T.C.

…………. ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

ELEKTRONİK TİCARET YAPAN WEBSİTELERİNİN SOSYAL MEDYA KULLANIMININ ARAŞTIRILMASI

Hazırlayan

Danışman

MAYIS 2018

T.C.

………….. ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

ELEKTRONİK TİCARET YAPAN WEBSİTELERİNİN SOSYAL MEDYA KULLANIMININ ARAŞTIRILMASI

Hazırlayan

MAYIS 2018

ÖZET

Günümüzde bilgi ve iletişim teknolojileri hızla gelişmektedir. Bu gelişme hem

işletmelerin hem de tüketicilerin internet ve web araçlarını daha fazla

kullanmasına yol açmaktadır. İnternet ve web araçlardan en önemlisi ise sosyal

medyadır. Sosyal medya kavramı kullanıcılarına kendilerini ifade etmelerini ve

diğer kullanıcılarla iletişim kurmayı sağlayan yeni bir sanal medya ortamıdır.

Sosyal medya pazarlaması kavramı ise bu yeni medya ortamında tüketicilerin

interaktif katılımına dayalı olan yeni bir pazarlama anlayışıdır.

Sosyal medya araçlarında ve uygulamalarındaki içerikler tüketici satın alma

davranışını ve sosyal medya pazarlamasını şekillendirmektedir. İşletmeler

tarafından sosyal medyada ürün veya hizmetleri hakkında oluşturulmuş içerikler

tüketicilerin satın alma noktasındaki tutumlarını etkilemektedirler. Bu yüzden

sosyal medyada bir ürün veya hizmet hakkındaki olumlu ya da olumsuz içerik

veya yorumlar işletmeler için çok önemlidir. İşte bu noktada sosyal medya

kullanımının tüketici satın alma davranışlarına etkisini incelemek önemlidir.

Bu çalışmada, Elektronik Ticaret Yapan Websitelerinin Sosyal Medya

Kullanımının Araştırılması konusu değerlendirilmiştir. Araştırmanın amacı, sosyal

medya yapısının incelenmesi ve ticaret kapsamında etkisinin belirlenmesidir.

i

İÇİNDEKİLER

ÖZET...........................................................................................................................i

İÇİNDEKİLER..........................................................................................................ii

TABLO LİSTESİ......................................................................................................iv

ŞEKİL LİSTESİ........................................................................................................iv

GİRİŞ..........................................................................................................................1

BİRİNCİ BÖLÜM

1. INTERNET VE ELEKTRONİK TİCARET KAVRAMLARI...............................3

1.1. İNTERNET KAVRAMI.......................................................................................3

1.1.1.Internet’in Tarihçesi............................................................................................5

1.1.2.İnternet’in Özellikleri..........................................................................................6

1.1.3.İnternet’in Sağladığı Faydalar.............................................................................7

1.2. ELEKTRONİK TİCARET KAVRAMI...............................................................7

1.2.1. Elektronik Ticaretin Özellikleri.........................................................................9

1.2.2. Elektronik Ticaretin Tarafları ve Çalışma Sistemi..........................................10

1.2.3. Elektronik Ticaretin Satıcı ve Alıcı Üzerindeki Önemi...................................12

1.2.4. Elektronik Ticaretin Avantajları ve Dezavantajları.........................................13

1.2.5. Elektronik Ticaretin Gelişimini Etkileyen Olası Sorunlar ve Çözüm Önerileri....................................................................................................................................15

1.3.Elektronik Pazarlama Türler................................................................................16

1.3.1. İşletme ile Tüketici Arasında (Business to Customer - B2C)..........................17

1.3.2. İşletme ile İşletme Arasında (Business to Business – B2B)............................17

1.3.3. Tüketici ile Tüketici Arasında (Customer to Customer- C2C)........................19

1.3.4. Tüketici ile Devlet Arasında (Consumer to Government- C2G).....................19

1.3.5. Devletle İşletme Arasında (Government to Business - G2B)..........................20

1.3.6. İşletme ile Devlet Arasında ( Business to Goverment- B2G...........................21

İKİNCİ BÖLÜM

2. SOSYAL MEDYA VE SOSYAL MEDYA PAZARLAMASI............................22

2.1. SOSYAL MEDYA KAVRAMI.........................................................................22

2.2. SOSYAL MEDYANIN GELİŞİM SÜRECİ......................................................23

2.2.1. Sosyal Medyanın Medya Boyutu.....................................................................24

2.2.2. Sosyal Medyanın Kullanıcı Boyutu.................................................................25

2.2.3. Sosyal Medyanın Teknolojik Boyutu..............................................................27

1.3. SOSYAL MEDYA PAZARLAMASININ ARAÇLARI...................................28

ii

1.3.1. Bloglar..............................................................................................................28

1.3.2. Sosyal Ağ Siteleri.............................................................................................29

1.3.2.1. Linkedin........................................................................................................31

1.3.2.2. Facebook.......................................................................................................32

1.3.2.3. YouTube........................................................................................................32

1.3.2.4. Twitter...........................................................................................................34

1.3.2.5. Instagram.......................................................................................................34

1.3.3. Wikiler.............................................................................................................35

1.3.4. Medya Paylaşım Siteleri..................................................................................37

1.3.5. Mikrobloglar....................................................................................................38

1.3.6. Podcasting........................................................................................................39

1.3.7. Forumlar...........................................................................................................41

1.3.8. İçerik Paylaşan Siteleri.....................................................................................41

1.4. SOSYAL MEDYA PAZARLAMASI................................................................42

1.4.1. Sosyal Medya Pazarlamasının Avantajları Ve Dezavantajları........................44

1.4.1.1.Sosyal Medyan Pazarlamasının Yararları.....................................................44

1.4.1.2. Sosyal Medya Pazarlamasının Zararları......................................................47

SONUÇ......................................................................................................................49

KAYNAKÇA............................................................................................................51

iii

TABLO LİSTESİ

Tablo 1 : İşletmeler arası alışverişin temel öğeler............................................................18

iv

ŞEKİL LİSTESİ

Şekil 1 : E-ticaretin Çalışma Sistemi.................................................................................11Şekil 2 : E-ticaret Aşamaları..............................................................................................12Şekil 3 :Sosyal Medya Pazarlamasının yararları...............................................................46

v

GİRİŞ

Günümüz dünyasında yoğun rekabet ortamında teknolojik gelişmeler işletmeleri

ve pazarlama faaliyetlerini her yönde etkilemektedir. Teknolojik gelişmelerin en

başında internet gelmektedir. İnternet bir bilgi iletişim aracı olmanın ötesinde,

güçlü bir dağıtım ve ticaret aracı haline gelmiştir. Önceleri sıklıkla, bilimsel

araştırmalar için kullanılan internet, günümüzde ürün ve hizmetlerin alışverişleri

ve bunlara ilişkin birçok işlemin sanal ortama taşınmasını sağlamıştır. Bu

doğrultuda üretim ve hizmet sektöründeki birçok işletme, internet üzerinden

tanıtım ve satış yapabilecekleri internet siteler oluşturmakta ve internet üzerinden

pazarlanabilecek ürünler ve markalar yaratmaktadırlar.

İnternetin gelişimi kendi “beraberinde elektronik ticaret kavramını ortaya

çıkarmıştır. İşletmeler, internet ortamında mal ve hizmetlerini satabilmek için

elektronik ticaretin gücünden yaralanmaktalar. Elektronik ticaret bilgisayar ağları

aracılığı ile ürünlerin üretilmesi, satışı, ödemesi ve dağıtımının yapılmasıdır

(Küçükyılmazlar, 2006). Elektronik ticaret ister üretim kesimi, isterse tüketim

kesimi tarafından çabuk benimsenmiş ve hızla gelişmiştir. Bu gelişmelerle

elektronik ticaret yeni ve değişen ekonominin dayandığı temel yapılardan biri

durumuna gelmiştir.

Elektronik pazarlama ise elektronik ticaretin bir alt kümesini oluşturmaktadır.

Elektronik Pazarlama genel anlamda bilişim teknolojilerini, internet mecrasını

kullanarak pazarlama fonksiyonlarının yerine getirilmesidir. İşletmeler elektronik

pazarlarda artan rekabet koşullarında tüketicilerin ihtiyaçlarını karşılamayı ve

memnuniyetlerini artırmayı amaç olarak belirlemekte, bu amacı gerçekleştirmek

için de elektronik posta, viral pazarlama, sosyal medya gibi farklı elektronik

pazarlama yöntemlerini kullanarak pazarlarda rekabet üstünlüğünü ele geçirmeye

çalışmaktadırlar (Cappo, J., 2005)

İnternet yapısı ve işleyişi bakımından yeni bir tüketici tipi yaratmaktadır.

Elektronik pazarlarda yer alan bu tüketici tipi özellikle davranışsal açıdan

geleneksel tüketici tipine göre farklı özellikler taşımaktadır. Bu farklılıklar

1

internetin kendine has özelliklerinden kaynaklanmakta ve tüketici davranışlarında

değişikliği kaçınılmaz hale getirmektedir (Marangoz, 2014). Elektronik

pazarlama, işletmeleri geleneksel uygulamalarını dönüştürmek ve tüketicilerle

uzun dönemli ilişkiler kurmak veya bu ilişkileri muhafaza etmek konularında

zorlayan yoğun bir rekabet çevresi yaratmaktadır. Bu doğrultuda tüketici

davranışları iyi araştırılması gereken konuların başında gelmektedir.

2

BİRİNCİ BÖLÜM

1. INTERNET VE ELEKTRONİK TİCARET KAVRAMLARI

1.1. İNTERNET KAVRAMI

Tüm dünyayı kapsayan ve sürekli büyüyen küresel bilgisayar ağı olan “Internet”;

herkese açıktır ve sürekli büyüyen bir ağdır. Birey ve/ veya kurum herkes

Internet’i kullanabilmektedir. Internet dünyanın en geniş “iletişim” ve “bilgi

değişim” ortamıdır. Bu ortamda iletişim ve bilgi değişimi, daha hızlı ve ucuz

gerçekleşmektedir (Akar, Kayahan, 2007).

Internet, iletişimin ve pazarlamanın tarafları olan kaynak- hedef ya da alıcı- satıcı

arasında bilgi alışverişinin eş zamanlı karşılıklı olarak gerçekleştirildiği bir

ortamdır. Internet üzerinden kullanıcılara sağlanan hizmet, bilgi temelli bir

hizmettir ve teknolojideki değişimlere paralel olarak hızla gelişmektedir. Arama

motorları, haber siteleri, forumlar, gazete ve dergilerin Internet siteleri, sağlık

siteleri, eğitim siteleri, oyun siteleri, çeşitli bilgisayar programları, makaleler,

müzik parçaları gibi ürünlerin indirildikleri siteler çoğunlukla elle tutulamayan

soyut değerler olarak Internet kullanıcılarına hizmetlerin sunulduğu çevrim içi

ortamları oluşturmaktadır. Bunların dışında işletmelerin kendi web sitelerinde yer

alan, mal/hizmet ve kurumla ilgili bilgiler, satış yerleri, koşulları ve kampanyalar

hakkındaki duyurumlar, çevrim içi müşteri hizmetleri, garanti koşulları, tüketiciler

için püf noktalar gibi bölümler de sitelerin sunduğu bilgi hizmetlerini içermektedir

(Yeygel, 2009).

Internet, merkezi yönetimi olmayan ve hiç kimsenin tek başına sahiplenemeyeceği

ancak tüm kullanıcıların birlikte sahiplenebileceği bir ortamdır. Internet’in bir

sahibi yoktur; onu işleten, idare eden, denetleyen merkezi bir otorite söz konusu

değildir. Internet’in sahibi “hiç kimse ama herkestir” Internet, bireylerin dünya

çapında haberleşmesi için tamamen yeni ve benzeri olmayan bir ortamdır. Coğrafi

mesafeler Internet ve Internet teknolojileri ile aşılmıştır. Ülke sınırlarının çok

uzaklarındaki noktalara erişim olanağı bulunmaktadır. Pazarlar genişlemiş,

3

küreselleşmiştir. Artık Internet aracılığıyla dünyanın çok uzak noktalarına mal ve

hizmet satılabilmekte ve çok uzak noktalarından mal ve hizmet alınabilmektedir

(Özmen, 2006; İmer, 2005).

Internet, günümüzde elektronik ticaretin en önemli olgusudur. Internet’te temel

amaç iletişim olduğu için, ağı oluşturan bilgisayarlar arasında ortak bir dil

kullanılmaktadır. Bireyler, bilgisayarlar aracılığıyla birbirleriyle iletişim kurmakta

ve bilgi alış verişi de dahil bir çok işlem yapabilmektedir. Internet mevcut ticaret

alanlarının sanal ortama kaymasını sağlamakta yeni ticaret alanları açmaktadır.

Ayrıca Internet ticaret alanlarını genişletmektedir. Bugün Internet sayesinde tıbbi,

kültürel ve sanatsal alanlarda, eğitim alanında çok sayıda hizmet verilebilmektedir

(İmer, 2005).

Internet’in sürekli ve hızlı büyümesini kesinleştiren üç önemli faktör

bulunmaktadır. Birincisi; kişisel bilgisayarlara ek olarak cep telefonları, kişisel

dijital yardımcılar, dijital tv ve oyun makineleri gibi yeni Internet erişim

araçlarındaki patlamadır. İkincisi, müşterilerin ulaşabildikleri bilginin hızını ve

miktarını artıran yaygın iletişim gücünün hızlı gelişimidir. Üçüncü ve en önemli

faktör de yeni teknolojinin sunduğu fırsatları değerlendirmek için yarış eden

işletmeler tarafından sunulan çok sayıdaki “müşteri odaklı” yeniliktir (Doyle, çev:

Barış,2003).

Internet’te kimlerin bulunduğu konusu araştırıldığında, Internet’i kullanan çok

değişik gruplar dikkat çekmektedir. Dünya ölçeğinde; üniversiteler, araştırma

kuruluşları ve merkezleri, hükümet kuruluşları, işletmeler tarafından işletilen

ağlar, bilgisayar işletmeleri ile değişik konu ve büyüklükte çeşitli ticari ağlar,

Birleşmiş Milletler (BM) gibi uluslararası kuruluşlar, meslek kuruluşları, Amerika

Birleşik Devletleri (ABD) Kongre Kütüphanesi de dâhil olmak üzere pek çok

üniversite ve halk kütüphaneleri, çeşitli ülkelerin merkezi hükümet birimleri

tarafından Internet kullanılmaktadır. Ayrıca, siyasi partiler, yerel hükümetler, sivil

toplum örgütleri, basın ve televizyon kuruluşları, meslek ve ticaret odaları gibi

pek çok değişik yapı ve özellikte kuruluş Internet bünyesinde bulunmaktadır

( Pırnar, 2005).

4

1.1.1.Internet’in Tarihçesi

Internet ilk ortaya çıktığında askeri ve bilimsel amaçlar daha sonrasında ise ticari

amaçlar için kullanılmaya başlanmıştır. Sovyet Rusya’nın Sputnik uydusunu 1958

yılında uzaya göndermesi sonucunda, ABD tarafından askeri amaçlı olan ARPA

(Advanced Research Projects Agency – İleri Araştırma Projeleri Ajansı) projesi

ile Internet ortaya çıkmıştır. 1965 yılında ise Berkeley ve MIT Üniversiteleri

arasında ilk kez telefon hattı üzerinde iletişim sağlanmış ve WAN (Wide Area

Network – Geniş Alan Ağı) projesi hayata geçirilmiştir. Daha sonra 1969 yılında

Santa Barbara ve Utah’taki dört bilgisayarı birbirine bağlayan ARPANET projesi

uygulamaya konulmuş ve 1971 yılında bu proje kapsamında 23 bilgisayar

birbirine bağlanmıştır (Deniz, 2001).

