Workshop

Action Type en mentaal begeleiden

Wie ben ik?Ton Kallenberg

• Hoofdopleider NBB• Trainer/coach plm. 30 jaar• Laatste jaren meer op meiden

gericht (Lokomotief)• Werkzaam als Directeur

Onderwijs

Bron presentatie: www.actiontype.nl Peter Murphy

Onderwerpen

• ‘Theoretische’ handvaten om je team te benaderen

• Action Type (Myers-Briggs)• Herkennen van fases van

groepsprocessen en daarop in kunnen spelen

• Tuckman

Het verschil tussen de individu en het team

• Als je iets wilt met een speler; denk er even over moet na hoe je de speler op basis van zijn karakter het best kunt benaderen.

Versus• Hoe kun je de diversiteit onder

de spelers zo gebruiken dat het team er baat bij heeft?

De coach, de speler en het temperament!

Totaal coachen

• Peter Murphy & Jan Huijbers• Authentiek coachen in 4 stappen:

1. Wees jezelf, sta voor wat je wilt bereiken2. Vertrouwensrelatie met de sporter3. Concentratie bij de wedstrijden, ontspanning

bij het einde van de wedstrijden4. Coach op een individuele manier

WAT IS TALENT?• Talent is een noodzakelijke bijzaak• Beginnersgeluk• Is als een kat in een donkere kamer.

•Action Type als hulpmiddel bij de ontwikkeling van talent

•“Het gaat duidelijk niet om één ding. Maar om hoeveel, van wat en hoe.”

12

345

Oproepen van

succesvolle

beelden

Interne bioscoop

Zinvolle

feedback,

bespreken van je

eigen gedrag en pres-

taties, evalueren

d.m.v. denken,

kijken, praten,

schrijven

Hervinden van

presteren; uit een dip

komen, sporten van-

uit een positief

perspectief

volledige

aandacht en concentratie

tijdens de training; door

de wedstrijd in be-

slag genomen

Gereed en vrij

om te presteren

loslaten

GELOOFTOEWIJDINGDISCIPLINE

PLEZIERZELFKENNIS

OVERTUIGINGDOEL

what if scenarioworstcase scenario

Bron: Wheel of excellence Terry Orlick

Het dilemma van het coachen van talent

•contrôle

•stap voor stap

•één optie

•plannen

•afwachten

•creativiteit

•meerdere opties

•improviseren

Kijk ook eens door de bril van de ander

naar jezelf!

Opbouw van Action Type

E IEXTRAVERT INTROVERTSTIMULEREN

Extraversion HOE RICHT U UW AANDACHT? Introversion

T FDENKEN VOELENBESLISSEN

Thinking HOE NEEMT U BESLISSINGEN? Feeling

J POORDELEND AFWACHTENDLEEFSTIJL

Judging HOE STAAT U tov. DE OMGEVING? Perceiving

S NZINTUIGLIJK INTUÏTIEBELEVEN

Sensing HOE NEEMT U INFORMATIE OP? iNtuïtion

Geeft er de voorkeur aan energie te halen uit de buitenwereld van activiteit, mensen en dingen.

Wordt gewaardeerd omdat je:• Gemakkelijk contact legt• Sfeer brengt in een groep • Een onuitputtelijke bron

van energie lijkt en enthousiast bent

Irriteert anderen soms omdat je:

• Luidruchtig en druk kan zijn • Wel eens oppervlakkig

overkomt• Anderen wel eens

onderbreekt

Geeft er de voorkeur aan energie te halen uit de innerlijke wereld van gedachten, gevoelens en ideeën.

Wordt gewaardeerd omdat je:

• Rustig bent• Heel geconcentreerd werkt• Nadenkt voor je iets zegt• De indruk geeft echt te

luisterenIrriteert anderen soms omdat

je:•Niet altijd spontaan bent•Meer tijd nodig hebt om je

uit te drukken•Soms moeilijk te

doorgronden bent

E IEXTRAVERT INTROVERTSTIMULEREN

Extraversion HOE RICHT JIJ JOUW AANDACHT? Introversion

Geeft er de voorkeur aan zich te concentreren op informatie verworven via de vijf zintuigen en op praktische toepassingen.

