނގެ ފާޅުކާުރިއުރ، ިމައދު އުފާ ިމިނަވްނދަުވހުގެ

އާކުރެވްެނ ަދިރްނގެ ހަނާދްނތައް ިދވިެހ ަމަސއްަކތްތައް ކޮށްދެއްވާފަިއވާ ައގުހިުރ

ކުރެިވފަިއވާަނަމ، ަމޙުރްޫމ ހައްޤުތަކްުނ ިލިބދްޭނޖެހޭ އެފަާރތްތަަކށް ޖެހެޭނއެވެ.

ކުރެވްެނ ޖެހެޭނއެވެ. ަވކާލާތު އެހައްޤުތައް ހޯދަުމށްވްެސ

ީލަޑުރްނާނިއ، ަޒީޢމްުނާނިއ، ައބްާޠލްުނާނިއ، ޤައީުމ ިމޤައުމުގެ އީެއ،

ަދުރަމަވްނތަ ބޮޑުތަކުުރފާާނިއ، އީެއ، މާުޖިހދްުނެނވެ. ުޝހަާދއްުނާނިއ،

ިއްސަކްނަދުރ ައިލަރްސގެފާާނިއ، ދްޮނަބްނޑާަރިއްނާނިއ، ަމހަާރދްުނާނިއ،

ާނިސުރފަަދ ިއބްާރިހްމ ައީމާނިއ، މަުޙްނަމދު ބޮޑަުރްސގެފާެނވެ. ަރްސގެފާާނިއ،

ިމިތީބ ިދވިެހްނ ިމައދު އާކާުރްނޖެހެއެވެ. ިޒކާުރ އެބޭބޭފުޅްުނގެ ބޭބޭފުޅްުނެނވެ.

ިޚދަުމތްތަކާިއ ިޖހާދުތަކާިއ ެނތުމެއްެނތް ހަނާދްނ ކުރެއްވިެވ، ީލަޑުރްނ ިމައގުހިުރ

ތެރަޭގއެވެ. ައިލަކމުގެ ޤުުރބާީނގެ

22

23

24

Ramadan is a time for self-reflection, a month of de-votion and worship, when Muslims around the world fast from sunrise to sunset. These days however, it has also be-come a month of feasting from sunset to sunrise.

Though many might think that people generally should lose weight during Ramadan, it is quite the opposite. It is the busiest time of the year in the kitchen as each house-hold tries to outdo its neighbor in preparing the best spread of traditional dishes as well as showing off new recipes. Ulti-mately, the new recipes and the old ones end up on the thighs or the belly. So here are some tips to lose that extra weight gained following Ramadan.

1) Figure out how many calories you should eat each day to lose weight.

Losing weight isn’t all about weight. The more aware you are of the calories in the food you eat, the more easily you’ll be able to eat the right amount of food and do the right amount of exercise to drop a couple of pounds. Write down what you eat and add up your calorie total for each day.

Next, look up how much a person of your age, height, weight, and energy level needs per day in calories.

2) Make a meal plan, and stick to it.

Decide what you’re going to eat every week before you’re standing at the fridge and trying to figure it out on thefly. Buy the right healthy ingredients to eat the way you wantto eat, and plan it out by the calorie.

Cut down on the snacking, or try to make them healthy snacks. Fresh vegetables, unsalted almonds, or fruit make for great weight-loss snacks.

Losing the Ramadan Weight3) Eat fewer calories than you burn.

The only surefire way to lose weight is to eat lessthan you burn over the course of a day. Sounds simple, but it takes work and consistency. That means exercise. If you want to lose weight and stay healthy, you need to start exer-cising. Aim for 30 minutes of exercise 3-5 times a week to get started.

Set mini-goals. Instead of thinking that you need to lose 10 kgs, think that you want to lose 1 to 2 kgsin a week.

One of the purposes of Ramadan is to develop and strengthen our powers of self-control, so that we can resist wrongful desires and bad habits. In fasting, by refraining from the natural human urges to satisfy one’s appetite, we are exercising our ability of self-restraint, so that we can then apply it to our everyday lives to bring about self-improve-ment.

So use your newfound discipline to burn those excess calories before next Ramadan.

Fitr-Eid also called the “Feast of breaking the fast” is an important annual event for all Muslims. It’s a day where we give thanks to Allah for all that he provides. The Eid comes at the end of the Ramadan and is one of the few days where fasting is sinful. Traditionally Maldivians always celebrate Eid with all sorts of cuisines and local delicacies.

No Eid feast is complete without a meat dish prepared using the meat of the animal that is offered as a sacrifice(Ul’hiya). This is usually lamb or chicken prepared using local herbs and spices. A spicy dish to warm up everyone’s bellies after a long Ramadan. Recently with the advancements in shipping lines, Maldivians have had more access to livestock from abroad. Therefore the number of people using bigger animals such as lamb and sheep as sacrifices has increased,bringing a well needed variety to every household’s table.