1969 yılında, birkaç bilgisayarı elektronik bir ağ ile birbirine bağlamak suretiyle

askeri bir proje olarak ABD’de ARPANET adıyla başlayan bilgisayar ağı sistemi,

zaman içinde daha da gelişerek çağın hemen hemen tüm dijital sistemleriyle

uyumlu çalışan dev boyutlarda bir sisteme dönüşmüştür. Metin ses ve görüntüyü

aynı anda diğer bir ifade ile eş zamanlı iletebilme yeteneğine ulaşan Internet,

klasik iş süreçleri düşünüldüğünde; maliyetleri düşüren, iletişim anlayışına

farklılıklar getiren ve verimliliği arttıran bir elektronik ticaret aracı haline

gelmiştir (Yıldız, 2007).

Internet’in Türkiye’de ilk kullanımı Ortadoğu Teknik Üniversitesi’nin

çalışmalarıyla 1993 yılında başlamıştır. Özellikle TÜBİTAK'ın 2000 yılında

başlattığı Ulaknet projesi ile üniversitelerin neredeyse hemen tamamı İnternet'e

bağlanmış bulunmaktadır. Başbakanlıkça yürütülen Kamu-Net projesi bütün kamu

kurumlarını yüksek kapasiteli bir omurga üzerinden birbirlerine ve oradan da

İnternet'e bağlamayı öngörmektedir. Milli Eğitim Bakanlığının bütün orta öğretim

kurumlarını kapsayan bir E-Okul projesi bulunmaktadır. İnternet'i Türkiye'de

geliştirmek amacıyla Ulaştırma Bakanlığı bünyesinde "İnternet Üst kurulu"

adında bir kurul oluşturulmuştur (Karsu, 2010).

5

1.1.2.İnternet’in Özellikleri

Internet’in hızla gelişmesinde, sahip olduğu benzersiz özelliklerin önemli rolü

bulunmaktadır. Bu özellikler Internet’i diğer medya ortamlarından hem

farklılaştırır hem de daha hızlı adapte olmasını sağlamaktadır. Internet’in diğer

medyalardan farklı ve üstün olmasını sağlayan özellikleri aşağıda ifade

edilmektedir (Lou, 2003):

Dünya çapında iletişim ve işlem yapma olanağı sunan genel bir platforma

sahiptir. TCP/IP(Transmission Control Protokol/Internet Protocol) ideal bir

Internet protokolü olmasa da, Internet standartı olarak dünya çapında kabul

görmüş olması, Internet’i değerli kılmaktadır.

Ekonomi teorisinin tam bilgi kavramına uygun şekilde bilgi sağlamakta;

tüketiciler ve işletmeler Internet ortamındaki bir bilgiyi çabuk ve çok düşük

maliyetle elde edebilmektedirler. Bu durum, geleneksel pazarlarda bilgi arama

sürecini kısıtlayan coğrafi, zaman ve fiziksel çaba gereklerini ortadan kaldıran

veya en aza indiren bir özellik taşımaktadır.

Internet iletişiminin interaktif olması satıcı ile aracı arasında paralel olmayan

anlamlı bir diyalog fırsatı sunmaktadır.

Internet’in faaliyet alanı Dünyanın tamamıdır. Internet için gerekli alt yapının

mevcut ve kullanışlı olduğu varsayımı altında, Dünyanın herhangi bir yerindeki

bir kişi veya işletme, Internet’e kolayca bağlanarak onun işlevlerinden

yararlanabilmektedir. Dil ve bazı kültürel engellerin olması, Internet’in küresel

özelliğini zedelememektedir.

Internet işletmelere coğrafi uzaklık ve ölçekten bağımsız bir hareket platformu

sağlamaktadır. Web sitesini ziyaret eden bir tüketici için işletmenin ne yerleşimi

ne de ölçeği sorun teşkil etmemektedir.

Internet asla kapanmayan 7 gün 24 saat açık bir iletişim ağıdır. Tüketicilere ve

işletmelere 7/24/365 temelinde bilgilere ve işlemlere erişim olanağı sunmaktadır.

Telefondaki bire bir veya televizyon ve radyodaki tek taraflı iletişim modelinden

farklı olarak, Internet çoktan çoğa (interaktif) iletişim olanağı sunmaktadır.

6

1.1.3.İnternet’in Sağladığı Faydalar

Internet işletmelere; rekabet avantajı, etkin bilgi akışı, ulaşım etkinliği, coğrafi

esneklik, pazar ve tedarikçi hakkında verimli bilgi, sektörel işbirliğini artırma,

dağıtım ağı etkinliği, personel açısından olumu katkılar, tutundurma faaliyeti

etkinliği, müşteri odaklılık ve yeni tip ekonomi gelişimi konularında faydalar

sağlamaktadır.

Fiyat

Rekabet avantajı

Etkin bilgi akışı

Ulaşım etkinliği

Coğrafi esneklik

Pazar ve tedarikçi hakkında verimli bilgi

Sektörel işbirliğini arttırma

Dağıtım ağı etkinliği

Personel açısından olumlu katkılar

Tutundurma faaliyeti etkinliği

Müşteri odaklılık

Yeni tip ekonomi gelişimi

1.2. ELEKTRONİK TİCARET KAVRAMI

Bilişim teknolojilerindeki gelişme ve internet kullanımının yaygın hal alması

birçok alana olumlu yönde etki etmiştir. İnternet üzerinden sağlanan hizmetin

sayısı ve kalitesi son yıllarda giderek artarken, en hızlı gelişen kanallardan biri

elektronik ticaret olmuştur.

7

Günümüzde modern işletmeler, sürekli artmakta olan küresel rekabet, müşteri

beklentileri ve tedarik yetenekleri ile karakterize edilmektedir. Sonuç olarak

işletmelerde isterse organizasyon bazında isterse de üretim açısından değişiklikler

yaşanmakta ve işletmeler arasında sınırlar ortadan kalkmaktadır. Öte yandan,

işletmelerle müşterileri ve tedarikçileri arasındaki engeller kalkarak,

işletmelerdeki tüm süreçler; firmalar ve onların müşterileri, tedarikçileri

tarafından ortaklaşa benimsenmektedir. Elektronik ticaret sayesinde şirketler içsel

işlemlerinde daha fazla esneklik sağlarken tedarikçilerle daha yakın ilişki içinde

olup müşterilerin beklentilerine hızlı bir şekilde cevap verebilmekteler.

Elektronik Ticaret yeni kavramlardan olduğu için literatürde çeşitli tanımları

bulunmaktadır. Bir iletişim açısından bakıldığında, elektronik ticaret mallar,

hizmetler, bilgiler ve ödemelerin bilgisayar ağları üzerinden veya başka bir

elektronik araçlarla ödemelerin teslim olunması demektir. Bir iş süreci açısından

bakıldığında, elektronik ticaret iş akısı ve ticari işlemler otomasyonuna doğru

teknolojilerin uygulamasıdır. Bir hizmet açısından bakıldığında, elektronik ticaret,

işletmeler ve tüketicilerin arzu ettikleri bir araçtır. Çünkü malların kalitesinin

artırıp ve hizmet sunumunun hızını artırırken diğer taraftan da hizmetin maliyetini

düşürmektedir (Goottschalk, 2009).

Türkiye Elektronik Ticaret Kurulu (ETİK)’una göre, elektronik ticaret mal ve

hizmetlerin üretim, tanıtım, satış, sigorta, dağıtım ve ödeme işlemlerinin

bilgisayar ağları üzerinden yapılmasıdır. Elektronik ticaret, ticari işlemlerden biri

veya tamamının elektronik ortamda gerçekleştirilmesi yoluyla reklam ve pazar

araştırması, sipariş ve ödeme ile teslim olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır.

OECD tarafından yapılan tanıma göre; “birey ve organizasyonlar tarafından

metin, görsel imaj ve ses gibi sayısallaştırılmış verilerin işlenerek açık ve kapalı

ağlar üzerinden iletilmesine dayanan ticari faaliyetlere elektronik ticaret denir”

(OECD, 2007). WTO (1998) tanımına göre; “Elektronik ticaret, mal ve

hizmetlerin üretim, reklam, satış ve dağıtımlarının telekomünikasyon ağları

üzerinden yapılmasıdır”. Goottschalk’a ( 2009) göre “Elektronik ticaret internette

dahil olmak üzere bilgisayar ağları vasıtasıyla, mal ve hizmetin alış ve satış,

değişimi, ve bilgi işlemi de kapsayan önemli bir kavramdır”.

8

1.2.1. Elektronik Ticaretin Özellikleri

En yeni bilişim ve telekomünikasyon teknolojilerinin uygulanmasına dayanan

elektronik ticaretin temel özelliği alıcı ile satıcı arasındaki birçok ilişkilerin

İnternet aracılığıyla yürütülmesidir. Elektronik ticaretin uygulanması ve her geçen

gün gelişerek güçlenmesine neden olan başlıca özellikler şunlardır;

Açıklık: Elektronik ticarette yer alan her kes bu mecrada kolaylıkla yer alabilir.

Örneğin, herhangi bit firma İnternet'ten metanın üretimi ve satışı alanında rastgele

bir ortak bularak işbirliği yapabilir.

Standardizasyon: İnternet teknolojileri tüm kullanıcılara aynı tür olanaklar

sunmaktadır.

Dolgunluk: Bağımsız ve karşılaştırmalı olarak geniş seçimin uygulanmasını

sağlıyor. Bu ise çeşitli malların unvanlarını genişletir. Sonuç olarak tüketici mallar

hakkında daha fazla bilgiye sahip olur.

Hız: Elektronik ticarette yer alan işletmelere değişimle ilgili bilgilendirmenin

verilmesi özellikle iş süreçlerinde zamandan tasarrufu sağlar.

Amaca Uygunluk: Elektronik ticarette geleneksel işe özel ek maliyetler

eklenmemektedir. İnternet aracılığıyla sunulan mal ve hizmetler genelde alıcılar

için daha ucuz gelmektedir.

Etkin olma: Elektronik ticarette yer alan işletmeler kullanılan teknolojiler

aracılığıyla rakip firmaların fiyatlandırma ile ilgili aynı zamanda pazar fiyatları

hakkında bilgileri kolayca elde edebilirler.

Süreklilik: İş süreçleri 7/24 saat tüm katılımcılar tarafından istisnasız olarak

yapılabilir, bu da uluslararası ve ulusal pazarlarda elektronik ticaretin rekabet

yeteneğinin artmasında belirleyici faktörü olmaktadır.

Etkileşim: Elektronik ticarette mallar ve hizmetlerin alıcıları ve satıcıları hiçbir

aracı olmadan birbirleriyle etkileşimde olabilirler.

Verimlilik: Bilgilerin elektronik rakam tipine çevrilmesi şirketlerinin resmi

işlemleri ile ilgili kağıt işlerinin hacminin azalması ticari ilişkilerinin verimliliği

yükseltiyor ve elektronik piyasanın katılımcıları arasında zıt ilişkiyi güçlendirir.

9

Kapsamlılık: Katılımcılar bölgesel ve diğer ilgili pazarlara çıkışını hızla faaliyet

kapsamını genişletmek imkanına sahiptirler.

Uyumluluk: İnternet iş benzersiz uyarlama-koordinasyon özelliklerine sahiptir.

Tüm bu özellikler kendi aralarında karşılıklı irtibat halindedir. Ancak onların

pratikte uygulanması birçok koşullardan, örneğin, İnternet üzerinden iletilen bilgi

verilerin yapısına, onun teknolojisi vb. bağlıdır. Elektronik iş dünyasında

(Elektronik Veri Değişimi (EDI), elektronik postalar, kataloglar, fonların

elektronik iletilmesi ve s. ) çeşitli teknolojilerin uygulanması girişimcilik

faaliyetinde belli rekabet avantajları yaratır. Yapılan işlemlerin çeşitliliği malların

ve hizmetlerin reklam olunmasını ve hareketini, pazarın yapısının öğrenilmesini,

elektronik ticareti ve ücretleri, tedarik olunan mal ve hizmet ulaştırılmasını ve

satıştan sonraki korunmasını sağlar.

1.2.2. Elektronik Ticaretin Tarafları ve Çalışma Sistemi

E-Ticaretin Tarafları; Alıcı, satıcı, üretici, bankalar, komisyoncular, sigorta

işletmeleri, nakliye işletmeleri, özel sektör bilgi teknolojileri, sivil toplum

örgütleri, üniversiteler, onay kurumları, elektronik noterler, dış ticaret

müsteşarlığı, gümrük müsteşarlığı, diğer kamu kurumları e-ticaretin tarafları

arasında sayılmaktadır (Korkmaz, 2004).

E-ticaret içinde yer alan ilgili tarafların çalışma sistemi Şekil 1.’de sunulmaktadır.

Şekil 1 : E-ticaretin Çalışma Sistemi

10

E-ticaretle müşteri tüm işlemlerini sanal ortam üzerinde yapabilmekte, edinmek

istediği bilgi ve belgeye web sayfası üzerinden ulaşabilmekte, ödeme işlemlerini

banka aracılığı ile yapabilmektedir. Genel olarak fon yatırımlarında kullanılan

ödeme şekli, kredi kartı olmaktadır. Ancak kredi kartı dışında tüm ödeme

biçimleri bankalar aracılığı ile rahatlıkla yapılabilmektedir. Bireysel emeklilik

fonlarında lojistik bölüm fonların saklandığı ve devlet tarafından güvence altına

alındığı bölümdür. İşletmeler iflas etse dahi fonlar güvence altında olduğundan

müşterilerin herhangi bir zararı bulunmamaktadır (Rüzgar, Sevinç, 2007).

E-ticaret çalışma sistemi dört aşamada incelenmektedir (Korkmaz, 2004):

Birinci Aşama; Bilgisayar ağları üzerinden bilgi ve belgelerin değişimidir. Bu

konuda Türkiye’de de başarılı uygulamalar vardır. Ancak açık sistemler üzerinde

ulusal ve uluslararası veri değişimi için, örneğin BM/EDIFACT gibi bir

standardın uluslararası düzeyde kabul edilmesi gerekmektedir.

İkinci Aşama; Sipariş verme, faturalama, sözleşme yapma, sigortalama, nakliye ve

ödeme gibi işlemlerin elektronik ortama aktarılmasıdır.

Üçüncü Aşama; Sayısal imzaya yazılı imza statüsü kazandırılması, elektronik

kayıtların belge olarak kabul edilmesi, iç ve dış ticaret mevzuatı, gümrük

mevzuatı ve elektronik ortamda vergilendirme gibi devletin yetkili olduğu

11

konularda, uluslararası uygulamalar da dikkate alınarak yasal düzenlemelerin

yapılmasıdır.

Dördüncü Aşama; Internet üzerinden güvenli bir şekilde bilgi ve belge

değişiminin sağlanmasıdır. Böylece iç ve dış ticaret mümkün olduğu kadar çok

kesime yayılmış olacaktır.

Şekil 2 : E-ticaret Aşamaları

Kaynak: Korkmaz, Nuray. Sorularla E-ticaret, E-iş. İstanbul: İstanbul Ticaret

Odası Yayınları, 2004, ss.20-21’den yararlanarak yazar tarafından

oluşturulmuştur.

1.2.3. Elektronik Ticaretin Satıcı ve Alıcı Üzerindeki Önemi

E-ticaretin önemi iş hayatında; KOBİ’lere büyüklerle eşit şartlarda rekabet etme

olanağı, reklam, nakliye, ürün tasarımı ve üretim maliyetlerinde azalma, pazar

raporları ve stratejik planlama konularında ilerleme, etkin pazarlama, eşit şartlarda

yeni pazarlara ulaşım, mal ve hizmet tasarımına müşterinin dahil edilmesi

süreçlerinde karşımıza çıkmaktadır. E-ticaretin, satıcı ve alıcılar üzerindeki önemi

(İmer, 2005);

12

Satıcılar, mal ve hizmetlerini tüm dünyaya satma olanağı bulurken, alıcılar da

sunulan mal ve hizmetler arasından kolayca seçim yapabilmektedir,

Satıcılar müşterilerine daha yakın olduklarından, rakiplerinden daha çok tercih

edilmektedirler. Müşteriler de daha fazla kaliteli hizmete kavuşmaktadır,

Satıcılar müşterilerinin ihtiyaçlarını ayrıntılı ve hızlı bir şekilde öğrenerek,

onlara ekonomik fiyatlarla özel hizmet sunabilmektedirler. Müşterilerde

kendilerine uygun ürünlere daha uygun fiyatla sahip olmaktadır,

E- ticaret, mal ve hizmetleri, çoğu kez üreticiden tüketiciye aracısız olarak

ulaştırmaktadır. Bu nedenle, maliyet ve zaman açısından hem satıcı hem de alıcı

avantajlı olmaktadır,

Elektronik ortamda yapılan işlemler normal işlemlere oranla çok daha ucuza mal

olduğundan, hem satıcı hem de alıcı önemli ölçüde tasarruf edebilmektedir,

E-ticaret mevcut mal ve hizmetler için pazar oluşturmanın ve ticaretin yapısını

değiştirmenin yanı sıra birçok yeni mal ve hizmeti de beraberinde getirmektedir.

