VltiJ,HEID EN VRIJDAG 20 AUG. 1948 No. 21 ,

~

Spel orn leven I . .

DEMOCRATIE en dood I (Pag. 5)

",

WEEKBLAD VAN DE VOLKSPARTIJ VOOR VRIJHEID EN DEMOCRATIE

•

Het eersté geluid Uit de vóór-oorlo~se :ïaren heriryneren wij ons

de politieke komkommertijd. De zomermaanden, en vooral de vacanti~eriode, waren voor de JOUrnalisten moeilijk. Het meuws was schaars, omdat het leven als het ware stil stond. De lei· ders in het politieke en maatschappelijke leven rustten uit van de vermoeienissen der voorgaan­de maanden, en daden werden' maar in zeer ge­ringe mate gesteld.

Gelijk ·elke burger, hadden ook de parlementai­re voormannen de voor elke mens noodzakelijke vacantie. Eerste en Tweede Kamer hadden haar bekende zomerreces, het parlementaire werk lag stil.

Na de oorlog is dit anders. Het politieke leven kent geen onderbrekingen. Winter en zomer gaat de :::rbeid voort De soms gezapige rust, die wij vóór 1940 soms kenden, is th&ns onbekend. De vraagstul'~:ken, die een opl~ssing vragen, zijn zo velerlei en vele, de loop der ontwikkeling gaat op menig gebied zo_ snel._dat het niet mogelijk blijkt de arbeid voor _,.."''('ds: langere perioden te onderbreken. Het parh van gaat dus in de zomer­tFrl voort de parlé'mc·n ajle~, derhalve ook.

J · · eken:•

* * *

Voor zijn drukke leven vraagt de parlementa­riër echter geen medeleven. Zeker vraagt hij dat niet van hen, die menen te moeten optreden als t·aadgevers. Zo heeft het wel zeer onze aandacht getrokken, dat het socialistische dagblad Het Vrije Volk heeft geschreven over het lidmaat­schap der Tweede Kamer van mr. Oud in ver­band met ziJn functie van burgemeester van Rot­terdam. Zoals men weten zal. heeft mr. Oud aan de Rotterdamse correspondent van Het Handels­blad op diens vragen medegedeeld. d~t de com­binatie z. i. zeer wel mogelijk is en zelfs voor­delen heeft. Wij hopen, dat het ageren tegen die combinatie daarmede nu afgelopen zal zijn. 'Wij hebben geen behoeften op dft ogenblik meer over dit vraagstuk te schrijven en willen slechts zeg­gen te vcrwachten dat zaken. die ter beslissing van een bepaald persoon zijn, ook aan hem over­gelaten worden. Het zich · daarmede bemoeien door politiek-andersdenkenden izrijgt zo lièht een onaangename zijde en dat moet ondet· de huidige omsta1!digheden vermeden worden. En· zeker in gevallen ·waarin het personen betreft die kunnen wijzen op een staat van dienst in het openbare leven, waarin zij getoond hebben een verant­woordelijkheidsbesef van de hoogste orde te be-zitten. ,_-;

* .. *

Ook in deze t~ugu~;lns-maand is de Tv"reede Kamer l.Jijccn. Het nieuwe kabinet heeft t·eeds kort na zijn optreden behoefte gevoeld de hoofd­lijnen van het te voeren beleid in een op 12 Aug. afgelegde regeringsverklaring aan de Tweede Kamer mede te delen. Voorheen zou de in Sep­tember uit te spreken Troonrede de gelegenheid hebben gevormd de koers van het beleid uit te stippelen. De bijzondere omstandigheden van het ogenblik maakten het echter wel zeer gewenst, dat. ditmaal niet tot September zou worden ge­wacht. In Augustus wil men met het oog op de ontwikkeling in Indonesië, immers ·de langzamer­hand befaamd geworden voorstellen tot herzie­ning der Grondwet behandelen en het moest van het hoogste gewicht worden geacht, dat vóór deze behandeling, de Kamer op de hoogte was gebracht van de hoofdlijnen van het voorgenomen rège• ringsbeleid, Onzerzijds was zulk een gang vau

zaken ook bepleit en wij verheugen er ons over, dat zulks nu ook heeft plaats gehad.

* * *

Wanneer men de regeringsverklaring beziet en bestudeert, moet men de vraag stellen van welke gezichtshoek uit men haar moet beoordelen. Het had er dezer dagen bij de besprekingen in de Tweede Ka!Ïl.er de schijn van alsof de A. R.-leider de heer Schouten. daarvoor een zeer eenvoudige methode had. Hij nam een verkiezingspamflet van onze partij en constateerde toen met luide stem, dat de regeringsverklaring niet precies het­zelfde inhï'eld. De heer Schouten had ook veel meer in de regeringsverklaring willen lezen en inderdaad moet geconstateerd worden, dat daarin verschillende onderwerpen van hoogst belangrijke aard niet in besproken zijn. Dat is echter naar onze mening ook niet nodig. Terecht werd er van de zijde der regering op gewezen, dat bin­nenkort de Troonrede zal worden uitgesproken. Daarvoor moest toch ook het een en .. ander bf· waard blijven. Maar daarnaast kan men de vraag stellen of het geven van een lange waslijst van verlangens nu wel gewenst is. Naar onze mening komt het er in h<>t bijzondet· op aan. dat blijkt welke koers het kabinet wil gaan en in welke geest het zich voorneemt het beleid te zullen voeren. Daarbij komt nog het volgende: In een democratisch bestel waarin diverse partijen naast elkander optrekken, zal het niet mogelijk zijn, dat één partij volledig haar stempel op het rege­ringsbeleid drukt, zolang tenminste niet één van de partijen de absolute meerderheid in het parle­ment heeft. Wanneer :nensen van verschiltende richting in één kabinet samenwerken, zal dat weerslag moeten vinden in het regc•·ingsprogram. D.it is ec•n realiteit. die niet le ontkennê'n is.

\\"anneer 1ncn eh• regeringsverklaring bc·zict zoals dit naar onz,- -- juist uiteengezette ·~ me­ning dient te geschieden, dan kunnen wij in eerste instantie vertrouwen geven. Zeer terecht is i'1

de regeringsverklaring gesteld, dat geen partij of fractie zich aan het program van het Kabinet heeft gebonden, maar dat neemt niet weg, dat uit de regeringsverldaring toch een vertrouwen­wekkende geest blij!•t. De positie van ons land is duidelijl{ gesteld. ,.Bovendien""is de economische toestand in wezen Vc·el erger dan in het algemeen wordt begrepen,·· zo wordt daarin onomwondeïJ gezegd. En ook wordt gewezen op de noodzaak dat onze betalingsbalans over enkele jaren in evenwicht gebracht moet worden. "De uiterste l•raehtsin:Spanning van ons·volk zal daartoe r:.odig zijn." Wat ons voarts vertrouwen geeft is hl't feit, dat niet ec,,nomische expc:rimenten worden aangekondigd. Zel,er, de schaarste-economie waarin wij levPn z1.l nog ingrijpende rpaatregelen van overheidswege nodig maken in ei~ toelwmst. maar van minister v. d. Brink kan het inzicht worden venwtcht, dat hij het bedrijfsleve'h zo groot mogelijk vrijheid zal willen hergeven. Onzes inziens zal trouweris de maatschappelijke krach­ten zo goed mogelijk gelegenheid gegeven moeten worden zich te ontplooien. Daardoor alleen kan een zo goed mogelijke voorziening van de be­volking worden bereikt, terwijl ook de finan­ciële sector daarvan de gunstige weerslag zal kunnen ondervinden. Een gezonde economische ontwikkeling is ook voorwaarde voor een goède sociale politiek, zoals onze partij die voorstaat. Over het financiële beleid is in de regeringsver­klaring, gelijk over de andere onderwerpen, niet zo héél veel g-ezegd. Dat de regering vertrouwt .,voor het jaar 1.949 weder een nagenoeg slui-

tendt begroting te kunnen voorleggen" Ia.zen wij met instemming. Overigens mo,et op dit punt afgewacht worden wat zal geschieden.

.. .. •

Over de "Indische paragraaf" kunnen wij kort zijn. Er zal iR ons blad nog voldoende gelegen­heid zijn over het Indische vraagstuk te schrijven bij de behandeling van de besprekingen over de Grondwetsherziening, die deze week in de Tweede Kamer hebben plaats gehad. \Vel willen wij reeds nu zeggen, dat wij met instemming hebben ken­nis genomen van hetgeen is gezegd over de te VO'i"':t•en Unie, welke een "hechte en duurzame Unie" z>~.l zijn, .,een reële Koninklijke Unie". D:t duidt niet op een ontbinding van het Koninkrijk, maar op een reconstructie, zoals ook door ons bepleit.

* .. *

Met deze enkele opmerldngen willen wij vol­staan. De geboorte van het kabinet is met veel moeilijkheden gepaard gegaan. Mensen van di­verse richting zullen thans pogen tezamen te \\rerl:.:eu tn hel br,1~li!.g van ons 1-\.oni.~l{rijk. l.i~:(.

eerste geluid van dit kabinet is ons aanleiding te beginnen met het stellen van vertrouwen. \Vij zullen echter verder moeten zien hoe het beleid zich ontwikkelt en welke daden worden gesteld.

K-

Dit han niet

In Alm;.terdam en in Alkmaar is een conflict mtg('oroken tussen dagbladen en bioscopen

naar aanleiding van critieken in de dagbladen, wellte ongunstig waren voor bepaalde films. Het eerste geval speelde zich af in Amsterdam, wa::u­De Vollcslcrant een ongunstige critiek op een film leverde, waarop de bioscooporganisatie besloot niet nwe1· in De Volkskrant te adverteren. Daar­mede een wel zeer fout inzicht ten .toon sprei­dende. ·want blijkbaar meende men in die lerin­gen, dat door te adverteren, d.w.z. door een zeken~ som gelds aan een kra.nt v~or een adver­tentie te geven, dat die krant dan ook een vrien­delijke critiek op de films diende te plaatsen. Toen de bioscooporganisatie aan de Volkskrant de advertentie onthield, hebben de andere Am­steTdamse dagbladen ten deze één lijn getrokken en de bioscoop-advertenties geweigerd. In AH(­maar heeft zich een soortgelijk geval afgespeeld. Naat· onze mening hebben de dagbladen hier vol­komen gelijk, En het is verheugend, dat ~aden van zo vcrschilllende richting opkomen voor het­geen ons in de V.V.D. zeer dierbaar is, de vrijheid van drukpers. Het is niet voor het eerst, dat de bioscopen een fout inzicht ten deze tonen. Jareu geleden, vóór de oorlog is een soortgelijk conflict afgespeeld tussen de Nieuwe Rotterdamse Cou­rant en de Rotterdamse bioscopen,.eveneens om~ dat de bioscopen ontevreden waren over de cri­tieken. Ook toen hebben zij geen advertenties aan de N.R.C. gegevèn. Waaruit wepet·om blijkt, dat het bij voortduring nodig blijft om waakzaam te zijn ten opzichte van de vrijheid van druk· pers. Die kan evenmin opgeofferd worden aa11 het belang van één groep of van één richting, als dat wij de andere grondrechten zouden l<:unnen en willen missen.

'·'

'VRIJHEID EN DEMOCRATIE 20 AUGUSTUS UH8

c PARLEMENTAIRE FLITSEN )

Mr. oud: "Gaat en wordt niet toornig <?nderweg.,., De tijd, waarin de Kamers zich enige vaste vacantie konden veroorloveJ~,

schijnt lang voorbij. Het Kerstrecès was een volkomen mislukking en de parlementalre zomervacantie zal zich tot enkele schamele weken in September beperken.

Kamerontbindingen, verkiezingen en Kabinetscrises storen zich nu een­maal niet aan jaargetijden. De ove1·maat van wetgevende arbeid, een gevolg mede van de chaos, die vijf jaar bezetting ook op legislatief gebied ver­oorzaakte; de steeds meer om een snelle oplossing roepende Indische kwestie en de daarmede nauw samenhangende herziening van de Grind-:­wet hebben ook dit jaar de vacantieplannen van velen onzer afgevaardig-den lelijk doen mislukken. ..,.

