www.somuncubaba.net 2007 011 0085 osmanlinin temelindeki ahilik

8/14/2019 Www.somuncubaba.net 2007 011 0085 Osmanlinin Temelindeki Ahilik

1/4

52 Somuncu Baba

Tarihsmail OLAK

Osmanlnn TemelindekiTasavvuf/Ahilik Ruhu

Temeli; cmertlik, mertlik, cesaret, kahramanlk, alak gnlllk,yumuaklk, ilim, efkat, hogr, sevgi, insanlk ve fedakrlk gibi faziletleri

bnyesinde toplayan ftvvet (yiitlik) ruhunun Anadoluya gelentemsilcileri olan Ahileri karlarnda gren Bizans ahalisi ve tekfurlarn(valiler), onlara ksa mddet iinde gnlden teslim olmaktan baka

areleri kalmamt.


2/4

53Kasm / 2007

T arihin kaydettii en uzunmrl devletlerin ban-da gelen Osmanlnn, sergi-ledii bu baarnn/mucizeninaltnda yatan srlar, ilm-tarih

gereklie uygun bir shhatierisinde zmek iin evvela,Osmanlnn kutlu doumundave temellerinin salam atlma-snda etkili olan manev dina-miklerin ve zellikle de ta-savvuf faktrlerin dikkatli birbiimde incelenmesi ve idrakedilmesi gerekmektedir. Os-manl Devleti, cemiyet ve devlethayatnn esasn oluturmadave kurduu medeniyeti salamdin-dnyev kklere dayandr-mada ve hasl devletuuru vemillet birliinin teekklnde,pek ok manev nderin kva-ma erdirdii tasavvuf ruh veanlaytan beslenmitir. Hibirslm devletinde, btn ilim,din ve tasavvuf mensubunun,bir devletin kuruluunda bu

denli rol oynad

ve tarikatlararasnda salam bir ahenk v-cuda getirip, hepsini slm da-vas urunda Osmanllar kadarbirletirdii bekli de bu ldegrlmemitir.

Manev Kurucu Edebali veOsman Gazi

Osman Gazinin yetimesi,manev kemle ermesinde en

fazla hissedar olanlarn banda,birok vakf, mal ve mridi olan

Ahi eyhi Edebali geliyordu. AkPaazde, Edebali ile OsmanGazi arasndaki iliki hakkndau bilgiyi aktarr: Osman Gaziniyaz etti ve bir an alad. Uykugalip oldu, yatt uyudu. Grdki bir aziz eyh vard; hayli ke-rameti grnr olmutu ve hepsihalkn itibar ettii idi. Dnyas,nimeti ve davas oktu. Ve k

sahibi ve limdi. Her zaman mi-safirhanesi bo olmazd. Osmanki, bu dervie konuk olurdu.

eyh Edebalinin sohbet ve

ziyaretlerine dzenli bir biim-de devam eden Osman Gazi, zamanla ahirete meyli ziyade,haramlardan son derece ka-nan, gzel ahlk, yiitlii veolgun davranlaryla evresinintakdirini kazanp gnllerinifetheden salih bir zat haline gel-miti. Yine bir gece eyh Edeba-

linin Bilecikteki tekkesine mi-safir olmu, odann duvarndaasl olan Kuran- Kerime son-suz hrmet ve edebinden ayak-larn uzatp yatmaktan haya

ederek sabaha kadar huu ie-risinde oturmay tercih etmiti.Bu, onun imannn kuvvetine,itikadnn shhatine hccetti.Ve o ulu devletin mjdesine,Edebalinin o ulu tekkesindegrd bir ryada yle nilolmutu: Madem sen benimkelmma hrmet eyledin; bende seni, senin evladn, balla-rn lemde aziz ve kerim kla-

cak, kyamete kadar srecek birulu devlet verdim!..