Bunlara örnek olarak, sanal ortamda alıcı ve satıcıları buluşturan

aracılar(information brokers)gösterilebilmektedir.

1.2.4. Elektronik Ticaretin Avantajları ve Dezavantajları

E-ticaret avantajları; etkileşim süreci, tutundurma ve satış faaliyetlerine etkisi,

müşteri odaklı hizmet, yeni iş modeli, iş verimliliği, artırılmış otomasyon

süreçleri, geleneksel pazar zincirinde dönüşüm ve değişim, elde tutulan ve

geliştirilmiş müşteri tabanı, azaltılmış işlem maliyetleri, niş bir pazar kazanma,

müşteri bağlılığı, rekabet avantajı, küresel görünürlük ve tanınırlık, hizmet

sunumu ve kalitesini geliştirme olarak ifade edilmektedir. E-ticaret dezavantajları;

Internet kullanım yaygınlığı, Internet kullanım profili bilişim sektörü yetkinliği,

güven ortamı, hukuki alt yapı, dağıtılan bilgi üzerindeki denetim eksikliği, bilgiye

ulaşmada karşılaşılan sorunlar, bilginin yayılması ve çalınması üzerindeki

denetim eksikliği, ekonomik ve sosyal düzey üzerinde etkiler, tekelci trendlerin

ortaya çıkması, bireyselliğin kaybı, e-posta izleme, doğrudan posta pazarlama,

siber kaytarma başlıklar halinde maddelendirilecektir;

13

Elektronik Ticaretin Avantajları

￭ Etkileşim süreci

￭Tutundurma ve satış faaliyetlerine etkisi

￭Müşteri odaklı hizmet

￭Yeni iş modeli

￭İş verimliliği

￭Artırılmış otomasyon süreçleri

￭Geliştirilmiş müşteri tabanı yaratılması

￭Geleneksel pazar zincirinde dönüşüm ve değişim

￭Azaltılmış işlem maliyetleri

￭Niş bir pazar kazanma

￭Müşteri bağlılığı

￭Küresel görünürlük ve tanınırlık

￭Rekabet avantajı

Elektronik Ticaretin Dezavantajı

￭Internet kullanım yaygınlığı

￭Internet kullanım profili

￭Bilişim sektörü yetkinliği

￭Güven ortamı

￭Hukuki alt yapı

￭Dağıtılan bilgi üzerindeki denetim eksikliği

￭Bilginin yayılması ve çalınması üzerindeki denetim eksikliği

￭Bilgiye ulaşmada karşılaşılan sorunlar

14

￭Ekonomik ve sosyal düzey üzerinde etkile

￭Tekelci trendlerin ortaya çıkması

￭Bireyselliğin kaybı

￭Doğrudan posta pazarlama

￭E-posta izleme

1.2.5. Elektronik Ticaretin Gelişimini Etkileyen Olası Sorunlar ve Çözüm

Önerileri

Elektronik ticaretin gelişmesinin karşısındaki en büyük sorun, güvenlik olarak

görülmektedir (Anbar, 2001). Elektronik ticaretin güvenlik sorununu aşmak üzere,

güvenlik duvarları şifreleme, güvenlik protokolleri gibi çözümler geliştirilmiş

ancak gün geçtikçe bu çözümler de yetersiz hale gelmeye başlamıştır. Internet’te

güvenlik denince akla ilk olarak yetkisiz kişilerin paylaşımlı bilgisayarlara sızıp

bilgi hırsızlığı yapması veya bilgilere zarar vermesi gelmektedir. Günümüzde bu

sorunların çözümü olarak güvenlik duvarları yaygın olarak kullanılmaktadır (Al,

2002).

Güvenlik kavramıyla birlikte ele alınması gereken diğer bir sorun gizliliğin

korunması olarak ifade edilmektedir. Güvenliği sağlanmış elektronik ticaret

ortamı, tüketicinin bilgilerinin gizliğinin sağlanması ve mahremiyetinin

korunması için öncelikli ihtiyaç olarak belirtilmektedir (Anbar, 2001).

E-ticaret, Internet üzerinden gerçekleştirildiğinden, Internet ağının genişletilmesi,

ağa bağlı bilgisayarların sayısının arttırılması ve en önemlisi bağlanma

maliyetlerinin azaltılması gerekmektedir. Son olarak, bireysel kullanıcılar ve

özellikle küçük işletmeler elektronik ticaret konusunda bilgilendirilmeli ve

bilinçlendirilmelidir. Geleceğin bilgi işçilerini yetiştirmek için eğitim sistemi

yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir. (Anbar, 2001)

1.3.Elektronik Pazarlama Türler

15

Elektronik pazarlarda kullanılan teknolojiler ve uygulamalar benzer olmasına

rağmen, taraflara göre farklılık göstermektedir. İnternet üzerinden oluşan bu

pazarlarda altı temel pazarlama türünden söz etmek mümkündür (Kırçova 2012);

1. İşletmelerden tüketicilere doğru yürütülen pazarlama faaliyetleri, B2C

(Business to Consumer)

2. İşletmelerden işletmelere doğrudan yürütülen pazarlama faaliyetleri, B2B

(Business to Business)

3. Tüketicilerden tüketicilere yönelik pazarlama faaliyetleri, C2C (Consumer to

Consumer)

4. Tüketici ile Devlet arasında olan pazarlama faaliyetleri, C2G (Customer to

Government)

5. Devletten İşletmelere yönelik pazarlama faaliyetleri, G2B (Government to

Business)

6. İşletmeden devlete yönelik pazarlama faaliyetleri, B2G (Business to

Government)

1.3.1. İşletme ile Tüketici Arasında (Business to Customer - B2C)

İşletme ile tüketici arasında “Business To Consumer” yani B2C olarak

isimlendirilen ve bireysel tüketicileri hedefe alan bu yöntemde satış yerleri, sanal

mağaza uygulamaları ile internette işletmeler elektronik ortamlarda kitaptan

yemeğe kadar birçok ürünün doğrudan tüketiciye satışını yapmaktadır, Chaffey’e

(2009) göre “B2C uygulaması, bilgisayar ağlarında tüketicilerin internetten daha

geniş çaplı kullanımına teşvik ederek piyasaların gelişimine büyük katkı

sağlamaktadır ”. Son yıllarda ortaya çıkan web ve wab teknolojilerindeki

gelişmeler yeni bir alışveriş şeklinin oluşumuna sebep olmaktadır. Sanal mağaza

uygulamaları ile internette işletmeler elektronik ortamlarda çeşitli ürünlerin

satışını yapmaya başlamıştır. GSM’nin yaygın bir şekilde kullanılması sonucu

wab teknolojileri de gelişmiş ve yer, zaman gibi kısıtları olmaksızın elektronik

16

ticaret yapan uygun bir ortam haline dönüşmüştür. Ebay.com, Hepsiburada.com,

Amazon.com B2C siteleri için verilebilir iyi örneklerdendir (Marangoz, 2014).

Her gün yirmi dört saat açık olan ve dünyanın her köşesinde şubesi olan mağaza

açma ve şirket maliyetleri, internetle küçük ve orta boy işletmelerin

karşılayabileceği seviyeye inmiştir. Maliyetlerin düşük olması satış fiyatlarına da

büyük ölçüde etki etmektedir. Böylelikle işletme ve tüketici arasında olan

pazarlama faaliyetleri de hızla büyümektedir. Büyüme hemen hemen her alanda

gerçekleşmektedir.

1.3.2. İşletme ile İşletme Arasında (Business to Business – B2B)

İşletmeler arasında “Business to Business” denilen elektronik pazarlama türünde

işletmeden işletmeye elektronik ticaret organizasyonunda ürün ve hizmet,

satıcından yine satış yapmak üzere başka bir satıcıya geçiyor. EDI, PDI (Ürün

Veri Değişimi), danışmanlık veri tabanları talep üzerine bilgi verme işletme ile

işletme arasında yapılan elektronik pazarlama türüne örnek gösterilebilir. İnternet

öncesinden işletmeler arasında elektronik pazarlama faaliyetleri özel veya katma

değerli ağlar üzerinden EDI ile gerçekleştirilmiştir. Firmalar, İş

ortakları/tedarikçileri arasındaki ticari işlemleri, EDI formatına dönüşümünü

sağlayan özel programlar kullanarak gerçekleştirmektedir. İnternetle elektronik

pazarlamanın işletme- işletme kategorisine alt yapı oluşturan EDI uygulamaları,

web ortamına taşınarak şirket maliyetlerini önemli ölçüde düşürmüştür.

İşletmeden işletmeye alışveriş, fiilen merkezileştirilmiş pazar alanlarında çok

çeşitli alıcı ve satıcıyı bir araya getiren internet siteleridir. Bu pazar sahalarında

alıcı ve satıcılar birbirlerine alışveriş kurallarınca belirlenmiş aktif fiyatlarla mal

ve hizmet satabilir veya alabilirler.

Tablo 1 : İşletmeler arası alışverişin temel öğeler

17

Kaynak: Murat Doğaner, 200

B2B‘de işletmenin kasa, stok kontrol vb. barkot okuyucu kullanma ve işlemlerini

elektronik ortamda gerçekleştiren bir süpermarkette, otomasyonla bilgisayar,

envanterdeki ürünlerin; raflar, depo takibini yapmakta, ürünlerin satış eğilimlerini

izleme gereği duyduğu takdirde sipariş vermektedir. Yeni siparişler üreticiye

bilgisayar ağları üzerinden otomatik olarak gönderilmektedir. Bilgisayar sipariş

formu hazırlandıktan sonra söz konusu olan bilgiyi satış, üretim, dağıtım,

muhasebe bölümlerine göndermektedir. Böylelikle, bir taraftan maliyetlerin

düşmesine, diğer taraftan da üretim ve pazarlama sürecindeki hızdan dolayı

zamana tasarruf etmeye sebep olmaktadır ve vergisel sürecin kısa sürede ve

hatasız bir şekilde işlenmesine imkan vermektedir. Aynı zamandan işlemler

otomatik olarak bilgisayar üzerinden yapıldığı için işlemler sonucunda birçok

faaliyetler için personel ihtiyacı asgari düzeye inerek çalışan giderlerinde de

önemli ölçüde tasarruf sağlanabilmektedir.

1.3.3. Tüketici ile Tüketici Arasında (Customer to Customer- C2C)

C2C uygulamalarında tüketiciler internet sitelerinde bir araya gelerek kredi kartı

ve ya havale yolu ile satış yapmaktalar. Tüketiciler sitelere çevrimiçi kayıt

olduktan sonra istedikleri ürünlerin alış ve satışını gerçekleştirmektedirler.

Tüketiciden tüketiciye elektronik ticaret modelinde, tüketiciler ürünlerini, kişisel

hizmetler ve uzmanlık ilanlarını ileride de iştirak etmek suretiyle satmakta veya

açık artırma yöntemiyle ticaret yapmaktalar. Buna örnek olarak tüketicilere

18

doğrudan satış sunan çevrimiçi fiyat koyma hizmeti veren American Boat Listing

söyleyebiliriz. Başka bir örnek ise hem sabit fiyat hem de açık arttırma ile satış

gerçekleştiren eBay’dır. Bundan başka tradeonline.com internet sitesi ev sahipliği

yapmak isteyenlerle ilgili ilanların yer aldığı, allexperts.com ise uzmanlık

konusunda bilgi alış verişi yapan C2C modeline örnek olabilir.

Tüketicilerin birbiriyle doğrudan etkileşimini sağlanması, internet erişimi ve

internet içeriğinin hızla büyümesi satıcılardan alıcılara doğru pazaryerlerini

değişmesine neden olmuştur. Bu değişim dramatik şekilde bu iki grup arasındaki

ilişkileri dönüştürmektedir.

1.3.4. Tüketici ile Devlet Arasında (Consumer to Government- C2G)

Elektronik ağlar aracılığı ile kamu kurumlarının hem kendi aralarında hem de özel

sektörlerle bağlantı kurması “elektronik devlet” ya da ki “e-devlet “ kavramını

ortaya çıkartmıştır. Tüketiciyle devlet arasında olan bu tür modelde devlet

çevrimiçi kamu hizmetlerinde ivme kazandırıyor özellikle de bilgilendirme ve

iletişimin alış verişinde elektronik hizmet sunuyor (Zyman,, 2003).

Devletin elektronik devlete dönüşmesi sonucu birçok olumlu etkinin yaşanmasına

sebep olmaktadır. Bunlar; tüketicilerin sıra beklemeksizin bilgisayar aracılığı ile

işlemlerin yapması, kamu kesiminin personel sayı ve yapısında dönüşüm

yaşanması, işlemlerin şeffaflaşması, kırtasiye harcamalarının azalması gibi birçok

olumlu etkinin yaşandığını söyleyebiliriz (Marangoz, 2014).

G2C ve C2G’nın karakteristik özelliklerini şöyle özetleyebiliriz;

- Bilgi vermek; vergi, faaliyet ruhsatı, kayıtlar, kanunlar, siyasi programlar, idari

sorumluluklarla ilgili vatandaşlara bilgi vermek

- Çevrimiçi haberleşme; İdari süreçler ve ürünler hakkında bilgi talepleri ve

müzakerede bulunmak ve bunlara ilişkin yetkili kişilerle çevrimiçi iletişim

kurmak.

19

- İşlem yapmak; Hizmetlerin çevrimiçi teslimi ve sonuçların ilanı, elektronik

oylama, sorunların çevrimiçi çözümünü ve katılımını sağlamak (Zyman,, 2003).

1.3.5. Devletle İşletme Arasında (Government to Business - G2B)

İşletmeler devletle etkileşime girdikleri zaman en önemli bileşenleri yaptıkları

ticari işlemelerin çevrimiçi meydana gelmesidir. Bu özel etkileşim devlet ile

işletme hizmetleri Government to Business yani G2B diye ifade ediliyor.

Devletler ticari faaliyetler açısından önemli bir konuma gelmektedir. Kendi

vatandaşlarına birçok hizmetleri sunmak için farklı kaynaklara başvurmaktalar.

Her ülkede, devlet, sağlık, eğitim, adalet, güvenlik gibi alanlarda vatandaşlara

çeşitli hizmet sunmaktadır. Bu amaçla büyük meblağda alım gerçekleştirmekteler.

Buna ilaveten, baraj, köprü, yol, liman, okul ve benzeri altyapı gereksinimlerini

özel şirketlere yaptırmaktadır (Kırçova, 2012).

Devlet hizmetlerinin sunulduğu; insan hizmetleri, toplum hizmetleri, adalet

hizmetleri, ulaştırma hizmetleri, arazi kaynaklar, iş hizmetleri, finansal hizmetler

vb. her biri işletmelere ile ilgili olan bileşenlere sahiptir. Örneğin herhangi bir

işletme devlet internet sitesi veya internet sitesi üzerinden yeni devlet projeleri

hakkında bilgi edine veya kendi projesini sunabilir. Kar amacı gütmeyen

işletmeler de hibe önerileri ve fon istekleri göndermek için e-devlet internet

sitelerini kullanabilir. Bundan başka, işletmeler hammadde, ürün ve çeşitli

hizmetler veren devlet kurumlarının tedarik zincirinin ayrılmaz bir parçasını

oluşturmaktalar. (Joseph, 2009).