Zelfs in ons eens om zijn bezonnen rust en zijn evenwichtigheid be­faamde landje klopt de polsslag van het politieke leven nog steeds niet regelmatig.

Inzet van het pol~tiek de~at ..... Het hoge woor<l t>ruit .....

Donderdag 12 Augustus. Tegen het middaguur heeft zich voor

de deur, die op het Binnenhof toe­gang geeft tot de publieke tribune ván 's Lands ·vergaderzaal, een lan­~-e rij geduldig wachtenden opge­stelci.

Er moet iets bijzonders aan t'le hand zijn. En inderdaad, wie tot de gelukkigen behoort, die tot deze ruimte weten door te dringen, ziet een volledig changement de décor.

Nieuwe Excellenties, waarvan ver­scheidenen voordien een plaats op de banken der afgevaardigden in Twee­de of Eerste Kamer innamen, zitten achter de tafel der Regering. Zij hebben, lijkt het wel, stuivertje ge· wisseld met de heren Beel, Gielen, Fievez en Vos, die, nog wat stijfjes en onwennig en (of is dat maar ver­beelding?) met een ietwat scheve blik naar de Regeringstafel, op hun beurt als ,.gewone afgevaardigden" te midden der anderen hebben plaats E·enomen.

De heer Drees zit op de stoel van dr. Beel aan het midden der groene tafel. Aan zijn rechterhand de for· mateur, mr. Van Schaik, die wij als Kamervoorzitter slechts node heb­ben kunnen afstaan en aan zijn lin· kerzijde een voor ons wel zeer ver­trouwd gezicht: de nieuwe bewinds­man van Buite-nlandse Zaken, mr. Stikker.

In de formidabele en eerbiedwaar­dige zetel, die in de Tweede Kamer het voorzittersgestoelte vormt, zit de anti-rev. heer Terpstra, tweede waarnemende voorzitter van de Ka-. mer. Hij is, als, ware hij de echte voorzitter, voor deze gelegenheid eveneens in rok gekleed en zijn hals omsluit een normale boord in stede van de langzamerhand • beroemde "vadermoorder", die anders het meest onafscheidelijke kledingstuk van deze afgevaardigde pleegt te vormen.

Hij spreelü woorden van grote waardering voor de afgetreden pre­sident en het applaus, dat opklatert en waaraan zelfs de communisten meedoen, is meer dan een beleefd· heidsgebaar: het is hartelijk en ge­meend.

Dan verrijst de nieuwe minister­president van zijn zetel en leest met rustige stem het staatsstuk voor, dat een vrijwel voltallige Kamer, stampvolle tribunes en dito loges heeft weten te trekken: de Rege­ringsverklaring van het nieuwe Ka­binet.

Een klein half uur duurt dit voor­lezen. Dan is het hoge woord eruit. Hij kan weer gaan zitten. Het Ka­binet heeft zijn politieke geloofsbe­lijdenis afgel<:>gd. Dan laat de voor­zitter de teugels even vieren. Op het officiële volgt een zeer onofficieel gedeelte. Het Kabinet houdt staan­de receptie: in lange rij en bonte schakering, van anti-revolutionnair tot communist, van V.V.D.-er tot P.v.d.A.-er, trekken de Kamerleden langs de rij van Excellenties, druk­ken handen en wisselen lwrte woor­den, malren een geestige opmerking of wensen sterlcte en succes toe. En op hetzelfde ogenblik, dat Van der Goes van Naters Excellentie Stikker de hand drukt, zien wij \Velter zich als nieuw Kamerlid voorstellen aan de beleefd glimlachende communist mr. Ltokvis.

Het heeft iets van de Olympische a:eest: strijden tot het uitàste, maar

een krachtige handdruk na afloop voor de tes·enstander,

De voorzittersnominatie vormt het slot van de dag. Dr. Kortenhorst, de K.V.P.-er, komt nummer één uit de

.... Eén uit de

bus ....

bus; mr. Donker, van de P.v.d.A., volgt hem als nummer twee en de anti-rev. mr. Terpstra is weder als nummer drie de hekkensluiter.

* De volgende dag, Vrijdag 13

Augustu~. zijn Kabinet en Ka­mer alweer vroeg, in de ochtend nog, present. De aanblik is geheel dezelfde als de dag tevoren,· maar de roll6n zijn mt·precies om.~keerd. · Nu spreekt de Kamer en luistert het Kabinet. En de voorzitter ·is alweer een ander. Het is de nieuwe man, dr. Kortenhorst, zojuist bij K.B. van de Regentes benoemd tot voorzitter van de Tweede Kamer.

Hij spreekt een opgewekt en gees­tig woord, zoals van deze even strijd­vaardige als sportief-joviale figuur kan worden verwácht. Hij ziet er uit als een bruidegom, met zijn stralen­de lach, zijn keurige rok en zijn wit­te das.

Dan gaat }\et spel beginnen. De prominenten treden aan. De fracties

zenden hun aanvoerders in het vuur. Daar komen ze: Romme, de forse,

met zijn gespierde, maar ook wel eens wat te orakelachtige taal. Oud, gedegen, scherp en geestig, meester in het politieke steekspel. Van der Goes van Naters, glad en glibberig, maar dit keer weinig :teker van zich­zelf. Tilanus, rustig en netjes, als van een Christelijk-historisch man mag worden verwacht, maar zo stil. weg toch scherpe speldenprikken uitdelend hier en daar. En "tenslotte: Welter, opgewonden gesticulerend, zijn woorden eruit stotend, maar in zijn eerlijke strijdlust toch niet on· sympathiek. ·

* Onze V.V.D.-fractievoorzitter, mr.

Oud, spreekt voor de vuist weg en de Kamer volgt geboeid zijn betoog. Hij gewaagt van de nood­zaak, met de volliswil rekening te houden, zoals deze bij verkiezingen tot uiting komt. De 7de Juli bracht een onmiskenbare verschuiving naar het midden. Zij kwam tot uiting zo· wel in de belangrijke winst voor de"' V.V.D. e.n - in iets mindere mat~

· '-' ~~(h>·c.H:Un1e, als in de nieu­we achteruitgang van de P. v. d. Ar· beid, ondanks vele op de communis· ten gewonnen stemmen.

Daarmede m o e t bij de Kabi· netsformatie worden rekening ge· houden, evenals met het.c.ok door de heer Romme vastgestelde en <fuor de Regering blijkens haar verklaring· nagestreefde doel, een Indisch beleid te voeren, dat voor de grootst mogelijke meerderheid ,·an ons volle (en dus van de. zo- • juist dc.or dat ,-olk gekozen Ka­mer) aanvaardbaar zal zijn.

IIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII/IIII/1/IIIIII/IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltlllllllllllllllllllll

i ~~~'~~:~!.~:,-lang' d• '''"''""'op d' pleinen, i § aan de huizen en de winkels, langs de grachten, aan de kerken §!

§ en de kantoren - dat e1· feest op komst is in Nederland. Er ê · ê worden bloemen aangedragen. Er worden lampjessnoeren tussen ê

§ de bomen géhangen. En hier en daar staat, onverwacht in de- § ~ duisterende avond, plotseling een huis in lijnen van licht. ê ê Het is een goed en een groot ding dat een geheel volk zich § ê voorbereidt om, in twee Vrouwen, zijn bereidheid tot nationale ê ·=o:-==- plichtsvervulling, zijn vreugde om nationale eenheid, te ui.ten. ·=-=~~ Het is verheffend en ontroe1·end en niet minder à(tn dat. dat =

Nederland in Wilhelmina, in J·ulia.rw, in Oranje zijn wii om te !.even en te werken zéér wezenl1jk symboliseren gaat. •

Een waarlijk groot ogenblik in het leven 'van volk en land· wordt voorbereid. Die voorbereiding alléén en op zich zelve reeds wekt een brede stroom van goede gev.oelens in elke bw·ger die haar gade slaat.

Ergens in dit zelfde blad staat een dreigend, ontmoedigend woord: SPEL OM ilEVEN EN DOOD.

Zó is de wereld, waarin wij leven. Zó is de macabe1·e dans di~ wij, onwille~.s en walgend, moeten méé-dansen op de op-bersten-staande vulkl:tan. "'

Niettemin gaan wij bloemen aandragen, vlaggedoek spannen, lichtjes ontsteken langs de straten en de grachten, in de bomen en langs de huizen, die zo helemaal van ons, van ons Nederland, zijn.

Er is, zonder twijfel, iets zéér lugubers in deze tegenstelling _ tussen die dreiging over de wereld en dit feest in Nederland. -

Doch wij zullen, met de sterkte van ons hart, dit vaag gevoel van tegenzin moeten overwinnen en ons zelve geheel schenken gaan aan het feest om onze Nederlandse eenheid, die - oncle1• Oranj~ -tot grote sterkte kan zijn voor Nederland, voor Ew·opa en voor ons zelt'e toch óók. =

Die tot troost en kracht moet zijn voor alle medebw·gers van

- DEZE BURGER I ilJIHflllllllliiiHIIIII/IIIIIllllllllltllllliiUIIIIHiillllllllllllllliliilllll/lliliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHIIIilllllllllllllllllllllllllllllllllllniiiiiJIItllllllllllllilllllllllllllllllllll~

De eerste poging van dr. Beel is mislukt, omdat de P. v. d. Arbcitl over het door deze formateur ont• worpen program (dat voor de V.V.D. als basis voor verdere bespreki.ng<'n aanvaardbaar was) niet eens kilde prat~.

De tweede poging stuit al even· zeer af op het verzet der P. v. d. Ar· beid, die de V.V.D. en de C.H. Unie niet als gelijkwaardige partners wil erkennen en prominente figuren uit deze groepen op belangrijke plaatsen in het Kabinet nog st~ds niet wil,

Dan slaagt tenslotte.an Schai!t, :Mr. Stikker krijgt de portefeuille van Buitenlandse Zaken aangeboden en aanvaardt deze - hoe grote per· soonlijke offers dit ook voor hem

. medebrengt - op aarr{)ringen van mr. Oud na • persoonlijk g·esprek met deze, waar de fractie overigens buiten heeft gestaan.

Drees wordt minister-president, Dat klopt niet geheel met de verkie• zingsuitslag, maar de aanvaarding daarvan wordt de anderen verge• makkelijkt door hun achting en waardering voor de persoon van de· ze staatsman. ·

Waarc.m heeft de heer Oud zo aangedrongen op het aanvaanten van deze zetel door de heer Stik­ker 'l' Hij spreekt het met \'olko"' men openhartigheid in de Kamer uit: "Omdat het in de allereerste plaats toch gaat om bet Indische beleid en wij weten, dat in het Ka­binet de minister-president, de mi• nister van Overzeese Gebiedsdelen en de minister van Buitenlandse Zaken een driehoek vormen, waar­op het bij het bepalen van het In• dc.nesische beleid yoor alles aao• komt".

·st er

Het .an henet heet extra-parle­, 1'1\rkost,l'• maar de heer o_ud

heeft over ueze ltwalificatie en ov•-r de verhouding tussen Kabinet en fracties zo zijn eigen mening en geeft een stukje staatsrecht en par­lementaire historie ten beste, waar· naar het een genot is te luisten>n.

En dan komt, tot slot, de verze­kering, dat de Regeringsverklaring de mogelijkheid van een goede sa­menwerking met de V.V.D.-fractie opent. Zij is reëel en verdoezelt in

.... V au formaat ....

geen enkel ,_opzicht de er-nst van dl)

toestand. En bovenal: zij bevat met betrekking tot de Indische kwestie enige zeer waardevolle verzel{erin· gen. Zij legt de nadruk op de nood­zakelijkheid en de duurzaamheid van de Nederlands- Indonesische Unie en zij zegt toe, dat zal worden aangestuurd op de staatsnechtelijke

~iguur van een reëele Koninltlijlte Unie.

Dat de Regering, zo zegt de heer Oud, een beroep blijft doen op de medewerkiti'g van de Republiek, be· grijpen wij, maar het is goed, dat de Regering duidelijk heeft uitgespro­ken, dat de toestand, zoals hij nu is, zeker niet lang meer zal kunnen voortduren; ,.wij verwachten, dat de Regering hier vóór alles een k1ach· tig bewind zal voeren, d~t op lwrte termijn tot deugdelijke ·resultaten zal leiden".

