v,f,majrESihf tjcm;ajrrsm; odrf;qnf;cH&rIrsm; jyefvnfpdppfa&;aumfrwDtm;

qef;ppfa0zefjcif;

ဤသေတသနအစရငခစာက ေအာကပါအဖြ႕အစညးမားႏင လပဂၢလမားမ ေဆာင႐ြကခၾကသည။

ဤသေတသနအစရငခစာက ေအာကပါအဖြ႕အစညးမားႏင လပဂၢလမားမ ေဆာင႐ြက ခၾကသည။ ဒ႔ေျမကြနရက၊ Olive Branch၊ Civil and Political Rights Campaign Group၊ ေတာငသလယသမားအေရးလႈပရား ေဆာင႐ြကသမား အငအားစ (Action Group for Farmers Affairs)၊ Kayah Earthrights Action Network၊ Ethnic Concern၊ ေ႐ႊျခေသၤေတာငသကြနရက၊ ပရပစစ၊ ဧရာ-သလာ အရပဖကလမႈအဖြ႕အစညး၊ ေတာငသဖြၿဖးေရးႏင သဘာဝပတဝနးကင ေစာငၾကညေရးအဖြ႕၊ ဦးမးသန႕ (ေတာငသ လယသမားအေရး တကကြလႈပရားသ)၊ ေဒၚျမငျမငစန (ေျမ/စစ ေကာမတဝင၊ ေတာငသ လယသမား ကယစားလယ)။

Billy Ford၊ ဦးထးေကာဝငးႏင သာသညေျမေဖာငေဒးရငးတ႕မ နညးပညာပပးကညေပးပါသည။

'DZifbmv 2017 ckESpf

“ေျမဟသညမာ ကြၽႏပတ႔အတြက အလြနနက႐ႈငးေသာ အဓပၸါယႏင တနဖးရ၏။ ေျမသည ကြၽႏပတ႔ဘဝ၊ ကြၽႏပတ႔၏အသကေသြးေၾကာပင။ ေျမမရလင ကြၽႏပတ႔၏ အမးသားေရးလကၡဏာသည နတ။ ေျမသည ကြၽႏပတ႔၏ဂဏသေရပငျဖစသည။” 1

1 Transnational Institute. “What is the meaning of land?” January 2015 available at: https://www.tni.org/en/publication/the-meaning-of-land-in-myanmar

3

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

rmwdum

အႏစခပေဖာျပခက .............................................................................................................................၄ အတေကာကေဝါဟာရမား .....................................................................................................................၆ ၁။ သေတသနနညးနာ .........................................................................................................................၇ ၂။ ေနာကခအေၾကာငးအရငး ...............................................................................................................၉ ၂ .၁ ။ အဘယေၾကာင ေျမယာျပနလညေပးအပမႈသည အေရးႀကးသည ကစၥတစခ ျဖစပါသလ .....................၉ ၂ .၂ ။ ဥပေဒႏင အပခပမႈ မေဘာငဆသညမာ အဘယနညး ................................................................၁၀ ၂ .၃ ။ ေျမယာစမအပခပမႈတြင မညသတ႔ အဓကပါဝငေနသလ ............................................................၁၃ ၂ .၄ ။ ေျမယာစမအပခပမႈျပျပငေျပာငးလေရးႀကးပမးမႈမား ................................................................၁၄ ၃။ သေတသန ေတြ႕ ရခကမား .............................................................................................................၁၉ ၃ .၁ ။ လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတႏင

၄ငး၏ လပပငခြင ..............................................................................................................၁၉ ၃ .၂ ။ လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတ၏ လပငနးစဥ ............၂၀ ၃ .၂ .၁။ ေတာငးဆမႈတငသြငးျခငး ..............................................................................................၂၁ ၃ .၂ .၂။ ကနဦးစစမးစစေဆးျခငး ................................................................................................၂၁ ၃ .၂ .၃။ လယသမားမားသည လယယာေျမလပပငခြငက မညသ႔အတညျပႏငသလ သ႔မဟတ လယယာေျမ

အခြငအေရးမားက မညသ႔ အသးျပႏငသလ။ .....................................................................၂၅ ၃ .၂ .၄။ အစရငခစာႏင အႀကျပခကမားက မညသက ေရးသားတငသြငးပါသလ။ .................................၂၅ ၃ .၂ .၅။ စစမးစစေဆးမႈၿပးသညေနာက မညသ႔ျဖစႏငပါသလ။ ..........................................................၂၇ ၃ .၂ .၆။ အၿပးသတဆးျဖတခကချခငး .........................................................................................၂၇ ၃ .၂ .၇။ ေျမယာျပနလညေပးအပျခငး ..........................................................................................၂၉ ၃ .၂ .၈။ အဖြ႕ဝငျဖစမႈႏင အကးစးပြားပဋပကၡ ...............................................................................၃၀ ၄။ နဂး ............................................................................................................................................၃၃ ၅။ အႀကျပခကမား ...........................................................................................................................၃၄ ၆။ ေနာကဆကတြမား .......................................................................................................................၃၈ ၆ .၁ ။ ေနာကဆကတြ (၁)။ ဥပေဒတြင ပါရေသာ အဓကအခကအလကမား ...........................................၃၈ ၆ .၂ ။ ေနာကဆကတြ (၂)။ လယယာေျမႏင အျခားေျမမားသမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတႏင

လယယာေျမစမခန႕ခြမႈအဖြ႕ အဖြ႕ဝငျဖစမႈ ........................................................................................၃၉

4

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

tESpfcsKyfazmfjycsuf

ဤအစရငခစာအား ျပညနယ (၄) ခ ႏင တငးေဒသႀကး (၄)ခတြင လယသမားမားအား ကညလကရေသာ အဖြ႔အစညးမားႏင လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတ၀ငမား (ေျမ/စစ) ပါ၀င၍ အတတကြေရးသားထားျခငးျဖစသည။ ဤအစရငခစာသည အတတတြင အာဏာပငအမးမး၏ ဥပေဒမသမးဆညးခခရသည ေျမယာမားက အသကေမြး၀မးေကာငးမႈႏင စားနပရကၡာဖလမႈအတြက ထေျမယာမားကလအပေနေသာမသားစမားထ အစးရမ ျပနလညေပးအပရာတြင အေထာကအကျပေစရန ရညရြယပါသည။ အဆးစြနအားျဖင ျမနမာႏငငတလႊားရ ျပညသလထအသးသးမ စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးတးတကမႈတြင ပါ၀င၍ အကးခစားႏငၾကရနအတြက ေျမယာလပကငခြငဆငရာ မတ၍ ပြငလငးျမငသာမႈရေသာစနစတစရပသည မရမျဖစလအပလသည။ တ႐တ၊ ေတာငကရးယားအပါအ၀င အမနးခငးႏငငမားတြင ျပလပခေသာသေတသနမားအရ ေတာငေပၚေျမျမငေဒသရ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာသမားမားအပါ အ၀င လပကြကငယလယသမားမားအား ကာကြယေစာငေရာကျခငးသည အႀကးစားစးပြားျဖစစကပးေရးလပငနးမားထကပ၍ စးပြားေရးအရေသာလညးေကာငး၊ လမႈေရးအရေသာလညးေကာငး ႏငငေရးအရေသာလညးေကာငး ေရရညတညတႏငသည အကးေကးဇးမားက ရရေစေၾကာငး ေတြ႔ရရသည။2

ဤသေတသနတြင တညဆဥပေဒမားသည အစးရအဖြ႔အစညးမား၏ လယသမားမားထမ ေျမသမးဆညးျခငးအား အကာအကြယေပးမထားေၾကာငး ႏင အဆပါဥပေဒမားသည လယသမားမား၏ ေျမယာျပနလညေတာငးဆခြငကလညး ေပးအပမထားေၾကာငး ေတြ႔ရရသည။ ထ႔အျပင ဥပေဒေၾကာငးအရ အမားျပညသအကး (ဥပမာ- ေ႐ြးေကာကခ အစးရ၏ ဖြ႕ျဖးေရး စမခကမားဟ ေခါငးစဥတပထားသည ေျမသမးမႈမားတြင ဥပေဒသည ေ၀၀ါးလၿပး သမးဆညးသအစးရအဖြ႔အစညး မားမ လသလအဓပၸါယဖြငႏငသညသေဘာ ျဖစေနပါသည။ ရလဒအားျဖင လယသမားမားသည လေလာက၍ တရားမတေသာ ေလာေၾကးေပးအပမႈ (ေငြေၾကးျဖငျဖစေစ၊ လပကငစားေသာကရန အလားတအစားထးေျမယာအားျဖငျဖစေစ) မရရၾကေတာေပ။

အဆပါဥပေဒမားသည လယသမားအခြငအေရးမားက အကာအကြယေပးမႈေလာရသညအတြက အစးရသည ေျမယာမား ျပနလညေပးအပႏငေစမည အျခားလပထးလပနညးမားအား ဖနတးရာေဖြရေတာသည။ အဆပါလပထးလပနညးမားသည ေျမသမးသမားႏင အသမးခရသမားၾကား ပဋပကၡအတြက အဓကေသာခကတစခ ျဖစလာသည။ ေျမ/စစေကာမတထားရသည လပငနးစဥသည မလေျမသမးရာတြင ပါ၀ငပတသတသဌာနဆငရာမားအား ေျမယာျပနလညေပးအပျခငးက ဆးျဖတမညသမား ျဖစေစသညအတြက အကးစးပြားမားလက၀ယကငစြထားသည မညမေသာ ရငဆငရမႈက ျဖစေစသည။

ေျမ/စစေကာမတမားက အေဆာတလငျပျပငေျပာငးလရန လအပေနပါသည။ မညသညေျမယာျပနလညခြေ၀ ေပးအပမႈ မဆသည အဓပၸါယအားျဖင ျပျပငေျပာငးလရနအတြက ခငမာေသာႏငငေရးရညရြယခကတစခလအပသည ႏငငေရးလပငနးစဥတစရပပင ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာႏငငတြင ေျမယာျပနလညေပးအပမႈသည ဥပေဒျပေရး မ႑ငမ အပခပေရးႏင တရားစရငေရးမ႑ငမားအေပၚ သမာသမတရစြာျဖင တြနးအားေပးေဆာငရြကမသာလင ေအာငျမငႏငမညျဖစသည။ ျမနမာႏငငတြင ေရြးေကာကပြေၾကျငာစာတမးႏင ေနာကဆကတြမ၀ါဒမားတြင သမးဆညးခလယယာေျမမားအား လယသမားငယမားက ျပနလညေပးအပရန ကတျပခေသာ အႏငရအမးသား ဒမကေရစအဖြ႔ခပ၏ စတဓာတေရးရာၾသဇာက ေရြးေကာကပြအႏငရၿပးသညေနာကတြင ေရာငဖယျငငးပယ၍မရႏငပါ။ ႏငငလဦးေရ၏ ၇၀ ရာခငႏႈနးက ကယစားျပေနသည ေကးလကေနလယသမားမားသည ေျမအသးခခြငႏငပတသက၍ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပအေပၚ ေမာလငလကရေနပါသည။

အစးရမ ေျမအား စြန႔လႊတခသညတင မနကနေၾကာငးအဆျပႏငသည လယသမားႏစဦးႏစဖကလးအၾကားရ ေတာငးဆမႈမားအား

2 See for example, Joe Studwell, 2014 How Asia Works(Grove Press, London), Cramb, Manivong, Newby, Sothron, Sujang June 2015 “Alternatives to Land Grabbing: Smallholder Engagement in Commodity Booms in Southeast Asia” BRICS, RCSD Chiang Mai University.

5

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

ဆးျဖတသညလပငနးစဥက ေဒသတြငး လထညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈျဖငသာ ေျဖရငးသငသည။ သ႔အားျဖင အေျခအျမစမရသည ေတာငးဆမႈမားႏငပတသက၍ ရပရြာလထကယတင ရငးလငးစြာသျမငႏငၿပး မသားစတစစထကပ၍ သမးဆညးမခရမေျမအား အသးျပခသညမားရပါက ရပရြာကယတငပငလင အျငငးပြားမႈက ေျဖရငးခြငရသငသည။ အျငငးပြားမႈမား၏ ရလဒအား ၂၀၁၆ အမးသားေျမအသးခမႈမ၀ါဒတြင အဆျပထားသညအတငး ေဒသခရပရြာလထပါ၀ငေသာ မတ၍ လထပါ၀ငမႈရသည လပငနးစဥျဖငသာ ဆးျဖတၿပးျပတေစသငသည။

ဤအစရငခစာသည ေျမ/စစေကာမတမားအား အဓကက႑ေလးခတြင ျပျပငေျပာငးလႏငေစေရးအတြက အႀကျပခက မား ေပးအပထားသည။ အဆပါအႀကျပခကမားသည ရပရြာလထအား အခြငအေရးမား လကလြတဆး႐ႈးေစသည၊ ျမနမာဒမကေရစႏင စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလေရးက အဟန႔အတားျပေစသည ဆႏၵဂတအရ ဆးျဖတမႈမားႏင အဂတ လကစားမႈမားအား ေရာငရားႏငေစရနအျပင ျမနမာျပည၏ လပကြကငယ လယသမားမားအား တရားမတမႈက ေဆာငၾကဥးေပးႏငေစရနအတြက မတ၍ ပြငလငးျမငသာၿပး တာ၀နခမႈရေသာ ျဖစစဥမး ျဖစထြနးေသခာေစရန ရညရြယပါသည။

6

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

twdkaumufa0g[m&rsm;

CCMVFVL - ေျမလြတ၊ ေျမလပ၊ ေျမ႐ငးစမခန႔ခြမႈ ဗဟေကာမတCSO - အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညး DOA - စကပးေရးဦးစးဌာနDOALMS - လယယာေျမစမခန႔ခြမႈႏင စာရငးအငးဦးစးဌာနFAB - လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႔GAD - အေထြေထြအပခပေရးဦးစးဌာနIDP - ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာေျပးရသမားLRC - လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတ (၂၀၁၆ - ယခထ) (ေျမ/ စစ)LUC - လယယာေျမလပပငခြငျပလကမတMOALI - စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန MOFA - ႏငငျခားေရး၀နႀကးဌာနMOHA - ျပညထေရး၀နႀကးဌာနMONREC - သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရးဝနႀကးဌာနNLD - အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပPLIC - လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမားေၾကာင ျပညသမားနစနာမႈမရေစေရးအတြက စစမးေရးေကာမရင (၂၀၁၂-၂၀၁၆)USDP - ျပညေထာငစႀက႕ခငေရးႏငဖြ႕ၿဖးေရးပါတVFVL - ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငးမား စမခန႔ခြေရး ဥပေဒ

7

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

1/ okawoeenf;em

ဤသေတသနသည ဥပေဒမသမးဆညးခခရေသာေျမယာမားက ျပနလညရရရန ႀကးပမးေနသမားအေၾကာငးပင ျဖစသည။ ယခအစရငခစာ၏ ရညရြယခကမာ ေျမ/စစေကာမတမတဆင ေျမျပနလညရရရန ေတာငးဆလကရသည လယသမားမားႏင အျခားေကးလကေန၊ တငးရငးသားျပညသလထ ရငဆငေနရေသာ အခကအခအတားအဆးမားက မးေမာငးထးျပရန ျဖစသည။ ထ႔အျပင အစးရ၊ မ၀ါဒခမတသမားႏင ေျမ/စစေကာမတ၀ငမားအား မတၿပးထေရာကမႈရသည ေျမယာျပနလညေပးအပမႈလပငနးစဥ ျဖစထြနးလာေစေရးအတြက လကေတြ႔ကၿပး ေျမျပငအေျခအေနကထငဟပသည အႀကျပခကမားေပးႏငရန ျဖစပါသည။

ဤသေတသနလအပလကရျခငးက ကနဦးအားျဖင သာသညေျမေဖာငေဒးရငးမ ေမလ ၂၀၁၇ တြင ကငးပေသာ သးရကတာအလပ႐ေဆြးေႏြးပြ၌ ပါ၀ငခေသာ ျမနမာႏငငအႏ႔မ လယသမားအခြငအေရးလႈပရားသမား၊ ေရ႕ေနမား၊ ေျမ/စစေကာမတ၀ငမားႏင ေဆြးေႏြးသေဘာတညမႈ ရခပါသည။ အဆပါေဆြးေႏြးပြတြင ေျမ/စစေကာမတ လပငနးစဥအေၾကာငး အမားျပညသထ ကယျပန႔စြာထတျပနေၾကျငာမႈအားနညးေသာေၾကာင ေနရာေဒသအသးသးမ ေျမ/စစေကာမတ၀ငမားအၾကားတြင စစမးစစေဆးျခငးႏင ဆးျဖတခကခမတျခငးမား ျပလပပႏငပတသက၍ မရငးလငးဘ အမးမးေသာ နားလညသေဘာေပါကထားမႈမား ရေနၾကသညက ေတြ႕ရရသည။ (စာမကႏာ ၁ တြင ေဖာျပထားေသာ) အသငးအဖြ႔ (၁၂) ခႏင တကၾကြလႈပရားသမားသည ေျမ/စစေကာမတအဆငဆင၌ လယသမားမား ႀကေတြ႔ခရသည အေတြ႔အႀကမားက အေသးစတအစရငခစာထတျပနႏငေရးအတြက အစအစဥေရးဆြ အေကာငအထညေဖာၾကရန ဆးျဖတခ ၾကသည။ သေတသနအခကအလကေကာကယသညအခါ တကေရာကသ အမးမးပါ၀ငသည အလပ႐ေဆြးေႏြးပြ (၅) ခက အစဥလက ကငးပခၿပး သေတသနဒဇငး၊ လပငနးစဥ၊ ေတြ႕ရခကမားႏင အစရငခစာမၾကမးတ႔က ေဆြးေႏြးခၾကပါသည။ ဤအစရငခစာသည အဆပါေဆြးေႏြးပြမား၏ ရလဒျဖစၿပး ပါ၀ငသအားလးတြင ညတညမေသာ ေျပာေရးဆခြင အျပညအ၀ ရပါသည။

အထကပါတကေရာကသမားသည သေတသနအား အတတကြလပေဆာငရန ဆးျဖတၿပး ၂၀၁၇ ဇြနလ ၁၆-၁၇ ရကမားတြင ႏစရကတာ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြက ကနဦးစတငခသည။ အဆပါေဆြးေႏြးပြအား သေတသနလပေဆာငမည တစဦး တစေယာကခငးမ ပါ၀ငစစဥေရးဆြကာ ျဖစေျမာကေစခသည။ အဆပါအစအဖြ႔အတြက ဧညပညာရငမားအျဖစ မဟာတနး ေကာငးသားမားျဖစသ ဘလဖ႔ဒ3 ႏင ကထးေကာဝငး4မ နညးပညာပငးအကအညေပးခသည။ တကေရာကပါ၀ငသမားသည သေတသနအား ကခင၊ ကယား၊ ခငး၊ ရခင၊ ပခး၊ ဧရာ၀တ၊ မႏေလးႏင စစကငး စသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားတြင ျပလပရန ဆးျဖတခၾကသည။ အဆပါေဒသမားအား ေရြးခၾကျခငးမာ ပါ၀ငသမား၏ ကယတငအေျခခေနထငရာ သ႔မဟတ မတဖကအဖြ႔မားေကာငးစြာတညရရာျဖစျခငးအျပင ဗမာႏင အျခားတငးရငးသားေဒသမား ညမစြာပါ၀ငေစရနလညး ျဖစသည။

အလပ႐ေဆြးေႏြးပြအၿပးတြင ကြငးဆငးအခကအလကေကာကယျခငးမားျပလပခၿပး ေျမ/စစေကာမတ၀င ၂၃ ဦး၊ အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညး ၄၅ ဖြ႔၊ လယသမား ၅၉ ဦး အပါအ၀င စစေပါငး လဦးေရ ၂၃၀ ကေတြ႔ဆေမးျမနးႏငခသည။ သေတသန၌

၁) အဓကသတငးေပးႏငသမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး - ၁၀ ဦး ၂) ေဒသ (၈) ခတြင ဦးတညအပစေဆြးေႏြးျခငး (၁၃) ခ - ၉၃ ဦး ၃) လယသမားမား၊ အရပဖကလမႈအဖြ႕အစညးမား၊ ေျမ/စစေကာမတ၀ငမားထမ စစတမးေကာကယျခငး - ၉၈ ဦး ၄) အတညျပစစေဆးျခငးဆငရာ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြ (၃) ပြ (ႏစပြအား ႏစရကၾကာ ကငးပခသည။)

3 Billy Ford is the former Country Representative for Freedom House in Myanmar, and is currently studying at the University of Berkeley California. He received a scholarship from the Goldman School at UCB in order to conduct this research.