1.3.6. İşletme ile Devlet Arasında ( Business to Goverment- B2G

İşletmeler ile kamu kuruluşları arasındaki ticari işlemler, vergiler, gümrük

işlemleri, sosyal güvenlik, istatistik ve izinlerin elektronik yoldan izlenmesi ve

düzenlenmesi, kamu ihalelerinin elektronik ortamda duyurulması işletme devlet

arasındaki ticaretin ilk örnekleri oluşturmaktadır.

20

B2G firmalar tarafında üretilen mal ve hizmetin merkezi, bölgesel ve yerel

hükümete satışını gerçekleştiren işletme faaliyetidir. B2G elektronik pazarlar

satıcıların ve alıcıların bulunduğu ve elektronik pazarları kullanarak fiyatlar, ürün

şartnameleri, ticaret hadleri ve dinamik fiyat verme mekanizması ile ilgili bilgi

alışverişi yapan kurumsal bilgi sistemi olarak kabul edilebilir.

İKİNCİ BÖLÜM

2. SOSYAL MEDYA VE SOSYAL MEDYA PAZARLAMASI

2.1. SOSYAL MEDYA KAVRAMI

Sosyalleşmek; asıl anlamıyla bireylerin beraber olması ve karşılıklı iletişim

halinde olması anlamına gelmektedir. Fakat iletişim teknolojilerindeki

21

gerçekleşen değişim sonucu sosyalleşmek kavramı değişmiştir. Bu kavram,

internet platformlarında bir araya gelmek ve iletişim kurmak şeklinde yeni bir

anlam kazanmıştır.

Sosyal medya kavramını Klieber (2009) şu şekilde tanımlamıştır: ‘‘Kullanıcıların

içeriğini kendilerinin belirlediği, yayınladığı ve paylaştığı her türlü online

(çevrimiçi) platformun genel adıdır. Tam olarak sosyal medya ağını tanımlamak

zordur. Çoğu benzer özellikler içeren siteleri sosyal medya ağıdır veya değildir

diye tanımlamak kolay bir iş değildir. Pek çok sosyal medya kurallarına sahip

ağlar ve istisna ağlar ortaya çıkmıştır. Aynı şekilde sosyal medya ağlarının birçok

özelliğine sahip ama genellikle sosyal medya ağı olarak kabul edilmeyen siteler

de mevcuttur. Sosyal medya ağlarının genel bir tanımını yapmak yerine sahip

oldukları ve diğer sitelerden ayırt edici özelliklerini sıralamak daha iyi olacaktır.’’

Sosyal medya araçlarının özellikleri şunlardır (Lerman, 2007):

1. Kullanıcılar çeşitli medya türlerinde içerik oluşturabilir veya içeriklere katkıda

bulunabilirler.

2. Kullanıcılar içerikleri etkileyebilirler.

3. Kullanıcılar içeriği ya aktif oylama ya da pasif kullanımla değerlendirebilirler.

4. Kullanıcılar diğer kullanıcılarla kişi ve arkadaşlar gibi ortak ilgi alanları

tanımlayarak sosyal medya ağları oluşturabilirler.

Sosyal medya; kullanıcıların birbirleriyle bilgi, görüş, ilgi alanları, duygu ve

düşüncelerini paylaşarak etkileşim ve iletişim kurmalarına olanak sağlayan online

(çevrimiçi) iletişim araçları ve web ortamına denilmektedir. Sosyal medya

ortamları ise; bloglar, online iletişim siteleri, RSS aboneliği, sosyal ağ siteleri,

sosyal imleme, forum, podcast, e-posta zincirleri ve wikiler gibi kullanımı kolay

ve dışarıdan katılıma açık olan sanal iletişim ortamlarıdır (Onat, 2010).

Sosyal medya; yeni nesil web teknolojilerinin getirdiği kullanıcı kolaylığı ve

iletişim hızıyla yakalanan eş zamanlı bilgi paylaşımının ve aktarımının takip

edildiği dijital platformdur. Sosyal medya kavramı yerine bazı kaynaklarda web

2.0 kavramı da kullanılmaktadır. Sosyal medyanın asıl temelini veri paylaşımı ve

karşılıklı iletişim oluşturmaktadır. Sosyal medya verilerle, kelimelerle, resimlerle,

seslerle ve videolar ile teknolojiyi bir araya getirir.

22

Tüketicilerin çoğu sosyal medyayı başkalarıyla iletişime geçmek, güncel olayları

ve gelişmeleri takip etmek, insanların düşüncelerinden faydalanarak ürün ve

hizmetler hakkında bilgi sağlamak için kullanırlar. Sosyal medyanın internet

teknolojilerindeki gelişmeyle beraber hayatımıza girdiği kabul edilse de aslında

genel olarak 2000’li yıllar ve sonrasında kullanımının yaygınlaştığı söylenebilir.

Günümüzde kişiler neredeyse günlük yaşamlarının her alanında sosyal medyayı

kullanır hale gelmişlerdir. Devletlerin ve özel sektör kuruluşlarının altyapıya

yaptıkları yatırımlar ve bireylerin bilgisayara ve internete duyduğu ilgi, bu artışı

desteklemektedir.

2.2. SOSYAL MEDYANIN GELİŞİM SÜRECİ

Sosyal medya kavramı; medya, kullanıcı ve teknoloji gibi üç boyutu olan bir

kavramdır. Sadece bir boyut ile sosyal medyayı değerlendirmek eksik ve yanlış

olur. Sosyal medya tüm bu boyutlarının bütünleşik bir şekilde ele alınması ile

daha net bir şekilde anlaşılır. Sosyal medyanın medya boyutu, geleneksel

medyadan farklı özelliklere sahip yeni medya ile açıklanırken, kullanıcı boyutu

kullanıcı tabanlı içerik ve teknoloji boyutu ise web 2.0 kavramı ile

açıklanmaktadır. Sosyal medya kavramının bu üç boyutu ilgili literatür kaynakları

ile desteklenerek aşağıda detaylı bir şekilde açıklanmıştır.

2.2.1. Sosyal Medyanın Medya Boyutu

Medya kavramı iletişim ve haberleşme süreçleri ile beraber gelişme gösteren ve

farklı farklı araçlarla gerçekleştirilen iletişim ve etkileşim faaliyetlerinin tümünün

yapıldığı yerlerdir.

Güncel tanımlar ile beraber medya, bilgiyi ileten içeren bütün çevreleri

kapsamaktadır (Andersen, 2002).

Geleneksel medya kavramı zaman içinde medya ortamlarının farklılaşması ile

ortaya çıkmış bir kavramdır. İlk başlarda, sadece basılı materyaller ile dergi ve

gazeteler mevcut iken, zamanla televizyon, radyo, telefon gibi iletişim araçlarının

23

icadı ile medya araçlarında farklılaşma ve çoğalma yaşanmıştır. Bu iletişim

araçlarının oluşturduğu medyaya geleneksel medya denilmektedir

Geleneksel olmayan medya kavramı ise iki şekilde olmaktadır. Bunlar; yeni

mekânlar, mevcut teknolojiler ve eski mekânlar, yeni teknolojilerdir. Geleneksel

olmayan medyalar arasında yer alan yeni mekânlar ve mevcut teknolojiler

seçeneği, günümüz tüketicisinin alışık olduğu teknolojilerin büyük alış veriş

merkezleri, eğlence mekânları gibi yerlere uyarlanmış biçimlerinden

oluşmaktadır. Diğer seçenekte ise yeni teknolojilerin medya olarak kullanımı söz

konusudur. Özellikle bilgisayar teknolojisinin gelişmesi ve küresel bilgi ağlarının

ortaya çıkışı mesajların hedef kitlelere kısa bir süre içerisinde ulaştırılabilmesini

olanaklı kılmaktadır. Kullanıcılarının tanımlanabildiği bu yeni araçlar,

ölçülebilme olanakları ile de önemli bir yere sahiptir (Sever, 2000).

İletişim araçlarındaki hızlı gelişmeler medyaların da farklılaşmasına yol açmış ve

ortaya çıkan bu geleneksel olmayan medyaya yeni medya adı verilmiştir. Bu

süreçte medya, önüne birçok sıfat alarak değişik tanımların oluşmasına yol

açmıştır. İlk önce geleneksel medya ve yeni medya olarak farklılaştırılan ortamlar

daha sonraları birçok farklı sınıflandırmaya tabi tutulmuştur. Bugün gelinen nokta

itibariyle, ortamların, geleneksel medya haricinde; online medya, offline medya,

sosyal medya ve interaktif medya olarak farklı biçimlerde sınıflandırılmakta

olduğu görülmektedir. Bu sınıflandırmaların birbirlerinden kesin çizgilerle

ayrılmadıkları ve her birinin bir diğeriyle bazı noktalarda kesiştiği

gözlenmektedir. Yeni medyayı geleneksel medyadan ayıran başlıca özellik,

içeriğin dijitalleşmesi ve gerçek zamanlı değişimine izin vermesidir (Fırlar, 2010).

Yeni medyanın geleneksel medyadan ayrıldığı bir diğer önemli nokta ise; kişilere

sadece farklı kanallardan bilgiye ulaşma imkânını sunmayıp, aynı zamanda

kişileri bilgiye ulaştıkları ortamda sosyal bağlar ile birbirine bağlamasıdır. Yani

geleneksel medya araçları sadece birer dergi, televizyon, gazete iken; yeni medya

araçları hem dergi, televizyon ve gazete işlevi gören hem de kişilere bu araçların

izlendiği ortamları sunan yerlerdir. Yeni medya araçlarının bu özelliği onlara

sosyal bir anlam yüklemiştir. İnternetin kullanıcılara sağladığı yararlardan biri

olarak, kullanıcılar artık sadece bir içerik üreticisi veya takipçisi değildirler, aynı

24

zamanda bu ortamlarda bulunan diğer kullanıcılar ile tanışıp, bilgi paylaşımında

bulunabilecekleri ortamlara sahip birer üyedirler (Polat, 2009).

Yeni medya, bilginin üretilmesinde, dağıtılmasında ve kullanılmasında bir takım

değişiklikler yapmıştır. Buna göre yeni medyanın dijital, interaktif (etkileşimli),

hiper-metinsel, ağ yapılı, sanal ve simülasyon (benzetim) olma gibi özellikleri

vardır. Yeni medya araçları, çok fazla miktarda enformasyonu aynı anda

aktarabilmeyi ve kullanıcının da anında geri bildirimde bulunabilmesini, dijital

özelliği sayesinde sağlar. Dijitalleşme, çok fazla sayıda içerik oluşturma,

içeriklerdeki verilere çok hızlı bir şekilde ulaşma ve bu verilerin kolayca

değiştirilebilmesi gibi faydalar sunar. İnteraktif olma özelliği yeni medyanın değer

katma özelliğini öne çıkarır. Buna göre geleneksel medya pasif bir tüketim

sunarken, yeni medya etkileşim sunmaktadır (Lister ve diğerleri, 2009).

2.2.2. Sosyal Medyanın Kullanıcı Boyutu

Tüketici güdümlü içerik olarak da kullanılan kullanıcı tarafından oluşturulan

medya; kullanıcıların ürünler, markalar, hizmetler, kişiler veya ilgi alanları

hakkında bilgi alma ve diğer kullanıcıları bilgilendirme amacıyla oluşturduğu, üye

olduğu, yayılmasını sağladığı ve kullandığı çevrimiçi bilginin yeni kaynak türü

olarak tanımlanmaktadır (Hüseyinoğlu, 2009).

Kullanıcı tabanlı içerik; teknoloji kullanıcıları tarafından oluşturulan çeşitli medya

formlarının ve yaratıcı çalışmaların (yazılı, görsel, sesli veya bütünleşik)

tamamını kapsamaktadır. Basitçe “son kullanıcı olan tüketicinin ürettiği çeşitli

medya türlerinin içeriği” olarak tanımlanabilecek kullanıcı tabanlı içerik üç

önemli özelliğe sahiptir. Bunlar aşağıdaki gibi sıralanmaktadır (OECD, 2007).

Yayınlama Zorunluluğu: Kullanıcı tabanlı içeriğin temel özelliği, yapılan

çalışmaların her hangi bir ortamda yayınlanmış olmasının gerekliliğidir. Bu

ortam; herkes tarafından görülebilen bir web sitesi de, belli kullanıcıların

görebildiği sosyal ağ profilleri de olabilmektedir. Bu özellik kullanıcı tabanlı

içeriğin e-posta ve anlık mesajlaşmadan farkını ortaya koymaktadır.

Yaratıcı Çaba: İçeriğin ortaya çıkarılmasında veya var olan çalışmalardan yeni

bir içerik oluşturulmasında belli bir yaratıcı çaba ortaya konulmalıdır. Yani

25

kullanıcı içeriğe kendinden bir değer katmalıdır. Bu yaratıcı çaba aynı zamanda iş

birliği ve takım çalışması ile de ortaya koyulabilmektedir. Herhangi bir televizyon

programında bir kesiti alıp bunu internette bir siteye yüklemiş olmak kullanıcı

tarafından üretilmiş bir içerik yaratmak anlamına gelmemektedir.

Profesyonel rutin ve uygulamalardan bağımsız olmak: Kullanıcı tabanlı içerik

genelde profesyonel bir rutine ve uygulamaya bağlı kalma gereğinin dışında

oluşturulmaktadır. Bu içeriği oluşturanlar kurumsal veya ticari bir içerik

oluşturmazlar ve içerikten gelir elde etme gibi bir amaçları yoktur. Motivasyon

faktörleri genelde; diğer kullanıcılar ile iletişimde olmak, ünlenmek, itibar sahibi

olmak ve kendini ifade etmek olarak sıralanabilir.

İnternet ortamında oluşturulan içerikler tıpkı geleneksel medyadaki gibi kendi

izleyicisine sahiptir. Fakat buradaki en büyük fark kullanıcıların kendi

oluşturdukları veya başkalarından kopyaladıkları bu içerikleri paylaşmalarıdır. Bu

noktada ortaya çıkan bir başka kavram ise; “user driven content” yani kullanıcı

yönelimli içeriktir. Kullanıcı tabanlı içerikten farklı olarak kullanıcı yönelimli

içerikte, kullanıcı içeriği oluşturmak zorunda değildir. Ama içerikleri kendi

sayfalarında paylaşan kullanıcılar içeriğin daha fazla ortamda daha fazla sayıda

görülmesini sağlamaktadırlar. Bu farkı oluşturan, kullanıcıların içeriği

paylaşmaya olan istekleridir (Lietsala ve Sirkkunen, 2008).

Herkes tarafından görülebilen çeşitli medya içeriklerini kaynak gösteren ve nihai

kullanıcı tarafından sosyal medya kullanımını imkânlı hale getirmek için üretilen

uygulamalardan biri olarak da tanımlanan kullanıcı tabanlı içerik sosyal medyanın

da temelini oluşturmaktadır (Kaplan ve Haenlein, 2010). Sosyal medya az bir

operasyon ile idare edilen ve büyük oranda kullanıcı tabanlı içeriğe dayalı olan bir

platform olarak, herkese kendini uzman ilan etme fırsatı tanırken, katılıma kaliteli

bir katkı sağlamayan kullanıcıları etkileme şansı da vermektedir (Palmer ve

Lewis, 2009). Artık iletilmek istenen mesajlar internette karşılıklı konuşmalar,

içerik yaratımı, içerik paylaşımı, bağlantılar ve topluluk kurma faaliyetleri ile

yayıldığı için kullanıcı tabanlı içerikler şirketler, markalar vb. tarafından

oluşturulmuş içerikten daha güçlü bir hal almıştır (Gunelius, 2011).

