wstęp · autorski program profilaktyczno-wychowawczy z elementami biblioterapii ... z odżywianiem...

1

Joanna Ciszak

Mój styl życia

Autorski program profilaktyczno-wychowawczy z elementami biblioterapii

Spis treści

Wprowadzenie 1

Wstęp – rozpoznanie zjawiska, literatura 2

Założenia programowe 6

Treść programu (scenariusze lekcji) 7

Załączniki do lekcji 4. 52

Wprowadzenie

Charakterystyka programu

Program ma charakter wychowawczy i profilaktyczny - w zakresie zapobiegania zaburzeniom

odżywiania (kontrolowania wagi ciała lub objadania się w celu zrekompensowania niepowo-

dzeń) i koncentrowania się na własnym wyglądzie jako najważniejszej wartości w życiu.

Zaburzenia te występują już u dzieci (na ogół po 9 roku życia), a szczególnie wśród

młodzieży, i mogą nasilać się w okresie zmiany szkoły, co niesie nowe wyzwania

intelektualne i interpersonalne. Program adresowany jest do młodych ludzi w wieku 15-16 lat.

Grupa rówieśnicza ma w tym okresie rozwojowym największe znaczenie dla kształtowania

się opinii młodzieży o sobie i o innych ludziach. Zawartość programu odpowiada

współczesnemu stanowi wiedzy na temat profilaktyki i terapii zaburzeń związanych

z odżywianiem (głównie u dziewcząt) lub z kształtowaniem muskulatury (głównie

u chłopców). Podczas realizacji programu uczestnicy nie tylko mają nabyć (lub ugruntować)

wiedzę o zdrowiu, ale przede wszystkim - zdobyć umiejętność radzenia sobie ze stresem

i lepszego działania w środowisku społecznym.

Struktura programu

Program składa się z sześciu spotkań, z których trzy poświęcone są zjawisku stresu i mają na

celu wyposażenie uczestników w umiejętności radzenia sobie z nim, a pozostałe mają za

zadanie: pomóc uczestnikom w zrozumieniu, że wartość człowieka nie zależy od jego

wyglądu; pomóc im w lepszym funkcjonowaniu we własnej rodzinie; pomóc im

w przyswojeniu sobie przekonania o znaczeniu zdrowego stylu życia i wiedzy o jego

składnikach.

Podczas spotkań prowadzone są ćwiczenia integrujące grupę oraz rozmowy prowadzącego

z ogółem uczestników. Niektóre spotkania zawierają krótki wykład prowadzącego, ale

w większości zastosowano metody aktywizujące uczestników (głównie w formie grupowej).

Podczas dwóch spotkań wykorzystano tekst biblioterapeutyczny ukazujący skutki anoreksji

dla zdrowia oraz dla funkcjonowania w domu i w szkole.

2

WSTĘP

Rozpoznanie zjawiska

Jednym z wieku problemów współczesnego świata są zaburzenia odżywiania (anoreksja,

bulimia, kompulsywne objadanie się, otyłość) i zaburzenia postrzegania ciała własnego

(dysmorfofobia, w tym bigoreksja). Na ich powstawanie składają się przyczyny biologiczne,

psychologiczne, środowiskowe i kulturowe. Zwłaszcza propagowana w środkach społecznego

przekazu (telewizja, czasopisma młodzieżowe, Internet) bardzo szczupła (dla kobiet) lub

bardzo umięśniona (dla mężczyzn) sylwetka może być dla nastolatków niepodważalnym

wzorcem wyglądu i powodować, że zagadnienia estetyki ciała staną się najważniejsze w ży-

ciu. Zjawisko to zalicza się do zachowań problemowych młodzieży (obok: uzależnień od

substancji psychoaktywnych, samobójstw, wagarów i ucieczek, aktywności seksualnej

i prostytucji, przemocy rówieśniczej i przestępczości). Jednocześnie reklamowane są

produkty żywnościowe, których nadmierne spożycie prowadzi do otyłości. Reklamy te

zachęcają dzieci do zbyt częstego jedzenia pokarmów wysokokalorycznych i do rozwijania

niewłaściwych nawyków żywieniowych. Szkoła staje więc przed wyzwaniem, jakim jest

zapobieganie wystąpieniu u uczniów zaburzeń związanych z jedzeniem i z wyglądem. Szkoła,

ale także inne ośrodki, w których prowadzona jest praca z młodzieżą, mogą odegrać znaczącą

rolę w profilaktyce tych zaburzeń, poprzez dostarczanie nastolatkom wiedzy i przez działania

zapobiegawczo-wychowawcze.

Uwaga! Jeżeli w trakcie spotkania prowadzący zauważy wśród uczestników trudności

wewnętrzne podczas wykonywania jakiegoś zadania może wprowadzić „zasadę stop”, czyli

prawo każdego do rezygnacji z wykonania jednego ćwiczenia, bez konieczność tłumaczenia

się i bez żadnych konsekwencji (taka osoba musi jednak pozostać w sali). Jeśli w wyniku

prowadzenia programu prowadzący stwierdzi możliwość występowania u młodzieży

zaburzeń odżywiania lub zaburzeń spostrzegania własnego ciała, powinien poprosić

psychologa o dalszą pracę z całą grupą lub z osobą, która może mieć taki problem.

Literatura:

ABRAHAM, Suzanne, LLEWELLYN-JONES, Derek. Bulimia i anoreksja : zaburzenia

odżywiania. Warszawa, 1999. ISBN 83-7180-566-7

ANOREKSJA i bulimia psychiczna : rozumienie i leczenie zaburzeń odżywiania się. Pod red.

Barbary Józefik. Wyd. 2 zm. i uzup. Kraków, cop. 1999. ISBN 83-233-1179-X

BARNHILL, John W., TAYLOR, Nadine. A jeśli to... zaburzenia odżywiania. Warszawa,

2001. ISBN 83-7255-901-5

BRYTEK-MATERA, Anna. Obraz ciała – obraz siebie : wizerunek własnego ciała w ujęciu

psychospołecznym. Warszawa, 2008. ISBN 978-83-7251-939-9

BYKOWSKA, Beata. Odchudzanie jako styl życia współczesnych kobiet. W: CIAŁO

spieniężone? : szkice antropologiczne i socjologiczne. Red. nauk. Marek S. Szczepański i in.

Tychy ; Opole, 2008, s. 95-107

BĄK-SOSNOWSKA, Monika. Między ciałem a umysłem : otyłość i odchudzanie się w ujęciu

integracyjnym. Kraków, 2009. ISBN 978-83-7587-144-9

ĈABRIĆ, Milan, POKRYWKA, Leszek. Piękno ciała. Warszawa, 2010.

ISBN 978-83-01-16302-0

3

CICHECKA-WILK, Małgorzata. Media a problem otyłości u dzieci. W: MEDIA wobec

wielorakich potrzeb dziecka. Red. Stanisław Juszczyk, Irena Polewczyk. Toruń, cop. 2006,

s. 135-144

CICHECKA-WILK, Małgorzata. Otyłości można „nauczyć” – pedagogiczne aspekty

kształtowania zachowań żywieniowych u dzieci. W: POZNAŃSKA pedagogika specjalna :

tradycje, osiągnięcia, perspektywy rozwoju. Pod red. Władysława Dykcika, Andrzeja

Twardowskiego. Poznań, 2006, s. 303-308

CRAGGS-HINTON, Christine. Jak radzić sobie z zaburzeniami jedzenia. Łódź, 2008.

ISBN 978-83-7228-184-4

DOROSZEWICZ, Krystyna. Seksizm kobiet i ich przekonania na temat wyglądu a media. W:

PRZEKONANIA w życiu jednostek, grup, społeczności / red. nauk. Aleksandra Cisłak,

Kamil Henne, Krystyna Skarżyńska. Warszawa, 2009, s. 171-186

GIEDROJĆ, Agnieszka. Internetowe (anty)poradnictwo dla anorektyczek. W: REFLEKSJE

o poradnictwie debiutujących doradców. Pod red. Darii Zielińskiej-Pękał. Zielona Góra, 2009,

s. 49-56

GUTOWSKA-WYKA, Agnieszka. Nadwaga i otyłość jako współczesne zagrożenia rozwo-

jowe dzieci i młodzieży. W: WSPÓŁCZESNE zagrożenia rozwojowe dzieci i młodzieży. Pod

red. Aleksandry Chudzik. Łódź, 2008, s. 155-167

GUTOWSKA-WYKA, Agnieszka. Nieprawidłowe zachowania jedzeniowe młodzieży. W:

WSPÓŁCZESNE zagrożenia rozwojowe dzieci i młodzieży. Pod red. Aleksandry Chudzik.

Łódź, 2008, s. 137-154

JABLOW, Martha M. Na bakier z jedzeniem : anoreksja, bulimia, otyłość : przewodnik dla

rodziców. Gdańsk, 1993. ISBN 83-85416-11-0

JAGIELSKA, Gabriela. Dziecko z zaburzeniami odżywiania w szkole i przedszkolu : infor-

macje dla pedagogów i opiekunów. Warszawa, 2010. ISBN 978-83-62360-72-7

JÓZEFIK, Barbara. Nieśmiertelność motyli. CHARAKTERY. 2001, kwiec., s. 22-24

KOCHAN-WÓJCIK, Marta. Profilaktyka zaburzeń percepcji własnego ciała wśród nasto-

latek : ujęcie społeczne. W: WSPOMAGANIE rozwoju : psychostymulacja i psychokorekcja.

T. 5. Red. Barbara Kaja. Bydgoszcz, 2003, s. 154-165

KOCHANEGO ciała za dużo. CHARAKTERY. 2011, nr 6, s. 8

KOWALCZYK, Marta. Motyle w Sieci : (pedagogiczna analiza treści blogów dziewcząt

z subkultury pro-Ana). NOWA Szkoła. 2009, nr 5, s. 38-44

KRZEMIONKA, Dorota. ODważ się żyć. CHARAKTERY. 2011, nr 6, s. 14-23

LESZCZYŃSKA, Marta. Kultura wizerunku jako dominanta współczesnych społeczeństw

opartych na modzie. W: SZTUKA wobec zakresów wolności człowieka liberalnego : pedago-

giczne rozważania i doświadczenia. Pod red. Mirosławy Zalewskiej-Pawlak. Łódź, 2009,

s. 367-374

ŁACIAK, Beata. Socjalizacja do troski o urodę. W: CIAŁO spieniężone? : szkice antropo-

logiczne i socjologiczne. Red. nauk. Marek S. Szczepański i in. Tychy ; Opole, 2008, s. 15-27

ŁUSZCZYŃSKA, Aleksandra. Nadwaga i otyłość : interwencje psychologiczne. Warszawa,

2007. ISBN 978-83-01-15321-2

4

MACIEJEWSKA, Tatiana. Bigoreksja wśród mężczyzn – problem realny czy wymyślony : komu-

nikat z badań w zielonogórskich siłowniach. W: DYSKURSY młodych andragogów. 10.

Red. nauk. Małgorzata Olejarz. Zielona Góra, 2009, s. 319-328

MAŁECKA, Marta. Ciało – kolejne uzależnienie?. W: CIAŁO spieniężone? : szkice antropo-

logiczne i socjologiczne. Red. nauk. Marek S. Szczepański i in. Tychy ; Opole, 2008, s. 141-147

MAŁKOWSKA-SZKUTNIK, Agnieszka, MAZUR, Joanna. Zdrowie i edukacja młodzieży

polskiej w świetle badań międzynarodowych. W: POLITYKA młodzieżowa. Pod red.

