vélfræði – almennt um vélar
DESCRIPTION
Vélfræði – almennt um vélar. Sigurður Þór Ágústsson. Vélfræði – hvað er vél?. Vél er í vísindalegum skilningi fyrirbæri sem flytur eða umbreytir orku. Vél á í daglegu tali við um búnað sem vinnur eða aðstoðar við vinnu og samanstendur af hreyfanlegum hlutum. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
![Page 1: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/1.jpg)
Vélfræði – almennt um vélar
Sigurður Þór Ágústsson
![Page 2: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/2.jpg)
Vélfræði – hvað er vél?
Vél er í vísindalegum skilningi fyrirbæri sem flytur eða umbreytir orku.
Vél á í daglegu tali við um búnað sem vinnur eða aðstoðar við vinnu og samanstendur af hreyfanlegum hlutum.
Dæmi um einfalda vél er vogarstöng sem samanstendur af hreyfanlegri vogarstöng og vogarás.
![Page 3: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/3.jpg)
Hvað er vél?
Vogarstöng er stjarfur hlutur sem snúið er um vogarás til þess að margfalda þann kraft sem beitt er á gefin hlut.
Dæmi um verkfæri sem beitt er í þessum tilgangi er t.d. kúbein.
![Page 4: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/4.jpg)
Hvað er vél?
Þar sem vinna er kraftur margfaldaður með vegalengd er hægt að draga úr nauðsynlegum krafti til þess að lyfta einhverju með því að auka lengdina á vogarstönginni og auka þar með vegalengdina sem þarf til að framkvæma sambærilega vinnu. Þetta er kallað að breyta kraftahlutfallinu.
![Page 5: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/5.jpg)
Dæmi um einfalda vél:stöðujafnvægi þar sem
F1D1 = F2D2
.
![Page 6: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/6.jpg)
Sprengihreyfill eða brunahreyfill
er vél sem nýtir bruna eða sprengingu til að knýja áfram vinnu t.d. stimpils.
Blöndu af súrefni og eldsneyti er þjappað saman í brunahólfi (strokk) og ýmist verður sjálfsíkveikja eða kveikjuhetta notuð til að kalla fram sprengingu í blöndunni. Við þetta þrýstist stimpillinn frá og knýr áfram sveifarás vélarinnar.
Nikolaus August Otto fann upp sprengihreyfilinn árið 1862
![Page 7: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/7.jpg)
Tegundir sprengihreyfla
Tvígegnisvél
- hefur tvo takta Fjórgengisvél
- hefur fjóra takta
Wankel-vél
- Þríhyrnd hjámiðja
Athugið!
Þessar þrjár tegundir þarf að þekkja og geta skilgreint
![Page 8: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/8.jpg)
Tvígengisvél
Tvígengisvélin dregur nafn sitt af tveimur slögum (ferðum) bullunnar í vinnuhring. Vinnuhringur tvígengisvélar er einn hringur á sveifarás í stað tveggja hringja í fjórgengisvélinni. Slögin tvö sem bullan fer heita:
Þjapp-sogslag Afl-útblástursslag
![Page 9: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/9.jpg)
Grunnatriði
A - Brunarými B - Afgasgrein C - Sveifarhús D - Kerti E – Bulla/Stimpill F - Einstefnuloki G - Sogrein (bensín, loft og
smurolía inn) H - eldsneyti (bensín, loft og
smurolía blandast)
A
B
C
D
E
F
G
H
![Page 10: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/10.jpg)
Þjapp- sogslag.
Í tvígengisvél er sveifarhúsið (þar sem sveifarásinn er) notað til að kom loft og bensínblöndunni ásamt smurolíu inní vélina.
Smurolíunni er blandað saman við bensínið til að smyrja vélina.
Loft, bensín og olía inn
![Page 11: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/11.jpg)
Þjapp- sogslag
Þegar bullan er á uppleið er hún að þjappa blöndunni. Við það að bullan gengur upp myndast undirþrýstingur í sveifarhúsinu.
Þegar bullan er komin framhjá skolloftsportinu (loftopi) þá dregst blandan inn vegna undirþrýstingsins.
![Page 12: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/12.jpg)
Afl- útblástursslag
Þegar bullan er alveg að verða kominn upp kviknar í blöndunni sem er í brunarýminu ofan við bullu.
Síðan þegar bullan skríður yfir toppstöðu hefst aflslagið og þá þrýstir hita- og þrýstingsaukningin bullunni niður.
Þá ýtist nýtt loft upp og brunnið út
![Page 13: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/13.jpg)
Afl- útblástursslag
Þegar bullan fer niður fyrir afgasportið (pústop) "To Exhaust" fer brennda loftið (pústið) út. Við það að bullan fer niður hækkar þrýstingurinn í sveifarhúsinu.