Wordt gewaardeerd omdat je:

•Weet waarover je praat•Oog hebt voor detail en

feiten•Nauwkeurig en precies

bent•Realistisch plant Irriteert anderen soms

omdat je:•Steeds meer informatie

nodig hebt•Wel eens doorboomt over

details•Door de bomen soms het

bos niet meer ziet

Geeft er de voorkeur aan zich te concentreren op patronen, verbanden en mogelijke betekenissen.

Wordt gewaardeerd omdat je:•Creatief bent•Toekomstgericht bent en

visie hebt•Steeds nieuwe manieren

zoekt om iets te doenIrriteert anderen soms omdat

je:•Van de hak op de tak kan

springen•Af en toe met het hoofd in

de wolken lijken te lopen•Dingen nogal chaotisch kan

aanpakken

S NZINTUIGLIJK INTUÏTIEBELEVEN

Sensing HOE NEEM JIJ INFORMATIE OP? Intuïtion

T FDENKEN VOELENBESLISSEN

Thinking HOE NEEM JIJ BESLISSINGEN? FeelingGeeft er de voorkeur aan beslissingen te baseren op logica en een objectieve analyse van oorzaak en gevolg.Wordt gewaardeerd omdat je:•Alles logisch aanpakt•Consequent bent•Rechtuit durf te zijn•Knopen makkelijk doorhaktIrriteert anderen soms omdat je:•Koel en afstandelijk kan overkomen•Af en toe teveel op ratio en logica terugvalt bij je beslissingen•Kritiek wel eens op een kwetsende manier gebruikt

Geeft er de voorkeur aan beslissingen te baseren op een waarderingsproces en houdt daarbij rekening met wat er belangrijk is voor mensen. Wordt gewaardeerd omdat je:•Zo respectvol bent•Aandacht hebt voor iedereen•Een gevoel van betrokkenheid creert•Altijd een medemens voorop steltIrriteert anderen soms omdat je:•Wel eens overgevoelig bent•Niet altijd rechtuit bent•Opmerkingen sterk persoonlijk aantrekt

J PGECONTROLEERD AFWACHTENDLEEFSTIJL

Judging HOE STA JIJ TOV. DE OMGEVING? Perceiving

Houdt van een geplande, georganiseerde levenshouding en geeft er de voorkeur aan dat alles beslist is.

Wordt gewaardeerd omdat je:

•Heel betrouwbaar bent•Veel waarde hecht aan

afspraken•Zaken wil afronden•Snelle beslisser bentIrriteert anderen soms

omdat je:•Alles vooraf wil plannen•Wel eens kregelig wordt

als iemand op zijn beslissing terugkomt

•Voorspelbaar en saai kan overkomen

Houdt van een flexibele, spontane aanpak en geeft er de voorkeur aan alle opties open te houden.

Wordt gewaardeerd omdat je:

•Vlot met veranderingen omgaat

•Heel ongedwongen en flexibel overkomt

•Op het laatste moment extra energie ontwikkelt

•Optimistisch bentIrriteert anderen soms omdat

je:•Nonchalant met je tijd

omspringt•Niet altijd lijkt te weten wat

je wil•Wel eens op je beslissing

terugkomt

Verdeling in vier categorieen

• Vaklui

• ESTP / ESFP / ISTP / ISFP

• Wachter

• ESTJ / ESFJ / ISTJ / ISFJ

• Rationalist

• ENTJ / ENTP / INTJ / INTP

• Idealist

• ENFP / ENFJ / INFP / INFJ

Interactie voorkeur

Koers uitzettenDirectief reagerend

Inzet voor plan van actieWaarde: de groep op de route houden

Weloverwogen besluitvormingWil het proces volgen

Achter de schermenInformatief reagerend

Inzet voor beste resultaatWaarde: ondersteunen van het groepsproces

Raad geven bij de besluitvormingWil richting proces beinvloeden

Leiding nemenDirectief agerend

Inzet voor afrondingWaarde: groep richting doel leiden

Snelle besluitvormingWil resultaten zien

INFJ, INTJ, ISTJ, ISTP INFP, INTP, ISFJ, ISFP

ENFJ, ENTJ, ESTJ, ESTP ENFP, ENTP, ESFJ, ESFP

Bron: vrij naar Linda Berens

In gang zetten Informatief agerend

Inzet om mee te doenWaarde: versnellen van het groepsproces

Stimulerende besluitvormingWil aandacht voor interactie binnen

proces

Temperament voorkeur

WACHTERVerantwoordelijkheid Stabiliteit, Logistiek

Controle

RATIONALISTKennis

CompetentieStrategie, Visionair

ISTJESTJISFJESFJ

INFPENFPINFJENFJ

INTPENTPINTJENTJ

IDEALISTGroei, Integriteit

Diplomatie Katalysator

ISTPESTPISFPESFP

Is alles wat je zegt en doet - Is alles wat je voelt en denkt - Is alles wat je nodig hebt

VAKMANVariatie,Impact

RisicobereidheidTactiek, Doen

Conflict voorkeur

WACHTERVERMIJDENIk wil het niet meemaken

RATIONALISTSAMENWERKEN

Ik wil een win-win scenario

ISTJESTJISFJESFJ

INFPENFPINFJENFJ

INTPENTPINTJENTJ

IDEALISTTOEDEKKEN

Ik wil het niet zien

ISTPESTPISFPESFP

VAKMANWEDIJVERENIk wil winnen

Vaklui

• Zijn vaak impulsief, energiek, warmbloedig en praktisch

• Zintuiglijk ingesteld• Houden van spanning, opwinding en risico’s nemen• Ze hebben aanleg voor tactiek en zijn geboren

onderhandelaars

• Motto: Pluk de dag !• Kernbehoefte: Vrijheid om te handelen en

mogelijkheid om invloed uit te oefenen • Moeten gecoacht worden op: Beginnersgeest (fris,

speels, variatie, vrij)

Vaklui

ESTP = Promotors = spontane risiconemers met een groot vermogen tot het inschatten van anderen, wat ze gebruiken om mensen te overtuigen. Door hun grote improvisatievermogen zijn ze in staat innovatieve oplossingen te vinden voor problemen. Zijn altijd in beweging, snel verveeld, hekel aan theorie en intuïtie, maar wel enthousiast, praktisch, creatief, charmant, gevat en een inspirator voor anderen.

ESFP = Performers = hebben levenslust en zijn plezierig in de omgang maar hebben moeite met innige contacten. Ze kunnen irritatie oproepen als ze hun afspraken niet nakomen of te weinig “commitment” tonen. (vb. Romario)

ISTP = Ambachtsman = optimistisch, loyaal, trouw en goed in actie georiënteerde taken. Ze kunnen zonder dat ze het weten gevoelens van anderen kwetsen of zonder dat ze het iets kunnen schelen. Ze zijn zwak in het uiten van hun gevoelens en zijn communicatief beperkt.

ISFP = Componist = zijn impulsieve, warme, rustige mensen die zich niet gemakkelijk openstellen voor anderen. Ze zijn erg zintuiglijk ingesteld en hebben een hekel aan autoriteit en laten zich leiden door hun eigen waarden. Zijn erg perfectionistisch wat anderen doen maakt hen niet uit. (vb. Ruud van Nistelrooy)

Wachters

• Zijn vaak betrouwbare, zorgzame en precieze mensen die deel willen uitmaken van een groep

• Ze houden van duidelijkheid, georganiseerdheid en een duidelijke structuur

• Ze zijn kwetsbaar als processen onvoorziene wendingen aannemen

• Ze hebben duidelijke beelden hoe het wel moet en hoe het toch nog fout kan gaan (faalangst)

• Motto: Als iedereen zich aan de regels zou houden, zou alles op rolletjes lopen !