Gabryjeli Zielińskiej. Warszawa, 2009, s. 45-83

MATERLIK, Justyna. Anoreksja to nie kaprys. EDUKACJA i Dialog. 2007, nr 3, s. 60-64

MILUSKA, Jolanta. Moda jako instrument rozpowszechniania wartości. W: CZŁOWIEK i Społe-

czeństwo. T. 21, Marketing wartości społecznych Red. nauk. Waldemar Domachowski. Poznań,

2003, s. 97-114

MROCZKOWSKA, Dorota, ZIÓŁKOWSKA, Beata, CWOJDZIŃSKA, Anna. Zaburzenia

odżywiania : poradnik dla rodziców i bliskich. Warszawa, 2007. ISBN 978-83-7383-250-3

OBARA-GOŁĘBIOWSKA, Małgorzata. Otyłość jako odmienność somatyczna – problemy

psychopedagogiczne i społeczne. W: WSPÓŁCZESNE problemy pedagogiki specjalnej. Pod

red. Urszuli Bartnikowskiej, Czesława Kosakowskiego, Amadeusza Krause. Olsztyn, 2008,

s. 361-365

OBLACIŃSKA, Anna. Otyłość dzieci i młodzieży w Polsce – wyzwania dla profilaktyki

i edukacji zdrowotnej. EDUKACJA Biologiczna i Środowiskowa. 2009, nr 2, s. 18-24

OBODYŃSKA, Edyta. Ideał kobiecej sylwetki – oczekiwania społeczne i wynikające z nich

konsekwencje. W: WIZERUNEK kobiety na przestrzeni wieków. Pod red. Anety Piercińskiej-

-Maruszewskiej, Barbary Bakalarz-Kowalskiej, Tadeusza Grudniewskiego. Ostrowiec

Świętokrzyski, 2009, s. 73-85

OBODYŃSKA, Edyta. Zagrożenie marginalizacją dzieci z nadwagą lub otyłością. W:

WSPIERANIE rozwoju ucznia nieprzeciętnego w szkole ogólnodostępnej. Pod red. Elizy

Chodkowskiej, Marty Uberman. Rzeszów, 2011, s. 53-60

OGIŃSKA-BULIK, Nina. Szkoła jako środowisko kształtowania psychologicznych zasobów

jednostki chroniących przed podejmowaniem zachowań ryzykownych – rola prężności. W:

SZKOŁA jako środowisko edukacji zdrowotnej. pod red. Dobrosława Bilskiego. Łódź, 2010,

s. 21-33

OGIŃSKA-BULIK, Nina. Uzależnienie od czynności : mit czy rzeczywistość?. Warszawa,

cop. 2010, s. 9-25, 85-116, 187-189, 191, 193-197

OLEŚ, Maria. Jakość życia młodzieży w zdrowiu i w chorobie. Lublin, 2010, s. 96-97,

103-104, 283-289, 304-310, 486-495, 500-504

OWSIEJCZYK, Aurelia. Determinanty kulturowe zaburzeń odżywiania. ROCZNIKI

Socjologii Rodziny. T. 18 (2007), s. 201-216

PILSKA, Magdalena, JEŻEWSKA-ZYCHOWICZ, Marzena. Psychologia żywienia : wybrane

zagadnienia. Warszawa, 2008. ISBN 978-83-7583-047-7

PORTMANN, Rosemarie. Problemy z nadwagą u dzieci : istota zagadnienia. Kielce, cop. 2007.

ISBN 978-83-7442-539-1

RAJEWSKI, Andrzej. Zaburzenia odżywiania. W: PSYCHIATRIA dzieci i młodzieży.

Pod red. Ireny Namysłowskiej. Warszawa, cop. 2004, s. 247-265

http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/makwww.exe?BM=49&IM=01&VI=1&TX=Miluska+Jolanta

5

SPYCHALSKA, Jolanta. Zjawisko idolatrii i jego wychowawcze implikacje: o potrzebie

pogłębionego namysłu. W: TEORIA wychowania w okresie przemian. Red. Nauk. Ewa

Kubiak-Szymborska, Dariusz Zając. Bydgoszcz, 2008, s. 244-250

SZCZEPAŃSKI, Marek S., PAWLICA, Beata, ŚLIZ, Anna. Potyczki psyche i soma :

elementy socjologii ciała i aktywności fizycznej. Opole, 2010. ISBN 978-83-7395-410-6

SZUROWSKA, Beata. Ja anorektyczka, ja bulimiczka : prawdziwe historie : zawsze pod

kontrolą – portret anorektyczki : zawsze w masce – portret bulimiczki. ERGO : forum

wychowawców. 2005, nr 3 = marz., s. 37-41

SZUROWSKA, Beata. Nie jem! Pomóż!. PSYCHOLOGIA w Szkole. 2010, nr 1, s. 139-147

SZYMAŃCZAK, Jolanta. Zachowania problemowe dzieci i młodzieży. W: DZIECI z grup

ryzyka. Pod red. Jolanty Szymańczak. Warszawa, 2009, s. 105-129

ŚWIDERSKA, Mariola. Społeczna defaworyzacja otyłości. W: PSYCHOSPOŁECZNE

uwarunkowania defaworyzacji dzieci i młodzieży. Red. nauk. Krzysztof Hirszel i in.

Warszawa, 2010, s. 49-57

WIECZORKOWSKA-WIERZBIŃSKA, Grażyna. Pan(i) swojej wagi. CHARAKTERY.

2011, nr 6, s. 24-27

WIŚNIEWSKA, Lidia. Znaczenie własnej cielesności w okresie adolescencji. W: CIAŁO

spieniężone? : szkice antropologiczne i socjologiczne. Red. nauk. Marek S. Szczepański i in.

Tychy ; Opole, 2008, s. 43-51

WIŚNIOWIECKA, Magdalena, SZEWCZYK, Leszek. Poczucie osamotnienia u dzieci

z otyłością. W: WYBRANE zagadnienia z psychologii klinicznej i osobowości : psycho-

somatyka. Lublin, cop. 2001, s. 27-38

WOYNAROWSKA, Barbara. Edukacja zdrowotna : podręcznik akademicki. Współaut.

Alicja Długołęcka i in. Wyd. 1, dodr. Warszawa, 2008, s. 273-275, 280-284, 306-307

WYCISK, Jowita, ZIÓŁKOWSKA, Beata. Młodzież przeciwko sobie : zaburzenia odżywia-

nia i samouszkodzenia – jak pomóc nastolatkom w szkole. Warszawa, 2010.

ISBN 978-83-7641-160-6

ZIÓŁKOWSKA, Beata. Czego gołym okiem nie widać? : zaburzenia łaknienia.

PSYCHOLOGIA w Szkole. 2007, nr 3, s. 135-142

ZIÓŁKOWSKA, Beata. Jak sobie radzić z zaburzeniami jedzenia. EDUKACJA i Dialog.

2007, nr 4, s. 65-72

ZIÓŁKOWSKA, Beata. Okres dorastania : jak rozpoznawać ryzyko i jak pomagać. W:

PSYCHOLOGICZNE portrety człowieka. Red. Anna Izabela Brzezińska. Gdańsk, 2005,

s. 379-422

ZIÓŁKOWSKA, Beata. Specyfika stadium adolescencji jako kontekst ekspresji anorexia

nervosa. W: ZAGROŻENIA rozwoju w okresie dorastania. Red. Anna Brzezińska, Mariola

Bardziejewska, Beata Ziółkowska. Poznań, 2003, s. 153-171

ZUBRZYCKA, Elżbieta. W puszystym skafandrze ochronnym. CHARAKTERY. 2001,

kwiec., s. 19-21

ŻECHOWSKI, Cezary. Pod rządami żołądka. CHARAKTERY. 2001, kwiec., s. 12-17

6

ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE

Adresat programu

Program jest adresowany do młodzieży w wieku 15-16 lat (uczniów klas pierwszych szkół

ponadgimnazjalnych, a tworzony był dla uczniów klas pierwszych liceum

ogólnokształcącego). Może być realizowany w bibliotece podczas spotkań grupy o stałym

składzie (jak kółko biblioteczne) lub podczas lekcji wychowawczych. Program przeznaczony

jest do realizacji, gdy uczestnicy już się znają i ufają prowadzącemu (dobrze działa kontrakt

grupowy).

Cel ogólny

- zdobycie umiejętności radzenia sobie ze stresem i zrozumienie, że wygląd nie jest miarą

wartości człowieka.

Cele szczegółowe:

- zrozumienie, że wygląd nie jest miarą wartości człowieka,

- zrozumienie znaczenia zdrowego stylu życia,

- zrozumienie, że ciało ma pewne uwarunkowania - ludzie mają różne figury i wymiary,

a każdy jest odpowiedzialny za dbałość o własne ciało,

- dostrzeżenie, iż świat zamieszkany przez identycznie wyglądających ludzi byłby

zubożały,

- zrozumienie, że dobre relacje w rodzinie zależą również od uczestnika,

- odkrycie, że rodzice mają prawo do innej oceny danego zdarzenia niż dzieci,

- poznanie właściwych sposobów radzenia sobie ze stresem,

- odkrycie swoich mocnych stron,

- poznanie pojęcia stylu życia,

- poznanie składników stylu życia, które są dobre, a które - szkodliwe dla zdrowia,

- poznanie metody oceny prawidłowości masy ciała człowieka.

Zakres tematyczny programu

Tytuły scenariuszy:

Co mnie „gniecie”? Co to jest stres i jak sobie z nim radzić? (3 spotkania przez 3 kolejne

tygodnie)

Czy wygląd jest miarą wartości człowieka? (1 spotkanie)

Czy rodzice rozumieją swoje dzieci, czy dzieci rozumieją rodziców? (1 spotkanie)

Jak dbać o zdrowie? (1 spotkanie)

Metody i formy pracy

Wykład prowadzącego; metody aktywizujące uczestników - technika grup jednorodnych,

burza mózgów, ćwiczenia integrujące, ćwiczenia twórcze, rozmowa z ogółem uczestników,

praca indywidualna na spotkaniu, praca w domu – prowadzenie „Dziennika udanych działań”

Praca indywidualna, grupowa, zbiorowa

Czas realizacji

6 spotkań (po 45-60 minut każde) przez 6 kolejnych tygodni

Środki biblioterapeutyczne

Fragmenty książki

LACHOWICZ, Wanda. Przeklinam cię, ciało. Katowice, 2000. ISBN 83-7183-178-1

lub

LACHOWICZ, Wanda. Przeklinam cię, ciało. Wyd. 2. Wrocław, 2005. ISBN 83-7384-211-X

7

SCENARIUSZ 1

Temat: „Co mnie >>gniecie<<? Co to jest stres i jak sobie z nim radzić? Cz. 1”

Cel

- rozumienie pojęcia stresu,

- poznanie sposobu radzenia sobie ze stresem.

Uczestnicy

Młodzież w wieku 15-16 lat

Czas trwania

45-60 minut

Warunki

Sala do zajęć – stoły i krzesła ustawione tak, aby po niewielkiej modyfikacji ich ustawienia

uczestnicy mogli pracować w grupach.

Metody, techniki, formy

Metody aktywizujące uczestników - technika grup jednorodnych, rozmowa z ogółem uczestników,

ćwiczenie koncentrujące

Miniwykład

Praca grupowa, zbiorowa

Środki

Karty do ćwiczenia o stresie, schematy ćwiczenia „Słuchaj ciała”

Materiały

Cukierki w opakowaniach w czterech lub w pięciu lub w sześciu kolorach (w zależności od

liczby uczestników), kartki papieru (mniejsze – tak zgięte, żeby można je było postawić,

oraz większe), komplety pisaków lub kredek w kolorach takich, jak opakowania cukierków,

taśma klejąca, długopisy

Literatura

CARSON, Robert C., BUCHTER, James N., MINEKA, Susan, Psychologia zaburzeń. Vol. 1.

Gdańsk, 2003, s. 195-207


Gdańsk, 2003, s. 965-972

"JAK żyć z ludźmi" : (umiejętności interpersonalne) : program profilaktyczny dla młodzieży :

ćwiczenia grupowe / [tł. z ang. Milena Bida ; oprac. tekstu Alicja Kobiałka] ; Ministerstwo

Edukacji Narodowej. Warszawa, 1992?. 195 s. wiele liczb.