Kullanıcı tabanlı içerik insanların başka yerlerde ulaşamayacakları bilgilere

ulaşmasını sağlamaktadır (Kushin ve Yamamoto, 2010). Bu içeriklerin dili;

26

profesyonel olmayan ve kendisine benzeyen birinin diline benzediği için insanlara

daha samimi ve güvenilir gelmektedir. Bu noktada, pazarlamacılar bu yeni dili

öğrenmelidirler (Brown ve Hayes, 2008).

2.2.3. Sosyal Medyanın Teknolojik Boyutu

Web, ağ anlamına gelen İngilizce kökenli bir kelimedir. Web sistemi ise; internet

üzerinden bilgisayarlar arası etkileşim sağlamak için tasarlanan bir bilgisayar

programıdır. Web, 1989 yılında Avrupa Nükleer Araştırmalar Merkezi

(CERN)’de çalışan Tim Berners Lee tarafından bulunmuştur (Naik ve

Shivalingaiah, 2008). WWW (World Wide Web) denilen bu ağ sistemine webin

ilk aşaması olduğu için web 1.0 da denilmektedir. Dünya çapında ağ olarak

çevirebileceğimiz WWW (World Wide Web); yazı, resim, ses, film, animasyon

gibi değişik nitelikleri olan verilere aralıksız ve etkileşimli olarak ulaşılmasını

sağlayan bir internet sistemidir. Bu internet sisteminde kullanıcılar bir sayfadan

başka bir sayfaya veya bir veriden başka bir veriye linkler yoluyla

ulaşabilmektedir (Kırcova, 2002).

Web 1.0 olarak adlandırılan webin ilk dönemi, az sayıda kullanıcının içerik

oluşturduğu ve bu içeriklerin bulunduğu web sayfalarını daha fazla sayıda

kullanıcının okuduğu bir sisteme izin verebiliyordu. Bundan dolayı web 1.0’a

sadece okunan veya salt okunur web adı verilmektedir (Naik ve Shivalingaiah,

2008).

İlk olarak O’Rielly tarafından ortaya atılan web 2.0 kavramı kullanımı artan içerik

katkısı ve etkileşim yeteneklerinin gelişmesiyle ortaya çıkmıştır. Webin bu yeni

döneminde; artık kullanıcılar hem okuyan hem yazan, hem tüketen hem üreten,

hem dinleyen hem konuşan kullanıcılara dönüşmüşlerdir. Çünkü WWW’nün

gelişmiş hali olan web 2.0 tüm bunlara imkân tanımaktadır. Web 1.0’ı teknolojik

anlamda pek değiştirmeyen bu katılımcı anlayış, kullanım amacının

farklılaşmasıyla, webin boyut değiştirmesini sağlamıştır.

27

Web 2.0 kavramının web sitelerine ve platformlara kattığı sosyal özellikleri şu

şekilde sıralayabiliriz;

•Sosyal paylaşım ağı olmaları,

• Kullanıcılara yönelik olmaları,

• Kaliteye önem vermeleri,

• Yeni projelerde sıra dışı olmalarıdır.

1.3. SOSYAL MEDYA PAZARLAMASININ ARAÇLARI

Sosyal medya kavramı, bir iletişim ortamı olup bu iletişimi sağlayan birçok sosyal

medya araçları bulunmaktadır. Araştırmanın bu kısmında söz konusu sosyal

medya araçları açıklanmıştır.

1.3.1. Bloglar

Blog sosyal medya aracı genellikle belirli bir alan üzerinde yetkinliğe ihtiyaç

duyulmadan oluşturulan medya paylaşım ortamlarıdır. Blog ortamlarında

kullanıcılar istedikleri zamanda bloğu oluşturan kişilere görüş bildiriminde

bulunabilirler.

Bloglar şu şekilde sınıflandırılmaktadır; kişisel, temasal, topluluk ve kurumsal

bloglardır (Karabulut, 2012)

Kişisel bloglar: Bireylerin genel tecrübeleri ile görüşlerini sunduğu kullanımı

kolay ve yaygın olan ortamlardır. Detaylı içerik ve donanıma ihtiyaç olmayan bir

yapıya sahiptirler.

Temasal bloglar: Bu blogları oluşturan kişilerin belirli bir uzmanlık olanı üzerine

yoğunlaşmış oldukları görülmektedir. İçerikler çeşitli konular üzerinde ele

28

alınmaktadır. Genellikle konular politika, sanat, spor, ekonomi, mutfak kültürleri

vb. alanlarda ele alınmaktadır (Karabulut, 2012)

Topluluk blogları: Çeşitli alanlarda yetkinliği olan bireylerin veya benzer

görüşleri yansıtan bireylerin bir grup oluşturarak üyelik sistemi kullanılarak

toplandığı ortamlardır.

Kurumsal bloglar: Kar amacı güden veya gütmeyen kurum kuruluşların bir araya

gelerek oluşturdukları daha çok kurumsal ve profesyonel bir yaklaşımla

oluşturulan blog topluluklarıdır. Kurumsal blogların kullanımı her geçen gün

artmakta ve önemi anlaşılmaktadır.

Blogların en temel özellikleri özgün ve güncel olmalarıyla beraber yorumlara

sahip olmalarıdır. Ayrıca bloglar yönetildiği kişi ya da kurumlar tarafından sürekli

güncellenmeli ve yeni gelişmelere ayak uydurmalıdırlar.

1.3.2. Sosyal Ağ Siteleri

Sosyal ağlar internetin ilk formlarıyla birlikte hayatımıza girmekle birlikte

özellikle Web 2.0 konseptinin temel yapı taşlarından biri olarak kabul

edilmektedir (Kahraman, 2010). Sosyal ağ siteleri her kullanıcının bir kişisel sayfa

ve profil bilgilerini bulunduran ve bunların diğer kullanıcılar ile paylaşımını

gerçekleştiren online iletişim sistemidir (Kalafatoğlu, 2010). Genel olarak

internetteki kullanıcıları belirli ilgi alanlarına göre bir araya getirmeyi

hedeflemektedir (Genç, 2010). Bireyler arasındaki kişisel veya profesyonel

ilişkilerin oluşturduğu ağdır. Sosyal ağlar insanlar arasındaki bağlantıları ve bu

bağlantıların gücünü temsil etmektedir (Onat, 2009).

Sosyal ağların temel çıkış noktası hem mevcut toplumsal bağların sürdürülmesini

hem de yeni bağlantıların kurulmasını sağlamaktır (Toprak ve diğerleri, 2009).

Sosyal ağ sitelerini özgün kılan bireylere yabancılarla tanışma olanağı sunması

değil, kullanıcıların kendi sosyal ağlarını göstermeleridir (Onat, 2009). Sosyal

ağların en önemli özelliklerinden biri ise artık çevrimdışı hayatımızın da önemli

bir parçası haline gelmeleri ve internet dışındaki hayatımızda da etkinliklerimizin

29

önemli bir kısmını online sosyal ağlar üzerinden yönetmemizdir (Kahraman,

2010). İnsanlar, tıpkı kafe ya da barlarda olduğu gibi sosyal ağ sitelerini

arkadaşlarıyla buluşma ve vakit geçirmek için kullanmaktadır (Rigby, 2008)

Sosyal ağların sağladığı işbirliği, kişiselleştirme, kullanıcı destekli içerik ekleme

ve üst veri gibi özellikler kullanıcı deneyimini zenginleştirmekte ve bu web

sitelerini daha çekici kılmaktadır (Tonta, 2009). Kullanıcıların, arkadaşlarına

davet göndermelerine ve profillerine erişmelerine, birbirlerine e-posta ve anlık

ileti göndermelerine izin vermektedir (Kaplan ve Haenlein, 2010).

Başka bir ifadeyle sosyal ağlar, kişilere, sınırlandırılmış bir sistem içinde, halka

açık ya da yarı açık profiller oluşturmalarına, sistem içinde diğerleri tarafından

oluşturulan bağlantıların listelerine bakıp geçiş yapmalarına izin veren web

siteleridir (Boyd ve Allison, 2008). Kişisel verilerin saklanmasında,

ilişkilendirilmesinde ve kategorileştirilmesinde önemli bir rol oynamaktadır.

Sosyal ağlar, bir topluluk içerisindeki ilişkilerin ziyaretçiler tarafından

oluşturulması sonucunda oluşan ağlardır.

Sosyal ağları diğer web sitelerinden ayıran bazı özellikler vardır. Rigby (2008) bu

özellikleri şöyle sıralamaktadır: Profil sayfası, arkadaş ağı, herkese açık

yorumlama sistemi ve gizli mesajlaşma sistemi. Sosyal ağ siteleri kişilerin profil

oluşturup toplumla paylaşmasına olanak sağlamaktadır. Bireylerin ortamda

paylaştığı kişisel bilgileri arttıkça kişisel bilginin gizliliği konusu tartışmaya açık

hale gelmektedir (Strater ve Richter, 2007).

Sosyal ağlar, teknolojik açıdan birbirine benzer olmasının yanında, farklı

amaçlarla tasarlanmıştır. Bazıları farklı kitlelere hitap ederken, bazıları ortak dile,

dine, ırka, cinsiyete sahip insanlar için tasarlanmıştır (Boyd ve Ellison, 2008).

Sosyal ağlarda yer alan sanal topluluklar, çok değerli iletişimler ve etkileşimlerin

yaratıldığı büyük bir pazaryeridir. Bu durum sosyal ağları pazarlama mesajını

yaymak, daha geniş ürün sunumu meydana getirmek ve şirketin ününü yönetmek

açısından mükemmel bir araç konumuna getirmektedir (Akar, 2010).

Sherman (2008) sosyal ağları 6 temel başlık altında toplamıştır. Bunlar; genel

ağlar, niş ağlar, profesyonel ağlar, multimedya ağları ve alışveriş ağlarıdır. Genel

30

ağlara örnek olarak, Facebook ve MySpace siteleri verilebilir. Linkedin

profesyonel ağlara, Flickr multimedya ağlara, Ning ise alışveriş temelli ağlara

örnek olarak gösterilebilmektedir (Sherman, 2008).

Günümüzün popüler sosyal ağları olan Facebook ve Linkedin mesaj yayma ve

marka farkındalığı için etkilidir (Akar, 2010).

1.3.2.1. Linkedin

Linkedin, 2002 yılında Reid Hoffman tarafından hayata geçmiştir. 5 Mayıs 2003‟

te yayın hayatına başlayan ağa ilk ayın sonunda 4.500 kişi katılmıştır. Günümüzde

ise her hafta yaklaşık bir milyon yeni üye almaktadır.

Linkedin insanların profesyonel kimliğini internet ortamında koordine etmesini

sağlar ve kariyer sürecinin daha başarılı geçmesine yardımcı olmaya çalışmaktadır

(Elad, 2008). Aynı zamanda Linkedin kullanıcıları gruplar kurabilmekte ya da

mevcut gruplara katılabilmekte ve endüstriye ait spesifik sorular sorup cevap

alabilmektedir (Hall ve Rosenberg, 2009)

1.3.2.2. Facebook

Facebook, insanların arkadaşlarıyla iletişim kurmasını ve bilgi alışverişi

yapmasını amaçlayan bir sosyal paylaşım web sitesidir. 4 Şubat 2004 tarihinde

Harvard Üniversitesi öğrencisi Mark Zuckerberg tarafından kurulmuştur.

Facebook‘un misyonu dünyayı daha açık ve bağlı hale getirmektir. İnsanlar,

arkadaşları ve aileleri ile bağlı kalmak, dünyada neler olup bittiğini keşfetmek ve

paylaşmak için Facebook kullanmaktadırlar

Facebook küçük işletme sahiplerine ağlarını genişletmeye, potansiyel müşteri ve

arkadaşlarla iletişim kurmaya, blog gönderileri, resimler ve videolar yoluyla

31

işletme bilgilerini paylaşmaya imkan vermektedir (Akar, 2010). Pazarlamacılara

aktiviteler, reklam performansları ve kullanıcıların demografik özellikleri

konusunda bilgiler sağlamaktadır (Kenmogne ve Chkara, 2008).

Smith (2007), pazarlamacıların etkin bir şekilde kullanabileceği Facebook

araçlarını şu şekilde sıralamıştır: Profil sayfası, Facebook grupları, Facebook

sayfaları, Facebook notları ve fotoğrafları, Facebook mesajları, Facebook

pazaryeri, Facebook paylaşımı, Facebook ağları ve haber yemleridir.

Facebook, bir işletmenin ürünlerinin, markasının ve kendisinin gösterimini

rahatlıkla yapmasını sağlayabilen ve bu bağlamda artan üye sayısıyla birlikte

topluluk oluşturarak bunu daha geniş kitlelere duyurmayı ve tanıtmayı olanaklı

kılan bir pazarlama ortamıdır (Akar, 2010).

1.3.2.3. YouTube

YouTube, bir video barındırma web sitesidir. 15 Şubat 2005'te 3 eski PayPal

çalışanı tarafından kurulmuş ve Ekim 2006'da Google tarafından satın alınmıştır.

"Tube" kelimesi cathode ray tube; televizyon tüpünden gelmiştir. Yayınlandığı ilk

günden dünyada ciddi bir yankı uyandırmıştır. Video paylaşımı ve izlenmesi

hizmeti veren site Adobe Flash teknolojisini kullanmaktadır (Aslan, 2007).

Youtube en ünlü ve tanınan video paylaşım servisidir. Bu servis yoluyla her gün

100 milyondan fazla video izlenilmektedir.

Bir sosyal medya aracı olarak YouTube, mesajları çok sayıda kişiye ulaşacak

şekilde dünyanın her yerine gönderebilme şansı verir. YouTube sayesinde birçok

kişi ünlü olmuş, birçok gerçek ortaya çıkmıştır. (Brown, 2008).

YouTube, oldukça kısa bir süre içinde dünyanın en büyük video paylaşım

topluluğu haline gelmiştir. Bu hızlı büyümenin hem kullanıcılar hem de

pazarlamacılar için çeşitli yararları olmuştur. Bunlar

Kullanıcılar için yararları:

32

Profesyoneller ve kullanıcılar tarafından hazırlanan videolardan oluşan dünyanın

en büyük envanterine erişim.

İçerikle zaten etkileşim halinde bulunan büyük bir topluluğa katılım imkanı.

Birden çok platformda yer alma fırsatı ve bu fırsatın içeriğin taşınabilirliğine

izin vermesi

Pazarlamacılar için yararları:

Tükettikleri içeriğe yüksek katılım gösteren geniş bir kullanıcı topluluğuna

erişim.

Güvenli ortamlarda markanızı korumak ve mesajınızı iletmek için

kullanabileceğiniz yöntemler.

Reklamlarınızı yayınlamak ve reklam faaliyetinizin etkinliğini ölçmek için

kullanabileceğiniz basit self servis platformlar

YouTube bir sosyal mecra olarak, markalar için tüketicilerine ulaşmada önemli

bir araçtır. Kullanıcı sayısı, günlük izlenen video sayıları ve paylaşım miktarı gibi

özellikleri ile markaların ve pazarlamacıların iştahını kabartmaktadır.

1.3.2.4. Twitter

Twitter, ―Şu anda ne oluyor?‖ sorusunu kullanıcılarına soran ve kullanıcıların

hayatlarının o zamanki kesitini, 140 karakter ile paylaşmasını isteyen bir sitedir.

Mikroblog uygulaması olarak da adlandırılan uygulama sayesinde, kullanıcılar

tanıdıkları kişileri takip edebilmektedirler (Genç, 2010). Twitter aynı zamanda

karşılıklı bir konuşma aracıdır. Konuşmalara başkaları eklenebilmekte veya

başkaları arasındaki konuşmalar izlenebilmektedir. Twitter‘ı önemli yapan da bu

konuşmalardır. Kullanıcının isteğine göre; sosyal araç, iş aracı, tutundurma aracı

veya araştırma aracı olabilir (Weber, 2009).