4 Ko Htoo Kyaw Win is the Coordinator of the Human Rights Defenders Forum in Yangon.

8

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

၅) ပဏာမအေထာကအထားမားႏင တဆငခရရသညအေထာကအထားမားအား သးသပေလလာျခငး

အခကအလကမားေကာကယ၍ အဓကေတြ႔ရခကမားအား မၾကမးျပစၿပးေနာက အတညျပစစေဆးႏငရန အလပ႐ ေဆြးေႏြးပြက ျပလပ၍ ေကာကယရရသည အခကအလကမားအား ခြျခမးစတျဖာျခငး၊ သတငးအခကအလကမား ထပမလအပမႈရမရ ဆနးစစျခငးႏင အႀကျပခကမၾကမးမား ေဖာထတျခငးတ႔က ျပလပခသည။ ၂၀၁၇ ခႏစ ၾသဂတ ၅ ရကေန႔ တြင အႏစခပသေတသနအစရငခစာ အေခာသတႏငရန အလပ႐ေဆြးေႏြးပြတစခ ျပလပခသည။ ၾသဂတ ၂၄ ရကတြင ဤအစရငခစာ၏ မာတကာအား ေဆြးေႏြးအတညျပခပါသည။ အစရငခစာအၿပးသတမၾကမးက ပါ၀ငသမားအားလးမ ထတေ၀ျခငးမျပမ စစစခၾကပါသည။ စနမနာျပေကာကယဦးေရမာ နညးပါးေသာလညး ပါ၀ငခေသာ အစအဖြ႔မားမာ ျမနမာျပညအႏ႔တြင တရားမတမႈႏင လယယာေျမအေရးမားက သကဆငရာ ေဒသအသးသးတြင ဆယႏစေကာ လပကငေဆာငရြကလကရသည အဖြ႕မားပင ျဖစသည။

9

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

2/ aemufcHtaMumif;t&if;

2.1/ tb,faMumihf ajr,mjyefvnfay;tyfrIonf ta&;BuD;onhf udpöwpfck jzpfygovJ/

ေျမအဓမၼသမးဆညးျခငး၏ ေနာကဆကတြျပနာမားသည ျမနမာႏငင၏ ေကးလကျပညသလထအတြက အႀကးအကယ ပကစးျခငးေဘးဆကသကသ႔ ျဖစခရသည။ ၂၀၁၅ ခႏစတြင ဒ႔ေျမကြနရကမ ထတျပနေသာ လထပးေပါငးပါ၀ငေသာ သေတသနအစရငခစာတြင လေပါငး ၂၆၀၀ ေကာပါ၀ငခၿပး ေကးလကေနလထအေပၚ ထခကပကစးေစခေသာ အကး ရလဒမားက ေဖာထတေတြ႔ရခသည။ ေျမသမးမႈသည စား၀တေနေရးကသာ ထခကေစသည မဟတပါ။ ေျမသည လမႈေရး၊ ဓေလထးတမး၊ယၾကညမႈ၊ ႏငငေရးႏင စးပြားေရးဘ၀မကႏာစာတ႔၏ အလယဗဟတြင တညရၿပး ေျမသမးျခငး၏ အကးသကေရာကမႈမာ ကယျပန႔ၿပး ပကစးဆး႐ႈးမႈမားက ျဖစေစသည။ ဒ႕ေျမကြနရက၏ အစရငခစာတြင ေျမသမးခရၿပးေနာက သမးဆညးခရသမား၏ ၁၈ ရာခငႏႈနးကသာ လယသမားမား အျဖစ ဆကလကေဆာငရြကႏငၾကသညက ေတြ႔ရရသည။ လယယာေျမက အေျချပေသာ အသကေမြး၀မးေကာငးမား ႏင စကပးေျမမားအား ဖယရားလကျခငးေၾကာင ၄ငးတ႔၏ မသားစ၀ငမားမာ ျမနမာျပညအတြငးရအျခားေနရာမား၊ ႏငငရပျခားမားတြင ေရႊ႕ေျပာငးလပကငရသျဖင မသားစ၀ငမား ေ၀းကြာၾကရသည။ ထ႔အျပင ႏငငရပျခားတြင အလပလပကငၾကရသညအခါ ေသခာမႈမရ၊ ခကခသည အေျခအေနေအာကတြင ဖႏပမႈမား၊ စြန႔စားမႈမားႏင အလပလပကငၾကရသည။5

လယသမားမားႏင ေကးလကျပညသမားထမ ေျမသမးဆညးခရမႈသည မားျပားလေသာပမာဏျဖင ရခၿပး ဆကလက ရလကပင ျဖစသည။ ျမနမာႏငငလဦးေရ၏ ၇၀ ရာခငႏႈနးသည လပကြကငယ အေသးစားလယသမားမားသာ ျဖစသည။ ၁၉၈၈ ခႏစမစတင၍ တပမေတာအစးရလကေအာကတြင ေျမသမးမႈမာ အဆမတနျမငတကခပါသည။6 ၂၀၁၁ ခႏစ ႏင ၂၀၁၃ ခႏစအတြငးတြငပင လယသမားမားထမ ေျမသမးမႈပမာဏမာ ဧကေပါငး ၅.၂ သနးေကာရမညဟ ခန႔မနးရသည။7

၂၀၁၀ ခႏစမစ၍ စးပြားေရးႏင ႏငငေရးေျဖေလာမႈမားသည ျမနမာႏငငအတြငးသ႔ ႏငငျခားပဂၢလကတက႐ကရငးႏးျမႇပႏ မႈမားက ဖတေခၚခသည။ ဦးသနးစနအစးရႏင လကရ NLD အစးရသည စမကနးလယယာစကပးေရး၊ အႀကးစားစကပးေရး အေျချပစကမႈလပငနးစမကနးမားႏင အထးစးပြားေရးဇနမားအတြက ေျမအသးျပျခငးမတဆင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက ျမႇငတငရန ဆးျဖတခၾကသည။ အဆပါစးပြားေရးပစအား စးပြားေရးပတဆ႔မႈမားက ဖယရားေပးခၿပး ေျမယာမတပတငေရး စမခကမားအား ပပးခသည ႏငငျခားအစးရမားမ ကယျပန႔စြာေထာကခခၾကသည။

၂၀၁၄ သနးေခါငစာရငးအရေတြ႕ရရသညမာ လကရအခနတြင ျမနမာႏငငတြင စကပးေျမဧက ၃၁ သနးေကာရေနသည။ စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန၏ တရား၀ငကနးဂဏနးမားအရ ၁၉၉၂ ခႏစႏင ၂၀၁၆ ခႏစအတြငးတြင စကပးေရးက႑ဖြ႔ၿဖးေရးအတြက ေျမလြတ ေျမလပဟ သတမတထားသည ေျမဧက ၃.၈ သနးအား သမးဆညးကာ ၀နႀကးဌာနမား၊ ကမၸဏမား၊ တပမေတာႏင ပဂၢလကမားသ႔ ငားရမးေပးအပခသညဟ သရသည။ ၎တြင (ဥပမာ တပမေတာမ ယာယတပစြရနအတြက၊ အေျခခအေဆာကအဦမားတညေဆာကရနအတြက စသည) အျခားရညရြယခကအတြက သမးဆညး ျခငးမး မပါ၀ငေသးေခ။ Kevin Woods ႏင Global Witness မ ျပလပေသာ အျခားသေတသနတစခတြင ၅.၂ သနးဟ ေဖာျပထားသည။8 အျခားဖြ႔ၿဖးေရးစမကနးမား ႏင အေသးစားလယသမားမားထမ ၾသဇာတကမရသမား၊ ခမးသာၾကြယ၀သမား ထလႊေျပာငးေပးအပသည ေျမသမးဆညးမႈမားကပါ ထညတြကပါက ထပမာဏထက ပမားႏငပါလမမည။

5 Land in Our Hands (LIOH), “Destroying People’s Lives: The Impact of Land Grabbing on Communities in Myanmar” December 2015 report. See also TNI, 2016 “The Rights to Land at a Crossroads” https://www.tni.org/en/article/the-right-to-land-at-crossroads-in-myanmar

6 The LIOH report states that of the 2,657 incidents of land grabbing investigated, 50% were conducted by the military alone, or acting with companies or other Ministries. Ibid., p. 29

7 Woods, Kevin. “Commercial Agriculture Expansion in Myanmar: Links to Deforestation, Conversion Timber, and Land Conflicts”. Forest Trends Report Series. March 2015. See also U San Thein, et al. “Agro-Business Large Scale Land Acquisition in Myanmar: Current Situation and Ways Forward”. Presentation by Mekong Region Land Governance in Nay Pyi Daw. February 14 and 15, 2017

8 Global Witness. “Guns, Cronies, and Crops”. March 2015; Woods, Kevin. “A Political Anatomy of Land Grabs”. The Myanmar Times. March 2014.

10

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

ေျမသည တငးရငးသားလကနကကငပဋပကၡမား၊ လကရၿငမးခမးေရးျဖစစဥႏငလညး နးကပစြာဆကႏြယေနသည။ တငးရငးသားေဒသမားရ လဦးေရအမားစသည အေသးစားလယသမားမားသာျဖစၿပး ေတာငေပၚကနးျမငေဒသ စကပးမႈပစက ကငသးၾကသမားျဖစသည။ ထေဒသမားတြင ေျမသည ဓေလထးတမး၊ ယၾကညမႈႏင လမႈေရးအရ ႀကးစြာေသာ အဓပၸါယက ေဆာငသည။ တငးရငးသားလကနကကငတပမားသည ေျမဧကေပါငးမားစြာက ထနးခပထားၿပး ၎တ႔ကယပငေျမယာ အသးခခြငစနစႏင မ၀ါဒမားရၾကသည။9 သ႔ေသာလညး အဆပါေဒသမားတြင တကခကမႈမားမာ ဆကလကျဖစပြားေန၍ (ဥပမာ ကခငျပညနယႏင ရမးျပညနယေျမာကပငး) တပမေတာမ ေျမသမးဆညးမႈမား ဆကလကျပလပလကရရာ ပဋပကၡႏင ေၾကာကရြ႕ေစျခငးမတဆင ေဒသခလထအား ေနရပစြန႔ခြာေစခသည။ ရလဒအားျဖင ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာေနရသေပါငး ခန႔မနး ၁.၃ သနးခန႔ ရေစခသည။ ၿငမးခမးေရးမရသေ႐ြ႕ထႀကးမားေသာေျမပမာဏက ျပနလညေပးအပႏငမညမဟတပါ။10

ေျမ/စစေကာမတအား ေသခာဂ႐ျပ၍ ျပျပငေျပာငးလေရးသည တစသနးေကာေသာ ဒကၡသညမားႏင ျပညတြငး ေနရပစြန႔ခြာရသမား (အခ႕မာ ထငး-ျမနမာနယစပတြင ဒကၡသညအျဖစေရာကရၿပးျဖစသည။)11 အခနမေနရပျပနႏငေရး အတြက အလြနအေရးႀကးလသည။ ေနရပျပနဒကၡသညမားႏင ေနရပစြန႔ခြာရသမားအား ေျမယာျပနလညေပးအပမႈသည လကရေျမ/စစေကာမတ၏ လပကငေဆာငရြကပထက ပမထေရာကေသာလပငနးစဥတစရပ လအပေပသည။12

2.2/ Oya'ESihf tkyfcsKyfrI rlabmifqdkonfrSm tb,fenf;/13

ajrtoHk;jyKcGihfom jzpfonf? ydkifqdkifcGihfr[kwf/

ပငမအထြတအထပဥပေဒျဖစသည ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ ႏငငေတာသည ေျမအားလးက ပငစးသည။14 ဆလသညမာ ျပညသတစဦးတစေယာကခငးႏင အစးရမဟတသည မညသညအဖြ႔အစညးမဆ ေျမပငဆငရန မျဖစႏငဘ ေျမအသးျပခြငသာ ရရႏငသည။ သ႔ေသာ ၂၀၁၇ ရငးႏးျမႇပႏမႈဥပေဒတြင ျမနမာႏငငရငးႏးျမႇပႏမႈေကာမရငမ အတညျပပါက ျပညတြငးျပညပကမၸဏမားသည ႏစငါးဆယအထ စကပးေျမမားအပါအ၀င ေျမအား ငားရမးအသးျပႏငသည။ ၎သည လယသမားမားထက ကမၸဏမားအား အခြငအေရးပေပးထားရာကေနသည။15

v,f,majrtrsdK;tpm;cGJjcm;jcif;ESihf rSwfyHkwifjcif;

ျမနမာႏငငတြင ၿမ႕ျပႏင ေကးရြာေျမအမးအစား အဆငဆငခြျခားပမား အမးမးရေနသည။ ဤအစရငခစာမာ လယသမားမား အား ေျမျပနလညေပးအပႏငေရးအတြက ရညရြယသျဖင ေအာကေဖာျပပါအပငးတြင ၎တ႔အား အဓကအကးသကေရာကမႈ ရေနသည ေျမအမးအစားမား (အထးသျဖင ေျမလြတ၊ ေျမလပ၊ ေျမ႐ငး) က ဦးစားေပးေဖာျပသြားမညျဖစသည။

9 TheKarenLandUsePolicywasfinalizedin2016.10 This report was written prior to the crisis in Rakhine State. Transnational Institute. “Re-Asserting Control: Voluntary Return, Restitution and Right to Land for IDPs and

Refugees in Myanmar”. Myanmar Policy Brief 20. May 2017. 11 Inernal Displacement Monitoring Centre “Myanmar: Comprehensive Solutions needed for recent and long term IDPs alike” March 2014 http://www.internal-

displacement.org/south-and-south-east-asia/myanmar/2014/myanmar-comprehensive-solutions-needed-for-recent-and-long-term-idps-alike/12 For more on right to land for IDPs see: Transnational Institute. “Re-Asserting Control: Voluntary Return, Restitution and Right to Land for IDPs and Refugees in Myanmar”.

Myanmar Policy Brief 20. May 2017.13 See Annexe 1 for a summary of the Key Legal Provisions14 2008 Constitution, Article 37 “The Union (a) is the ultimate owner of all lands and all natural resources above and below the ground, above and beneath the water

and in the atmosphere in the Union; (b) shall enact necessary law to supervise extraction and utilization of State owned natural resources by economic forces; (c) shall permit citizens right of private property, right of inheritance, right of private initiative and patent in accord with the law.”

15 For more on right to land for IDPs see: Transnational Institute. “Re-Asserting Control: Voluntary Return, Restitution and Right to Land for IDPs and Refugees in Myanmar”. Myanmar Policy Brief 20. May 2017.

11

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

၂၀၁၂ လယယာေျမဥပေဒသည လယယာေျမအသးျပပ၊ စကပးေရးနညးစနစႏင စကပးသးႏအမးအစားမားက ျပဌာနးထားသည။ ကန႔သတထားသည အမးအစားမားအတြငး ေျမအသးျပမႈက (ပစ ၇ ဟ ေခၚဆၾကသည လယယာေျမ လပပငခြငျပလကမတျဖင) မတပတငရန လယသမားမားတြင တာ၀နရေၾကာငး ေဖာျပထားသည။ သေဘာတရားအားျဖင ထလကမတကအသးျပ၍ လယသမားမားသည သးစြခြငက ေရာငးချခငး၊ ၀ယယျခငး၊ အေမြဆကချခငး၊ ေပါငႏျခငးတ႔က ျပလပႏငေစသည။ ထလကမတမားထတေပးျခငးသည မအားျဖင ေျမအသးျပခြငက လၿခစတခေစႏငမညျဖစသည။ လကေတြ႔တြငမ မတပတငလပငနးစဥသည ရညၾကာ႐ႈပေထြးလၿပး ႏငငေတာမ အဆပါအခြငအေရးမားက အခနမေရြး႐တသမးႏငသျဖင စတခရမႈမာ အလြနအငမတနနညးပါးလသည။

အဆပါဥပေဒသည ရပရြာလထမားစြာမ အသးျပလကရေသာ ဓေလထးတမးအရ ေျမအသးျပမႈမား၊ နညးစနစမားက အသအမတမျပထားေပ။16 လယသမားမား၏ ၁၅ ရာခငႏႈနးခန႔ကသာ စကပးေျမအတြက လယယာေျမလပပငခြငျပ လကမတရၾကေၾကာငး ခန႔မနးထားသည။17 ထလကမတမရဘ လယသမားမားႏင ေကးလကေနျပညသမားသည ေငြေၾကးအရနအ၀ါႀကးသမားမ ေျမပငဆငမႈလႊေျပာငးေပးအပရန သ႔မဟတ ေျမလြတေျမလပအျဖစ သတမတရန ေတာငးဆျခငးအႏရာယက ႀကေတြ႕ရႏငသည။

ajrjyefvnf&&SdcGihf &Sdygovm;/

သမးဆညးခေျမအား ျပနလညရရရန အခြငအေရး၊ စစေဆးမႈ သ႔မဟတ လပငနးစဥမားအား ျပဌာနးထားသည ဥပေဒမား မရပါ။ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသည ပငဆငမႈမားအား ျပနလညရရခြငက ျပညသတစဦးခငးအား ေပးအပထားသညဟ ဆႏငသည အကာအကြယေပးမႈမားက ျပဌာနးထားသည18။ သ႔ေသာ ျပညသတစဦးခငးသည အေျခခဥပေဒခ႐းသ႔ တက႐ကေလာကထားႏငသည အခြငအေရးမရ19သညအတြက ေျမျပနလညရရႏငရန ႀကးစားႏငမည မဟတပါ။

ႏငငေတာမ ေျမျပနလညေပးအပျခငးႏငပတသက၍ ဥပေဒမားမ မညသ႔ျပဌာနးထားပါသလ။

အစးရမ ေျမယာအသးျပခြငက ပယဖကႏငရန ခြငျပထားေသာ ဥပေဒတခ႕ရပါသည။ ေျမျပနလညေပးအပမႈႏင ပတသကေသာ စသတမတခကမား၊ လပထးလပနညးမားက ေဖာျပထားသည ျပဌာနးဥပေဒမားမာ -

• ၂၀၁၂ လယယာေျမဥပေဒ• ၂၀၁၂ ေျမလြတ ေျမလပႏင ေျမ႐ငးမား စမခန႔ခြေရး ဥပေဒ• ၁၈၉၄ ေျမသမးအကဥပေဒ20

2012 v,f,majrOya'

အဆပါဥပေဒတြင လယသမားတစဦးသည လယယာေျမလပပငခြငျပလကမတတြင ေဖာျပထားသည အသးျပလမးညႊနခက မားအား ေဖာကဖကပါက လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႔21မ ဒဏတပျခငး၊ အဆးစြနအားျဖင အသးျပခြငက ပယဖကျခငး၊ ျပစမႈႏငဆငေသာ ေငြႏငပစၥညးမားအား သမးယျခငးႏင ၂ ႏစအထ ေထာငဒဏခမတျခငးမားအား ျပလပႏငသည။

16 The most common of these is ‘taungya’ or ‘upland shifting cultivation’ that relies on a rotational system17 Displacement Solutions. Land Acquisition Law and Practice in Myanmar. May 201518 Articles 35, 356 and 372 Constitution (2008)19 Article 325 Constitution (2008)20 Otherlaws,forexamplethe2014SpecialEconomicZoneLaw,outlinetheprocessforlandconfiscationinspecificcases.Eachoftheselawsiscurrentlybeingreviewed

by the Pyidaungsu Hluttaw.21 Otherlaws,forexamplethe2014SpecialEconomicZoneLaw,outlinetheprocessforlandconfiscationinspecificcases.Eachoftheselawsiscurrentlybeingreviewed

by the Pyidaungsu Hluttaw.

12

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

2012 ajrvGwf ajrvyfESihf ajr½dkkif;rsm; pDrHcefYcGJa&;Oya'

ဤဥပေဒတြင ႏငငေတာအား ေအာကေဖာျပပါေျမမားအား အသးျပခြငက ေပးထားသည။

က) ေျမ႐ငး - တစႀကမတစခါမ စကပးလပကငချခငးမရေသာ ေျမ ခ) ေျမလြတ ႏင ေျမလပ - အေၾကာငးအမးမးေၾကာင စြန႔လႊတထားသညေျမႏင ႏငငေတာက သးသန႔ လာထား

သတမတသည ေျမမား22

ထျပဌာနးခကသည ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာအစရသည ႐းရာဓေလအရ စကပးနညးစနစမားက ထညသြငးစဥးစားျခငး မျပသည အကန႔အသတရလသည မးတစျပျခငးက သတျပဆငျခငသငသည။ ရလဒအားျဖင ႐းရာေတာငယာဓေလက ကငသးသည (အထးသျဖင တငးရငးသားေဒသမားတြင) ေကးလကျပညသလထမ အသးခလကရသည သ႔မဟတ မတပတငထားျခငးမရသည ေျမမားသည ေျမလြတေျမလပမားအျဖစ သတမတခရႏငေလသည။ အဆပါေျမမားသည ပဂၢလကတစဦးခငးျဖစေစ၊ အဖြ႔အစညးအေနျဖငျဖစေစ ေျမအသးျပလပကငခြငက ေတာငးခရန အေျခအေနေပးေနၿပး လယယာေျမလပပငခြငျပလကမတ မားသည လယသမားမားအား မေသခာေသာေတာငးဆသမားက မားယြငးစြာ ထတေပးမသကသ႔ ျဖစေစႏငသည။

ထဥပေဒအား ၿမ႕ရြာမား၏ လမႈယဥေကးမႈႏင အသကေမြး၀မးေကာငးအတြက အေရးပါလေသာ ဘေျမမား (ဥပမာ ကစားကြငး၊ စားကကေျမ၊ ရပရြာပငေရကန ႏင အျခားဘပငေျမမား)အား ျပနလညခြေ၀သတမတႏငခြငက ေပးထားသည။

1894 ajrodrf;tufOya'

ဤဥပေဒသည အလြနတရာေခတေနာကကေနၿပျဖစ၍ လကရျမနမာႏငင၏ ေျမယာစမအပခပမႈက ထငဟပေဖာျပႏငျခငး မရေတာေပ။ အဆပါဥပေဒတြင ႏငငေတာမ အမားျပညသအကးအတြက ေျမသမးပါက ေလာေၾကးေပးအပမႈ လပငနးစဥက ေဖာျပထားသည။ ၁၉၆၂ မစ၍ ႏငငေတာမ ေျမသမးသညကစၥရပတငးတြင အဆပါလပငနးစဥက လကနာခသညမာ အလြနနညးပါးလပါသည။ ဥပမာ ၁၈၉၄ ဥပေဒသည ေျမသမးရနလအပပါက လကရအသးျပေနသ မားအား ႀကတငအေၾကာငးၾကားရန လအပေၾကာငးႏင ကန႔ကြကႏငေၾကာငး ေဖာျပထားေသာလညး ၂၀၁၅ သေတသန အစရငခစာအရ လယသမားမားသည ၎တ႔ေျမအသမးမခရမ မညသညအေၾကာငးၾကားမႈမ မရရခေၾကာငး သရရသည။23

w&m;pD&ifa&;rS oHk;oyfqHk;jzwfEdkifcGihf &Sdygovm;/

၂၀၁၂ ေျမယာဥပေဒမားတြင လယသမားတစဦးအတြက အပခပေရးက႑၏ လယယာေျမလပပငခြငဆငရာ မတပတငျခငး၊ ႐တသမးျခငး စသည ဆးျဖတခကမားအေပၚ တရား႐း၌ ေစာဒကတကတငၾကားရန လမးေၾကာငးမရပါ။ ပညာရပသေဘာအရဆလင တရား႐း၏ စရငဆးျဖတမႈအတြက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ24 စာခၽြနေတာထတဆငျခငးျဖင ျဖစႏငေသာလညး လကေတြ႔တြင ရညၾကာလၿပး ကနကမႈမားေသာ လပငနးစဥသာျဖစၿပး တရားရငဆငရာတြင ႐ႈးနမေလရပါသည။25 ထ႔အျပင ၂၀၁၂ ဥပေဒမားတြင အေရးဆျခငးႏင အျငငးပြားမႈမားအတြက ေျဖရငးရန အပခပေရး လပငနးစဥမားကသာ ေဖာျပထားၿပး တရား႐း၏ ပါ၀ငစရငမႈအား ထညသြငးမထားပါ။ ၎သည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏင ဆန႔ကငလကရၿပး အာဏာသးရပပငးျခားကငသးမႈအရ အပခပေရးက႑၏ ဆးျဖတခကမားအား တရားစရငေရးမ ျပနလညစစစသးသပႏငေရးက လစလ႐ႈလကရေပသည။26

22 Article 2 Vacant and Fallow Land Act 201223 Land in Our Hands Network. “Destroying People’s Lives: The Impact of Land Grabbing on Communities in Myanmar”. December 2015.24 Using Articles 296 or 378 Constitution 2008.25 See Myanmar Lawyers Network and Asian Human Rights Commission, “Land and Law in Myanmar: A Practitioners Perspective” 2015 (in Burmese and English). Pursuing a

writisadifficult,lengthyandcostlyprocess,andalmostalwaysfails.26 Constitution (2008), Articles 11 & 19. Separation of power between the executive (government), legislature (parliament) and judiciary (legal sector) is essential to

ensuringafunctioningdemocracyinwhichtherightsofcitizensareprotectedfromtheabuseofgovernmentpowerbyanindependentjudiciary.