ŁOSIAK, Władysław. Stres i emocje w naszym życiu. Warszawa, cop. 2009.

ISBN 978-83-61408-73-4

8

TERELAK, Jan, Feliks. Człowiek i stres : koncepcje, źródła, reakcje, radzenie sobie,

modyfikatory. Bydgoszcz ;Warszawa, 2008. ISBN 978-83-60186-73-2

ŚWIĘCICKA, Justyna. Trening koncentracji dla uczniów. Warszawa, 2009, s. 103


Alicja Długołęcka i in. Wyd. 1, dodr. Warszawa, 2008, s. 409-418

PRZEBIEG ZAJĘĆ

Część wstępna

Powitanie uczestników. Prowadzący podaje temat zajęć informując, że jest to pierwsze

z trzech spotkań poświęconych zagadnieniu stresu.

Ćwiczenie integrujące „Kolory”

Podział uczestników na grupy za pomocą cukierków. Prowadzący częstuje uczestników

cukierkami o papierkach w tylu kolorach i tak uprzednio przeliczonymi, aby każdy otrzymał

cukierek i aby w zależności od liczby uczestników, powstały grupy maksymalnie

pięcioosobowe. Prowadzący prosi, by każdy zapamiętał kolor opakowania cukierka, który

wybrał i aby uczestnicy usiedli w grupach wyznaczonych przez kolor opakowania wybranego

cukierka odpowiednio przesuwając stoły. Prowadzący daje każdej grupie czyste karty papieru

i kolorowe kredki lub pisaki (muszą odpowiadać kolorem opakowaniom od cukierków)

i wyjaśnia, że każda grupa ma za zadanie narysować na połowie kartki wizytówkę grupy tak,

żeby po złożeniu kartkę można było postawić, rysować wykorzystując wszystkie kolory, ale

kolorem dominującym ma być kolor opakowania cukierka, który połączył ich w grupę (np.

uczestnicy, którzy wybrali cukierki w pomarańczowych papierkach mogą jako wizytówkę

grupy narysować pomarańczę z zielonym liściem i na brązowej gałęzi, na tle błękitnego

nieba). Po narysowaniu następuje prezentacja „wizytówek”, a przedstawiciel grupy (chętny

lub poproszony przez prowadzącego) wyjaśnia, co narysowali. Wizytówki pozostają na

stołach złożone tak, że są widoczne dla pozostałych grup.

Część zasadnicza

Wypracowanie najpierw w grupach, a potem przez całą klasę odpowiedzi na pytania o stresie.

Uczestnicy pozostają w utworzonych grupach. Prowadzący rozdaje duże karty papieru, na

których uczestnicy zapiszą odpowiedzi grupy na pytania „Co to jest stres?”, „Co odczuwamy,

gdy pojawia się stres?.” Prowadzący wyjaśnia, że uczestnicy mają w grupach zgłaszać różne

propozycje, a na kartach zapisać akceptowaną przez wszystkich odpowiedź. Następnie

prowadzący lub przedstawiciel każdej grupy wiesza karty na tablicy (np. przykleja taśmą).

Uczestnicy porównują odpowiedzi wszystkich grup. Następuje rozmowa z ogółem

uczestników. Prowadzący zapisuje na tablicy elementy wspólne odpowiedzi. W ten sposób

powstaje „nasza definicja stresu”.

Podsumowanie prowadzącego

Stres jest reakcją na rozmaite czynniki i okoliczności (pojęcie to wprowadził do nauki Hans

Seyle). Do prawidłowego funkcjonowania organizmu potrzebny jest określony poziom stresu.

Bez stresu organizm nie mógłby działać. Ale każdy człowiek ma inny poziom stresu, który

9

mobilizuje go i jest dla niego optymalny. Ewentualnie prowadzący wprowadza pojęcia

dystres (zły, negatywny) i eustres (dobry, pozytywny). Jednak stres łączymy głównie z wy-

darzeniami negatywnymi. Stres nie tylko pochodzi z zewnątrz, lecz też (i to często) nasze

własne przekonania lub nastawienie powodują stres. Dlatego psychologowie i psycho-

terapeuci proponują terapię, której celem jest przebudowanie systemu przekonań osoby –

zwłaszcza przekonań nieracjonalnych („powinienem”, „należy”, „muszę”) lub terapię

uodporniającą na stres.

Ćwiczenie podsumowujące „Słuchaj ciała”

Cel - zwiększenie świadomej koncentracji, walka ze stresem

Przebieg

- Prowadzący omawia ćwiczenie:

Jest to ćwiczenie przeznaczone do wykonania, kiedy stres Was przytłacza: w dniu, w którym

jest dużo klasówek lub kiedy pokłócimy się z przyjaciółmi, kiedy zdarzyło się coś

nieprzyjemnego, trudnego w domu lub w szkole, kiedy stres Was obezwładnia podczas

przygotowywania się do sprawdzianu.

- Przerwij pracę, zrób kilka głębokich wdechów.

- Skup się na tym, co czuje Twoje ciało, nie oceniaj i nie zmieniaj. Czy Twoje serce szybko

bije? Czy masz ściśnięty żołądek?

- Zastanów się, co Cię zdenerwowało?

- Pomyśl, co by się stało, gdybyś […] nie dał się temu przybić.

- Zastanów się, jak zmienić myślenie o całym zdarzeniu. Czy było w nim coś pozytywnego

lub śmiesznego?

- Pomyśl, jak zaradzić sytuacji, spisując na kartce wszystkie działania, które mogą Ci pomóc.

- A teraz jeszcze raz poczuj swoje ciało.

- Jeśli czujesz gdzieś napięcie, wyobraź sobie, że kierujesz tam oddech, i rozluźnij mięśnie.

Po chwili od odczytania ostatniego polecenia prowadzący dziękuje uczestnikom i rozdaje

przygotowany dla każdego tekst przeprowadzonego ćwiczenia.

Na końcu spotkania prowadzący prosi uczestników, żeby jako zadanie domowe przez czas

realizacji programu prowadzili „Dziennik udanych działań” – codziennie zapisywali w zeszy-

cie czy notatniku, co im się danego dnia udało – zarówno duże sukcesy, jak i mniejsze

działania dobrze wykonane. Jednym słowem, aby codziennie zanotowali w zeszycie jakiś

sukces.

10

Ewaluacja

„Wykres zadowolenia z zajęć”

Narysuj wykres obrazujący Twoje zadowolenie z dzisiejszych zajęć.

Czas zajęć 1. minuta 45. minuta

11

Załączniki

Ćwiczenie o stresie.

Na otrzymanych kartach napiszcie wypracowane w grupie odpowiedzi na pytania.

1. Co to jest stres?

2. Co odczuwamy, gdy pojawia się stres?

Odpowiedzi zapiszcie na kartach tak dużymi literami, aby wszyscy uczestnicy zajęć mogli je

odczytać z kart powieszonych na tablicy.

12

Ćwiczenie „Słuchaj ciała”

- Przerwij pracę, zrób kilka głębokich wdechów.

- Skup się na tym, co czuje Twoje ciało, nie oceniaj i nie zmieniaj. Czy Twoje serce szybko

bije? Czy masz ściśnięty żołądek?

- Zastanów się, co Cię zdenerwowało?

- Pomyśl, co by się stało, gdybyś […] nie dał się temu przybić.

- Zastanów się, jak zmienić myślenie o całym zdarzeniu. Czy było w nim coś pozytywnego

lub śmiesznego?

- Pomyśl, jak zaradzić sytuacji, spisując na kartce wszystkie działania, które mogą Ci pomóc.

- A teraz jeszcze raz poczuj swoje ciało.

- Jeśli czujesz gdzieś napięcie, wyobraź sobie, że kierujesz tam oddech, i rozluźnij mięśnie.

13

SCENARIUSZ 2

Temat: „Co mnie >>gniecie<<? Co to jest stres i jak sobie z nim radzić? Cz. 2”

Cele

- rozumienie pojęcia stresu,


- uświadomienie sobie swoich mocnych stron.

Uczestnicy

Młodzież biorąca udział w programie

Czas trwania

45-60 minut

Warunki

Sala do zajęć – stoły i krzesła ustawione tak, aby uczestnicy mogli pracować w grupach.


Metody aktywizujące uczestników - technika grup jednorodnych, rozmowa z ogółem uczestników

Praca grupowa, zbiorowa

Środki

Karty do ćwiczenia „Co nas łączy”, karty do ćwiczenia „Gdybym nie był człowiekiem...”,

karty do ćwiczenia „Problemy i zmaganie się z nimi”

Materiały

Długopisy, pisaki, taśma klejąca, kreda

Literatura

ANTHONY, T. Mitchel, Dlaczego? czyli Samobójstwo i inne zagrożenia wieku dorastania.

Warszawa, 1994, s. 206-209


Gdańsk, 2003, s. 195-207

HARTLEY, Mary. Dobry stres – przewodnik. Kielce, 2002. ISBN 83-7224-263-1

JELONKIEWICZ, Irena. Założenia i schemat programu poprawiającego radzenie sobie ze

stresem młodzieży. W: PROMOCJA zdrowia : w teorii i praktyce psychologicznej. Pod red.

Heleny Wrony-Polańskiej i Janusza Mastalskiego. Kraków, cop. 2009, s. 143-155


Alicja Długołęcka i in. Wyd. 1, dodr. Warszawa, 2008, s. 409-418, 440-441

14

PRZEBIEG ZAJĘĆ

Część wstępna

Uczestnicy zajmują miejsca z podziałem na grupy.

Powitanie uczestników. Prowadzący podaje temat zajęć, mówi, że jest to drugie spotkanie

poświęcone zagadnieniu stresu i przypomina wypracowaną na poprzednich zajęciach „naszą

definicję stresu”.

Ćwiczenie integrujące „Co nas łączy?”

Prowadzący prosi, aby uczestnicy usiedli w takich grupach, jak na poprzednim spotkaniu -

wyznaczonych przez kolor opakowania wybranego cukierka. Prowadzący daje każdej grupie

karty do ćwiczenia i prosi, aby porozmawiali w grupach i ustalili, czy mają jakieś wspólne

cechy, zainteresowania itp. i zapisali na kartach to, co stwierdzili, że ich łączy (przynajmniej

trzy propozycje). Następnie przedstawiciel grupy (chętny lub poproszony przez

prowadzącego) prezentuje wszystkim, co napisali. Poprzez porównanie zapisów, jako

wniosek z ćwiczenia, okaże się, czy są cechy łączące wszystkie osoby (oprócz tej oczywistej,

że biorą udział w tych zajęciach).

Ćwiczenie twórcze (indywidualne) „Gdybym nie był człowiekiem...”

Cel – uświadomienie sobie swoich mocnych stron

Uczestnicy nadal siedzą w grupach. Prowadzący rozdaje karty do ćwiczenia. Uczestnicy mają

dokończyć zdanie „Gdybym nie była/był człowiekiem, byłabym/byłbym… ponieważ...”

Prowadzący wyjaśnia, że należy szukać pozytywnych cech wspólnych siebie i innego obiektu,

czegoś, z czym dana osoba siebie kojarzy. Można wybrać dowolny przedmiot, kwiat, owoc,

zwierzę, zjawisko atmosferyczne itd. Uczestnicy mogą przesunąć się tak, aby pozostali nie

widzieli, tego co napiszą. Po wypełnieniu uczestnicy zabiorą karty ze sobą.

Jako podsumowanie ćwiczenia prowadzący pyta uczestników, czy ćwiczenie było łatwe, czy

– trudne?

Część zasadnicza

Ćwiczenie twórcze (grupowe) „Problemy i zmaganie się z nimi”

Wypracowanie najpierw w grupach, a potem przez wszystkich uczestników opisu i rozwią-

zania problemu „Za dwa tygodnie masz egzamin z przedmiotu, którego nie lubisz.”