En zijn betoog wordt besloten met de oud-testamentische \voorden, dl3 wijlen prof. Aalberse eens het even heterogeen samengestelde Kabinet. <?olijn van J 933 had medegègeven; de woorden van Jozef tot zijn broe­ders:. ,.Gaat en wordt niet toornig onderweg". ·

De Kamer voelt. dat zij weder Een politiek leider van formaat is rijker geworden.

VlUJHEID EN DE:M:OCRATIE

VRIJHEID EN DEMOCRATIE-

WEE!I\9t,.9 !o'AN DE VOLKSPARTIJ VOOR- VRUHEil> fN OfMOC~tAri.E

Voorzitter Redactie-comm.: Drs. H. A. Korthals.

Redactie-secretaris : Mr. E. Elias Adres : Victoria Hotel Amsterdam, Kamer 435.

Administratie: Postbus 43, A'foort, tel. 5267 Abonnementsprijs f 1.90 p. kwartaal, f 7.50 p. jaar.

Losse nummers 15 cent.

Voor het zenden van abon~mcnts- en adverten­tie-gelden : Postgiro no. 24~103. ten name van de Penningmeester van de Stichting "Vrijheid en Democratie". te Amersfoort. Voor advertenties wende men zich tot de adminis­tratie of tot de hoofdvertegenwoordiger: L. Vl\tg, Geestbrugweg 69 Rijswijk (Z.-HJ.

Bekrompen!

Wij hebben op deze plaats ~e~ een. s ~er~er de degen gekruist met V1g1lax, dte m het

weekblad Trouw de rubriek .,Van Stad en Land" pleegt te verzorgen, waarin hy c?mmentaar __ lever_~ op diverse rfationale gebeurtemssen. GehJk W1J reeds vroeger opmerkten, kunnen wij het veelal met deze politicus eens zijn, doch af en toe slaat hij o.i. de plank, waarschijn~ijk a!s ge~olg van zijn al te critische zin, een flmlt emd m1s.

In zijn blad van 6 Augustus j.L schrijft ge­noemde Vig·ilax o.m. het volgende:

In eLke kring wordt geiuiste1·d naar ver­si~'gen over deze (Olympische! spelen in Londen.

Mensen, die zich geen ogenbLik z?r!Jen maken over de pogingen van oud-mtnt~t~r Van Schaik en die voLslagen onve~schtlhg staan tegenover alle andere prestattes va11 Nederland als co!Iecti·viteit, werden wanh(}­pig toen z~i hoorden, dat Nederland de voet­balwedstrijd tegen Engeland verloor, maar juichten geestdriftig over het succe3 van een dame, een Nederla.ndse, die metterdaad be­wees, een afstand van honderd met_er te voet sneller te kunnen afleggen dan wte ook.

lVij willen wel bekenne,l, dat onze belan,J-····steîhng •ns:ar geen· van ·deze dingen uitgaat

(dus ook niet naar de kabinetsformatie? Red, V. & D.) en dat wij de naam van bovenver­melde dame niet noemden, omdat wij die ar weer vergeten zijn.

Maar dat neemt niet weg, dat de zuig­kmcht van dit leven enorm is. Wij kennen geen jongens en meisjes, dîe geen belang­steLling koesteren voor· een of meer takken van sport. -In de sportbeoefening van vandaag is vee! dwaasheid en zonde. Laten wij het goede er uit puren èn dat behouden."

Tot zover Vigilax. V'lclnu, wij kunnen wei.nig bewondering hebben

voor de wijze waarop Vigilax de enorme presta­ties van mevrouw Blankers-Koen tracht te klei­neren. Het zure grapje, dat hij de naam van ,.bovenbedoelde dame al weer was vergeten", vinden wij eenvoudig misselijk en het pleit overi­gens ook niet voor de algemene ontwikkeling van de criticus die toch in ieder geval behoort te weten - ook al interesseert het hem niet welke prestaties door zijn landgenoten op de Olympische Spelen werden verricht.

Ook wij zijn een tegenstander van sportexces­sen. Niettemin hebben wij een eerlijke bewonde­ring voor de. prestaties van onze Nederlandse vrouwen en mannen te Londen. ·

Deze bewondering is niet alleen nationaal, doch ' ook internationaal. Deze bewondering bestaat

niet alleen in de kringen die Vigilax voor opper­vlakkig houdt, doch ook in de groepen met een ernstiger levenshouding, ook internationaal! Deze bewondering bestaat ook bij de Koning van En­geland en Prins Bernhard, die onze sportmensen met een hartelijke handdruk met hun overwin­ningen hebben gelukgewenst! Deze bewondering is ook aanwezig bij honderdduizenden in den lan­de, die zich ook heus wel - en meer dan één ogenblik - .,zorg hebben gemaakt over de po­gingen van oud-mi.nister van Schaik." Het is dàarom werkelijk zielig te noeme~. als men in zijn bekrompenheid naar het middel der dema­gogie grijpt en-tracht de massa van ons volk met modder te gaan gooien als deze dit niet ver­dient. Zeker de belangstelling van ons volk voor de politieke gebeurtenissen kon nog groter zijn, doch zo ongeïritereSSJ!erd als Vigilax ons volk afschildert, is het gelukkig nog niet. Nogmaals. Zeker wij willen het Vigilax nageven, dat in de sportbeoefening vandaag veel dwaasheid is. Als hij vervolgens schrijft: .,Laten wij het goede er uit puren en dat behouden", dan kunnen wij hem alleen aanraden zich beter aan de door hem zelf opgestelde uitspraak te houden, opdat zijn woord en daad tenminste met elkaar in overeenstem­ming zijn.

Gunstig en ongunstig

De eerste aflevering van de jaargang 194.8 van het Maandschrift van het Centraal

Bureau voor de Statistiek laat ons interessante cijfers zien over de loop van onze bevolking gedurende het achter ons liggende jaar.

Hoewel het beeld dezer cijfers over het al­gemeen verheugend kan worden genoemd, worde;1 ze tocli tegen een sombere achtergrond geplaatst te weten: de steeds toenemende overbevolking. Het is n.l. met ons land aldus gesteld, dat wij de dichtst bevolkte natie van Europa zijn. Onze bevolking, die op 1 Januari 1947 9.539.103 zielen telde, nam in de loop van dat jaar toe tot 9.703.279, du~ 'hlet 164. 176 zielen. 'rer vergelij­king di~e, dat ons land op 1 Mei 1940 8.850.215

, zielen telde. Gezien de moeilijke economische situatie waarin ons land verkeert, zijn deze cij­fers niet bemoedigend en men vraagt zich da11 ook af, , hoe het met de bestaansmogelijkheden van ons volk moet gaan indien zich deze bevol­kingsaanwas blijft voortzetten. Anderzijds geven de genoemde cijfers echter ook weer guns~g-~ perspectieven. Zo blijkt o.m., dat het st!lrfteCIJfe,. onder het vooroorlogse peil is lwmen te liggen. De cijfers der onwettig geborenen, die in 1945 35.·! per 1000 geborenen bedroegen, tegen 14.3 in 1936/39 zijn belangrijk gedaald t.w. op 24.': in 1946 en,19.4 in 1947, hetgeen er o.m. op .wijst, dat het zedelijk peil zich weer aan het verhef­fen is. Ook wat het verloop der besmettelijke ziekten betreft, valt een. gunstige ontwikkeling waar te nemeR. Zo waren b.v. de cijfers .met betrekking tot de sterfte ten gevolge van tuber­culose in 194 7 veel gunstiger dan in het daaraan voorafgaande j,aar. Dit zijn gelukkig belap.grijlu~ lichtpunten voor ons volk. Zoals gezeg?, de toe­neming van ons zielental blijft daarentegen zor­gen baren, waardoor zij, die geroepen worden ons land te besturen, voor een zeer zware taak komen te staan .. Immers, regeren is vooruitzien. Doch hoe dit ernstige vraagstuk dient te worden op­gelost, blijft uiterst moeilijk te beantwoorden.

Lichtpunt

Het lijkt ons goed in deze, in èconomisch op­zicht zo zorgvolle, .tijd die ons land dool'­

maakt ook eéns op een lichtpuntje te wijzen.. Zo lazen wij het bericht, dat Rotterdam vorige week Zaterdag zijn 5000ste schip ontving. Vorig jaar werd dit aantal pas bereikt op 13 Ngvembe'f, dus precies drie maanden later. Dit betekent een belangrijke verbetering voor de activiteit van onze eerst~ havenstad. Ofs('hoon dit feit voor onz~:.· nationale economie niet beslissend is, vormt het toch een belangrijk lichtpunt en het is juist daaraan waar wij op het ogenblik zum een g-rote behoefte hebben.

Laat dit lichtpunt ons dan sterken in het ver­trouwen dat Nederl<md bij hard werken nog toe-komst heeft! "

Zieke jeugd .. Veldmaarschalk Montgomery richtte onlang>

op een bijeenkomst van de Mothers' Union een ernstige waarschuwing tot het Engelse volle: het gaat mis met de jeugd! Die jeugd is ziek -­ernstig ziek! En als die ziekte niet krachtig be­streden wordt zal zij zich van generatie op genE'­ratie voortplanten. Geen Engelsman was als Montgomery in de gelegenheid de jonge mense~1 uit alle klassen van de volksgemeenschap waar te nemen. Daarom juist is deze waarschuwing van zo hogB beteltenis.

De oorzaak der ziekte: teleurstelling ten op­zichte van het verleden en onzekerheid ten op­zichte van de toekomst.-Na de eerste wereldoor­log volgde de tweede en nauwelijlts was die twee­de geëindigd of de dreiging van i!Cn derde teken­de zich a.f. In materialisme, het streven naar dadelijk voordeel en wufte beuzelarij ontloopt deze jeugd de ó n werkelijkheid, het ontboreken van een levensdoel. Jonge mensen, aldus Mont­gomery, zonder enige godsdienstige overtuiging, zonder enige basis ten aanzien van hun levens­beginselen, worden beroerd door een verborgen vrees, door wantrouwen. Geboren met een drang naar het avontuur bezitten zij geen enkel be­trouwbaar uitgangspunt, van waaruit dat levens­avontuur, het levenswaagstuk kan worden onder­nomen. Een droevige overdenking, vooral voor de generatie, die. deze zonen en dochters moet opvoeden. De geneeswijze, besloot Montgomery, kan slechts gevonden worden in het gezin en het familieleven, waar de grondslag moet worde:t gelegd voor karakter en geloof: a ~ense of duty to God, of pride in their country, of public ser­vice and responsibility (het gevoel van een plicht tegenover God, van trots op hun land, van een plicht tegenover het algemeen belang en van verantwoordelijkheid). En als de ouders van heden die grondslag niet leggen, dan zull~n de toe­komstige ouders noch de aandrang noch de gees­tesgesteldheid bezitten om hem tot stand te brengen. 'Want alle jeugdbewegingen, leger, :vloot en luchtmacht kunnen slechts werken met het materiaal, dat zij ter beschikking krijgen. En dat geldt evenzeer voor de school, hoe ernstig· en veelomvattend haar taak ook blijft. Want de kracht van een volk wordt uiteindelijk n i e t celegd door legeraanvoerders en wapenfabrikan·

20 AUGUSTUS 1943

ten, door de mannen der wetenschap en die uit het zakenleven, door politici en kerkvoogden, ",t is made, with God's help, by mothers and fathcl''l out of the characters of their children" (zij worJt met God's hulp bepaald door moeders en vade t''l uit de karakters van hun kinderen). Het kom.t ons voor dat deze ernstige woorden van een ernstig en godvruchtig man met zó rijke en allP3 omvattende ervaring als deze Schot, niet uit­sluitend voor de Engelse jeugd bestemd zijn. Ook onze jeugd is ziek. Ook onze oudere gem·­raties staan schuldig. Ook ons familieleven, oo:c ons gezin, onze scholen, onze wereldlijke en gees­telijke opvoeders schoten en schieten te kort -de kracht van een volk wordt bepaald door .,mothers and fathers out of the characters of their children"...... ó ó k hier in Nederland!

Goed!