The meat dishes go hand in hand with traditional Maldivian rice pudding (Bondibaiy). Both dishes have become such a staple during Eidthat it’s present in very household. The two dishes together have become an iconic representation of Maldivian celebrations.

Eid is a festive time with many islands holding feasts (Malaafaiy) where different households provide different dishes, all to be eaten together with music and drums ringing

in the background. Traditional dishes like Kulhiboakibaa, Haluvida, Pirinee, barbequed fish, disks and Bondi are alwaysmade for such gathering. Food like HaaluFolhi and RihaFolhi whose popularity dipped in the early 2000s have also started making a comeback.

As for drinks, all sorts of juice are prepared using many of the fruits that grow in the islands. Falooda (sherbet), Passion fruit juice and lemonade are among the different verities of drinks prepared. Along with tea and the modern soft drinks, the tables are filled with both delicious food and drinks.

In homes and gathering, food become a must have on Eid after enduring the hardships of Ramadan. Recently, restaurants have begun catering specially for these days with special setups like buffets. Noodles, Spaghetti and Coke has started to replace the more traditional dishes. However, it’s not uncommon to find traditional and modern dishes on the samebanquet table.

In the end Maldivians have always had a special place food. Being of multiple origins, Maldivians enjoy a wide range of dishes both the traditional recipes and the more modern ones. However one thing is certain, there is a dish that would suit the palate of anyone, somewhere in all the different dishes prepared for Eid.

Scrumptious Eid Feast

25

Hassan Hazim

26festivities. And each year, on that day, everyone would truly understand that this was independence.

Throughout a journey of fifty years, that same daywas celebrated on an annual basis, but not without its quirks. There was a time when colored lights would course through the streets like their own little rondo, offering an uplifting sense of relief even in the darkest of hours. Songs and dances triggerthe sense of excitement that eliminates all animosity. Social gatherings uplift the sense of amity that was otherwise hard to obtain.

But during those days, there was a favorite. An eager crowed would watch by the sidelines on a colorful night, as a parade of “floats” would slowly be driven through the road.These floats, are actually lorries or pick-ups having theirown costume party - decorated according to a concept that would captivate the audience, while also featuring a couple of a costumed participants who would be more than willing to have their pictures taken.

What made the night so spectacular was that the audiences weren’t restricted to the sidelines alone. There are many lucky spectators who get to be part of the show themselves - a wonderful memorabilia corresponding to what is possibly the greatest national event.

Coinciding with July 26, the next day’s morning would still leavean aura of celebrations experienced that night. The floats will be gathered at a spacious area for the public to see.

Those who weren’t fortunate enough to attend the event the previous night still had the chance. And everyone was able to rejoice yet another day.

That was back in the past, and it also serves a reality that some of the events held in the recent days were not as lively as their predecessors. But it did not necessarily mean that the joyous spirits we had on the day was fading. Such days can be replayed - and is certain to be seen this year.

A flurry of interesting activities is laid out in store forthe golden jubilee of Maldivian independence. The streets are once again going to be lit up in a mix of vivid colors. Competitions with amazing prizes are just within the grasp of any eager participant. The logo “Minivan-50” can now been seen almost everywhere, marking the pride that the citizens of Maldives have for that day.

The events and activities are the assurance to the Maldivian citizens that the country’s independence is still strong, and will remain that way, as long as everyone holds their ground in unity, in adherence to Islam, in dedication to the nation, and with respect of those who had perished in their set goals on securing a bright future for the next generation.

This underscores the fact that Maldivians still rekindle their spirits with a full-blazed glory -which had remained undiminished over the course of half-a-century. That alone is the basis of independence.

27

Annual celebrations often go hand-in-hand with birthdays; some people count a seemingly-infinite number oftomorrows, while others shrug them off as just an ordinary day.

Maldives has its own variations of holidays - many layered with a grandiose array of sights and sounds which will strike eyes of many as alluring. However, some could be seen more vibrant than the others, some events go forgotten, and some that are overshadowed by the more prioritized aspects of life.

But if there was anything that the Maldives and its citizens have learned, there is but one annual celebration that did not dim in terms of celebration. In fact, the year 2015 is considered to be the epitome of a great achievement made by the tiny little archipelago. Fifty years from now, Maldives marks the day when it declared its independence from the British protectorate. And this year, it isn’t just another

Throughout 50 Years - Different Tactics, Same Tradition

cheerful Independence Day - it’s the golden jubilee.

Fifty years of Maldivians being Maldivians - a community which takes great pride in its beloved religion of Islam, its treasured nation, as well as of its rich culture and tradition, regardless of being a small populous in the gaze of the larger international scape.

After the Declaration of Independence was signed in 26th July 1965, the Maldives began to see the outlook of life in par with the rest of the world, learning and discovering new things, as well as unlocking a multitude of prospects. Though not as equal to the big leagues across the world, Maldives sticks to simplicity throughout its evolution.