Każda grupa dostaje kartę do ćwiczenia „Problemy i zmaganie się z nimi”. Prowadzący

wyjaśnia, że każda grupa ma za zadanie opisać problem w tabeli „Za dwa tygodnie masz

egzamin z przedmiotu, którego nie lubisz.” wraz z propozycją jego rozwiązania („rozkładamy

problem na czynniki pierwsze”). Po wykonaniu ćwiczenia przedstawiciel każdej grupy ma

krótko podsumować na forum wyniki pracy grupy – opis problemu i proponowane

rozwiązania, zapisując je na tablicy w punktach lub przyklejając do tablicy wypełnioną tabelę.

Potem uczestnicy wyszukają elementy wspólne pracy wszystkich grup, ze szczególnym

uwzględnieniem rozwiązań. Powtarzające się propozycje rozwiązań prowadzący zapisuje na

tablicy.

15

Zaproponowanie właściwych sposobów radzenia sobie ze stresem.

Uczestnicy są nadal podzieleni na grupy. Prowadzący prosi, aby w grupach zaproponowali

inne sposoby walki ze stresem. Wyjaśnia, że teraz nie chodzi o stres egzaminacyjny, lecz o to

co robią, gdy znajdują się w stresie, aby sobie z nim poradzić. Ze zgłoszonych w grupach

propozycji uczestnicy wybierają dwie najlepsze i przedstawiciel grupy dopisuje je do listy na

tablicy.

Ogólna rozmowa o propozycjach. W jej podsumowaniu prowadzący dba, aby uwzględniono

różne sposoby, np.:

- pomyśleć, jakie znaczenie będzie miała ta sytuacja za pół roku, za dwa lata (dla racjonalnej

oceny znaczenia zdarzenia, które spowodowało stres), albo znaleźć dobrą stronę tej sytuacji,

lub - sposób rozwiązania problemu;

- dokonać wysiłku fizycznego (takiego, jak osoba lubi: jazda na rowerze, taniec, bieganie itp.) -

powoduje on, że w mózgu wydzielają się endorfiny, tzw. hormony szczęścia;

- podjąć próbę skupienia uwagi na czymś innym (jeśli jest to w danym momencie

dopuszczalne), np. przypomnieć sobie, co mnie ostatnio ucieszyło lub rozśmieszyło;

- jeżeli jesteśmy uprzedzeni o mającym nastąpić stresującym wydarzeniu – dobrze się

przygotować;

- poszukać wsparcia.

W podsumowaniu prowadzący stwierdza sam lub prowadzi uczestników do wyciągnięcia

wniosku, że najlepiej jest, gdy radzimy sobie ze stresem przez koncentrowanie się na

wykonaniu zadania: oceniamy sytuację, opracowujemy alternatywne rozwiązania, szukamy

kogoś, kto udzieli nam rady, wybieramy sposób działania i go podejmujemy, oraz

ewentualnie elastycznie reagujemy, gdy trzeba zmienić sposób działania.

Ewaluacja

„Ludziki”

Prowadzący na stoliku za sobą kładzie rysunki ludzików: jeden siedzi, jeden stoi z rękami

podniesionymi, jeden stoi z rękami opuszczonymi. Prowadzący prosi uczestników o udzie-

lenie odpowiedzi na pytanie: „Czy na dzisiejszych zajęciach dowiedziałam/łem się czegoś

nowego, co chciałabym/łbym wykorzystać na co dzień?” poprzez wybór odpowiedniego

ludzika (ludzik siedzący - coś wybrałam/łem, ale mało; ludzik z rękoma opuszczonymi –

niczego nie wybrałam/łem; ludzik z rękoma podniesionym – dużo dla siebie wybrałam/łem)

i położenie go, np. z lewej strony stolika. Prowadzący wyjaśnia, że jeśli ludzik jest za mało

wyrazisty, uczestniczka/uczestnik może dorysować drugą parę rąk opuszczonych – gdy nie

dowiedziała/dowiedział się niczego nowego; drugą parę rąk podniesionych – gdy bardzo dużo

się dowiedziała/dowiedział podczas spotkania.

17

Załączniki

Ćwiczenie „Co nas łączy?”

Zostaliście połączeni w grupę przypadkowo przez kolor opakowania cukierka, który

wybraliście. Zastanówcie się i zapiszcie, czy macie wspólne zainteresowania, cechy itp.-

przynajmniej trzy elementy, a następnie zaprezentujcie je pozostałym grupom.

18

Ćwiczenie „Gdybym nie był człowiekiem...”

Dokończ zdanie „Gdybym nie była/był człowiekiem, byłabym/byłbym… ponieważ

- umiem...

- jestem...

-...

Szukaj pozytywnych cech wspólnych siebie i czegoś innego. Możesz wybrać: zwierzę, kwiat,

owoc, inny przedmiot, zjawisko atmosferyczne itd.

19

Tabela „Problemy i zmaganie się z nimi” na przykładzie problemu

„Za dwa tygodnie masz egzamin z przedmiotu, którego nie lubisz.”

Co stanowi problem i z jakich elementów

się składa (emocje, myślenie, zachowanie,

reakcje organizmu)

- .....................................................................

-......................................................................

-......................................................................

-......................................................................

Rozwiązania problemu – co zrobić

- ................................................................

-.................................................................

-.................................................................

- ................................................................

Skutki problemu – do czego prowadzi

- ....................................................................

-.....................................................................

-.....................................................................

- ....................................................................

Rozwiązania - co powodują

- ................................................................

- ................................................................

- ................................................................

- ................................................................

20

SCENARIUSZ 3

Temat: „Co mnie >>gniecie<<? Co to jest stres i jak sobie z nim radzić? Cz. 3.”

Cele


- odkrycie swoich mocnych stron.

Uczestnicy


Czas trwania

45-60 minut

Warunki

Sala do zajęć - stoły i krzesła ustawione są tak, aby uczestnicy widzieli się nawzajem (np.

w kręgu, w podkowę), ale aby każdy mógł pracować indywidualnie.


Indywidualne rozwiązywanie problemów przez uczestników, rozmowa z ogółem uczestników

Praca indywidualna, zbiorowa

Środki

Karty do ćwiczenia „Dlaczego lubię siebie?”, tabele do ćwiczenia „Jak dojść do ulicy Pogody

Ducha”, karty z tekstem „Modlitwy o pogodę ducha”

Materiały

Długopisy, pisaki

Literatura

ANTHONY, T. Mitchel, Dlaczego? czyli Samobójstwo i inne zagrożenia wieku dorastania.

Warszawa, 1994, s.164-168, 205

OSIATYŃSKI, WIKTOR. Alkoholizm : i grzech i choroba, i…. Warszawa, cop. 2007, s. 33

WOYDYŁŁO, Ewa. Rak duszy : o alkoholizmie. Kraków, 2009, s. 153-154

PRZEBIEG ZAJĘĆ

Część wstępna

Powitanie uczestników. Prowadzący podaje temat zajęć i przypomina, że jest to ostatnie

z trzech spotkań poświęconych zagadnieniu stresu w ramach programu „Mój styl życia”.

21

Ćwiczenie integrujące „Wyprawa na wycieczkę”

Cel - integracja grupy, trening pamięci

Uczestnicy siedzą w kręgu, prowadzący wraz z nimi. Prowadzący wyjaśnia zasady zabawy

i zaczyna ją mówiąc: „Jadę na wycieczkę zabieram misia w teczkę”. Każdy kolejny uczestnik

powtarza propozycję poprzednika i dodaje swoją nową. Powinna powstać długa lista

przedmiotów zabranych na wycieczkę. Jeżeli uczestników jest wielu, prowadzący może

wprowadzić odmianę tego ćwiczenia: wszyscy uczestnicy powtarzają („chórem”) nazwy

wymienionych dotąd przedmiotów, każdy kolejny uczestnik sam dodaje tylko swoją

propozycję.

Ćwiczenie twórcze (indywidualne)

Cel – uświadomienie sobie swoich mocnych stron

Prowadzący rozdaje karty do ćwiczenia. Uczestnicy indywidualnie odpowiadają na pytanie

„Dlaczego lubię siebie?”. Każdy uczestnik zabiera wypełnioną kartę ze sobą.

Część zasadnicza

Rozmowa z ogółem uczestników na temat tego, czego nie można zmienić, a co można

w życiu zmienić. Rozmowa powinna prowadzić do wniosku, że nie można zmienić:

przeszłości, ludzi, niezależnych okoliczności, a można zmienić: poglądy i przekonania,

oczekiwania, przyjaciół, zależne od nas okoliczności.

Ćwiczenie twórcze (indywidualne) „Jak dojść do ulicy Pogody Ducha”

Prowadzący rozdaje przygotowane tabele i zachęca uczestników do zastanowienia się nad

konkretnymi rzeczami należącymi do wymienionych dziedzin, które wywołują w nich najwię-

cej frustracji i prosi, aby wpisali je w lewej tabeli. Następnie prosi, by zastanowili się i wpisali

w prawej kolumnie tabeli przykładowe źródła frustracji należące do dziedzin, w których do-

konanie zmian jest możliwe - za każdym razem jeden przykład (lub więcej – jeżeli uczestnicy

chcą).

Podsumowanie ćwiczenia: prowadzący pyta uczestników, czy zawsze wiadomo, co można,

a czego nie można zmienić? Mówi, że tę trudność ma nie tylko młodzież, ale także – ludzie

dorośli. O tym, że z tym problemem zmagali się już ludzie żyjący przed nami, świadczy

„Modlitwa o pogodę ducha”, choć nie wiadomo, czyjego jest autorstwa ani kiedy dokładnie

powstała. Prowadzący czyta tekst, a następnie daje uczestnikom karty z tekstem.

Podsumowanie

Rozmowa ze wszystkimi uczestnikami o tym, że w życiu więcej pogody ducha znajdą ci

ludzie, którzy umieją rozróżniać to, co należy zaakceptować, bo nie można tego zmienić,

i mają odwagę zmieniać to, co mogą zmienić. Droga do ulicy Pogody Ducha jest jednak

trudna. Trzeba stale jej szukać, to znaczy, że nie można przestać zabiegać o pogodę ducha.

22

Ewaluacja

„Puszka ocen”

Głosowanie przy pomocy kolorowych koralików. Prowadzący na stoliku za swoimi plecami

stawia puszkę i kładzie woreczek, każdemu uczestnikowi wręcza 3 koraliki: biały, czarny,

różowy. Prosi, aby do puszki wrzucili po 1 koraliku: jeśli zajęcia się nie podobały - czarny,

jeśli zajęcia się podobały - biały, jeśli zajęcia były takie sobie - różowy. Prosi, aby pozostałe

koraliki odłożyli do woreczka.

23

Załączniki

Ćwiczenie „Dlaczego lubię siebie?”

Zastanów się i zapisz przynajmniej 3 odpowiedzi.

Lubię siebie, bo jestem...

Lubię siebie, bo potrafię...

Lubię siebie, ponieważ...

Czy inni mnie lubią? Dlaczego?

24

„Jak dojść do ulicy Pogody Ducha”

Nie można zmienić – trzeba

zaakceptować

Można zmienić

Przeszłość Własne poglądy i przekonania, oczekiwania

Ludzie Wybór przyjaciół, dobór towarzystwa

Niezależne okoliczności Zależne od nas okoliczności

25

„Modlitwę” napisał aleksandryjski mędrzec Orygenes lub cesarz rzymski Marek Aureliusz,

lub św. Augustyn, lub w 1943 r. protestancki teolog Reinhold Niebuhr. Jest wykorzystywana

przez ruchy abstynenckie.