33

Twitter‘ın kalbinde tweet isimli küçük bilgi balonları yer alır. Her Tweet en fazla

140 karakter uzunluğunda olabilir, bu kısıtlamanın amacı az yerle çok bilgi

paylaşımı gerçekleştirilebileceğini göstermektir. Twitter özellikle haber

organizasyonları tarafından acil durumlarda veya doğal felaketlerde haberleri

güncellemek için kullanılmaktadır (Bernard ve diğerleri, 2009)

Özetlemek gerekirse, Twitter etkili bir şekilde güncel olayları, haberleri

öğrenmek, web site adreslerini paylaşmak, düşünceleri paylaşmak, bir olay veya

kişiyi takip etmek, dil öğrenmek, diğerleri ile tartışmak ve işbirliği sağlamak

amacıyla kullanılabilir.

Twitter, itibar yönetim aracı olarak nitelendirilmesinin yanı sıra tüm dünyadaki

insanları işletme ya da kişisel amaçlar için bir araya getirmektedir. İşletmeler

tüketicilerin kendileri hakkında konuştuğunun farkına varıp, daha hızlı geri dönüş

yapabilmektedir (Weinberg, 2009).

1.3.2.5. Instagram

Instagram son dönemlerin popüler fotoğraf paylaşım uygulamalarından bir

diğeridir. Instagram, resmi internet sitesinde; “Hayatınızı fotoğraflar aracılığıyla

arkadaşlarınızla paylaşmanın hızlı, güzel ve eğlenceli yolu” şeklinde

tanımlanmaktadır. Instagram 90 milyon aktif kullanıcıya ulaşmış olup siteye her

gün 40 milyon fotoğraf yüklenmekte ve her bir saniyede 1000 yorum

yazılmaktadır. Fotoğraflar üzerinde düzenlemeler yaparak onları takipçilerle

paylaşmaya olanak tanıyan Instagram oteller tarafından da kullanılmaya

başlanmıştır. New York’ta yer alan W Times Square Oteli, lobi barında bir

Instagram sergisi düzenlemiştir. Shangri-La Otelleri ise Instagram’la bütünleşik

bir mikro-site oluşturmuş ve Instagram kullanıcılarının Shanri-La otellerinde

çektikleri fotoğrafları bu sitede paylaşmalarına yönelik bir kampanya

hazırlamıştır. Bu kampanya sayesinde hem otel çalışanları hem de ziyaretçilerin

otelde çektikleri fotoğrafların paylaşılması, en sevilen fotoğrafın oylanması ve

otelle ilgili anıların paylaşılması teşvik edilmiştir.

34

Sosyal ağlar üzerinden fotoğraf paylaşımı, akademik çalışmalarda da konu

edinilmiştir. Lo vd., (2011) çalışmalarında paylaşımcıların medya kullanım

özelliklerini, demografik profillerini ve seyahat güdüleri belirlemeye

çalışmışlardır. Çalışmanın dikkat çeken sonuçları arasında, sosyal ağ sitelerinin,

çevrimiçi fotoğraf albümlerinin ve kişisel blogların popüler medya araçları olduğu

ve bu araçları kullanan paylaşımcıların genç, eğitimli ve yüksek gelir sahibi kişiler

olduğu bilgisi yer almaktadır.

1.3.3. Wikiler

Wiki kelimesi, Hawaii dilinde hızlı anlamına gelmektedir. İlk olarak 1994 yılında

Ward Cunningham tarafından ―WikiWikiWeb adıyla geliştirilmiştir. Wikiler

kitle bilincinden yararlanan teknolojilerden birisidir, web temelli içerik üretimi ve

yönetmesi için çok basit ama güçlü bir sistemdir (Jalali, 2009)

Wiki, GNU Özgür Belgeleme Lisansı altında herkesin üzerinde istediği gibi

düzenlemeler yapmasına izin veren bilgi sayfaları topluluğudur. Geniş

dokümantasyonlar oluşturabilmek için idealdir. Bilgi paylaşımı için çok hızlı ve

kolayca kullanılabilmektedir.

Yapısal olarak sayfalarının kullanıcıların kendileri tarafından oluşturulduğu ve bir

kullanıcının diğer kullanıcılar tarafından oluşturulan sayfaları istediği şekilde

değiştirebildiği web siteleridir (Kahraman, 2010).

Her kullanıcının ayrı bir bilgi girerek zenginleştirdiği bu tarz siteler genelde

internet arşivlerini oluşturur. Gruplar, ―wiki sayesinde kolayca geniş

dokümantasyonlar oluşturabilir, diff (iki dosya arasındaki farkları bulmaya

yarayan program) özelliği sayesinde sayfanın yazılmış önceki versiyonlarını

görebilmektedirler (Kalafatoğlu, 2010).

Wiki, kolektif ve işbirliğine dayalı bir iletişim ortamını ifade etmektedir. Son

derece dinamik bir görünüme sahip olan wikiler, sanal ortamdaki karşılaşmaların

ve görüş alışverişlerinin yoğun bir şekilde yaşandığı ortamlardır (Köse, 2008).

35

Wikiler kuruluşlar için de oldukça önemlidir. Wikilerde kimin ne zaman bilgi

eklediği ya da güncellediği takip edilebilmektedir ve gerekli görüldüğünde

değişiklikler geri alınabilmektedir. Hangi kullanıcının ne zaman ne yaptığı

rahatlıkla takip edilebilmektedir.

Wikiler kuruluşların bilgi yönetimi, beyin fırtınası ve takım yönetimi konularında

faydalandığı, kurum içi iletişim için önemli araçlardandır. Bazı kurumlar wikileri

proje yönetimlerinde belge saklamak amaçlı kullanmaktadır. Diğer yandan

bilgilerin konu başlıkları altında arşivlenmesi, bilgiye erişimi de

kolaylaştırmaktadır.

Wikiler birkaç değişik firmanın beraber çalıştığı bir proje veya dokuman için

onların her birisinin yaptıkları çalışmayı kayıt etmeleri ve başkalarına duyurmaları

için çok kullanışlı olarak değerlendirmektedir (Jalali, 2009)

Chatfield (2009) işletmelerin wikileri kullanma amaçları şu şekilde

sıralamaktadır:

Fonksiyonel, güvenli, ucuz ve hızlı bir ağ ihtiyacı

Tek bir yerde bulunan, geniş doküman arşivini düzenli bir şekilde yayımlama

Notları, ajandayı, takvimi ve grupla ilgili veri ve planları kolayca yönetme

Hem çalışanların hem müşterilerin dokümanları görebileceği merkezi bir yer

Özetle wikiler, herhangi bir kullanıcı tarafından bir form aracılığı ile bilgilerin

eklendiği, düzenlendiği, depolandığı ve serbestçe genişleyebilen web sayfalarını

ifade etmektedir.

Wikilerle işbirlikçi çalışmanın bir ürünü olan web sayfaları yaratılmaktadır.

Yaygın bir kullanım alanına sahip olmalarının en büyük nedeni, hiç kuşkusuz

Wikipedia adındaki "Özgür Ansiklopedi" uygulamasıdır (Ferret, 2006).

Wiki yapısı ile ansiklopedi hizmeti sunan wikipedia.org dünyanın belki de en çok

tanınan ve en çok kullanılan wiki sitesidir (Kahraman, 2010).

36

Wikipedia, günümüzde internet üzerindeki en geniş referans web sitesidir.

Aslında Wikipedia, profesyonel değerlendirme yapılan bir ücretsiz online

ansiklopedi yaratma girişimiyle gelişmiştir (Akar, 2010).

Ocak 2001 de hizmete giren site internet tabanlı bir ansiklopediyi

amaçlamaktadır. Madde başlıkları hakkında kullanıcılardan alınan bilgiler

uzmanlar tarafından onaylanarak nihai bilgi hazırlanmış olur, böylelikle doğru ve

güvenilir bilgiye ulaşılır.

1.3.4. Medya Paylaşım Siteleri

Bu siteler kullanıcıların fotoğraf, görüş veya video paylaşımı yapabildikleri ve

başkaları tarafından yapılan paylaşımları inceleyip diğer sosyal medya

ortamlarında da paylaşabildiği sosyal medya araçlarıdır

Medya paylaşım siteleri kavramı, ‘‘kullanıcılara kullanıcı tabanlı içerik olarak

adlandırılan multimedya içeriği oluşturma ve yükleme imkânı veren sitelerdir’’

şeklinde tanımlanmıştır (Zarella, 2010)

Bu sitelerde de, sosyal sitelere benzer bir şekilde üyelik, hesap ve iletişim kurma

fonksiyonları vardır. Ancak bu tarz ortamlarda ağ oluşturmaya odaklanmaktan

başka kesin bir şekilde içeriğe bakılmaktadır (Lietsala ve Sirkkunen, 2008).

Medya siteleri içerisinde Flickr ve YouTube en yaygın olarak kullanılan sitelerdir.

YouTube gibilerinin popülerliği diğer siteler için referans olmuştur. Günümüzde

yalnız resim ve video yeterli olmayıp sunum paylaşımlarında başka siteler

kullanılmaktadır.

1.3.5. Mikrobloglar

Mikroblog, geleneksel blogdan içeriğinin ve dosya büyüklüğünün küçük olması

bakımından farklıdır. Mikrobloglar kullanıcılara kısa cümleler, anlık fotoğraflar

veya video linkleri gibi küçük içerikleri paylaşmak için ortam sağlamaktadır.

37

Mikroblog servisleri iletişimdeki boşluğu doldurmak için ortaya çıkmış,

kullanıcıların en uzun 140 karakterlik (bir SMS için izin verilen uzunluk)

metinlerle o anda neler yaptıklarını anlatmalarını sağlayan siteler olarak

hayatımıza girmiştir (Kahraman, 2010).

İnsanların anlık olarak ne yaptıklarını başkalarıyla paylaşmalarını sağlayan

mikrobloglar, özellikle profesyoneller tarafından bilgi ve haber paylaşımı amaçlı

kullanılmaktadır.

Mikroblog, aslında insanların kısa metin gönderileri aracılığıyla

tanıdıkları/arkadaşları ile ilgili güncel kalmasına izin veren bir kısa mesaj

yayımlaa hizmetidir (Akar, 2010).

Dünyanın herhangi bir yerinde olan bir gelişmeyi en hızlı duyuran platformlar

mikrobloglardır. Mikrobloglar; bir iki cümleyle sınırlı içerik ile güncellenebilen,

cep telefonu ve iPhone gibi mobil araçlar ile kolayca kullanılabilen, içeriğin hızlı

bir şekilde yayılmasına olanak sağlayan sosyal mecralardır.

Özetle mikroblog; internette, metin, resim, link, kısa video ya da diğer medyadan

oluşan küçük çaplı dijital içeriği gönderme uygulamasıdır. Ortak kültürde

mikrobloglar, hem kişisel hem profesyonel anlamda son derece popüler bir kanal

haline gelmektedir (Akar, 2010).

Mikroblogların pazarlama açısından sağlayabileceği yararlar şöyle

sıralanmaktadır (Ryan ve Jones, 2009): endüstride tanınmış fikir liderleri içine

girmeye imkan tanır, endüstrideki etkileyicileri takip etme ve karşılığında onları

etkileyebilme olanağı sağlar, müşterilerle gerçek zamanlı iletişim kurmayı sağlar,

şirketin çevrimiçi profilinin yükselmesine yardımcı olur ve trafiğin

yönlendirilmesine katkı sağlamaktadır.

Mikrobloglar; sosyal ağları, anında mesajlaşmayı ve bloglamayı birleştiren bir

araçtır. En çok kullanılan mikroblog siteleri ise: Twitter, Pomnce ve Jaiku‘dur.

(Myfield, 2008). En popüler ve en çok kullanılan mikrobloglama servisi olan

Twitter, Mart 2006‘da yayına açılmıştır (Kahraman, 2010). Twitter, kullanıcılarını

ilgiye değer konularda en yeni bilgilere ulaşmayı mümkün kılan gerçek zamanlı

bir bilgi ağıdır.

38

1.3.6. Podcasting

2004 yılının Eylül ayında ortaya çıkan podcast, yeni bir yayın dağıtım sistemidir.

Podcast sayesinde takip etmek istediğiniz amatör ya da profesyonel

radyo/televizyon programlarına abone olarak istediğiniz zaman, istediğiniz araçla

izleyebilirsiniz (Kalafatoğlu, 2010).

2005 Haziran ayında Apple firmasının iTunes adlı müzik programına podcasting

desteğini eklemesi ve podcast'ler için bir dizin yaratması bir dönüm noktası

olmuştur.Tunes sayesinde tüm dünyada yaygınlaşmıştır. Terim Apple‘ın ürettiği

taşınabilir müzikçalar iPod‘un, adındaki pod ve İngilizcede ―yayın anlamına

gelen broadcast‖ sözcüğünün cast kısmı alınarak türetilmiştir (Kalafatoğlu, 2010).

Podcast, radyo yayını ya da benzer bir programın internetten çekilebilmesini ve

kişisel ses cihazlarından dinlenebilmesini sağlayan sayısal kayıt anlamına

gelmektedir

(Barnes, 2007). Podcasting servisini kullanan kişiler kendi istedikleri zamanlarda

ses veya görüntü programlardan yararlanabilmektedir. Kişiler, geleneksel medya

yöneticilerinin planladığı programları dinlemek veya izlemek zorunda

kalmamaktadırlar (Myfield, 2008).

Ülkemizde ve dünyada podcast yayını yapan öncü sektör, medya ve basın

sektörüdür. Podcast programları sayesinde zaman ve mekan sınırlaması olmadan,

online olmadan bilgiye ulaşmak mümkündür.

Özetle, podcasting ses ve video gibi medya dosyalarını yayınlamak için

geliştirilmiş bir internet teknolojisidir. RSS teknolojisi aracılığıyla medya

dosyalarının indirilmesi sağlanmaktadır. (Hammersley, 2004). Podcast‘ler

yüklenebilir, dijital ses (MP3) ve video (MP4) kayıtlarıdır. Günümüzde kurum içi

iletişim programlarıyla daha ilişkili kullanılmaktadır.

Podcast, popülerliğini iş dünyasında da sürdürmektedir. Firmalar eğitimlerinde,

toplantı içeriklerinde, saha ekiplerinin iyileştirilmesinde, bayi ve müşteri

ilişkilerinde podcasti kullanmaya başlamışlardır (Zerey, 2007). Pazarlama ve

yönetim düşünürleri, üniversite öğretim görevlilerinin verdiği seminerler, TV ve

39

radyo söyleşileri, haberler bu şekilde o anda orada olup bilgiden

yararlanamayanlar için internet üzerinden ilgililere sunulmaktadır.

Podcasting aşağıdaki alanlarda ve amaçlarla kullanılabilir (Doruk, 2006);

Bilgi verici içeriklerin dağıtılması için,

Endüstriyel, organizasyonel vb. bilgilerin, haberlerin yayınlanması için,

Müzik ya da video klip yayını için,

Çocuklar ya da görme engelliler için hikâye ya da kitapların sesli versiyonlarının

yayınlanması için,

Eğitim amaçlı içeriklerin dağıtımı için,

Podcasting, radyo yayınları için yaygın biçimde kullanılmaktadır. Radyo

programları, MP3 olarak kaydedilmekte ve ardından RSS üzerinden

yayınlanmaktadır.

Podcasting, işletme iletişiminin hızla çok önemli bir parçası haline gelmektedir.

Hem ses hem video yeteneğiyle mesaj hakkında daha fazla detay verme fırsatı

sunmaktadır (Akar, 2010).

Stokes (2009) podcastlerin pazarlama açısından özelliklerini; hedeflenebilir,

ölçülebilir, kontrol edilebilir, esnek, sınırsız ve nispeten masrafsız olarak

belirtmiştir.

1.3.7. Forumlar

Forum, elektronik ortamda yaratılmış bir tartışma platformu ve paylaşım

sistemidir. Forumların atası ziyaretçi defterleridir. Daha sonra mesaj panoları

ortaya çıkmış ve en son olarak günümüzdeki forum halini almıştır.

Forumlarda tartışılan konular ve başlıklar belirli bir ilgi alanı dahilindedir

(Mayfield, 2008).

40

Forumlarda internet kullanıcıları genellikle kendi kimlikleriyle yer almazlar.