Henz 23 yanda beyliibabasndan devraldnda Os-man Gazinin etrafnda, Bizan-sa kar gaza lksn bay-raklatrdndan tr adeta bir

mknats gibi saysz ulema, eyh,delimen tabiatl dervi, alpe-ren, abdal toplanm; Anadolu-nun farkl kelerinden kouponun il-y kelimetullah dava-s urunda arpmaya koyul-mulard. evresi, Hac Bekta-Vel, Ahi Evran, eyh Edebali,eyh Mahmud, Ahi emsddin,

Dursun Fakih, Kasm Karahisa-r, eyh Muhlis Karaman, AkPaa ve Elvan elebi gibi iman,ilim ve irfan ehli kiilerle, evliya-dan ahsiyetlerle dolup tam-

t. Bu yzden Osman Gaziye,gaza dncesine olan hizmetve gayretlerinden dolay Fah-rd-din (Dinin vnc) unva-n layk grlm, gazilik klcda bizzat eyh Edebali tarafn-dan kuandrlmt.

Ahilik/Ftvvet Ruhu ve Gazlks

Temeli; cmertlik, mertlik,cesaret, kahramanlk, alak g-


3/4

54 Somuncu Baba

nlllk, yumuakl

k, ilim, ef-kat, hogr, sevgi, insanlk vefedakrlk gibi faziletleri bnye-sinde toplayan ftvvet (yiit-lik) ruhunun Anadoluya gelentemsilcileri olan Ahileri kar-larnda gren Bizans ahalisi vetekfurlarn (valiler), onlara ksamddet iinde gnlden teslimolmaktan baka areleri kalma-mt. Burada, Ahilerin, Os-

man Gazi ve davasna verdiklerimadd ve manev yardmn alt-n bilhassa izmek lazm. Ahiler,Osman Gazinin, Edebalininkzn alm olmasnn da etki-siyle tm asker, siyas, idar vesosyal birikim, tecrbe ve dina-mizmlerini Osmanlnn kuruluve gelimesi urunda sarf etmi-lerdir. Osman ve Orhan Gazietrafnda kmelenen, savata

ve barta hazr kuvvet olarakdevlet hizmetinde bulunan b-

tn Ahi mensuplar, pekok fetihte daima n saf-larda yer alm, fedakr-ca arpmlardr.

yle ki, Osman Ga-zinin bir tarafnda slmfkhna hkimiyetiyleDursun Fakih dururken,br tarafnda da derintasavvuf idrak ve terbi-yesi ile eyh Edebali boygsteriyordu. Bundandolay bilhassa Edebali,devletin manev kuru-cusu ve ilk mfts

mevkiini hak etmiti.Osman Gazi, Bozy-kteki iki ky, eyhininemir ve hizmetine ba-lam; ayrca, Bilecikve evresinin mahsul-n ailesinin geimineayrm ve onu yneticitayin etmiti. Edebalibylece, hem kendisineemanet edilen beylik ai-

lesinin bakmn, hem de Bilecikkalesinin hakimliini stlenmiti.eyh Edebalinin Osman Gziyanndaki emsalsiz mevkiineHalil nalck yle deinmekte:

Edebali, ok nfuzlu bir eyh-tir. Hukuk ilerde kendisinebavuruluyor. Devlete o destekveriyor. Mesel, Cizye nasl al-nacak, onlara bir mavir gibi

yard

m ediyor. Hanedan, onun-la iliki kurarak halk zerindekinfuzunu artryor. Osman Gaziona hrmet ediyor.

Yaptrd zaviyede gelenegidene hizmeti iar edinen, mi-safirhanesi ziyaretilerle doluptaan, evresindekilere topra-a balann, suyu israf etmeyin,ilim sahiplerini gzetin, aadikin eklinde nasihatlerdebulunan eyh Edebali, Anado-

luda benzerleri arasnda yalnzdeildi. Etrafnda ii, ifti, za-naatkr ve askerlerden oluanmritleri ile Turgut Alpler, Ko-nur Alpler, Akakocalar ve her

kyde kurduklar zaviyeleriyle,itima hayatn akl ve ruh dina-mizmine yn veren Ahiler, biryandan cemiyette cihat ruhunukuvvetlendirirken dier yandanda, sahip olduklar manev n-fuz ile itima hayat imar edenve canlandran birer otorite du-rumundaydlar.

