W JAKI SPOSÓB MYŚLIMY

O ŚWIECIE SPOŁECZNYM

przygotowała PAULA PILARSKA

na podstawie: E. Aronson, T. Wilson, R. Akert

Psychologia społeczna. Serce i umysł.

• Jak ludzie podejmują decyzje?

– O tym co zjeść na śniadanie?

– Jaki samochód kupić?

– Czy studiować psychologię czy polonistykę?

• Jak wiele danych przetwarzasz za każdym razem gdy z kimś

rozmawiasz?

• Czy jesteś w stanie wszystkie je zarejestrować, przemyśleć,

zareagować?

oszczędność poznawcza

• teza mówiąca, że ludzie uczą się stosować efektywne

uproszczenia myślowe i praktyczne reguły

zdroworozsądkowe, które pomagają im zrozumieć

rzeczywistość społeczną, ponieważ nie są zdolni

przetwarzać całej oddziałującej na nich informacji

społecznej

PLUSY i MINUSY?

schematy

• struktury poznawcze, za pomocą których ludzie organizują

swoją wiedzę o świecie według pewnych tematów; schematy

silnie wpływają na to, co z otrzymanej informacji zauważamy, o

czym myślimy i co później pamiętamy

• Dotyczą: innych ludzi, nas samych, ról społecznych (bibliotekarz,

kelnerka), określone zdarzenia (np.: posiłek w restauracji)

• Jak by to było, gdybyś był / była pozbawiony/a schematów

twojego otoczenia społecznego?

• Gdyby wszystko, co napotykasz, było niezrozumiałe, mylące

i niepodobne do niczego, co już poznałeś?

• Przypominałoby to pobyt

na obcej planecie, gdzie

nic nie jest dla ciebie

jasne.

• Procedura jest zupełnie prosta.

• Najpierw posortuj rzeczy na różne grupy.

• Oczywiście jeden stos może wystarczyć, to zależy,

ile jest do zrobienia.

• Jeżeli musisz iść gdzie indziej,

bo sam nie masz odpowiednich

udogodnień, to jest to

następny krok; jeżeli nie,

jesteś już dość dobrze

przygotowany.

klasyczny eksperyment Harolda Kelleya 1950

• Studentom ekonomii mówiono, że prowadzący zajęcia wyjechał i tego dnia

gościnnie zastąpi go inny wykładowca.

• Kelley powiedział studentom, że będą oceniać wykładowcę

• Wcześniej otrzymają jego krótką notkę biograficzną.

• Notka zawierała dane o wieku, wykształceniu i dotychczasowej pracy

nauczycielskiej.

• Dostarczała również jednego z dwóch opisów osobowości wykładowcy.

• ”ludzie, którzy go znają, uważają go za osobę raczej chłodną, pracowitą, krytyczną,

praktyczną i zdecydowaną". Druga wersja była identyczna, z tym wyjątkiem, że

określenie „osoba raczej chłodna" zastąpiono określeniem „osoba bardzo ciepła".

klasyczny eksperyment Harolda Kelleya 1950

• Studenci, którzy spodziewali się, że wykładowca będzie

„ciepły", oceniali go znacznie wyżej studenci oczekujący od

niego zachowania „chłodnego",

• Ci, którzy oczekiwali, że wykładowca będzie „ciepły", częściej

również zadawali mu pytania i częściej zabierali głos

w dyskusji.

wzbudzanie schematu pod wpływem zdarzeń poprzedzających

• zwiększanie się dostępności schematu pod wpływem tego, co było doświadczane bezpośrednio przedtem

efekt pierwszeństwa

• proces, za sprawą którego nasze pierwsze wrażenie

dotyczące innej osoby wpływa na to, że jej

późniejsze zachowanie interpretujemy w

sposób zgodny z tym pierwszym wrażeniem

• w pewnych okolicznościach występuje efekt świeżości —

największy wpływ ma informacja uzyskana na końcu — są

to jednak zjawiska o charakterze wyjątku od reguły

efekt pierwszeństwa

• Jones, Rock, Shaver, Goethals i Ward (1968).

• Uczestnicy badania obserwowali studenta, który w teście wielokrotnego

wyboru rozwiązywał trzydzieści problemów dotyczących związków analogii.

• Student zawsze rozwiązywał poprawnie połowę z nich.

• Ci, którzy widzieli, jak student rozwiązuje poprawnie większość

początkowych problemów, w odróżnieniu od tych, którzy widzieli, jak

wykonuje je źle, uznawali go za bardziej inteligentnego i

pamiętali, że odpowiedział poprawnie na więcej pytań w teście.

samospełniające się proroctwo

• zjawisko polegające na tym, że ludzie:

(a) mają określone oczekiwania dotyczące innej osoby, co

(b) wpływa na ich postępowanie względem tej osoby,

które

(c) powoduje, że zachowuje się ona w sposób zgodny z ich

wyjściowymi oczekiwaniami

samospełniające się proroctwo

• Myra i David Sadker (1985) w kilku szkołach średnich zaobserwowali występowanie

klasycznego efektu samospełniającego się proroctwa zarówno w stosunku do

chłopców, jak i dziewcząt.

• Nauczyciele swoim zachowaniem bardziej zachęcali chłopców, niż dziewczęta do

śmiałego wyrażania własnego zdania i do aktywności na zajęciach. Większość

nauczycieli zaprzeczała jednak takiemu swojemu zachowaniu.

• Badacze (Sadker, Sadker, 1985) twierdzą, że stereotypy związane z płcią mogą

oddziaływać podświadomie, wpływając na spostrzeganie przez nauczycieli otoczenia

oraz na ich zachowanie w taki sposób, że nie zdają sobie oni z tego sprawy.