13

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

2.3/ ajr,mpDrHtkyfcsKyfrIwGif rnfolwdkY t"duyg0ifaeovJ/

အစးရအပခပေရးက႑သည ျမနမာႏငငရ ေျမစမခန႔ခြမႈတြင ပငမတာ၀နရေနသည။ အစးရအဖြ႕ (သမၼတ႐းႏင ဒသမၼတ႐းမား၊ ႏငငေတာအတငပငခ႐း)မ ထတျပနေသာ ေျမယာမ၀ါဒမားႏင အမန႔ၫႊနၾကားခကမားသည အဓက၀နႀကးဌာနမားသ႔ သကဆငးသည။ အဓက၀နႀကးဌာနမားမာ -

• စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန• ျပညထေရး၀နႀကးဌာန• သယဇာတႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးေရး၀နႀကးဌာန27

တပမေတာသည ျပညထေရး၀နႀကးဌာနႏင ၎၏ အပခပေရးလကတျဖစေသာ အစးရအဆငဆင၏ ေျမယာစမခန႔ခြေရးတြင ပါ၀ငေနေသာ အေထြေထြအပခပေရးဦးစးဌာနမတဆင ေျမယာစမခန႔ခြမႈက ထနးခပထားသည။28

လယယာေျမ၊ ေျမလြတ၊ ေျမလပ၊ ေျမ႐ငးဆငရာ စမခန႔ခြမႈတြင ပါ၀ငေနသည အပခပေရးက႑ရ ဌာနအဖြ႕အစညးမားမာ -

taxGaxGtkyfcsKyfa&;OD;pD;Xme

ျပညထေရး၀နႀကးဌာနအျပင အေထြေထြအပခပေရးဦးစးဌာနသည သမၼတ႐းႏင အစးရအဖြ႔သ႔ တာ၀နခရသည။ ၿမ႕နယအေထြေထြအပခပေရးမး႐းမားသည ကယျပန႔လေသာလပငနးမားအတြက တာ၀နရေနၿပး ၀နႏငအားမမရေနသည။ အေထြေထြအပခပေရးဦးစးဌာနသည ၄ငးတ႔မ တာ၀နခရသည တပမေတာမ ေျမသမးမႈမားအပါအ၀င ေျမသမးဆညးမႈမား အေပၚ သသာထငရားေသာ ဆးျဖတႏငသညအာဏာရေနသည။

v,f,majrpDrHcefYcGJa&;ESihf pm&if;tif;OD;pD;Xme

၎ဌာနသည ကြငးမားေဖာထတျခငးႏင ေျမစာရငးျပလပျခငးအတြက တာ၀နရသည။ ထ႔အျပင ေျမအသးျပမႈစစစျခငးႏင ပစ (၇) လယယာေျမလပပငခြငလကမတထတေပးျခငးအတြကလညး တာ၀နရသည။

ထ႔အျပင သကဆငရာအပခပေရးပငးေကာမတမားလညး ရေနသည။ လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႔ (FAB) သည အျခားတာ၀နမားအျပင လယယာေျမစမခန႔ခြေရးႏငစာရငးအငးဦးစးဌာနႏင ပးေပါငးကာ ေျမအသးျပမႈက စစစရန၊ လယယာေျမလပပငခြငလကမတမား ခေပးရန၊ ႐တသမးရန၊ ေျမတနဖးသတမတေပးရနႏင အျငငးပြားမႈမားအား ေျဖရငးေပးရန တာ၀နရသည။29

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ေျမသမးခရသညသမားအေနျဖင ေျမျပန လညရရေရးေတာငးဆမႈမားက စစမးစစေဆးရန ဖြ႔စညးတာ၀နေပးအပထားသည။ ေျမ/စစေကာမတ၀ငမားတြင လႊတေတာ ကယစားလယမားအေနျဖင ျပညေထာငစ အဆငမဟတသည တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအဆငမားတြင ပါ၀ငရသညအခနးက႑မာ အကန႔အသတျဖငသာ ရေနသည။

27 Ministry and Committee names have changed since the NLD administration assumed control of government in April 2016. MOALI was formerly the Ministry of Agriculture and Irrigation (MOAI) and MONREC was formerly the Ministry of Mines and the Ministry of Environment, Conservation, and Forestry, for example. Inconsistent translation from Burmese to English also complicates.

28 See Asia Foundation ‘Administering the State in Myanmar: An Overview of the GAD’, October 2014 http://asiafoundation.org/publication/administering-the-state-in-myanmar-burmese/

29 For detailed outline of governance structure see: Displacement Solutions “Land Acquisition Law and Practice in Myanmar: Overview, Gap Analysis with IFC PS1 & PS5 and Scope of Due Diligence Recommendations”. May 2015.

14

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

a&G;aumufcHvTwfawmfudk,fpm;vS,frsm;\ tcef;u@rSm tb,fenf;/

ဥပေဒျပေရးက႑ (ျပညသ႔လႊတေတာ၊ အမးသားလႊတေတာ၊ ႏစရပေပါငး ျပညေထာငစလႊတေတာ)၏ တာ၀နမာ အပခပေရးက႑အား ေစာငၾကညထနးေကာငးရနႏင ဥပေဒမားျပငဆငရန ျပစရနတ႔ ျဖစသည။

အစးရအား စစစထနးေကာငးမႈက လႊတေတာ၏ ေန႔စဥအစညးအေ၀းမားတြင ၀နႀကးမား၊ ၀နႀကးဌာနမားမ ေစလႊတသမားအား ေမးခြနးထတျခငးျဖင ေဆာငရြကလကရသည။ ၎က လႊတေတာေရးရာေကာမတမားမတဆငလညး ေဆာငရြကၾကသည။ ေကာမတမားသည ကၽြမးကငသမား၊ အရပဖကလမႈအဖြ႕အစညးမားက ဖတေခၚလက အစးရမ၀ါဒမား၊ ဥပေဒမား၏ ျပညသမားအေပၚ အကးသကေရာကမႈမားက ေဆြးေႏြးျခငး သ႔မဟတ ဥပေဒျပငဆငမႈမားအတြက သးသပျခငးမား ျပလပရာတြင သကေသအေထာကအထားမား ရယႏငသည။ လယယာေျမႏငပတသက၍ အမးသားလႊတေတာႏင ျပညသ႔လႊတေတာတြင ထသ႔ေဆာငရြကႏငေသာ ေကာမတမားစြာရေနသည။30

ဥပေဒအသစတငျခငး သ႔မဟတ တညဆဥပေဒျပငဆငျခငးက လႊတေတာေရးရာေကာမတမား၊ လႊတေတာကယစား လယမားႏင ၀နႀကးဌာနမားမ စ၍တငသြငးႏငသည။ ဥပေဒေရးရာႏင အထးကစၥရပမားကစၥမားဆငရာ ေလလာဆနးစစသးသပေရး ေကာမရငမလညး ဥပေဒမၾကမးမားႏငပတသက၍ အႀကျပႏငၿပး ဥပေဒမားအားလးသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၊ အျခားတညဆဥပေဒမားႏင ညညြတျခငးရမရ ျပညေထာငစေရ႕ေနခပ႐းသ႔ ေပးပ႔ရသည။ သ႔ေသာလညး ဥပေဒမားေနာကဆး အတညျပျခငးကမ လႊတေတာတြင မခြဆးျဖတၿပး သမၼတ၏ သေဘာတညခကျဖင အတညျဖစလာသည။

ထ႔အျပင လႊတေတာကယစားလယတစဦးခငးသည ၎တ႔မဆႏၵနယေျမရျပညသမား ႀကေတြ႕ရသည အခကအခမား ပပငေသာကမားကလညး တငျပရသည။ ၎တ႔သည ၎တ႔ပါတ၏ ေရြးေကာကပြေၾကျငာစာတမးပါ ကတက၀တမားႏင ၎တ႔ ကယစားျပေသာမဆႏၵနယေျမရ ျပညသမားအား(ထျပညသမားအနက အမားအျပားမာ ေျမသမးခရသမား) တာ၀နခရသည။

2.4/ ajr,mpDrHtkyfcsKyfrIjyKjyifajymif;vJa&;BudK;yrf;rIrsm;

ဦးသနးစနေခါငးေဆာငေသာအစးရသည ၂၀၁၂ လယယာေျမဥပေဒႏင ၂၀၁၂ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငးမား စမခန႔ခြေရးဥပေဒက ျပဌာနးခသည။ အထးဂ႐ျပသငသညမာ အဆပါဥပေဒမားသည ေကးလကေနျပညသမားအား ရပရြာလထ၏ ဘအခြငအေရးမားက ထညသြငးစဥးစားျခငးမရဘ ေျမအသးခခြငက မတပတငႏငရန၊ အဆပါအခြငအေရးမားအား ေရာငး၀ယေပါငႏႏငရန မးဆကႏစဆကအတြငး ပထမဆးေသာ အခြငအေရးျဖစသည။31

ျမနမာႏငငတြင ေျမအား ကနပစၥညးတစခသဖြယ ပထမဆးအေနျဖင ေရာငး၀ယႏငေစသည လယယာေျမမတပတင လပငနးစဥမတငမတြငပင ေျမသမးမႈမားမာ ၁၉၈၈ မ ၂၀၁၀ ခႏစအတြငး သသာစြာျမငမားခပါသည။ ထကာလတြင ႏငင၏ ေနရာအမားအျပားတြင စစဥပေဒသာ လႊမးမးခသည။ ၂၀၁၂ ေျမယာဥပေဒမားျပဌာနးၿပးေနာကတြင ေျမသမးဆညးမႈ (ဆလသညမာ အခနမတငဘ ေျမသမးမႈမား) ျမငတကခၿပး ဦးသနးစနအစးရသည ယာယေျမယာျပျပငေျပာငးလေရး လပငနးစဥမားအား32 စတငခရာ လယသမားမား၊ ရတပဖြ႔မားႏင တပမေတာထမ ေျမ၀ယခေသာ ကမၸဏမားအၾကား

30 Pyithu Hluttaw Committees concerned with land restitution: Government’s Pledges, Guarantees and Undertakings Vetting Committee; Bills Committee; Farmer and WorkerAffairsCommittee;Citizen’sFundamentalRightsCommittee.Amyothar Hluttaw Committees: Agriculture, Livestock and Rural Development Committee; FarmerAffairsCommittee;EthnicAffairsCommittee;Citizen’sFundamentalRights,DemocracyandHumanRightsCommittee;PublicComplaintsCommittee;NaturalResources and Environmental Conservation Committee; Government’s Pledges, Guarantees and Undertakings Vetting Committee; Bills Committee.

31 Jones, L. 2014. The Political Economy of Myanmar’s Transition32 “Successful land reform…require ‘a transformation in the balance of power within the rural community and in society at large’ (Sobhan 1993, 7).

Attempts to implement land reforms without changing the balance of power – what Sobhan calls ‘inegalitarian reforms without social transition’ – at best yield only modest results.” Joyce, Rosset and Stanton 2005, “Land Reform and Sustainable development” http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download;jsessionid=E291616D75575C7644D792C6CCB7165A?doi=10.1.1.583.612&rep=rep1&type=pdf

15

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

ဆႏၵေဖာထတမႈမား ထပတကေတြ႔ဆမႈမား (အခ႕မာ အၾကမးဖကမႈမား) ျဖစပြားခသည။33 အဆပါပဋပကၡမား ေလာကေစရန ၂၀၁၂ ေႏာငးပငးတြင လယယာေျမႏငအျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမားေၾကာင ျပညသမားနစနာမႈမရေစေရးအတြက စစမးေရးေကာမရင (PLIC)34 ႏင ေျမအသးခမႈစမခန႔ခြေရးေကာမတတ႔ကဖြ႔စညး၍ ဥပေဒမသမးဆညးခေျမမားက စစမးစစေဆးရနႏင ေျမယာျပျပငေျပာငးလေရးက လပေဆာငေစခသည။

v,f,majrESihf tjcm;ajrrsm; odrf;qnf;cH&rIrsm;aMumihf jynfolrsm;epfemrIr&Sdapa&;twGuf pHkprf;a&;aumfr&Sif

ေကာမရငမားဖြ႔စညးရာတြင အခကအခမား ရခသည။ ထအခနတြင ျပညေထာငစႀက႕ခငေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးပါတ လႊမးမးသည လႊတေတာတြင အဆျပခကတငသြငးမခြသညအခါ မေပါငး ၃၀၀ ျဖင ၁၇၆ မက အႏငရခေသာလညး ျပငးထနေသာ အေခအတငျငငးခမႈမား ျဖစခသည။ ေဆြးေႏြးမႈအတြငး စကပးေရး၀နႀကးဌာနမ ေျမသမးမႈအားလးသည ဥပေဒႏငအညသာ ေဆာငရြကချခငးျဖစေၾကာငး အစးရအေနျဖင ေျမသမးခရသညဟ ေစာဒကတကေသာ အဆပါလႈ႕ေဆာမႈျပေသာ လယသမား မားကသာ စစမးစစေဆးသငသညျဖစေၾကာငး အခငအမာေျပာဆခသည။35

လယယာေျမႏငအျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမားေၾကာင ျပညသမားနစနာမႈမရေစေရးအတြက စစမးေရးေကာမရငက လယသမားမားထမ တငတနးခကမားက လကခရနႏင ေျမျပနေပးအပသငသည ၀နႀကးဌာနမားအား အႀကျပခကေပးရန ဖြ႔စညးခသည။ အစပငးတြင ေကာမရငသည တငၾကားစာေပါငး ၃၀၀ ခန႔ရရမညဟ ခန႔မနးခေသာလညး အမနတကယအားျဖင ၁၅၀၀၀ ေကာ လကခရရခသည။36 ေကာမရငတြင အဖြ႔၀င ၇၄ ဦးပါ၀ငၿပး အားလးသည လႊတေတာကယစားလယမားျဖစကာ အႀကျပခကမားအား သက၀ငေစရန လပပငခြငအာဏာမရဘ ေ၀၀ါးလသညတာ၀နသာ ေပးအပထားသည။ အႀကျပခကမား ထြကေပၚလာပါက ေကာမရငသည သကဆငရာ၀နႀကးဌာနမား သ႔မဟတ ေျမျပနလညေပးအပမႈက ကငတြယရသည လယယာေျမစမခန႔ခြမႈ ဗဟေကာမတသ႔ ေပးပ႔ရသည။

ေကာမရငအဖြ႕၀ငမားသည ေျမသမးမႈမားအား ႏငငတ၀မးတြင တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအလက ကြငးဆငးစစေဆးႏငရန အဖြ႔ငယ ၁၁ ခ ဖြ႔စညးထားသည။ ေကာမရငသည ၁၉၈၀ မ ၂၀၀၀ ခႏစအထ ေျမသမးမႈမားအား စစေဆးခၿပး တပမေတာ၊ အစးရအဖြ႔အစညးမားႏင ပဂၢလကကမၸဏမားမ တရားမ၀ငေျမသမးမႈမားသည အနညးဆး ဧက ၅၀၀၀၀၀ ရေၾကာငး ေတြ႔ရရသည။

ကၽြမးကငသမားအား ေတြ႔ဆေမးျမနးခရာတြင ေကာမရငမ ေျဖရငးေပးခေသာ အမႈအနညးငယသာလင လြယကေခာေမြ႔ခၿပး ေျမသမးသအာဏာပငမားအတြက တနဖးနညးလသည အမႈမားသာလင ျဖစသည။ ဥပမာ တပမေတာမ သမးဆညးေျမမားအား ျပနလညစြန႔လႊတခရာတြင လး၀အသးမျပခသညေျမ သ႔မဟတ တနဖးအလြနနညးပါလသည ေျမမားသာလင ျဖစသည။

ေကာမရငသည ဆးျဖတခကမားအား သက၀ငေစရန တြနးအားေပးႏငသည လပပငခြငအာဏာမရသညအတြက လႊတေတာကယစားလယအခ႕သည ၎တ႔၏ ၾသဇာႏင မဒယာအားအသးျပကာ ကမၸဏမားႏင တက႐ကညႇႏႈငးမႈမား ျပလပခသည။ ေအာငျမငခသညအမႈအခ႕ရခေသာလညး အမားစမာ ေျမျပနလညေပးအပမႈမာ ယာယသေဘာသာျဖစ ၿပး လယသမားမားမာ လယယာေျမလပပငခြငလကမတမရရခၾကပါ။ အဆပါညႏႈငးမႈမားမာ ၂၀၁၅ ႏ၀ငဘာ

33 Forexample,inFebruary2013apolicemanwaskilledand45farmersinjuredwhenofficerschargedatfarmers,attheurgingofthecompanyrepresentative,followingan agreement between the farmers and the authorities to disperse a demonstration against the company that was not using land they had purchased following an illegallandgrab.Afilmoftheincidentwaswidelydistributedhttps://www.youtube.com/watch?v=lQ1PlV2fJX8Seehttp://www.mmtimes.com/index.php/national-news/4249-clash-in-myanmar-s-delta-leaves-one-dead-dozens-injured.html.

34 http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/3591-commission-will-report-over-300-land-grabs-to-hluttaw.html . Confusingly, the Committee was also known as theUnionParliamentCommitteeforConfiscatedLandandOtherLands;andtheFarmlandInvestigationCommission.

35 Myanmar Times, 30 July 2012, “Reps ignore ministry on land-grab committee” http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/243-reps-ignore-ministry-on-land-grab-committee.html

36 ItissignificantthatthereareconflictingreportsastohowmanycaseswerereceivedbythePLIC.ThereportbyUSanThein,etal.“Transparency Under Scrutiny:

Information Disclosure by the Parliamentary Land Investigation Committee in Myanmar”. Mekong Regional Land Governance. February 2017 gives a detailed analysis of the publicly available data from the PLIC reports and concludes that the statistics simply do not add up.

16

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

ေရြးေကာကပြမတငမအထ ျမငတကခသည။37 သ႔ေသာလညး ေကာမရငႏင လယယာေျမစမခန႔ခြမႈေကာမတအၾကား ရငးလငးေသာ တရား၀ငဆကႏႊယမႈႏင လပငနးစဥမရခေပ။

အႏစခပအားျဖင ေကာမရငသည ေျမသမးမႈမားအားေျဖရငးရန ကတက၀တျပေျခလမးစခၿပး ၎၏ အစရငခစာမားသည ႐ႈပေထြးနကနလေသာျပနာက လသရငၾကားေဖာထတအသအမတျပခသည တနဖးရလသည။ သ႔ေသာ ေကာမရငသည ေအာကပါအေၾကာငးမားေၾကာင ထေရာကမႈေတာ မရခေပ။

• ေကာမရငအဖြ႔၀ငမားကယတငသည စစမးစစေဆးလကရသညေျမသမးမႈမားတြင တက႐ကျဖစေစ သြယ၀က၍ ျဖစေစ ပါ၀ငပတသကေနျခငး၊

• ထေရာကေသာတြနးအားေပးႏငစြမးမရျခငး၊• စစမးစစေဆးျခငးႏင အႀကျပခကမားျပလပျခငးအတြက တကရငးလငးေသာလပငနးစဥမားမရျခငး၊• ေျမသမးချပညသမားအား အမနတကယေျမျပနလညေပးအပမႈမား မျပလပႏငချခငး၊38

trsdK;om;ajrtoHk;csrIrl0g'

လယယာေျမႏငအျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမားေၾကာင ျပညသမားနစနာမႈမရေစေရးအတြက စစမးေရးေကာမရငဖြ႔စညး သညတခနတညးတြင ဘကစလႊမးၿခသညေျမယာဥပေဒသစအတြက အေျခချဖစလာမည အမးသား ေျမအသးခမႈမ၀ါဒက ေဖာထတႏငေရး သးသပေဆြးေႏြးမႈမား ရခသည။ ေမာလငခကမာ အဆပါေျမယာဥပေဒသစ သည ေျမယာလပကငခြင၊ အသးျပခြငတ႔ႏင ဆေလာၿပး တညဆဥပေဒမား၊ ဥပေဒပါအပငးက႑မားအား တရား၀ငပယဖကႏငလမမညဟ ျဖစသည။ ႏငငတကာမတဖကအဖြ႕အစညးမား၊ အထးသျဖင USAID သည အဆပါမ၀ါဒ၏ အကးဆကမားအား ဆငျခငစဥးစား၍ မၾကမးထြကေပၚလာႏငေစရန အစးရအား ကညခသည။ ပထမဆးအႀကမအေနျဖင အစးရသည ၂၀၁၄-၂၀၁၅ ခႏစမားတြင မၾကမးႏငပတသက၍ လထပါ၀ငေဆြးေႏြးမႈလပငနးစဥအား ထညသြငးခသည။39 ေဆြးေႏြးပြမားသည ၿပးျပည စမႈအလဥးမရေသာလညး လယသမားသမဂၢမား၊ အရပဖကလမႈအဖြ႕အစညးမားအား ေျမယာဥပေဒအေၾကာငး ေလလာ၍ အသကေမြး၀မးေကာငးဖလမႈက ကာကြယၿပး လြတလပေသာစကပးမႈေရြးခယခြင ရရႏငေရးအတြက ေဆြးေႏြးခြငက ေပးခသည။

အမးသားေျမအသးခမႈမ၀ါဒ၏ အေစာပငးမၾကမးမားမာ ႏငငတကာစႏႈနးမားႏင ကကညမႈမရခဘ ျပညတြငးႏင ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမား၏ ေ၀ဖနမႈက ခခရသည။ ၂၀၁၂ ဥပေဒမားတြင လယသမားအခြငအေရးမား ပါ၀ငျခငး မရခသညအတြက ဤမ၀ါဒသညလညး လယသမားမားႏင တငးရငးသားလနညးစမားအား အကးရေစမညဟ မေမာလငခၾကေပ။ သ႔ေသာလညး ၂၀၁၆ ဇနန၀ါရလ အစးရသကတမးကနခါနးတြငမ ဦးသနးစနအစးရ၏ ေနာကဆးမၾကမးသည ႏငငတကာစႏႈနးမားႏင တစတတပငးအားျဖင ကကညမႈရေနၿပး (တငးရငးသားလထအတြက) အေရးပါလသည ဓေလထးတမးဥပေဒမားက အသအမတျပထားျခငး၊ ေျမပငဆငမႈဆငရာ တရားစရငေရးလပငနးစဥမားႏင ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာေျပးသမား၊ ဌာေနျပနဒကၡသညမားအတြက ေျမယာျပနလညေပးအပမႈဆငရာ လပငနးစဥမေဘာငမားက ထညသြငးထားသညက ေတြ႕ရသည။40

37 For example, in February 2015 the Chair of the Committee U Tin Htut was quoted as saying, “The deputy minister said more than 310,000 acres of land had been given back to their former owners. But in the real world, there are a lot of people who haven’t got their land back,” he said. http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/13185-govt-accused-of-misleading-mps-on-land-returns.html

38 U San Thein et al., February 2017 ibid.39 see Forbes, E., (2017). Civil Society Participation in Land Policy Making: the innovative experience of Myanmar’s pre-consultation on the National Land Use Policy.