Ter gelegenheid van het drie-jarig bestaan van het Radio-programma van de Neder­

landse Strijdkrachten heeft de Chef van de Gen'!• rale- Staf, Luiten.-Generaal mr. H. J. Kruls, ge­sproken in een bijeenkomst in ,..Oud-Loosdrecht over Leger en Publiciteit. Hij zeide daarin te­recht, dat de vorming van een krijgsmacht, voortkomende uit en gedragen door het volk, slechts kan bestaan, indien .er voldoende begrip voor publiciteit bestaat bij de leiding van die krijgsmacht. Als men het devies: open de ka­zernedeuren, zoals Generaal Kruls dat indertijd reeds geformuleerd heeft, in de praktijk wil ver­wezenlijken, da.n is inderdaad di~ publiciteit een eerste voorwaarde. Er is bepaald iets veranderd in de verhouding tussen leger en volk. De enthou­siaste ontvangst in de Noordelijke provincies bij de mars van de troepen, die binnenkort naar de overzeese gebiedsdelen gaan, is 'daarvan een dui­delijk bewijs. Maar zoals generaal Kruls ook zeide, die publiciteit dient ook met zich te bren­gen, dat menttcritiek kan aanvaar?en op het leger, dat als er terecht en met kenms van z~_ken geschreven wordt over onjuiste toestanden biJ ~e krijgsmacht, dat zulks uiteindelijk slechts aan dte krijgsmacht ten goede kan lwmen. Het waren goede woorden, die onze Chef van de Generale Staf daar liet horen en het bewijst, dat deze hog·e legerautoriteit zin heeft voor de werkelijkheid en begrip voor: de belangrijke plaats, welke ool;: de publiciteit in het huidige bestel inneemt.

Nauwelijks nodig

H, et lijks ons nauwelij~s nodig om hierover te schrijven: over het fonds. dat aan de

Koningin ter gelegenheid van haar Regerings­jubileum zal worden aangeboden. Over het Ko­ningin 'Wilhelminafonds ter bestrijding van de kanker. Nauwelijks nodig, omdat wij aannemen, dat ieder Nederlander aan dit geschenk zal willen bijdrag·en, voor dit doel een klein of groot g·el-delijk offer zal willen brengen. . .

Maar het zou kunnen zijn, dat nog n1et Ieder­een er over gelezen of gehoord heeft. Voor d~e enkelino- dan deze opwekking: draagt het speldJe

- voor het Koningin Wilhelminafonds in de dagen, die komen van eind Augustus en begin September

Gevaarl~jke concurrentie

Onz-~ Nederlandse kustvaart klaagt de laatste tij([ herhaaldelijk over het feit, dat de Du_it­

se kustvaart haar in toenemende mate op unfatre wijze concurrentie aandoet. . .

Onze Oosterburen zijn, vooral 1n de Noord­Europs3e wateren, erg actief. Hicrteg~n zou niet zo veel bezwaar bestaan, indien de Dmtsers geen vrachtprijs bedongen waartegen .. geen enkel Noord-Europees schip op lonende WlJZe kan varen. De Duitse kustvaarders zijn n.l. al zeer snel te­vreden. Als zij een reis kunnen maken waarop met smokkelen wat is te verdienen en als zij tevens in staat zijn in het buitenland hun hon• gerige magen te· vullen, komt een redelijke vrachtprijs voor hen er niet zo meer op aan. ~et behoeft wel geen uitvoerig betoog, dat dergel~1ke methoden voor de bonafide kustvaarders in ons land funest zijn. Hier schuilt tevens voor ons volk een groot sociaal gevaar. Immers, het hoge ni­veau dat in dit opzicht door ons wordt bewaard,

. wordt door de Duitse manipulaties in, ernstior' mate aangetast. Op grond van het bovenstaande zou het o.i. wenselijk zijn, dat de betreffende regeringsinstanties deze zaak eens ernstig . in onderzoek namen en ,zo nodig, met andere natles contact zochten, opdat aan een dergelijk onge­oorloofde concurrentie spoedig een einde kome!

Gelulrkig besluit

Onze minister van Verkeer en Waterstaat a.i., de heer Van Schaik, heeft zeer vele auto•

mobilisten een ware vreugde bereid door onthef• fing te verlenen van het z.g. Zondagsrijverbod op 29 Augustus en 5 September. De ontheffing werd verleend in verband met de komende feestelijk­heden in ons land. Voorwaar een gelukkig en verstandig besluit, dat, ofschoon inderdaad zui· nigheid moet worden betracht, gezien de komende bijzondere dagen toch zeker• wel verantwoord is en de - ook de kleine - zakenman in staat stelt eens onbezorgd te genieten van zijn auto die voor hem meestal g-een 11,1xe is, doch zuiver een pro-­ductiemiddel om zijn brooà te verdienen,

VBIIREID EN DEMOCRATIE

SMIT . SLIKKERVEER

lmp. N.V. Jac.Blom <AutosuppiyArd.J

Rotterdam - Filiaal Den Haag

Gedenkraam \·an

Gebrandschilderd GLAS IN LOOD

voor Uw kantoor of woning.

Vraagt vrijblijvend schets en prijsopgave

Glaszaak Koster LV. Jl.

Binnen Dam§terdiPp 13 Groningen

llllllllllllllllllllllllllllllilllllllllll/llllill!llllllll!!llllllllllllllllllllllliiiii/IIIHI

\ I'~~

L. Smit & Zoon~ KINDF~P.Dl,IH

Baggermatenaal

Zeesleepboten

Passagiersschepen

I'viachines

A1otoren

Ketels

111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111

.N. V. N ederlandsche

Caoutchouc- en Gutta­

Perchafabriek

v.h. Bakker & Zn. Ridderkerk

• Technische

rubberartikelen

1111111111111111111111!11111111111111111111111111111111111111!1111/lllllllllllll

N.V. -

Machinefabriek IJZER-, STAAL- EN MET AALGIETERIJ

v.h. BAKKER & Co. R I D D E R K E-R K

llllllllllllllllllllllllllll!l!lllllllillllllillllllllllilllllllllilllllllllllli

S. X.Gt:Eroer-& HOFJUWELIER

S GRAVENHAGE > HOOGSTRAAT 2.3 fELËFOON 11 17.57

GESCHENKEN IN ALLE PRIJZEN

wor Scheepvaart en industrie

Raadpleeg o11:::e technische dienst

l\lachinefaht·iek

· " /·"é. '.t4ATIJ-~c~;Y-~:c @) · BevenviJk~,;,~el_;~,l!t·t.

Fa. B. CUPERUS Az. Hessenweg 2 - De Bilt Bijkantoor: Laurillardlaan 1, Bilthoven Drukkerij en Uitgevers van

Biltse en Bilthovense Courant

20 AUGUSTUS 194"

llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllll

Frank Rijsdijk's Industrieele

Ondernemingen N. v . Hendri.k -Iao-Ambacht

Tel. H.I. Ambacht 245 Rott~rda.m 7261&

SCHEEPSSLOOPERIJ

HANDEL ,n· e Oud iJzer, e Nie:J.,., IJzer, e Bruikl-aar IJzer, enz.

llllllllllllllllllllllllllllllllllllllll:lililllllillllllllllllllll!lllllllll/lllllllllll/111111