• Jak szachiści podejmują decyzje o kolejnym

ruchu?

• Jak podjęłaś / podjąłeś decyzję o wyborze

szkoły?

HEURYSTYKI WYDAWANIA SĄDÓW

uproszczone reguły wnioskowania, którymi

posługują się ludzie, by wydawać sądy

w sposób szybki i efektywny.

„heurystyka” pochodzi od greckiego słowa

oznaczającego „odkrywać"

heurystyka dostępności

• nieformalna reguła umysłowa, na mocy której

ludzie wydają sądy kierując się tym, jak łatwo

mogą coś przywołać do świadomości

heurystyka dostępności

1. Znajomy podwozi Cię do domu? Czy zapniesz pasy? Od

czego to zależy?

2. Czy więcej jest lekarek czy lekarzy?

3. Czy więcej jest wyrazów zaczynających się na literę „r”,

czy takich w których „r” jest trzecia literą?

4. Czy częściej zdarzają się morderstwa czy samobójstwa?

5. atak rekina, zamach terrorystyczny, katastrofa lotnicza

eksperyment Harveya Hornsteina `75• Wpływ wysoce dostępnego przykładu na zachowanie ludzi

• O.b. przed eksperymentem siedzą kilka minut w poczekalni

• radio – informacja nt. brutalnego morderstwa albo akt wielkiej wspaniałomyślności

• Następnie o.b. bierze udział w grze na pieniądze z innym uczestnikiem badań

• O.b. może wybrać kooperację albo rywalizację

• zachowanie ludzi zależało od tego, które z doniesień zostało przeczytane w ich obecności

• osoby, które usłyszały o ofiarodawcy nerki, były bardziej skłonne do współdziałania z

partnerem niż osoby, które usłyszały o morderstwie.

• Te różne doniesienia zwiększyły w umysłach o.b. dostępność przykładów zachowań:

prospołecznych i antyspołecznych.

heurystyka reprezentatywności• uproszczona metoda wnioskowania

polegająca na tym, że klasyfikacji czegoś dokonuje się na podstawie stopnia podobieństwa do przypadku typowego

Eksperyment Tversky i Kahnemana `83

1. Linda ma 31 lat, jest niezamężna, otwarta i bardzo inteligentna. Ukończyła

studia filozoficzne. Jako studentka była bardzo zaangażowana w kwestie

dyskryminacji rasowej i sprawiedliwości społecznej, a także uczestniczyła w

demonstracjach antynuklearnych.

• który z następujących opisów Lindy jest bardziej prawdopodobny:

• „Linda jest kasjerką w banku" czy

• „Linda jest kasjerką w banku i działa w ruchu feministycznym".

2. Poprzez zastosowanie tej strategii np. leżącego na ulicy człowieka częściej

uznamy za pijanego niż za chorego.

heurystyka reprezentatywności

• Przez wieki, zakładano, że lekarstwo zwalczające chorobę

musi w jakiś sposób przypominać jej symptomy

• Płuca lisa muszą być specjalnym środkiem na astmę,

ponieważ to zwierzę cechuje wyjątkowo rozwinięta

zdolność oddychania. Kurkumina ma jaskrawy żółty kolor,

co wskazuje na to, że leczy żółtaczkę. (Mill, 1974)

heurystyka zakotwiczenia/dostosowania

• uproszczona metoda wnioskowania, która polega na

posłużeniu się jakąś liczbą czy wartością jako punktem

wyjściowym i następnie na sformułowaniu odpowiedzi na

pytanie przez zmodyfikowanie tej wartości stanowiącej

zakotwiczenie; ludzie często nie modyfikują jej w stopniu

wystarczającym

• Jaką długość ma Sekwana?

Eksperyment Tverskyego i Kahnemana `74

• prosili o.b. o ocenienie procentu krajów afrykańskich należących do ONZ

• należało określić, czy procent ten jest wyższy czy niższy od pewnej

wartości, wskazanej przez zakręcenie kołem ruletki

• Grupa 1: liczba 10 (tak więc oceniali oni, czy właściwa wartość jest

większa czy też mniejsza od 10%). W tych okolicznościach badani

określali przeciętnie, że prawidłowa odpowiedź to 25%.

• Grupa 2: liczba 65; o.b. szacowały, że prawidłowa odpowiedź to 45%.

• Dokonywane oszacowania były zakotwiczone przez wartość wyjściową,

mimo że badani wiedzieli o jej arbitralnym wyborze.

Nadmierna pewność siebie

• Kiedy ludzie są w 100 % przekonani, że znają

odpowiedź, zazwyczaj odpowiadają poprawnie tylko w

85% wypadków.

• Kiedy szansę tego, że znają odpowiedź, oceniają na

75%, zazwyczaj odpowiadają poprawnie tylko w 60%

wypadków (Lichtenstein, Fischhoff, Phillips, 1982).

Czy możemy nie popełniać błędów

wynikających z nadmiernej

pewności siebie?

• Badanie Nisbett, Fong, Lehman, Cheng, 1987

• Po dwóch latach studiów słuchacze psychologii i medycyny

wykazywali znaczniejszy postęp w rozwiązywaniu problemów

wymagających wnioskowania statystycznego niż słuchacze

prawa i chemii

ZADANIE

1. Co składa się na komunikację niewerbalną?

2. Czemu służy komunikacja niewerbalna?

3. Zastanów się nad uniwersalnym i

specyficznymi (dla kultury, kraju, grupy

społecznej) niewerbalnymi sygnałami.

DZIĘKUJĘ