Þegar bullan fer framhjá sogportinu hægra megin fer loftblandan upp og skolar afganginn af brennda loftinu út og þá er vélin tilbúinn í næsta vinnuhring
![Page 14: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/14.jpg)
Tvígengisvélin hefur þrjá kosti fram yfir fjórgengisvélina
Hún hefur enga loka (ventla) sem einfaldar og léttir vélina töluvert. ( en til eru undantekningar þar sem vélar eru með útblástursloka)
![Page 15: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/15.jpg)
Tvígengisvélin hefur þrjá kosti fram yfir fjórgengisvélina
Einnig er aflslagið helmingi oftar en í fjórgengisvél sem gefur tvígengisvélinni meiri aflaukningu s.b. snjósleða og krossmótorhjól
![Page 16: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/16.jpg)
Tvígengisvélin hefur þrjá kosti fram yfir fjórgengisvélina
Að lokum þar sem það er engin smurolía í sveifarhúsinu er sama hvernig vélin snýr. Sem kemur sér vel í t.d. keðjusög og flugvélamótor
![Page 17: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/17.jpg)
Tvígengishreyfill
Sveifarás
Aflúrtak
Olíublandað loft inn
Sprengirými
Útblástur
![Page 18: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/18.jpg)
Tvígengishreyfill
Sveifarás
Útblástur
Olíublandað loft inn
![Page 19: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/19.jpg)
Fjórgengishreyfill
Fjórgengisvél er tegund brunahreyfils, sem hefur fjóra takta í hverjum bruna í sprengirými vélarinnar
Einn taktur kallast það þegar stimpill fer úr efri dástöðu í þá neðri eða öfugt. Þannig fer sveifarás vélarinnar tvo heila hringi til að stimpillinn hreyfist 4 takta.
![Page 20: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/20.jpg)
Fjórgengishreyfill
Til að skilja betur virkni véla er gott að skoða hvernig fallbyssan virkar hér til hliðar.
Það sem er að gerast inn í fallbyssunni er að þegar kveikt er í púðrinu verður hita- og þrýstingsaukning sem ýtir kúlunni út.
Munurinn er sá að stimpillinn sem kemur í stað kúlunnar er fastur við sveifarásinn og kemur upp aftur.
![Page 21: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/21.jpg)
Fjórgengishreyfill
Eldsneytisnýtni slíkra véla er 25 til 30% fyrir bensínvélar og 37 til 44% fyrir díeselvélar.
Fjórgengisvélar eru algengustu vélar í ökutæjum, s.s. bílum, vörubílum og dráttarvélum.
![Page 22: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/22.jpg)
Fjórgengishreyfill – helstu hlutar
E- I knastás S – kerti W – kælirásir V – ventlar P – Stimpill R – Stimpilstöng C – Sveifarás
![Page 23: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/23.jpg)
Fjórgengisvélin
Það sem er frábrugðið við tvígengisvélina eru ventlar
Hér er stimpill í upphafstöðu
(efri dástöðu)
![Page 24: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/24.jpg)
Fjórgengisvélin
SOGSLAG Sogventill opnast Loft dregst inn um
soggrein inn í brunahólf Stimpill fer niður
![Page 25: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/25.jpg)
Fjórgengisvélin
ÞJAPPSLAG Ventar lokast Loft þjappast saman í
brunahólfinu Stimpill fer upp
![Page 26: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/26.jpg)
Fjórgengisvélin
Þegar stimpillinn hefur komist í toppstöðu og loftið þjappast og hitnað kveikir neisti í blöndunni og sendir stimpilinn niður
![Page 27: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/27.jpg)
Fjórgengisvélin
AFLSLAG Ventlar lokaðir Sprenging í brunahólfi Sprengingin ýtir
stimplinum niður
![Page 28: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/28.jpg)
Fjórgengisvélin
ÚTBLÁSTURSSLAG Útblástursventill opinn Afgasið fer út í pústið Stimpill fer upp
![Page 29: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/29.jpg)
Fjórgengisvélin
1 – Sogslag 2 – Þjappslag 3 – Aflslag 4 - Útblástursslag
Knastásar
SogventillÚtblástursventill
Kerti
Sveifarás
Panna Olía
![Page 30: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/30.jpg)
Nokkrar gerðir af fjórgengisvélum
Línuvélar
V- vélar
Boxervélar
![Page 31: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/31.jpg)
Fjórgengishreyfill
Línuvél Þá eru stimplarnir í
einni röð
Sveifarás
Stimpill
![Page 32: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/32.jpg)
Fjórgengishreyfill
V- vél V-vélin tekur mun
minna pláss en línuvél.
Stimplar mynda V
![Page 33: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/33.jpg)
Fjórgengishreyfill
Boxervél Boxarinn er mun flatari
en v-vélin
![Page 34: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/34.jpg)
Wankel-vélin
1 – Loft inn frá soggrein
2 - Útblástur 3 - Vélarhús 4 – Loft / brunarými 5 / 7 - Stjörnugír 6 – Rótor / stimpill 8 - sveifarás 9 - Kerti
![Page 35: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/35.jpg)
Loft og bensín sogast inn
Bensínblandan þjöppuð
Neisti kveikir í bensínblöndunni
Stimpillinn losar út afgas
Sogslag
Þjappslag
Aflslag
Útblástursslag
![Page 36: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/36.jpg)
Wankel - vélinHjámiðja
Útblástur
Loftinntak
Þjöppun
Neisti kveikir í blöndunni
Sprenging - aflsslag
![Page 37: Vélfræði – almennt um vélar](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062222/56815392550346895dc197ae/html5/thumbnails/37.jpg)
Svo eru það allir hinir hlutar vélarinnar
Getið þið nefnt einhverja?