Orhan Gaziden Ahi Reisi

Hdvendigra

Orhan Bey de, babasnn yo-lundan giderek, Mevlana Sinan,Dursun Fakih, Davud-i Kayserve Tcd-Din Krd gibi sufve limler; Abdal Murad, AbdalMusa, Geyikli Baba gibi der-vileri evresinde toplam veehemmiyetli mevkilere getir-

miti. Mesela Geyikli Baba, Bur-sann fethinde geyii zerindealtm okkalk klla harp etmievliyullahtan bir mrit idi.(Bursal smail Beliin kaydet-tiine gre, 40 Horasan Erenifetihten nce Bursaya gelerekehri manev kuatma altnaalmlard. Bursann fethinin1326da, evliyann himmet veak kerametiyle vcuda geldi-i erbabnn malmu olan birhusustu.) Hatta, Ne gelsin, negeleyim demesine ramen Or-han Gzinin srarl davetlerinedaha fazla dayanamam ve sa-raya terif etmiti. Gelir gelmezde saray kapsnn nne birnar aac dikmi ve yle duaetmiti: Teberrkmz olduk-a dervilerin duas makbuldr.

Orhan Bey, zaman zaman ziya-retine gidip, dua ve manev yar-


4/4

55Kasm / 2007

dmlarn talep ediyor; GeyikliBaba da dier kmil mritlergibi, halkn ilerini grmeninve adaleti hakkaniyetle dat-mann kuts bir hizmet olduu-nu nasihat ediyordu: Tahtnz,Kbenin nuruna, feyiz ve be-reketine mazhardr. Dualarmzgece-gndz size yneliktir vedevaml ekilde erefle ykse-len devletinizle beraberdir.

Orhan Beyin vefat etmesiylebirlikte, devlet ilerinde nfuzlu

Ahilerin kararyla Murad Hd-

vendigr Bursaya davet edilerekhkmdar ilan edilmi ve onunzamannda da dervi, gazi ve Ahilerin tesirleri devam etmi-tir. Hatta I. Murad, Ahiliini ve

Ahilerin Reisi pozisyonundaolduunu, 1366da Malkaradayaptrd zaviyedeki vakfiyeyeaka yle yazdrmt: Ahi-lerimden kuandm kua AhiMusaya kendi elimle kuatp,Malkarada Ahi diktim. Mu-rad Hdvendigr, ina ettirdiibaka bir zaviyenin hitbesinede ismini Ahi Murad olaraknakettirmiti.

Kurucu Sfiler ve EsizHizmetleri

Grld zere Osmanl,kuruluundan yklna kadarslma ve tasavvufa hrmet vehizmette kusur etmemi; eyh-lik makamndakilerin gittii yo-lun salamlk ve doruluunuhibir zaman gz ard etme-mitir. Fetih iin her sefere -knda mutlaka gzergh ze-rindeki tekke, zaviye, trbe vemezarlar ziyaret etmi, onlarnmanev rehberlik ve desteine

snmtr. Her ehirde, sul-tanlarn kabirlerine komu olan

Edebaliler, Somuncu Babalar,Emir Sultanlar, Helvac Baba-lar, Yazmac Babalar, GeyikliBabalar, Akemseddinler, MollaHsrevler, Graniler, Kemal Pa-alar, Hasan Canlar, Hoca Efen-diler, Horasan Erenleri, binlerceGaziler bu hakikatin en gzelbir niandr.

te yandan, fetihler srasn-da ve sonrasnda grdkleri hiz-metler Gazi Dervilerin ve Tari-kateyhlerinin devlet zerindehatr saylr bir yer edinmelerini

salam

t

. Osmanl

Devletininkuruluu ve messeseleme s-recinde tarikatlarn ve tekkele-rin; Ahilerin ve Trkmen Baba-larn siyas, asker ve idar katksyabana atlamayacak kadar b-yk olmutu. II. Murada kadarhemen hemen btn Osmanlvezirleri Ahilerdendi ve diertasavvuf nderleriyle beraber,Bey/Hkmdar seiminde sz

sahibiydiler.