Mekong Regional Land Governance Project. Vientiane and Yangon.40 The Voluntary Guidelines on the Responsible Governance of Land Tenure” UN FAO http://www.fao.org/nr/tenure/voluntary-guidelines/en/ for a Burmese language

version see http://mylaff.org/document/view/2559#

17

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJYcsKyfESihf ajr,mjyKjyifajymif;vJrI

၂၀၁၅ ခႏစ ႏ၀ငဘာ ၈ ရကေန႔တြင အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ၏ ေသာငၿပကမးၿပအႏငရရမႈသည လယသမားမားအား ေျမယာျပနလညေပးအပမညဆေသာ ပါတ၏ကတက၀တေၾကာငလညး တစတတပငးအားျဖင ျဖစသည။41 အစးရသစဖြ႔စညး ၿပးေနာကေန႔တြင စကပးေရး၀နႀကးဌာန ဒတယ၀နႀကးမ လယသမားမားအား ေျမယာ ျပနလညေပးအပမႈသည အစးရ၏ တာ၀နတစရပျဖစသညဟ အတညျပေျပာဆခသည။42 ၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြေၾကျငာစာတမးတြင အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ သည လယသမားမား၏ ေျမယာလပပငခြငက ဦးစားေပးၿပး စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးမႈအတြက တြနးအားတစရပအျဖစ အေသးစား လပကြကငယလယသမားမားအား အကအညမား ေပးအပသြားမညဟ ကတျပထားသည။ ေရြးေကာကပြေၾကျငာစာတမးတြင

"ႏငင၏လဦးေရအမားစေနထငရာ ေကးလကေဒသတြင လေနမႈဘ၀ျမငမားလာေရးႏင ဆငးရမႈေလာခရန အထးလအပေနပါသည။ လြတလပစြာ စကပးမႈက ကန႔သတျခငး၊ လယယာေျမပငဆငမႈ လျခမႈ မရျခငးတ႔သည ေတာငသလယသမားတ႔၏ အကးက မားစြာထခကေစပါသည။

၄.၁.၅။ … လယယာေျမျပနာမား တရားမတစြာ ေျဖရငးေရး၊ လယယာေျမ အသးခခြင အာမခခက ရေစေရးအျပင လယယာေျမထနးသမးျခငး၊ လႊေျပာငးေပးျခငးမားက ဥပေဒလပထးလပနညးႏငအည ထငသာျမငသာရေအာင ေဆာငရြကမည။၄.၂(ဃ)။ ေတာငသလယသမားမား၏ ဥပေဒမ ဆး႐ႈးခေသာလယယာေျမမား ျပနလညရရေရး၊ ေလာေၾကး၊ နစနာေၾကးမားရရေရး ဥပေဒႏငအည ေဆာငရြကမည။၄.၂(င)။ ဥပေဒႏငညညြတမႈမရေသာ လယယာေျမသမးဆညးမႈမားမျဖစေပၚေစရန ကာကြယေပးမည။"43

သ႔ေသာလညး အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပပါတသည အမးသားေျမအသးခမႈမ၀ါဒႏငပတသက၍ ႏႈတဆတၿငမသကလကရသည။ မဒယာမားတြင ေဖာျပခကမားအရ ၂၀၁၆ ခႏစ ဒဇငဘာလတြင အဆပါမ၀ါဒအား ဥပေဒေရးရာႏငအထးကစၥရပမား ေလလာဆနးစစသးသပေရးေကာမရငသ႔ ေပးပ႔ခေၾကာငး သရသည။44 ထေကာမရငအား ၂၀၁၂ ခႏစတြင စတငဖြ႔စညးခၿပး ထအခနတြင သရဦးေရႊမနးသည ျပညသ႔လႊတေတာဥက႒ျဖစၿပး တပမေတာေကာေထာကေနာကချပေသာ ျပညေထာငစႀက႕ခငေရးႏငဖြ႕ၿဖးေရးပါတ၏ ဥက႒လညး ျဖစသည။ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညသည ၂၀၁၆ ခႏစ ေဖေဖၚ၀ါရလတြင အစးရသစက ဖြ႔စညးျခငးမျပမ ေကာမရင၏ လပပငခြငတာ၀နမားက ျပနအသကသြငးခၿပး သရဦးေရႊမနးအား ဥက႒အျဖစထားရခသည။ ထအခနတြင ၂၃ဦးပါေကာမရင၌ အဖြ႔၀ငအမားစမာ ေရြးေကာကပြ႐ႈးနမခေသာ ျပညေထာငစႀက႔ခငေရးႏငဖြ႔ၿဖးေရးပါတ၏ ယခငလႊတေတာကယစားလယမား ျဖစသည။45 သတငးထတျပနခကမားအရ ေကာမရငသည အမးသားေျမအသးခမႈမ၀ါဒပါ ေကာငးမြနတးတကသညအပငးက႑မား အထးသျဖင အခနး (၈) ပါ တငးရငးသားလမးမား၏ ေျမယာအခြငအေရးမားအား အသအမတျပေရးလမးညႊနမႈမားအား ပယဖကခေၾကာငး သရသည။46

ေကာငးစြာေရးသားထားေသာ အမးသားေျမအသးခမႈမ၀ါဒက အေျခခ၍ ျပညစေသာေျမယာဥပေဒအား ျပငဆငေရးဆြရန အခြငအေရးယရမညအစား အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပအစးရသည လယယာေျမႏငအျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမားေၾကာင ျပညသမားနစနာမႈမရေစေရးအတြက စစမးေရးေကာမရင၏လပငနးမား ဆကလကလပကငျခငးအားျဖင ေျမဆး႐ႈးခ ေတာငသမားအား အလငအျမနကညေရးက ေစာငးေပးခသည။ ၂၀၁၂ လယယာေျမဥပေဒက ျပငဆငေရးလပငနးစဥ

41 National League for Democracy, 2015 Election Manifesto (paragraph 4 (ii)) page 11:42 https://www.irrawaddy.com/news/burma/return-of-seized-land-a-top-nld-priority-deputy-agriculture-minister.html43 NLD election manifesto 2015 http://www.burmalibrary.org/docs21/NLD_2015_Election_Manifesto-en.pdf44 for example Myanmar Times, http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/nay-pyi-taw/23986-parliamentary-commission-advises-overhaul-of-national-land-use-

policy.html. The Commission is also known as the Pyidaungsu Hluttaw Legal Affairs and Special Cases Assessment Commission and commonly referred to as the Special Commission.

45 See http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/nay-pyi-taw/19149-trepidation-speculation-as-commission-gets-to-work.html46 For a full discussion of the letter from the Special Commission (that is not public) see World Rivers Network, “Myanmar: New Policy Promoting Indigenous Rights Under

Threat” April 4, 2017 http://wrm.org.uy/articles-from-the-wrm-bulletin/section1/myanmar-new-policy-promoting-indigenous-rights-under-threat/

18

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

စတငခၿပး ေျမလြတ ေျမလပႏင ေျမ႐ငးမားစမခန႔ခြေရး ဥပေဒကလညး ျပနလညသးသပရန ကတျပခသည။ ဥပေဒအား ဆနးစစသးသပရာတြင လႊတေတာေကာမတအဆငတြင ထခကနစနာသ အကးသကဆငသမားအား ေတြ႔ဆမႈရခေသာလညး ေတာငသလယသမားမား၏ အဓကေတာငးဆမႈမားအား ထညသြငးစဥးစားရန လအပေနေသးသည။47

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမားေၾကာင ျပညသမားနစနာမႈမရေစေရးအတြက စစမးေရးေကာမရင၏ လပငနးအား အၿပးသတရန ၂၀၁၆ ေမလတြင အစးရသစသည လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတက ဖြ႔စညးခသည။ သ႔ေသာလညး ေကာမတ၏ မ၀ါဒႏင ဖြ႔စညးပတြင အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးမား၊ လယသမားအဖြ႔မားႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငး မရခပါ။ ေကာမတလပငနးစဥသည ေျမသမးမႈတြင ပါ၀ငခေသာ အငအားႀကးသမား၏ အကးစးပြားမားက တြနးလနႏငျခငးမရမညကလညး စးရမရပါသည။ ထ႔အျပင ေကာမတဖြ႔စညးၿပးေနာက ၁၈ လအတြငး သမးဆညးခေျမေပၚတြင ဆကလကလပေဆာငေနသည လယသမားမား သည အဖမးဆညးခေနရဆပငျဖစၿပး ေကာမတသ႔ တငျပေတာငးဆခသည အခ႕လယသမားမားမာ ဥပေဒပဒမအမးမးျဖင အေရးယခခၾကရသည။ ဥပမာ

• ၂၀၁၇ ေဖေဖၚ၀ါရတြင မဇၩမသတငးစာတြင သမးဆညးခေျမယာမားအတြက ဆႏၵေဖာထတခသညအတြက ေထာငဒဏခမတခရသည လယသမား ၃၅၀ ခန႔ရေၾကာငး ေဖာျပခသည။ အမႈအမားစတြင လယသမားမားသည ကးေကာ၀ငေရာကမႈ သ႔မဟတ ေႏာငယကဖကစးမႈျဖင ျပစဒဏခခရျခငး ျဖစသည။။ လယသမား ၁၅ ဦးမာမ အစးရမ ယခငေျမသမးဆညးမႈမားက စစမးစစေဆးမႈမၿပးေသးသေရြ႕ ေနာကထပေျမသမးမႈမား ျပလပမည မဟတဟ ေၾကျငာခကမားရခေသာလညး ၎တ႔၏ ေျမမားမာ ယခငႏစကမ သမးဆညးခခရျခငး ျဖစသည။48

• ၂၀၁၇ ဧၿပတြင ရမးျပညနယရ ေတာငသ ၁၀ ဦးမာ သမးဆညးခေျမေပၚတြင လပကငျခငးေၾကာင အလပၾကမးႏင ေထာငဒဏ ၁၆ လ ကခခရသည။49

ထအေျခအေနက တ႔ျပနရန ေမာဘၿမ႕နယ ျပညသ႔လႊတေတာကယစားလယ ဦးေအာငလြငမ လႊတေတာတြင အစးရမ ေတာငသလယသမားမားအား အကယ၍ ၎တ႔၏သမးဆညးခေျမမားအတြက ေတာငးဆမႈျပခလင ကးေကာမႈျဖင တရားစြျခငးက ရပဆငးရန ေဆြးေႏြးမႈျပခသည။ အဆပါေဆြးေႏြးမႈတြင ျပညထေရး၀နႀကးဌာန ဒတယ၀နႀကး ဗလခပ ေအာငစးမ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာ တရားသႀကး ဦးျမငေအာင (ယခင ရနကနတငးေဒသႀကး တရားလႊတေတာ တရားသႀကး)၏ ေျမယာအျငငးပြားမႈမားအား စစေဆးလကရစဥတြင တရားစရငေရးမ အမႈမားအား လကခမႈရပတန႔ရန မျဖစႏငေၾကာငးႏင ရရငးစြတရားရငဆငေနသညအမႈမားအား ရပဆငးရနမျဖစႏငေၾကာငး ေျဖၾကားမႈက ေထာကခၿပး ၎မ ေျမသမးမႈမားသည အခြငအာဏာရေသာ (လပပငခြငရေသာ) အဖြ႔အစညးမားမ အပခပေရးအာဏာက အသးျပ၍ ေဆာငရြကချခငးျဖစေၾကာငး ေျဖၾကားခသည။50 ထးျခားသညျပငးထနေသာၾကား၀ငမႈအျဖစ ျပညသ႔လႊတေတာဥကဌ ဦး၀ငးျမငသည “ေျမသမးခရသမားသည စားစရာပင မရေၾကာငး၊ သ႔ေသာ ေျမသမးသမားသည ၎တ႔ပငဆငမႈမားက မညသ႔မညပသးစြရမညက ေတြးဆႏငသည ပမာဏထက ေကာလြနေသာ ပငဆငမႈမား ရေနၾကသည။ ေျမအျငငးပြားမႈမားက တရား႐းတြငသာ ရငဆငရပါက မတေသာ တရားဥပေဒစးမးမႈမာ ျဖစႏငေခမရ” ဟ ေျပာဆခသည။ ထသ႔ေျပာဆခကသည ၾကြယ၀ခမးသာသမားသည တရားသႀကးမား၏ ဆးျဖတခကအေပၚ လႊမးမးႏငစြမးရေနသညက ရငးလငးစြာညႊနျပေနသည။ သ႔ေသာလညး လကေတြ႔တြင ေဒသအပခပေရးပငးမ သမးဆညးသမားအား လယယာေျမလပပငခြငလကမတထတေပးခသျဖင လယသမားမားသည ေျမျပနလညရရေစရန တရား၀ငေတာငးဆခြငမရၾကေပ။

47 Myanmar Times, August 2, 2017 “Legislators want more changes to farmland law” http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/nay-pyi-taw/27064-legislators-want-more-changes-to-farmland-law.html

48 February10,2017http://www.mizzima.com/news-domestic/350-myanmar-farmers-facing-court-over-land-grabs49 Htay Hla Aung. “Shan State farmers get 16 months for ploughing grabbed land”. Eleven Media. April 25, 2017.50 Frontier Myanmar, “Speaker Rebukes Supreme Court Judge Over Land Conflicts” 24 August 2017 https://frontiermyanmar.net/en/speaker-rebukes-supreme-court-

judge-over-land-conflicts

19

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

3/ okawoe awGU &Sdcsufrsm;

3.1/ v,f,majrESihf tjcm;ajrrsm; odrf;qnf;cH&rIrsm; jyefvnfpdppfa&;aumfrwDESihf ¤if;\ vkyfydkifcGihf

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတက သမၼတ၏ အမန႔ေၾကာျငာစာ အမတ ၁၄/၂၀၁၆ ျဖင ၂၀၁၆ ခႏစ ေမလ ၅ ရကေန႔တြင ဖြ႔စညးခၿပး ဒတယသမၼတ ဦးဟငနရဗနထးယမ ဥက႒အျဖစ တာ၀နယသည။ အဆပါအမန႔ေၾကာျငာစာသည ေကာမတမ စစမးစစေဆးေရးလပငနးမား ၿပးဆးျခငးမျပမ ေနာကထပေျမသမးမႈမား မျပလပရန ႏင အမႈအားလးက (၆) လအတြငး ၿပးျပတေစရန ေမာမနးထားေၾကာငး ေဖာျပခသည။51

ဇြနလတြင ျပညေထာငစ၀နႀကးအားလးသ႔ ညႊနၾကားစာတြင ျပညေထာငစ၀နႀကးမားသည လယယာေျမႏင အျခားေျမမားသမးဆညးျခငးမ ျပညသမား နစနာဆး႐ႈးျခငးမား မခစားရေစေရးအတြက ေျမသမးကစၥရပမားအား အေဆာတလငကငတြယေျဖရငးႏငရန မ၀ါဒမား၊ လပထးလပနညးမားက လကနာၾကရန ေဖာျပထားသည။ ဗဟေကာမတ သည

၁) ေကာမတအဆငဆငအား ဖြ႔စညးရန၊၂) ေတာငးဆမႈမားအား စစစရာတြင လကေအာကေကာမတအဆငအဆငအား ကညေပးရန၊၃) သကဆငရာ၀နႀကးဌာနမား၊ ဦးစးဌာနမား၊ ေကာငစမား၊ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအစးရမားႏင ျပညေထာငစ

လႊတေတာအား အစရငခရန၊၄) ၀နႀကးဌာနမား၊ ကမၸဏမား၊ တပမေတာ စသညတ႔က ေျမယာျပနလညေပးအပေရးတြင ကညရန၊၅) လကေအာကေကာမတအဆငဆငသည အမႈမားအား ဥပေဒႏငအညကငတြယေျဖရငးမႈရမရ စစေဆးရန တာ၀နေပးအပျခငးခရသည။52

အၿပးသတဆးျဖတခကအား မညသက မညသ႔ဆးျဖတမညက ျပဌာနးထားသညမ သ႔မဟတ လပထးလပနညးမား မရပါ။ ဤအစရငခစာ၏ သေတသနတြင ေျဖဆသအမားစသည ဗဟေကာမတမ လကေအာကေကာမတအဆငဆငရ ဆးျဖတခကမားက အၿပးသတအတညျပျခငး ျပလပႏငသညဟ ဆျငားေသာလညး လကေတြ႔တြင ဗဟေကာမတသည ဆးျဖတ ခကခမတပငခြငရဟနမတေပ။

သ႔ေသာ ပထမအႀကမအေနျဖင ေအာကေျခအဆငေကာမတမားတြင လယသမားမား၊ အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးမား ပါ၀ငဖြ႔စညးခေသာလညး ဗဟေကာမတ၀ငမားမာ ျပညေထာငစ၀နႀကးမားႏင တငးေဒသႀကး/ျပညနယ ၀နႀကးခပမားသာ ျဖစေနရာ လပငနးစဥသည ဥပေဒျပေရးက႑မ အပခပေရးက႑ထ ဆးျဖတခြငက ေရႊ႕ေျပာငးဖယရားလကသလ ျဖစေနသည (ေနာကဆကတြ - ၂ တြင ေျမ/စစေကာမတအဆငဆငရ ေကာမတ၀ငမားစာရငးအား ၾကညပါ)။ သ႔ေသာ လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမားေၾကာင ျပညသမားနစနာမႈမရေစေရးအတြက စစမးေရးေကာမရငႏငမတ သညမာ ေျမ/စစေကာမတမား ဖြ႔စညးရျခငး၏ ရညရြယခကမာ အႀကျပခကမားအား သက၀ငခငမာေစရန (၎သည လႊတေတာကယစားလယမားဦးေဆာငမႈ မရျခငး၏ အေၾကာငးျပခက ျဖစႏငသည) ျဖစသညဟ ယဆရသည။ ဤသေတ သနသည ေျမယာျပနလညေပးအပရန ဆးျဖတခေသာ ေတာငးဆမႈမားရမရ ႏင ေျမ/စစေကာမတလပထးလပနညးမား ထြကေပၚလာေစရန အမန႔မား၊ အမန႔ေၾကာျငာစာမားသည ဆးျဖတခကခရာတြင ႏႈတဆတေနမႈရမရ ေဖာထတႏငျခငး မရခပါ။ ထ႔ေၾကာင ေျမ/စစေကာမတသည ဆးျဖတခကမားအား သက၀ငေစသည လပပငခြငရသညအတငးအတာပမာဏမာ မရငးလငးလေပ။

51 12 May 2016, “Return of Seized Land a top NLD Priority”https://www.irrawaddy.com/news/burma/return-of-seized-land-a-top-nld-priority-deputy-agriculture-minister.html

52 President’sOfficeNotificationNo14/2016.May5,2016.

20

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

ေဒသအမားစတြင ေကာမတမားအား ၿမ႕နယအဆငအထ ဖြ႔စညးထားၿပး ရပေကးအဆငတြငမ ဖြ႔စညးထားျခငး မရပါ။ အဆငအမားစတြင ေကာမတမားသည သက၀ငလႈပရားမႈ မရၾကေပ။ မႏေလးတငးေဒသႀကးတြင ဥပမာအားျဖင ေျဖဆသမားက ရပေကးေကာမတမားသည အမညခဖြ႔စညးယသကသကျဖစၿပး မညသညလပငနးေဆာငတာကမ ေဆာငရြကႏငျခငးမရေၾကာငး ေျဖဆခသည။ ေျဖဆသမားမ ၿမ႕နယေကာမတမားသည စစမးစစေဆးမႈမားျပလပၿပး ခ႐င သ႔မဟတ တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆငသ႔ တက႐က အစရငခၾကရေၾကာငး ေျပာဆခသည။ အခ႕ေနရာမားတြင ေျမ/စစေကာမတသည အႀကမေရအနညးငယသာ ေတြ႔ဆစညးေ၀းမႈ ျပလပခေၾကာငး သရသည။

ေတြ႔ဆစညးေ၀းမႈရသညအခါတြငပင ေကာမတ၀ငအားလးတကေရာကႏငမႈမာ နညးပါးလသည။ Namati အဖြ႔၏ သေတသနအရ “ေကာမတ၀ငအားလး ဆေတြ႕ရနမာ ခကခလသညအတြက ၇၅ ရာခငႏႈနးတကေရာကမႈရလင အတညျဖစသညဟ ဆးျဖတခၾကရသည ေကာမတအခ႕ရေနသည” ဟ ေတြ႔ရထားသည။53 ထ႔ေၾကာင အကယ၍ လယသမားမားႏင အရပဖက လမႈအဖြ႕အစညးကယစားလယမားသည အျခားလပငနးကစၥမားေၾကာင မတကေရာကႏငေသာလညး အစညးအေ၀း ဆကလကေဆာငရြကႏငေစရန ႏပေၾကာငးေပးထားသကသ႔ ျဖစေနသည။ တခါတရတြင ၎တ႔အား ဖတၾကားျခငးပင မခရေပ။

ေကာမတမားဖြ႕စညးျခငးႏငပတသကသည အမန႔စာ (Notification) တြင အထးဂ႐ျပသငသညအခကမားမာ -၁) ေကာမတမားသည ေကာငးမြနစြာလပငနးေဆာငရြကႏငေစရန ၀နထမးအငအားအလအေလာကရရနႏင လထ၏

ယၾကညအားကးမႈက ရရႏငေစရန ေဆာငရြကရမည၂) ေျမယာကစၥမားစမခန႔ခြမႈႏငပတသက၍ သတငးထတျပနရန၃) ေျမယာအျငငးပြားမႈမားက စနစတကေျဖရငးရန ႏင၄) စစမးစစေဆးမႈစရတမားက သကဆငရာတငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအစးရမား၏ ဘ႑ာေငြမ သးစြရန တ႔

ျဖစသည။54

ေျမ/စစေကာမတဖြ႔စညးၿပး တစႏစေကာအၾကာတြင အဆပါကစၥမားသည ပ၍ပင အေလးထားရန လအပေနေပသည။

3.2/ v,f,majrESihf tjcm;ajrrsm; odrf;qnf;cH&rIrsm; jyefvnfpdppfa&;aumfrwD\ vkyfief;pOfအ

ေအာကပါေဖာျပပါအခကမားသည သေတသနကာလတေလာက ေကာကယရရေသာအခကအလကမားက စစညးတငျပထားျခငး ျဖစသည။ ေျမ/စစေကာမတမား၏ ေျမယာေတာငးဆမႈအေပၚလပေဆာငခကမားမာ အမားျပညသသရႏငရန မတတမးတငထတျပနထားျခငးမရသျဖင ေတာငသလယသမားမား၊ အရပဖကလမႈအဖြ႔ အစညးမားႏင ေျမ/စစေကာမတအဆငဆငရ ေကာမတ၀ငမား၏ အေတြ႔အႀကမားက စစညး၍ ေျမျပငအေျခအေနတြင မညသ႔ျဖစပကေနသညက ရငးလငးစြာ တငျပထားျခငး ျဖစသည။ ကၽြႏပတ႔၏ ေတြ႔ရခကမားမာ ၂၀၁၇ ခနစ ဇြနလတြင ထတျပနခေသာ Namati အဖြ႔၏ အစရငခစာႏင မားစြာဆငတေနေသာလညး ေျမ/စစေကာမတမားသည ေဒသအမးမးတြင ပစအမးမးျဖင လပကငေဆာငရြကေနေၾကာငးေတြ႔ရခကက သတျပမရန လပါသည။ ထ႔အျပင အခ႕အခကအလကမား အထးသျဖင ဆးျဖတခကခမတျခငးမားႏငပတသကလင တကေသာ အခကအလက မားမရခပါ။ ေျမျပနလညေပးအပ ရန ေတာငးဆခကမားျပလပျခငး၊ ဆးျဖတျခငး၊ ျပနလညေပးအပျခငးႏငပတသက၍ ပြငလငးျမငသာၿပး ရငးလငးေသာ လပထးလပနညးမားမရျခငးသည မလေျမယာအသးျပသမားအေပၚ ဦးစားေပး၍ ဥပေဒမေျမသမးျခငးက ေျဖရငးႏငမည ေနာကဆးနညးလမးျဖစသည ေျမ/စစေကာမတလပငနးစဥ၏ အားနညးခကက ေဖာျပေနသည။

53 Namati. “Myanmar’s Foray into Deliberative Democracy: Citizen Participation in Resolving Historical Land Grabs”. June 2017.54 Ibid.