~soofuû .... FABRICEREN WIJ VERVEN VOOR BOUWVAKKEN EN I NOU STRIE

~~~~~&~ ZAANDAM • OPGERICHT 1643

Scheepswerven en Machinefabriek ------·-BOLNES

( _____ ~_· ___ ~ ____ m __ ~-~~~--·-· _____ )

K N D E R D IJ K =-~-----------------------------------=-

Machinefabriek en scheepswerf van

P. SMIT Jr.~N.v. ROTTERDAl\1

Ullllllllllllllllllllllllllllllllllllllflllllllllllllllllllllllllll/llllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllillllliiH!IIIIIIIIIIIIIIIIOIIIIIIIIIIIIIIIIIII/11111111111111

. VRIJHEID EN DEMOCRATIE

vrijheid, waarin misdaad hoe vele d u i z e n de n Indonesiër<! hun leven, bun have en goed hebbeu verloren om geen andere reden, dan dat zij de Nederlanders vertroun·­den. Het wordt tijd eens t~ beden­ken, dat deze Indonesiërs de weer­loze offers zijn en dat zij de bescher­ming ontberen waarop zij - mogen

en onkunde hoo~tij vieren is het tegendeel van vrijheid" ~ij het zeggen? - recht hebben.

Het is een dier menselijke rechten· van Indonesiërs, waarover men van rle Republiek nl.mmer hoort. • Het i~cht op veUigheid, Het recht op de zekerheid ,·an zo~<le~: . angst té kunnen leven.

( Abdoelkadir)

Pekalongan ligt aan Java's bete. Noordkust; Stad en omgevln~

werden ''erleden jaar bevrijd. Sinds­dien is bard gewerkt en veel her­steld. Tussen de wijde vlalde, wier goudgele pracht dit· jaar zo ruime rijstoogst schonk en de blauwe vul• kanen in de verte, ligt bet district Doro. In dat tlistrict Doro zijn in ,·icr wel{en tijds achttien overvallen op desa's gepleegd. Er waren ben­den van 25 tot 150 man, die snel bun nachtelijl{ misdrijf van plunde­ren en brandstichten volvoerden en dan weer 'vluchtten in de bergen Drie loerahs - Javaanse dorpsboot­den - werden vermoord.

Wijd en onafzienbaar zijn de rijst.­velden in het Krawangsc. Een vla\{­te, die niet ophoudt voort te bren­gen. In de buurt van Krawang, te Gedoeng Gedeh, was een militair bezig een brcncat11ter te herstellen. Hij werd onverhoeds overvallen door een tierende bende. Zwaar gewon..J ging hij nochtans versterkingen ha­len. Maar hij is later toch overleden. En ook een politieman werd gedood. En ook de vrouw van die politieman werd gedood. En tientallen. huize!"! van Chinezen werden in brand ge­stoken. De bende vluchtte. Bij de branden gingen grote voorraden riist verloren. ~Een land van bergen, vlakten en

vrolijlw mensen. Dat was vroeger het Tasikmalajase - in het Ooste­lijk deel van de Preanger. Daar wa­ren nu, in de buurt van Taradjo", ruim vijftig leden van de "Nahda­toel Oelama" in de moskee om te bidden. Er wordt in deze Lebarau­tijd veel gebeden, in ~ Indië. De moslu'e van Taradjoe echter wer;:l tcri.s:W..ps- om.siiJ.geld doo1· een woe­dende bende terroristen. Zij dreef, gillend en schreeuwend, 'de _gelovi · gen op een hoop en voerde hen ge­vankelijk mede. De volgende da~ vond men van twintig hunner reeds dE: lijken en het lot der anderen i~ niet bel,end.

Parangkoeda ligt in \Vest-Java. Tussen Buitenzorg en Tjibadak. Vleet gij hoe liefeli;jk die Preange:: is? De lucht is er koel en fris. De bloemen geuren. De vogels zingen in de bossen en allel"\vege klatert het water, dat van de bergen naar de sawahs lwmt. In dat Parangkoe­da dringen nu telkens benden bin­nen, die wellicht uit Bantam komen. Zij roven; zij sticQ.ten brand; zij plunderen. Zij dringen door tot in het plaatsje zelf; de laatste weken

. zijn er enige moorden gepleegd. Salatiga is i!fn prachtig oord.

Oud-Indische huizen onder zwaar geboomte. Bloemen in .alle tuinen. Een goed hotel, een aa~·dige socie­teit, een levendige Chinese h:amp. Als de zon niet te hoog staat; heeft Salatiga een welhaast Italiaans kli­maat. Hoger nog dan Salatiga ligt Getasan en ligt Kopeng. In dat prachtige land zijn de laatste weken massale overvallen gepleegd door goed-gewapende benden. Zij pleeg­den hun moorden, zij stichtten hun branden, zij roofden wat zij vonden - en trokken dan weer terug naar republikeins gebied. •

Vijf streken in het niet-repubE­keinse deel van West- en

Midden-Java. Vijf voorbeelden van doodslag en terreur. Alle van de laatste maand. Alle zo maar will~­keurig gelwzero. Een volledige op­gave van alles, wat men zo zacht­moedig, ,bestandsschendingen" pleegt te noemen of, duidelijker, gevallen van terrorisme, zou vele bladzijden beslaan. Zo een zakelijke opgav_, zou verre buiten het bestek gaan van deze bescheiden kroniek, waar­in getracht wordt van week tot week enig overzicht te geven van de In­dische situatie.

Misschien zou het goed zijn, dit toch maar wel te doen. Misschien zou het nuttig zijn, zo men in Ne­dE:rland wèl genoopt was, van week tot week, éen volledige opgave te

lezen van deze . gewelddaden. Mis­schien zou dat er toe bijdragen, dat m.en zich van de verschrikkelijke ~.:rnst der Indische situatie dieper reléenschap gaf.

Vvant wèet gij, wat zij betekenen? Zij mogen voor de verre toeschou­

•ver, zij mogen voor vele betrqkken autoriteiten, zij mogen voor de Commissie van Goede Diensten "in­cidenten'' zijn. Lastige, hinderlijke incidenten.

Voor de Javaanse en de Soenda­nese mensen echter, die deze "inci­denten" ondergaan, zijn zij iets an­ders. Voor de Javanen, de Soenda­nezen en de Chinezen, die de slacht .• offers z.ijn, betekenen zij precies lwtzelfde als wd de ergste geweldda­den der Duitsers tijdens de oorlo;; voor Nederianclers betekenden. Altijd. weer de m2.n, de vader, het kind, die worden gedood. Altijd weer -­het huis, de stal, het simpele bezit, die worden vernield, verbrand o.f weggevoerd. Altijd weer - de rouw, (\ie over gezinnen ·komt.

Dat is tie me n se I ijk e kant van deze terreur. Het wordt 1.\ju, dtmraan wat nwer te

tlenkcn. Het wordt tijd, in Neder­land eens te bedenl•en, hoe Yelen,

, Men moge dit wel- bedenken: .w'i•~ eiet zou trachten waarlijk met , alle kracht te zorgen, dat in Indië vei­ligheid en recht weer terugkeren, die verzaakt een plicht jegens de volken van Indië.

Natuurlijk zijn (Jt)k de politieke en de militaire aspecten van

deze onrust belangrijk. Politiek is het belangrijkst, dat.

een zeker verband en een zekere or­ganisatie bij dit alles wel vaststaat. Pe onrust op Java is méér, dan wat roof en wat plundering door loslo­pende misdadigers. Deze onrust in de niet-republikeim:e gebieden wordt zeer' stelselmatig aangekweekt. Ee:1 republikeinse .,regering", die er niet Voor terugschrikt zich door opium­smold,el deviezen te verschaffen, schrikt evenmin terug voor het stel­selm.atig bevorderen van het terro­risme. Zo zij er wèl voor zou terug­schrikken, zou de ware macht in de Republiek, het steeds meer in .de macht der Communisten rakende Volksfront, er haar wel toe ·dwingen.

En de militaire aspecten...... Ook dat wordt tijd. All'tl de soldaten van het Nederlandse en het Koninklij:>:

HET SPEL OM LEVEN EN DOOD • Verduistering over Moskou

• Ee:r complete ve1·duistering hangt over de besprekingen te Moskott. Speculatics erover zijn dus ijdel. ZU knnnen beter achtcnoege blijvett, mede omdat zij toch de neiging hebben om de aLgemene utmosfeer ge-• ladener te maken. Het enige wat uit 'de feiten te concluderen valt, is, dd.t het blijkbaar nog niet gelukt is een basis van overeenstemming te vinden voor het houden van een meuwe viermogeridhedenconferentie. Dat kan men opmaken uit de veelvuldigheid en de duur van de besprekingen, die de Westelijke afgezanten op het Kremlin houden. Men is dus nog niet eens aan de basis toe. Vandaar dat er niet de minste grond voor optimisme is. Men kan zich slechts verbazen over de mate van onverschilligheid of onbewustheid, die het grote publiek ten toon ~reidt tegenover een situatie. die er niet minder ge1.aden om wordt, doordat er zulke langduTige be­spTekingen aan gewijd worden. Zolang deze besprekingen geen resultaat hebben geproduceerd, blijft het gevaar bestaan. Het is slechts het on­vermogen van de mens om zolang in spanning te blijven, ddt de indruk schept, alsof er een ontspan:ûng ingetreden is.

Het grote publiek moge volko­men terzijde van het spel om

leven en dood, dat thans, met als eerste inzet Berlijn, gespeeld wordt, voortleven, hiermede öf van een groot gebrek aan. verantwoordelijk­heidsgevoel bJiik gevend öf van een merkwaardig vermogen om de nare dingen van de realiteit weg te den­l,en, - het is een feif, dat de hui­dige crisis, al is zij voor velen la­tent, de focus is van alle andere spanningen ter wereld, dat zij, als het ware, het patroon aangeeft van al deze spanningen. Hier meer, daar minder ~olgen zij het beeld van de grootste spanning en wel des te meer, naarmate de focus sterker wordt. Langzamerhand worden alle autonon-ie bewegingen en spanningen opgenomen in de grote maalstroom.

Zo vertoont bij voorbeeld de strijd om Palestina zeer eigen karakter­treki.{en. Hij· is dan ool< ontstaan ge­heel· terzijde van de inmiddels ge-. groeide tegenstelling tussen Oost en West. Maar hoe scherper die te·gen­ste!Hng wordt en hoe rneer zij ettoc neigt zich in r!l~ chtstermen uit te druklcen, de~ te meer zal de Pales­tijnse tegenstelling er in opgaan.I'De eigen, autonome trekken deze.r te­genstelling raken verdoezeld, elke partij ;;chil't zich met min of meer moeite en pijn in de bedding van die­gene· der beide grote machtsstro­min,<;·en, waartoe zij in de minste te­genstelling staat.

• •

Zo beginnen zich langzamerhand de Joods-Russische en de VVes­

~elijk-Arabische allianties af te te­lwnen. Het is geenszins OVC'reenstem­ming i·n ideologie, die deze lwuzen

heeft bepaald, doch zuiver machts­overweging. Vandaar dat de \Veste­lijk-Arabische alliantie, die het be-

• houd van de status quo in het Mid­den-Oosten ten doel heeft, veel moei­lijker tot stand komt dan de Joods­Russische. Dat komt, omdat de po­litiek van de \Vestelijke democra­tieën in belangrijke mate geremd wordt door overwegingen van an­dere dan van zuiver machtspolitieke aard. Engeland is daar, vooral in het Midden-Oosten, nog het meest vrij van (en wordt dan ook perfi­diteit verweten wegens zijn houding tegenover het Zionisme). Amerika daarentegen, dat voor het ee.rst treedt op het toneel der wereldpo­litiek en welks politiek nog sterk door andere dan machtsmotieven wordt beïnvloed, zal grote moeite hebben om definitief zijn keus ten gunste van de Arabieren te bepalen. Maar ook dat zal meer en meer in de lijn vallen, naar!Y'ate in het brand­punt zich een grotere hitte ontwil'­kelt, - al zullen als gevolg van deze logische ontwikkeling (die volkomen los v::m alle vragen van recht en on­recht staat) de spanni.ngen tussep. pro- en anti-Zionistische stromingen groter worden, maar op den duur eveneens opgaan in de grote tegen­stelling pro of anti Rusland. Hier­van is de steun van de Zionisten aan de Russenvriend VVallace al een voorbode. (Ten overvloede zij ge­zegd, dat dit geenszins betekent, dat alle Zionisten communisten of cryp­to-communisten zijn. Deze - ideo­logische - kwestie stàat geheel bui­ten de grote machtstegenstelling, die een ieder ooi< de Zionisten _ . .:. in het ene of het andere kamp sleurt).

2&·AUG"USTUS 19!3''

Nederlands-Indische Leger wordt een uitermate zware e1s gesteld. Een welhaast bovenmenselijke eis. Deze soldaten vormen de enige macht, die staat tussen het niet-republikein3~

deel van Indië en de chaos. Ware:1. deze soldaten er niet, dan zou er te Batàvia geen "Voorlopige Federa~e Regering" en dan zouden er in de deelstaten géen regeringen zijn. Wa­ren deze soldaten er niet, dan liepell' de· terroristen en de communisten; van' de . Republiek in korte tijd heel' Indië binrien. . En achter hen aan;

· · trokken 'de chaos en de misère.

Ziet daar enige ·hoofdzaken. · Wij willen besluiten met enige:

citaten uit de rede, die de heer Ab­doelkadir heeft gehouden bij het be­gin van de Lebaran.

De Lebaran is de Mohammedaanse vastentijd. De heer Abdoelkadir is de Indonesische ·voorzitter van de Nederlandse delegatie voor de- be­sprekingen met de Republiek.

.,Sedert wij vorig jaar Lebaran vierden", alllus lle heer Abdoelkadir; "is men in Indonesië getuige ge­weest van, misstanden, schrikwek­kende incldent<>n en onrust. Nog steeds hoort nwn, dat ve~antwoorde~ lijke personen tot revolutie aanspo ... t·en en de re'>olutiegeest aa.nwakkc­ren. Elke Indonesiër wt>nst de voor­uitgang· en onafhanl{elijkhf'id '\:au zijn land. Maar revolutie en klasse­strijd vernietigen de eenheid Yan het Indonesische ,·olk. \\'ij moeten rust, orde en welvaar't doen wNlerkeren. Een der voorwaarden om aan de op­bouw van lwt vaderland dt•!'l te ne­men is gehoonaambeid aan de wet. En een vrijheid,. waarin misdaad en on}{unde hoogtij vieren, is het tegen-<leel van vrijheid." •

Andere tegenstellingen, waarbij " to~ nog toe nog minder ver­

band me~ de grote tegenstelling dan in Palestina is geconstateerd, zullen ook aan deze grote controverse ten prooi vallen. Indien India en Pakis­tan niet spoedig hun geschillen bij­leggen, zal ook hier de scheidslijn, die de rost ''an de werC'!d in Oost en

: West verdeelt, vallen. Tot dusver is het niet duidelijk, hoe dan de par­tijen komen te liggen. l\fen kan niet zeggen, dat de tegenwoordige En· gelse regering bij voorbeeld Pakistan meer steunt dan India of omge­keerd, hoewel het eerste in de J.ijn van de verwachtingen zou liggen, gezien EngPlancts pro-JI.IJ:ohamme­daanse politiek. -van Rusla.nds keuze is ook nog geen blijk ontvangen. Wel schijnt het door middel van Afghanistan (1e roerige stammen aan Pakistans Noordwestel~jlte grens enigszins te steunen, maar dat be­hoeft nog niet te wtjzen op een anti- • Pakistaanse en pro-Indische koers.

Een belangrijker feit, dat eçn prognose onder voorbehoud vcroor­looft te maken, is India's sympathie voor de nationalistische stromingen in de afhankelijke gebieden van Zuid-Oost-Azië. Indien deze hun l{racht handhaven en hun ver2;et tegen de Westelijke meesters, dan zal ook daar de grote scheidslijn vallen en zal het nationalisme ~n­herroepelijk en misschien onwillig bon~genoot van Rusland worden, :z;o­als dat bijvoorbeeld in Indo-Chma al een onverbloemd feit is. Houdt In· dia dan nog aan zijn kampioenschap voor de afhankelijke volkeren va,st, dan valt ook India in datzelfde kamp.

Er zijn echter tekenen, dat de regeerders van landen, die niet meer te vechten hebben tegen een blanke overheerser, maar wieT ee1·ste zo1·g thans is het behomt van eigen staat, de strijd tegen de ondermijncn~e communisten niet schv."UJcn. Het sterkste voorbeeld daarvan is op het ogenbLik Birma. Maar of deze jonge staatslieden de kracht zullen hebben om, de sterke pTo-nationaListfsche stro­mingen (die geen onderscheid maken tussen bondgenootschap of vijandschap met het communisme) in bedwang te houden, is de vraag. Hier in Zuid-Oost-Azië liggen nog alle mogeli.ikheden open.

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

Een Staatsman schreef zijn

HERINNERINGEN f Uniek door haar morele kracht ) ~~--~----------------------

STIMSON Naïef?

Niettemin zal waarschijnlijk Lipp­manns oordeel voorgoed geldig

blijven. Stimsons werk mag geëve­naard worden, wat interessante en sensationele documentatie van achter de schermen betreft, maar het zal uniek blijven door zijn morele gehalte en d~or ~ de achtergrond va.n werke­lijk staaismanschap.

Henry.L. Stimson is in Europa niet zo bekend als andere minder belang-

• rijke Amerikaanse politici die in en na de oorlog meer in het,•voetlicht hebben gestaan. Dit is gema'kkelijk te verklaren uit het feit, dat hij voor 1940 slechts enkele jaren (als minis­ter van buitenlandse zaken onder Hoover) een rol in de internationale politiek heeft gespeeld, terwijl hij zich overigens op binnenlands ter­rein bewoog. En zijn benoeming tot minister van oorlog viel in de don­l;:erste uren van Europa, Juli 1940, toen ons contact met de buitenwe­reld afbrak.

Juist deze benoeming was een uni­cum. De democratische president Roosevelt riep op de thans wellicht belangrijl•ste ministerzetel een repu­blikein. Stimson was bovendien toen reeds 72. Hij had sinds acht jaren de staatsdienst verlaten en het beroep van advocaat hervat dat hij - m.-t buitengewoon succes overigens, hij was daardoor een rijk man gewor­den - ool' vroeger reeds in de tus­senpozen tussen zijn officiële func­ties had 1,!itgeoefend. Stimson was in zijn jeugd een ijverige republi­keinse partijpoliticus,~ntiem vriend en medewerlcer van president Theo­dor Roosevelt, later van Herhert Hoover. Minister van oorlog was hij reeds van 1911 tot 1913 onder Taft. Dan was n;~et de democratische over­winning door Wilsou een lange on­derbreking in zijn staatsdienst ge­volgd, tot hij door Hoover in 1928 tot gouverneur-generaal van de Phi­lippijnen en een jaar later tot mi­nist:.-r van buitenlandse zaken werd beUO(;Hld.

In de beslissende jaren van 1940 tot September 1946 heeft Stimso-n zijn levenswerk bekroond door de schepping, letterlijk uit het niets, van het Ameril•aanse mil!ioenenle­ger. Uiteraard boeit het boek vooral door het grotere tweede gedeelte, dat deze periode bevat.

·~ V[~ MBO~

STALEN MEUBELEN "GISO"-LAMPEN

"Geen tw_ijfel: onder de memoires na deze oorlog zullen slechts die valt Churchill tot dezelfde klasse behoren, en onder alle Amerikaanse zijn deze hier zeker de topprestatie". Dit schreef Walter Lippmann reeds enkele maanden geleden over het thans verschenen boek van Henry L. Stimson"' ), op een t~jdstip waarop nog maar een klein gedeelte ervan door een der g?"Ote Amerikaanse tijdschriften was gepubliceerd.

Dit zijn grote woorden, zeker thans; want ten minste vier belangrijkst~ boeken zullen zee1· binnenkort bij de reeds bestaande enorme hoeveelheid memoires worden gevoegd. Eisenhower heeft z~jn herinneringen vol­tooid, en ex-secretaris van financiën Morgenthau laat äoor een historicus de meer dan 800(!) delen bewerken, die zijn brieven en de stenografische of microfonische texten va~ alle door hem tijdens zijn ambtsperiode ge­voerde gesprekken bevatten. Niet minder belangr~jk zal het materiaal blijken dat de befaamde sch?'ijver Robert Sherwood uit veertig kisten nagelaten notities en documenten van Harry Hopkins tot een monumentaal werk~gebTUikt (vóórafdruk in "Colliers") en in de Saturday Evening Post kan men de eeTste temperamentvolle delen van de herinneringen le.>:en, die Harold Ickes, Roosevelts minister van binnenlandse zaken, heeft ge­schreven.

HOOVER Kl.einzielig

Het is Stimsons boek, hoewel een jonge historicus, Mc.George

Bundy, zoon van een oude vriend, actief heeft medegewerkt. Voor Stimson is karakteristiek, dat hij niet de algemene Amerikaanse usan­ce aanvaardt om onder eigen naam een boek te laten verschijnen, dat in waarheid het product van een "ghostwriter" is. De uiterlijke vorm werd gekozen, om van Stimson in de derde persoon te spreken. Maar in werkelijkheid is het boek zuiver een autobiografie, reeds hierom al, dat het op bi}na elke bladzijde lange woordelijke citaten uit Stimsons dagboeken bevat. De oude heer heeft in 18 maanden van de meest inten­sieve samenwerking de hand van zijn getrouwe jonge Eckermann geleid.

Het resultaat is een dik foliant van zevenh0J1derd sprankelende pa­gina's. Twintig jaren Amerikaanse geschiedenis en twintig jaren we­reldgeschiedenis trekken voorb\j, be­kende figuren komen in een nieuw licht te staan, de merkwaardige per­soonlijkheid van Stimson zelf, een, dit blijkt juist uit zijn bescheiden­heid en terughoudendheid, groot mens en groot staatsman treedt naar voren, en men leest reflexies over politiek en politieke moraal van gro­ter diepgang dan men in boeken van deze aard gewoon is te vinden.

Ook de niet actuele delen, over het Amerika van Theodor Roosevelt en later van Hoover, zijn zeer le­zenswaardig. Het contrast tussen het tijdperk Hoover en het tijdperk Franklin Roosevelt maakt duidelijk, in hoe sterke mate het formaat van de president het politieke leven van de Amerikaanse natie vormt. Hoe­wel Stimson partijgenoot en vriend van Hoover is en hem met warmte verdedigt, komt met meedogenloze scherpte uit, welk een kleine stugge fantasieloze figuur de goede ingeni-

eur en organisator Hoover is. Men beg-rijpt volkomen, dat deze man ook • thans slechts tot kleinzielig· isolatio­nisme in staat is.

* • •

Stimsons rapport over de tweede wereldoorlog staat onder het

teken van Roosevelt. De toekomstige Roosevelt-biografen zullen hier bij­zonder waardevol materiaal vinden. De diepe mensenkenner Stimson laat zijn oordeel niet door Rooscvelts be­faamde charme beïnvloeden. Maar evenmin heeft hij de geboq~rdheid van zovele beroepspolitici en vijan­den van de "New Deal" wier blinde haat heden nog nie~ geluwd is. De republikein Stimson. was en bleef anti•newdéal ett· .·opponeerde de pre­sident ook als minister in talrijke detailkwesties. Hij had echter de geniale leidersgaven van Roosevelt reeds vroeg erkend en hij vond in de

TSJANG KAl TSJEK .... vernietigend ....

jaren van hun vruchtbare samen­werking de diepste voldoening voor zijn besluit, om in het gezicht der nationale beproeving de geschillen te vergeten. Hij kon steeds opnieuw het hoofd schudden over Rooscvelts "onmogelijke administratiemetho­den", maar ztin bewondering en ver­etlng groeiden- met de dag. Het is typerend, dat slechts voor nog een ander de terughoudende objectieve jurist Stimson woorden van on~~­breidelde warmte vindt, voor ZlJ!l chef-staf generaal MarshalL Voor diens wijsheid en grootheid vormt het boek een blijvend monument.

Anderen komen er minder goed af. De Gaulle is "arrogant, lichtge­raakt, kleingeestig" om slechts en­kele van Stimsons adjectiva te noe­men. Toch heeft hij van meet af aan voor de erkenning van 's generaals vrije Franse comité gestreden. Zake-• .

20 AUGUSTY:S 19.JK

lijke inzichten kwamen bij Stimson steeds op de eerste plaats.

Ook zijn oordeel over Tsjan'l Kai Tsjek is vernietigend. Hd hoofdstuk over China is een van de interessantste. Het beeld van incompetent·ie, corruptie en kwaadwilligheid rondom de "ge­neralissimo" is tragisch, te meer omdat -in China sindsdien blijk­baar niets verbeterd is. De Kuo-

. mintang was een bodemloze put en men leest met verontwaardi­diging een notitie van 3 Oct. '44: «e nutteloze, materiaal verkwis­tende luchtoperaties in China, vooral de luchttransportlijn over

, de Himalaja hadden toen zoveel transportvliegtuigen opgeëist, dat "wij heden in Holland en aan de Scheldemonding vastgelopen zU" door gebrek aan zulke machine~. die er voor nieuwe luchtlandin­gen nodig zijn."

• • "'

Het moet bij deze korte aanha­lingen blijven. Opmerkelijk i!t

steeds opnieuw de actualiteit. Ook in de originele dakboekaantekeningen vi.ndt men overal reeds de proble· men, die ons he~n b~edrukken. Bij· voorbeeld wanneer van de verhou­ding met Rusland sprake is (wan­trouwen en onvoldoende samenwer­king van het begin af aan) of van het besluit om de atoombom nog tt> gebruiken, hetgeen Stimson doo;·ge­zet heeft.

Bescheidenheid, integriteit, eer• lijkheid zijn bijzondere persoonlijke .~deugden van deze ware gentleman. Met de gr~otste vrijmoedigheid spreekt hij ook van zijn fouten, ver­telt hij hoe hij oorspronkelijk over een bepaald probleem dacht en<~ hoe hij later vaak tot ·andere inzichten is gekomen. Dat is een methode, die men in de meeste andere autobiogra­fieën mist. Stimsons verhaal bereilct èaardoor de hoogte van werkelijl<e geschiedschrijving.