Osman, Orhan ve MuradGazinin yannda; Ahi Evran,

Ahi Hasan, Samsa avu, AkaKoca, Konur Alp, Turgut Alp,

Aykut Alp, Gndz Bey, HasanAlp, Kara Mrsel, Taz Ali, GaziAbdurrahman, Akba, MahmutAlp, Karao lan, Kara Tekin, eyh

Mahmud, Saltuk Alp, andarl

Mevlana Halil, Aydodu, Al-eddin Paa, Nizmeddin Ah-med Paa, Hac Paa, Sinnd-din Yusuf Paa gibi Alperenlerve Alptekinler hep bakedeyer almlard. Tabii Osmanl da,devletin kuruluu, glenmesive bymesine katkda bulu-nan, bu gazi beylerin, eyh vedervilerin hizmetlerine kar,

onlara zaviyeler ap, kyler ba-lamaktan geri durmamt.

Btn bunlardan Osmanl

Devletinin, ehl-i snnet inan

ve tasavvuf esaslar memleket

sathnda hakim klmaya zel

bir nem verdii sarih bir bi-imde anlalmaktadr. Bu nok-

tada Fuat Kprl, baz byk

sufilerin nfuzuyla Anadoluya

Halvetlik tarikatnn getirildii-

ni belirtirken; Rufailik, Kadiri-

lik, Nakibendilik ve Mevlevlik

gibi Snn tarikatlarn erken d-

nemde Osmanl topraklarnda

faal olduklarn vurgulamtr.Osmanlnn kuruluunda, Ce-

llddin-i Rum ve Mevlevli-

ki de zikretmek gerekir; zira

Kayseri, Konya, Ktahya, Aydn

hatt Mevlevilerin nfuzu al-

tndayd. Son olarak, binlerce

mridiyle Sar Saltuk ve halifesi

Barak Baba, Horasanl Tabduk

Emre ile Azerbaycanl GeyikliBabay da, bat ularnda si-

yas hayatn istikrar kazanmas

istikametindeki nemli hizmet-

lerinden dolay yd etmeden

geemeyiz.

Kaynaka:Hoca Sadettin Efendi, Tct-Tevrih,

C.1, Ankara, 1992; Ltfi Paa, Tarih; Ne-

r, Kitb- Cihannm, C.1, Ankara, 1987;

Akpaazde, Tarih, stanbul, 1332; At,Trih-i At, C.1, stanbul, 1293; smail Beli,

Gldeste-i Riy-i rfan, Bursa, 1287; Fuad

Kprl, Osmanl mparatorluunun Kuru-

luu, Ankara, 1972; Gibbons, Osmanl m-

paratorluunun Kuruluu, stanbul, 1928;

Wittek, Osmanlmparatorluunun Douu,

stanbul, 1947; .Hakk Uzunarl, Os-

manl Tarihi, C.1, Ankara, 1972; Osman Tu-

ran, Trk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi,

C.2, stanbul, 1980; rfan Gndz, Osman-

llarda Devlet-Tekke Mnasebetleri, stanbul,

1989; . Ltfi Barkan, Kolonizatr Trk

Dervileri, Vak

flar Dergisi, II, 1942; smailolak, Tarihin Gizem Dolu Srlar, stanbul,

2006, Akis Kitap.

www.somuncubaba.net 2007 011 0085 osmanlinin temelindeki ahilik

Documents