Takma isimlerle yer aldıkları forum ortamlarında istedikleri konularla ilgili

tartışma konuları başlatabilirler, çeşitli yorumlar yapabilirler, yorumlarının içine

linkler koyabilirler (Onat, 2009).

Forumlar, diğer çevrimiçi sosyal medya biçimleri ve hatta sosyal medyanın

kendisinden bile önce ortaya çıkmıştır (Myfield, 2008). Fakat kullanıcıların dosya,

içerik, bilgi ve fikir paylaşımını sürekli olarak, belirli konu başlıkları altında

gerçekleştirmelerinden ötürü, günümüzde bir mecra olarak sosyal medya

içerisinde yerini almıştır (Kalafatoğlu, 2010).

Kurumsal açıdan bakıldığında işletmeler, forumlar ve bloglar aracılığıyla

kendileri hakkında neler söylendiğini takip edebilirler. Hedef kitlelerine samimi,

şeffaf ve iyi niyetli olduklarına dair mesajlar iletebilirler (Scott, 2008).

1.3.8. İçerik Paylaşan Siteleri

Sanal veya çevrimiçi topluluklar insanların internet ve bilgisayar başında giderek

daha fazla zaman geçirmesine bağlı olarak ortaya çıkmış kavramlardır. Sanal ya

da çevrimiçi topluluk kavramı, ortak bir ilgi alanı ile ilişkili, iletişimi internet

teknolojilerini kullanarak sağlayan ve coğrafi olarak birbirlerinden uzak olan

kimselerin bir araya geldikleri toplulukları ifade etmektedir.

Forumlar ise; çevrimiçi toplulukların özelleşmiş bir türüdür. Sosyal medya

araçlarının en erken ortaya çıkan türü olarak tanımlanabilecek olan forumlar ilan

panolarının modern versiyonu olarak da tanımlanmaktadır. Forumlar sayesinde

kişiler gerçek zamanlı görüşmelere istedikleri zamanda katılabilmektedirler.

Çevrimiçi topluluklar ile sosyal ağlar birbirlerine çok benzer özelliklere sahip

olsalar bile; sosyal ağlar kümelenmiş büyük internet toplulukları olarak

değerlendirilirken çevrimiçi topluluklar daha çok küçük ve özelleşmiş niche

topluluklar olarak tanımlanmaktadır.

Tüketici, işgören ve franchise birlikleri organizasyonların oluşturabileceği online

topluluk türleridir. İşletmelerin online topluluk oluşturma sebepleri şunlardır

(Chaney, 2009);

41

• Online gruplar ile tüketicilerle sıkı ilişkiler oluşturulur.

• Online topluluklar arama motorlarında mevcuttur.

• Bu topluluklar tüketici geri dönüş süreçlerini sağlarlar.

• Online topluluklar kulaktan kulağa pazarlama kavramının uygulayıcısıdır.

• Online topluluklar kullanıcılarına aidiyet ve sahiplik bilinci oluştururlar

1.4. SOSYAL MEDYA PAZARLAMASI

Bilgi teknolojilerindeki gelişmeler, internette pazarlamayı en hızlı gelişen

doğrudan pazarlama tekniği haline getirmekte, dijital çağın yeni pazarlama

anlayışı olarak nitelendirilmesine neden olmaktadır.

Gelişen pazarlama, pazarlamacıların sosyal ağ kurma ve diğer yeni tekniklere

odaklanmalarını gerekli kılmaktadır. Yeni dünya; yeni medyayı, yeni kanalları ve

yeni pazarları sunmaktadır (Akar, 2009).

Web ortamları fiziksel dünyada var olmayan bir rekabete girilmesine neden

olmuştur. Bu haliyle web, pazarlama açısından bakıldığı zaman fiziksel dünyanın

bir yansıması ve bunun da ötesinde bu dünyanın bir alternatifi konumundadır

(Hoffman ve Novak, 1996). Sosyal medya pazarlamasının temelleri, sosyallik,

medya ve pazarlama olmak üzere üç bileşene dayanmaktadır (Weinberg, 2009).

Web siteleri, ürünleri tanıtma ve satışa sunma fırsatı olarak pazarlamada önemli

bir araç olarak kullanılmaktadır, sosyal medya siteleri ise ürünün medya

kolundaki en önemli pazarlama yollarından birisidir. Sosyal medyadaki

gelişmeler, işletmecilikte pazarlama ve tüketici iletişimine yeni fırsatlar

sunmaktadır. Sosyal medya siteleriyle birlikte pazarlama, doğru, kişisel ve sosyal

hale gelmektedir (Shih, 2009).

Sosyal medya siteleri pazarlama aracı olarak, önemli bir etkinliğe sahiptir ve

birçok özellik sağlamaktadır. Bu özellikler ticari faaliyetlere finansal destek

yaratmaları açısından önemlidir. Sosyal medya sayesinde milyonlarca ortak görüş

42

sahibi tüketici bir araya gelip ürün ve marka hakkında olumlu ya da olumsuz

yorumlar yapabilmektedir. Bu durum ürünün imajını önemli ölçüde

etkilemektedir.

Sosyal medya pazarlama uzmanları, kullanıcıların sosyal medya ortamlarında

neler söylediğini ve nelerle ilgilendiğini gözlemler. Elde edilen veriler

kullanıcıları pozitif yönde etkilemek için kullanılır. Bu sayede sosyal medyada yer

almak, yani kullanıcıların sizden bahsetmesi hedeflenmektedir (Evans ve McKee,

2010).

Sosyal paylaşım ağlarında ürünün kalitesi, yapısal özellikleri, kullanım kolaylığı

vb. gibi daha birçok konu paylaşılmak suretiyle alternatif ürünler tavsiye

edilebilmekte ve böylece tüketicinin ürün üzerindeki kararlılığı

değiştirilebilmektedir (Clemons, 2009). Pazarlamacılar açısından sosyal medyanın

en değerli yönlerinden biri, bir geri bildirim döngüsünün parçası olması ve bunu

desteklemesidir (Akar, 2010)

Sosyal medya pazarlamasını Tuten (2008), marka olmayı ve iletişim amaçlarını

yerine getirmek için sosyal ağları, sanal dünyaları, sosyal haber sitelerini ve

sosyal fikir paylaşım sitelerini kapsayan sosyal toplulukların kültürel bağlamda

kullanıldığı çevrimiçi reklam şekli olarak ifade etmektedir.

Sosyal medya pazarlaması kısaca, hedef kitleye doğru yer ve zamanda, doğru

mesajla ulaşmak için sosyal medya üzerinde yürütülen satış ve reklam

faaliyetleridir.Sosyal medya sitelerini kullanarak internet üzerinde görünürlüğü

arttırmak ve mal ve hizmetleri tutundurmak olarak da tanımlanabilir (Akar, 2010).

Klasik pazarlama anlayışına ek olarak tüketicileri de etken kılan bir pazarlama

türüdür, blog ve mikrobloglar, sosyal ağlar, forum siteleri gibi internet mecraları

üzerinden yürütülür.

Ayrıca Tuten (2008), sosyal medya pazarlamasıyla gerçekleştirilebilecek olan

hedefleri şu şekilde sıralamıştır:

Marka bilincini oluşturma

Tüketici davranışlarını inceleme

Yeni pazarlama stratejileri için fikirler geliştirme

43

Kurumsal web sitelerinin trafiğini artırmak

Marka mesajının sergilenme süresini uzatma

Arama motoru sıralamalarını geliştirme

Marka imaj ve itibarını artırma

Marka içselleştirmesini teşvik etme

Ürün satışlarını artırma

Pazarlama hedeflerini etkili bir biçimde tamamlama

Marka deneyimi ile tüketicilerin ilgisini çekme

1.4.1. Sosyal Medya Pazarlamasının Avantajları Ve Dezavantajları

Sosyal medya, hem müşteriler hem de firmalar için başka kanallarla

gerçekleştirilmesi mümkün olmayan birçok imkanı, daha düşük maliyetle

sağlamaktadır. Aynı zamanda sosyal medya strateji olmadan yola çıkıldığında

felaketlere yol açabilmektedir.

1.4.1.1.Sosyal Medyan Pazarlamasının Yararları

Sosyal medya pazarlamasının avantajlarını tam olarak açık bir şekilde belirtmek

oldukça zordur. Bu durum sosyal medyanın etkisinden ve gelişiminden ileri

gelmektedir.

Sosyal medyanın teknoloji altyapısına dayanan ve eşzamanlı bir etkileşim

sağlayan özellikleri ile interaktivitenin çok kapsamlı ve sınırsız bir şekilde

kullanımına imkan tanımaktadır (Bulunmaz, 2011).

Sosyal medya toplumun davranışlarını etkilemesi açısından önemlidir

(Kirschenbaum, 2004). Özellikle kullanıcı için çok hızlı elde edilen geri

bildirimler buna örnek olarak gösterilebilmektedir. İnternetin güncellik sağlama

fonksiyonunu göz önünde tutarsak; müşterilerin istediği her an marka ile

bağlantıda olma dürtüsü de önemli bir avantajdır (Kalafatoğlu, 2010)

44

Öte yandan sosyal ağlarda fikir önderlerinin ürün veya hizmet konusunda olumlu

görüşe sahip olmaları, diğer tüketicileri de etkileme güçleri göz önüne alındığında

büyük bir avantaj sağlayabilmektedir.

Kullanıcı davranışlarının ölçümlenebilmesi, internet iletişimin bir diğer

avantajıdır. Web sitesi ölçümlemelerinde ziyaretçi sayısı, ziyaretçinin bulunduğu

şehir, incelenen sayfalar, inceleme süreleri kaydedilebilmektedir. Böylece, web

siteleri kullanıcı deneyimine uygun şekilde tasarlanabilmektedir (Genç, 2010).

Social Media Examiner tarafından 2011 yılında yayınlanan rapora göre sosyal

medya pazarlamasının faydaları şekil 3‘teki gibi sıralanmaktadır.

Şekil 3 :Sosyal Medya Pazarlamasının yararları

45

Kaynak: Stelzner, 2011

Hem pazarlama dünyası hem de tüketiciler için değeri gün geçtikçe artan sosyal

medyanın pek çok faydası vardır. Bu faydaları sıralayacak olursak:

Düşük maliyetlidir.

Ölçümlenebilirdir.

Hızlı, esnek ve kolay ulaşım sağlar

Müşterileri daha iyi tanıma fırsatı sunar.

WOM uygulama kolaylığı sağlar.

Kendini ifade etme imkanı sağlar.

Lokasyon ve mobilite avantajı sunar.

Eğlencelidir

Sosyal ağlar işletmeler için pazar segmentasyonu yapabilme olanağı sağlar.

Hedef kitleleriyle temas kurmalarını ve doğru hedeflere ulaşmalarını sağlar

(Onat ve Alikılıç, 2008).

46

Markayla ilgili görüşleri gerçek zamanlı olarak takip edebilme olanağı sağlar.

Olumlu marka imajı için bloglarda daha etkili propaganda yapabilme imkanı

sağlar.

Marka kullanıcılarını bir araya toplayıp daha etkili mesajlar verme kolaylığı

sağlar

1.4.1.2. Sosyal Medya Pazarlamasının Zararları

Sosyal medya pazarlamanın sebep olduğu en büyük negatif etkilerden birisi ortaya

konulan pazarlama değerinin kontrol edilememesidir. Yani işletme varmak

istediği hedefin çok dışında bir sosyal etkileşime yol açabilmektedir.

İletişim altyapısına dayanan, konuşmadan ve fikir alışverişinden oluşan sosyal

medyada markanın paslanması, daha az dikkat çekmesi ya da beğeniye uygun bir

yönde gitmemesi gibi riskler de bulunmaktadır (Sweeney ve Craig, 2011). Ayrıca,

sosyal medya ortamlarında kuruluşlarla ilgili yer alan olumsuz mesajların

yayılması sonucu ortaya çıkan viral etki, kuruluşları saldırılara karşı savunmasız

bırakmaktadır (Zyl, 2009).

İnternet bağlantı hızlarındaki değişim yüklü mesajların ve görsellerin yüklenme

süresinde farklılıklara sebep olacağından, yüklemesi uzun süren uygulamalardan

(application, widget) kişiler kaçınabilmektedir. Bu da reklam hedeflerine ulaşmayı

engelleyebilir.

Sosyal medya pazarlamasının diğer bir olumsuz yönü de kullanıcıların spam adı

verilen ve rahatsız edici reklamlara maruz kalmasıdır. Zamanında engellenmeyen

kötü içerikli yayınlar kişilerin ve şirketlerin itibarlarını zedelemektedir (Zyl,

2009). Sosyal medyada üçüncü şahıslar tarafından lekelenmiş bir marka sıkıntılı

bir durum oluşturmaktadır ve oluşan bu algıyı düzeltmek de oldukça pahalıdır.

Öte yandan sosyal medyada yer alan etik dışı davranışlar incelendiğinde başlıca

etik dışı davranışların şunlar olduğu görülmektedir (Mavnacıoğlu, 2009):

47

Kişisel verileri izinsiz kopyalamak ve dağıtmak.

Kişisel verilerde tahrifat yapmak.

Ticari firmaların sırlarını ifşa etmek.

Sahte içerik hazırlayarak kullanıcıları yanıltmak.

Reklam ve sponsorluk almak için manipüle edici içerik yayımlamak.

Telif haklarının göz ardı edilmesi.

Genel ahlaka aykırı içerik oluşturmak ve yaymak.

Firmalara zarar vermek için firmanın sahte blogunu oluşturmak.

Kaynak göstermeden içerik kullanmak.

Kişilerin gerçek kimliklerini gizleyerek sahte profiller oluşturmaları.

Kurumların tüketicilerini yanıltmak için ücret ödeyerek yanlı içerik

hazırlatmaları.

Spam blog oluşturmak. Sosyal medya pazarlamasının olumsuz yönlerini ise

aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

Sosyal medyada çalışma yapmak, giriş yapmak çok kolaydır. Bu işten alnınızın

akıyla çıkmanız ise hayli zordur.

Riskli ve kontrol edilemezdir. Yani garantili bir formülü, yol haritası tam olarak

yoktur.

İnsanların markaya karşı olumsuz imaj içeren topluluklarda bir araya

gelebilmesi mümkündür.

Sosyal ağların giderek kalabalıklaşması, iletişimde gürültü unsurunu artırmakta

ve firmalar açısından pazarlama ve iletişim mesajlarının kaybolmasına, hedef

şaşırmasına ve geri bildirimin beklentilerin altında kalmasına sebep

olabilmektedir (Onat ve Alikılıç, 2008).

SONUÇ

48

20. yüzyılda teknolojide yaşanan hızlı gelişmeler internetin daha da

yaygınlaşmasına sebep olmuş ve onu yaşamımızın ayrılmaz bir parçasına

dönüştürmüştür. İnternet kullanıcıları belli bir zaman sonra internet üzerinden

alışveriş işlemlerini yapmaya başlayan ve elektronik pazarlarda yer alan

tüketicilere dönüşmüştür. Dolaysıyla, tüketicilerin elektronik pazarlarda yer

almaları onların satın alma davranışlarını da yakından etkilemiştir. Elektronik

Ticarette tüketiciler çok sayıda mal ve hizmetin çeşidini görebilirler ve en

uygununu bulma şansına sahiptirler. Rekabetin yoğun olduğu böyle bir mecrada

işletmeler üstünlük elde etmeleri için tüketici davranışları konusuna önem

vermelidirler.

Teknolojinin gelişmesiyle beraber artan rekabet ortamında müşteriler birçok ürün

ve hizmet seçeneği arasından tercihlerini yapmaktadırlar. Tüketicinin dikkatini

çekmek ve düşük maliyetli, etkili mesajlar oluşturmak için hedef kitlenin bilerek

ve isteyerek yer aldığı sosyal medya mecralarında bulunmak, işletmeler açısından

oldukça cazip bir seçenek haline gelmektedir. Sosyal medya, mevcut pazarlama

kanallarının yanısıra bu kanallarla bütünleşik halde kullanılabilecek yeni ve etkin

iletişim kanallarını meydana getirmektedir

Sosyal medya işletmeler açısından yeni müşterilere ulaşma ve eski tüketicilerin

satın alma davranışlarını marka alışkanlığı haline getirebilme açısından uygun bir

pazarlama ortamı oluşturmaktadır.