• Kernbehoefte: Lidmaatschap (erbij horen), plicht en verantwoordelijkheid

• Moeten gecoacht worden op: Taakacceptatie

Wachters

ESTJ = Supervisors = zijn geboren leiders met een groot plichtsgevoel. Ze stralen zelfvertrouwen uit, zijn energiek en zien graag snel resultaten van hun inspanningen. Ze zijn uitzonderlijk begaafd in het ontwerpen van systemen. Gewetensvol, praktisch, realistisch, betrouwbaar en koesteren zekerheid voor zichzelf en hun dierbaren.

ESFJ = Verzorgers = zijn warm, behulpzaam, tactvol, grondig en energiek. Aangezien zij tradities en zekerheden waarderen, leiden zij stabiele levens die rijk zijn aan contacten met vrienden en familie. Zij worden door anderen vooral gewaardeerd als trouwe vrienden.

ISTJ = Plichtvervullers = zijn capabele, logische, redelijke en effectieve mensen met een diepe drang naar een veilig en vredig bestaan. Ze zijn zeer effectief in het bereiken van hun doelen. Hun verlangen om beproefde systemen los te laten op de feiten van alledag maakt dat zij zich blijmoedig door enorme hoeveelheden routinewerk ploegen.

ISFJ = Loyalisten = zijn warm, vrijgevig, betrouwbaar, verantwoordelijk, gevoelig en in staat dingen gladjes te doen verlopen, maar ze zijn ook al te kritisch op zichzelf. Eigenlijk zouden zij zichzelf de warmte en liefde moeten geven die zij zo vrijelijk aan anderen schenken.

Rationalisten

• Zijn vaak eeuwige leerlingen (altijd op zoek om zichzelf te verbeteren)

• Hun taalgebruik is vaak gericht op concepten, systemen en ideeën

• Zelfcontrole is erg belangrijk voor hen

• Emoties vinden ze onhandig en onfunctioneel omdat hun F-functie zwak ontwikkelt is

• Ze komen flegmatiek over, maar dat is vaak uiterlijke schijn

• Motto: Kennis is vaardigheid !

• Kernbehoefte: Zelfcontrole en kennis

• Moeten gecoacht worden op: Heldere waarneming

Rationalisten

ENTJ Veldheren = zijn vaak lange termijn denkers met een grote capaciteit voor het vertalen van mogelijkheden in actieplannen. Het zijn krachtige persoonlijkheden die makkelijk hun doelen bereiken. Ze zijn recht door zee, nemen hun verplichtingen zeer serieus, zijn in staat relaties te verbreken zonder om te kijken en hebben extreem hoge verwachtingen en standaarden. Ze zijn meesters in het hanteren van stress, maar als de stress hen overmeestert, exploderen zij als een vulkaan met gruwelijke woedeaanvallen en zware paranoia. (vb. Louis van Gaal)

ENTP = Uitvinders = zijn creatief, flexibel, intelligent, nieuwsgierig, theoretisch, visionair en doelgericht. Zij laten zich inspireren door ideeën en weten met hun enthousiasme en verbale vaardigheden anderen aan boord van hun ondernemingen te trekken. Omdat zij hun beslissingen strikt rationeel nemen, kunnen zij mensen soms ongewild kwetsen.

INTJ = Masterminds = zijn vrijwel altijd zeer complete individuen met een diep inzicht in het grote plaatje. Het zijn werkers, geen spelers, altijd pogend hun inzichten om te zetten in plannen van aanpak. Als iemand innovaties kan brengen in zijn sport, dan is het wel een mastermind. Ook op persoonlijk niveau kan een mastermind die tolerantie praktiseert en zich inspant om effectief te leren communiceren, een rijk leven leiden.