„Modlitwa o pogodę ducha”

Boże, użycz mi pogody ducha,

abym godził się z tym, czego nie mogę zmienić,

odwagi,

abym zmieniał to, co mogę zmienić,

i mądrości,

aby potrafił odróżnić jedno od drugiego.

26

SCENARIUSZ 4 współautor Alicja Pilc-Zdziabek

Temat „Czy wygląd jest miarą wartości człowieka?”

Cele:

- zrozumienie, że wygląd nie jest miarą wartości człowieka,

- dostrzeżenie, iż świat zamieszkany przez identycznie wyglądających ludzi byłby

zubożały,

- odkrycie swoich mocnych stron.

Uczestnicy

Młodzież w wieku 15-16 lat

Czas trwania

45-60 minut

Warunki

Sala do zajęć - stoły i krzesła ustawione tak, aby każdy uczestnik mógł się swobodnie poruszać

po sali. Powinno być możliwe niewielkie przesunięcie stołów tak, aby uczestnicy mogli

pracować w trzech grupach.


Metody aktywizujące uczestników - burza mózgów, rozmowa z ogółem uczestników


Środki

Karty do ćwiczenia „Co jest dla mnie ważne - cegiełki”

Fragmenty książki

LACHOWICZ, Wanda: Przeklinam cię, ciało. Wyd. 2. Wrocław, 2005, s. 12, 15, 16-17, 21,

23-24, 27

Środki graficzne:

Zdjęcia Henryki Krzywonos i Stephena Hawkinga

Kserokopie reprodukcji dzieł sztuki ukazujące piękno kobiecego ciała poprzez wieki (część

z nich z podaniem wymiarów ciał)

Materiały

Długopisy

Literatura:


psychospołecznym. Warszawa, 2008, s. 34-39

CIEŚLIŃSKI, Piotr. Podróże w czasie – a jednak możliwe?. GAZETA Wyborcza. 2010,

nr 104, s. 16

27

DRZEWIECKI, Maciej, KUBICKI, Grzegorz, Mama. Panią to masz na ulicy. GAZETA

Wyborcza. 2009, nr 120, dod. Wysokie Obcasy nr 21, s. 16-26

DULKOWSKI, Konrad, Ideały piękna: tłusta Wenus, masywna Afrodyta i smukła Twiggy.

DZIENNIK (Wyd. 2). 2006, nr 20, s. 30-31

HAWKING, Stephen. Wszechświat w skorupce orzecha. Poznań, cop. 2002, s. VI

KRZYWONOS-STRYCHARSKA, Henryka. Ludziom bywa pod górkę. Rozm. Bożena

Aksamit. GAZETA Wyborcza. 2011, nr 126, s. 25

OKRASZEWSKI, Kazimierz, RAKOWIECKA, Barbara, SZMIDT, Krzysztof J. Porządek

i przygoda : lekcje twórczości. Cz. 2. Wyd. 2 zm. Warszawa, 1996. s.100-102

PERNOUD, Régine. Kobieta w czasach katedr. Warszawa,1990, il. 24

SIERADZKA, Anna. Żony modne : historia mody kobiecej od starożytności do współczes-

ności. Warszawa,1993, s. 145, 147

SZCZUKA, Kazimiera. Kobieta, która wstrzymała tramwaje : laudacja dla Henryki

Krzywanos – Polki dwudziestolecia. GAZETA Wyborcza. 2009, nr 145, s. 19

SZTUKA świata. T. 2. Aut. wyd. pol. Witold Dobrowolski i in. ; wyd. pol. przygot. zespół

Anna Lewicka-Morawska i in. ; pod kier. Przemysława Trzeciaka. Warszawa,1990, s. 104,

111, 252-253

SZTUKA świata. T. 4. Aut. wyd. hisz. José Pijoan, Jeannine Auboyer, Janette Ostier ; aut.

tekstów pol. Marek Machowski, Natalia Świdzińska, Przemysław Trzeciak. Warszawa, cop.

1990, s. 54-55

SZTUKA świata. T. 5. Aut. wyd. oryg. Luciano Berti, Marco Rosci ; aut. tekstów pol.

Przemysław Trzeciak. Warszawa, cop. 1992, s. 232-233

SZTUKA świata. T. 6. Aut. oryg. hisz. José Pijoan oraz Julián Gállego i in. ; aut. tekstów pol.

Przemysław Trzeciak ; wyd. pol. przygot. zespół Anna Lewicka-Morawska i in. Warszawa,

1991, s.66

SZTUKA świata. T. 7. Aut. rozdz. Barok w Hiszpanii Julián Gállego, Gudiol Ricart ; aut.

tekstów pol. Tadeusz Chrzanowski i in. Warszawa, 1994, s. 104-105

PRZEBIEG ZAJĘĆ

Część wstępna

Powitanie uczestników. Podanie tematu zajęć.

Ćwiczenie integrujące

Polecenie do ćwiczenia: na środek sali wychodzą osoby, które uważają, że spełniają podane

przez prowadzącego kryterium, witają się przez podanie ręki lub ukłon z innymi osobami, nic

nie mówią i wracają na swoje miejsce.

Propozycje wywołań:

wszystkie osoby, które mają niebieskie oczy

zielone

28

brązowe

czarne

wszystkie osoby wysokie

niskie

wszystkie osoby, które mają długie włosy.

Celem ćwiczenia ma być zarówno integracja grupy, jak i ukazanie, że każdy może należeć

jednocześnie do różnych grup ze względu na wygląd, a w konsekwencji, że wygląd nie ma tak

wielkiego znaczenia. Przy czym w wywołaniach nie może być kategorii typu gruby/szczupły

i nie wolno oceniać decyzji uczestnika przyłączenia się do którejś grupy.

Uwaga – może się zdarzyć, że któryś z uczestników nie miał szansy przywitać się ani razu –

prowadzący powinien dodać kryterium, do którego taka uczestniczka/uczestnik pasuje.

Gdy uczestnicy już się „przywitali” prowadzący zadaje pytania typu: co by było, gdyby

wszyscy byli na przykład blondynami lub mieli brązowe oczy? W posumowaniu rozmowy

powinien paść wniosek, że gdyby wszyscy byli blondynami lub mieli brązowe oczy, świat

straciłby wiele ze swojego kolorytu; że właśnie to, iż jesteśmy tak różni, jest najbardziej

pociągające.

Ćwiczenie twórcze - indywidualne wypełnienie cegiełek „Co jest dla mnie ważne”

Ćwiczenie „Co jest dla mnie ważne - cegiełki”, w których uczestniczka/uczestnik krótko

odpowiada na pytania:

„Kto jest dla mnie ważny?; Co umiem?; W czym chciałabym/łbym być dobra/dobry?

(z pominięciem przedmiotów nauczania); Co lubię robić w wolnym czasie?”.

Uczestnicy odpowiadają pisemnie na przygotowanych arkuszach i zostawiają swoje „cegiełki”

dla siebie, prowadzący prosi jedynie, aby pod koniec spotkania jeszcze raz na nie spojrzeli.

Część zasadnicza

Zaprezentowanie obrazów, rzeźb i fotografii ukazujących zmiany kanonu piękna kobiecego

ciała, aby pokazać, że jest on uwarunkowany kulturowo.

Rozmowa z ogółem uczestników: co wiecie na temat Henryki Krzywonos, potem Stephena

Hawkinga, Prowadzący kieruje rozmową, jeśli uczestnicy nic nie powiedzą, prowadzący sam

mówi o dokonaniach tych osób, a potem pokazuje ich zdjęcia. Rozmowa zmierza do

następującego wniosku: nawet ciało niezbyt piękne lub niepełnosprawne nie jest przeszkodą

dla „silnego ducha”.

Prowadzący prosi uczestników, aby przez podniesienie rąk pokazali, czy wybrane przez nich

osoby ważne (umieszczone w pierwszej cegiełce) mogą być współcześnie uznane za piękne,

ale uczestnicy nie mają mówić, kogo wpisali. Odbywa się głosowanie. Prowadzący mówi:

„Proszę o podniesienie ręki uczestników, którzy uważają, że wybrane przez nich osoby ważne

mają piękne ciało; proszę o podniesienie ręki uczestników, którzy uważają, że wybrane przez

nich osoby ważne nie mają pięknych ciał według współczesnego wzorca piękna”.

Prowadzący liczy i zapisuje głosy na tablicy, aby uczestnicy mogli porównać wyniki.

Podsumowanie na temat znanych osób, które nie imponują wyglądem, ale bardzo pomogły

innym osobom lub wniosły wkład w rozwój jakiejś dziedziny.

29

Prowadzący dzieli uczestników na trzy grupy i prosi uczestników o odpowiednie przesunięcie

stołów. Każdej z grup prowadzący daje kartki z jednym pytaniem wraz z wybranymi

fragmentami tekstu książki.

I grupa

Czy bohaterka tekstu zaczęła wyglądać lepiej, czy lepiej się czuła? Zaproponujcie jej

konstruktywne sposoby zmiany samopoczucia.

II grupa

Czy bohaterka tekstu zyskała aprobatę otoczenia? Zaproponujcie jej sposoby zyskania apro-

baty rodziny i nauczycieli.

III grupa:

Czy bohaterka tekstu wybrała właściwe sposoby zmiany wyglądu? Zaproponujcie jej racjo-

nalne sposoby zmiany wyglądu.

Prowadzący czyta uczestnikom tekst do ćwiczenia.

Jeśli jest to potrzebne, prowadzący przypomina zasady techniki „burzy mózgów”.

Prowadzący prosi, aby w grupach techniką burzy mózgów znaleźli rozwiązanie podanego

problemu (z rozwiązań wygenerowanych przez grupę należy wybrać dwa najlepsze i je

uzasadnić). Po upływie około 15 minut prowadzący prosi, żeby przedstawiciel każdej z grup

odpowiedział na zadane grupie pytanie. Odpowiedź z uzasadnieniem.

Podsumowanie

Prowadzący mówi: „Po wspólnej rozmowie i dyskusji chciałbym usłyszeć Wasze wnioski,

czy wyniszczanie własnego ciała jest właściwym sposobem osiągnięcia celu?; Czy uważacie,

iż powinno się chcieć zmieniać swój wygląd, czy - zaakceptować siebie?”.

Podsumowanie całości zajęć.

Prowadzący prosi uczestników, aby jeszcze raz spojrzeli na swoje „cegiełki” i odpowiedzieli,

o co warto zabiegać - o wygląd czy o inne wartości (powinno paść stwierdzenie: chociaż

należy dbać o swój wygląd, nie jest on najważniejszy w życiu). Prowadzący opowiada krótko

o książce zachęcając uczestników do przeczytania całości.

Na końcu prowadzący prosi, aby uczestnicy w „Dzienniku udanych działań” przez tydzień

zapisywali, ile czasu codziennie poświęcili działaniom na rzecz rodziny i żeby przynieśli

„Dzienniki” na następne zajęcia.

Ewaluacja

Kwiatek ewaluacyjny: treści, klimat, organizacja, prowadzący

Środek kwiatka – średnia ocena zajęć (również wyrażona za pomocą koloru)

Ustalenie kolorów

Czarny – nie podobało mi się

Zielony lub niebieski – podobało mi się

Czerwony – bardzo mi się podobało

Pożegnanie uczestników z poleceniem, aby wychodząc odkładali na stół prowadzącego kartki

z wypełnionym kwiatkiem ewaluacyjnym, tak aby rysunek nie był widoczny.

31

Załączniki

Ćwiczenie „Co jest dla mnie ważne – cegiełki”

Kserokopie reprodukcji dzieł sztuki (środki graficzne do lekcji) zamieszczone są na końcu

programu.

Kto jest dla mnie ważny?

- ..............................................................................

- ..............................................................................

Co umiem?

- ..............................................................................

- ..............................................................................

W czym chciałabym/łbym być dobra/dobry?

(z pominięciem przedmiotów nauczania)

- ..............................................................................

- ..............................................................................