21

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

သမးဆညးေျမမားႏငစပလဥး၍ မဝါဒမား(၁) သမးဆညးထားသညေျမေပၚတြင စကပးေရးလပငနး၊ စကမႈလပငနး၊ ဝနေဆာငမႈလပငနးမား လပကငမႈ

အေျခအေနဆငရာဝနၾကးဌာနမား၏ လပငနးလအပခကအရ အေဆာကအအမား ေဆာကလပမႈ အေျခအေန၊ အမားျပညသအကးျပ အေျခအေန၊ အေျခခ အေဆာကအအမားအတြက အသးျပထားသည အေျခအေန စသညျဖင ေျမအမနတကယ အသးခမႈက စစစရန၊

(၂) သမးဆညးထားသည ေျမမားအား ေဒသစးပြားဖြ႕ျဖးတးတကမႈႏင ေဒသခမား အလပအကင အခြငအလမး ဖနတးေပးႏငမႈအတြက အကးရစြာ အသးခမႈ ရ။ မရစစစရန၊

ajr^ppfaumfrwD\ ajr,mpHkprf;ppfaq;jcif;qdkif&m rl0g'ESihf vkyfxHk;vkyfenf;rsm;

3.2.1/ awmif;qdkrIwifoGif;jcif;

ေျမျပနလညေတာငးဆမႈက ေျမ/စစေကာမတမညသညအဆငတြငမဆ ျပလပႏငေၾကာငး အစးရမဒယာမားတြင တရား၀ငေၾကျငာထားျခငးမလြ၍ လယသမားမားအား မညသ႔ေလာကထားရမညက အစးရ၏ အသေပးအေၾကာငးၾကားရန ႀကးပမးမႈမာ အလြနနညးပါးလသည။55 လအပသညသတငးအခကအလကမားက တငျပႏငရန လယသမားမားအတြက ေလာကလႊာပစမားထားရျခငး မရပါ။ ထ႔ေၾကာင အသနားခစာမား ေရးသားတငသြငးၾကရသည။ ေတြ႔ဆေမးျမနးခေသာ လယသမားအမားစသည ေျမ/စစေကာမတအဆငဆငႏင အျခားအစးရအဖြ႔အစညးမား ဥပမာ တငးေဒသႀကး/ျပညနယလႊတေတာ၊ ျပညေထာငစလႊတေတာ၊ လယယာေျမစမခန႔ခြမႈေကာမတ၊ သကဆငရာ၀နႀကး ဌာနမား သ႔မဟတ သမၼတဦးထငေကာ သ႔မဟတ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညတ႔ထ တက႐ကတငသြငးမႈမား ျပလပခသည။56 ေျမ/စစေကာမတမားအေၾကာငး သရနားလညထားမႈသည တငးေဒသႀကးမားထက ျပညနယမားတြင ပမနညးပါးေနၿပး ျပညနယအဆငေကာမတမားသည ေတြ႔ဆစညးေ၀းမႈမား ရားရားပါးပါးသာ ရသည။ ေတာငသလယသမားမားသည မညသ႔အေရးဆရမညက မသၾကဘ ေျမျပနလညရရရန အလြနေတာငတလက လပပငခြငရမညဟထငေသာ မညသ႕ကမဆ စာလႊာေပါငးမားစြာေရးသားတငျပေနၾကရသည။ အဆငမားစြာသ႔ အမႈကစၥမားတငျပျခငးသည စစမးစစေဆးမႈလပငနးစဥအား ႐ႈပေထြးေစၿပး အမႈတစခခငးအတြက ေကာမတေပါငးစ ၀ငေရာကစစေဆးမႈမား ျဖစလာေစႏငသညဟ ေျမ/စစေကာမတ၀ငမားမ ေျပာဆၾကသည။ ထ႔အျပင ေထာငေပါငးမားစြာေသာ လယသမားမားသည ေျမ/စစေကာမတအေၾကာငးမသရ၍ တငၾကားႏငျခငး မရၾကေပ။ လယသမားမားသည ေျမ/စစေကာမတက လကလမးမရန ေဒသအပခပေရးပငး သ႔မဟတ အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးမားကသာ မခေနရေၾကာငး ေတြ႔ရရသည။

3.2.2/ ueOD;pHkprf;ppfaq;jcif;

၂၀၁၆ ခႏစ ဇြနလ ၁၆ ရကစြပါ ဗဟေကာမတ၏ စာအရ ေျမ/စစေကာမတမားသည ေျမျပနလညေပးအပရန ေတာငးဆမႈမားက မဝါဒ အခက (၅) ခကျဖင သးသပရမည ျဖစသည။ အကယ၍ တပမေတာပငေျမျဖစပါက ထပေဆာငးစဥးစားရန အခက (၃) ခက ရေနေပသည။ ေျမျပနလညေပးအပရာတြင ထညသြငးစဥးစားရမည အခက စစေပါငး (၈) ခက ရသည။ ေအာကပါဇယားတြငၾကညပါ။

55 The government-run Global New Light of Myanmar announced in April 2017 that, “citizens who wish to submit injustice or dissatisfaction can lodge complaints to their respective township, community, district, Nay Pyi Taw, region, or state’s Committee office.”

56 Namati also noted this problem in their report “Myanmar’s Foray into Deliberative Democracy: Citizen Participation in Resolving Historical Land Grabs.” June 2017.

22

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

(၃) ေျမဧကမားစြာ လႊေျပာငးရယထားေသာလညး လပငနးအေကာငအထည ေဖာျခငးမရဘ အကးမျဖစေနမႈမားကစစစရန(၄) ဥပေဒႏငအည လြႊေျပာငးရယထားျပး လကေတြ႕တြငလညး ႏငငေတာႏင အမားျပညသအကးငာ အမနတကယ ထေရာကစြာ

အသးျပေနသည ေျမမားက ဆငရာဌာနမားမ စြန႔လႊတျခငးမျပဘ လပငနးေဆာငတာမား ဆကလက လပေဆာငေနမႈ ရ/မရ စစစရန၊

(၅) ႏငငေတာႏငအမားျပညသအတြက အကးမ ျဖစေနသည သမးဆညး ေျမမားက ဆငရာသမးဆညးထားသည ဌာနအဖြ႔အစညးမား အေနျဖင ျပနလည စြန႔လႊတမညဆပါက ျပညေထာငစ အစးရအဖြ႕ႏင လယယာေျမႏင အျခားေျမမားသမးဆညးခရမႈမား အစစအမနမားသ႔ ေျမယာ ဥပေဒ၊ လပထးလပနညးမားႏငအည စနစတက စစစလႊေျပာငးေပးရန၊

တပေျမသမးဆညးမႈမားႏင စပလဥး၍ ခမတထားေသာ မဝါဒ (၃) ရပ(၁) တပမေတာက တပတညေဆာကရန တပပငေျမအျဖစ သမးဆညးထားသည ေျမမားတြင အရပသားမားအား သးစားခထားျခငး၊

အကးတ ေဆာငရြကျခငးမား လးဝမျပလပရန၊(၂) တပ၊ ဌာနခပမား၏ လျခေရးလအပခကမားႏင ေလကငေရးကြငး လအပခကမားအတြက အမနတကယလအပသည

အနညးဆး ေျမဧရယာ အကယအဝနးကသာ တငးတာတြကခကရယ ေဆာငရြကသြားရန၊(၃) ႏငငအတြငး ေနရာေဒသအႏ႔အျပားႏင လႊတေတာ အသးသး သမးဆညးခထားရသညေျမမား ျပနလညရရေရးႏငပတသက၍

နညးမးစျဖင ေတာငးဆေနမႈမားအေပၚ တပမားအေနျဖင အမနတကယ လအပသည ေျမဧရယာအကယအဝနးကသာ ရယျပး ကနေျမပမားက မလပငရငထ ျပနလညေပးအပႏငေရး လပထးလပနညးမားႏင အည အျမနဆး ျပနလညစြန႕လႊတသြားရန၊

စြန႔လႊတသညေျမမား သကဆငသမား လကဝယ အျမနဆးေရာကရေရး လပငနးစဥမား(၁) အသးခခြငရခေၾကာငး စာရြကစာတမးမား သကေသခ အေထာကအထား ခငလစြာ ျပသႏငေသာသမားအား

အျမနယာယလႊေျပာငးေပးျပး လပကငခြငျပရနႏင အသးခ ပငခြငအမည ေပါကရရေရးအတြက ဌာနဆငရာ တညဆဥပေဒ၊လပထးလပနညးမား၊ ႐းပငးဆငရာ လပငနးစဥမား ဆကလကေဆာငရြကျခငးက အျမနဆး ေဆာငရြကရန၊

(၂) အေၾကာငးအမးမးေၾကာင သကေသခ အေထာကအထားမျပႏငေသာလညး အမားက ၾကညညေလးစားသည ရပမရပဖမား၏ ထြကဆ ေထာကခခကမားျဖင အသးခပငခြင ရေၾကာငး၊ သကေသထငရားျပႏငပါက အျမနယာယျပနလည လႊေျပာငးေပးျပး ပငဆငမႈမနကနမႈ ရ/မရ စစစ၍ ကာလအပငးအျခား သတမတ လပကငခြငျပရန၊ မနကနမႈမရပါက ျပနလညသမးဆညးသြားရနႏင မနကနပါက လႊေျပာငးခရသ အသးခပငခြင အမညေပါကရန အတြကဌာနဆငရာ တညဆဥပေဒ၊ လပထးလပနညးမားႏင စစစျပး႐းပငးဆငရာ လပငနးစဥမားက အျမနဆး ေဆာငရြကရန၊

(၃) ျပနလည စြန႔လႊတမညေျမမားတြင ေျမပငဆငမႈႏငပတသတျပး ႏစးဦး (သ႔မဟတ) ႏစဦးထကပေသာ လပဂၢလမား၊ အဖြ႕အစညးမား အျငငးပြားမႈ ေပၚေပါကပါက ဥပေဒႏငအည အမႈရငဆငျပး ဆငရာတရားရး၏ အဆးအျဖတ ေဆာလငစြာ ခယေစရန၊(၄) သကဆငရာဝနၾကးဌာန၊ အဖြ႕အစညးအေနျဖင မစြန႔လႊတသည ေျမမားအတြက နစနာေၾကး၊ ေလာေၾကးေပးအပ ျပးစးမႈမားအား စဆစျပး မတတမးတင ထားရရနႏင နစနာေၾကး၊ ေလာေၾကး ေပးအပရာတြငလညး ဘဏၰာေရး စညး မဥးစညးကမးမားႏငအည ရသးမနးေျခ ဘဏၰာေငြစာရငးမာ ထညသြငးေရးဆြ တငျပသြားရန၊(၅) ေလာေၾကးေပးေရးမင စပလဥး၍ သကဆငရာ ပငဆငသ ကာယကရငမား နစနာမႈ မရေစရနႏင အျငငးပြားႏငသည ႏႈနးထားမး မျဖစေစရႏ သကဆငရာ တငးေဒသၾကး/ ျပညနယ အစးရအဖြ႕မ ညႏႈငး သတမတေပးသည ႏႈနးထားမား အတငး ေဆာငရြကရန၊(၆) ယာယလပပငခြင ကာလမားကတစရာသ အမားဆး တစႏစထကပ၍ ခြငမျပန၊(၇) လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရး ေကာမတအဆငဆင၏ လပငနးေဆာငရြက ခကမားႏင စပလဥး၍ ျပညသမား သရရန သတငးထတျပနမႈမားက (၁)လ လငတစၾကမ ပြငလငးျမငသာစြာ ထတ ျပနေပးသြားရန၊

23

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

(၈) ေဒသဖြ႕ျဖးေရးအတြက လပငနးမား အေကာငအထညေဖာရန လပပငခြင ေပးအပထားသည ေျမမားတြင အမန တကယ လပငနး ေဆာငရြကျခငးမရသည ေျမေနရာမားအား ႏငငေတာႏင ေဒသခ ျပညသလထအကးငာ လပထး လပနညးမားႏင အည ျပနလညသမးဆညးသြားရန၊

စြန႔လႊတျခငးမရသည သမးဆညးေျမမားႏင စပလဥး ၍ စစစရန အခကမား(၁) ၁၈၉၄ ခႏစ၊ ေျမသမးအကဥပေဒႏင ၁၉၅၃ ခႏစ လယယာေျမ ႏငငပငျပလပေရး အကဥပေဒ တ႔ႏင ေျမသမးထားျခငးရ/ မရ

စစစရန၊(၂) သကဆငသမားသ႔ ေလာေၾကး ေပးၿပး/ မၿပးစစစရန၊(၃) ေလာေၾကးမေပးရေသးပါကလညး ေပးေလာႏငရန ရသးမနးေျခေငြစာရငးတြင ေလာကထားတငျပ ထားျခငး ရ/ မရ စစစရန၊(၄) ေလာေၾကးေပးၿပးပါကလညး အဆပါ ေျမအား သမးဆညးထားသည အဖြ႔အစညး အမညေပါက ေဆာင႐ြကထားၿပး/မၿပး

စစစရန၊(၅) စမကနး အေကာငအထညေဖာမႈ ရ/ မရ ကြငးဆငးစစစရန၊(၆) လပငနးအေကာငအထညေဖာမႈ မရေသးပါက အနာဂတ စမကနး အေကာငအထညေဖာ ေဆာင႐ြကမည အခနဇယားပစ

တကစြာ ေရးဆြထားရမႈ စစစရန၊(၇) သကဆငသမားသ႔ စြန႔လႊတႏငမႈ မရေၾကာငး ပြငလငးျမငသာစြာ အသေပး အေၾကာငးၾကားျခငး ရ/မရ စစစရန၊

ဇြနလ ၁၀ ရက ၂၀၁၆ခႏစတြင ထတျပနေသာ လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတ၏ ထတျပနခကမ

အမႈတစခအား လကခရရၿပးေနာက ေျမ/စစေကာမတသည ထအမႈအား စစမးစစေဆးရနသငမသင ဆးျဖတသငသည။ စစမးစစေဆးမႈျပရန ဆးျဖတပါက ေအာကေျခအဆငသ႔ စစမးမႈျပရန ညႊနၾကားရမညျဖစသည။ ဥပမာ ခ႐ငေျမ/စစ ေကာမတထမ သရသညမာ အမႈအမားစသည တငးေဒသႀကး/ျပညနယေကာမတထမလာေၾကာငး သရသည။ ၿမ႔နယေကာမတ၀ငမားကလညး ၎တ႔သည တက႐ကတငသြငးေသာအမႈမားက လကခရရေသာလညး အထကအဆငမား မလညး လာေၾကာငး ေျပာဆၾကသည။ ေျမ/စစေကာမတ၏ စစမးစစေဆးမႈမားတြင တငသြငးသည စာရြကစာတမး အေထာကအထားမားအား စစစသးသပျခငး၊ လယယာေျမစမခန႔ခြမႈႏင စာရငးအငးဦးစးဌာန (ယခင ေၾကးတငႏင ေျမစာရငး ဦးစးဌာန)၏ ကြငး ေျမပမားအား ဆနးစစျခငး၊ အေထြေထြအပခပေရးဦးစးဌာနထရ ေျမသမးမႈဆငရာ ယခငမတတမးမတရာမား အား ဆနးစစျခငးတ႔ ပါ၀ငေလရသည။ ေဖာျပခသညအတငး စစမးစစေဆးမႈမားတြင ေတာငသလယသမားမားအား ဖယၾကဥထားၿပး လယယာေျမစမခန႔ခြမႈႏင စာရငးအငးဦးစးဌာန ႏင အေထြေထြအပခပေရးဦးစးဌာနအား လြတလပစြာလပပငခြင အျပညနးပါးေပးအပထားသည။ ေရႊဘၿမ႕နယတြင ခ႐ငေကာမတ၏ လယသမားကယစားလယမားထမ ၎တ႔သည ေကာမတသ႔ေရာကရလာသည အမႈ ၄၀၀ ေကာတြင အမႈေပါငး အနညးငယတြငသာ ပါ၀ငခသညဟ သရသည။ ၎တ႔သည အျခားအမႈမားတြင စစမးစစေဆးမႈရမရ၊ အစရငခစာမား ေရးသားတငသြငးချခငးရမရ မသရဘ ၎တ႔သသညမာ ေျမာကမားလစြာေသာစစမးစစေဆးမႈမားတြင ၎တ႔အား ခနလပထားျခငးခရေၾကာငးပင ျဖစသည။

အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးကယစားလယမားႏင လယသမားကယစားလယမားသည အစးရဌာနဆငရာကယစားလယမားအား ပမပါ၀ငခြငေပးထားသည ေျမ/စစေကာမတလပငနးစဥတြင အခနႏငအရငးအျမစမမတမႈက အေလးထားေထာကျပ ခၾကသည။ အဆပါဌာနဆငရာကယစားလယမားသည လစာရ၀နထမးမားျဖစေနၿပး အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးကယစားလယမားႏင

24

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

လယသမားကယစားလယမားမာ ေစတနာ၀နထမးျဖစၿပး အျခားသကေမြးလပငနးတာ၀နမားလညး ရေနေပသည။ ေကာမတတြင ပါ၀ငလႈပရားႏငရနအတြက ထကယစားလယမားမာ ကယပငေငြေၾကးႏင အခနက အသးျပေနၾကရသည။

ေျမ/စစေကာမတတြင အေထြေထြအပခပေရးဦးစးဌာနႏင လယယာေျမစမခန႔ခြမႈႏင စာရငးအငးဦးစးဌာနတ႔၏ လႊမးမးမႈသည ယခငေျမသမးမႈမားတြင ၎တ႔ဌာနမားကယတငပါ၀ငခမႈႏင တပမေတာႏငနးကပမႈတ႔ေၾကာင စးရမဖြယရာ ျဖစေနသည။ ျပညထေရး၀နႀကးဌာနလကေအာကတြငရေနေသာ ေထြ/အပ၏ ပါ၀ငမႈသည (အထးသျဖင တပမေတာ၏ ေျမသမးမႈမားတြင) ေထြ/အပအရာရမား၏ ဘကမလကဘ ဓမၼဓဌာနကမႈမာ ေမးခြနးထတစရာျဖစေနသည။ အထးသျဖင ေျမ/စစေကာမတ၏ အားနညးေသာစနစမား လပငနးစဥမားေၾကာင တစဦးခငးပဂၢလကလပပငခြင ဆးျဖတပငခြငက လမးဖြငေပးေနသည။ တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆငတြင တပမေတာအရာရမား၏ ပါ၀ငမႈသညလညး အထကေဖာျပပါ အလားတအေၾကာငးရငးမားေၾကာင စးရမဖြယရာပင ျဖစသည။ လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမားေၾကာင ျပညသမားနစနာမႈမရေစေရးအတြက စစမးေရးေကာမရငတြင တပမေတာႏငသကဆငေသာအမႈမားအား တပမေတာသ႔ တက႐ကလႊေျပာငးေပးခၿပး ျခားနားေသာလပငနးစဥမား လပထးလပနညးမားျဖင အစရငခချခငးမား ရခသည။57 ထေကာမရငသည လကရတြင မရေတာေသာလညး အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးကယစားလယမား၊ ေျမ/စစေကာမတ၀ငမားႏင ကၽြမးကငသမား၏ အဆအရ ေျမ/စစေကာမတသည စစမးစစေဆးမႈမားမျပမ တပမေတာ၏ ခြငျပခကက ရယရျခငးသည စစမးစစေဆးမႈ၏ လကလမးမႏငစြမးႏင ဓမၼဓဌာနကမႈမာ ရတကမေအးဖြယ ျဖစသည။ အလားတပင သစေတာဦးစးဌာန၊ ေျမစာရငးဦးစးဌာနႏင ျမ႕နယစညပငေကာမတမားသည ေျမသမးမႈမားတြင ပါ၀ငပတသကခၾကသည။ ထအခနက ထဌာနမားတြင လပကငခသမားသည ယခအခါ သမးဆညးခလယယာေျမႏင အျခားေျမမားဆငရာ ဗဟေကာမတေအာကရ တငးေဒသႀကး/ျပညနယႏင ၿမ႕နယအဆငေကာမတမားတြင ပါ၀ငထမးေဆာငေနၾကသည။58

ေရႊဘတြင ျပလပခေသာ ဦးတညအပစေဆြးေႏြးပြတြင ပါ၀ငသမားမ ေျမသမးရနလပပငခြငရသမား (လယယာေျမ စမခန႔ခြမႈအဖြ႕) သည ေျမသမးမႈအား စစမးစစေဆးရန လပပငခြငရသမား (ေျမ/စစေကာမတ)ျဖစေနျခငးက အလမကေၾကာငး ေျပာဆခၾကသည။ ခ႐ငအဆငမ ရပ/ေကးအဆငအထ လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႔ႏင ေျမ/စစေကာမတ ႏစဖြ႕တြင အေထြေထြအပခပေရးဦးစးဌာနမ ဥက႒အျဖစပါ၀ငၿပး တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆငမ ရပ/ေကးအဆငအထ အဆပါႏစဖြ႕တြင လယယာေျမစမခန႔ခြမႈႏင စာရငးအငးဦးစးဌာန (ယခင ေၾကးတငႏငေျမစာရငး ဦးစးဌာန)မ ပါ၀ငေနသည။

57 U San Thein, et al. “Transparency Under Scrutiny: Information Disclosure by the Parliamentary Land Investigation Committee in Myanmar”. Mekong Regional Land Governance. February 2017.