İşletmeler, sosyal medya araçlarının hızlı yayılma özelliği sayesinde büyük

kitlelere ulaşabilmektedir. Marka ve şirketler için önemli ve yeni bilgileri çok

hızlı ulaştırmak açısından büyük avantaj sağlarken tam tersi durumda olumsuz ve

yalan haberlerinde aynı hızda yayılmasına sebep olabilmektedir. Bu durumda

sosyal ağların artan kullanımı bir kuruluşun marka imajı ve itibarı için potansiyel

risk oluşturabilmektedir.

Internet üzerinden e-pazarlama gerek insan yaşamında gerek ekonomik hayatta

hızlı değişimlere yol açmaktadır. Teknolojik gelişmeler bu değişimin başlangıcını

oluşturmuş ve değişimin hızında da etkili olmuştur. Teknolojik gelişmelerle e-

pazarlamanın kullanım araçları değişmekte, bu sayede işletmeler müşterilerine

daha kaliteli hizmet ve ürünler sunmaktadır. Değişim tüketici beklentilerini

farklılaştırmış daha fazla ve hızlı hizmet bekleyen, hata kabul etmeyen, kaliteyi

49

arayan, iletişim teknolojileriyle mal ve hizmetler hakkında devamlı bilgi edinen

bir tüketici yapısı oluşmuştur.

İş yaşamında pazar yeri büyümüş, rekabet küreselleşmiştir. İşletmeler ürünlerini

dünyanın herhangi bir yerinde yaşayan müşterilerine satabilmekte ve 24 saat açık

işletmeler haline gelmektedirler. İşletmelerin artan rekabet karşısında epazarlama

araçlarını kullanarak maliyetlerini ve iş süreçlerindeki verimsizliklerini

düşürdükleri görülmektedir. E-pazarlama araçları bu süreçte tekil kullanımdan

daha çok birleştirilmiş ve birbirini tanımlayan bir düzleme doğru gitmektedir.

İşletmeler birbirleriyle koordineli çalışabilen ve hızlı hareket edebilen esnek

yapıdaki büyük organizasyonun ufak parçalarını oluşturmaktadırlar. E-

pazarlamayla birbirine bağlı işletmeler zamana karşı yarışmakta, iş ve işlem

süreçlerini en aza indirmektedirler.

İşletmelerin Internet'i kullanım amaçları incelendiğinde, Internet'i en çok çift

yönlü iletişim amacıyla kullandıkları, Internet bankacılığı ve personel seçme ve

yerleştirmede kullanmadıkları görülmektedir. Çift yönlü iletişim teknolojisi

işletmeler tarafından telefon ve faksa göre çok daha hızlı ve maliyeti düşük olarak

algılanmaktadır. İkinci olarak interneti en çok kişisel amaçları (e-mail, sohbet,

gazete okumak vb.) doğrultusunda kullanmaktadırlar. İşletmeler Internet'i

kurumsal tanıtım amaçlı olarak da kullanmakta ve bu yolla kendilerine potansiyel

müşteri ve iş ortakları aramaktadırlar. İşletmelerin Internet'i sürekli

kullanmalarındaki diğer bir amaç ise ürün, hizmet tanıtımı ve reklâm ile ilişkilidir.

Genel olarak işletmelerin epazarlamaya etkin olarak yakın olmadıkları ve

Internet'i daha çok kişisel ve iletişim amaçlı olarak kullandıklarını söylemek

yanlış olmaz.

50

KAYNAKÇA

Al, Umut.(2002). “Internet’te Veri Güvenliği” Oluşum Dergisi, yıl:10,

sayı:38, s.38- 50.

Anbar, Adem.(2001). “E-Ticarette Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm

Önerileri”, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, sayı: 2, s.18-32.

Akar, Erkan ve Cantürk Kayahan,(2007). Elektronik Ticaret ve

Elektronik İş. Nobel Yayın Dağıtım Ankara

Akar, Erkan (2010). Sosyal Medya Pazarlaması: Sosyal Webde

Pazarlama Stratejileri. Ankara: Efil Yayınevi

Andersen, N. (2002). New Media and New Media Literacy

Aslan, Bora (2007), ―Web 2.0, Teknikleri ve Uygulamaları‖, XII.

Türkiye'de İnternet Konferansı, Bilkent-Ankara.

Barnes, Newkirk (2007).Using Podcasts to Promote Government

Documents Collections‖, Library Hi Tech, Vol.25, No. 2

Brown, George (2008). Social Media 100 Success Secrets, Lulu

Bulunmaz, Barış(2011). Otomotiv Sektöründe Sosyal Medyanın

Kullanımı Ve Fiat Örneği‖, Global Media Journal, Cilt 2, Sayı 3

Brown, D. ve Hayes, N. (2008). Influencer Marketing. New York:

Elsevier.

Boyd, Dannah M. ve Ellison, Nicole B. (2007). Social Network Sites:

Definition, History, and Scholarship

Chatfield, T. Brian (2009). The Complete Guide to Wikis: How to Set

Up, Use, andBenefit From Wikis for Teachers, Business Professionals, Families,

and Friends, Atlantic Publishing Group, Inc. : Florida

Chaffey,(2009). Dave ve PR Smith. E-Marketing Excellence. Third

Edition

51

Cappo, J. (2005). Reklamcılığın Geleceeği F. Yalım (çev.). İstanbul:

Kapital Medya Hizmetleri A.Ş

Deniz, Recep Baki,(2001). İşletmeden Tüketiciye Internet’te Pazarlama

ve Türkiye’deki Boyutları. İstanbul:Beta Yayınları

Doruk, Zehra , (2006) , 'Podcasting Nedir?'

Doyle, Peter,(2003). Değer Temelli Pazarlama: Şirketinizi Büyütmek ve

Hissedar Değeri Yaratmak İçin Pazarlama Stratejileri. (çev: Gülfidan

Barış).İstanbul: Kapital Medya Hizmetleri A.Ş.

Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD), (2007). Participative

Web and User-Created Content Web 2.0, Wikis and Social Networking. Paris.

Elad, Joel (2008) LinkedIn for Dummies, New Jersey, Wiley Publishing

Evans, Dave (2008), Social Media Marketing An Hour A Day, Wiley

Publishing, Inc.:Indiana

Ferret, L. J. (2006). E-learning concepts and techniques. Bloomsburg,

PA: Bloomsburg Üniversitesi

Fırlar, G. B. (2010). Dijital Geleceğe Hazırlanmak: Bilgi ve Yenilik

Yaratma. S. Y. Çakır içinde, Teknolojinin Pazarlama İletişime Etkileri (s. 31 -

54). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.

Genç, Hakan (2010), İnternetteki Etkileşim Merkezi Sosyal Ağlar ve E-İş

2.0 Uygulamaları, Akademik Bilişim Konferansı, Muğla

Goottschalk, Petter,(20099). E-Business Strategy, Sourcing and

Governance .Hersey, PA, USA: Idea Group Publishing, s:16.”Aktaran T.C.

Başbakanlık, Dış Ticaret Müsteşarlığı. Elektronik Ticaret ve Pazarlama. Ankar.

Gunelius, S. (2011). 30 Minute Social Media Marketing. New York:

McGraw Hill.

Hall, Starr Ve Chadd Rosenberg (2009). Get Connected The Social

Networking Toolkit for Business, Entreprenuer Press: Canada.

52

Hüseyinoğlu, B. (2009). Tüketici Tarafından Yaratılan Medya Ortamında

Ağızdan Ağıza Pazarlama ve Bir Uygulama. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.

İmer, Recep,(2005). Elektronik Ticaret. Özne Yayın Dağıtım

İSTANBUL.

Jalali, Ali Akbar (2009) Halkla ilişkiler 2.0, Tahran, Kargozare Ravabet

Omumi Yayın Evi

Jansen, Bernard J.; Zhang, Mimi; Sobel, Kate ve Chowdury, A. (2009)

Twitter Power: Tweets as Electronic Word of Mouth, New Jersey

Karsu, Süreyya,(2010). “Elektronik Ticaret Dersi 2009-2010 Bahar

Dönemi”.Basılmamış Ders Notu, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, İ.İ.B.F,İşletme

Bölümü

Karabulut, M. (2012). Tüketici Davranışı, İstanbul Üniversitesi İşletme

Enstitüsü, 3. Baskı, İstanbul

Kahraman, Murat (2010). “Sosyal Medya 101” Pazarlamacılar için

Sosyal Medyaya Giriş, MediaCat, İstanbul

Kalafatoğlu, Yiğit (2010). "Sosyal Medya ve E-Pazarlama ile ĠliĢkisi 2

– Sosyal Medya"

Kaplan, A. M. ve Haenlein, M. (2010). Users of the World, Unite! The

Challenges and Opportunities of Social Media. Business Horizons (53), 59 - 68.

Kırçova, İbrahim,(2012). Internet’te Pazarlama. İstanbul: Beta Basım

Yayım Dağıtım A.Ş.

Kırcova, İ. (2002). İnternette Pazarlama. İstanbul: Beta Yayınları.

Küçükyılmazlar, A. (hzl.). (2006). Elektronik Ticaret Rehberi. İstanbul:

İstanbul Ticaret Odası Yayınları.

Klieber, P. (2009). “Document Classification Through Data Mining

Social Media Networks”, s. 8.

Korkmaz, Nuray,(2004). Sorularla E-ticaret, E-iş. İstanbul: İstanbul Ticaret

Odası Yayınları, ss.20-21

53

Kushin, M. J. ve Yamamoto, M. (2010). Did Social Media Really

Matter? College Students' Use of Online Media and Political Decision Making in

the 2008 Election. Mass Communication and Society, 13 (5), 608 – 630

Köse, Hüseyin (2008) İnternette ―Açık ve Demokratik Yayıncılık:

―Sanal Ortam Günlükleri ve Wikiler, İstanbul, Marmara Üniversitesi İletişim

Dergisi, 13, 83-93

Lerman, K. (2007). “Social Information Processing in News Aggregation.

IEEE Internet Computing”, s. 16 - 28.

Lister, M., Dovey, J., Giddings, S., Grant, I., ve Keiran, K. (2009).

New Media: A Critical Introduction. Newyork: Routledge Publishing.

Lietsala, K. ve Sirkkunen, E. (2008). Social Media: Introduction to The

Tools and Processes of Participatory Economy. Tampere, Finlandiya: Tampere

University Press

Lou, Roberts Mary,(2003). Internet Marketing Integrating Online and

Offline Strategies. Mc. Graw- Hill Irwin, Newyork.

Marangoz, M., Çelikkan, H. ve Aydın, A. E. (2014). Tüketicilerin Mobil

Tabanlı İzinli Pazarlama Uygulamalarına Yönelik Tutumlarını Etkileyen

Faktörler. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 19 - 46.

Mavnacıoğlu, Korhan (2009) İnternette Kullanıcıların Oluşturduğu Ve

Dağıttığı İçeriklerin Etik Açıdan İncelenmesi: Sosyal Medya Örnekleri, Medya ve

Etik Sempozyumu, 07-09 Bildiri 63-72

Naik, U. ve Shivalingaiah, D. (2008). ‘‘Comparative Study of Web 1.0,

Web 2.0 and Web 3.0’’. 6th International CALIBER (s. 499 - 507). Ahmedabad:

INFLIBNET Center.

Palmer, A. ve Lewis, N. K. (2009). An Experiential Social Network-

Based Approach to Direct Marketing. Direct Marketing: An International Journal,

3 (3), 162 – 176

Polat, İ. H. (2009). Yeni Bir İletişim Ortamı, Yeni Bir Medya. L. Baruh,

ve M. Yüksel içinde, Değişen İletişim Ortamında Etkileşimli Pazarlama (s. 29 -

36). İstanbul: Doğan Kitap.

54

Sever, S. (2000). Bütünleşik Pazarlama İletişimine Göre Yeni Medya

Planlaması Konsepti. Kurgu Dergisi (17), 225 - 234.

Serino, Joseph ve Rachel Feıner,(2009). Medya Rehberi 5: Internette

Reklam. (çev: Muharrem Ayın).İstanbul: Reklamcılık Vakfı Yayınları, Ağustos

Stelzner, Michael A. (2011). Social Media Marketing Industry Report:

How Marketers Are Using Social Media to Grow Their Businesses

Strater, Katherine ve Richter, Heather (2007). Examining Privacy and

Disclosure in a Social Networking Community. ACM International Conference

Proceeding Series, Vol. 229, Pittsburgh

Sherman, Aliza (2008). 'Social Media Overview'. Presentation at

Philanthropy NW 2008 Annual Conference.

Stokes, Rob (2009). eMarketing The Essential Guide to Online Marketing,

2nd Edition, Quirk eMarketing Ltd.

Shih, Clara (2009). The Facebook Era: Tapping Online Social Networks

to Build Better Products Reach New Audiences, and Sell More Stuff, Pearson

Education, Inc., Boston

Smith, Justin (2007). The Facebook Marketing Bible: 24 Ways to Market

Your Brand, Company, Product, or Service Inside Facebook

Pırnar, İge. Doğrudan Pazarlama. Ankara: Seçkin Yayıncılık,2005.

Rigby, Ben (2008). B Mobilizing Generation 2.0 A Practical Guide to

Using Web 2.0 Technologies to Recruit, Organize and Engage Youth, Jossey-

Bass: San Francisco

Rüzgar, Bahatdin ve Alper Sevinç,(2007). “Bireysel Emeklilik

Şirketlerinin Web Sayfalarının E-ticaret Yaklaşımı ile İncelenmesi”, s.1-9

Onat, Ferah (2009). Sosyal Medyada İzmir ve İzmirlilik, İzmirli Olmak

Sempozyumu, Bildiri

Onat, F. (2010). Bir Halkla İlişkiler Uygulama Alanı Olarak Sosyal

Medya Kullanımı: Sivil Toplum Örgütleri Üzerine Bir İnceleme. Gazi

Üniversitesi İletişim Fakültesi Kavram ve Araştırma Dergisi, 105.

55

Onat, Ferah ve Alikılıç, O. Özlem (2008). Sosyal Ağ Sitelerinin Reklam

Ve Halkla İlişkiler Ortamları Olarak Değerlendirilmesi, Journal of Yasar

University, 3(9), 1111- 1143

Özmen, Şule, (2006).Ağ Ekonomisinde Yeni Ticaret Yolu, E-Ticaret,

Elektronik Ticaret. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları

Toprak, Ali,(2009). Yıldırım, Ayşenur; Aygül, Eser; Binark, Mutlu;

Börekçi, S. Çomu, T. Toplumsal Paylaşım Ağı: Facebook, Kalkedon Yayınları,

Ankara

Yeygel, Sinem,(2009). “E-Müşteri Memnuniyetini Sağlayan Temel E-

Hizmet Kalitesi Unsurları” , Pi Dergisi,Ocak-Şubat-Mart,s..15-29.

Yıldız, Mehmet Regaip,(2007). “E-Ticaretin Gelişimi ve Risk Sermayesi

Finansı”.Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

İşletme Anabilim Dalı Muhasebe Finansman.

Zarella, D. (2010). The Social Media Marketing Book. Sebastopol,

Kanada: O'Reilly.

Zyl, Anria Sophia (2009). The impact of Social Networking 2.0 on

Organisations, The Electronic Electronic Library, The, Vol. 27

Zyman, Sergio ve Scott Milleri,(2003). Geleceğin Pazarlaması. (çev:

Cumhur Güçer).İstanbul: Mediacat Yayınları.

Weber, Steve (2009). Twitter Marketing: Promote Yourself and Your

Business on Earth’s Hottest, Weber Books: USA

Weinberg, Tamar (2009). The New Community Rules: Marketing on the

Social Web, O‘reilly, California

56