Co lubię robić w wolnym czasie?

- ..............................................................................

- ..............................................................................

32

Polecenia dla grup:

I. grupa

Czy bohaterka tekstu zaczęła wyglądać lepiej, czy lepiej się czuła? Zaproponujcie jej

konstruktywne sposoby zmiany samopoczucia.

II. grupa

Czy bohaterka tekstu zyskała aprobatę otoczenia? Zaproponujcie jej sposoby zyskania apro-

baty rodziny i nauczycieli.

III. grupa

Czy bohaterka tekstu wybrała właściwe sposoby zmiany wyglądu? Zaproponujcie jej racjo-

nalne sposoby zmiany wyglądu.

33

Papierosy stały się moją obsesją. Kiedy się pali, nie trzeba jeść. Żeby mało jeść, trzeba dużo palić. Więc za

kieszonkowe i za pieniądze na śniadanie kupuje dwie paczki ekstra mocnych. Palce mam żółte od tytoniu, włosy

śmierdzą mi dymem, muszę je codziennie myć. Trudno, kiedyś i tak ogolę się na łyso…

Teraz wydaję walkę swojemu ciału na poważnie: żadnych wędlin, mięsa, ziemniaków, tylko sok z marchwi,

sałata i oczywiście papierosy. Jedzenie chowam do torebki, a jak wychodzę z domu, wyrzucam do śmietnika.

Od dzisiaj włączam ćwiczenia: dwie godziny skłonów i przysiadów. Jestem zlana potem, bo to cholerny

wysiłek, jeśli się nie je normalnie. Ale nie poddaję się. Potem kąpiel w gorącej wodzie – ile wytrzymam.

Podobno woda wyciąga. Nie mam siły się uczyć, olewam to, tróje dostaję bez wysiłku.

[…]

Wieczorem wchodzę na wagę i – dwa kilogramy mniej. No, nareszcie ruszyłaś, moja kochana. Podnoszę wagę

do góry jak symbol zwycięstwa i daję jej całusa. Ten sukces mnie uskrzydla. Jeszcze tydzień, dwa i moje

marzenia się spełnią. Będę miała wystające kości policzkowe, szczupłe nogi i ramiona. Już oglądałam w sklepie

dżinsy rozmiar 36 – na razie nie mogę się w nich dopiąć, ale lada dzień, kto wie?

[…]

Głód, papierosy i hormony powodują, że staję się coraz bardziej agresywna. Krzyczę, robię awantury. W ten

sposób próbuję wymusić na matce to, czego chcę. A chce przede wszystkim pieniędzy na soki, witaminy

w tabletkach i nowe dżinsy, które są tuż-tuż.

Zaczynają mi się psuć zęby, boję się dentysty, więc za żadne skarby nie pójdę. Łykam tabletki przeciwbólowe,

ale nie tylko. Codziennie kupuje kartonik leku na zaparcia. Można go dostać bez recepty. Na przerwie zjadam

połowę, resztę w domu. Czasami w trakcie lekcji muszę biec do toalety. Wieczorem spędzam w niej sporo czasu.

Kiedy kładę się spać, całkowicie oczyszczona po wymiotach i wypróżnieniu, mam wrażenie, że frunę lekka jak

motyl gdzieś ku słońcu, coraz wyżej. I nagle spadam, opalone skrzydła nie są w stanie mnie utrzymać.

Budzę się, już ranek. Trzeba iść do szkoły, ale ja nie mam siły. Bolą mnie wszystkie kości, jestem słaba, każdy

ruch sprawia mi ból. […]

Ciągle jest mi zimno, to podobno efekt spadku wagi, tak piszą w tej książce. Noszę dwie bluzy i dwa

podkoszulki, żeby nie było widać jak schudłam. […]

Wypadają mi włosy, przeczytałam, że to też wina odchudzania. Co tam, na wszystko jest sposób. Zawsze

chciałam być łysa, więc nie ma problemu. Obcinam się prawie do gołej skóry. [...]

[…] W szkole idzie mi coraz gorzej. Nie mam siły się uczyć, ciągle myślę o jedzeniu. Jak tylko się najem,

kończę w klozecie. I tak w kółko. Z trudem zdaję do drugiej licealnej.

[…]

[…] Matka i ojczym śpią […]. Nienawidzę kiedy czulą się do siebie, a moja siostra, która już chodzi, wdrapuje

się do nich na kolana. Chciałbym zająć jej miejsce. Przecież tak kiedyś było…

Coraz więcej we mnie agresji, potrafię kopnąć psa, wyrwać dzieciakowi z ręki loda i rzucić na ziemię, lubię,

jak ktoś przeze mnie cierpi. Odpłacam za mój ból. Kiedyś na imprezie przypalam sobie rękę papierosem.

Matka szaleje, znowu prowadza mnie po lekarzach. Dzisiaj idziemy na gastroskopię. Pan doktor jest miły, bo

uprzedzony o moim charakterku. Wpychają mi do gardła sondę. Dławię się i wymiotuję. Przy okazji doktorek

sprawdza, czy nie mam nakłuć na rękach. Nie jestem taką idiotką, poza tym cholernie boję się zastrzyków. Na

szczęście wymyślono inne sposoby, żeby poprawić sobie nastrój...

Wrzodów nie mam, ale wyniki wychodzą kiepskie, podobno śluzówka jest mocno wyniszczona ciągłymi

wymiotami.

Teraz moja uparta matka nalega jeszcze na badanie gęstości kości. Pan doktor, już nie taki miły, po badaniach

zaczyna na mnie wrzeszczeć:

- Jeszcze trochę poeksperymentujesz ze swoim zdrowiem, jeszcze rok albo dwa takiej anoreksji i się po prostu

połamiesz!

Ciągnie mnie do planszy, pokazuje, że mój kościec już przypomina kościec siedemdziesięcioletniej staruszki.

- Dlaczego nie szanujesz swojego życia, dlaczego tak go nienawidzisz? Jeśli jest złe, to staraj się je zmienić.

Niszcząc siebie, niszczysz wszystko dookoła, a niczego nie budujesz!

Mówi, żebym przyszła do niego na dyżur do hospicjum. Właśnie umiera jedna anorektyczka.

LACHOWICZ, Wanda. Przeklinam cię, ciało. Wyd. 2. Wrocław, 2005, s. 12, 15, 16-17, 21, 23-24, 27

34

Scenariusz 5

Temat „Czy rodzice rozumieją swoje dzieci, czy dzieci rozumieją rodziców?”

Cele

- zrozumienie, że dobre relacje w rodzinie zależą również od uczestnika,

- odkrycie, że rodzice mają prawo do innej oceny danego zdarzenia niż dzieci.

Uczestnicy


Czas trwania

45-60 minut

Warunki

Sala do zajęć, ustawienie stołów powinno umożliwiać pracę w czterech grupach i poruszanie

się uczestników po sali.


Metody aktywizujące uczestników - burza mózgów, rozmowa z ogółem uczestników


Środki

„Dzienniki udanych działań”

Karty do ćwiczenia „Moja rodzina i ja”

Fragmenty książki

LACHOWICZ, Wanda: Przeklinam cię, ciało. Wyd. 2. Wrocław, 2005, s. 26, 29, 31-32, 33,

40, 55-56, 85, 122-123, 149

Środki graficzne – karty do ćwiczenia „Herb”

Materiały

Kartki, długopisy, kolorowe kredki lub pisaki, taśma klejąca

PRZEBIEG ZAJĘĆ

Część wstępna

Uczestnicy zajmują miejsca przy stołach – samorzutny podział uczestników na cztery grupy.

Powitanie uczestników. Prowadzący podaje temat zajęć.

35

Ćwiczenie integrujące „Rodzina idealna”

Uczestnicy najpierw w grupach, a potem wspólnie budują idealną rodzinę – proponują jej

członków i jej cechy.

Prowadzący podaje temat ćwiczenia – prosi, aby uczestnicy wymieniali cechy idealnej

rodziny i zapisuje propozycje na tablicy. Następnie w rozmowie z ogółem uczestników

nastąpi wybór najważniejszych cech (wśród innych cech na tablicy w nawiązaniu do

spotkania o stresie powinien pojawić się zapis, że w idealnej rodzinie wszystkie osoby

wspierają się nawzajem, nawet jeśli dzieci są już dorosłe mogą spodziewać się od rodziców

rady w rozwiązaniu swoich problemów, a rodzice mają prawo udzielać rad).

Jako podsumowanie ćwiczenia prowadzący prosi, aby uczestnicy indywidualnie dokonali

w swoich „Dziennikach udanych działań” obliczenia, ile czasu poświęcili w poprzednim

tygodniu swojej rodzinie.

Ćwiczenie twórcze „Herb”

Prowadzący rozdaje karty do ćwiczenia i prosi, aby uczestnicy w grupach narysowali na

tarczy herb „rodziny idealnej”. Wyjaśnia, że tarczę herbową można dzielić na części, jeśli

członkowie grupy chcą przedstawić więcej niż jeden element graficzny. Po skończeniu

rysunków prowadzący zbiera karty i wiesza je na tablicy, aby uczestnicy mogli zobaczyć

wszystkie herby. Omówienie, co oznaczają poszczególne herby, symbole na nich.

Część zasadnicza

Ćwiczenie ma uczyć spojrzenia na daną sytuację także oczami drugiej osoby, zwłaszcza tego,

że rodzice mają prawo do innej oceny danego zdarzenia niż dzieci.

Prowadzący daje każdej grupie przygotowane na kartkach pytania i tekst do ćwiczenia i prosi,

aby w grupach techniką burzy mózgów uczestnicy znaleźli rozwiązanie podanego problemu

(z rozwiązań wygenerowanych przez grupę należy wybrać najlepsze i je uzasadnić).

Uczestnicy pracują w tych samych grupach co dotąd, z tym że dwie grupy wykonują to samo

ćwiczenie, a potem każda prezentuje swoje wyniki - zbieramy na forum uczestników

odpowiedzi na dwa pytania. Prowadzący przypomina, że na poprzednich zajęciach czytaliśmy

wspomnienia dziewczyny chorej na anoreksję i mówi, że wybrany na dzisiejsze spotkanie

tekst dotyczy tej samej bohaterki.

Polecenia dla grup:

I. grupa

Po przeczytaniu fragmentu tekstu odpowiedzcie na podane pytania:

Co sądzicie na temat matki bohaterki i podejmowanych działań? Czym są spowodowane? Co

pomyślałaby bohaterka (o matce, o sobie), gdyby matka rzeczywiście przestała jej pomagać?

Jak bohaterka by się poczuła w takiej sytuacji?

II. grupa

Po przeczytaniu fragmentów tekstu odpowiedzcie na pytania:

Co sądzicie na temat matki bohaterki? Jesteś matką/ojcem bohaterki chorej na anoreksję – jak

byś zareagowała/ł (uczucia, rady dla córki)? Jakie działania są według Was właściwe w takiej

sytuacji?

Prowadzący czyta uczestnikom tekst do ćwiczenia.

Po około 10 minutach pracy w grupach prowadzący prosi przedstawicieli grup

o przedstawienie uczestnikom wybranych odpowiedzi. Następuje porównanie odpowiedzi

36

grup. Zapisywanie wniosków na tablicy przez prowadzącego lub ewentualnie przez

uczestników wydelegowanych przez grupy.

Rozmowa podsumowująca ćwiczenie, w której dobrze byłoby, gdyby uczestnicy doszli do

wniosku, że - wbrew opinii bohaterki - matce na niej zależy. A także, że rodzice nie są

cudotwórcami i matka nie mogła zatrzymać ojca wbrew jego woli. Jeśli wniosek nie padnie

z sali prowadzący, pyta uczestników o to wprost.