58 Htoo Thant. “Committee for solving land disputes accused of conflict of interest”. Myanmar Times. September 28, 2016.

25

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

3.2.3/ v,form;rsm;onf v,f,majrvkyfydkifcGihfudk rnfodkYtwnfjyKEdkifovJ odkYr[kwf v,f,majr tcGihfta&;rsm;udk rnfodkY toHk;jyKEdkifovJ/

လယသမားမားသည ပငဆငေၾကာငးအေထာကအထားတငျပရမညျဖစၿပး ေၾကးတငေျမစာရငးဌာန (ယခ လယယာေျမ စမခန႔ခြမႈႏင စာရငးအငးဦးစးဌာန)၏ ေျမပမားသည သမးဆညးခရသညဟ တငျပလာသည ေျမဧရယာအား အတညျပ ေပးရသည။ ပငဆငေၾကာငးသကေသျပႏငရန ေတာငးဆသသည အခြနေဆာငထားသည စာရြကစာတမးမား၊ ေျမငားရမး လပကငသည စာရြကစာတမးမားစသညမားက အေထာကအထားအျဖစ တငျပႏငရမည သ႔မဟတ ရပရြာလထ၏ သကေသခမႈမတဆင ေတာငးဆမႈသည အတညျဖစေၾကာငး ျပႏငရမည။59 အခ႕ေဒသမားတြင ၿမ႕နယအပခပေရးမး၏ သကေသခခကကသာလင ထညသြငးစဥးစား၍ အခ႕ေဒသမားတြငမႈ ယာနးခငးလယသမား၏ သကေသခခကက ထညသြငးစဥးစားၾကသည။60 ရပရြာ၏သကေသခခကမာ စစမးစစေဆးမႈမား ဆကလကလပေဆာငေနသညကာလအတြငး ယာယေျမအသးခခြငအတြကသာ အသး၀ငသည။61 Namati အဖြ႔မ လယသမားမား၏ ၃၀-၄၀ ရာခငႏႈနးခန႔သညသာ ယခငကပငဆငခေၾကာငး အေထာကအထားအခ႕ လက၀ယပငဆငၾကေၾကာငး ခန႔မနးထားသည။ လယသမားမားသည အဆပါေျမပမားက လကလမးမမႈမရဘ အမားစမာ ကလနေခတေလာကက အေထာကအထားမားျဖစၿပး ေျမဧရယာအျပညက ထညသြငးေဖာျပထားျခငး မရေပ။ ေၾကးတငႏင ေျမစာရငးဌာန(ယခ လယယာေျမ စမခန႔ခြမႈႏင စာရငးအငးဦးစးဌာန) မ ကြငးဆငး တငးတာချခငးမရေသာေၾကာင ေျမပမရသည လယယာေျမဧကေပါငးမားစြာလညး ရေနေသးသည။62 အေၾကာငးမာ ေျမစာရငးအရာရမားမ အဂတလကစားမႈမားေၾကာင သ႔မဟတ မတတမးတငရန ႐းသားစြာ ပကကြကခေသာေၾကာင ျဖစႏငပါသည။

ဗဟေကာမတမ ညႊနၾကားခကမားတြင ေအာကေျခအဆငေကာမတမားသည အမႈမားအား မညသ႔ဦးစားေပးေဆာငရြကရမညက ရငးလငးစြာ ေဖာျပထားျခငးမရေပ။ ရလဒအေနျဖင ေကာမတအသးသးသည ေနရာေဒသအသးသးတြင နညးလမးအမးမးျဖင ဦးစားေပးလပေဆာငေနၾကသည။ ဥပမာ ေနရာအခ႕တြင ၁၉၈၈ ေနာကပငး အမႈမားအား ဦးစားေပးေဆာငရြကေနၿပး အခ႕ေဒသမားတြင ဦးရာအမႈက ဦးစားေပးလပေဆာငသညက ေတြ႔ရသည။63 Namati အဖြ႔မ ေတြ႔ရသညမာ အခ႕ေဒသမားတြင တပမေတာႏငသကဆငသညအမႈမားထက မသကဆငသညအမႈမားအား ဦးစားေပးေဆာငရြကၾကေၾကာငး ျဖစသည။ အဆးသတဆရလင ေဆြးေႏြးပြပါလအခ႕မာ မဒယာေပၚေရာကသြားသညအမႈမားကသာ ဦးစားေပးခရသညဟ ခစားမေၾကာငး ေျပာဆၾကသည။

3.2.4/ tpD&ifcHpmESihf tBuHjyKcsufrsm;udk rnfolu a&;om;wifoGif;ygovJ/

သေတသနမ ေဖာထတေတြ႔ရသညမာ အမႈအမားစတြင ေကာမတ၏ အတြငးေရးမး (လယယာေျမစမခန႔ခြမႈႏင စာရငးအငးဦးစးဌာနမ အဖြ႔၀င)မ အစရငခစာႏင အႀကျပခကမားက ေရးသားခေၾကာငး ေတြ႔ရရသည။ အမႈႏစမႈတြငသာ ေကာမတတစခလးပါ၀င၍ အစရငခစာၾကမးေရးသား အစရငခခသည။

• အမႈအခ႕တြင အထကအဆငေကာမတသ႔ အစရငခစာက လကမတေရးထးတငသြငးျခငးမျပမ ေကာမတတစဖြ႔လးမ ပါ၀ငသးသပတညးျဖတၾကသည။

59 Focus group participants in Pyay said that only a Township administrator’s testimony is admissible, whereas FGD participants in Padaung, Mandalay and Shwebo said that a neighboring farmer’s testimony is also admissible.

60 CentralReinvestigationCommitteeforConfiscatedFarmlandsandOtherLands.LettertoUnionMinisters.June10,2016.61 Namati. “Evidence is Not Sufficient to Secure Land Rights in Myanmar”. January 2017.62 Farmersalsoreportedhavingtopay‘teamoney’totheSLRDtoensuredtheirlandisprioritizedforsurveying.Incasesofmilitaryconfiscation,farmerscanbecharged

under the State Secrets Act if they try to document military land maps (ex. photograph these maps) according to the Namati report, Ibid.63 Ibid.

26

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

• စစကငးတငးေဒသႀကးရ ခ႐ငအဆငေကာမတတစခသည အစရငခစာမားက လယသမားကယစားလယ သ႔မဟတ အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးကယစားလယမား၏ လကမတမားမပါဘ ပမနတငသြငးေလရသည။ အထကအဆငမ လကမတအားလးျဖင တငျပရန ေျပာၾကားလာသညအခါ အဆပါလယသမားႏငအရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးကယစားလယမားသည အစရငခစာအား သးသပရန တကေရာကႏငျခငးမရေၾကာငးျပနစာႏငအတ လကမတတစခမပါ၀ငျခငးမရဘ အစရငခစာက ဆကလကတငသြငးခသည။

• တစခါတစရတြင မညသညပပးမႈမ မရရဘ အထကအဆငေကာမတသ႔ အစရငခစာတငသြငးခသညမားလညး ရသည။

• လႊတေတာကယစားလယမားအား စစမးစစေဆးျခငးႏင ဆးျဖတခကချခငးမ ဖယၾကဥထားသည။ ေျမ/စစေကာမတ၀ငတစဦးျဖစေသာ လႊတေတာကယစားလယ ဦးသန႔ဇငထြနးမ ေျမ/စစေကာမတအား ေတြ႔ရခကမတမားေတာငးဆရာ ကငတြယစစစဆဟသာ ေကာမတမ အေၾကာငးျပနခေၾကာငး သရသည။64

• လယယာေျမစမခန႔ခြမႈႏင စာရငးအငးဦးစးဌာနမ ေကာမတ၀င ေရးသားေသာ အစရငခစာသည အမနတကယအေျခအေနက ထငဟပႏငျခငးမရပါ။ ျပညၿမ႕နယ ၿမ႕နယအဆငေကာမတ၀ငတစဦးမ ၎အား စစမးစစေဆးျခငးမ ဖယထားခရျခငးေၾကာငေသာလညးေကာငး၊ အစရငခစာသည စစမးေတြ႔ရသညမားက အမနထငဟပျခငး မရ၍ေသာလညးေကာငး၊ ၄ငးသည ေျမ/စစေကာမတ သ႔ေရာကရလာသည အမႈ (၄၄) မႈတြင ၁၀ မႈကသာ လကမတထးခရေၾကာငး ေျပာပါသည။65 ကန (၃၄) မႈသည ၄ငး၏လကမတမပါဘ အစရငချခငးမား ျပလပခေၾကာငး သရပါသည။

• လယသမားမားသည ၎တ႔၏အမႈမား သးသပေနစဥတြင မရၾကေပ။ ထ႔အျပင အမႈအစရငခစာအား ဖတ႐ႈခြငလညးမရသညအျပင အယခ၀ငရနလညး မတတႏငၾကေပ။

အစရငခစာေရးသားမႈအတြက ရငးလငးေသာစနစမရျခငးသည အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ၏ ေျမယာ လပငနးစဥအေပၚ အားလးအကး၀ငေစလေသာ ကယစားျပမႈရေစလေသာ ရညရြယခကသည ျပည၀ရန အလမးကြာေနေသးသည။ ပြငလငးျမငသာမႈမရျခငးေၾကာင လယသမားမားသည ၎တ႔ကယစားလယမား၏ အခနးက႑၊ ေရြးေကာကခလႊတေတာကယစားလယမား၏ အခနးက႑၊ ေကာမတ၀ငအစးရ၀နထမးမား၏ အခနးက႑က နားလညႏငရန မျဖစႏငေပ။ ထအခါ ခမတသည ဆးျဖတခကမားအတြက မညသ႔ကမ တာ၀နခမႈရလာေစေရး ေတာငးဆရန မျဖစႏငေတာေပ။ ရလဒအားျဖင လယသမားမားက ေကာမတ၏ ဆးျဖတခကမားသည ၎တ႔၏အကးစးပြားက ထငဟပႏငျခငးမရဟ ခစားၾကရသည။

3.2.5/ pHkprf;ppfaq;rINyD;onhfaemuf rnfodkYjzpfEdkifygovJ/

64 Htet Naing Zaw. “Lower House Speaker Urges Govt to Return Inactive Land to Rightful Owners”. The Irrawaddy. June 13, 2017.65 She added that it is possible that more cases came through the committee that she was not aware of, but she only knew of 44 cases.

ajr^ppfaumfrwD\ qHk;jzwfcsufrsm;onf trSefwu,f'ku©a&muf&olv,form;rsm;tm; tusdK;&Sdapygovm;

27

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

ကနဦးစစမးစစေဆးမႈႏင အစရငခစာတငသြငးၿပးေနာက အမႈမားသည ပမနအားျဖင ေကာမတအဆငဆငအလကအထကသ႔ တကသြားသည။ အထကအဆငေကာမတမားသည ေအာကေျခအဆငေကာမတ၀ငမားအားလး၏ လကမတမား လေနလင၊ အဓကသတငးအခကအလကမား၊ စာရြကစာတမးမားလေနလင ျပနလညစစမးစစေဆးရန ျပနပ႔ႏငသည။

အမႈၿပးဆးသြားသည လယသမားမားက ေတြ႔ဆေမးျမနးရန ႀကးစားခေသာလညး ဤသေတသနတြင ပါ၀ငခသမား အၾကားတြင ၿပးဆးေၾကာငး သကေသစာရြကစာတမးမား မေတြ႔ရခပါ။ ေတြ႔ဆေမးျမနးခေသာ လယသမားမားထတြငလညး ေျမယာျပနရခသမား မရခပါ။ သ႔ေသာ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားႏင အပစဖြ႔ေဆြးေႏြးမႈမားတြင ေျပာဆၾကသညမာ အပခပေရးဌာနဆငရာမ တာ၀နရသမားသည ၎တ႔အား စစမးစစေဆးမႈမား ၿပးဆးၿပျဖစေၾကာငး ႏႈတျဖငသာ ေျပာဆ ခသညဟ သရသည။ ေျမယာေတာငးဆမႈတစခသည တငသြငးသညေကာမတမတဆင ေနာကတဆငသ႔ ေရာကသြား သညအခါ ေနာကေၾကာငးလကစစမးရန ပမခကခလာၿပး လပငနးစဥမားလညး မၿပးဆးႏငေတာသလ ျဖစလာသည။ ေျဖဆသအမားစက ၎တ႔အမႈမားသည စစစဆဟသာသထားၿပး လကရမညသညအေျခအေနတြင ေရာကရေနေၾကာငး အေသအခာမေျပာႏငၾကေပ။ ေတာငးဆသမားမ ၎တ႔၏ ေတာငးဆမႈမားက လကလစစမးရနမျဖစႏငသညအခကသည လပငနးစဥပငးဆငရာ အဓက ျပနာတစရပက မးေမာငးထးျပေနသည။ လယသမားမားသည လကျဖငေရးသားထားေသာစာမားက အဖြ႔အစညး အမးမးသ႔ တငျပခေသာလညး ေျမ/စစေကာမတမားသည တစဦးခငး၏ ေတာငးဆမႈမားက ျပနလညစစစရနခကချခငးလညး ျဖစႏငသည။

ဗဟေကာမတ၏ ၂၀၁၇ ဧၿပလတြင ထတျပနသည ပထမဆးအစရငခစာႏငပတသက၍ မဒယာသတငးမားတြင အမႈေပါငး ၂၀၀၀ ေကာခန႔ ေျဖရငးခၿပးေၾကာငး အတညျပထားသည။ သ႔ေသာလညး ထအစရငခစာမာ (လယယာေျမႏငအျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမားေၾကာင ျပညသမားနစနာမႈမရေစေရးအတြက စစမးေရးေကာမရင အစရငခစာမားႏငမတဘ) အမား ျပညသထထတျပနျခငးမဟတသညအတြက မဒယာသတငးမားသည သေတသနသမားမားအတြက ေျဖရငးၿပးအမႈမားက ရာေဖြေမးျမနးႏငရန အခကအလကမလေလာကေခ။66 အမနတြင မမတ႔သည ေျမယာျပနလညရရသည မညသညလယ သမားကမ ေတြ႕ရချခငးလညး မရပါ။ Namati အဖြ႔၏ အစရငခစာတြင ျပနာမာ စစမးစစေဆးျခငးတြင မဟတဘ ဆးျဖတခကချခငးတြငသာ ရေနျခငးျဖစသညဟ ေဖာျပထားသည။ ၎အစရငခစာတြင ဆးျဖတခကခသညအဆငတြင လအငအားခ႕တမႈ၊ ခ႕ယြငးလသည စစမးစစေဆးမႈမား၊ ဆးျဖတခကခရန မရငးလငးသညလမးညႊနခကမား၊ အမားႀကက၊ အစးရႀကက၊ တပမေတာႀကက မဟတသည ဆးျဖတခကမားက ခလမႈမရျခငးတ႔က ေထာကျပထားသည။67

3.2.6/ tNyD;owfqHk;jzwfcsufcsjcif;

အၿပးသတဆးျဖတခကက မညသညအဆငေကာမတ သ႔မဟတ မညသက ခမတႏငသညက လး၀ရငးလငးျခငးမရပါ။ တငးေဒသႀကး/ျပညနယေကာမတမားထားရျခငးသည ဆးျဖတခကခမတျခငးက ဗဟခပကငမႈေျဖေလာသညအေနျဖင ထအဆငတြငပင ေျဖရငးႏငေစရန ရညရြယသညဟ ယဆခပါသည။68 သ႔ေသာ ေအာကေျခအဆငေကာမတ၀ငမားပင အၿပးသတဆးျဖတခကက မညသက ခမတသညက မသၾကဘ ေျဖဆသအမားစက ဗဟေကာမတကသာလင ခမတႏငေၾကာငး ေျဖဆခၾကသည။

66 Global New Light of Myanmar. “2,075 land grabbing complaints settled in one year”. April 13, 2017.67 Namati 2017, Ibid.,68 Leckie, Scott. “Restitution in Myanmar: Building Lasting Peace, National Reconciliation, and Economic Prosperity Through a Comprehensive Housing, Land and Property

Restitution Programme”. Displacement Solutions and the Norwegian Refugee Council. March 2017.

28

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

အဓကေျဖဆသအခ႕မ ေျပာၾကားသညမာ တငးေဒသႀကး/ျပညနယ ေျမ/စစေကာမတ သ႔မဟတ ၀နႀကးခပသည ေအာကအဆငမားမ တငျပလာေသာအစရငခစာမားက သးသပၿပး ေျမသမးဆညးသႏင ေစစပညႇႏႈငးမႈျပလပသည။ ထညႇႏႈငးမႈရလဒက ဗဟေကာမတသ႔ တငျပ၍ အတညျပခကရယသညဟ ဆသည။ ဗဟေကာမတ၏ လပေဆာငမႈ မားႏင ပတသကလင သတငးအခကအလကနညးပါးလျခငးေၾကာင ထအဆငတြင ဆးျဖတခကခမတမႈလပငနးစဥသည ရငးလငးမႈမရေပ။ အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးမား၊ ေျမယာကၽြမးကငသမား၏ အဆအရ ဗဟေကာမတအစညးအေ၀းသ႔ အရပဖကလမႈအဖြ႕အစညးမား တကေရာကႏငျခငးမရဟ မတယရသည။

ရရသေလာကေသာ သတငးအခကအလကမားအရ ဆးျဖတခကမားသည လယသမားမား၏ အခြငအေရး သ႔မဟတ မလေျမသမးမႈ၏ တရားမ၀ငမႈစသညတ႔အေပၚ မမတညဘ ေျမသမးသႏင ေစစပညႇႏႈငးမႈအေပၚတြငသာ မတညေနပ ရသည။ ထ႔ေၾကာင လကရေျမပငသအတြက တနဖးအနညးငယသာရေသာေျမမားသာလင ျပနလညေပးအပခရသည။ ဥပမာ ဘားအၿမ႕နယရ မၾကာေသးမကအမႈတစခတြင ႏငငေတာမ မလအပေသာေၾကာင ေျမအစတအပငးအခ႕အား စြန႔လႊတလကသညဟ စစမးစစေဆးသမားက ေျပာဆခသည။69 စစကငး၊ ပခး၊ မႏေလးႏင ရနကနတြငျပလပခေသာ သေတသနအရ တနဖးနညးပါးၿပး စြန႔လႊတရနလြယကေသာ ေျမယာမားကသာ ျပနလညေပးအပေၾကာငး ေတြ႔ရရသည။70 ထ႔အျပင အနညးဆးအားျဖင အမႈတစခတြင ေျမ/စစေကာမတ၏ ဆးျဖတခကအား ေဒသအပခပေရးပငးမ ေျပာငးလ ပစခသည။ ၂၀၁၇ ခႏစ ဇြနလတြင ေျမ/စစေကာမတသည ၁၉၉၀ ႏစမားက သမးယခေသာ ေျမအစတအပငးတစခအား ျပနလညေပးအပရန အႀကျပခသည။ ထဆးျဖတခကသည ရနကနတငးေဒသႀကးအစးရအဖြ႔ထအေရာကတြင လယစကရန မသငေတာေသာေၾကာင အဆပါဆးျဖတခကအား လစလ႐ႈခသည။71

အၿပးသတဆးျဖတခကအား မညသခမတသည မညသညအေပၚအေျခခ၍ခမတသညဟ သရန ခကခေသာေနာက အေၾကာငးတစခမာ ဥပေဒေရးရာႏင အထးကစၥရပမားဆငရာ ေလလာဆနးစစသးသပေရးေကာမရင၏ အခနးက႑ပင ျဖစသည။ ေျမယာသကဆငသမား၏ ေတာငးဆမႈႏငပတသက၍ USAID ၏ အစရငခစာတစခတြင အမႈ၏ ႐ႈပေထြးမႈအေပၚမတည၍ ပစႏစမးရေသာ လပငနးစဥအေၾကာငး ေရးသားထားသည။

ဗဟေကာမတသည အထးအမႈကစၥမား အမႈေဟာငးမားအတြက မလစရငခြငရသည (ဆလသညမာ တနဖးျမငမား၍ျဖစေစ ထခကနစနာသဦးေရမားျပား၍ျဖစေစ အျခားအေၾကာငးရငးေၾကာငတမထးျခားသညအမႈျဖစေန၍ျဖစေစ၊ ႏစေပါငးမားစြာ ဖငတြထားခၿပး မၿပးျပတေသးသညအမႈျဖစေန၍ျဖစေစ ထးျခားေသာအမႈမားက စရငခြငရသညဟ ဆလသည)။ အဆပါအမႈမားသည ျပညေထာငစလႊတေတာ ဥပေဒေရးရာႏင အထးကစၥရပမားဆငရာ ေလလာဆနးစစသးသပေရး ေကာမရငသ႔ တက႐ကတငသြငးႏငၿပး အဆပါေကာမရငက သရဦးေရႊမနးမ ဥက႒အျဖစေဆာငရြကၿပး ျပညေထာငစ ၀နႀကးမား၊ တငးေဒသႀကး/ျပညနယ၀နႀကးခပမားက ဗဟေကာမတ၏ လပငနးတစစတတစပငးအေနျဖင အမႈကစၥမား ေျဖရငးရန ဆငေခၚႏငသည။

ပမနအမႈမားမာမ ေကးရြာအပစအဆငမသည ၿမ႕နယ၊ ခ႐ငအဆငမားအထ သြားႏငၿပး ခ႐ငအဆငတြင မေျဖရငးႏငပါ က တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆင၊ ထအဆငတြင မၿပးျပတပါက ေနာကဆးတြင ျပညေထာငစအဆငအထ တကၿပး အၿပးသတေျဖရငးမႈက ရယႏငသည။ ျပညေထာငစလႊတေတာ ဥပေဒေရးရာႏင အထးကစၥရပမားဆငရာ ေလလာဆနးစစသးသပေရး ေကာမရငမ လအပလင ေစာငၾကညေလလာသတစဦး ေစလႊတႏငသည။72

69 Karen News. “NLD hands back 232 acres confiscated farmland – rightful owners not happy”. June 23, 2016.70 A 2017 Mekong Regional Land Goverance (MRLG) report on the work of the Parliamentary Land Investigation Committees also concluded that in focusing on urban

areas where land was taken by Ministries other than the military, “the Commission has evaded some very critical land confiscations issues rather than tackling them.” It further stated that “(t)he key underlying problem is the lack of a clear indication about the methodology designed and deployed by the Commission to identify and scrutinize land confiscation cases.” San Thein, Pyae Sone and Diepart, J.-C. (2017). Transparency Under Scrutiny. Information disclosure by the Parliamentary Land Investigation Commission in Myanmar. MRLG Case Study Series #1. Vientiane: Mekong Region Land Governance.