INTP = Architecten = zijn snel van begrip, origineel, vernieuwend, accuraat, enthousiast, goedgeluimd, dwars en razend knappe denkers in structuren. Ze zijn de pioniers van nieuw gedachtegoed in de samenleving. Focussen en in de zone komen gaat bij hun vanzelf.

Idealisten

• Zijn vaak complexe en unieke personen

• Zijn lang op zoek naar zichzelf en willen van betekenis zijn voor de mensheid

• Hebben een krachtige intuïtie, zijn gevoelig, creatief en hebben een rijke verbeelding

• Zijn optimistisch, enthousiast en gericht op het goede in mensen (wereldverbeteraars)

• Motto: Ik geloof in het menselijk potentieel en ik wil mijn beste zelf worden!

• Kernbehoefte: Zelfontplooiing en zingeving

• Moeten gecoacht worden op: Concentratie

Idealisten

ENFP = Inspirators = zijn charmante, ingenieuze, inspirerende, risiconemende, sensitieve, op mensen gerichte individuen met een brede waaier aan capaciteiten. Zij hebben veel te geven als zij betrokken blijven, dingen afmaken in hun werk en in hun relaties en een heel klein beetje leren autoriteit te accepteren. (vb. Pieter v/d Hoogenband)

ENFJ = Leraren = zijn charmante, warme, creatieve individuen met een rijk inzicht. Zij worden gewaardeerd om hun speciale gave potentieel voor groei te zien in anderen en om hun oprechte verlangen mensen te helpen. Vrijgevig en zorgzaam als zij zijn, moeten zij erop letten ook aan hun eigen behoeften te voldoen.

INFP = Helers = zijn zeldzame, intelligente, theoretisch ingestelde, creatieve wezens die vaak moeite hebben hun plaats in de wereld te vinden. Het zijn zelfmotivators die een gebrek aan structuur in hun leven kunnen hebben. Zij hebben diepe intuïties van andere mensen en weten in een oogwenk wat hen drijft en welke richting zij uit zullen gaan. Ze zijn zeer sensitief en meten alles af aan hun waarden.

INFJ = Raadgevers = zijn vriendelijke zorgzame, complexe en hogelijk intuïtieve individuen met een direct en groot inzicht in anderen. Grote delen van hun persoonlijkheid houden zij verborgen, ook omdat zij niet zouden weten hoe dat allemaal uit te leggen. Zij zijn de steun en toeverlaat van hun vrienden en vinden het heerlijk als zijnde gids mogen zijn bij hun persoonlijkheidsontwikkeling.

Wat betekent dat in de praktijk?

Stel: je houdt als coach een voorbespreking

• De vaklui speelsters willen het graag gaan doen, dus het moet allemaal niet te lang duren!

• De wachters speelsters willen duidelijk weten wat hun taken en plichten zijn!

• De rationalisten speelsters kun je alleen prikkelen als je spannende vooruitzichten voorschotelt!

• De idealisten speelsters moeten geconcentreerd blijven want anders verliezen ze de aandacht !

Wat betekent het nog meer?

Stel: we trainen op 100% techniek

•De vaklui speelsters willen vrijheid in handelen !•De wachters speelsters spelen het systeem zoals afgesproken !• De rationalisten speelsters willen graag hun kennis delen !•De idealisten speelsters vragen zich af of deze oefening wel zin heeft en of het wel bijdraagt aan hun persoonlijke ontwikkeling !

En ook!

Stel: er is een irritatie binnen de groep omdat er mensen zijn die structureel te laat komen

• De vaklui speelsters vinden het allemaal wel best, het had hun ook kunnen overkomen!

• De wachters speelsters vinden dat iedereen zich aan de afspraken had moeten houden!

• De rationalisten speelsters zien de functionaliteit van de discussie niet echt in!

• De idealisten speelsters geloven hun medesporters als deze zegt dat het nooit meer zal gebeuren!

Tips

• Verbind eigen profiel en temperament met dat van de ander.