Podsumowanie zajęć

Ćwiczenie twórcze (indywidualne) „Moja rodzina i ja”

Prowadzący rozdaje przygotowane karty do ćwiczenia. Uczestnicy pisemnie odpowiadają

sobie na pytania: „Co najbardziej cenię u swoich rodziców (opiekunów)?”, „Co mogę zmienić

w swoim zachowaniu, aby łatwiej było mi rozmawiać z rodzicami (opiekunami)?”.

Uczestnicy zabierają wypełnione karty ze sobą.

Zadanie domowe

Prowadzący rozdaje przygotowaną „Tabelę zajęć” związanych ze zdrowym stylem życia

i prosi, by uczestnicy wpisali, ile czasu poświęcają codziennie i w sumie w tygodniu danemu

zajęciu. Prosi też, aby na następne spotkanie przynieśli swoje „Dzienniki udanych działań”.

Jednocześnie rozdaje karty do ewaluacji „Poziom zadowolenia”. Prowadzący wyjaśnia, że na

osi uczestnicy mają zaznaczyć poziom swojego zadowolenia ze spotkania i prosi, aby

uczestnicy wychodząc położyli je na jego stole czystą stroną do góry.

Ewaluacja

„Pomiar zadowolenia”

Proszę dokonaj pomiaru swojego zadowolenia z zajęć i zaznacz odpowiedni punkt na osi.

-10 -5 0 5 10

37

Załączniki

Ćwiczenie „Herb”

Narysujcie wspólnie herb „rodziny idealnej”. Tarczę można podzielić, jeśli potrzebny jest

więcej niż jeden symbol.

38

Polecenia dla grup:

I. grupa

Po przeczytaniu fragmentu tekstu odpowiedzcie na podane pytania:

Co sądzicie na temat matki bohaterki i podejmowanych działań? Czym są spowodowane? Co

pomyślałaby bohaterka (o matce, o sobie), gdyby matka rzeczywiście przestała jej pomagać?

Jak bohaterka by się poczuła w takiej sytuacji?

II. grupa

Po przeczytaniu fragmentów tekstu odpowiedzcie na pytania:

Co sądzicie na temat matki bohaterki? Jesteś matką/ojcem bohaterki chorej na anoreksję – jak

byś zareagowała/ł (uczucia, rady dla córki)? Jakie działania są według Was właściwe w takiej

sytuacji?

39

[...] Nie potrzebuję domu, w którym w szczęśliwą rodzinę bawi się moja matka z ojczymem i ich bachorem.

Ojciec mnie nie zaprasza, od kiedy powiedziałam, że prawa rodzicielskie może egzekwować wyłącznie wobec

psa małżonki. Ja go skreślam! Alimenty przychodzą pocztą i mam święty spokój.

[...] Matka od razu, na dzień dobry zaczyna beczeć. Jak ja nienawidzę tej jej słabości, nie znoszę tego mówienia:

„Kocham cię, córeczko, mimo wszystko”. Niech powie wprost: Nienawidzę cię, nie mogę z tobą wytrzymać.

Zawiodłam się”. A nie tylko rozpacz, że jestem chuda, że ginę. [...]

[...] Nie wiedziałam, że mamy taki humanitarny system oświatowy, ale moja mamuśka potrafi wszystko

wydeptać, nawet specjalne ulgi.

Nienawidzę, kiedy płaszczy się przed belframi, prosi o szansę, bo ginę, a jednocześnie skwapliwie z tego

korzystam. Taka już jestem, bezwzględna i podła, ale ja po prostu wyrównuję rachunki. Niech mi odpłacą, za

wszystko: za zmarnowane dzieciństwo, za tatusia, któremu tak naprawdę zwisam i powiewam, za mamusię, żeby

jej się nie przewróciło w głowie z tego jej nowego rodzinnego szczęścia. [...]

[...] Nienawidzę tego załamującego się głosu, biadolenia, pytań: „Dlaczego mi to robisz, za co mnie karzesz?

Przecież jestem z tobą i cię kocham”. Niechby raz powiedziała, co myśli naprawdę: „Nienawidzę cię, suko,

wynoś się z mojego życia, kto ci dał prawo, by mnie niszczyć?”. Ale ona tak nie powie. Będzie łkać, prosić

o litość, mówić, że każdy człowiek ma swój krzyż. Nie wyrzuci mnie z domu ze strachu, co powiedzą sąsiedzi

i nauczyciele. Jest przecież oddaną i odpowiedzialną matką.

Dziwny sposób czerpania satysfakcji z miłości macierzyńskiej – na pewno nie byłoby mnie na to stać. [...]

[...] Moja rodzicielka bardzo się przejęła programem ratowania, który proponuje pani psycholog. Prowadzi

specjalny zeszyt – rodzaj dziennika. [...]

Podkradam więc i czytam te jej smętne brednie: [...]

Piątek.

Dzisiaj córka natychmiast podarła przekaz, który zostawił listonosz. Dobrze, że udało mi się uratować chociaż

pieniądze. Ma żal do ojca, chyba za nim tęskni. Nie chce zrozumieć, że nie byłam w stanie zapobiec rozpadowi

naszego małżeństwa. Może kiedy będzie starsza i sama założy rodzinę będzie myślała inaczej. [...]

[...] Zjadam kolację, jak Pan Bóg przykazał, i nawet mi smakuje, może dlatego, że przy stole siedzę tylko

z matką. Patrzę na nią i widzę, jak bardzo się przez ten rok postarzała. Ma już tak dużo siwych włosów. Ręce jej

się trzęsą, wiem, że ma do mnie żal, ale nie może zrozumieć, że ja nie potrafię jej kochać. Nie potrzebuję

miłości, a tym bardziej litości. [...]

[…] Leczenie anorektyków opiera się na pracy z całą rodziną, a nie tylko z tym, kto jest chory. [...] W Z. i in-

nych szpitalach, gdzie leżą tacy jak my, odbywa się to poprzez ściąganie całej rodziny na rozmowy z lekarzami

i psychologami.

Niestety, w moim przypadku jest to skomplikowane, trwają więc spory i dyskusje, czy rodziną jest dla mnie

mój ojciec, który nie ma ograniczonych praw rodzicielskich i deklaruje chęć współpracy z lekarzami, czy mój

ojczym, któremu ja oczywiście latam i powiewam. Wychodzi na to że jednak on. Jest za dobrze wychowany,

żeby powiedzieć lekarzom, co tak naprawdę o mnie myśli i że nie ma ochoty na żadne wizyty w szpitalu. […] […]

Matka jak zwykle płacze, mówi, że starała się żebym miała szczęśliwe dzieciństwo, czuwała nade mną,

kochała i kocha. Nie rozumie, dlaczego uparłam się żeby zniszczyć swoje zdrowie odchudzaniem. Mówi, że

zwlekała z leczeniem tak długo, bo sądziła, że wreszcie sama zrozumiem, że to droga donikąd. Niestety, ostatnio

coraz trudniej było nam się porozumieć, nie chciałam też korzystać z pomocy psychologa. Okazała się w końcu

bezradna wobec tego problemu i chociaż było jej bardzo ciężko, wspólnie z moim ojcem podjęła decyzję

o leczeniu w szpitalu. […]

[...] Jak się spodziewałam, matka załatwiła to, co niemożliwe, w ekspresowym tempie. Za dwa dni mam się

zgłosić w szkole i w internacie. [...]

[...] – Gotowi są zaliczyć ci rok, jeżeli zdasz trzy egzaminy: z chemii, matematyki i niemieckiego. Dali ci taką

szansę.

Powstrzymuję się, żeby nie wykrzyczeć, że nikt mi niczego nie dał, to ona dla mnie znowu coś wyżebrała,

wypłakała, załatwiła. [...]

- [...] Mam pretensje, że nie zatrzymała ojca, są przecież jakieś babskie sztuczki – uzasadniam opinię

o matce. – Mogła mu wybaczyć ten romans, a ona nie, od razu czarna rozpacz, nie daruję i do widzenia.

- Może ojciec nie dał jej szansy? A jeśli po tym, co się stało, nie potrafiła mu już zaufać? – pani doktor stara

się kontrować moje oskarżenia.

- Ciągle ona i ona. A ja? – Znowu chce mi się płakać. [...]

LACHOWICZ, Wanda. Przeklinam cię, ciało. Wyd. 2. Wrocław, 2005, s. 26, 29, 31-32, 33, 40, 55-56, 85, 122-123, 149

40

TABELA ZAJĘĆ

Czynności Ilość czasu poświęconego na

czynności wg dni tygodnia

suma

czasu

1 2 3 4 5 6 7

Higiena osobista

Sen

posiłki (zakupy, przygotowywanie,

konsumpcja)

sprzątanie

oglądanie telewizji, korzystanie

z komputera

czytanie książek

zajęcia ruchowe w hali

przebywanie na świeżym powietrzu

badania profilaktyczne, wizyta u lekarza

inne (jakie?) ............................................

..................................................................

41

Ćwiczenie „Moja rodzina i ja”

Zastanów się i odpowiedz sobie na pytania (zapisz przynajmniej dwie propozycje odpowiedzi).

Co najbardziej cenię u swoich rodziców (opiekunów)?

Co mogę zmienić w swoim zachowaniu, aby łatwiej było mi rozmawiać z rodzicami

(opiekunami)?

42

Scenariusz 6

Temat „Jak dbać o zdrowie?”

Cele

- poznanie pojęcia stylu życia,

- poznanie składników stylu życia, które są dobre, a które - szkodliwe dla zdrowia,

- zrozumienie znaczenia zdrowego stylu życia,

- zrozumienie, że ciało ma pewne uwarunkowania - ludzie mają różne figury i wymiary,

a każdy jest odpowiedzialny za dbałość o własne ciało,

- poznanie metody oceny prawidłowości masy ciała człowieka.

Uczestnicy


Czas trwania

45-60 minut

Warunki

Na początku zajęć krzesła w sali ustawione są do ćwiczenia w kręgu, ustawienie stołów w sali

powinno umożliwić późniejszą pracę w grupach oraz swobodne poruszanie się uczestników

po sali.


Miniwykład

Metody aktywizujące uczestników - tworzenie plakatu, rozmowa z ogółem uczestników


Środki

Karty do ćwiczenia „Hobby”

Kserokopie piramidy zdrowego żywienia wg Instytutu Żywności i Żywienia oraz piramidy

diety śródziemnomorskiej

„Tabele zajęć”

„Dzienniki udanych działań”

Materiały

Karty papieru do wykonania plakatów, długopisy lub pisaki, taśma klejąca

Literatura


psychospołecznym. Warszawa, 2008. ISBN 978-83-7251-939-9

DOROSZEWICZ, Krystyna. Seksizm kobiet i ich przekonania na temat wyglądu a media. W:

PRZEKONANIA w życiu jednostek, grup, społeczności / red. nauk. Aleksandra Cisłak,

Kamil Henne, Krystyna Skarżyńska. Warszawa, 2009, s. 171-186

43

KOCHANEGO ciała za dużo. CHARAKTERY. 2011, nr 6, s. 8

KRZEMIONKA, Dorota. ODważ się żyć. CHARAKTERY. 2011, nr 6, s. 14-23

MAŁKOWSKA-SZKUTNIK, Agnieszka, MAZUR, Joanna. Zdrowie i edukacja młodzieży

polskiej w świetle badań międzynarodowych. W: POLITYKA młodzieżowa. Pod red.

Gabryjeli Zielińskiej. Warszawa, 2009, s. 45-83

MILUSKA, Jolanta. Moda jako instrument rozpowszechniania wartości. W: CZŁOWIEK i Społe-

czeństwo. T. 21, Marketing wartości społecznych Red. nauk. Waldemar Domachowski. Poznań,

2003, s. 97-114

MZ. Francja. Modelki szkodliwe dla psychiki. GAZETA Wyborcza. 2009, nr 222, s. 10

SZCZEPAŃSKI, Marek S., PAWLICA, Beata, ŚLIZ, Anna. Potyczki psyche i soma :

elementy socjologii ciała i aktywności fizycznej. Opole, 2010. ISBN 978-83-7395-410-6

WIECZORKOWSKA-WIERZBIŃSKA, Grażyna. Pan(i) swojej wagi. CHARAKTERY.