71 Myint, Moe. “Rangoon gov’t allegedly reneges on land agreement”. June 3, 2017.72 USAID, “Land Stakeholder Analysis: Governance Structures and Actors in Burma” May 2017, p.12. Accessed from MyLAFF http://mylaff.org/document/view/4015

29

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

မညသညအဖြ႔အစညးမားႏင မညသမားသည အမႈမားအေပၚ အၿပးသတဆးျဖတခကခမတခြငရသညက မသရရျခငးသည လယသမားမားႏင အမားျပညသအတြက အဆပါဆးျဖတခကမားအတြက မညသက တာ၀နခမႈရေစရန ေတာငးဆျခငးငာ မစြမးသာေတာေပ။

3.2.7/ ajr,mjyefvnfay;tyfjcif;

ေျမယာျပနလညေပးအပျခငးတြင ေျမ/စစေကာမတ၏ အခနးက႑မာ မရငးလငးလေပ။ ေတြ႔ဆေမးျမနးချခငး၌ မညသညေျဖဆသမ ေျမျပနလညရရချခငးမရသလ ၎တ႔ေဒသရ အျခားမညသညလယသမားမ ျပနလညရရသညက မၾကားမခဖးၾကပါ။ ေျမ/စစေကာမတ၏ စစမးစစေဆးေရးလပထးလပနညးမားတြင ေဖာျပထားသညမာ အမားျပညသ အကးအတြက ႏငငေတာမ အသးျပလကရသညေျမမားက ျပနလညေပးအပျခငးမျပႏငဘ လယသမားမားသည ေလာေၾကးေငြ (မရရခလင) ရရႏငမညျဖစသည။ သေတသနတြင ပါ၀ငခေသာ မညသညလယသမားမ ေလာေၾကး/ နစနာေၾကး ရရဖးျခငး မရခပါ။

လယသမားတစဦး၏ ေျမယာေတာငးဆမႈသည စစမးစစေဆးမႈလပငနးစဥမားအၿပးတြင တရားမ၀ငေျမသမးမႈဟ ေတြ႔ရရပါက ၂၀၁၂ လယယာေျမဥပေဒအရ လယယာေျမလပပငခြငလကမတ (ပစ ၇)73 က ခကခငးထတေပးရမညဟ ယဆႏငသည။ မ၀ါဒ၏ အခက (၅) တြင ႏငငေတာႏင ျပညသအတြက အသးျပျခငးမရသည သမးဆညးခေျမမားအား သကဆငရာ ဌာန သ႔မဟတ အဖြ႔အစညးမ ျပနလညစြန႔လႊတရာတြင ေျမမားအား ျပညေထာငစအစးရႏင ဗဟေကာမတသ႔ ႏစလအတြငး အပႏရနႏင ထမတဆင မလပငရငမားထ ေျမယာဥပေဒမား၊ စညးမဥးစညးကမးမားႏငအည စနစတက ျပနလညေပးအပရနဟ ေဖာျပထားသည။ တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆင ေျမ/စစေကာမတမား၊ ၿမ႕နယေျမ/စစေကာမတမားသည သကဆငရာပငရငမားထ အလငအျမနေျမျပနေပးအပမႈလပငနးစဥက ၾကည႐ႈထနးေကာငးရန တာ၀နရသည။ ထအခါ အေထြေထြအပခပေရးဦးစးဌာနမ ထလပငနးစဥအား ထနးခပရန ေနာကထပအခြငအလမးတစခက ဖနတးေပးသလ ျဖစေနသည။74

၂၀၁၂ လယယာေျမဥပေဒေအာကတြင ေျမယာျပနလညစြန႔လႊတသညအခါ ထေျမသည အမားျပညသမ ရယႏငလာၿပး လတစဦးခငးသည ပစ (၇) လယယာေျမလပပငခြငလကမတက ေလာကထားႏငသည။ ေလာကထားသ လယသမားသည စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန၊ လယယာေျမစမခန႔ခြမႈႏင စာရငးအငးဦးစးဌာနမ ႀကးႀကပသည ရညလားလေသာ အပခပေရးလပငနးစဥအား စတငရၿပး ယာယပစ (၃) ကရယကာ ေနာကဆကတြ စစမးစစေဆးမႈမားက ျဖတသနးၿပးေနာကတြင ပစ (၇)ျဖင လလယရသည။ ျမနမာအလငးသတငးစာတြင ေၾကျငာသညမာ ႏငငသားမားသည ေဒသရ ေျမ/စစေကာမတ႐းတြင (အမားအားျဖင ေထြအပ႐းတညရရာတြင) ၎တ႔၏ေျမယာမားက စြန႔လႊတလကျခငးရမရ ၾကည႐ႈႏငၿပး ေျမယာအသးခရန ေလာကထားႏငသညဟ ျဖစသည။

ေဒသအနညးငယတြငသာ ေျမ/စစေကာမတမားသည ေျမယာျပနလညစြန႔လႊတေၾကာငး ေၾကျငာခကထတျပနသညက ေတြ႔ရသည။ လယသမားမားသည ၎တ႔၏ ေတာငးဆမႈမားအေျခအေနတးတကမႈက မသရသညအတြက ေတာငးဆမႈ ေအာငျမငသြားလငပင ေဆာလငစြာ အမညေပါကေလာကထားျခငးမျပႏငၾကေပ။ ေျဖဆသအခ႕က ေျပာဆသညမာ ေျမယာ စြန႔လႊတေၾကာငးသရသညႏင လယသမားမားအၾကား ေျမယာအျငငးပြားမႈမားျဖစလာႏငၿပး ေတာငးဆခသ မညသပငျဖစေစ လတငး ထေျမအတြက ေျမယာလပကငခြငလကမတက ေလာကထားႏငသညဟ ျဖစသည။ ေဒသမားစြာရ ျပလပခေသာ သေတသနအရ ထသ႔အျငငးပြားမႈမားျဖစလာပါက အကးစးပြားပဋပကၡႏင အဂတလကစားမႈမား ျဖစလာႏငေၾကာငး

73 For more information on problems with the land registration process see: Allaverdian, Celine. “Formalisation of Land Rights in Myanmar”. Presentation by GRET March 11, 2016.

74 Global New Light of Myanmar. “2,075 land grabbing complaints settled in one year”. April 13, 2017.

30

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

ေဖာထတေတြ႕ရခသည။ ေျမ/စစေကာမတ၀င လႊတေတာကယစားလယတစဦးမ ေျမယာအျငငးပြားမႈမားေျဖရငးရာတြင အဓက ေတြ႕ ႀကရသည အတားအဆးမာ အခြငအေရးရသငသည ပငရငအစစအမနက ခြျခားေဖာထတရျခငးပင ျဖစသညဟ ဆသည။75 ေဒါကတာၿငမးဇာနညႏင ၏ စစစသးသပခကတစခတြငလညး ၎က အဓကအခကအခတစခအျဖစ ေဖာျပထားသည။ တရားမမႈမဟတလင တရား႐းသည စရငခြငမရ။ ထကသ႔ေသာ ယဥျပငအဆျပမႈမားက ေျဖရငးရန လမးညႊနခကမားလညး မရဟ ၎မ ဆသည။76

အျငငးပြားလကရေသာ လယသမားမားအၾကား ပဋပကၡသည ၂၀၁၆ အမးသားေျမအသးျပမႈမ၀ါဒတြင ေဖာျပထားသည အတငး ရပရြာပါ၀ငေျဖရငးမႈလပငနးစဥမားမတဆင ၿပးျပတေစသငသည။ အစဥအလာအရ အသအမတျပထားေသာ ေျမအသးျပမႈက ဦးစားေပးလက ေျဖရငးမညလပထးလပနညးမားက အကးဆငသမားအားလးပါ၀ငသည လထသေဘာထားရယမႈမားမတဆင ေဆြးေႏြးဆးျဖတသငသည။

3.2.8/ tzGJU0ifjzpfrIESihf tusdK;pD;yGm;y#dyu©77

ႏငင၀နထမးတစဦး ဆးျဖတခကခမတရသတစဦးသည ပဂၢလအကးစးပြားပါ၀ငေရာယကလာသညအေျခအေနတြင ၎လပေဆာငမႈႏင တာ၀နမား၏ ဘကမလကဘ ဓမၼဓဌာနကမႈအေပၚ လႊမးမးလာႏငကာ အကးစးပြားပဋပကၡမား ျဖစေပၚလာႏငသည။ ပဂၢလအကးစးပြားဆရာ၀ယ မသားစ၊ အမးရငးမား၊ မတေဆြမား၊ စးပြားေရး ႏငငေရးအရ ဆကႏႊယေနသညသမား အဖြ႔မား၏ အကးလညး ပါ၀ငေပသည။

ဤသေတသနက ျပလပရာတြင ေျမ/စစေကာမတအဆငဆငတငး၏ ထေရာကမႈအတြက အဓကအတားအဆးမာ အဖြ႔၀င ျဖစမႈႏင အကးစးပြားပဋပကၡမားသာလငျဖစေၾကာငး ရငးလငးထငရားသည။ တခြနလယသမားအဖြ႔မ ဦးေကာေဆြလတသည ထငရားေသာ အကးစးပြားပဋပကၡမားအေပၚ စးရမမေၾကာငး ေဖာျပခသည။

“ယခငအစးရအဆကဆကလကထကတြင သစေတာဦးစးဌာန၊ ေၾကးတငႏင ေျမစာရငးဦးစးဌာနႏင ၿမ႕နယစညပငသာယာေရး ေကာမတမားသည ေျမသမးဆညးမႈမားတြင ပါ၀ငပတသကခသည။ ထအခနက အဆပါအဖြ႔မားတြင ထမးေဆာငခသမားသည ယခအခါ ဗဟေကာမတေအာကရ တငးေဒသႀကးႏင ၿမ႕နယအဆငေျမစစေကာမတမားတြင ပါ၀ငေနၾကသည။ ထ႔အတြက ေျမသမးမႈတြင ပါ၀ငေကာငးပါ၀ငခႏငသမားသည ေျမယာျပနလညစြန႔လႊတမႈအတြက တာ၀နရသမားအျဖစ အစးရမ သတမတေပးလကသလ ျဖစေနသည။ ထ႔ေၾကာင ကၽြႏပတ႔ ရတကမေအးျဖစရျခငး ျဖစသည။”78

ဥပေဒႏငလပထးလပနညးမားက လကနာျခငးမရဘ လယသမားမားႏင ေကးလကျပညသမားထမ ေျမသမးခမႈမားတြင ၀နႀကးဌာနမားအားလး ပါ၀ငခၾက၊ ပါ၀ငေနၾကသည။ ထ၀နႀကးဌာနမ အရာရမားက ဗဟေကာမတအပါအ၀င ေျမ/စစေကာမတအဆငအဆငတြင အဖြ႔၀ငအျဖစပါရေနျခငးသည အပခပေရးလပငနးစဥမားက အေသးစတ ၾကည႐ႈျခငး မရလငပင အကးစးပြားပဋပကၡမားျဖစႏငဖြယက ဦးတညေနသည။ ေျမသမးသသည ေျမသမးမႈက စစေဆးသျဖစေနေလရျခငးပင ျဖစသည။

တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆငေျမ/စစေကာမတမားတြင တပမေတာအရာရမား ပါ၀ငေနျခငးသည အလားတ အေၾကာငးရငးမားေၾကာင စးရမဖြယရာပင ျဖစသည။ လယယာေျမႏငအျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမားေၾကာင ျပညသမား နစနာမႈမရေစေရးအတြက စစမးေရးေကာမရငတြင တပမေတာႏငသကဆငေသာအမႈမားက တပမေတာသ႔

75 Htoo Thant. “Two laws to be amended to solve land disputes”. Myanmar Times. February 14, 2017.76 Nyein Zarni Naing. “Understanding Land Return Process, Policy, and Governance. Prepared for MRLG. July 2017.77 See Annexe 2 for a table summarising LRC membership78 “Committee for Solving Land Dispute accused of conflict of interest.” Myanmar Times. 28, Sept 2016. http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/nay-pyi-

taw/22765-committee-for-solving-land-disputes-accused-of-conflict-of-interest.html

31

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

တက႐ကလႊေျပာငးေပးၿပး ျခားနားေသာ လပငနးစဥမား လပထးလပနညးမားျဖင အစရငချခငးျပရမည ျဖစသည။79 ထေကာမရငသည ယခအခါမရေတာေသာလညး ဤသေတသနတြငပါ၀ငခသည အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညး ကယစားလယမား၊ ေျမ/စစေကာမတ၀ငမားႏင ေျမယာကၽြမးကငသမား၏အဆအရ ေျမ/စစေကာမတသည စစမးစစေဆးျခငးမျပမတြင တပမေတာ၏ ခြငျပခကရယရသညအတြက စစမးစစေဆးျခငးမစခငကပင လပငနးစဥအေပၚ တပမေတာ၏ လႊမးမးႏငမႈက စးရမရဖြယရသည။

အေထြေထြအပခပေရးဦးစးဌာနႏင လယယာေျမစမခန႔ခြေရးႏင စာရငးအငးဦးစးဌာန၏ ေျမ/စစေကာမတအေပၚ လႊမးမးမႈမာလညး ၎ဌာနႏစခလး၏ ေျမသမးမႈမားတြငပါ၀ငပတသကခမႈႏင တပမေတာႏငနးကပေသာ ဆကႏြယမႈအရ အကးစးပြားပဋပကၡမား ျဖစလာေစႏငသည။ တပမေတာမ ခပကငထားသည ျပညထေရး၀နႀကးဌာနေအာကတြငရသည အေထြေထြအပခပေရးဦးစးဌာန၏ပါ၀ငမႈသည အထးသျဖင တပမေတာ၏ ေျမသမးမႈမားက စစမးစစေဆးသညအခါ ေထြ/အပအရာရမား၏ ဘကမလကဘ အစြကငးစြာေဆာငရြကႏငမႈရမရ စးရမရသည။ အေထြေထြအပခပေရးဦးစးဌာႏင လယယာေျမစမခန႔ခြေရးႏင စာရငးအငးဦးစးဌာန၏ လပပငခြငအာဏာမာ ေျမ/စစေကာမတ၏ မရငးလငးသည လပထးလပနညးမားႏင မ၀ါဒမားေၾကာင ပမျမငတကလာဖြယရေနသည။ ဆးျဖတခကမားသည တစဦးတစေယာက၏ အျမငႏင ကယပငဆးျဖတမႈအေပၚ အေျခခေနသည။

အပစဖြ႔ေဆြးေႏြးပြတစခတြင လယသမားမားမ ရငးျပသညမာ ၂၀၁၃ ခႏစတြင ေၾကးတငႏင ေျမစာရငးဦးစးဌာနထ ပစ (၇) ေလာကထားသညအခါ ေျမစာရငးဌာနမ ေျမသမးမည အေထြေထြအပခပေရးဦးစးဌာနအား အေၾကာငးၾကားခသညဟ သရသည။ ေဆြးေႏြးပြမားစြာတြင လယသမားမားႏင ေျမ/စစေကာမတ၀ငမားက အဆပါဌာနႏစခသည အတတြဖကလပကင တတၾကေၾကာငးႏင အမႈတစခအား ေရ႕ဆကမသြားေစရန တားဆးတတၾကေၾကာငး ေဖာျပခၾကသည။ ေရႊဘရေဆြးေႏြးပြတြင ပါ၀ငခသမားက ေျမသမးခြငရသမားက ေျမသမးမႈအားစစေဆးရန အခြငရေနျခငးသည အလမကျဖစရသညဟ ဆသည။ လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႔ႏင ေျမ/စစေကာမတႏစခလးအား ရပေကးအဆငမ ခ႐ငအဆငအထ ေထြ/အပအရာရမားက ဥက႒အျဖစ ေဆာငရြကၿပး လယယာေျမစမခန႔ခြေရးႏင စာရငးအငးဦးစးဌာန၏ ကယစားလယမာမ တငးေဒသႀကး/ျပညနယ အဆငေကာမတအထ ပါ၀ငေနသည။

Mekong Regional Land Governance (MRLG) မ ေတြ႔ရသညမာ ၂၀၁၂ မ ၂၀၁၅ ခႏစအတြငး ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငး စမခန႔ခြမႈဆငရာ ဗဟေကာမတမားသည သမးဆညးခေျမယာမား၏ ၆၀ ရာခငႏႈနးအား ခြေ၀ခထားေပးခသည။ ၃၅ ရာခငႏႈနးအား စစတငးမးမားႏင ၅ ရာခငႏႈနးအား ၀နႀကးခပမားမ ခြေ၀ေပးခသည။ ၃.၈ သနးေသာ ေျမဧကမားတြင ၅၅ ရာခငႏႈနးအား ပဂၢလကကမၸဏမားသ႔ ခထားေပးခသည။80 တဖနထပမ၍ ေျမသမးမႈမားအား အၾကမးဖငးသးသပရာတြငပင ေျမသမးမႈေၾကာင အကးခစားရသမားႏင ယခငေျမသမးမႈမား၏ တရား၀ငမႈရမရ စစေဆးေနသည ေျမ/စစေကာမတ၀ငမား ေကာမတႏငဆကစပသမားအၾကား အကးစးပြားပဋပကၡရေနျပနသည။81

MRLG ၏ ေတြ႔ရခကမားအရ စကပးေျမသမးဆညးမႈမားတြင အမားဆးအကးအျမတရသည ကမၸဏမားသည ယဇနကမၸဏ၊ ထးကမၸဏ၊ ဦးတးႏငမနး (သရဦးေရႊမနး၏သား)၊ ဂရတေ၀ါကမၸဏ၊ ဦးသန႔ေဇာေရႊႏင ေဒၚသရေရႊတ႔ ျဖစသည။ ထကမၸဏမားႏင လတစဦးခငးသည တပမေတာႏင အလြနနးစပမႈရသမားပင ျဖစသည။ တပမေတာသည အေထြေထြအပခပေရးဦးစးဌာနက လႊမးမးႏငသျဖင ထကမၸဏႀကးမား၏ ေျမသမးမႈမားအား စစမးရာတြင အကးစးပြားပဋပကၡ ရလာႏငသည။ ထသ႔ ကမၸဏႀကးမားသ႔ စကပးေျမခထားမႈမားအျပင လတစဦးခငးအား ၃၂ ရာခငႏႈနးေသာ ေျမ၊ တပမေတာအား ၈ ရာခငႏႈနးႏင

79 U San Thein, et al. “Transparency Under Scrutiny: Information Disclosure by the Parliamentary Land Investigation Committee in Myanmar”. Mekong Regional Land Governance. February 2017.

80 U San Thein, Diepart, Jean-Christophe, et al. “Agro-Business Large Scale Land Acquisition in Myanmar: Current Situation and Ways Forward”. Presentation to MOALI, the Amyotha Hluttaw and Pyithu Hluttaw by Mekong Regional Land Governance. February 14-15, 2017.

81 U San Thein, ibid.,

32

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

အျခားအဖြ႔အစညးမားသ႔ ၆ ရာခငႏႈနး ခထားေပးခသည။82

အထကပါအကးစးပြားပဋပကၡမားမာ ရငးလငးေသာလညး ၎တ႔အား မတတမးတငရန ေျဖရငးရန လပငနးစဥ ယႏရားတစရပ ရမေနပါ။ လယသမားကယစားလယမားအား စစမးစစေဆးျခငးလပငနးမ ဖယထတထားၿပး လယယာေျမစမခန႔ခြမႈႏင စာရငးအငးဦးစးဌာနႏင အေထြေထြအပခပေရးဦးစးဌာန၏ စစမးစစေဆးမႈမား၊ ဆးျဖတခကမားႏင အစရငခမႈမားအေပၚ အထနးအေထမရေသာ လပပငခြငမားက ပမဆး၀ါးေစပါသည။ အထကတြင ေဖာျပခသညအတငး ေရႊဘၿမ႕နယတြင ခ႐ငေကာမတ၀င လယသမားကယစားလယမားသည အမႈေပါငး ၄၀၀ တြင အနညးငယေသာ အမႈအခ႕တြငသာ ပါ၀ငခရေၾကာငး ေျပာဆခသည။ အျခားအမႈမားသည စစမးစစေဆးၿပးျဖစမျဖစ၊ အစရငခၿပးျဖစမျဖစ အတညမျပႏငၾကေပ။ သ႔ေသာ၎တ႔သသညမာ ၎တ႔သည ေျမာကမားလစြာေသာ စစမးစစေဆးမႈမားတြင ပါ၀ငျခငးမျပႏငရန ဖယထတခထားရျခငး ျဖစသည။

82 U San Thein, Diepart, Jean-Christophe, et al. “Agro-Business Large Scale Land Acquisition in Myanmar: Current Situation and Ways Forward”. Presentation to MOALI, the Amyotha Hluttaw and Pyithu Hluttaw by Mekong Regional Land Governance. February 14-15, 2017.