De?:è man, dit' zii'n eigen per­soon zoveel mogelijk wegcijfert (me;~ leest bijna niets over zijn uiterl~jlc leven, zijn familie, z(i1l buitengewone successen als ad­vocaat) behooTt tot de al te zeld· zame categorie der pmctische idealisten. Wij lezen: "Stimson volgde in de politiek een begin­sel, dat hij steeds ook in zU'l particulier leven poogde te 1'eali.­seTen: dat de beste methode om mensen betrouwbaar te .maken die is dat men hen eenvoudig ve1'trouwt." Naïef, bijzonder ook in het licht van vele voorvallen, die hü verhaalt? Misschien. Maar hoe sterk zou de hoop voor vrede en vooruitgang in de wereld van heden zijn, it~dien mee1· staats­lieden van Stimson's grootse gaven aan het bewind waren - in de Verenigde Staten en eldeTs!

K.

+) .. On activo servlee ln peaco and war'' hy Henry L. Stlnuoon and Me. George Buody.

698 blz. New. York 1948 Horper & brothers.

F. D. R. formaat.. .•

,.

-VRIJHEID EN DEMOORATIE 20 AUGUSTUS 1948

NOGMAALS DE VAKBEWEGING In een voYig aytike!, genaamd "Een opmerkelijk woord nit de vakbewe­

ging'', (zie V. & D. 6 Aug.) hebben wij onze voldoening geuit ove: de wijze waayop door de vakverenigingsleider, de heer R. Laan, vom·zttter van de Centrale Bond van Transportarbeiders, t·ijdens een onlangs ge-houden congres van die bond, zijn leden heeft toegesproken. ·

en haar voorlichting Gelijk wij betoogden, bevatte deze rede vele opbouwende elementen

die, gezien tegen de achtergrond van een eerlijke voorlichting van de arbeiders, ongetwijfeld hoopvol stemmen. Deze vakver_enigingsleider bracht de verschillende problemen open op tafel en streefde daarbij niet naa1· het succes, om door een eenzijdige voorstelling van zaken, bij zijn aanhangers in het gevlei te komen.

• Wij hebben niet geschroomd deze houding te prijzen en te waardere11, omdat, gelijk wij reeds ee1·der opmerkten, er in dit verband nog wel eens - helaas nog al te vaak - in ongunstige zin op het fanatisme en vaak ook op de onwetendheid van de werknemers wordt gespeculeerd, teneinde het élan in de strijd niet te verliezen.

Noodzaak van verhoging d~r arbeidsprmlucti"iteit

erkènd als voorwaarde voor sociaal

verantwoord welvaartspeil

De heer Laan heeft gelukkig gedemonstreerd hierover anders te denken en schroomde niet o.m. het volgende te zeggen:

Tendentieuze anal:yse ·van winstcijfers

"Intussen leven wij allerminst op een zonnig eiland temidden van de wereldstormen. Wü leven ge­heel op crediet, geven al maar nl.eer uit dan wij ontvangen en dit verschil moet .worden opgevangen door middel van onze export. De hoop is thans gevestigd op het Marshall-plan. Wij zijn dam·voor zee1· erkentelijk, wetende, dat bij uitblijven daarvan het levenspe~l in ons land met 25 % naar bene­den zou zijn gegaan. Intussen zal ook bij de toepassing van dit plan in ons land hard gewerkt moeten worden. Opvoering van de pro­ductie blijft nodig voor het hand­haven van onze economiscl:te posi­tie in de wereld en voor het be­houden van een sociaal vera'§t­woo.rd welvaartspeil. Dit vmllg­stuk is echter niet alleen een eco­nomisch vraagstuk, het is ook en vooral een vraagstuk van menta­liteit."

Het probleem juist gesteld

Tot zover de heer Laan. Wij hebben hif'ra<J.n niets toe te

'Wlegen.'"l'llj stélt hier het probleem €lP volkomen juiste wijze en doet te­recht een. ernstig beroep op het ver­antwoordelijkheidsgevoel van de ar­beiders, wier medewerking even on­misbaar is als dat der ondernemers om weer t~t een volledig economisch herstel van ons land te geraken.

Te vaal• no.g wordt in de krin· gen van de arbeiders voorbljge· zien, dat het handhaven en zo mo• gelijk verbeteren Yan een sociaal ''erantwoord welyaa,rtspeil, niet alleen een l•wPstie is die door de ondernemers alleen kan worden béslist. Hieraan moeten beiile par­tijè'n werken. Hier speelt zowel de faetc.r kapitaal als de factor ar­beid .,.en rol.

Helaas verzweeg de heer Laan, dat een sociaal "verantwoord wel• vaartspeil onmogelijk kan worden hooggehouden, als het ·particuliere initiatief van de ondernemer wordt verstikt door de veel te ingrijpende bemoeienissen van de overheid, die in aaar ~iver om de gemeenschap .,.en dienst te bewijzen, niet ziet dat zij vaak bezig is de befaamde kip met de gouden eieren te slachten.

Zeker, dit zeide de heer Laan niet. Wij vcrwachten dit trouwens ook niet van hem. Niettegenstaande dit, blijft het belangrijk dat hij zijn le­(Jen wees op het feit, dat er aan elk vraagstuk twee kanten zitten en dat het noclig is, dat ook de arbei· ders in deze hun taak ten volle be­grijpen.

Nogmaals, indien een d~rg·eJijke mentaliteit vaker en intenser vooral ook in de aan deze bond zo zeer verwante Partij van de Arbeid - aan de dag werd gelegd, zou er van een vruchtbare samenwerking tussen kapitaal en arbeid in Neder­land veel meer terechtkomen, dan op het ogenblik het geval is.

Onmiddellijk na het door ons ge· citeerde ging de heer Laan als volgt verder:

.,Terecht wordt door de arbeiders de zekerheid gevraagd of de op­brengst hunner meerdere prestatie - dus ook de winsten - ten goede komt aan de gehele gemeensC:hap.

Om bij ons bedrijf te blij",•en, o.a. de Scheepvaartmaatschappijen, heb­ben niet slecht geboerd,"

.•

Een onjuiste aanval

f(1ot hier~e hebben wij geen en­.1. kei bezwaar. Hierna noemde spreker verschil­

lende cijfers uit de jongste jaarre­sultaten van de Koninklijke Rotter­damsche Lloyd, Phs. van Ommeren's Scheepvaartbedrijf, Stoomvaartmaat­schappij WijklijnenHollandse Stoom­boot Maatschappij; Onmiddellijk hierop aa.nsluitend..F.-eide hij het vol-gende: ·

"Merkwaardig was de openings­rede van mr. P. v. d. Toorn tijdens de jaarlijkse' algemene vergade­ring van de Ned. Redersvereni­ging, opgenomen in de H«ndels­en Transporteorant van 7 Juni '48.

Ik stip daaruit aan: "De hoge kosten van nieuw­

bouw en reparatie, sterke s~jging der bunkerprijze~. hoge gages, so-

ciale lasten, voedingskosten en huisvesting voor de bemanning, de zware lasten, vervullen een ieder onzer met bezorgdheid. Ofschoon in het afgelopen jaar deze kosten in het algemeen nog bestreden konden worden uit de vracht- en passage-inkomsten, moet men er rekening mede houden dat bij een kleine verstoring van het even­wicht tussen vraag en aanbod, deze baten snel zullen verdwij­nen. Eén van de voornaamste ta­ken, voor welke' de redersge­meenschap zich ziet gesteld, is, volgens mijn mening, dan ook wegen te zoeken om deze, buiten alle verhouding gestegen exploi·· tatiekosten, tot mee1· 1·edelijke proporties terug te b1·engen."

Nog onder de indruk van deze van gmte zorg getuigende be­schouwing, lazen we in het-

~llllllllllllllllllllllllllllllllllllll\llllllllnlllllfliiiiiiiiiiiiiUIIIIIIIIIIIilltlllllllllllllllllllll\IIIIIIIIIIIIIIII\IIIIIIITJIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII~

I a· ~ §

~ ~ ~ ~

I I ~ §

I i = = = = ~ § = = ;, I ~ §

i I ~ ~ ~ ~ §! ~' : = i ~ ~ § § .-/·· ,;t:w Heineken's me.neer!" §

'ê (Jordaan in "Het Parool" l § ~ ~

I uwu~:rs I

i I § §

_==_~i===- Tm<e l,k,aa~:h:,,::":::: :: ~=,~~:"~,::::::":,~ _;===~_;==_ gedachte: .• ,Uw Heinekens, menee1·" is een belangTijke factor in de nieuwe regering. Het zijn goede tekeningen, al doden zij elkaar's originaliteit. Het is een grapje dat voor de hand

==-===~= lag, ?naar de uitwerking is aardig en treffend. De lez.-ers --~~==~--_: van Het Parool en van De Stem van Nede1·land hebben zich _ ermee vermaakt. Wij óók. Want ons toont het heel duidei~j1:

~=========_-=-====~ dat "onze man" door zijn aanwezigheid in het kabinet atléén 1·eeds, verwachtingen wekt, die - naar wij vennocden -gehm1nrPerd zul.lc-n '"nrd.Prl .. Mr. Sl:ikkP.T kennP.nde en we­tende hoezeer hij zijn vemnt1D001'delijkheid op een van rle belangwekkendste posten in 't kabinet zal inteTpTeteTen. Moge "Uw Heinekens, meneer" NeeleTland wèl bekomen!

---

~llllllllllllll!lllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllltlllllllllllllllllllllilllllilllllllillillllllilllllillllllllllllllllllllllllllllllllll!lllllllllllll\illlilllllffi

zelfde nummer en op dezel.fd~ pagina een artikel getiteld:

"Holland A1nerika Lijn 1heldt gunstige" resHltaten."

Uit dit aTtikel stippen wij het volgende aan:

',,Op het aandelenbezit vcm de N.V. VeTenïgde Nederi. Scheep­vaartmaatschappij werd in 1946 een dividend van 8 % in oon­tanten en over 1940!45 een divi­dend van 33% (dus over 6 .iaTen) in aandelen ontvangen. .

De 1·esultaten bij di·e maat­schappij in 1947 zijn niet onbe­

, vredigend. De exp!oitatie1·ekening is groot

.f 13.463.700 na bijvoeging va11

.f 1.752.071 aan ontvangen inte­rest en dividenden en afboeking van een · effectenverlies vaa .f 166.353, 1·esteert een b;·uto winst van .f 15.049.418.

Voor nieuwbouw vloot WOT .. tt geTeservee1·d .f 4.500.000, voor pensioenfonds .f 1.000.000. H •'t netto winstsaldo van f 2.744.362 is beschikbaa1· voo1· statuaiTe mt­keringen en het voorgestelde cU­vidend van 9 %.

De vooruitzichten voor 1948 worden, ondanks om·ustbarencJ.? stüging deT onkosten, g u n s t i ~~ geacht.

Wij willen wel ve1·klappen, dat onze bezoTgdheid, ontstaan bij het lezen van de beschouwmg va,1 de directeur van de H.A.L. .n zijn kwaliteit van voorzitter der Reders1Jéreni.ging merkbaar is af­genomen na het lezen van cleze resultaten.

De div·idenden zijn als Tegd 9 %, hoewel nn. Lieftinck ook een s/.01'dige duit in de wacht sleept.

Laat men zich goed realiseren, dat steTke ongelijk]l.eid in de in­komstenve1:delingen en het toe­laten van hoge winstuitker,ingen bij stabiel hguden van de lonen belemmerend werkt op de wil van de aYbeiders om zich in te spannen. Zij eisen bovendien -• en terecht - stevige garanties, dat de meerdere productiviteit niet de grondslag vormt voor het uitstoten van overl;.--.dige arbeids­krachten in de toekomst."

Tot zo ver weer de' heer Laan. Wij achten deze voorstelling van

zaken niet bepaald gelukkig, omdat zij naar eenz\icJigheid zweemt en daardoor de "kapitalisten" op on• billijke wijze, bij een toch al bevoor.: oordeelde massa, in een kwaad dag­licht stelt.

In de eerste plaats willen wij op­rnerken, dat de woorden van de heer v. d. Toorn en het geciteerde uit het jaarverslag van de Holland-Ameri­ka-lijn in het geheel niet met elkaar in tegenspraak zijn, gelijk de heer Laan zij.n toehoorders toch eigenlijk suggereert. Immers, wie het geci­teerde rustig doorleest, zal tot de conclusie moeten komen dat het een het ander niet uitsluit. Construeert men dan nóg .. een tegenstelling, clan had de heer Laa.n zich niet moeten beperken dingen uit het jaarverslag van de Holland-Amerika-lijn voor te lezen die blijkbaar op dat moment in zijn kraam te pas kwanwn. Im· mers, wat lezen wij verder in ge­noeli'td jaarverslag? N.l. "dat onze onkosten nog steeds op onrustbaren­de. wijze st\jgen."

(Ven·oJg op pag. 8)

..

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

Door een toeval ontdekte il( iets Hoe brachten de vrouwen het er af?

DOOi' een toeval "ontdekte" ik iets, dat vermoedelijk nog

niemand is opgevallen. En zo al, dan toch niet in feministische. of politieke milieus ernstig is bekeken.

Dank zij de ergerlijke papier­schaarste, d.w.z. de veel te geringe toewijzing van papier aan, wat hèt middel behoort te zijn van voor­lichting: de dagbladen, hebben we de \IJ.·oeger gebruikelijke volledige candidatenlijsten- over- het- gehele­land niet te zien gekregen. Dat was me toch te kras en ik liet het pa· peri1s dus van de Landsdrukkerij komen.