• Maak overeenkomsten en verschillen complementair• Werk vooral aan sterke punten en neem zwakke

punten mee; die gave gaat het verschil maken.• Coach op aandacht / concentratie.• Zelfkennis is de basis van succes.• KISS: keep it simple, stupid and solid.• Focus op het proces, niet op winnen.• Geef de ander vooral wat-ie nodig heeft, niet wat-ie

wil.

Conclusie

Accepteer elkaars verschillen

Bewonder elkaars talenten

op weg naar

het gemeenschappelijke doel

voor het team en jezelf

Samenvatting groepsproces

• Forming(Een groep vormen, elkaar leren kennen

• Storming(Conflicten tussen eigen belangen en teambelangen)

• Norming(Vaststellen van gemeenschappelijke teamnormen en -waarden)

• Performing(Doelen bereiken, optimale samenwerking leidt tot prestatie)

• Adjourning (Mourning)Ontbinden, wederzijdse afhankelijkheid wordt minder

Teamontwikkeling

• Forming– Elkaar leren kennen– De groep leren kennen– Afhankelijkheid bepalen– Gezamenlijke identiteit (gevoel van

‘erbij horen’)

• Fase katalysatoren– Groepsactiviteiten (kamp, eten,

toernooi)– Niet-sportgerelateerde spellen

(kennismakingsspel, interview)

Teamontwikkeling

• Storming– Onenigheid over procedures– Expressie van ontevredenheid– Spanning tussen leden– Verzet tegen leider– Kritiek op ideeen

• Fase katalysatoren– Schep kaders waarbinnen een conflict

aanwezig mag zijn– Stel je als coach op als vertrouwensersoon– Creeer een situatie die storming oproept

bijvoorbeeld spelen tegen sterkere tegenstanders, scherp trainen)

Teamontwikkeling

• Norming– Vastzetten van standaarden en rollen– Communicatie– “Wij”-gevoel wordt gedefinieerd en

gespecificeerd

• Fase katalysatoren– Spreek routines af (wedstrijdvoorbereiding,

nabespreking)– Maak afspraken met door het team

bedachte sancties (bijvoorbeeld te laat komen)

– Deel teamrollen toe

Teamontwikkeling

• Performing– Doelen bereiken– Hoge taakorientatie– Wederzijdse oplossingsgerichte cooperatie

• Fase katalysatoren– Taakgericht coachen– Zelfredzaamheid en verantwoordelijkheid

bij het team

Teamontwikkeling

• Adjourning (Mourning)– Beeindigen van rollen– Reductie van afhankelijkheid– Terugtrekken op zichzelf

• Fase katalysatoren– Sluit goed af bijvoorbeeld slotevaluatie)

Wat betekent dit bij: doelen stellen?

Criteria• Inspireert dit doel mij? Daagt het me uit?• Bereik ik het doel met mijn normale techniek? • Kan ik nagaan of ik mijn doel bereikt heb? Is het te meten?• Ligt mijn doel in het heden?• Hangt het bereiken van het doel alleen van mij af?Valkuilen en gevaren• Te veel doelen stellen in te weinig tijd.• Het niet erkennen van individuele verschillen.• Te algemene doelen stellen.• Het niet aanpassen van doelen als blijkt dat ze te hoog of te laag zijn.• Het ontbreken van procesdoelen.• Het ontbreken van een sfeer waarin het stellen van doelen geaccepteerd wordt.Soorten• Droomdoel (1e op een WK of OS)?• Reëel doel (in Nederlands Team of in Dames 1)?• Lange termijn doel (Nederlands Kampioen D1 2015)?• Middellange termijn doel (enkele wedstrijden)?• Korte termijn doel (voor de wedstrijd doe ik : ...... vroeg naar bed bijv.)• Doel van de dag (niet verknallen, lekker spelen, winnen, zo snel mogelijk, enz.)

" Ik doe mijn best" is geen goed doel. Is te vrijblijvend en niet te meten.