33

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

4/ ed*Hk;

ဤအစရငခစာအတြက ေတြ႔ဆေမးျမနးခေသာ ကၽြမးကငသတစဦးမ ေျမ/စစေကာမတလပငနး လညပတမႈခ႕ယြငးေနျခငးမာ ထသ႔ခ႕ယြငးေနသညဟ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပပါတကယတငမ လကမခသညအတြကျဖစသညဟ ေျပာဆခသည။ အပစဖြ႔ေဆြးေႏြးပြ (၈) ပြတြင ပါ၀ငသမားက အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပသည အတတကာလေျမသမးမႈမားအား ေျဖရငးရန ပ၍အားစကသညဟ ယၾကညေသာလညး ေျပာငးလတးတကမႈက အဟန႔အတားျဖစေစသည အေထြေထြအပခပေရးဦးစးဌာနႏင လယယာေျမ စမခန႔ခြမႈႏင စာရငးအငးဦးစးဌာနတ႔အား ထပတကရငဆငေျဖရငးႏငျခငးမရခဟ ဆၾကသည။

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမားေၾကာင ျပညသမားနစနာမႈမရေစေရးအတြက စစမးေရးေကာမရငမ စစမးစစေဆးခသည ေျမသမးမႈမား၏ တစ၀ကေကာသည တပမေတာသမးေျမမားပင ျဖစသည။ ေကာမရင၏ လပငနးစဥေအာကတြင ေျမယာျပနလညေပးအပခမႈ၏ ၄ ရာခငႏႈနးသညသာ တပမေတာေျမမားျဖစသည။ အၿငမးစား ေၾကးတငႏင ေျမစာရငးဦးစးအရာရ ဦးေဇာမငးမ ၂၀၁၆ ႏ၀ငဘာလ တငဆကေဟာေျပာမႈတစခတြင တပမေတာအေနျဖင ေျမျပနမေပးရေစရန ေရာငရားသညနညးလမးမားက ေဖာျပထားသည။83 “တပမေတာသည သမးဆညးခေျမမားေပၚတြင လယသမားမားႏင စာခပခပဆ၍ စကပးျခငး သးစားချခငးမား ကငသးလကရသည။ လကရမ၀ါဒအရ ၎တ႔သည အဆပါေျမအားလးက စြန႔လႊတေပးအပရန လအပသည။ ထ႔ေၾကာင ျပနမေပးရေစရန သးစားခ စာခပခပစကပးျခငးျပလပ ေနသည ေျမမားမရပါဟ လမလညေျပာဆသည။ လကရမ၀ါဒအား ေရာငရားျခငးပင ျဖစသည။”

မႏေလးတငးေဒသႀကးတြင လြနခသညႏစလအတြငး ျဖစပြားခေသာ ဆႏၵေဖာထတမႈမားသည ေမာလငခကမားမျပည၀ခရ သည ေတာငသလယသမားမား၏ အလမကမႈက ညႊနျပေနသည။ မညသ႔ပငျဖစေစ ဤသေတသနတြင ပါ၀ငခသမားက ေျမ/စစေကာမတ၏ လပငနးက ႀကဆၾကသည။ သ႔ေသာ ေျဖဆသမား၏ ၁၆ ရာခငႏႈနးကသာ အကးရေသာ လပငနးစဥဟဆၿပး အမားစကမ ထေရာကမႈရရန ျပနလညျပငဆငရမညဟ ေျဖဆခၾကသည။84

အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပမ ကတက၀တျပခေသာ ေတာငသမား၏ ယၾကညမႈက ထနးသမးႏငရနႏင အငယစား (လပကြကငယ)လယသမားမားအား တရားမတမႈႏင ကညပပးမႈမား ေပးအပႏငရန အစးရသည ေျမ/စစေကာမတ လပငနးစဥအား ေအာကပါနညးလမးမားအတငး အလငအျမနျပျပငေျပာငးလသငသည။

83 U San Thein et al., 2017 ibid.,84 U Zaw Min, Grabbing and Released Land Cases (Farmland and Other Types of Land), November 2016 available at http://mylaff.org/document/view/3687 English

version http://mylaff.org/document/view/3686

34

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

5/ tBuHjyKcsufrsm;

လကရ ေျမ/စစမဝါဒမားသည မထေရာကသလ လကနာေဆာငရြကျခငးမရသျဖင မတမႈႏင တာဝနခမႈေပးႏငရန ျပနလည ေရးဆြသငပါသည။

pHkprf;pdppfjcif;

၁။ ေတာငသလယသမားမားအတြကသာမက ေျမ/စစေကာမတဝငမားအတြကပါ တငတနးရနႏင ဆးျဖတရန၊ (လအပေသာ)လပငနးစဥႏင လအပေသာ သကေသအေထာကအထားမား သည လြယက႐း ရငးသင႔သည။

၂။ သမးဆညးခ လယသမားမား၌ ညႊနၾကားခကအတငး တရားဝငစာရြကစာတမးမရလငလ ေျမ/စစ ေကာမတသည ေဒသခေကးရြာမားမ ေထာကခစာမားက အေလးအနကထည႔သြငး စဥးစားစစစသင႔သည။

၃။ သမးဆညးေျမ ျပနရလေၾကာငး ေလာကထားမႈတစခက တငသြငးၿပးလင စစမးစစစမႈမားႏင အစရငခစာက

ေတာငသလယသမားကယစားလယမားမ ဦးေဆာငၿပး ၿမ႕နယေျမ/စစေကာမတမ တစလအတြငး ေဆာငရြကေပးသင႔သည။ စစမးစစစမႈ ေဆာငရြကေနစဥ လယသမားမားက ရာဇဝတသားမားကသ႔ မဟတဘ၊ ေလးစားမႈျဖင ေျပာဆဆကဆသင႔ပါသည။

၄။ စစမးစစစမႈမား အခနမျပးစးႏငရန ေျမ/စစေကာမတဝငမားက ေျမသမးရာတြင စပဆကပါဝငေနေသာ

ပဂၢလမားအား ေခၚယစစေဆးႏငခြင႔ အာဏာေပးအပသင႔သည။ ၅။ စစမးစစစမႈ အစရငခစာက ေတာငသလယသမားကယစားလယမားမ သးသပၿပးေနာက ေႏာငေႏးမႈက

ေရာငရားႏငရန ေကာမတဝငတစဦးမ သေဘာမတပါက ထေကာမတဝငသည စာတစေစာငေရးၿပး အစရငခစာႏင တြေပးႏငသည။

၆။ စစမးစစစမႈ အစရငခစာႏင ဆကစပသကေသခမားက ျပညနယ (သ႔) တငးေဒသႀကးအဆငသ႔ ၾကန႔ၾကာမႈမရ

ေပးပ႔သငသည။

qHk;jzwfcsufrsm;

၁။ အစရငခစာ ရရၿပး အနညးဆး တစလအတြငး ဆးျဖတခကမားက ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးအဆငတြင ခမတသငသည။

၂။ ဆးျဖတခကခမတရာတြင ေျမသမးဆညးမႈသည တရားဝင ဟတသည၊ မဟတသညအေပၚ အေျခခ သငၿပး လကရ ေျမရရႏငမႈျဖစေစ၊ စြမးအားႀကးေသာ အကးစးပြားမားကျဖစေစ အေျခမခသငေပ -(က) Balance of probabilities ေခၚ တရားမမႈတစခက စရငဆးျဖတရာတြင မနႏငေခပမားေသာ ဘကသ႔

အေလးေပး ဆးျဖတရသည ဥပေဒစႏႈနးအရ အကယ၍ လယသမား တစေယာကမ ေျမက တရားမဝင သမးဆညးခရေၾကာငး ေပၚေပါကေအာင ျပသႏငလင ထေျမက ျပနေပးရမည။ အကယ၍ လယသမားထတြင မညသည တရားဝင စာ႐ြကစာတမး တစစတစရာ မရလင ေဒသချပညသမား၏ ေထာကခစာမားသည ပငဆငမႈ ေပၚေပါကေရးအတြက လေလာကေသာ အေထာကအထား ျဖစသင႔သည။

35

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

(ခ) ေျမက တရားဝင သမးဆညးထားေၾကာငး ျပသရနတာဝန (ဆလသညမာ ၁၈၉၄ ေျမသမးဥပေဒႏငအည ျဖစေၾကာငး) မာ တပမေတာ၊ အစးရႏင ပဂၢလကကမၸဏတ႔၏ တာဝန ျဖစသင႔သည။ ထသ႔ မျပႏငလင ေျမက တရားမဝင သမးဆညးသညဟ ဆးျဖတသင႔သည။

(ဂ) ေျမက တရားမဝငသမးဆညးထားလင သမးဆညးေျမမား အားလးကျဖစေစ၊ တစစတတစပငးကျဖစေစ ျပနေပးသင႔သည။

(ဃ) တရားမဝင သမးဆညးထားေသာ ေျမမားက ျပနမေပးရသည တစခတညးေသာ ႁခြငးခကမာ ယငးေျမေပၚတြင အမားျပညသအကးစးပြားရေသာ အေဆာကအဦမား တညေဆာကထားေသာ အခါတြငမသာ ျဖစသင႔သည။

(င) အမားျပညသအတြကဆသည ရညရြယခကက ရငးလငးစြာ သတမတဖြငဆ ထားသင႔သည။(စ) အကယ၍ အေဆာကအဦး ေဆာကထားေသာေၾကာင သမးဆညးေျမအားလးက ျဖစေစ၊

တစစတတစပငးကျဖစေစ ျပနေပးရန မျဖစႏငေတာေသာအခါ မညသညပလေျမကမဆ ျပနေပး ရမညအျပင ကနေျမမားအတြက ေလာေၾကး၊ နစနာေၾကး (သ႔မဟတ) အစားထးေျမ ေပးသင႔သည။

(ဆ) တပမေတာျဖစေစ၊ အစးရျဖစေစ၊ ပဂၢလကကမၸဏျဖစေစ ေျမသမးမႈအတြက ဆးျဖတခက ခမတသညလပငနးစဥတြင ကြာျခားမႈ လးဝမရေစရ။ ထသ႔ တရားမဝင သမးဆညးထားေသာ ေျမမားက ျပနမေပးရန စဥးစားသညအခါ အမားျပညသ အကးစးပြားစစေဆးမႈက ေကနပအားရသညအထ ေဆာငရြကသင႔သည။

(ဇ) တရားမဝင သမးဆညးထားေသာေျမမားက အနာဂတတြင အသးျပရန ရညရြယခကတစခ ရေနျခငး ေၾကာင ထေျမက ျပနမေပးရန အေၾကာငးရငးတစရပ မျဖစသင႔ပါ။

၃။ ေျမ/စစေကာမတ၏ ဆးျဖတခကမားသည မျဖစမေနလကနာရနလအပသည႔ ဥပေဒအရ စညးေႏာငမႈ (သ႔မဟတ) သကေရာကမႈရရပါမည။ ေျမ/စစေကာမတသည သမးဆညး ေျမျပနလညေပးအပမႈ လပငနးစဥတြင ပစ (၇) ရရသညအထ ၾကးၾကပေဆာငရြကသင႔သည။

၄။ ေျမသမးဆညးခရေသာ လယသမားမားသည -

(က) ေဆြးေႏြးေသာ (သ႔မဟတ) ဆးျဖတေသာ မညသည ေျမ/စစအစညးအေဝးတြငမဆ (အဆငတငးတြင) တကေရာကခြင ရရမညအျပင အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးမတဆင ျဖစေစ၊ ေရ႕ေနမတဆင ျဖစေစ တငျပပငခြင႔ရသင႔သည။

(ခ) စစမးစစစမႈ အစရငခစာမားႏင အၿပးသတ ဆးျဖတခကမားက လကလမးမ သရႏငခြင႔ရသင႔သည။(ဂ) အကယ၍ ဆးျဖတခကက ဥပေဒႏင မညေၾကာငးျဖစေစ၊ မဝါဒမားႏင လမးညႊနခကမားက

ေဖာကဖကေၾကာငးျဖစေစ လယသမားမ ယဆပါက လြတလပ၍ အမအခကငးေသာ၊ အထးခန႔အပထားေသာ တရားသႀကးထတြင အယခဝငခြငရသင႔သည။

အထကတြင ေဖာျပထားေသာ ေျပာငးလမႈမားက အေကာငအထညေဖာရန ေအာကပါအဆငမားက လပေဆာငသင႔သည -

၅။ လပငနးစဥႏင ဆးျဖတခက ခမတမႈ လမးၫႊနခကမားသည -(က) ေတာငသလယသမားအေရးေဆာငရြကေနေသာ အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးမားႏင တငပငေဆြးေႏြးၿပး

ေရးဆြသင႔သည။(ခ) ယခအစရငခစာတြငပါေသာ အႀကျပခကမားက ထညသြငးစဥးစားသင႔သည။ (ဂ) ေတာငသလယသမားေရးရာႏင အျခား ဆကစပလႊတေတာေကာမတမားမ ေႏာငေႏးၾကန႔ၾကာျခငးမရ

အတညျပေပးသင႔သည။

36

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

၆။ အစးရသည အမႈမားက ေျခရာခေစာငၾကညေလလာႏငရန အငတာနကမတဆင သမးဆညးခေျမမား ျပနလညရရရန ေလာကထားႏငသည အြနလငးစနစတစခ ဖနတးေပးသင႔သည။

၇။ ေတာငသလယသမားမားႏင အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးမားအတြက ေျမ/စစအေၾကာငး၊ ရညရြယခက၊ မညသ႔ ေလာကထား၊ ဆကသြယႏငသညစသညတ႔က အျမငဖြငအစအစဥတစခ ပပးေပးသင႔သည။

၈။ လပထးလပနညးမား၊ သကဆငရာဥပေဒမားႏင စမအပခပေရးလပငနးစဥမား သငတနးက အားလးေသာ ေျမ/စစေကာမတဝငမားအား ေပးသငျပး ယငးတ႔၏ တာဝနဝတရားမားက အသပညာေပးသင႔သည။ သငတနးသည လြတလပ၍ အမအခကငးၿပး မတေသာတရားစရငမႈႏင အလားသ႑ာနတေသာ လပငနးစဥ တစခက ေကာေထာကေနာကချပေသာ အေျခခ သေဘာ တရားမားအေပၚ အေလးထား ပ႔ခသင႔သည။

yGihfvif;jrifomrIESihf wm0efcHrI

၁။ အားလးပါဝငမႈရၿပး တကေသခာေသာ စစမးစစစမႈႏင ဆးျဖတခကခမတသည လပငနးစဥမားက ျမႇငတငရန ေကာမတတစခခငးအား လေလာကေသာ ရပေငြ/ဘတဂက ခေပးသင႔သည။

၂။ အတတမ ေျမသမးဆညးမႈမားအားလးက စစမးစစစၿပးသညအထ ေျမသမးဆညးမႈမားအားလးက တရားဝင ဆငးငမႈက ေဆာငရြကသငသညအျပင အဆပါ သမးဆညးေျမမားေပၚတြင စမကနးအေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကေနမႈမားကလညး တရားဝငဆငးငထားသငသည။

၃။ တစဖကသတ ဆးျဖတခကမား၊ အကငပက ျခစားမႈတ႔က ေရာငရားရနႏင မတ၍ ပြငလငးျမငသာေသာ၊ တာဝနခမႈရေသာ လပငနးစဥတစခ ျဖစေစရနဟေသာ အျမငျဖင႔ ေျမ/စစဗဟေကာမတသည ေအာကပါ လပေဆာငခကမားက ႀကးၾကပကြပကရနႏင႔ တာဝနယရန အႀကျပလကပါသည -(၁) (အဆငအားလးတြင) ေျမ/စစ အစညးအေဝးမားအားလးက အမားျပညသေရ႕ေမာကတြင ကငးပရမညျဖစၿပး

အစညးအေဝး မတတမးမား၊ အစရငခစာမားႏင ဆးျဖတခကမား အပါအဝင အားလးေသာ စာရြကစာတမးမားက အမားျပညသမား အလြယတက ရယႏငေအာင ေဆာငရြက ေပးသင႔သည။

(၂) သမးဆညးေျမ ျပနလညရရေရး ေလာကထားမႈမားအား စမခန႔ခြႏငသည စနစတစရပ (ျဖစႏငလင ဒစဂစတယစနစ) က တညေထာငရမည။ ထစမခန႔ခြမႈစနစမ လယသမားမားႏင ေျမ/စစေကာမတဝင မားအား သမးဆညးေျမျပနရေရး ေလာကထားမႈတစခခငးက အဆငလက ေျခရာခေစာငၾကညႏငၿပး ေဆာငရြကၿပးေသာအမႈမားက မလအပဘ ေဆာငရြကေနျခငးမပါ တားဆးကာကြယႏငေပမည။

(၃) ေျမ/စစ၏ လပေဆာငခကမားက သးလတစႀကမ သတငးစာ ရငးလငးပြမား၊ အမားသေစရန

ထတျပနေၾကာျငာခကမား (ဥပမာ - ေျမ/စစ ဝဘဆကဒ) မတဆင အမားျပညသမားအား အသေပးမႈမား ထတျပနေပးသင႔သည။

(၄) ေျမ/စစ ေကာမတမားအားလးသည အနညးဆး ႏစပတတစႀကမ အစညးအေဝး လပေဆာငသင႔သည။ ပမန အလပမလပႏငေသာ ေကာမတမားအား စစမးစစေဆးမႈ ေဆာငရြကသင႔သည။

(၅) ၿမ႕နယ၊ ခ႐င၊ ျပညနယ/ တငးေဒသႀကး အဆငမားမ လစဥ အစရငခစာမား ထတေပးရန စညးကမးခကက ထတျပန အသကသြငးရမည။ ထအစရငခစာမားထတြင အဆငတငး၌ ပယခေသာ အမႈမား၊ စစစဆႏင ၿပးစးေသာ အမႈမားက အကဥးခးတငျပသင႔သည။

37

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

aumfrwD0ifrsm;

၁။ ေျမ/စစ၏ အတြငးေရးမးသည -

(က) ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးအဆငတြင လႊတေတာကယစားလယတစဦး ျဖစသင႔သည။(ခ) ခ႐င/ ၿမ႕နယ/ ရပကြက၊ ေကး႐ြာ အဆငမားတြင ေတာငသလယသမားကယစားလယတစဦး ျဖစသင႔သည။

၂။ ဗဟေကာမတအပါအဝင ေျမ/စစေကာမတအဆင႔တငးတြင အစးရမဟတေသာ ကယစားလယမား၏ ပါဝငမႈ ရာခငႏႈနးက အနညးဆး ၅၀% ျဖစေအာင တးျမငသင႔သည။ (အစးရမဟတေသာ ကယစားလယမားတြင ေတာငသလယသမားမား၊ ေရ႕ေနမား၊ ေတာငသလယသမားအေရး ေဆာငရြကေနေသာအရပဖက လမႈအဖြ႔အစညးမားႏင ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးလႊတေတာ ကယစားလယမား ပါဝငသည။)

၃။ အကယ၍ ေကာမတဝငတစဦးမ စစမးစစစေနေသာ ေျမသမးဆညးမႈတစခတြင ယငးမသားစျဖစေစ၊ မတေဆြမားျဖစေစ ပါဝငသည သ႔မဟတ အကးစးပြား ရရသညဆလင ထေကာမတဝငထတြင အကးစးပြား ပဋပကၡမားရသျဖင အစညးအေဝးမား၊ စစမးစစစမႈႏင ဆးျဖတခက ခမတသည လပထးလပနညးမားတြင မပါဝငသင႔ေပ။

၄။ ေကာမတဝငမားသည ေတာငသလယသမားမားကယစား ေဆာငရြကဖးေၾကာငး ေပၚလြငထငရားေသာ အေတြ႔အႀကႏင ေျမယာဥပေဒမား၊ ေဒသႏရ ေျမယာျပနာမားအေၾကာငး အသအျမင ရသင႔သည။

၅။ အဆငတငးတြင ေကာမတဝငတစဦးခငးအတြက တကစြာ သတမတထားေသာ အခနးက႑မား ႏင တာဝန၊ ဝတရားမားက အဆငမားအၾကားႏင ေကာမတမားအတြငး အေသးစတ သတမတေဖာျပခကမား ရသင႔သည။

38

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

Annexe 1: Key Elements of the Law

2008 Constitution - Article 37 makes the government the ultimate landowner - Article 37(c), 356 & 372 place limited duties on the State to protect land and property

use rights - Articles11confirmstheseparationoftheexecutive,legislative&judiciary“totheextent

possible” [do we need to mention no mention of right to judicial review] - Article 23 places a duty on the State to enact “laws to protect the rights of the peasants” - [Article 377 provides for constitutional writs but they only apply to freedoms in Chapter

VIII

1894 Land Acquisition Act - Outlines multi-stage process of land acquisition that includes timelines and appeals mechanisms.Includesnotificationperiod,inspectionprocess,appealsprocess,noticeof acquisition, additional inspection & value analysis, negotiation, payment, and confiscation.

2012 Farmland Act - Enablesconfiscatedwithlimitedgovernmentaljustification(ex.toconvertfrommanualtomechanizedproduction)

- Grants the government control over what crops are cultivated. - Excludes farmer representatives from key administrative bodies. - Processofacquiringalandusecertificateiscomplex,inaccessible,andnottransparent. - Unconstitutionallydoesnotrecognizejudicialreviewofadministrativedecisions. - Doesnotrecognizecommunallandownershiporjoint-registrationforhouseholds - No indication of how “fair market value” is calculated - Recognizesnon-rotationaluplandcultivation.

2012 Virgin, Fallow and Vacant Land Law - Establishes mechanism for leasing VFV land - Acknowledges that farmers are currently cultivating VFV land and stipulates that the

CCVFV should work to protect the interests of farmers that are cultivating VFV land. - Does not restrict access to judicial review of CCVFV decisions

2014 Promotion & Protection of Farmers’ Rights Law - Strengthens supports for smallholder farmers, including related to acquiring LUCs.

1992 Forest Law - Establishes mechanism to gain access to forestland, and establishes penalties for

individuals trespassing on reserved forestland.

39

မျဖညဆညးေပးႏငေသးသည ကတကဝတ

လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတအား ဆနးစစေဝဖနျခငး

Annexe 2: LRC & FAB Membership

Position LRC-InvestigateLandConfiscationFAB-RevokeLUCsandConfiscate

Land

CENTRALChair

Vice ChairSecretaryMembers

VPMOHA / MOALI

MOD, MONREC, MOI, MOC, NPT Council, MOHA, MOHA

MOALIMOALI

DOALMS/SLRDMinisters

STATE/REGIONChair

Vice ChairsSecretaryMembers

Chief MinisterMOALI / MP

MOHAMONREC,MOALI,MilataryOfficers,3

Farmers Union Reps, DOALMS

GAD

DOALMS/SLRD

DISTRICTChair

Vice Chairs SecretaryMembers

GADMP

DOALMS/SLRDMONREC, MOALI, 8 Farmers Reps

GAD

DOALMS/SLRD

TOWNSHIPChair

Vice Chairs SecretaryMembers

GAD

DOALMS/SLRD3 Farmers Union Reps, Township Development Committee Rep,

DOALMS, MPF, MONREC, MOALI, MOALI, MP

GAD

DOALMS/SLRD

VILLAGE/WARDChair

Vice ChairsSecretaryMembers

GADVillage Cooperative Association

DOALMS/SLRDMONREC, Elder, 4 Farmers Union

Reps

GAD

DOALMS/SLRDFarmer & Village Elder