These facts alone are something to be grateful about. And it is not erased from the minds of those who truly cherish that single day’s value. For that, fifty years ago, an annualtrend came up - that every 26th of July would be a day of

Hussain Fayaz

28into the Union of India and Pakistan. However, while the methods used to subdue to the Southern uprising remain controversial, the country has been able to put that bitter history behind and work in unity for fifty years.

As for education, the country may have a relatively low number of college graduates even today. However, Maldives had always been a country with high literacy. We have been a country that never discriminates to severe extents when it came to gender equality. In fact one of the oldest schools in the country was a school for girls. Nevertheless, access to higher education had been a challenge due to the geographical make up of the country. It did not help that the nearest universities, in India and Ceylon, were separated by the India Ocean. Therefore, immediately post independence, education became a luxury that only the elite could have, which consequently widened the regional disparities that existed between the atolls and the capital. However, a lot has been done since, to narrow that gap. And today, Maldives boasts a high literacy rate along with professionals and academics in various fields; some of whom are globallyrecognized

Political development might be the most delayed in implementation. In fact, in terms of politics, we still have ways to go before we can boast of being a fully democratic country. However, that does not mean that we can discount that fact that we were able to take notable steps in the right direction from very early on. The country became a republic

with an elected president, a decade before the country secured independence. It did relapse but soon recovered. Women’s suffrage was one political fight that Maldivian women neverhad to take up.

Thus, keeping in mind the socio-economic situation of the country at the time of independence, the obstacles that the country has overcome, are worthy of celebration. Compromising the few reasons the politically fragmented society of Maldives has to unite as a nation should not be a sacrifice that politicians make in the name of their citizens.Discrediting the efforts of our ancestors that fought for our freedom by boycotting Independence Day celebrations, would not bring any immediate solution to outstanding political issues.

While it is undeniable that issues related to socio-political freedoms and human rights continue to punctuate the country’s independent history, it is imperative that we appreciate the freedom that the country has been enjoying to allow such issues to be born.

Therefore, we ask citizens not to forget the long road ahead to attain true independence in all meanings of the word, but to celebrate how far we have come, as a nation. Let us celebrate the blessings that we have. Lets us salvage what remains of the Maldivian identity. Let us find anotherplatform to continue improving on the freedom that we have.

29

Independence is not a state that any nation should take for granted in this age and time, when the great and powerful countries of the world do not hesitate to exercise their power on any weaker nation, with no international body with the military power or financial prowess to keep them in line.

Many Maldivians today, cite lack of social justice, economic stability and political freedoms as excuses not to celebrate our country’s golden jubilee as an independent nation. I beg to differ. While these issues are real and need immediate attention, we cannot undermine the efforts of our ancestors in securing our independence at a time when regional powerhouses of today, were still trying to break free. We cannot turn our back to our legacy.

Maldives is among the few Muslim nations that today, have no immediate threat from global powers. We have no immediate threat of being invaded by a foreign country’s

militia. We have no immediate threat of sanctions being imposed on us due to atrocious human rights issues. We do not have border disputes bad enough to threaten war. These are reasons enough to celebrate fifty years of independence.

Whenever a country is freed from its colonizers or ‘protectors’, they leave behind a battered society in immediate need of rehabilitation, reconstruction and socio-economic reform. They leave behind a society that has been deprived of basic freedoms for so long that they have to be empowered and educated about their rights and freedoms.

In that respect Maldives was in dire straits when the British left the country. While severe changes were necessary to gain socio-economic independence they also left a country that was divided, politically. The Southern atolls wished to form a separate state, similar to the situation in post colonial India where the subcontinent had to be ultimately divided

50 years of Independence; worth the ‘Pomp and Parade’

30

On July 26th, we celebrate all Maldivians’ determination to forge a growing and evolving nation, one that has not only expanded democracy, liberty and the pursuit of happiness but also given us the constant feeling of gradual self-development.

This year our little nation is celebrating its Golden Jubilee of Independence in the real world. Not all countries that gained independence stayed the same. While some have lapsed into dictatorship and military rule, others have circled back to anarchy.

Most of the time gaining something is easy, perseverance is the hard part. We have preserved and retained our freedom for the past 50 years. Although it has not been a smooth journey, we are determined to move forward, one step at a time.

While many festivities are planned for the occasion, we should all put our best foot forward and join in the once-in-a-lifetime opportunity to celebrate these semicentennial festivities with dedication and genuine joy.

Freedom is never free; there is always a price we have to pay for the freedom we enjoy. That is constant alertness and the responsibility that comes with it.

Eid Mubarik and Happy 50th Independence Day!

Maisha AdamEnglish Editor

Managing EditorSaif Azhar

Executive EditorImad Hassan Latheef

WritersAhmed Hameed Adam

Ali SulaimanMohamed Humaam

Nasma abdul Muhsin Ruqiyya Moosa

Shifza Musthafa Fathmath Maisha Adam

Hussain FayazAminath Ameena

Hassan Hazim

PhotographerMohamed Waheed

Layout & DesignAli Fahudh

31