Misschien is het aardig nu ook even te releveren dat .de Onafhan­kelijken in alle kieskringen met één VJ;'OUW uitkwamen en de groep Welter met twee, de lijsten waren gelijlduidend, dus ook de plaatsing van dp \Touw op resp. nummer 10 en op 11 en 17. Deze gelijkluidend­heid vindt men ooi' <>bij "de oude S.D.A.P.'' waar de drie vrouwen op de numers 2, 7 en 17 staan. De partij kwam slechts in tien kieskóngen uit. Dat in &"lnmerking genomen en het algemene weinig grote aantal stemmen dat de lijsten trokken, is het totaal aantal op dat nummer 2: mevrouw H. Meyers-Kehrer n.l. 246 nog zo gek niet. Gezien b.v. dat het nieuwe Roomse Kamerlid met 172. stemmen het Parlement binnenkomt.

Bij de lijsten Welter was opvallend dat nummer 11 mej. J. E. van Ra­vesteyn totaal 74 stemmen haalde tegen de vrouw onderaan de lijst mevrouw J. M. Knaapen-Fermout 194. Beide dames wonen in Den Haag. De naam Ra\·esteyn was on­getwijfeld aan belangstellenden in de politiek iets beter bekend, omdat deze gestaan had onder het oor­spronkelijk manifest dat· o.a. in Het Laatste Niemvs was besproken. Ik vroeg me toen af: kan dit verschil hierin zitten dat e'r inderdaad een paar honderd Welter-supporters "een vrouw·• hebben willen stemmen en kijkende op die lijst alleen een vrouw hebh~n kunnen ontddmen, n.l. degene die door het "--" streep­je h::ull' status als vrouw, hetz~j dan als gehuwde vrouw, als weduwe of als gescheiden vrouw, die de naam van de gewezen echtgenoot is blijven dragen, duidelijk te kennen geèt. Zelf heb ik voor alle veiligheid i&mo.nd van de \VeltPrlijst opgebeld om zel,f'r te zijn dat ik me ih het geslacht van de candidaat Ravesteyn niet "l:f'r;,iste, want op het Centraal SteEÜJuc·eau wist men van niets. Kr\jgt meermalen brieven aan ·ge­kozé'nen, die aan "den heer" zijn geadcessf'erd terug met de bood­si:'hap dat het een "111ejuffrouw" is!

r W. Wijnaet~~~r Francken• l Dyserinck I

.....__ ______ ,_}

,.Maar hoe zit dat dan?" was een van mijn eerste vragen, ,.in de lijsten heb ilc een mej. L. C. ·DufoU7' uit Winschoten gezien, één keer staat ze er als D. L. C. Dufour in, maar steeds met mej. voor haar naam, mag dat dan? Want zonde1· die bijvoeging ku•t je alleen van de dubbele namen of ingeval van adel uitmaken M je met een vrouw te doen hebt. ·•

"DAAROVER STAAT NIETS IN DE KIESWET. Wij nemen eenvoudig over Wlllt de kiesve.-­enigingen ons opgeven. De "D" blijkt te zUn geweest een opgave van doctomnda (verkort) we hebben dat voor Dora aangezien en er een D van gemaakt.'·'

Even doorpratende bleek me dat het niet alleen bij de lijst Welter het geval was geweest dat de laatste candidaat méér stemmen kreeg dan de hogerstaanden, maar dat dit voor "de staart" een véél ·"voorkomend

verschijnsel is, ook waar het man-nen betreft. Ik hoorde toen dat er ergens in Den Haag een biljet is aangeplakt geweest - blijkbaar als begrijpelijk protest tegen, of parodie op, het verstompende .,kiest num­mer één" -- waarop "l'iiest num­mer laatst". Een zeer ontwikkeld en gestudeerd man vertelde me

naar aanleiding daai·van dat de eerste keer dat hij mocht stemmen en best wist welke lijst hij steunen wilde, hij opzettelijk nummer laatst had gestemd: hij kende n.l. nauwe­lijks 'een naam, had voor niemand voorkeur, kende alleen zijn eigen politieke of liever staatkundige richting en "vond het zo zielig" en had om die reden het nummer on­,g;eraan gestemd. Best mogelijk dat zoiets meermalen geschiedt, vooral door goedhartige vrouwen, die ook alleen weten welke lijst ze hebben willen· en voor het partij-heerszuch­tige .,kiest nummer één" instinctief niets voelen.

Deze mogelij k e reden lijkt ook bewezen te worden in de stem­men van de candidate der K.V.P., mr. W. M. W. van Lanschot Zij stond in vijf kieskringen numnwr 9 en verkreeg op dat nummer tezamen 80 voorkeurstemmen. Maar in één kieskring onderaan de lijst verwierf zij er ....... 411! Bijna driemaal zoveel als de gekozen vrouw uit haar partij.

Hulp in het Labyrintb

I ntussen hebben we nu één feit waarmee te werken valt.

Het vrouw-zijn• mag vermeld wor­den. Niet alleen door het .,-" streepje of het jkvr. maar ook door een mejuffrouw voor de naam. Mis· schien door de voornaam, maar uaar· van ben ik niet zeker. Met ''het .,mej." hebben we een precedent en dat is altijd van enige betekenis.

Het gaat er dan om in de eerste vièr jaar in de kiesverenigingen van a 11 e partijen te gaan zorgen dat de candidatenlijsten in '52 ook op die wijze ingediend worden. Want laten we niet vergeten dat er tien· duizenden kiezers en kiezeressen zijn, die maar raak stemmen. Wat ik daarover tijdens deze laatste ver­kiezingspropaganda weer gemerk-t heb is verbijsterend.

IEDER BEETJE HULP IN HET LABYRINTH KAN DUS WERK· ZAAM WEZEN.

Natu~rlijk blijft de macht der partijbesturen onaangetast zolang •t slogan van .,stemt nummer één" blijft en de macht van de partijen d.w.z. van de grootste partijen blijft on· aangetast zolang de onzalige ver­andering van de lUeswet - ik meen van '37 - blijft bestaan dat niet zo­als in de eerste twintig jaar van de E.V. eer 1 ijk geloot werd maar eenvoudig de grootste partij voor­gaat. Tallozen domme sukkels ma­keh eenvoudig gema!{Shalve het eerste hokje op het papier rood.

Typisch het machtsprincipe in­pla!lts . van het :feehtsbeginsel. Erger nog is het toewijzen van de stem­men der te-gering-gesteunde lijsten aan de grootste partijen inplaats dat de supporters te voren bepalen kun­nen w a a r h e e n die overschotten gaan zullen. Merkwaardig en bete­kenisvol v r ij zinnig was de opmer­Jdng in de N.R.Ct. van 10 Juli dat de stemmen op de lijst der Onaf­hankelijken behoorden te wegen voor het standpunt Welter.

Er valt nu iets te doen voor de vrouwelijke candidaten: laat. men er tijdig aan be~nen.

Nog wat cijfer;;

Tenslotte nog eèn paar cijfers, die wellicht sommigen interes­

seren zullen. De K.V.P. bracht vijf vrouwelijke candidaten, waarvan het reeds tweemaal zitting hebbende Ka­merlid mr. De Vink 'n kansloze plaats kreeg, evenals de zo bekwame dr. Klompé. Zij brachten het tot 88 resp. 76 sternmen; de voorzitster van de R.K. Vrouwenbond, mevrouw Van Nispen tot Sevenaer verwierf in zes kieskringeJl 142 stemmen. In vijf van

====================================~=================================

Nog•naals de

Hd kan een ied<'r duidelijk zijn, da·t d•' .,gunstige• ,-.. nvachtingen met e!'n zelwr \T•:Jrbehoud werden uitg!'sproken. Yerd!'r· vergat de hP!'r Laan te \'ernwlden, dat drie kwart \'an de winst in het bedrijf bqjft in de vorm van afschrijvin­gen en l'I'Sern·s en o.n1. wordt aan­gewend om de ,-Jo"ot te vernieuwen en uit te br<'id<·n.

Nu zal n1en ons lzun.nen tegenwer­pen, dat de heer Laan het congres toch inderdaad de cijfers van de Hol­land-Arncöka-Lijn heeft genoemd, zodat een ieder l{ennis lwn nemen V:J.n het feit, dat drie kwart van de winst in het bedrijf werd gefeser­veerd. Formeel gezien is de tegen­werping volkomen juist. Wij betwij­felen echter ten sterkste, of deze cij­fers zonder een nadere toelichting

(Vervolg van pag. 7)

vakbeweo'Ïno· en haar voorlichting t:> b

inderdaad zijn begrepen ten tijde en ter plaatse waar zij werden uitge­sproken.

Zeker, de heer Laan treft geen groot verwijt, doch wel zouden wij gaarne hebben gezien, dat hij ook in dit verband volkomen open lmart had gespeeld en niet de woorden van de heer v. d. Toorn in een schemerig daglicht had gesteld. Een dergelijke methode is uiterst gevaarlijk, vooral als men haar ziet in het licht van de historie der vakbeweging, die el' .op zijn minst tot het uitbreken van de tweede v\:ereldoorlog, steeds op uit was de tegenstellingen tussen on­dernemers en arbeiders opzettelijk en kunstmatig aan te kweken.

Gelulddg ziet h!'t er naar uit, dat wij geleidelijk dit stadium gaan v<'rlaten, doch men verget!' niet, dat een b!'pa<llde inentalitt•it, di~ tientallen jaren achtereen be\\·wst

werd aaugekn·eekt, niet In e>en ommezien kan worden gewijzigd.

Nog b!'staat Cl' c.nder de werl{· nemers veel wantrouwen .en even­eens veel misverstand. Slechts als dit misverstand en dit wantrouwen volledig uit de weg zijn geruimd. kan men zich pas \'eroorloven de financiële resultaten \"an diverse ondernemingen uit propagandisti­sche overwegingen min ctf meer in een gekl!'urd daglicht te stellen, gelijk de heer Laan deed.

Met uitzoudering evenw!'l van deze kleine ontsporjng, blijn•n w;ï de aang·ehaalde rede van de heer Laan waarderen en wij hopen van harte dat een dergelijke stijl in de kringen d<'r vakbeweging op brede schaal na\'olging moge vinden!

G. STEMPHER.

20 AUGUSTUS 19UI

de achttien kwam de K.V.P. zond(•r vrouw uit.

De Christ. Hist. Unie had eveneens 5 vrouwennamen onder wie de boven besproken mej. Dufour uit Winschoten en de in feministische kringen hP­kende mr. dr. P. M. Franken-Van Driel. Freule van Stoetwegen he•·­neemt de met ere in ,,ons Parlement beklOlde plaats met 2809 voorkem­stemmen, zij komt op alle lijsten a Is nummer 7 voor.

De C.P.N. had zeven vrouwelijke candidaten, het zittende lid had geen .,vaste" plaats, verwierf totaal SBH stemmen en komt alleen terug om· dat de man voor haar op een lijst, die aan de beurt was bedankt heeft. Om een vrouw in de fractie te heb­ben? Laten we het hopen.

Tenslotte de V.V.D, in deze zeker last but not least.

Men stelde - als miJ geen on­getrouwde vrouw met minder bekende naam ontsnapt is zeven vrouwelijke canàidaten. Zi.i kregen respectievelijk 21. 23, 44, 71, 125 en 194 ste.mmen. Terw~it

mevrouw Fortanie1·-de Wit 1081 ') stemmen op zich verenigde. ZONDER ENIGE TWIJFEL IS DIT DE PARTIJ WAAR HE~'

MEEST MET VOORKEURSTEM­MEN GEWERKT WERD, de par­tij waar het individu zich het sterkst persoonlijk van zi,in of haar staatkundige wensen 1'eken­schap geeft. Want begmselen zi.i't best maar hoe ze worden uitge­voerd hangt ook van de p e r s o­n en af. En niet het kiesveren~­gingslid behoort het uit te make>t maar de kiezer! - Een opvatting die, meen ik, geheel in de lijn van de vrijzinnigheid ligt.

Wat de P.v.d.A. betreft, die niE't. minder dan twaalf verschillende vrouwen een vriendelijkheid bewees, daar verwierf mr. Tendeloo, die uit­sluitend in Amsterdam gesteld was, 2387, het vrouwenrecord voor één kieskring.

Nu zouden al deze cijfers, die ik, opgeteld, nog even herhaal in volg­orde van lijsten: K.V.P. 975, P.v.d. A. 4851, C.P.N. 1218, Chr. Hist. 3903, V.V.D.ll293, Onafhankelijken 68, Wel­ter 263, Oude .S.D.A.P. 323, nog véél sterker spreken wanneer ze in % waren omgewerkt in verhouding tot het totaal aantal stemmen van de party. Dat dan eveneens de V.V.D. de kroon zou spannen lijkt me -oppervlakkig beschouwd - wel heel zeker. Daarvoor een warme buide aan de vrijzinnige mannen en vron· wen, die voorkeurstemmen uitbrach­ten.

Waarschuwing uit Nederland

I n Uw blad van 13 deze>-, zo schrijft de heer Jan C.

Bulk, boomkweker te Boskoop, ons, las ik een stukje, getiteld: .,Waarschuwing uit Amerika". waarin de heer Mackenzie Ste­vens klaagde over de beper­kingen van de handel, veroor­zaakt door de buitenlandse politici. Voor mij ligt ·de .,Re­vision of Quarantine and Re­gulations, effective January lst 1949" waarin de beruchte .,Quarantine nr. 37" wordt ge-· amendeerd en welks strekking is, om onder het voorwendsel van bescherming tegen plan­tenziekten en schadelijke in­secten, de invoer van planten zoveel mogelijk tegen te gaan. Deze nieuwe. Amerikaanse be­palingen, zullen de uitvoer van

'onze Nederlandse planten nog 11\ecr beperken, dan tot nu toe reeds het geval was, waardoor ons een kans te meer wordt ontnomen om de zo begeerde dollars te veroveren. Het ware gewenst deze "\Vaarschuwing uit Neder 1 a n d" in de Amerikaanse pers te publice­ren.