2011, nr 6, s. 24-27


Alicja Długołęcka i in. Wyd. 1, dodr. Warszawa, 2008, s. 44, 50-54, 275-276, 283-284,

294-297, 300-305, 308-309, 313-316, 318-319

WOYNAROWSKA, Barbara, MAZUR Joanna, KOWALEWSKA Anna. Organizacja

żywienia uczniów w szkole a profilaktyka nadwagi i otyłości. ZDROWIE Publiczne. 2008, 2,

s. 132-137

ŻECHOWSKI, Cezary. Pod rządami żołądka. CHARAKTERY. 2001, kwiec., s. 12-17

PRZEBIEG ZAJĘĆ

Część wstępna

Powitanie uczestników. Prowadzący podaje temat zajęć.

Uczestnicy siedzą w kręgu.

Ćwiczenie twórcze (indywidualne) „Hobby”

Prowadzący wyjaśnia uczestnikom zadanie do wykonania lub rozdaje karty z poleceniem dla

każdego uczestnika z wyjaśnieniem, na czym polega ćwiczenie.

Wymyśl sobie hobby, które by Cię naprawdę zainteresowało, a jeśli nie jest ono teraz

możliwe do realizowania, wymyśl sobie realny zamiennik, który zbliża Cię do osiągnięcia

założonego celu w przyszłości. Przykłady:

- chciałabym/łbym zwiedzać Afrykę, zamiennik - wzbogacam swoją wiedzę o tym konty-

nencie (filmy, Internet, gazety, książki), uczę się języka obcego;

- marzę o zdobyciu Mount Everestu, zamiennik – uczę się języka angielskiego, uczę się o Hi-

malajach, himalaistach, zachowaniu zdrowia i bezpieczeństwa w górach, sprzęcie do wspi-

naczki, nabywam umiejętności wspinania się - ściana wspinaczkowa, obozy z możliwością

wspinania się.

http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/makwww.exe?BM=49&IM=01&VI=1&TX=Miluska+Jolanta

44

Jako posumowanie ćwiczenia prowadzący może (!) zaproponować uczestnikom, aby kto

chce, przedstawił swoje „Hobby” lub - zaproponować rozmowę na temat możliwości

realizacji celów związanych z własnym rozwojem.

Część zasadnicza

Podział uczestników na cztery lub pięć grup, np. za pomocą odliczania do pięciu (w zależno-

ści od liczby osób), następnie „jedynki” tworzą grupę itd. Uczestnicy na prośbę

prowadzącego zajmują miejsca przy stołach. Każda grupa tworzy własny plakat. Plakaty

wieszane są na tablicy przez przedstawicieli grup. Następuje rozmowa o tym, co uczestnicy

uważają za zdrowe i niezdrowe. Akcent w ćwiczeniu powinien padać na to, co zdrowe.

Na tablicy jako zdrowe powinny znaleźć się np.:

- wystarczająca liczba godzin snu,

- ruch,

- przebywanie na świeżym powietrzu,

- ubiór stosowny do pory roku,

- jedzenie warzyw i owoców,

- regularna konsumpcja wystarczającej ilości pożywienia i płynów (wody),

- wizyty u lekarza i badania kontrolne,

- higiena ciała i ubioru,

- hobby, rozwijanie indywidualnych zainteresowań.

Niezdrowe:

- „zarywanie nocy”,

- permanentne odchudzanie lub objadanie się,

- jedzenie nadmiernej ilości słodyczy, chipsów

- brak warzyw i owoców w diecie,

- picie nadmiernej ilości napojów gazowanych oraz konserwowanych i dosładzanych soków,

- niedostateczna ilość ruchu,

- brak higieny,

- nałogi.

Podsumowanie ćwiczenia

Prowadzący wyjaśnia, co to jest styl życia wg Barbary Woynarowskiej:

„zbiór decyzji (działań jednostki), które wpływają na jego zdrowie i które jednostka może

w pewnym stopniu kontrolować”.

Prowadzący prezentuje „Piramidę zdrowego żywienia” i jej wersję śródziemnomorską

rozdając każdemu uczestnikowi kserokopie „piramid” (uzupełnione informacją o niezbędnych

dla organizmu składnikach pożywienia).

Prowadzący prosi, aby uczestnicy indywidualnie w swojej „Tabeli zajęć” zaznaczyli na

czerwono zajęcia zdrowe, a na czarno niezdrowe, i dokonali tygodniowego podliczenia czasu

poświęconego przez siebie na zajęcia zdrowe i niezdrowe, a potem odpowiedzieli sobie na

pytanie: „Czy prowadzę zdrowy styl życia?”.

Rozmowa z ogółem uczestników

Na przykładzie sportu. Na temat - co się dzieje, gdy ktoś wcale nie uprawia sportu (zajęć ru-

chowych)? Czy możliwe jest nadmierne uprawianie sportu? Jakie są skutki fizyczne i psy-

chiczne? Rozmowa powinna prowadzić do wniosku, że trzeba uprawiać sport, ale w miarę,

trzeba starać się być jak najlepszym, ale cieszyć się z samego ruchu. A jeśli chodzi o udział

w zawodach – nie byłoby zwycięzców, gdyby nie było przegranych.

45

Prowadzący porusza problem mody, odchudzania się lub otyłości i mówi o tym, że można

ocenić prawidłowość własnej masy ciała i że najpopularniejszym obecnie sposobem kontroli

masy ciała jest wskaźnik BMI (skrót angielskiego Body Mass Index) - wskaźnik masy ciała.

Uwzględnia on wiek i wzrost osoby. Prowadzący podaje wzór i rozdaje uczestnikom tabele

wartości BMI u dziewcząt i chłopców w wieku 7-18 lat. BMI to masa ciała w kilogramach

podzielona przez podniesioną do kwadratu wysokość ciała w metrach

BMI = masa ciała w kg

(wzrost w m)2

Prowadzący wyjaśnia, że rozdał tabele, aby każdy uczestnik mógł w domu porównać wynik

swojego BMI ze wskazaniami tabeli dla swojej płci i wieku. Prowadzący informuje, że

przyjmuje się, iż dla dorosłych prawidłowa masa ciała mieści się w zakresie 19,0-25,0

wskaźnika masy ciała.

Prowadzący mówi, o tym, że zdjęcia modelek i modeli mogą być komputerowo

„poprawiane”, w związku z tym nikt nie jest w stanie dorównać takiemu wzorcowi. Zwrócili

na to uwagę nawet politycy (np. we Francji rozważana jest możliwość wprowadzenia ustawy,

która zobowiąże producentów reklam do informowania o tym, że zdjęcia „doskonałych” ciał

są retuszowane, zmieniające wygląd fizyczny osoby). Jednocześnie zarówno na świecie, jak

i w Polsce jest coraz więcej osób z nadwagą i osób otyłych – tym problem zajmują się

organizacje międzynarodowe i władze państw. Prowadzący przypomina, że ludzie różnią się

rozmiarem i kształtem ciała, że ciało każdego człowieka ma określoną budowę, tak że trzeba

wiedzieć, jakie cechy można w nim zmienić bez szkody dla zdrowia, a jakie – trzeba

zaakceptować jako odziedziczone po przodkach, że według najnowszych badań,

umiarkowana nadwaga jest korzystniejsza dla zdrowia niż niedowaga. Podkreśla, że strój „na

czasie” nie jest tak ważny, jak ubiór dostosowany do pory roku i pogody, stanu zdrowia

i sylwetki danej osoby, planowanych zajęć.

W podsumowaniu rozmowy powinno paść stwierdzenie, że pożądana jest aktywność, ale

mająca właściwą miarę (sport dla zdrowia, zwiększenia sprawności, nie w celu zmniejszenia

wagi poniżej poziomu koniecznego dla zdrowia).

Na końcu spotkania

Ćwiczenie indywidualne

Uczestnicy mają przejrzeć swój „Dziennik udanych działań”, wybrać „największy sukces

miesiąca” i „najmniejszy sukces miesiąca” oraz wymyślić dla siebie nagrodę za każdy z nich

(a więc dwie nagrody). Ćwiczenie uczestnicy mogą ewentualnie wykonać w domu, jest ważne

jako podsumowanie całego programu.

Ewaluacja

„Głosowanie”

Ewaluacja (dotyczy całego programu – prowadzący wyjaśnia to uczestnikom rozdając

przygotowane „kartki do głosowania”). Uczestnicy zaznaczają odpowiedź („x”, „+”, „*”),

jeśli chcą - piszą uzasadnienie i wychodząc z sali wrzucają głosy do przygotowanej przez

prowadzącego „urny”. Głosuję na:

TAK. Mnie zajęcia się podobały. Uzasadnienie: Dowiedziałam/łem się czegoś nowego

(czego?...), zajęcia skłaniają do przemyśleń - zajęcia były ciekawe (bo...), zajęcia są potrzebne

młodzieży (ponieważ...), zmieniłabym/łbym lub dodałabym/łbym...)

46

NIE. Mnie zajęcia się nie podobały. Uzasadnienie. Nie dowiedziałem się niczego nowego,

zajęcia były nudne (bo...), zajęcia na takie tematy nie są nikomu potrzebne (ponieważ...),

zmieniłabym/łbym lub dodałabym/łbym...

Uważam, że zajęcia były TAKIE SOBIE. Uzasadnienie… Zmieniłabym/łbym lub

dodałabym/łbym...

47

Głosuję na TAK.

Mnie zajęcia się podobały.

Uzasadnienie

Dowiedziałam/łem się czegoś nowego

(czego?)………………………………….

Zajęcia skłaniają mnie do przemyśleń, były

ciekawe,

(bo)…………………………………………

…………...........................................……

Takie zajęcia są potrzebne młodzieży,

(ponieważ)…………………………………

………………………...............................

Zmieniłabym/łbym lub

dodała/łbym............…………....

...............................................….

Głosuję na NIE.

Mnie zajęcia się nie podobały.

Uzasadnienie

Podczas zajęć nie dowiedziałam/łem się

niczego nowego.

Zajęcia były nudne,

(bo)…………....................................................

..........................…………………………

Zajęcia na takie tematy nie są nikomu

potrzebne,

(ponieważ)……….............................................

...............................…………....................

Zmieniłabym/łbym lub

dodałabym/łbym.....…………………..............

.........................................….

Uważam, że zajęcia były

TAKIE SOBIE. Uzasadnienie………………….

………………………………………….……

Zmieniłabym/łbym lub dodałabym/łbym...

………………………………………………

48

Załączniki

Ćwiczenie „Hobby”

Wymyśl sobie hobby, które by Cię naprawdę zainteresowało, a jeśli nie jest ono teraz

możliwe do realizowania, wymyśl sobie realny zamiennik, który zbliża Cię do osiągnięcia

założonego celu w przyszłości. Przykłady:

- chciałabym/łbym zwiedzać Afrykę, zamiennik - wzbogacam swoją wiedzę o tym

kontynencie (filmy, Internet, gazety, książki), uczę się języka obcego;

- marzę o zdobyciu Mount Everestu, zamiennik – uczę się języka angielskiego, uczę się o Hi-

malajach, himalaistach, zachowaniu zdrowia i bezpieczeństwa w górach, sprzęcie do wspi-

naczki, nabywam umiejętności wspinania się - ściana wspinaczkowa, obozy z możliwością

wspinania się.

49


Alicja Długołęcka i in. Wyd. 1, dodr. Warszawa, 2008, s. 284

50



51



52

Załączniki do spotkania 4 „Czy wygląd jest miarą wartości człowieka?”

wstęp · autorski program profilaktyczno-wychowawczy z elementami biblioterapii ... z odżywianiem...

Documents